offertetemplate tritel recto-verso1.1 korte voorstelling van het voorgenomen project het project...
Post on 18-Aug-2020
4 Views
Preview:
TRANSCRIPT
ONTHEFFINGSDOSSIER
Dossier tot ontheffing van de project-m.e.r.-plicht voor het
verbouwen van het bestaand kantoorgebouw met retail naar een
woontoren met retail: Antwerp Tower
Opdrachtgever: Matexi nv
Titel Ontheffing project-MER Antwerp Tower
Opdrachtgever Matexi nv
Contactpersoon opdrachtgever Wim Smekens
Opdrachthouder TECHNUM (Tractebel Engineering n.v.)
Van Immerseelstraat 66 - 2018 Antwerpen
T +32 3 270 92 92
Contactpersoon opdrachthouder Anne Temmerman
Datum 03/11/2015
Versienummer 2
Projectnummer P.008092.0501
KWALITEIT
DOCUMENTGESCHIEDENIS (BOVENSTE RIJ IS HUIDIGE VERSIE)
Versie Datum Opmerkingen
1 08/07/2015 Ontwerprapport voor opdrachtgever
2 17/07/2015 Finaal rapport na opmerkingen opdrachtgever
3 03/11/2015 Finaal rapport na opmerkingen dienst Mer
DOCUMENTVERANTWOORDELIJKHEID
Datum
Auteur(s) Ine Darras, Anne Temmerman, Chris Neuteleers, Johan Versieren 03/11/2015
Datum
Documentscreener(s) Ine Darras 03/11/2015
BESTANDSINFORMATIE
Bestandsnaam P.8092-04-001-03
Laatst opgeslagen 04/11/2015
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Inhoud i
INHOUD
1. Inleiding __________________________________________________________ 7
1.1 Korte voorstelling van het voorgenomen project _________________________________ 7
1.2 Naam van de initiatiefnemer _________________________________________________ 7
1.3 Toetsing aan de MER-plicht __________________________________________________ 7
1.4 Procedure ________________________________________________________________ 8
2. Verantwoording van het project _______________________________________ 10
3. Ruimtelijke, administratieve, juridische en beleidsmatige situering ___________ 12
3.1 Ruimtelijke situering ______________________________________________________ 12
3.2 Juridische en beleidsmatige randvoorwaarden __________________________________ 14
4. Projectbeschrijving _________________________________________________ 31
4.1 Algemene projectinformatie ________________________________________________ 31
4.2 Noodzakelijke vergunningen ________________________________________________ 40
4.3 Planning en uitvoeringstermijn ______________________________________________ 41
5. Interferentie met projecten in de omgeving______________________________ 42
6. Alternatieven _____________________________________________________ 44
6.1 Nulalternatief ____________________________________________________________ 44
6.2 Doelstellingsalternatieven __________________________________________________ 44
6.3 Locatiealternatieven_______________________________________________________ 44
6.4 Uitvoeringsalternatieven ___________________________________________________ 44
7. Ingreep-effectenmatrix _____________________________________________ 46
8. Beschrijving van de referentiesituatie __________________________________ 48
8.1 Mens __________________________________________________________________ 48
8.2 Bodem en grondwater _____________________________________________________ 49
8.3 Oppervlaktewater ________________________________________________________ 54
8.4 Geluid en Trillingen _______________________________________________________ 58
8.5 Lucht __________________________________________________________________ 64
8.6 Fauna & Flora ___________________________________________________________ 71
8.7 Landschap, Bouwkundig erfgoed en Archeologie ________________________________ 73
9. Synthese van de milieueffecten _______________________________________ 80
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Inhoud ii
9.1 Mens __________________________________________________________________ 80
9.2 Bodem en grondwater _____________________________________________________ 81
9.3 Oppervlaktewater ________________________________________________________ 83
9.4 Geluid en Trillingen _______________________________________________________ 85
9.5 Lucht __________________________________________________________________ 94
9.6 Fauna en Flora __________________________________________________________ 103
9.7 Landschap, Bouwkundig erfgoed en Archeologie _______________________________ 104
10. Synthese en milderende maatregelen _________________________________ 106
10.1 Mens _________________________________________________________________ 106
10.2 Bodem en grondwater ____________________________________________________ 106
10.3 Oppervlaktewater _______________________________________________________ 107
10.4 Geluid en trillingen _______________________________________________________ 107
10.5 Lucht _________________________________________________________________ 107
10.6 Fauna en Flora __________________________________________________________ 108
10.7 Landschap, Bouwkundig erfgoed en Archeologie _______________________________ 108
11. Besluit _________________________________________________________ 109
12. Referenties ______________________________________________________ 111
13. Bijlagen ________________________________________________________ 113
Bijlage 1. Inputparameters modellering discipline Lucht ____________________________ 113
Bijlage 2. MOBER ___________________________________________________________ 116
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Lijst van figuren iii
LIJST VAN FIGUREN
Figuur 2-1 Grote ketens en trekkers rondom Antwerp Tower ........................................................ 11
Figuur 3-1 Stratenatlas .............................................................................................................. 12
Figuur 3-2 Luchtfoto 13
Figuur 3-3 Topografische kaart ................................................................................................... 14
Figuur 3-4 Gewestplan ............................................................................................................... 29
Figuur 3-5 Gewestelijke Ruimtelijke Uitvoeringsplannen ............................................................... 30
Figuur 4-1 Overzicht voorziene wijzigingen aan het gebouw van Antwerp Tower ........................... 34
Figuur 4-2 Schema m.b.t. de bouwhoogte, rekening houdend met randvoorwaarden vanuit de
luchtvaart ................................................................................................................. 34
Figuur 4-3 Werfzoneringsplan .................................................................................................... 35
Figuur 4-4 Overzicht geplande bouwlagen en bijhorende functies voor Antwerp Tower .................. 36
Figuur 4-5 Inrichtingsplan technische ruimte ............................................................................... 40
Figuur 5-1 Heraanleg Operaplein ................................................................................................ 43
Figuur 5-2 Vernieuwing F. Rooseveltplaats .................................................................................. 43
Figuur 8-1 Tertiair geologische kaart ........................................................................................... 51
Figuur 8-2 Bodemkaart .............................................................................................................. 52
Figuur 8-3 Grondwaterkwetsbaarheidskaart ................................................................................. 53
Figuur 8-4 Waterkwaliteit in de VMM-meetpunten ........................................................................ 55
Figuur 8-5 Zonering afvalwater ................................................................................................... 56
Figuur 8-6 Grondwaterstromingsgevoeligheidskaart ..................................................................... 58
Figuur 8-7 Wegverkeerslawaai ref. 2011– geluidsbelasting indicator Lden (Bron LNE:
Printscreen viewer ‘geluidskaarten’ – deelgemeente ‘’Antwerpen’ – Zoom
‘Antwerpen’) ............................................................................................................. 62
Figuur 8-8 Wegverkeerslawaai ref. 2011– geluidsbelasting indicator Lnight (Bron LNE:
Printscreen viewer ‘geluidskaarten’ – deelgemeente ‘’Antwerpen’ – Zoom
‘Antwerpen’) ............................................................................................................. 63
Figuur 8-9 Jaargemiddelde NO2 concentratie in 2013, uitgedrukt in µg/m³ ................................... 68
Figuur 8-10 Jaargemiddelde PM10 concentratie in 2013, uitgedrukt in µg/m³ .................................. 68
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Lijst van tabellen iv
Figuur 8-11 Aantal overschrijdingen van de daggemiddelde PM10 grenswaarde van 50 µg/m³
in 2013 69
Figuur 8-12 Jaargemiddelde PM2,5 concentratie in 2013, uitgedrukt in µg/m³ ................................. 69
Figuur 8-13 Biologische waarderingskaart ..................................................................................... 72
Figuur 8-14 Beschermingen .......................................................................................................... 74
Figuur 8-15 Zicht op Antwerp Tower (r) vanaf KBC Boerentoren (bron: DenBeke fotografie,
2015) 75
Figuur 8-16 Bouwkundig erfgoed .................................................................................................. 76
Figuur 8-17 Gebouw van de Vlaamse Opera (bron: inventaris onroerend erfgoed) ........................... 76
Figuur 8-18 Centraal archeologische inventaris .............................................................................. 78
Figuur 8-19 Huidige Antwerp Tower (website Stedentripper) .......................................................... 79
Figuur 9-1 Inrichtingsplan gelijkvloerse verdieping ....................................................................... 93
Figuur 9-2 Output figuren IFDM met impact geleide emissies op luchtkwaliteit inzake NO2 ........... 101
LIJST VAN TABELLEN
Tabel 4-1 Samenvattende oppervlaktetabel per functie voor de huidige situatie (m²) ................... 32
Tabel 4-2 Verdeling oppervlakte per functie, worst-case ............................................................. 37
Tabel 7-1 Ingreep-effectenmatrix voor de verbouwing van Antwerp Tower (+: effect
verwacht; *: verwacht effect van korte duur; #: mogelijk effect) ................................. 47
Tabel 8-1 Geohydrologische gegevens van het studiegebied (bron: DOV Boring GEO-06/156-
B2, 2007) .................................................................................................................. 50
Tabel 8-2 Milieukwaliteitsnormen voor geluid volgens Vlarem II .................................................. 59
Tabel 8-3 Resultaten geluidsmetingen aan gevels Antwerp Tower en indicatieve
verkeerstellingen ....................................................................................................... 60
Tabel 8-4 Luchtkwaliteitsdoelstellingen overeenkomstig de Europese Kaderrichtlijn ‘Lucht’
(herziening goedgekeurd op 14 april 2008) ................................................................. 65
Tabel 8-5 Modelresultaten luchtkwaliteit in het studiegebied (bron: VMM) .................................... 66
Tabel 8-6 Achtergrondconcentraties studiegebied opgenomen in CAR-Vlaanderen (2015) ............. 67
Tabel 8-7 Achtergrondconcentraties studiegebied opgenomen in CAR-Vlaanderen (2020) ............. 71
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Lijst van tabellen v
Tabel 8-8 Verschil achtergrondconcentraties studiegebied opgenomen in CAR-Vlaanderen
(2020 min 2015) ....................................................................................................... 71
Tabel 8-9 Vindplaatsen CAI nabij Antwerp Tower ....................................................................... 77
Tabel 9-1 Specifiek geluidsniveau van de inzetbare werktuigen tijdens werkzaamheden aan
de Antwerp Tower, uitgedrukt in dB(A) ....................................................................... 86
Tabel 9-2 Spreiding totale verkeersgeneratie Antwerp Tower 2015 & 2020; impact
toekomstige wijziging in verkeersgeneratie op bijdrage verkeersgeluid ......................... 90
Tabel 9-3 Geschatte verwarmingsemissies en aanname bronkarakteristieken gebruikt bij
impactberekeningen met IFDM ................................................................................... 98
Tabel 9-4 Geschatte emissies en aanname bronkarakteristieken .................................................. 99
Tabel 9-5 Geschatte totale geleide emissies ............................................................................. 100
Tabel 9-6 Impact wegverkeer na realisatie van het project met emissiekengetallen van 2015
en 2020 (worst case) ............................................................................................... 102
Tabel 7 : input CAR-model .......................................................................................................... 114
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Inleiding 7
1. INLEIDING
1.1 Korte voorstelling van het voorgenomen project
Het project omvat de verbouwing van een bestaand kantoorgebouw met winkelgalerij,
namelijk de ‘Antwerp Tower’ naar een woontoren met een significante aanwezigheid van
retail. Na de verbouwing wordt een combinatie van ondergrondse parking, retail, een
restaurant en woonunits voorzien verdeeld over 31 bouwlagen. Dit project past binnen de
huidige ontwikkelingen in stad Antwerpen, waarbij ook het Operaplein wordt heraangelegd.
De werken aan de Antwerp Tower zullen qua timing en werforganisatie worden afgestemd
op de infrastructuurwerken in de omgeving.
Dit dossier behandelt het verzoek tot ontheffing van de m.e.r.-plicht voor dit project.
1.2 Naam van de initiatiefnemer
De initiatiefnemer van het project is de instantie die het project wil ondernemen. De
initiatiefnemer die het project gaat realiseren is:
MATEXI PROJECTS NV, maatschappelijke zetel Franklin Rooseveltlaan 180, 8790 Waregem
Contactpersoon: Dhr. Wim Smekens, T +32 3 320 90 70
1.3 Toetsing aan de MER-plicht
1.3.1 Juridisch / beleidsmatig kader
Op 18 december 2002 is het “decreet tot aanvulling van het decreet van 5 april 1995
houdende algemene bepalingen inzake milieubeleid met een titel betreffende de
milieueffect- en veiligheidsrapportage” goedgekeurd (B.S. 13 februari 2003).
Het uitvoeringsbesluit van de Vlaamse Regering over de categorieën van projecten waarvoor
(al dan niet) een milieueffectrapport moet worden opgemaakt, werd goedgekeurd door de
Vlaamse regering op 10 december 2004 en gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad op 17
februari 2005 (gewijzigd bij besluit op 1 maart 2013). De categorieën van projecten
waarvoor een project-MER moet worden opgesteld zijn vermeld in bijlage I, II en III van dit
besluit.
Bijlage I projecten zijn steeds m.e.r.-plichtig.
Bijlage II projecten zijn eveneens m.e.r.-plichtig maar de initiatiefnemer kan een
gemotiveerd verzoek tot ontheffing van m.e.r.-plicht indienen bij de bevoegde overheid
(Dienst Mer). Ontheffing is mogelijk indien:
- vroeger al een plan-MER werd goedgekeurd betreffende een plan of programma
waarin een project met vergelijkbare effecten beoordeeld werd of een project-MER
werd goedgekeurd betreffende een project waarvan het voorgenomen initiatief een
herhaling, voortzetting of alternatief is, en een nieuw project-MER redelijkerwijze
geen nieuwe of bijkomende gegevens over aanzienlijke milieueffecten kan bevatten.
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Inleiding 8
- een toetsing aan de criteria van bijlage II uitwijst dat het voorgenomen project geen
aanzienlijke gevolgen kan hebben voor het milieu en een project-MER redelijkerwijze
geen nieuwe of bijkomende gegevens over aanzienlijke milieueffecten kan bevatten.
Voor bijlage III projecten moet de m.e.r.-plicht geval per geval beoordeeld worden.
1.3.2 Toetsing van het project
Dit project voorziet de aanwezigheid van retail in de Antwerp Tower over een oppervlakte
van meer dan 10.000 m² en is hierdoor onder rubriek 10b van bijlage II van het project-
m.e.r.-besluit onder te brengen:
Stadsontwikkelingsprojecten, met inbegrip van de bouw van winkelcentra en
parkeerterreinen:
- met betrekking tot de bouw van 1.000 of meer woongelegenheden, of
- met een bruto vloeroppervlakte van 5.000 m² handelsruimte of meer, of
- met een verkeer genererende werking van pieken van 1.000 of meer personenauto-
equivalenten per tijdsblok van 2 uur.
In de aanlegfase van het project wordt tevens een grondwaterbemaling voorzien, maar
waarvan het debiet niet de 2.500 m³/dag overschrijdt. Deze activiteit valt onder rubriek 10j
van bijlage II van het project-m.e.r.-besluit:
Werken voor het onttrekken of kunstmatig aanvullen van grondwater, die niet zijn
opgenomen in bijlage I of bijlage II.
Het project is bijgevolg project-m.e.r.-plichtig, maar er kan door de initiatiefnemer een
verzoek tot ontheffing van de MER-plicht worden ingediend bij de bevoegde overheid
(Dienst Mer).
In voorliggend ontheffingsdossier zal aangetoond worden dat het project geen significante
negatieve milieueffecten zal veroorzaken en dat een project-MER redelijkerwijs geen nieuwe
of bijkomende gegevens over milieueffecten kan bevatten.
1.4 Procedure
De initiatiefnemer dient het verzoek tot ontheffing van de project-m.e.r.-plicht te stofferen
met voldoende informatie. De administratie beslist uiterlijk binnen de 60 dagen na ontvangst
van het verzoek. In voorkomend geval bevat de beslissing de voorwaarden die aan de
vrijstelling of ontheffing zijn verbonden. Vrijstelling en ontheffing worden verleend voor een
beperkte duur en vervallen als het project niet wordt aangevat binnen een termijn die in de
beslissing wordt opgenomen. Deze termijnen mogen niet meer dan 2 jaar bedragen in geval
van een vrijstelling en 4 jaar in geval van een ontheffing. Binnen de 70 dagen na ontvangst
van het verzoek wordt de beslissing betekend aan de initiatiefnemer.
Indien de ontheffingsaanvraag onvoldoende kan aantonen dat het voorgenomen project
geen aanzienlijke gevolgen kan hebben voor het milieu en een project-MER geen nieuwe of
bijkomende gegevens over aanzienlijke milieueffecten kan bevatten, kan de Dienst Mer één
van volgende beslissingen nemen:
- Er zijn aanpassingen of verduidelijkingen noodzakelijk. Na een eventueel tweede
adviesronde kan de ontheffing alsnog verleend worden;
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Inleiding 9
- Aanzienlijke gevolgen voor het milieu kunnen niet uitgesloten worden en de
ontheffing kan niet verleend worden. Er wordt meteen gestart met een doorwerking
naar een project-m.e.r..
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Verantwoording van het project 10
2. VERANTWOORDING VAN HET PROJECT
Link met het Ruimtelijk Structuurplan Antwerpen
De stad Antwerpen kende de afgelopen jaren een snelle bevolkingsgroei, waardoor er
vandaag reeds meer dan 500.000 inwoners binnen de stadsgrens wonen. Dit betekent een
behoefte aan bijkomende woningen, maar ook voorzieningen en werkplekken. Stad
Antwerpen onderzoekt dan ook voortdurend waar en hoe deze nieuwe ontwikkelingen
opgevangen kunnen worden.
Momenteel wordt het huidige strategisch Ruimtelijk Structuurplan Antwerpen (s-RSA)
geëvalueerd en geactualiseerd. De stad lanceerde in het kader daarvan het ‘Labo XX’
project, waarmee ze concrete mogelijkheden tot stadsvernieuwing en –verdichting
onderzoekt. Uit Labo XX wordt duidelijk dat het binnen de Singel aangewezen is om
verbetering en vernieuwing van bestaande infrastructuur te voorzien.
Het projectgebied en zijn omgeving wordt in het s-RSA beschouwd als zone binnen een van
de 15 zogenaamde hefboomacties: projecten die voorrang krijgen om opgestart of verder
uitgevoerd te worden. Het gaat hierbij om de herinrichting van de Rooseveltplaats, het
Operaplein en het Astridplein. Concreet voorziet Antwerpen in dit gebied meer aandacht
voor de grootstedelijke functies en voorzieningen rondom deze openbare vervoersknoop. De
geplande verbouwingen van de Antwerp Tower passen helemaal binnen dit kader. Door de
ontwikkeling van woonvoorzieningen, retail en een restaurant in het gebouw, zal de locatie
in en rond het Operaplein weer leven krijgen. Een gerenoveerde Antwerp Tower kan een
nieuwe landmark worden voor Antwerpen, en het combineren van verschillende functies
binnen het gebouw zal dit ten goede komen. Bovendien staat het bestaande gebouw
momenteel voor een groot deel leeg en is het dringend aan een facelift toe. In het kader
van de actualisatie van het ruimtelijk structuurplan, werd door Stadsontwikkeling Antwerpen
in 2013 een Hoogbouwnota opgemaakt. Het structuurplan pleit uitdrukkelijk voor hoogbouw,
maar niet overal en in gelijk welke vorm. Hoogbouw in de stad moet bijdragen aan een
sterker stedelijk weefsel en een leesbare ruimtelijke structuur. Het hoogbouwbeleid heeft
aandacht voor de beeldimpact van hoogbouw op de stad, de skyline, de wijk, de buurt en de
straat. De nieuwe uitstraling van de Antwerp Tower zal hiertoe positief bijdragen, en past
binnen de principes van de Hoogbouwnota.
Versterking van het kernwinkelgebied
De Antwerp Tower is gelegen op de belangrijkste winkelas van de stad met een bovenlokale
uitstraling. Het versterken van het kernwinkelgebied en de strategische horecakernen staat
ingeschreven in het structuurplan en de verschillende beleidsplannen van de stad. Centrale
gedachte is dat Antwerpen zijn positie moet behouden als belangrijke winkelstad, zowel voor
haar eigen inwoners als voor klanten van buiten de stad. Het opheffen van het leegstaand
winkelcentrum en het herbestemmen van de sokkel biedt kansen om grote en hoge ruimtes
voor een retailtrekker te realiseren. Het versterken van de retail zal in combinatie met het
Operaplein, de eetgelegenheden van De Keyserlei de winkelas versterken. Dit is
weergegeven in onderstaande Figuur 2-1.
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Verantwoording van het project 11
Figuur 2-1 Grote ketens en trekkers rondom Antwerp Tower
Antwerp Tower
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Ruimtelijke, administratieve, juridische en beleidsmatige situering 12
3. RUIMTELIJKE, ADMINISTRATIEVE, JURIDISCHE EN BELEIDSMATIGE SITUERING
3.1 Ruimtelijke situering
De Antwerp Tower bevindt zich ter hoogte van de Van Ertbornstraat 5 te 2018 Antwerpen.
Het gebouw vormt een bouwblok omsloten door de Frankrijklei en de Van Ertbornstraat en
de Keyserlei. Het bevindt zich op ongeveer 300 meter van het station Antwerpen-Centraal en
is via de Teniersplaats en de Leysstraat verbonden met de Meir, de grootste winkelstraat
van Antwerpen. Aan de voorzijde van de Antwerp Tower ligt de premetrohalte 'Opera'. Aan
de noordzijde bevindt zich de Rooseveltplaats, het centrale busstation voor de stad
Antwerpen en zelfs de provincie Antwerpen. De ruimtelijke inplanting is weergegeven op
Figuur 3-1 t.e.m. Figuur 3-3.
Figuur 3-1 Stratenatlas
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Ruimtelijke, administratieve, juridische en beleidsmatige situering 13
Figuur 3-2 Luchtfoto
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Ruimtelijke, administratieve, juridische en beleidsmatige situering 14
Figuur 3-3 Topografische kaart
3.2 Juridische en beleidsmatige randvoorwaarden
In onderstaande tabel wordt een beknopt overzicht gegeven van de juridische en
beleidsmatige randvoorwaarden en hun relevantie voor voorliggend project. Indien relevant,
wordt verder ook verwezen naar de bijhorende figuren of paragrafen die de juridische en
beleidsmatige randvoorwaarden uitgebreider toelichten.
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Ruimtelijke, administratieve, juridische en beleidsmatige situering 15
3.2.1 Juridische randvoorwaarden
RANDVOORWAARDE INHOUD EN DOELSTELLING RELEVANT1 BESPREKING RELEVANTIE DISCIPLINE
Vlaamse Codex Ruimtelijke
Ordening
Omvat bepalingen inzake de organisatie, planning, vergunningenbeleid
en handhaving. Het voorziet onder meer in de opmaak van
structuurplannen op drie niveaus (gewestelijk, provinciaal en
gemeentelijk) en legt de bevoegdheden van de genoemde
beleidsniveaus vast.
P Zie verder in deze tabel onder “Gewestplan”,
“Algemene en bijzondere plannen van aanleg” en
“Structuurplannen”.
Verschillende
disciplines
Gewestelijk Ruimtelijk
Uitvoeringsplan
RUP_02000_212_00195_00001
“Afbakening grootstedelijk
gebied Antwerpen”, definitief
vastgesteld op 19/06/2009
Een ruimtelijk uitvoeringsplan (RUP) is een instrument om uitvoering
te geven aan het gewestelijk/provinciaal/gemeentelijk ruimtelijk
structuurplan, waarin de grote beleidslijnen i.v.m. het ruimtelijk
functioneren worden weergegeven.
Een Ruimtelijk Uitvoeringsplan (RUP) bevat stedenbouwkundige
voorschriften inzake de bestemming, de inrichting en/of het beheer
van een gebied. Ruimtelijke uitvoeringsplannen komen in de plaats
van de BPA’s en het gewestplan. Zolang er geen goedgekeurd
ruimtelijk structuurplan is, kunnen geen ruimtelijke uitvoeringsplannen
worden gemaakt zoals voorzien in het decreet van 18 mei 1999.
Het is echter niet de bedoeling om de volledige provincie te bedekken
met RUP’s; deze worden enkel opgemaakt indien het noodzakelijk is
om de bestemming te wijzigen.
O Antwerp Tower is gelegen binnen de grenzen van
het RUP “Afbakening grootstedelijk gebied
Antwerpen”. (Figuur 3-5). Gezien hier geen
grondvlak van GewRUP gelokaliseerd is, is de
bestemming op gewestplan ook nog van kracht (Zie
Figuur 3-4).
Verschillende
disciplines
Gewestplan
Het gewestplan is een bij Koninklijk Besluit goedgekeurd plan. Het
gewestplan legt de bestemming en het gebruik van een grondgebied
vast. Deze gewestplannen kunnen gewijzigd worden door Bijzondere
plannen van Aanleg of Ruimtelijke Uitvoeringsplannen.
Zolang er geen structuurplannen beschikbaar zijn, blijven de
bestaande gewestplannen de basis vormen voor de ruimtelijke
ordening.
O De site van Antwerp Tower bevindt zich volgens het
gewestplan 14. Antwerpen (goedgekeurd 3/10/1979)
in woongebied (Figuur 3-4), grenzend aan
woongebied met culturele historische en/of
esthetische waarde.
Verschillende
disciplines
Bijzonder plan van aanleg Bijzondere plannen van aanleg (BPA’s) zijn gemeentelijke
bestemmingsplannen die zijn opgemaakt ter verfijning van het
Nee In en rond het projectgebied komen geen BPA’s
voor.
1 P: Proceduresturend, O: Onderzoeksbepalend
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Ruimtelijke, administratieve, juridische en beleidsmatige situering 16
RANDVOORWAARDE INHOUD EN DOELSTELLING RELEVANT1 BESPREKING RELEVANTIE DISCIPLINE
gewestplan.
Het decreet op de Ruimtelijke ordening (zie verder) bepaalt dat de
bijzondere plannen van aanleg vervangen worden door gemeentelijke
ruimtelijke uitvoeringsplannen (RUP’s), omdat deze steeds vertrekken
vanuit de visie van een ruimtelijk structuurplan.
De bestaande bijzondere plannen van aanleg blijven evenwel
rechtsgeldig tot ze worden vervangen door een gemeentelijk ruimtelijk
uitvoeringsplan.
Ruimtelijk Structuurplan
Vlaanderen (RSV), herziening
2011
(23 september 1997, wettelijke
basis in het decreet van 24 juli
1996)
Met het RSV, door de Vlaamse Regering goedgekeurd op 23
september 1997, tracht de Vlaamse regering een duurzame visie op
de ontwikkeling van het Vlaamse landschap uit te bouwen. Hierdoor
wordt het één van de belangrijkste elementen in het ruimtelijke beleid
van het Vlaamse Gewest.
O Elke constructie of verbouwing moet passen binnen
de visie van het RSV.
Algemene
beschrijving
Provinciaal Ruimtelijk
Structuurplan Antwerpen
De provincie is verantwoordelijk voor het adviseren van de
gemeentelijke ruimtelijke structuur- en uitvoeringsplannen. Sinds de
goedkeuring van het ruimtelijk structuurplan provincie Antwerpen
(RSA) staat de provincie Antwerpen in voor:
- de advisering en goedkeuring van het gemeentelijk
ruimtelijk structuurplan (GRS) van elke gemeente op haar
grondgebied
- de advisering van de gemeentelijke ruimtelijke
uitvoeringsplannen (RUP's)
Nee Stad Antwerpen (grootstedelijk gebied) wordt niet
mee opgenomen in het Provinciaal Ruimtelijk
Structuurplan Antwerpen.
Ruimtelijk structuurplan
Antwerpen
(laatste goedkeuring
22/12/2006)
Actualisatie in opmaak
Het strategisch Ruimtelijk Structuurplan Antwerpen (s-RSA), getiteld
‘Antwerpen Ontwerpen’, is een globale blauwdruk voor de ruimtelijke
toekomst van de stad. Enerzijds bevat dit document ruimtelijke
richtlijnen die van toepassing zijn op de hele stad (in verband met
water, groen, wonen, mobiliteit, publieke ruimte), anderzijds worden
in dit plan ook uitspraken en prioriteiten geformuleerd over de
gebieden waarin de stad op samenhangende wijze moet investeren
om tot een coherente ruimtelijke structuur te komen.
Het structuurplan wordt momenteel geëvalueerd en geactualiseerd. Bij
de actualisering wordt rekening gehouden met de verwachte grote
bevolkingstoename en de wijziging van de bevolkingssamenstelling in
de volgende decennia.
In het Ruimtelijk Structuurplan Antwerpen wordt als onderdeel van
O Het projectgebied kan volgens het ruimtelijk
structuurplan beschouwd worden als onderdeel van
de zogenaamde hefboomacties: projecten die
voorrang krijgen om opgestart of verder uitgevoerd
te worden. Rooseveltplaats, Operaplein, Astridplein:
aandacht voor de grootstedelijke functies en
voorzieningen rondom deze openbaar
vervoersknoop.
Voor deze ontwikkeling van de Antwerp Tower zullen
de bepalingen van de Hoogbouwnota als onderdeel
van het s-RSA worden mee beschouwd.
Landschap,
bouwkundig
erfgoed en
archeologie
Mens
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Ruimtelijke, administratieve, juridische en beleidsmatige situering 17
RANDVOORWAARDE INHOUD EN DOELSTELLING RELEVANT1 BESPREKING RELEVANTIE DISCIPLINE
het richtinggevend gedeelte tevens een HoogBouwNota opgesteld bij
de beoordeling van concrete hoogbouwprojecten. Hoogbouw is een
ruimtelijke bouwsteen die ingezet wordt om de kwaliteit van de skyline
vorm te geven. Het is tevens een instrument voor de vrijwaring van de
schaarse open ruimte en voor een intelligent en efficiënt
ruimtegebruik. De toepassing van hoogbouw als een weloverwogen
verdichtingsmiddel gaat gepaard met de uitdaging van de toepassing
van grootschalige duurzame technieken.
Decreet natuurbehoud en
natuurlijk milieu
(21 oktober 1997)
Het decreet betreffende het natuurbehoud en het natuurlijk milieu is
gericht op de bescherming, de ontwikkeling, het beheer en het herstel
van de natuur en de natuurlijke milieus, op de handhaving of het
herstel van de daartoe vereiste milieukwaliteit en op het scheppen van
een zo breed mogelijk maatschappelijk draagvlak daarvoor. Het
natuurdecreet legt met andere woorden de fundamenten voor het
natuurbeleid in Vlaanderen.
Iedereen die handelingen verricht of hiertoe de opdracht verleent, en
die weet of redelijkerwijze kan vermoeden dat de natuurelementen in
de onmiddellijke omgeving daardoor kunnen worden vernietigd of
ernstig geschaad, is verplicht om alle maatregelen te nemen die
redelijkerwijze van hem kunnen worden gevergd om de vernietiging of
de schade te voorkomen, te beperken of indien dit niet mogelijk is, te
herstellen.
Nee In de ontheffing wordt de impact bestudeerd op
zowel de biotiek als de abiotiek van het voorliggend
project.
Belangrijk hierbij is het stand-still principe, dat
steeds dient te worden toegepast.
Er bevinden zich binnen of nabij het projectgebied
geen waardevolle fauna- en floragebieden.
Bodem
Water
Maatregelenbesluit
Besluit van 21 november 2003
van de Vlaamse Regering
houdende maatregelen ten
uitvoering van het
gebiedsgericht natuurbeleid
(B.S. 27 januari 2004).
Dit besluit behelst de maatregelen die algemeen gelden in VEN en
IVON of die via natuurrichtplannen gebiedsspecifiek kunnen worden
ingevoerd.
Nee Er bevinden zich binnen of nabij het projectgebied
geen waardevolle fauna- en floragebieden.
Besluit van de Vlaamse
Regering tot vaststelling van
nadere regels ter uitvoering
van het decreet van 21 oktober
1997 betreffende het
natuurbehoud en het natuurlijk
milieu
(23 juli 1998)
Aangevuld met het gewijzigd
natuurdecreet (Art. 13)
Het besluit beschrijft welke vegetatiewijzigingen en wijzigingen aan
kleine landschapselementen vergunningsplichtig zijn.
Nee Er bevinden zich binnen of nabij het projectgebied
geen waardevolle fauna- en floragebieden.
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Ruimtelijke, administratieve, juridische en beleidsmatige situering 18
RANDVOORWAARDE INHOUD EN DOELSTELLING RELEVANT1 BESPREKING RELEVANTIE DISCIPLINE
Besluit van de Vlaamse
Regering tot instelling van een
vergunningsplicht voor de
wijziging van vegetatie van lijn-
en puntvormige elementen.
(4 december 1991)
Het besluit is o.a. van toepassing (art. 2) op gebieden met bepaalde
groene bestemmingen (natuurgebieden, bosgebieden, valleigebieden,
agrarische gebieden met ecologische waarde,…). In deze gebieden,
terreinen en landschappen is elke wijziging van vegetatie en/of
wijziging van lijn- en puntvormige elementen verboden zonder
voorafgaande en uitdrukkelijke schriftelijke vergunning van het college
van burgemeester en schepenen of van de ambtenaar aangewezen
door de Vlaamse minister.
Nee Er bevinden zich binnen of nabij het projectgebied
geen waardevolle fauna- en floragebieden.
Ramsar conventie
(2 februari 1971)
De conventie is een internationale overeenkomst inzake
watergebieden die van internationale betekenis zijn, in het bijzonder
als woongebied voor watervogels. Het doel van deze conventie is “het
behoud en het oordeelkundig gebruik van alle watergebieden door
middel van plaatselijke, regionale en nationale acties en internationale
samenwerking, als bijdrage tot het tot stand komen van een
duurzame ontwikkeling in de gehele wereld”. In België zijn 9
Ramsargebieden aangeduid.
Nee Er zijn geen Ramsargebieden gelegen binnen of
nabij het projectgebied
Natura 2000 Natura 2000 staat voor een Europees netwerk van beschermde
gebieden. Het netwerk is de hoeksteen van het Europese
natuurbeleid. Door middel van Nature 2000 wil Europa de
biodiversiteit in haar lidstaten behouden en beschermen. Hiervoor
moeten de lidstaten de nodige maatregelen treffen voor het behoud,
het herstel en de ontwikkeling van de aanwezige habitats en soorten
en de aantasting van habitats en verstoring van soorten tegengaan.
Een studie moet uitgevoerd worden voor alle projecten en plannen die
niet rechtstreeks gelinkt zijn aan het beheer van de gebieden maar er
wel een invloed op kunnen hebben en compensatiemaatregelen
moeten getroffen worden.
Nee Er bevinden zich binnen of nabij het projectgebied
geen waardevolle Natura-2000 gebieden.
Speciale beschermingszones in
het kader van de vogelrichtlijn
(79/409/EEG) inzake het
behoud van de vogelstand
De EG-richtlijn verplicht de lidstaten voor de in bijlage bij de richtlijn
vermelde vogelsoorten, alsook voor de geregeld voorkomende
trekvogels, speciale beschermingsmaatregelen te treffen. De
beschermingsmaatregelen ten opzichte van de bijzonder te
beschermen vogels moeten tot doel hebben dat deze soorten, waar ze
nu voorkomen, kunnen voortbestaan en zich kunnen voortplanten.
Voor de trekvogels moet rekening gehouden worden met de
behoeften van het gebied van bescherming ten opzichte van hun
broed-, rui- en overwinteringsgebieden en rustplaatsen in hun
trekzones.
Nee Er bevinden zich binnen of nabij het projectgebied
geen Vogelrichtlijngebieden.
Speciale beschermingszones in
het kader van de
De Europese habitatrichtlijn beoogt het waarborgen van de
biodiversiteit en streeft naar de instandhouding van de natuurlijke
Nee Er zijn geen Habitatrichtlijngebieden gelegen binnen
of nabij het projectgebied
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Ruimtelijke, administratieve, juridische en beleidsmatige situering 19
RANDVOORWAARDE INHOUD EN DOELSTELLING RELEVANT1 BESPREKING RELEVANTIE DISCIPLINE
habitatrichtlijn (92/43/EU)
inzake de instandhouding van
de natuurlijke habitats en wilde
flora en fauna
habitats en de wilde flora en fauna die hiervan deel uitmaken.
Besluit van de Vlaamse
Regering tot vaststelling van de
voorwaarden voor de
erkenning van
natuurreservaten en van
terreinbeherende
natuurverenigingen en
houdende toekenning van
subsidies.
(27 juni 2003)
De Vlaamse Regering kan terreinen die van belang zijn voor het
behoud en de ontwikkeling van de natuur of het natuurlijk milieu
aanwijzen of erkennen als natuurreservaat. In deze natuurreservaten
wordt, via een aangepast beheer, een natuurstreefbeeld behouden of
ontwikkeld. Een Vlaams Natuurreservaat wordt door de Vlaamse
Regering aangewezen op gronden die het Vlaamse Gewest in
eigendom of huur heeft of die daartoe ter beschikking worden gesteld.
De Vlaamse Regering kan tevens natuurreservaten erkennen op
verzoek van de eigenaar en/of diegene die het gebruiksrecht heeft, als
beiden toestemmen, of van de beheerder, als de eigenaar hiermee
instemt.
Nee Er zijn geen natuurreservaten gelegen binnen of
nabij het projectgebied
Bosdecreet
(13 juni 1990)
Het bosdecreet, uitgebreid met art. 90bis uit het decreet op
natuurbehoud en het natuurlijk milieu (21 oktober 1997) heeft tot
gevolg dat elke ontbossing alleen nog mag worden vergund als de
ontbossing gebeurt in functie van de uitvoering van werken van
algemeen belang of in gebieden met bestemming woongebied en
industriegebied of een met voormelde gebieden gelijk te stellen
bestemming volgens de geldende plannen van aanleg.
Nee Er is geen beboste oppervlakte aanwezig ter hoogte
van of nabij het projectgebied.
Besluit van de Vlaamse
Regering met betrekking tot
soortenbescherming en
soortenbeheer (15/05/2009)
(B.S. 13/08/2009)
Dit decreet regelt:
De inventarisatie en registratie van inheemse soorten, Rode lijst
soorten en invasieve soorten
Soortenbescherming en soortenbehoud
Soortenbeheer
De werking van opvangcentra voor wilde dieren
Het houden van beschermde soorten in gevangenschap
Toezichtsbepalingen
Nee Er bevinden zich binnen of nabij het projectgebied
geen waardevolle fauna- en floragebieden.
Beschermde planten- en
diersoorten
(K.B. houdende maatregelen
ter bescherming van bepaalde
in het wild groeiende
plantensoorten – K.B.
betreffende de bescherming
Het K.B. houdende maatregelen ter bescherming van bepaalde in het
wild groeiende plantensoorten werd genomen ter uitvoering van de
Natuurbehoudswet van 1973 en bepaalt dat:
“De plantensoorten vermeld in bijlage A integraal worden beschermd;
de plantensoorten vermeld in bijlage B beschermd worden voor wat
hun ondergrondse delen betreft tot en met de wortelhals; de
plantensoorten vermeld in bijlage C onder bepaalde voorwaarden
Nee Er bevinden zich binnen of nabij het projectgebied
geen waardevolle fauna- en floragebieden.
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Ruimtelijke, administratieve, juridische en beleidsmatige situering 20
RANDVOORWAARDE INHOUD EN DOELSTELLING RELEVANT1 BESPREKING RELEVANTIE DISCIPLINE
van vogels in het Vlaamse
gewest – K.B. houdende
maatregelen ter bescherming
van bepaalde in het wild
levende inheemse diersoorten
– art. 51 van het
natuurdecreet)
worden beschermd” (de vermelde bijlagen worden niet bijgevoegd)
Het K.B. betreffende de bescherming van vogels in het Vlaamse
Gewest werd genomen in uitvoering van de Benelux-overeenkomst
van 10.06.70 op het gebied van de jacht en de vogelbescherming.
Door het B.Vl.Ex 20.11.85 werd het gewijzigd overeenkomstig de
E.E.G-richtlijn 79/409 inzake het behoud van de vogelstand. De
vogelbescherming werd ingepast in de jachtwetgeving maar maakt
een afzonderlijke regeling uit. Binnen het domein komen er een aantal
soorten voor die beschermd zijn en vogelsoorten waarvoor België als
EG-lidstaat de nodige maatregelen moet treffen m.b.t. hun leef- en
voortplantingsgebied.
Het K.B. van 22 september 1980 houdende maatregelen van
toepassing in het Vlaams Gewest, ter bescherming van bepaalde in
het wild levende inheemse diersoorten, die niet onder de toepassing
vallen van de wetten en besluiten op de jacht, de riviervisserij en de
vogelbescherming, vult het natuurdecreet aan. Artikel I zegt het
volgende: “De diersoorten vermeld in bijlage van dit besluit genieten
in het Vlaamse Gewest een volledige bescherming”.
De bescherming van plant- en diersoorten en van hun
levensgemeenschappen is verder geregeld in het natuurdecreet. Art
51. zegt “De Vlaamse regering neemt, na advies van de Raad, alle
maatregelen die ze nuttig acht inzake de instandhouding van
populaties van soorten of ondersoorten van organismen vermeld in de
bijlagen III en IV van dit decreet en van hun habitats.” Bijlage III
betreft de dier- en plantensoorten van communautair belang van de
bijlage IV van de habitatrichtlijn, die voorkomen in Vlaanderen. Bijlage
IV betreft de vogelsoorten van de Bijlage I van de Vogelrichtlijn die
voorkomen in Vlaanderen.
Besluit van de Vlaamse
Regering tot vaststelling van
nadere regels inzake
compensatie van ontbossing en
ontheffing van het verbod op
ontbossing.
(16 februari 2001)
Een compenserende bebossing kan slechts, met inachtneming van alle
wettelijke en reglementaire bepalingen, worden uitgevoerd op
terreinen die nog niet bebost zijn. Deze bebossing mag afhankelijk van
de bestemming van een grond al dan niet plaatsvinden. Daarnaast kan
een compenserende bebossing niet gebeuren op terreinen die reeds
buiten het kader van artikel 90 bis van het bosdecreet dienen bebost
of herbebost te worden.
Nee Er is geen beboste oppervlakte aanwezig ter hoogte
van het projectgebied.
Besluit van de Vlaamse
Regering tot vaststelling van
De Vlaamse Regering stelt vast voor welke bossen of bosgedeelten
bijzondere beschermings- en beheersmaatregelen worden genomen
Nee Er zijn geen bosreservaten aanwezig ter hoogte van
het projectgebied.
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Ruimtelijke, administratieve, juridische en beleidsmatige situering 21
RANDVOORWAARDE INHOUD EN DOELSTELLING RELEVANT1 BESPREKING RELEVANTIE DISCIPLINE
regelen betreffende de
aanwijzing of erkenning en het
beheer van de bosreservaten
(20 januari 1993)
omdat ze een ecologische en wetenschappelijke functie te vervullen
hebben. Deze bossen worden vanaf de aanwijzing of erkenning
bosreservaten genoemd.
Beschermde planten- en
diersoorten
Het K.B. houdende maatregelen ter bescherming van bepaalde in het
wild groeiende plantensoorten werd genomen ter uitvoering van de
Natuurbehoudswet van 1973.
Nee Er komen geen te beschermen planten- en
diersoorten voor in en in de omgeving van het
projectgebied.
Besluit van de Vlaamse
Regering houdende
maatregelen inzake
natuurbehoud op de bermen
beheerd door publiekrechtelijke
rechtspersonen.
(27 juni 1984)
Het Bermbesluit werd genomen in uitvoering van de Wet op het
natuurbehoud. De doelstelling van het Bermbesluit is een
natuurvriendelijk bermbeheer te stimuleren en via een aangepast
maaibeheer met daartoe geschikt materieel en met het verbod tot
gebruik van biociden. Het bermbesluit voorziet dat niet gemaaid wordt
vóór 15 juni; het maaisel steeds dient afgevoerd te worden; er niet
lager dan 10 cm gemaaid mag worden en er geen biociden gebruikt
worden.
Nee Constructie van bermen en taluds langs wegen,
waterlopen en spoorwegen wordt niet gepland in het
kader van voorliggend project.
Richtlijn 2000/60/EG van het
Europees Parlement en de
Raad van 23 oktober 2000 tot
vaststelling van het kader van
communautaire maatregelen
betreffende het waterbeleid
(Europese kaderrichtlijn water).
De hoofddoelen van de Europese kaderrichtlijn Water zijn:
bescherming van ecosystemen, duurzaam gebruik van de
waterbronnen, de bescherming van het aquatisch milieu, de
vermindering van de verontreiniging van het grondwater en de
afzwakking van de gevolgen van overstromingen en perioden van
droogte. Deze doelstellingen hebben vooral betrekking op
waterkwaliteitsaspecten en in mindere mate op
waterkwantiteitsaspecten.
P, O Voor oppervlaktewateren geldt dat in principe 15
jaar na inwerkingtreding een ‘goede toestand’ moet
zijn bereikt. Ook voor grondwater geldt dat er een
goede watertoestand moet bestaan. Naast het
bestaan van evenwicht tussen onttrekkingen en
aanvullingen dient een goede chemische toestand te
worden bereikt.
Oppervlaktewater
Decreet integraal waterbeleid Integraal waterbeleid is een beleid dat streeft naar het gecoördineerd
en geïntegreerd ontwikkelen, beheren en herstellen van het
watersysteem zodat het voldoet aan de kwaliteitsdoelstellingen voor
het ecosysteem en aan het huidige multifunctioneel gebruik, zonder
daarbij de multifunctionaliteit voor de komende generaties in het
gedrang te brengen.
Met het nieuwe decreet is de watertoets in voege getreden. Bij elke
beslissing over een plan, programma of vergunning moet de bevoegde
overheid nagaan of er schade kan ontstaan aan het watersysteem. Zij
mogen ingrepen met een schadelijk effect niet langer toestaan. Als de
schade kan beperkt worden, moeten ze compenserende maatregelen
opleggen. De nadruk ligt op het vermijden van effecten met
betrekking tot overstromingen.
Alle ingrepen in het watersysteem met een potentieel schadelijk effect
zijn bijgevolg onderworpen aan de watertoets.
Nee De doelstellingen van het decreet zijn in voorliggend
geval niet van toepassing gezien er geen bijkomende
verharde oppervlakte worden gecreëerd in het kader
van het project.
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Ruimtelijke, administratieve, juridische en beleidsmatige situering 22
RANDVOORWAARDE INHOUD EN DOELSTELLING RELEVANT1 BESPREKING RELEVANTIE DISCIPLINE
Besluit van de Vlaamse
Regering tot vaststelling van
nadere regels voor de
toepassing van de watertoets,
tot aanwijzing van de
adviesinstantie en tot
vaststelling van nadere regels
voor de adviesprocedure bij de
watertoets.
(20 juli 2006)
Het besluit van de Vlaamse Regering legt de richtlijnen vast voor de
vergunningsverleners. Daarmee beoogt de Vlaamse Regering een
objectieve en uniforme toepassing door de vele beslissingnemende
overheden. Deze richtlijnen moeten vanaf 1 november 2006 toegepast
worden op alle nieuwe vergunningen.
De watertoets houdt in dat bij de beslissing over een vergunning, plan
of programma, rekening gehouden wordt met de mogelijke nadelige
gevolgen ervan voor het watersysteem en voor de functies die het
watersysteem voor de mens vervult.
Nee De watertoets kadert binnen het decreet integraal
waterbeheer (zie boven). Er wordt echter geen
bijkomende verharde oppervlakte voorzien voor het
project.
Wet op de onbevaarbare
waterlopen (28 december
1967) en het decreet houdende
de ruiming van onbevaarbare
waterlopen (21 april 1983).
Artikel 14, paragraaf 1 van de wet op de onbevaarbare waterlopen
stelt dat buitengewone werken van wijziging slechts kunnen
uitgevoerd worden nadat hiervoor een machtiging is bekomen van de
bevoegde overheid. Met buitengewone werken worden werken
bedoeld die in de bedding, het tracé of de kunstwerken die zich in of
langs de waterloop bevinden wijzigen en die zonder de waterafvoer te
schaden, er niet toe strekken deze te verbeteren.
Nee Het voorziene project bevindt zich niet in de
omgeving van een waterloop.
VLAREM I en II VLAREM I behandelt de milieuvergunningsplicht en omvat een lijst met
hinderlijke inrichtingen.
In VLAREM II zijn de milieuvoorwaarden, gekoppeld aan de
vergunning tot exploitatie van een hinderlijke inrichting opgenomen.
O Specifieke voorwaarden inzake geluidshinder,
bemaling, lozing afvalwater,… worden besproken
onder de respectievelijke disciplines.
Bodem en
grondwater
Oppervlaktewater
Mens
Kwaliteitsdoelstellingen
oppervlaktewater
Overeenkomstig de EG-richtlijnen werd hiervoor de volgende
wetgeving ontwikkeld:
1. de Wet van 24/05/83 betreffende de kwaliteitsobjectieven van oppervlaktewater met als uitvoeringsbesluiten het KB van 25/09/84 tot vaststelling van de normen die de kwaliteitsobjectieven bepalen van zoet water, bestemd voor de productie van drinkwater, het KB van 17/02/84 tot vaststelling van de algemene immissienormen voor zwemwater, schelpdierwater en zoet water dat bescherming of verbetering behoeft om geschikt te zijn voor het leven van vissen.
2. de Wet van 26/03/71 op de bescherming van de oppervlaktewateren tegen verontreiniging. De inhoud hiervan is opgenomen in VLAREM II voor wat betreft de milieukwaliteitsnormen.
3. VLAREM II houdende de algemene en sectorale bepalingen inzake milieuhygiëne, in uitvoering van het Decreet betreffende de milieuvergunning. Bijzondere milieukwaliteitsnormen voor oppervlaktewateren met verschillende bestemmingen werden
O Het project bevindt zich niet in de nabijheid van
waterlopen. Er wordt een bemaling voorzien voor
verstevigingswerken van de fundering.
Tijdens de exploitatiefase zal afvalwater worden
gegenereerd en geloosd op de openbare riolering
naar RWZI Antwerpen-Zuid.
Oppervlaktewater
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Ruimtelijke, administratieve, juridische en beleidsmatige situering 23
RANDVOORWAARDE INHOUD EN DOELSTELLING RELEVANT1 BESPREKING RELEVANTIE DISCIPLINE
hierin opgenomen.
Besluit van de Vlaamse
Regering houdende
reglementering van de
handelingen binnen de
watergebieden en de
beschermingszones
(27 maart 1985)
Deze regelgeving heeft tot doel het grondwater te beschermen dat
gebruikt wordt voor drinkwater. Hiervoor worden drie verschillende
beschermingszones afgebakend met telkens strengere regelgeving
wanneer de grondwaterwinning dichter wordt genaderd.
Nee Er bevinden zich geen beschermingszones voor
grondwaterwinning in de omgeving van het
projectgebied.
Stedenbouwkundige
verordening inzake
hemelwaterputten, infiltratie-
en buffervoorzieningen en
gescheiden lozing van
afvalwater en hemelwater.
Dit besluit omvat de minimale voorschriften voor de lozing van niet
verontreinigd hemelwater, afkomstig van verharde oppervlakken. Het
algemeen uitgangsprincipe hierbij is dat hemelwater in eerste instantie
zoveel mogelijk gebruikt wordt. In tweede instantie moet het
resterende gedeelte van het hemelwater worden geïnfiltreerd of
gebufferd, zodat in laatste instantie slechts een beperkt debiet
vertraagd wordt afgevoerd.
O Bij de realisatie van het project dient men rekening
te houden met de geldende bepalingen van de
gewestelijke verordening (goedgekeurd op 1 oktober
2004).
Oppervlaktewater
Grondwaterdecreet
(24 januari 1984)
Het decreet betreffende het grondwaterbeheer vermeldt dat de
Vlaamse Regering in de waterwingebieden en beschermingszones
volgende zaken kan verbieden, reglementeren of aan een vergunning
onderwerpen:
het vervoeren, opslaan, deponeren, afvoeren, bedelven,
storten, direct of indirect lozen en uitstrooien van stoffen die
het grondwater kunnen verontreinigen;
de kunstwerken, werken en werkzaamheden, alsmede de
wijzigingen in de grond of de ondergrond die een gevaar voor
verontreiniging van het grondwater kunnen inhouden.
Door wijzigingen in de milieuwetgeving is de procedure voor het
aanvragen van een vergunning voor de onttrekking van of infiltratie
naar het grondwater, evenals voor boringen naar grondwater,
geïntegreerd in VLAREM I (rubrieken 52 tot en met 55). Specifieke
voorwaarden voor hoger genoemde activiteiten zijn opgenomen in de
hoofdstukken 5.52 tot en met 5.55 van VLAREM II, toegevoegd bij
Art. 240. De bemaling wordt onderverdeeld in drie klassen afhankelijk
van het debiet.
De milieukwaliteitsnormen voor bodem en grondwater en de
beleidstaken worden weergegeven in hoofdstuk 2.4 van VLAREM II en
bijlagen 2.4.1 en 2.4.2. Algemene milieuvoorwaarden met betrekking
tot de beheersing van bodem- en grondwaterverontreiniging zijn
weergegeven in hoofdstuk 4.3 van VLAREM II.
O In het kader van de verbouwingswerken is bemaling
noodzakelijk.
Er bevinden zich geen grondwaterwinningen voor
drinkwater in de nabijheid van het projectgebied. Er
bevinden zich geen grondwaterwinningen in het
projectgebied.
Bodem en
grondwater
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Ruimtelijke, administratieve, juridische en beleidsmatige situering 24
RANDVOORWAARDE INHOUD EN DOELSTELLING RELEVANT1 BESPREKING RELEVANTIE DISCIPLINE
Besluit van de Vlaamse
regering tot vaststelling van
het Vlaamse reglement inzake
afvalvoorkoming en –beheer
(5 december 2003)
Het Vlaams Reglement inzake afvalvoorkoming en beheer
(uitvoeringsbesluit van het afvalstoffendecreet), regelt het beheer en
voorkomen van afvalstoffen in Vlaanderen. Ook het aanwenden van
afvalstoffen als secundaire grondstof wordt hierin gereglementeerd.
O Bij de afbraak van bepaalde delen van het bestaand
gebouw, kunnen mogelijk materialen vrijkomen die
bij hergebruik onder de VLAREMA-reglementering
vallen.
Algemene
beschrijving
Duurzaam Materialendecreet
(24 juni 2011) en Vlaams
Reglement voor het duurzaam
beheer van materiaalkringlopen
en afvalstoffen (VLAREMA) (17
februari 2012)
De ‘materiaalkringloop’ is het sleutelbegrip voor het duurzaam
materialenbeleid. Dit slaat op het geheel van opeenvolgende
handelingen doorheen de hele levenscyclus, vanaf het onttrekken van
materialen aan de natuur tot en met het moment dat ze terugkeren
als afvalstoffen. Het doel van het decreet is om deze kringlopen zo
lang mogelijk te laten draaien. Het VLAREMA bouwt verder op het
Vlaams Reglement inzake Afvalvoorkoming en -beheer (VLAREA) uit
1997 en voert het Materialendecreet uit dat de basis is voor de
overgang van een afvalstoffenbeleid naar een duurzaam
materialenbeleid.
O Bij de afbraak van bepaalde delen van het bestaand
gebouw, kunnen mogelijk materialen vrijkomen die
bij hergebruik onder de VLAREMA-reglementering
vallen.
Algemene
beschrijving
Bodemsaneringsdecreet
(22 februari 1995)
Het decreet vervangt de summiere regeling van het
Afvalstoffendecreet. Het decreet voorziet in een regeling voor de
identificatie van verontreinigde gronden, een register van
verontreinigde gronden, een regeling voor nieuwe en voor historische
bodemverontreiniging en een bijzondere regeling voor grondverzet.
O Er wordt voor het project Antwerp Tower een kleine
hoeveelheid grondverzet voorzien. De
uitvoeringsbepalingen van het Bodemdecreet
omvatten onder meer de grondverzetregeling. In de
grondverzetsregeling is vaak sprake van codes van
goede praktijk en van standaardprocedures. Deze
moeten worden gevolgd bij het toepassen van
grondverzet.
Bodem en
grondwater
Decreet betreffende de
bodemsanering en de
bodembescherming (27
oktober 2006) en VLAREBO
Het decreet voorziet in een regeling voor de identificatie van
verontreinigde gronden, een grondinformatieregister, een regeling
voor nieuwe en voor historische bodemverontreiniging en een
bijzondere regeling voor grondverzet.
O, P Er wordt voor het project Antwerp Tower een kleine
hoeveelheid grondverzet voorzien.
Bij OVAM worden de beschikbare gegevens opgevraagd van binnen het studiegebied gelegen bekende vervuilde percelen. De relevante dossiers worden verder besproken in discipline bodem.
De exploitatie van het gebouw is geen risico-activiteit m.b.t. bodemverontreiniging. Tijdens de aanlegfase kan mogelijks door lekkage van vloeistoffen een bodemverontreiniging ontstaan.
Bodem en
grondwater
Decreet van 12 juli 2013
betreffende het onroerend
erfgoed
(Onroerenderfgoeddecreet)
Besluit van de Vlaamse
Regelt de bescherming van monumenten, stads- en dorpsgezichten en
landschappen en de instandhouding, het herstel en het beheer van
beschermde landschappen. Regelt de bescherming, het behoud, de
instandhouding, het herstel en het beheer van het archeologisch
patrimonium.
O Het gebouw grenst aan het bouwkundig relict
Vlaamse Opera (Frankrijklei 3, Van Ertbornstraat 2-8,
Franklin Rooseveltplaats 8) en Hotel Wagner
(Frankrijklei 1, Franklin Rooseveltplaats 2-4).
Volgens de Centrale Archeologische Inventaris (CAI)
bevinden zich enkele archeologische vindplaatsen in
Landschap,
bouwkundig
erfgoed en
archeologie
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Ruimtelijke, administratieve, juridische en beleidsmatige situering 25
RANDVOORWAARDE INHOUD EN DOELSTELLING RELEVANT1 BESPREKING RELEVANTIE DISCIPLINE
Regering van 16 mei 2014
betreffende de uitvoering van
het Onroerenderfgoeddecreet
van 12 juli 2013
(Onroerenderfgoedbesluit)
Het Onroerend-erfgoeddecreet, in werking sinds 1 januari 2015, wil
het behoud en het beheer van landschappen, monumenten en
archeologie verbeteren. Het nieuwe decreet vervangt drie bestaande
decreten (Monumentendecreet van 1976, Archeologiedecreet van
1993 en Landschapsdecreet van 1996). Met het decreet wil
Vlaanderen onder meer tegemoet komen aan het Europees Verdrag
voor de bescherming van archeologisch erfgoed, het zogenaamde
Verdrag van Valletta (Malta). Opvallende maatregelen zijn vooral
gesitueerd op het vlak van archeologie en de bijkomende
verantwoordelijkheden die lokale besturen kunnen opnemen.
of grenzend aan het projectgebied. Deze worden
besproken in de Discipline Landschap: 366288,
366318, 366115. Het historisch centrum van
Antwerpen dient in zijn geheel te worden beschouwd
als archeologisch waardevol.
De diepte waarop de funderingen van de toren
werden uitgezet en de bestaande parking werd
aangelegd bevind zich echter op vandaag al onder
de archeologisch interessante lagen. Om die reden
kan er geen waardevol archeologisch materiaal meer
worden verwacht in het kader van de geplande
werken, en is archeologisch onderzoek niet zinvol.
Wijzigingsbesluit van de
Vlaamse Regering van 2 juli
2010 tot wijziging van het
besluit betreffende de
dossiersamenstelling van de
aanvraag voor een
stedenbouwkundige
vergunning (28 mei 2004) en
van het besluit tot aanwijzing
van de instanties die over een
vergunningsaanvraag advies
verlenen (5 juni 2009)
De inventaris van het bouwkundig erfgoed brengt de waardevolle
gebouwen in Vlaanderen in kaart. Deze inventaris werd voor de eerste
maal vastgesteld op 14 september 2009 door de administrateur-
generaal van het Vlaams Instituut voor het Onroerend Erfgoed (VIOE),
met de intentie om deze in de maand september jaarlijks opnieuw
vast te stellen. In de vastgestelde inventaris zijn momenteel ongeveer
66.000 relicten opgenomen, waarvan er ongeveer 12.000 zijn
opgenomen in een bescherming als monument, stads- of dorpsgezicht
of landschap.
O Nabij het te renoveren gebouw komen verschillende
monumenten voor die zijn opgenomen in de
Inventaris van het bouwkundig erfgoed.
Landschap,
bouwkundig
erfgoed en
archeologie
Verdrag van Malta
(16 januari 1992)
(Deze conventie werd door
België ondertekend op 30
januari 2002 en werd nog niet
geratificeerd)
Het doel van deze conventie is de bescherming van het archeologisch
erfgoed als een bron van het Europese collectieve geheugen en als
een instrument voor historische en wetenschappelijke studie.
O Er bevindt zich in de omgeving van het projectgebied
een archeologisch waardevolle bodem. Het project
voorziet een beperkte hoeveelheid grondverzet en
bemaling voor aanpassing aan de funderingsvoet en
parking gelegen onder de geroerde archeologisch
interessante lagen en kan bijgevolg geen invloed
hebben op het archeologisch erfgoed.
Landschap,
bouwkundig
erfgoed en
archeologie
Gewest- of
grensoverschrijdende
wetgeving
Het verdrag inzake m.e.r. in grensoverschrijdend verband werd op 25
februari 1991 aangenomen te Espoo (Finland) en ondertekend door de
Europese Gemeenschap. De doelstellingen van het verdrag van Espoo
zijn dezelfde als van milieueffectrapportage in het algemeen, zei het
dat vooral de nadruk wordt gelegd op de voorkoming, beperking en
beheersing van belangrijke nadelige grensoverschrijdende
milieueffecten van voorgenomen activiteiten. Op 9 juni 1999 (B.S.
31/12/1999) heeft België via de ‘wet houdende instemming met het
Verdrag inzake milieueffectrapportage in grensoverschrijdend verband,
Nee Het geplande project is volledig op Vlaams
grondgebied (Provincie Antwerpen) gelegen. De
afstand tot de Nederlandse grens is voldoende groot.
Er worden gezien de aard en omvang van het
project dan ook geen grensoverschrijdende effecten
ten gevolge van het project verwacht.
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Ruimtelijke, administratieve, juridische en beleidsmatige situering 26
RANDVOORWAARDE INHOUD EN DOELSTELLING RELEVANT1 BESPREKING RELEVANTIE DISCIPLINE
gedaan te Espoo op 25/02/1991’ het verdrag bekrachtigd. Verder kan
er inzake gewestgrensoverschrijdende milieueffecten ook verwezen
worden naar het samenwerkingsakkoord van 4 juli 1994 tussen het
Vlaams Gewest, het Waals Gewest en het Brussels Hoofdstedelijk
Gewest, en de Europese richtlijn van 27 juni 1985 betreffende de
milieueffectbeoordeling van bepaalde openbare en particuliere
projecten (85/337EEG), gewijzigd door de richtlijn 97/11/EG van de
Raad van 3 maart 1997.
3.2.2 Beleidsmatige randvoorwaarden
RANDVOORWAARDE INHOUD EN DOELSTELLING RELEVANT BESPREKING RELEVANTIE DISCIPLINE
Vlaams Milieubeleidsplan MINA
plan 4 - 2011 – 2015
(27 mei 2011)
Geeft de doelstellingen, acties, doelgroepen en timing voor het
milieubeleid weer. Het plan is opgebouwd vanuit twaalf
milieuthema’s.
Ja Het voorziene project kan worden gekaderd binnen
de volgende thema’s van het MINA-plan:
- Duurzame productie en consumptie
- Klimaat
- Lucht
- Afval- en materialenbeleid
- Bodemverontreiniging
- Lokale leefkwaliteit
Verschillende
disciplines
Klimaatplan Antwerpen (2009) Het stadsbestuur ondertekende op 9 januari 2009 het Europese
Burgemeestersconvenant of ‘Covenant of mayors’. Dit convenant
wil alle burgemeesters van Europa’s meest vooruitziende steden
verenigen in een permanent netwerk. Deze steden wisselen goede
praktijken ter bevordering van energie-efficiëntie in de stedelijke
omgeving uit. De stad Antwerpen heeft het convenant
ondertekend en belooft een aantal doelstellingen te halen:
- tegen 2020 wil het stadsbestuur een reductie van meer
dan 20 procent van de CO2-uitstoot over heel het
stedelijk grondgebied ten opzichte van 2005.
- voor de eigen stedelijke werking wil de stad nog verder
gaan en wil ze tegen 2020 de CO2-uitstoot reduceren
met 50 procent ten opzichte van 2005.
Ja Binnen het onderzoek naar de milieueffecten voor de
verschillende disciplines wordt rekening gehouden
met de in het klimaatplan vooropgestelde principes
en thema’s. Het klimaatplan legt nadruk op aspecten
ruimtelijke ordening, wonen, mobiliteit en
energievoorzieningen.
Verschillende
disciplines
Beleidsnota duurzame stad
(2011)
De beleidsnota 'Antwerpen, duurzame stad voor iedereen'
benadert duurzaamheid vanuit de focus energie en milieu. Streven
naar een hoge ecologische kwaliteit heeft niet enkel gunstige
effecten op het milieu maar evenzeer op de mensen door onder
Ja Het projectgebied bevindt zich in het centrum van
Stad Antwerpen. De in de beleidsnota
vooropgestelde hoge leefkwaliteit dient het kader te
Verschillende
disciplines
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Ruimtelijke, administratieve, juridische en beleidsmatige situering 27
RANDVOORWAARDE INHOUD EN DOELSTELLING RELEVANT BESPREKING RELEVANTIE DISCIPLINE
andere een gezonde en aangename leefomgeving en kan
bovendien een financiële meerwaarde en duurzame
werkgelegenheid genereren.
vormen voor het geplande project.
Bekkencomité
Elk rivierbekken, in de eerste plaats aangeduid door de Vlaamse
Regering, moet aan een integrale bekkenplanning worden
onderworpen die betrekking heeft op de waterkwaliteit, de
waterkwantiteit en het natuur- en landschapsbehoud van de
oppervlaktewateren. Deze bekkenplanning moet deel uitmaken
van de gewestelijke algemene milieubeleidsplanning. De
bekkencomités, waarin lokale en provinciale besturen, gewestelijke
overheden (o.a. AMINAL en AWZ), en polders en wateringen
vertegenwoordigd zijn, moeten het bekkenbeleid uitvoeren.
Vlaanderen is ingedeeld in 11 rivierbekkens en voor elk bekken
wordt een comité opgericht.
Ja Het studiegebied bevindt zich in het bekken van de
Beneden-Schelde. De betreffende bekkencomités
zijn bevoegd.
Water
Mobiliteitsplan Antwerpen
(22/01/2015)
Het mobiliteitsconvenant is een overeenkomst tussen het Vlaamse
Gewest – bij delegatiebesluit de minister bevoegd voor Mobiliteit,
de Vlaamse Vervoermaatschappij De Lijn, de gemeenten en
eventuele derden (scholen, bedrijven, provincies, …).
Het mobiliteitsplan moet minstens bevatten: een beschrijving van
de huidige verkeerssituatie, voorzieningen voor alle
transportmiddelen, een toekomstplan om de doelstellingen te
bereiken en een programma van de concrete
uitvoeringsmaatregelen, gerangschikt naar prioriteit.
Ja Het studiegebied bevindt zich binnen de zone
waarop het mobiliteitsplan betrekking heeft.
Mens-
mobiliteit
Natuurinrichting Natuurinrichtingsprojecten willen een gebied zo goed mogelijk
inrichten met het oog op het behoud, het herstel, het beheer of de
ontwikkeling van de natuur of het natuurlijk milieu. De
natuurinrichtingsprojecten zijn een initiatief van de VLM.
Nee Er zijn geen natuurinrichtingsprojecten gesitueerd in
de omgeving van het projectgebied.
Landinrichting Landinrichtingsprojecten willen grote gebieden zodanig inrichten
dat alle facetten die in het gebied aanwezig zijn (milieu, natuur,
landbouw, recreatie, cultuurhistorie), zich volwaardig kunnen
ontwikkelen. De landinrichtingsprojecten zijn een initiatief van de
VLM.
Nee Er zijn geen landinrichtingsprojecten gesitueerd in
de omgeving van het projectgebied.
Ruilverkaveling Ruilverkaveling herschikt landbouwpercelen binnen een vooraf
afgebakend gebied. Hiermee wordt gestreefd naar
aaneengesloten, regelmatige en gemakkelijk toegankelijke kavels
die zo dicht mogelijk bij het landbouwbedrijf liggen.
Ruilverkaveling past zich hierbij in in het ruimtelijke ordenings-,
het milieu- en natuurbeleid en het plattelandsbeleid. Er wordt
gezocht naar mogelijkheden om bij te dragen aan natuur- en
Nee Er zijn geen ruilverkavelingsprojecten gesitueerd in
de omgeving van het projectgebied.
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Ruimtelijke, administratieve, juridische en beleidsmatige situering 28
RANDVOORWAARDE INHOUD EN DOELSTELLING RELEVANT BESPREKING RELEVANTIE DISCIPLINE
landschapszorg, zorg voor cultuurhistorisch en archeologisch
erfgoed, recreatief medegebruik, ... in evenwicht met de
landbouwkundige verbeteringen.
Landschapsatlas
De landschapsatlas is een gebiedsdekkende, wetenschappelijk
onderbouwde inventaris van het landschap in het begin van de
21ste eeuw. De atlas geeft aan waar de historisch gegroeide
landschapsstructuur tot op vandaag herkenbaar gebleven is en
duidt deze aan als relicten van de traditionele landschappen. De
nadruk ligt hierbij op de inventaris van de landschapskenmerken
van bovenlokaal belang met erfgoedwaarde. Deze atlas vormt het
eerste deel van een ruimer inventarisatieproject. Een inventaris
vanuit de esthetische invalshoek zal het project vervolledigen
zodat uiteindelijk een globale landschapskwaliteitskaart opgemaakt
kan worden.
Nee Het projectgebied is niet gesitueerd in of nabij een
element van geïnventariseerd landschappelijk
erfgoed.
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Ruimtelijke, administratieve, juridische en beleidsmatige situering 29
Figuur 3-4 Gewestplan
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Ruimtelijke, administratieve, juridische en beleidsmatige situering 30
Figuur 3-5 Gewestelijke Ruimtelijke Uitvoeringsplannen
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Projectbeschrijving 31
4. PROJECTBESCHRIJVING
4.1 Algemene projectinformatie
Het project omvat de verbouwing van de bestaande Antwerp Tower. Het huidige
kantoorgebouw met minimale aanwezigheid van retail zal worden omgebouwd naar een
woontoren met significante hoeveelheid retail en een restaurant.
Voor het project kunnen 2 fases onderscheiden worden:
- De aanlegfase betreft de verbouwingswerken en kan mogelijks milieuhinder
teweegbrengen omwille van werfverkeer, aan- en afvoer van bouwmaterialen en de
omleidingstrajecten en de renovatiewerken zelf, gezien de situering van het project
in het dicht stadsweefsel;
- De exploitatiefase betreft het uitbaten en onderhouden van retail en woonunits
met volgende voornaamste aspecten:
- aanwezigheid vernieuwd gebouw met functie wonen, restaurant en retail;
- aan- en afrijden van bezoekers, leveranciers, personeel, bewoners (wijziging
in verkeersgeneratie en parkeerbehoefte);
- gebruik van energie door de nutsinstallaties;
- gebruik van water, lozing van bedrijfs- en huishoudelijk afvalwater en
hemelwater;
- stockage en verwijderen van zowel huishoudelijk als bedrijfsafval.
Hierna wordt een beschrijving gegeven van de huidige Antwerp Tower, de geplande
aanlegfase en de resulterende exploitatiefase.
4.1.1 Huidige Antwerp Tower
4.1.1.1 Bouwlagen en functies
In onderstaande Tabel 4-1 worden de oppervlaktes per functie samengevat.
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Projectbeschrijving 32
Tabel 4-1 Samenvattende oppervlaktetabel per functie voor de huidige situatie (m²)
4.1.1.2 Parkeren
Momenteel is er parkeergelegenheid voorzien onder het gebouw, verdeeld over 4
ondergrondse verdiepingen. In totaal zijn er 283 privé plaatsen aanwezig, waarvan 253
worden ingenomen door werknemers en bezoekers van kantoren, en 30 gekoppeld aan
gelijkvloerse retail of voor extern gebruik (buurtbewoners). Werknemers en bezoekers van
de winkels moeten gebruik maken van één van de publieke parkings in de omgeving.
Er is één in- en uitrit van de parking, die bevindt zich in de Van Ertbornstraat (zie later
Figuur 9-1).
4.1.1.3 Nutsvoorzieningen
Om te voorzien in noodstroom bij het wegvallen van de netspanning is het gebouw uitgerust
met een dieselgroep (136 kW) gekoppeld aan een elektriciteitsgenerator van 125 kW. De
dieselmotor wordt van brandstof voorzien uit een klein dubbelwandig reservoir van 500 liter.
De centrale stookinstallatie bestaat uit vier gasgestookte branders van elk 1.189 kW (totaal
4.756 kW). Op de technische verdieping staan eveneens vier centrale koelinstallaties voor
luchtkoeling van elk 181 kW. Een vijfde koelinstallatie staat opgesteld op het dak van de
zesde verdieping en heeft een vermogen van 74 kW.
Bouwlaag Kantoren Studio's Hotel Retail Parking Totaal
25 technisch verdiep - 24 950 950 23 950 950 22 950 950 21 950 950 20 950 950 19 950 950 18 950 950 17 950 950 16 950 950 15 950 950 14 950 950 13 950 950 12 950 950 11 950 950 10 950 950 9 950 950 8 950 950 7 950 950 6 950 950 5 950 950 4 950 302 317 1.568 3 1.655 302 317 2.273 2 1.655 302 317 2.273 1 2.187 263 280 2.730 0 256 67 40 2.178 114 2.655 -1 841 1.814 2.655 -2 3.062 3.062 -3 3.062 3.062 -4 3.062 3.062
Totaal 25.703 1.234 1.270 3.019 11.114 42.340
TOR
ENSO
KK
ELO
ND
ER-
GR
ON
DS
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Projectbeschrijving 33
Op de technische verdieping staat een transformator van 1.250 kVA. In de kelderverdieping
staat een tweede transformator van 400 kVA.
4.1.1.4 Afvalwater
Er is momenteel geen gescheiden regenwaterafvoer.
Huishoudelijk afvalwater wordt geloosd via twee lozingspunten die elk voorafgegaan worden
door een septische put van 50 m³. Het geloosde jaardebiet bedraagt ca. 7.500 m³.
Bedrijfsafvalwater is afkomstig van het spuien van de koelinstallatie. Het geloosde debiet
bedraagt 50 m³/jaar.
De lozing van het afvalwater vindt plaats via het lozingspunt in de Van Ertbornstraat dat is
aangesloten op de openbare riolering die leidt naar de RWZI van Antwerpen-Zuid.
4.1.2 Geplande verbouwing
De voorziene verbouwingen worden in onderstaande Figuur 4-1 geschetst. De verbouwingen
gebeuren volledig binnen de huidige perceelsgrenzen van het gebouw. De door de Antwerp
Tower ingenomen grondoppervlakte zal bijgevolg niet wijzigen.
Met het oog op een duurzame ontwikkeling, wordt het volume en de verdiepingshoogtes van
de sokkel aangepast. Binnen het stedenbouwkundige ensemble van het blok wordt de
hoogte van de plint verhoogd zodat het aansluit bij de omliggende bebouwing. De nieuwe
hoogte geeft ruimte voor een hogere verdiepingshoogte van de plint welke past bij een
toekomstbestendige ontwikkeling van grootschalige retail op deze plek in de stad. Concreet
wordt de daklijn van de bestaande sokkel van de toren verhoogd en worden de 4 bouwlagen
daarbinnen herverdeeld.
Daarnaast wordt het volume van de toren deels geschikt gemaakt voor een stedelijk flexibel
woonprogramma. Door de alzijdige uitbreiding met 3,6 m bruto is het mogelijk kwalitatief
goede binnen-en buitenruimtes te maken. Op de koppen van het gebouw komt de gevel in
hetzelfde vlak te liggen als de retail gevel.
De huidige verdiepingshoogte (vloer tot vloer) van de bestaande toren is 3,1m. De
optopping met drie lagen maakt het mogelijk een high-end woonprogramma te realiseren
met een hogere verdiepingshoogte.
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Projectbeschrijving 34
Figuur 4-1 Overzicht voorziene wijzigingen aan het gebouw van Antwerp Tower
Bij het verhogen van de Antwerp Tower, wordt rekening gehouden met de ligging van de
site in de “inner horizontal surface” voor de Luchtvaart (cfr. nabijheid van de luchthaven te
Deurne). In overleg met Belgocontrol en de luchthaven van Deurne, werd met Matexi
overeengekomen dat de nieuwe hoogte de huidige hoogte (incl. antennes, zijnde 108,79 m
TAW) niet zal overschrijden. Onderstaand schema geeft dit weer. Tijdens de werffase zullen
ook de werktuigen niet boven deze hoogte uitkomen.
Figuur 4-2 Schema m.b.t. de bouwhoogte, rekening houdend met randvoorwaarden vanuit de
luchtvaart
4.1.3 Aanlegfase
4.1.3.1 Grondverzet en bemaling
Voor de verbouwingswerken aan de Antwerp Tower zijn aanpassingen ondergronds en aan
de funderingen vereist. Er wordt een zeer beperkt grondverzet voorzien voor het uitdiepen
van de liftkokers. Het totale grondverzet wordt geraamd op minder dan 250 m³.
Daarnaast wordt ook bemaling voorzien voor de versteviging van de funderingszool. De
voorziene techniek is een verticale bronbemaling. Op basis van voorgaande onderzoeken kan
gesteld worden dat het grondwater zich bevindt op niet meer dan 2,5 m onder het maaiveld.
Het debiet van de benodigde bemaling is op heden nog ongekend.
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Projectbeschrijving 35
Bij gelijktijdigheid van de werken aan Antwerp Tower met de werken aan het Operaplein,
zullen de bemalingsdiepte van die laatste deze van Antwerp Tower sterk overschrijden, en is
er vermoedelijk geen bijkomende bemaling nodig.
4.1.3.2 Werfinrichting
De werfinrichting wordt afgestemd op de werken in het kader van het project Brabo II, al
zijn voor deze laatste nog geen finale details over de inrichting gekend. De initiatiefnemer
zal daarom voor de bouwfase van de Antwerp Tower afspreken met zowel De Lijn als Stad
Antwerpen op welke manier en wanneer de openbare ruimte kan en mag ingenomen
worden.
Op basis van de informatie die vandaag beschikbaar is, zal de werfzonering als volgt worden
voorzien (Figuur 4-3).
Figuur 4-3 Werfzoneringsplan
4.1.3.3 Hoogtewerken
De werfinstallatie voor de optopping van de toren wordt zo voorzien om binnen het gabariet
van het gebouw te blijven.
4.1.3.4 Aan- en afvoer van materiaal
De afbraakwerken zullen plaatsvinden gedurende ca. 4 maanden. Het afbraakmateriaal
wordt afgevoerd door vrachtwagens. Gemiddeld worden hiervoor 10 vrachtwagens per dag
verwacht. Op piekdagen kan dit oplopen tot 20 vrachtwagens per dag, maar deze
piekmomenten zullen zich maximaal één maal per week voordoen.
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Projectbeschrijving 36
De opbouwfase zal ca. 36 maanden duren. De aanvoer van het bouwmateriaal voor de
opbouw gebeurt eveneens met vrachtwagens. Gedurende deze fase worden gemiddeld 3
vrachtwagens per dag verwacht.
4.1.4 Nieuwe Antwerp Tower
4.1.4.1 Bouwlagen en functies
De functies die na de verbouwingen in het gebouw aanwezig zullen zijn, worden
samengevat in onderstaande Figuur 4-4.
Figuur 4-4 Overzicht geplande bouwlagen en bijhorende functies voor Antwerp Tower
Hierna worden de voorziene functies meer in detail beschreven:
- Parkeren: verdieping -4 t.e.m. -1. Er worden maximaal 250 private parkeerplaatsen
voorzien.
- Retail (of alternatief: kantoren): verdieping -2 t.e.m. +3. Momenteel bestaan
nog twee verschillende scenario’s voor de invulling van deze functies:
1. retail in verdiepingen -2 tot +1 en kantoren in verdiepingen +2 en +3
2. retail in verdiepingen -2 tot +3, er worden op deze verdiepingen geen
kantoren voorzien.
- Restaurant op verdieping +4 en lokalen voor nutsvoorzieningen en technische
installaties op verdieping +5;
- Wonen (al dan niet in combinatie met hotel): verdieping 6 t.e.m. 26.
Momenteel bestaan nog twee verschillende scenario’s voor de invulling van deze
woonfuncties:
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Projectbeschrijving 37
1. 17 bouwlagen voor een totaal van 238 woonunits, en 4 bouwlagen voor een
totaal van maximaal 28 penthouses.
2. 10 bouwlagen voor short-stay doeleinden (hotelfunctie:5 lagen met elk 32
kamers en 5 bouwlagen met elk 14 appartementen), 7 bouwlagen met elk
14 woonunits en 4 bouwlagen voor maximaal 28 penthouses.
In het kader van dit project worden voornamelijk effecten verwacht m.b.t. de aan mobiliteit
gerelateerde aspecten. Ervaring bij de mobiliteitsdeskundigen leert dat aanwezigheid van
retail zwaarder weegt op de omgeving t.o.v. kantoren, en hetzelfde geldt voor woonunits
t.o.v. short-stay hotel-eenheden voor toeristen. Daarom wordt voorliggende nota met
bespreking van de mogelijke effecten uitgewerkt voor de worst-case situatie waarbij retail
en geen kantoren wordt voorzien op verdiepingen -2 t.e.m. +3, en waarbij de bovenste
bouwlagen van de toren enkel worden ingenomen voor residentieel wonen (geen
hotelfunctie). Voor deze situatie worden de totale oppervlaktes per bouwlaag en per functie
in Tabel 4-2 samengevat.
Tabel 4-2 Verdeling oppervlakte per functie, worst-case
Niv
eau
par
kin
g
re
tail
cir
cula
tie
-
be
rgin
g -
trap
pe
n -
lift
en
-
tech
nie
ken
re
sid
en
tie
el
te
rras
-se
n
ho
reca
TO
TAA
L
94 94
26 435 960 162 1.557
25 260 1.111 186 1.557
24 260 1.111 186 1.557
23 260 1.111 186 1.557
22 301 1.096 160 1.557
21 301 1.096 160 1.557
20 301 1.096 160 1.557
19 301 1.096 160 1.557
18 301 1.096 160 1.557
17 301 1.096 160 1.557
16 301 1.096 160 1.557
15 301 1.097 159 1.557
14 301 1.097 159 1.557
13 301 1.097 159 1.557
12 301 1.097 159 1.557
11 301 1.097 159 1.557
10 356 1.118 83 1.557
9 356 1.118 83 1.557
8 356 1.118 83 1.557
7 356 1.118 83 1.557
6 356 1.118 83 1.557
TECHNIEK 5 1.252 305 1.557
HORECA 4 245 - 2.517 2.762
3 2.103 659 2.762
2 2.238 524 2.762
1 2.238 524 2.762
0 181 1.665 916 - 2.762
-1 679 756 501 654 2.590
-2 1.364 1.215 363 2.942
-3 2.727 215 2.942
-4 2.698 244 2.942
TOTAAL 7.649 10.215 12.050 23.788 3.050 2.822 59.574
-4
tot
-1
PARKING
TO
REN
HIGH-END
WONEN
WONEN
SO
KK
EL
RETAIL
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Projectbeschrijving 38
Opmerking: de oppervlakte van de retail en parkeervoorziening in de ondergrondse bouwlagen
kan in realiteit nog licht wijzigen om optimaal op elkaar te worden afgestemd, hieronder wordt
uitgegaan van een maximale oppervlakte retail
4.1.4.2 Parkeren
Ook in de toekomstige situatie zullen 4 ondergrondse verdiepingen worden ingenomen voor
parkeergelegenheid.
De parkeerplaatsen zullen ter beschikking gesteld worden van hoofdzakelijk bewoners (en
mogelijk ook een beperkt aandeel werknemers (management)) en zullen in een
parkeercapaciteit voorzien van 250 parkeerplaatsen.
Voor bezoekers wordt er geen specifieke parkeergelegenheid voorzien, conform de huidige
situatie.
Gezien de ligging van de site, de goede bereikbaarheid met het openbaar vervoer en de fiets
zal het autoaandeel van zowel bezoekers als werknemers beperkt zijn.
De toegang tot de ondergrondse parking blijft behouden in de Van Ertbornstraat, waarbij na
de herinrichting het gemotoriseerd verkeer vanuit beide rijrichtingen de parking onder
Antwerp Tower kan in- en uitrijden.
Voor bewoners alsook de werknemers van retail en horeca wordt een inpandige
fietsenstalling voorzien op het eerste ondergrondse niveau van de parkeergarage. Deze
fietsenstalling is via dezelfde toegang tot de ondergrondse parking te bereiken via een
afzonderlijke fietstrap (en dus gescheiden van het gemotoriseerd verkeer). In totaal worden
er 750 fietsstalplaatsen voorzien. Deze fietsstalplaatsen zijn niet toegankelijk voor bezoekers
en opnieuw enkel voorbehouden voor bewoners en werknemers.
4.1.4.3 Laden en lossen
In functie van horeca en retail zullen ook leveringen uitgevoerd worden ter hoogte van de
site.
Vooraan de Antwerp Tower is in de Keyserlei een laad- en loszone op openbaar domein
voorzien. Bijkomend voorziet Antwerp Tower ook in de Van Ertbornstraat een laad- en
loszone, al is de concrete vormgeving hiervan nog niet gekend (momenteel in overleg met
de Stad Antwerpen).
Doordat de concrete invulling van zowel retail als horeca nog niet volledig gekend is, kan het
aantal leveringen nog niet exact bepaald worden. Op basis van eigen gegevens van de
opdrachtgever en gezien de ligging van de site langsheen de belangrijke winkels De
Keyserlei –Meir worden er voor de Antwerp Tower maximaal 3 leveringen door
vrachtwagens per dag voor retail verwacht.
Voor de horeca worden een 2-tal leveringen per week verwacht. De leveringen van dagverse
producten (zowel voor wat betreft horeca als retail (etenswaren) wordt uitgevoerd door
middel van bestelwagens, maar zal ook beperkt blijven tot 6 leveringen per dag.
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Projectbeschrijving 39
4.1.4.4 Nutsvoorzieningen
Volgende installaties worden voorzien in het nieuwe gebouw:
Om te voorzien in noodstroom bij het wegvallen van de netspanning is het gebouw
uitgerust met 1 dieselmotor voor de noodstroom algemene delen (400 kW) en 1
voor de noodstroom van de retail (176 kW). De dieselmotoren worden van brandstof
voorzien uit een klein dubbelwandig reservoir van 1000 liter voor de algemene
delen, en 500 l voor de retail, voorzien van overvulbeveiliging en lekdetectie.
Er worden drie koeltorens voorzien: één voor de retail (350 kWelek), één voor het
restaurant (75kWelek) en één voor de toren (350 kWelek). Het gaat om gesplitst
opgestelde installaties, waarvan het ene deel (koelmachine) op de Engelse koer op
het dak van de sokkel staat, en het andere deel in de technische ruimte op +5.
In de kelderverdieping staan verschillende transformatoren: 1 voor de algemene
delen, 1 voor de retail, 1 voor de horeca en 1 voor de toren. De individuele
vermogens zijn nog niet gekend, het totale vermogen bedraagt maximaal 3.000
kVA. Er wordt ook een transformator van Eandis geplaatst (vermogen nog
onbekend).
De ventilatie binnen het gebouw gebeurt met verschillende ventilatoren: 35 kW
pulsie en extractie voor de toren (technische ruimte +5), 35 kW pulsie en extractie
voor de retail (op het dak van de toren) en 4 kW voor de ventilatie in de
restaurantkeuken (technische ruimte +5).
Daarnaast zijn drie stookinstallaties voorzien met een totaal vermogen van 5.112
kW.
o Stookinstallatie 1 (dak van de toren) voor de toren bestaat uit drie
gasgestookte branders, twee van 600 kW en één van 870 kW (totaal 2070
kW).
o Stookinstallatie 2 (Engelse koer in dak sokkel) voor de retail bestaat uit twee
gasgestookte branders van 450 kW (totaal 900 kW).
o Stookinstallatie 3 (dak van de toren) voor het restaurant bestaat uit 2
gasgestookte branders van 160 kW (totaal 320 kW).
De inplanting van de technische ruimten wordt weergegeven op Figuur 4-5.
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Projectbeschrijving 40
Figuur 4-5 Inrichtingsplan technische ruimte
4.1.4.5 Afvalwater
Huishoudelijk afvalwater wordt geloosd via twee lozingspunten die elk voorafgegaan worden
door een septische put van 85 m³. Het geloosde huishoudelijk afvalwaterdebiet wordt
geschat op 1.130 inwonersequivalenten, of ca. 170 m³/dag2.
Bedrijfsafvalwater is afkomstig van het spuien van de koelinstallatie. Het geloosde piekdebiet
bedraagt maximaal 9m³/u (4 m³/u koeltoren voor de retail, 4 m³/u koeltoren voor de
woningen in de toren, 1 m³/u koeltoren voor het restaurant).
De lozing vindt plaats via twee lozingspunten, 1 in de Van Ertbornstraat (bedrijfs- en
huishoudelijk afvalwater), en 1 ter hoogte van het Operaplein (huishoudelijk afvalwater). Er
wordt hydrologisch advies gevraagd aan Aquafin i.v.m. de lozingen van afvalwater.
Er is in de nieuwe situatie een gescheiden regenwaterafvoer voorzien.
4.2 Noodzakelijke vergunningen
Volgende vergunningen dienen aangevraagd te worden:
- Stedenbouwkundige vergunning: de initiatiefnemer moet een
stedenbouwkundige vergunning aanvragen voor elke activiteit die, volgens de codex
Ruimtelijke Ordening aan de stedenbouwkundige vergunningsplicht onderworpen
2 Een inwonersequivalent is de gemiddelde hoeveelheid afvalwater die één persoon per dag produceert: 150 liter
(bron: www.aquafin.be). Het volume van de voorziene septische putten (2x85 m³) werd na nauw overleg met
Stad Antwerpen en Aquafin goedgekeurd voor dit project.
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Projectbeschrijving 41
is. Deze vergunning wordt uitgereikt door het Agentschap R-O Vlaanderen. In dit
kader is eveneens een goedgekeurde ontheffing van de m.e.r.-plicht noodzakelijk.
- Voor de exploitatie van het gebouwencomplex is een milieuvergunning vereist.
Met name voor de gemeenschappelijke nutsvoorzieningen, zoals elektriciteit,
noodgroepen, koeling en verwarming zijn een aantal technische installaties
aanwezig die vergunningsplichtig zijn (zie eerder). Momenteel beschikt de uitbater
van het gebouw over een milieuvergunning klasse 2.
4.3 Planning en uitvoeringstermijn
De start van de werken is voorzien voor maart 2016. De totale uitvoeringstermijn bedraagt
ca. 3 jaar. Er wordt 40 tot 45 uur gewerkt per week in dagtaak.
De renovatie van de Antwerp Tower zal worden afgestemd op de aanleg van het Operaplein
tussen de De Keyserlei en de Franklin Rooseveltplaats in het kader van het Brabo II project
in Antwerpen.
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Interferentie met projecten in de omgeving 42
5. INTERFERENTIE MET PROJECTEN IN DE OMGEVING
Stad Antwerpen is vandaag de dag in volle ontwikkeling. Met een steeds hoger wordende
bevolkingsdichtheid wordt het leefbaar houden van de stad de uitdaging. De Antwerp Tower
is gesitueerd in de omgeving van het momenteel in uitvoering zijnde omvangrijke project
‘Brabo II’, ook project Noorderlijn genoemd. Dit project omvat de heraanleg van de
Noorderleien en het Operaplein, een nieuwe tramverbinding naar de Havanasite (t.h.v. het
station Antwerpen-Metrodokken) en op het Eilandje. Het project moet via het openbaar
vervoer zorgen voor een vlotte, hoogwaardige verbinding tussen het stadscentrum, het
noorden van de stad en het Eilandje.
De bouwaanvraag voor het project Brabo II is in januari 2015 goedgekeurd door de Vlaamse
Overheid. De plannen voor de Noorderlijn vallen uiteen in vijf delen:
- De Noorderleien die krijgen eenzelfde wegprofiel als de zuidelijke Leien;
- Het Operaplein en de F. Rooseveltplaats worden samen met het station Opera het
belangrijkste multimodale knooppunt van de stad - zeker na de aanleg van de open
helling op de Leien en de ingebruikname van de perrons op niveau -3 door de
sneltram die het zuiden van de stad verbindt met Deurne en de park & ride in
Wommelgem;
- Aan het Eilandje worden de Londen- en Amsterdamstraat en de Kattendijkdok-
Oostkaai, de Mexicostraat en de zuidelijke Rijnkaai met tramsporen uitgerust;
- Het Hardenvoortviaduct en de Kempenstraat worden respectievelijk voor het
autoverkeer en het openbaar vervoer ingezet;
- De Noorderlaan krijgt een vrije trambusbaan aan de zijde van de wijk Luchtbal en
tweemaal twee rijstroken voor het autoverkeer.
De ontwikkelingen rond het Operaplein in het kader van het ‘Brabo II’ project zullen relevant
zijn voor interferentie met de verbouwingen aan de Antwerp Tower. Deze interferentie zal
zich voordoen tijdens zowel de aanleg- als exploitatiefase.
De verbouwingswerken aan Antwerp Tower vallen samen met de heraanleg van het
Operaplein en de F. Rooseveltplaats. Hierdoor zijn, ondanks de relatief kleine schaal van de
werkzaamheden aan de Antwerp Tower ten opzichte van het project Brabo II, mogelijks
cumulatieve effecten te verwachten, onder meer met betrekking tot werfverkeer en
geluidsproductie. Hoe de afstemming met de werf van Brabo II zal gebeuren, werd
beschreven in paragraaf 4.1.3.
De effectieve werken aan het Operaplein zijn nog niet gestart. Er worden wel reeds
voorbereidende nutswerken uitgevoerd.
Interferentie tijdens de exploitatiefase wordt verwacht in die zin dat het leven en wonen in
de Antwerp Tower zal aansluiten met de activiteiten in de omgeving. Bij het ontwerp voor de
heraanleg van het Operaplein en de F. Rooseveltplaats werden de functies die in de Antwerp
Tower aanwezig zijn reeds mee in rekening genomen.
De heraanleg van het Operaplein werd uitvoerig opgenomen in het MER “Milieueffectrapport
voor de heraanleg van de leien, de tramlijn Ekeren en de tramlijn Eilandje (Brabo II)”,
opgemaakt op initiatief van BAM nv in 2010.
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Interferentie met projecten in de omgeving 43
Figuur 5-1 Heraanleg Operaplein
Figuur 5-2 Vernieuwing F. Rooseveltplaats
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Alternatieven 44
6. ALTERNATIEVEN
6.1 Nulalternatief
In deze ontheffingsnota zullen de effecten van het project vergeleken worden ten opzichte
van het nulalternatief. Dit is de referentiesituatie waarbij het voorgenomen project niet
gerealiseerd zou worden, maar waarbij wel met gestuurde ontwikkelingen (beslist beleid,
projecten en plannen) en autonome ontwikkelingen (bv. demografische ontwikkelingen)
rekening wordt gehouden. Meer concreet betekent dit nulalternatief dat de verbouwingen
aan de Antwerp Tower niet worden gerealiseerd, maar dat het project ‘Brabo II’, inclusief de
heraanleg van het Operaplein, wel in rekening wordt genomen. Voor het nulalternatief wordt
het jaar 2020 beschouwd.
6.2 Doelstellingsalternatieven
Matexi Projects nv wenst de Antwerp Tower te verbouwen in relatie tot de noden van de
stad en diens inwoners. Hierdoor wordt antwoord geboden aan de vraag naar de combinatie
van woningen, retail en horeca. Het project beantwoordt aan de noden die uit het ruimtelijk
structuurplan Antwerpen resulteren: uit Labo XX wordt immers duidelijk dat het binnen de
Singel aangewezen is om verbetering en vernieuwing van bestaande infrastructuur te
voorzien.
6.3 Locatiealternatieven
Gezien de te verbouwen Antwerp Tower reeds op de locatie aanwezig is en wordt uitgebaat,
zijn locatiealternatieven hier niet aan de orde.
6.4 Uitvoeringsalternatieven
Zoals reeds beschreven in paragraaf 4.1.4, is de precieze functie invulling van de nieuwe
Antwerp Tower nog niet gekend. Voor de invulling van de combinatie retail/kantoren
enerzijds en residentieel wonen/hotel anderzijds bestaan telkens nog een aantal mogelijke
opties:
- Retail/Kantoren: verdieping -2 t.e.m. +3. Momenteel bestaan nog twee
verschillende scenario’s voor de invulling van deze functies:
1. retail in verdiepingen -2 tot +1 en kantoren in verdiepingen +2 en +3
2. retail in verdiepingen -2 tot +3, er worden op deze verdiepingen geen
kantoren voorzien.
- Residentieel wonen/Hotel: verdieping 6 t.e.m. 26. Momenteel bestaan nog twee
verschillende scenario’s voor de invulling van deze woonfuncties:
1. 17 bouwlagen voor een totaal van 238 woonunits, en 4 bouwlagen voor
maximaal 28 penthouses;
2. 10 bouwlagen voor short-stay doeleinden (hotelfunctie: 5 lagen met elk 32
kamers en 5 bouwlagen met elk 14 appartementen), 7 bouwlagen met elk
14 woonunits en 4 bouwlagen voor maximaal 28 penthouses.
Er is in voorliggende gekozen om de worst-case situatie te beschrijven, waarbij wel retail
(geen kantoren) wordt voorzien op verdiepingen -2 en t.e.m. +3, en waarbij de bovenste
bouwlagen van de toren enkel worden ingenomen voor residentieel wonen (geen
hotelfunctie).
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Alternatieven 45
Daarnaast kunnen, in het licht van het milderen van eventuele negatieve milieueffecten,
uitvoeringsalternatieven beschouwd worden onder de vorm van milderende maatregelen.
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Ingreep-effectenmatrix 46
7. INGREEP-EFFECTENMATRIX
De beschrijving van de ingreep-effectrelaties wordt opgevat als een omschrijving van diverse
ingrepen die residuen veroorzaken of kenmerken vertonen waarvoor milieueffecten verwacht
kunnen worden.
Voor elke ingreep wordt per discipline of aspect aangegeven of er mogelijk significante
milieueffecten te verwachten zijn.
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Ingreep-effectenmatrix 47
Tabel 7-1 Ingreep-effectenmatrix voor de verbouwing van Antwerp Tower (+: effect verwacht; *: verwacht effect van korte duur; #: mogelijk effect)
DEELINGREEP BODEM EN
GRONDWATER OPPERVLAKTEWATER
FAUNA &
FLORA
LANDSCHAP,
BOUWKUNDIG ERFGOED
EN ARCHEOLOGIE
GELUID LUCHT MENS
AANLEGFASE
Werfinrichting, -installatie en
mobilisatie
+ Wijziging
bodemgebruik
#
Rustverstoring
fauna
+ Landschapsbeleving *
Geluidshinder *: Opwaaiend stof # Visuele impact
# Wijziging
verkeersintensiteiten
# Beperking
toegankelijkheid
# Verkeershinder
Graafwerken en bemaling voor
versteviging fundering
+ Wijziging
bodemkwaliteit
+ Grondwater-
huishouding
+ Oppervlaktewater-kwaliteit #
Rustverstoring
fauna
# Verlies erfgoedwaarde *
Geluidshinder
* Visuele hinder
* Landschapsstructuur
# Beperking
toegankelijkheid
# Verkeershinder
# Zettingen
Aan- en afvoer van materiaal # Wijziging
bodemkwaliteit
#
Rustverstoring
fauna
# Landschapsbeleving *
Geluidshinder
*: Emissies werfverkeer
*: Opwaaiend stof
* Visuele hinder
# Beperking
toegankelijkheid
# Verkeershinder
Afbraak- en opbouwwerken #
Rustverstoring
fauna
+ Landschapsbeleving *
Geluidshinder *: Opwaaiend stof
Ontruiming van de werf #
Rustverstoring
fauna
* Landschapsbeleving
*
Geluidshinder
* Visuele hinder
# Verkeershinder
EXPLOITATIEFASE
Bijkomende bezoekers (klanten,
leveranciers, personeel,
bewoners)
+
Geluidshinder
+: Emissies verkeer + Wijziging
verkeersintensiteiten
Opslag van chemische stoffen en brandstoffen
+ Wijziging bodem- en
grondwaterkwaliteit
+ oppervlaktewater-kwaliteit
(indirect via RWZI)
Productie van afvalwater + oppervlaktewater-kwaliteit
(indirect via RWZI)
Nutsvoorzieningen (koeltoren,
verwarmingsinstallatie, …)
+ oppervlaktewater-kwaliteit
(spui koeltorens, indirect via
RWZI)
+
Geluidshinder
+: Emissies
verwarmingsinstallaties
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Beschrijving van de referentiesituatie 48
8. BESCHRIJVING VAN DE REFERENTIESITUATIE
Enerzijds wordt in voorliggende nota de bestaande situatie beschreven (2015). In deze
situatie wordt er rekening gehouden met de bestaande Antwerp Tower, maar niet met de
geplande werkzaamheden in het kader van project ‘Brabo II’ (waaronder de heraanleg van
het Operaplein).
De referentiesituatie is een theoretische situatie die moet toelaten om de effecten die de
voorgenomen activiteiten met zich meebrengen in kaart te brengen. Omdat die effecten zich
pas in de toekomst zullen manifesteren, is het van belang zicht te krijgen op andere
ontwikkelingen in het onderzoeksgebied die gelijkaardige effecten kunnen hebben. Dat is
belangrijk om enerzijds de effecten van de geplande ingrepen te kunnen onderscheiden,
maar anderzijds ook om cumulatieve effecten in kaart te brengen. De referentiesituatie
wordt ook het nulalternatief of het alternatief van autonome ontwikkeling genoemd. In
concreto betekent dit voor voorliggend onderzoek dat de verbouwingen aan de Antwerp
Tower niet worden gerealiseerd, maar dat het project ‘Brabo II’, inclusief de heraanleg van
het Operaplein, wel in rekening wordt genomen. Voor deze situatie wordt het jaar 2020
gehanteerd.
De heraanleg van het Operaplein werd besproken in het Milieueffectrapport voor de
heraanleg van de leien, de tramlijn Ekeren en de tramlijn Eilandje (Brabo II), opgemaakt op
initiatief van BAM NV in 2014 (BAM, 2014). In wat volgt zal per discipline, waar relevant, een
onderscheid worden gemaakt tussen de huidige situatie in 2015 en de referentiesituatie voor
2020.
Er wordt eveneens per discipline een afbakening van het studiegebied bepaald.
8.1 Mens
8.1.1 Wonen en werken
Het studiegebied voor het aspect mens-wonen en werken betreft het projectgebied van de
Antwerp Tower met bijhorende functies, evenals de belangrijkste activiteiten in de omgeving
(F. Rooseveltplaats, centraal station en winkelas De Meir).
Huidige situatie 2015
Het projectgebied is gelegen binnen de context van het stedelijk gebied Antwerpen. Het
bevindt zich in de kern van het centrumgebied. De aangrenzende F. Rooseveltplaats vormt
samen met het centraal station het belangrijkste openbaar vervoerstransferium van de stad,
waar tientallen buslijnen, tramlijnen, premetrolijnen en treinlijnen een overstap mogelijk
maken.
Binnen het bestaande gebouw van Antwerp Tower bevinden zich kantooreenheden verspreid
over 25 verdiepingen. Er zijn ook enkele studio’s aanwezig en Hotel Keyser bevindt zich op
de eerste vier bovengrondse verdiepingen. Er dient echter opgemerkt dat de Antwerp Tower
sinds de voorbije jaren een gedeeltelijke leegstand kent, zeker ook dieper in de sokkel die
voordien een winkelgalerij bevatte.
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Beschrijving van de referentiesituatie 49
Referentiesituatie 2020
Door de aanleg van het Operaplein zal er in de nulsituatie een belangrijke centrumplek
worden gecreëerd tussen het centraal station en de belangrijkste winkelas, de Meir. Voor
deze situatie wijzigen de functies binnen de Antwerp Tower niet t.o.v. de huidige situatie
2015.
8.1.2 Mobiliteit
Het studiegebied voor het aspect mobiliteit wordt bepaald door de belangrijkste
toegangswegen van en naar de Antwerp Tower, voor gemotoriseerd en niet gemotoriseerd
vervoer: de Frankrijklei, de Keyserlei, de Van Ertbornstraat en de Rooseveltplaats.
Huidige situatie 2015
Gezien de Antwerp Tower zich midden in het stadscentrum van Antwerpen bevindt, en
verkeer genereert, is er interferentie met de mobiliteitsaspecten in de omgeving. De
Antwerp Tower beschikt over een ondergrondse parkeergarage met 283 parkeerplaatsen.
Het bereikbaarheidsprofiel en mobiliteitsprofiel wordt beschreven in het MOBER toegevoegd
in Bijlage 2. De site is uitstekend gelegen in het hart van de stad, gekenmerkt door een
goede bereikbaarheid te voet, met de fiets, de bus, de tram en de trein, door zijn ligging
nabij het station Antwerpen-Centraal, de Via Sinjoor, De Leien en de F. Rooseveltplaats. De
Antwerp Tower is gelegen op een absolute toplocatie voor wat betreft het openbaar vervoer
en is bijgevolg zeer goed bereikbaar met de bus/tram/premetro (36 lijnen) en/of trein.
Naast de goede bereikbaarheid per openbaar vervoer, is de site ook goed bereikbaar met de
auto. De toegangswegen voor het gemotoriseerd verkeer naar de Antwerp Tower zijn de
Van Ertbornstraat, de Keyserlei, de N1-Frankrijklei en de F. Rooseveltplaats.
In de huidige situatie wordt er ondergronds privé parkeergelegenheid geboden, gespreid
over 4 ondergrondse verdiepingen. In totaal zijn er 283 parkeerplaatsen beschikbaar,
waarvan 253 parkeerplaatsen voor de werknemers in de kantoren en 30 parkeerplaatsen
voor extern gebruik (buurtbewoners). Deze privéparking is enkel toegankelijk vanuit de Van
Ertbornstraat via een enkele in- en uitrit.
Bezoekers van de site alsook de werknemers van de huidige handelszaken zijn aangewezen
op het gebruik van publieke parkings in de omgeving. In de zes parkeerlussen van de stad
zijn er voor autobezoekers 12.170 parkeerplaatsen in totaal beschikbaar (berekend om
parkeervraag op piekmomenten te kunnen ondervangen). De Antwerp Tower bevindt zich
daarbij op het kruispunt van 3 lussen (Meir-Universiteit, Meir-Schouwburg en Diamant).
Referentiesituatie 2020
Met de heraanleg van het Operaplein en de F. Rooseveltplaats, wordt voorrang geboden aan
het langzaam verkeer en krijgt het gemotoriseerd verkeer een ondergeschikte rol.
Bovengronds zal er bijgevolg voornamelijk nog bestemmingsverkeer circuleren.
8.2 Bodem en grondwater
Het studiegebied voor het aspect bodem wordt beperkt tot het projectgebied zelf. Voor het
grondwater kunnen effecten van eventuele bemaling ook buiten het projectgebied optreden.
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Beschrijving van de referentiesituatie 50
Voor zover gekend wordt de invloedszone van de bemaling opgenomen binnen het
studiegebied.
8.2.1 Geologie
Huidige situatie 2015
Voor voorliggend project zijn voornamelijk de Tertiaire en Quartaire sedimenten in het
studiegebied van belang voor de bespreking van de geologische opbouw. De Quartaire
afzettingen bepalen in grote mate het actuele landschap en het huidig bodemgebruik. Het
eronder voorkomend Tertiair is van belang omdat zich hier de bovenste winbare
grondwaterlaag bevindt. De formaties die onder het studiegebied voorkomen worden van
oud naar jonger besproken:
Tabel 8-1 Geohydrologische gegevens van het studiegebied (bron: DOV Boring GEO-06/156-B2,
2007)
Diepte (m) Geologische eenheden Hydrogeologische kenmerken
0-7 Quartair opgehoogde en verstoorde grond Watervoerend
7-25 Formatie van Lillo Watervoerend
25-27 Formatie van Berchem - Lid van Edegem Watervoerend
27-30 Formatie van Boom Ondoorlatend
De opgegeven dieptes geven de gemiddelde situatie weer. Plaatselijk zijn afwijkingen
mogelijk. Het watervoerend pakket wordt onderaan afgesloten door het slecht doorlatend
pakket van de Formatie van Boom.
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Beschrijving van de referentiesituatie 51
Figuur 8-1 Tertiair geologische kaart
Voor de bespreking van de bodems kan algemeen worden uitgegaan van de
karteringsmethodiek van de bodemkaart waarbij de verschillende bodemtypes ingedeeld
worden volgens textuur, profielontwikkeling en drainageklasse. Er wordt dan gebruik
gemaakt van een vereenvoudigde bodemkaart, aangemaakt op basis van de digitale
bodemkaart (OC-Gis Vlaanderen) waarbij de bodemtextuur (korrelgroottesamenstelling) en
een indicatie van de drainagetoestand worden weergegeven. In het projectgebied en de
omgeving werden de bodems echter niet gekarteerd (zie Figuur 8-2). De zone bevindt zich
volledig in een verstedelijkt milieu, het oorspronkelijk bodemprofiel is verdwenen, verstoord
of bedekt. De bodem is niet verdichtingsgevoelig.
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Beschrijving van de referentiesituatie 52
Figuur 8-2 Bodemkaart
Referentiesituatie 2020
De heraanleg van het Operaplein heeft geen invloed op de geologie ter hoogte van het
projectgebied voor de Antwerp Tower.
8.2.2 Hydrogeologie
Huidige situatie 2015
De waterhuishouding van de gronden is afhankelijk van verschillende factoren: de diepte
van de grondwatertafel, de permeabiliteit van de grond, de aard van het substraat en de
topografische ligging.
Het risico van verontreiniging van grondwater hangt af van talrijke factoren, die samen de
kwetsbaarheid van de ondergrond bepalen. De aard en de dikte van de deklagen, de dikte
en de eigenschappen van de watervoerende lagen en de dikte van de onverzadigde zone
(diepte van de grondwatertafel) bepalen de grondwaterkwetsbaarheid. Volgens de
grondwaterkwetsbaarheidskaart wordt het grondwater in het studiegebied aangeduid als
zeer kwetsbaar (code Ca1). Dit betekent dat de watervoerende laag bestaat uit zand, dat de
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Beschrijving van de referentiesituatie 53
deklaag een dikte heeft kleiner of gelijk aan 5 m en/of zandig is en dat de onverzadigde
zone dunner of gelijk aan 10 m is.
In de opgehoogde gebieden van de stad Antwerpen komt het grondwater op de meeste
plaatsen niet ondieper voor dan ca. 2,5 meter onder het maaiveld.
Figuur 8-3 Grondwaterkwetsbaarheidskaart
Referentiesituatie 2020
Tijdens de aanlegfase van het Operaplein wordt een groot volume grondwater bemaald,
waardoor er zeker grondwaterdaling optreedt. In het MER voor Brabo II (BAM, 2014) werd
vermeld dat de ondergrond binnen de invloedsstraal van de grondwaterverlaging bijzonder
complex is en niet precies gekend, en dat er tal van obstakels tot op grote diepte
voorkomen. De invloedsstraal werd geschat op ca. 350 meter. Dit betekent dat de pompput
voor de bemalingen voor de Antwerp Tower zich volledig binnen de invloedsstraal van
bemaling voor de heraanleg van het Operaplein zal bevinden.
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Beschrijving van de referentiesituatie 54
8.2.3 Bodem- en grondwaterkwaliteit
Huidige situatie 2015
Voor de situering van verontreinigde locaties wordt beroep gedaan op de digitale kaart van
de verspreiding van bodemonderzoeken in Vlaanderen, OVAM, Afdeling Bodemsanering en
Attestering. De kaart heeft drie verschillende kaartlagen die aangeven waar er een
oriënterend bodemonderzoek, een beschrijvend bodemonderzoek of een
bodemsaneringsproject werd uitgevoerd.
Ter hoogte van de projectlocatie is een bodemdossier gekend bij OVAM (nr. 8685). Het
laatste onderzoek was een oriënterend bodemonderzoek in 2001. Er volgde sinds die datum
tot vandaag geen beschrijvend bodemonderzoek. Hierdoor kan worden besloten dat er geen
noemenswaardige bodem- of grondwaterverontreiniging aanwezig is ter hoogte van het
projectgebied.
Referentiesituatie 2020
In het MER voor Brabo II werd beschreven dat het gecreëerde verhang door bemaling voor
de werken aan het Operaplein aanleiding kan geven tot verplaatsing en verspreiding van in
de bodem en grondwater aanwezige vervuiling, tot aan het projectgebied van de Antwerp
Tower.
Binnen de invloedszone van de grondwaterbemaling (ca. 350 meter) voor het Operaplein
bevinden zich volgens het MER een vijftiental locaties waarvoor een oriënterend
bodemonderzoek werd uitgevoerd. Voor drie hiervan werd ook een beschrijvend
bodemonderzoek uitgevoerd. Van deze locaties kan aangenomen worden dat ofwel er geen
bodemvervuiling werd vastgesteld, ofwel dat ze op termijn het voorwerp gaan uitmaken van
een bodemsanering. Er werd gesuggereerd om bij de planning van de heraanleg van het
Operaplein rekening te houden met de bestaande bodemsaneringsplannen, of het project te
laten interfereren met uit te voeren saneringen. Wel werd vermeld dat de
grondwaterbewegingen zich zullen voordoen op een diepte tussen ± 6 meter (het huidige
grondwaterpeil) en 20 meter (de te bereiken afpomping) onder het straatniveau. Op deze
diepte is de kans dat er bodemvervuiling aanwezig is merkelijk kleiner dan in de
bovenliggende, ondiepere lagen.
8.3 Oppervlaktewater
Het studiegebied voor het aspect oppervlaktewater wordt bepaald door de hydrografische
zone die door lozing van afvalwater vanuit de Antwerp Tower invloed kan ondervinden. De
afvoerleiding van het afvalwater, nl. de rioleringen ter hoogte van het Operaplein en de Van
Ertbornstraat, voeren afvalwater af naar de RWZI Antwerpen-Zuid met een finale lozing in
de Schelde.
8.3.1 Hydrografie
Huidige situatie 2015
Er bevinden zich geen waterlopen in de nabije omgeving van het projectgebied. Het
projectgebied bevindt zich op ca. 1,5 km ten oosten van de Zeeschelde, die behoort tot het
Beneden-Scheldebekken.
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Beschrijving van de referentiesituatie 55
Referentiesituatie 2020
De heraanleg van het Operaplein heeft geen invloed op de hydrografie ter hoogte van het
projectgebied voor de Antwerp Tower.
8.3.2 Oppervlaktewaterkwaliteit
Huidige situatie 2015
Op basis van de Prati-index3 voor zuurstofverzadiging in VMM meetpunt 160200 wordt een
matige verontreiniging gerapporteerd (zie Figuur 8-4).
Figuur 8-4 Waterkwaliteit in de VMM-meetpunten
Het projectgebied is volgens het zoneringsplan gelegen in centraal gebied (zie Figuur 8-5).
Bijgevolg is er een afvalwaterriolering aanwezig die verbonden is met een operationele
waterzuiveringsinstallatie. Aansluiting van afvalwater op dit circuit is in dergelijke gebieden
3 De Prati-index laat toe om gemeten zuurstofwaardes om te rekenen naar een kwaliteitsindex en zo
kwaliteitsklassen te maken. Deze index wordt ongunstig beïnvloed zowel bij zuurstofgebrek als bij
zuurstofoververzadiging.
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Beschrijving van de referentiesituatie 56
verplicht. De riolering in het projectgebied is in beheer en onderhoud van de stad
Antwerpen. De lozing van zowel huishoudelijk als bedrijfsafvalwater vindt plaats via het
lozingspunt in de Van Ertbornstraat. Deze openbare riolering is aangesloten op de RWZI
Antwerpen-Zuid.
Figuur 8-5 Zonering afvalwater
De RWZI Antwerpen-Zuid is momenteel vergund voor een capaciteit van 171.000 IE. In
normale omstandigheden stroomt het gezuiverde water van de RWZI Antwerpen-Zuid in de
bergingsvijver Houwer van waaruit het vervolgens geloosd wordt in de Schelde. Bij
regenweeromstandigheden doet de Houwer dienst als buffer waarbij het overtollige
inkomende afvalwater rechtstreeks (maximaal 27 keer/jaar) wordt opgevangen om bij
terugkeer naar normale omstandigheden alsnog te lozen op de zuiveringsinstallatie. Bij
langdurige en zware regenval kan overstort optreden van de Houwer rechtstreeks naar de
Schelde (max. 7 keer/jaar). In het Project-MER voor de hervergunning van deze installatie
(PRMER0516, 2011) werd gesteld dat de effecten op de waterkwaliteit van de Schelde
verwaarloosbaar zijn in de normale situatie.
Referentiesituatie 2020
De bemaling voor de werken aan het Operaplein kan aanleiding geven tot het oppompen en
lozen van vervuild grondwater richting de RWZI van Antwerpen-Zuid. In de omgeving zijn
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Beschrijving van de referentiesituatie 57
een aantal aanwezige bodem- grondwaterverontreinigingen gekend, waarvoor reeds een
sanering werd uitgevoerd of gepland is. De niet gekende verontreinigingen vormen een
groter risico. De grondwaterbewegingen aan het Operaplein zullen zich echter voordoen op
een diepte tussen ± 6 meter en 20 meter onder het straatniveau. Op deze diepte is de kans
dat er bodemvervuiling aanwezig is merkelijk kleiner dan in de bovenliggende, ondiepere
lagen. Niettemin werd in het MER voor Brabo II aanbevolen om de kwaliteit van het
opgepompte water op gezette tijden te meten, om zo eventuele vervuilingen tijdig op het
spoor te komen.
8.3.3 Watertoetskaarten
Huidige situatie 2015
Het decreet van 18 juli 2003 betreffende het algemeen waterbeleid legt voor constructies of
ontwikkelingen bepaalde verplichtingen op die onder meer wateroverlast moeten
voorkomen. Er werden zogenaamde watertoetskaarten opgemaakt die dienen ter evaluatie
van de effecten van vergunningsplichtig ingrepen of van plannen of programma’s waarbij
het bodemgebruik op een bepaalde locatie of voor een bepaald gebied wordt gewijzigd.
Het projectgebied behoort niet tot gebied met infiltratiegevoelige bodems, is niet gelegen in
of in de nabijheid van overstromingsgevoelig gebied of in het winterbed van een waterloop.
De site is op enkele plaatsen erosiegevoelig. Dit betekent dat belangrijke wijzigingen in het
bodemgebruik kunnen zorgen voor een versnelde afstroming van het oppervlaktewater van
hellingen en voor afspoeling van bodemdeeltjes.
Het projectgebied behoort tot een zeer grondwaterstromingsgevoelig gebied (zie Figuur
8-6). Indien er in type 1 gebied een nieuwe ondergrondse constructie gebouwd wordt met
een diepte van meer dan 3 meter of een horizontale lengte van meer dan 50 meter dient
advies aangevraagd te worden bij de bevoegde adviesinstantie.
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Beschrijving van de referentiesituatie 58
Figuur 8-6 Grondwaterstromingsgevoeligheidskaart
Referentiesituatie 2020
Voor de heraanleg van de Leien in het kader van Brabo II wordt algemeen meer buffering
en infiltratie voorzien, waardoor het risico op wateroverlast in de nabije omgeving zal
worden gereduceerd.
8.4 Geluid en Trillingen
Het studiegebied voor het aspect geluid en trillingen wordt bepaald door de Antwerp Tower
en de omliggende bewoonde vertrekken vreemd aan de Antwerp Tower, meer bepaald ter
hoogte van de Frankrijklei, de Keyserlei, de Van Ertbornstraat en de Rooseveltplaats.
8.4.1 Milieukwaliteitsnormen voor geluid
In Vlarem II zijn immissierichtwaarden voor de milieukwaliteit (milieukwaliteitsnormen)
vastgelegd. Deze hebben betrekking op het achtergrondgeluidsniveau in het totaal
omgevingsgeluid. De richtwaarden zijn afhankelijk van de bestemming van het gebied, zoals
aangeduid op de bestemmingsplannen en van de periode van de dag (dag/avond/nacht). Zo
worden verschillende richtwaarden gegeven voor onder andere landelijke gebieden,
gebieden in de buurt van industrie, woongebieden, industriegebieden en recreatiegebieden
(zie Tabel 8-2). De Antwerp Tower en de omliggende bewoonde vertrekken vreemd aan de
Antwerp Tower situeren zich in een woongebied (gebied 4) en tevens op minder dan 500 m
van een gebied voor gemeenschapsvoorzieningen en openbaar nut (gebied 2). De Vlarem II
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Beschrijving van de referentiesituatie 59
bepalingen geven aan dat als een gebied onder twee of meer bestemmingsgebieden valt
van de Vlarem II milieukwaliteitsnormen (Vlarem II bijlage 2.2.1), in dat gebied het Vlarem
II bestemmingsgebied met de hoogste richtwaarden van toepassing is. Aldus zijn voor de
Antwerp Tower en de omliggende bewoonde vertrekken vreemd aan de Antwerp Tower
enkel de richtwaarden voor een gebied op minder dan 500 m van een gebied voor
gemeenschapsvoorzieningen en openbaar nut (gebied 2) van toepassing.
Daarnaast wordt in Vlarem ook onderscheid gemaakt tussen de richtwaarden voor geluid in
open lucht en binnenshuis en wordt rekening gehouden met de aard van het geluid (gaat
het om constant geluid, om fluctuerend, incidenteel, impulsachtig, intermitterend geluid ...).
Tabel 8-2 Milieukwaliteitsnormen voor geluid volgens Vlarem II
Bovenstaande tabel geldt echter voor bestaande inrichtingen. Voor nieuwe inrichtingen
dienen deze normen met 5dB te worden verminderd. Voor de nieuwe Antwerp Tower zullen
de normen 45/40/40dB gelden voor respectievelijk overdag/avond/nacht.
Ook de Europese richtlijn schuift een aantal indicatoren naar voor:
Het Lden-niveau is het gewogen gemiddelde van de geluidsniveaus voor de dag (07.00-
19.00), de avond (19.00-23.00) en de nacht (23.00-07.00). Voor wegverkeerslawaai mag er
worden van uitgegaan dat bij een Lden-niveau van 50 dB maar weinig mensen gehinderd
zullen zijn. Vanaf 55 à 60 dB kan bij een significant deel van de blootgestelden hinder
beginnen optreden. Bij deze niveaus zal een relatief klein deel van de blootgestelden ook al
ernstig gehinderd zijn. Bij nog hogere niveaus (65 à 70 dB) kan men verwachten dat een
groter deel van de blootgestelden ernstig gehinderd wordt. Bovendien neemt het risico op
gezondheidseffecten bij dergelijke niveaus toe.
Het Lnight-niveau geeft het gemiddelde geluidsniveau aan tijdens de nachtperiode (23.00-
07.00). Europees onderzoek suggereert dat het niveau correleert met de mate van
slaapverstoring, tenminste voor weg- en spoorverkeerslawaai. Men stelt dat slaapverstoring
bij een significant deel van de blootgestelden begint op te treden bij Lnight-niveaus hoger
dan 50 dB. Ernstige slaapverstoring wordt relevant vanaf Lnight-niveaus rond de 55 à 60 dB.
8.4.2 Omgevingsgeluid rondom Antwerp Tower (2015)
De beschrijving van de huidige situatie is gebaseerd op beschikbare gegevens uit de
geluidsinventarisatie uitgevoerd in het kader van een bouwakoestische gevelisolatiestudie
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Beschrijving van de referentiesituatie 60
voor het project Antwerp Tower (D2S, 2015). In deze studie werd het invallend
omgevingsgeluid op verschillende gevelzijden van de appartementen opgemeten door
middel van een in-situ geluidsdrukmeting op het voorterras. De drie gevelzijden gelegen aan
een verkeersweg werden geïnventariseerd, meer bepaald de gevel Frankrijklei, de gevel
Keyserlei en de gevel Van Ertbornstraat. Daarbij werden de metingen uitgevoerd aan 2
bouwlagen, namelijk aan de onderste kantoorlaag (4e verdieping) en aan de bovenste
bouwlaag (24e verdieping) enkel aan de gevel Frankrijklei. Tenslotte werd aan de zijde
Frankrijklei ook op de gelijkvloerse verdieping gemeten, namelijk de bouwlaag bestemd voor
kantoren en retail.
Tijdens de metingen werd het omgevingsgeluid continu geregistreerd over een korte
meetduur van ca. 15 min. Het geluidsverloop over een etmaal werd bepaald door middel van
een continue geluidsmeting in één meetpunt (gevel Frankrijklei) over een periode van 24
uren. Simultaan met de geluidsmetingen werden indicatieve verkeerstellingen uitgevoerd in
functie van de voertuigcategorie: uurlijks aantal personenwagens, bussen, moto’s en trams.
Onderstaande tabel geeft een overzicht van enerzijds de gemeten geluidswaarden van het
omgevingsgeluid (A-gewogen equivalent geluidsniveau [LAeq] en A-gewogen
achtergrondgeluidsniveau [LA95]) en anderzijds de resultaten van de verkeerstellingen4. De
kortlopende geluidsmetingen werden uitgevoerd op 24/03/2015 tussen 15u55 en 17u30.
Tabel 8-3 Resultaten geluidsmetingen aan gevels Antwerp Tower en indicatieve verkeerstellingen
Geluidsmeting (dB(A))
(T= ca. 15min )
Verkeerstelling (#/u)
Meetpunt LAeq,T LA95,T
Personenwagens
Bussen Moto’s Trams
1: Gevel Frankrijklei
(voorterras, 4e verdieping)
62.5 54.9 2415 48 48 24
2: Gevel De Keyserlei
(voorterras, 4e verdieping)
58.3 53.3 84 20 4 --
3: Gevel Van Ertbornstraat
(voorterras, 4e verdieping)
59.5 55.1 670 18 30 --
4: Gevel Frankrijklei
(voorterras, 24e verdieping)
62.5 56.8 2415 48 48 24
5: Gevel Frankrijklei
(gevel, gelijkvloers)
70 -- 2415 48 48 24
De meest belaste gevel van het gebouw Antwerp Tower situeert zich aan de Frankrijklei. De
geluidsbelasting is er afkomstig van het verkeerslawaai. De gevels gelegen aan de
zijdelingse straten tot de Frankrijklei ondervinden een geluidsbelasting die op de 4e
verdieping minstens 4 dB(A) lager is.
In het meetpunt aan de Frankrijklei (appartement 4e verdieping) werd op het voorterras een
registratie van het omgevingsgeluid uitgevoerd over een periode van een etmaal (24 uren).
In de resultatentabel wordt aangegeven dat de hoogste geluidsbelasting zich voordoet
4 Met betrekking tot deze resultaten dient wel te worden opgemerkt dat de Antwerp Tower sinds de laatste
maanden gedeeltelijk leeg staat. Gezien de verkeerstellingen in maart 2015 zijn uitgevoerd, is het marginale
aandeel verkeersbewegingen voor de Antwerp Tower hierin kleiner dan de oorspronkelijke toestand waarbij de
Antwerp Tower nog niet leeg stond.
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Beschrijving van de referentiesituatie 61
tijdens de ochtend (7u-12u), waarbij de uurlijkse geluidswaarde constant is. Het equivalent
geluidsniveau bedroeg er 67 dB(A), het gemiddeld piekniveau (LA05) 71 dB(A) en het
achtergrondgeluidsniveau 58 dB(A). Tijdens de namiddag neemt het geluidsniveau
stelselmatig af naar een contante waarde tijdens de avondperiode (16u-22u). Het equivalent
geluidsniveau en het gemiddeld piekniveau zijn dan licht gedaald naar een waarde van
respectievelijk 65 en 69 dB(A). Het achtergrondgeluidsniveau is slechts 1 dB(A) gedaald naar
een waarde van 57 dB(A) (16u-19u). Na 22u neemt de verkeersintensiteit in een binnenstad
progressief af wat een rechtstreekse weerslag heeft op het geluidsniveau aan
verkeerslawaai. Om uiteindelijk zijn minimale waarde te bekomen in de ‘diepe’ nacht (3u-4u)
met een equivalent geluidsniveau van ca. 53,5 dB(A), een gemiddeld piekniveau van 60
dB(A) en een achtergrondgeluidsniveau van 43 dB(A). Op de stoep van Antwerp Tower
werden piekniveaus opgemeten van meer dan 75 dB(A) bij buspassages op een afstand van
7 m tot de gevel, respectievelijk van meer dan 72 dB(A) bij trampassages op een afstand
van 10 m tot de gevel.
Op basis van de continue geluidsmetingen over een volledig etmaal kan worden nagegaan of
de akoestische milieukwaliteitsdoelstellingen uit Vlarem II voor het toepasbaar
bestemmingsgebied (gebied op minder dan 500 m van een gebied voor
gemeenschapsvoorzieningen en openbaar nut (gebied 2)) waarin Antwerp Tower is gelegen,
worden gerespecteerd. Samenvattend kan gesteld worden dat de geluidsmeting die hier
indertijd uitgevoerd werd een goede indicatie geeft van de akoestische kwaliteit ter plaatse
van het terras in open lucht aan de meest geluidsbelaste appartementen van Antwerp
Tower. De periodegemiddelde waarde van het LA95,1u niveau in de periodes overdag (7u-
19u) en ’s avonds (19-22u) overschreed significant de overeenkomstige
milieukwaliteitsnormen volgens Vlarem II met meer dan 10 dB(A). Tijdens de nachtperiode
(22u-7u) voldeed de periodegemiddelde waarde van het LA95,1u niveau aan de
milieukwaliteitsnorm. Hierbij wordt opgemerkt dat volgens de Vlarem II-modaliteiten de
periodegemiddelde waarde van het LA95,1u niveau voor de nachtperiode afwijkend wordt
bepaald als het rekenkundig gemiddelde van de 3 laagste LA95,1u niveaus uit de periode.
In vergelijking met de LA95,1u waarden werden wel aanzienlijk hogere LAeq,1u waarden
opgemeten, hetgeen te wijten was aan de belangrijke impact van het verkeer. De conclusie
was dat het verkeersgeluid de enige significante geluidsbron in het gebied was. De
meetpunten waren immers allemaal in de buurt van een belangrijke verkeersweg
(Frankrijklei) gelegen.
8.4.3 Verkeerslawaai rondom Antwerp Tower (2011)
De Europese richtlijn 2002/49/EG inzake de evaluatie en de beheersing van
omgevingslawaai heeft tot doel schadelijke effecten en hinder in te perken die veroorzaakt
worden door het omgevingslawaai van belangrijke wegen, spoorwegen, luchthavens en
agglomeraties. De richtlijn werd omgezet in VLAREM via het Besluit van de Vlaamse
Regering van 22 juli 2005 (B.S. van 31.08.2005). In uitvoering van de richtlijn moeten voor
Vlaanderen ondermeer geluidsbelastingskaarten en actieplannen worden opgesteld. Op deze
geluidsbelastingskaarten wordt aangegeven wat de geluidsbelasting is in de omgeving van
de belangrijkste wegen, spoorwegen, luchthavens en agglomeraties in Vlaanderen.
De geluidskaarten voor wegen werden aangemaakt op basis van modelberekeningen voor
wegen met meer dan 3 miljoen voertuigpassages per jaar of spoorwegen met meer dan
30.000 treinpassages per jaar. Ze werden goedgekeurd door de Vlaamse Regering op
13.09.2013. De verkeerscijfers waarmee de berekeningen werden uitgevoerd zijn gericht op
prognoses voor het referentiejaar 2011. Daarnaast werden ook de geluidskaarten van de
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Beschrijving van de referentiesituatie 62
luchthavens geactualiseerd met als referentiejaar 2011. De geluidsbelasting wordt op de
kaarten aangegeven als Lden en Lnight. De geluidskaarten hebben enkel een globaal
strategisch nut (het geven van globale informatie over de blootstelling aan geluid in
Vlaanderen). Ze zijn niet bijzonder geschikt voor het geven van specifieke informatie voor
een bepaalde lokale situatie. Informatie uit de kaarten kan dan ook niet worden ingeroepen
om aanspraak te maken op interventie vanwege de overheid.
Op onderstaande geluidskaart wordt de bijdrage aan wegverkeersgeluid afkomstig van de
dichtstbij zijnde wegen met meer dan 3 miljoen passages per jaar, namelijk de
N1(Frankrijklei) en de N12 (Franklin Rooseveltplaats), ten aanzien van het projectgebied
aangegeven.
Figuur 8-7 Wegverkeerslawaai ref. 2011– geluidsbelasting indicator Lden (Bron LNE: Printscreen
viewer ‘geluidskaarten’ – deelgemeente ‘’Antwerpen’ – Zoom ‘Antwerpen’)
Frankrijklei (N1)
Franklin
Rooseveltplaats (N12)
Antwerp Tower
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Beschrijving van de referentiesituatie 63
Figuur 8-8 Wegverkeerslawaai ref. 2011– geluidsbelasting indicator Lnight (Bron LNE: Printscreen
viewer ‘geluidskaarten’ – deelgemeente ‘’Antwerpen’ – Zoom ‘Antwerpen’)
De eerste geluidskaart geeft aan dat de etmaalbelasting door het drukke verkeersnetwerk
ten westen van het projectgebied een hoge geluidsbelasting veroorzaakt aan de voor- en
zijgevels van de Antwerp Tower. De berekende gevelbelasting bedraagt er voor de
voorgevel (zijde Frankrijklei) Lden = 65-69 dB(A). De berekende geluidswaarde is daarmee
in goede overeenkomst met de gemeten geluidswaarden (24 uursmeting op 24/03/2015)
voor de Antwerp Tower, zijde Frankrijklei. Namelijk een Lden waarde van 68 dB(A) aan het
voorterras op de 4e verdieping.
De tweede geluidskaart geeft aan dat de nachtbelasting (23u-6u) door het drukke
verkeersnetwerk ten westen van het projectgebied eveneens een hoge geluidsbelasting
veroorzaakt aan de voor- en zijgevels van de Antwerp Tower. Bovendien is de
geluidsbelasting aan wegverkeerslawaai ’s nachts lager. De berekende gevelbelasting
bedraagt er voor de voorgevel (zijde Frankrijklei) Lnight = 55-59 dB(A).
De geluidsgevoelige receptoren voor potentiële geluidshinder rondom de Antwerp Tower
worden niet beïnvloed door het luchtvaartnetwerk van de luchthaven Deurne, noch door het
spoorwegnetwerk.
Op basis van de “strategische geluidsbelastingskaart voor de agglomeratie Antwerpen” kan
bijkomend globale informatie worden bekomen voor de geluidsbelasting aan industriegeluid
rondom het projectgebied. Het consulteren van de geluidsbelastingskaart geeft aan dat de
industriële activiteiten in de haven van Antwerpen geen geluidsbijdrage levert voor de
geluidsgevoelige receptoren rondom de Antwerp Tower.
Referentiesituatie 2020
Tijdens de aanlegwerkzaamheden van de tramlijn en de heraanleg van het Operaplein zullen
hoofdzakelijk grondverzetmachines (bulldozers, hydraulische graafmachines, vrachtwagens,
grader, enz.) worden ingezet voor de aanleg van de bedding, kunstwerken, enz. In het
Frankrijklei (N1)
Franklin
Rooseveltplaats (N12)
Antwerp Tower
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Beschrijving van de referentiesituatie 64
project-MER van Brabo II (BAM, 2014) wordt aangegeven dat op zeer korte afstand (10 m)
van de grondverzetwerkzaamheden geluidsniveaus van 80 dB(A) kunnen optreden. Tot op
een afstand van 50 m worden nog geluidsniveaus van meer dan 65 dB(A) verwacht.
Werkzaamheden aan het Operaplein ter hoogte van Antwerp Tower kunnen tijdelijk een
geluidsniveau veroorzaken van 65 tot 80 dB(A) aan de terrassen en vensters van de
onderste bouwlagen. De opgewekte geluidsbelasting tijdens plaatselijk werkzaamheden zal
als hinderlijk worden ervaren bij werken op korte afstand tot terrassen en vensters van de
Antwerp Tower. Door de omvang van het project Brabo II zullen de werkzaamheden
gefaseerd worden uitgevoerd waarbij uitvoeringszones zich zullen verplaatsen in functie van
de tijd.
Bij de heraanleg van het Operaplein zal het bovengronds wegverkeer in grote mate
verkeersluw worden gemaakt. Het Operaplein wordt voor de verkeerstroom op de
Frankrijklei voornamelijk ondergronds gebracht met een tunnel van ca. 250 m van kruispunt
De Keyserlei tot kruispunt Franklin Rooseveltplaats. Daarnaast wordt de tramlijn en busbaan
heraangelegd waarbij deze respectievelijk op een afstand van 40m en 50m tot de gevel van
Antwerp Tower komen te liggen. Het piekgeluid van deze openbare voertuigen zal
gereduceerd worden tot ± 60 dB(A) aan alle straatgevels.
Ter hoogte van Antwerp Tower wordt een lichtput voor het ondergronds tramstation
aangelegd. Onder een worst-case scenario van twee toekomende trams wordt een
piekniveau van 62 dB(A) ten aanzien van de 1e verdieping verwacht en ca. 50 dB(A) voor de
hogere verdiepingen van Antwerp Tower.
Tenslotte werd ook de verwachte geluidsbijdrage van de tunnelmonden bestudeerd. In de
studie ‘Trillings- en geluidsstudie Operaplein’, opgemaakt door D2S, werd het geluidsniveau
aan de inrit van de tunnels ter hoogte van het Operaplein berekend bij een passage van
1200 voertuigen per uur. Uit de geluidsoverdrachtsberekening bleek dat het effect beperkt
bleef tot de directe omgeving van de tunnelmonden. Aan de gevels van Antwerp Tower
werd een daggemiddelde geluidswaarde van 45 dB(A) bepaald.
Vergelijking referentiesituatie 2020 met huidige toestand:
Bij heraanleg van het Operaplein zal de permanente geluidsbelasting van het
wegverkeerslawaai ten aanzien van de meest belastende gevel (Frankrijklei) van Antwerp
Tower sterk worden gereduceerd van een gemiddelde geluidswaarde overdag van 67 dB(A)
naar 45 dB(A). Piekniveaus zullen nog aanwezig zijn van het bovengronds openbaar vervoer
maar zullen beduidend worden verminderd met minstens 10 dB in vergelijking met de
huidige toestand (2015).
8.5 Lucht
Het studiegebied voor het aspect lucht wordt bepaald door de invloedszone van
puntbronnen zoals verwarmingsinstallaties (moet blijken uit IFDM modelresultaten) en de
belangrijkste assen inzake verkeersemissies: de Van Ertbornstraat (ten noorden en zuiden
van het projectgebied) en de Keyserlei.
8.5.1 Milieukwaliteitsnormen voor lucht
Volgende parameters, welke beïnvloed worden door verkeer en gebouwverwarming, zijn als
meest relevant te aanzien:
- NO2 (NOx);
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Beschrijving van de referentiesituatie 65
- Fijn stof (PM10 en PM2,5);
- Ultra fijn stof (UFP) en roetdeeltjes;
- Grof stof tijdens de aanlegfase.
De luchtkwaliteit in de huidige situatie wordt in kaart gebracht op basis van modelgegevens
van VMM, gezien er geen meetposten in het studiegebied aanwezig zijn. Deze waarden
worden getoetst aan de luchtkwaliteitsgrenswaarden weergegeven in Tabel 8-4.
Tabel 8-4 Luchtkwaliteitsdoelstellingen overeenkomstig de Europese Kaderrichtlijn ‘Lucht’
(herziening goedgekeurd op 14 april 2008)
POLLUENT MIDDELINGTIJD GRENSWAARDE DATUM WAAROP AAN DE
GRENSWAARDE MOET
VOLDAAN WORDEN
Zwevende deeltjes (PM10)
Daggrenswaarde voor de bescherming van de gezondheid van de mens
24 uur 50 µg/m3 PM10 mag niet meer dan 35 keer per jaar worden overschreden. (35/365 -> P 90,40 -
1 januari 2005
Jaargrenswaarde voor de bescherming van de gezondheid van de mens
kalenderjaar 40 µg/m3 PM10
1 januari 2005
Zwevende deeltjes (PM2,5)
Jaargrenswaarde voor de bescherming van de gezondheid van de mens
kalenderjaar 25 µg/m3 PM2,5
20 µg/m³ PM2,5
Grenswaarde voor 1 januari 2015
Streefwaarde voor 2015
Indicatieve grenswaarde voor 1 januari 2020
Stikstofdioxide (NO2) en stikstofoxiden (NOX)
Uurgrenswaarde voor de bescherming van de gezondheid van de mens
1 uur 200 µg/m3 NO2 mag niet meer dan 18 keer per kalenderjaar worden overschreden (18/8760 -> P 99,79 -
1 januari 2010
jaargrenswaarde voor de bescherming van de gezondheid van de mens
Kalenderjaar 40 µg/m3 NO2
1 januari 2010
alarmdrempel uurbasis 400 µg/m3 NO2 gedurende 3 opeenvolgende uren
1 januari 2010
jaargrenswaarde voor de bescherming van de vegetatie
Kalenderjaar 30 µg/m3 NOx 19 juli 2001
In Vlaanderen zijn evenwel geen gebieden gedefinieerd waar de grenswaarde van toepassing is
8.5.2 Lokale luchtkwaliteit
Huidige situatie 2015
De lokale luchtkwaliteit wordt beïnvloed door de achtergrondconcentraties en de emissies
van specifieke lokale bronnen. De achtergrond wordt hierbij bepaald door natuurlijke
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Beschrijving van de referentiesituatie 66
emissies, wegverkeer, gebouwverwarming en industriële emissies. Wegverkeer is voor het
studiegebied sterk bepalend voor de luchtkwaliteit.
De luchtkwaliteit voor 2015 kan op verschillende wijze in kaart worden gebracht. Het betreft
hierbij:
Modelgegevens VMM (bron Geoloket advisering RUP)
Achtergrondconcentraties opgenomen in het model CAR-Vlaanderen
Modelgegevens atmosys-kaarten
Gezien de luchtkwaliteit in het studiegebied niet op basis van meetgegevens kan in kaart
gebracht worden, wordt beroep gedaan op verschillende bronnen modelgegevens om dit te
beschrijven. Tussen deze verschillende bronnen bestaan er verschillen omwille van enerzijds
verschillende input gegevens, verschillende schaalgrootte van de modelberekeningen,
verschillende modellen, verschillende jaartallen, prognoses,.… . De verschillen qua resultaten
kunnen hierbij beoordeeld worden als maat van onzekerheid.
NO2 en PM10 op basis van resultaten van het VMM-meetnet
Tabel 8-5 Modelresultaten luchtkwaliteit in het studiegebied (bron: VMM)
LOCATIE MEETPUNT (X;Y) 2010 2011 2012 GEM.
NO2 Jaargemiddelde
153500; 212500 - - 41 41
153500; 211500 - - 37 37
PM10 Jaargemiddelde
153500; 211000 30 31 28 30
Aantal overschrijdingen norm PM10 daggemiddelde
152000;210000 27 45 30 34
Rood: overschrijding van de grenswaarde
Uit de VMM modelgegevens kan afgeleid worden dat de luchtkwaliteit t.h.v. het studiegebied
mogelijks niet voldoet aan de wettelijke grenswaarden. Voor een deel van het studiegebied
worden overschrijdingen van de jaargemiddelde grenswaarde voor NO2 berekend.
Omwille van het grote verschil dat berekend wordt tussen 2 aanpalende rastergebieden van
1 x 1 km² (waarvan de scheidingslijn zich zowat t.h.v. De Keyserlei situeert) dient ermee
rekening gehouden te worden dat er een aanzienlijke onzekerheid bestaat ten aanzien van
de werkelijke waarde. De afstand en de windrichting tot belangrijke lokale bronnen speelt
hier wel een zeer grote rol. Enkel op basis van langdurige metingen is éénduidige uitspraak
mogelijk in hoever een bepaalde locatie voldoet aan de grenswaarde. Elke meetpost is
echter slechts representatief voor een beperkte oppervlakte, zodat in elk geval toch
modelberekeningen nodig zijn om uitspraak te doen over een groter studiegebied. Hoe meer
metingen er evenwel beschikbaar zijn, hoe beter de nauwkeurigheid van een model kan
beoordeeld worden. Uiteraard dient ook bij metingen met een onzekerheid rekening
gehouden te worden (voor jaargemiddelde grootte orde 15%) maar deze is beter
gekend/gedocumenteerd en in theorie lager dan bij modelberekeningen (waar de grootte
orde van de onzekerheid op 25 à 30% kan geschat worden).
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Beschrijving van de referentiesituatie 67
De jaargemiddelde PM10 waarden (deze worden wel slechts voor grotere rasters berekend,
m.n. 4 x 4 km²) voldoen ruimschoots aan de grenswaarde. Uit de PM10 waarden kan ook
afgeleid worden dat er inzake PM2,5 eveneens zal voldaan worden aan de toekomstige
grenswaarden (PM2,5 maakt doorgaan 60 à 70% uit van PM10).
Het aantal overschrijdingen van de daggemiddelde grenswaarde voor PM10 is wel onderhevig
aan sterke variaties tussen de verschillende beschouwde jaren. Dit is te wijten aan de
variaties inzake meteo tussen de verschillende jaren. Bij jaren met een meteo die langdurig
gekenmerkt wordt door slechte dispersie omstandigheden (bvb weinig wind,
temperatuurinversie in de winter) wordt een overschrijding berekend voor het volledige
studiegebied. In andere jaren is dit veel beperkter en wordt voldaan aan de doelstelling van
maximaal 35 overschrijdingen per kalenderjaar. Ook hier dient met een aanzienlijke
onzekerheid rekening gehouden te worden.
In de onmiddellijke omgeving van drukke wegen dient ook nog rekening gehouden te
worden met de impact van het wegverkeer. De impact neemt relatief snel af met de afstand
tot de weg (in de modelgegevens van VMM wordt het effect van de wegen uitgemiddeld).
NO2 en PM10 op basis van achtergrondconcentraties uit het model CAR Vlaanderen
In dit kader kan verwezen worden naar de achtergrondconcentraties zoals opgenomen in
het model CAR-Vlaanderen. Hierin zit de impact van de emissies van het studiegebied als
uitgemiddelde waarde geïntegreerd. Voor NO2 wijken deze voor het studiegebied echter
sterk af van de door VMM gemodelleerde waarden. De modelwaarden van VMM liggen
aanzienlijk lager dan de achtergrondconcentraties opgenomen in CAR.
Tabel 8-6 Achtergrondconcentraties studiegebied opgenomen in CAR-Vlaanderen (2015)
NO2 (g/m³) PM10 (µg/m³) PM2.5 (µg/m³)
44,3 31,6 21,7
Omwille van toekomstige lagere emissies en te verwachten strengere emissie-eisen (op basis
van reeds beslist beleid en te verwachten aanscherping van NEC-normen), kan ervan uit
gegaan worden dat de luchtkwaliteit in de toekomst zal verbeteren (zie beschrijving van de
referentiesituatie 2020 in volgende paragraaf).
NO2 en PM10 op basis van achtergrondconcentraties uit het model CAR Vlaanderen
Uit de atmosys kaarten (gegevens 2013; geen recentere gegevens beschikbaar) kan
duidelijker de invloed van het wegverkeer langsheen de hoofdassen afgeleid worden. Dit
blijkt vooral duidelijk aan de modelgegevens inzake NO2. Vooral langs de R0, de Leien en
enkele andere hoofdassen worden hierbij verhoogde tot sterk verhoogde waarden berekend.
Grootte orde situeert de jaargemiddelde NO2 concentratie in het studiegebied zich in de
range van 36-40 µg/m³, waardoor globaal gezien aan de grenswaarde voldaan wordt.
M.b.t. de PM concentraties is het onderscheidend effect, te wijten aan de impact van
verkeer, aanzienlijk lager dan dat van NO2. Hieruit blijkt ook duidelijk dat voor de evaluatie
van de impact van verkeer best gebruik gemaakt worden van de NO2 impactgegevens.
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Beschrijving van de referentiesituatie 68
Inzake PM10 situeert de jaargemiddelde concentratie in het studiegebied zich in de range 26
à 30 µg/m³. Langsheen de drukke binnenstedelijke verkeersassen kan deze concentratie
hierbij oplopen tot 31 à 35 µg/m³, waarmee nog aan de grenswaarde voldaan wordt.
Het aantal overschrijdingen van de daggemiddelde grenswaarde situeert zich hierbij grootte
orde op een 30-tal. Op deze waarde kan evenwel naargelang het kalenderjaar een grotere
spreiding optreden. Bij jaren met ongunstige meteo valt dan ook niet uit te sluiten dat de
grenswaarde overschreden wordt.
De jaargemiddelde PM2,5 concentratie situeert zich in de range 16 - 20 à 21 - 25 µg/m³.
Hiermee wordt voldaan aan de actuele grenswaarde van 25 µg/m³. Ten aanzien van de
waarde van 20 µg/m³ die mogelijks vanaf 2020 als grenswaarde zal opgelegd worden dient
wel nog rekening gehouden te worden met mogelijke overschrijdingen in de onmiddellijke
omgeving van drukke verkeerswegen.
Figuur 8-9 Jaargemiddelde NO2 concentratie in 2013, uitgedrukt in µg/m³
Figuur 8-10 Jaargemiddelde PM10 concentratie in 2013, uitgedrukt in µg/m³
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Beschrijving van de referentiesituatie 69
Figuur 8-11 Aantal overschrijdingen van de daggemiddelde PM10 grenswaarde van 50 µg/m³ in
2013
Figuur 8-12 Jaargemiddelde PM2,5 concentratie in 2013, uitgedrukt in µg/m³
Overige parameters
Voor de parameters waarvoor geen modelresultaten beschikbaar zijn kan men op basis van
meetgegevens van VMM op andere stedelijke locaties of in de nabijheid van drukke wegen
stellen dat kan aangenomen worden dat globaal gezien wel aan de grenswaarden voor deze
parameters voldaan wordt.
Ten aanzien van de impact van (ultra) fijn stof dient aangegeven te worden dat de
gravimetrische parameters PM10 en PM2,5 in feite minder geschikt zijn om de impact van de
ultra fijn stof emissies van voertuigen te beoordelen, gezien de uitlaatgasemissies van
voertuigen gekenmerkt worden door de emissie van dermate fijne deeltjes (< 0,1 µm) dat
deze nauwelijks een gewichtsaandeel vertonen in het totaal van de fijn stof fractie. Om deze
impact beter in kaart te brengen zou men gebruik moeten maken van de parameters zoals
elementair koolstof (EC), van aantal deeltjes of mogelijks ook van de roetfractie
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Beschrijving van de referentiesituatie 70
(zwartingsindex). Gezien het niet beschikbaar zijn van noch voldoende gegevens m.b.t. de
achtergrondconcentraties noch van onderbouwde emissiefactoren, kunnen deze parameters
evenwel niet kwantitatief beoordeeld worden.
Op basis van literatuurgegevens zou men kunnen stellen dat de impact van dit ultra fijn stof
afkomstig van uitlaatgassen beter kan beoordeeld worden op basis van de NOx-impact.
Omwille van het feit dat NOx niet als dusdanig modelmatig mee in kaart gebracht wordt,
wordt bij de impactbeoordeling van ultra fijn stof gerefereerd naar de NO2-fractie,
niettegenstaande de NOx-concentratie ook mee bepaald wordt door het aanwezige ozon en
door tal van chemische reacties waardoor vnl. tijdens de avondspits de correlatie ultra fijn
stof versus NO2 veel minder uitgesproken wordt.
Slijtage emissies (wegdek, remmen, banden) en opwervelingsemissies zijn omwille van de
grootte van het veroorzaakte stof wel te karakteriseren door de PM10-fractie. Deze slijtage
emissies bevatten o.a. ook zware metalen.
De impact in de actuele situatie van de exploitatie van de Antwerp Tower wordt beïnvloed
door enerzijds het verkeer van en naar het project, en anderzijds van de
verwarmingsemissies (algemeen gebruik van aardgas gestookte installaties en dieselmotoren
in noodsituaties). De impact van deze bronnen zit in feite wel reeds vervat in de hierboven
geciteerde waarden voor de lokale luchtkwaliteit. Globaal gezien kan gesteld worden dat de
impact in de actuele situatie zich vnl. voordoet ten aanzien van de parameter NO2. Voor
deze parameter kan de impact als verwaarloosbaar tot hooguit beperkt beoordeeld worden.
Voor de andere beschouwde parameters wordt de impact van de uitbating van de Antwerp
Tower als verwaarloosbaar beschouwd. Bij de bespreking van de geplande situatie wordt
hier dieper op ingegaan.
Conclusie m.b.t. de actuele luchtkwaliteit in de omgeving van het projectgebied:
Globaal gezien wordt aan de luchtkwaliteitsgrenswaarden voldaan, behoudens m.b.t. de
jaargemiddelde NO2 en het toegelaten aantal dagen met overschrijding van de
daggemiddelde PM10 waarvoor volgens de modelgegevens van VMM er wel overschrijdingen
kunnen optreden in een deel van het studiegebied.
Ten aanzien van de andere parameters kan op basis van literatuurgegevens en VMM
meetresultaten op andere locaties die sterk door verkeer beïnvloed worden, afgeleid worden
dat er geen overschrijdingen van grenswaarden verwacht worden.
De impact van het verkeer manifesteert zich het duidelijkst voor de parameter NO2. Hieruit
kan ook afgeleid worden dat er zich ook een impact inzake ultra fijn stof, elementaire
koolstof en roet voordoet.
De exploitatie van de Antwerp Tower, overeenkomstig de huidige invulling, leidt hierbij tot
een louter verwaarloosbare impact in de onmiddellijke omgeving van het project. Enkel
indien al het verkeer dat bij deze invulling via de Van Ertbornstraat zou rijden, treedt een
beperkte impact inzake NO2, UFP en roet op. Deze impact reikt enkel tot op korte afstand
van de wegrand. Voor de andere parameters en de andere wegen is de impact als
verwaarloosbaar te aanzien.
Referentiesituatie 2020
Zoals reeds aangehaald, kan ervan uit gegaan worden dat de luchtkwaliteit in de toekomst
zal verbeteren omwille van toekomstige lagere emissies en te verwachten strengere emissie-
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Beschrijving van de referentiesituatie 71
eisen (op basis van reeds beslist beleid en te verwachten aanscherping van NEC-normen). Er
wordt op gewezen dat het model CAR-Vlaanderen in het studiegebied een zeer aanzienlijke
afname voorspelt van de jaargemiddelde NO2 achtergrondconcentratie met 3,0 µg/m³
tussen 2015 en 2020. Voor PM10 en PM2,5 wordt echter nauwelijks verschil voorspeld.
Tabel 8-7 Achtergrondconcentraties studiegebied opgenomen in CAR-Vlaanderen (2020)
NO2 (g/m³) PM10 (µg/m³) PM2.5 (µg/m³)
41,3 31,8 21,8
Tabel 8-8 Verschil achtergrondconcentraties studiegebied opgenomen in CAR-Vlaanderen (2020
min 2015)
NO2 (g/m³) PM10 (µg/m³) PM2.5 (µg/m³)
-3,0 0,2 0,1
Gezien er in de referentie situatie geen toename van aan het project gerelateerd verkeer te
verwachten is, en gezien de verbetering van de kwaliteit van de uitlaatgassen, zal de impact
in 2020 niet toenemen. Met het model CAR wordt een gelijkaardige impact berekend voor
2020 in vergelijking met 2015.
Conclusie m.b.t. de luchtkwaliteit in de omgeving van het projectgebied in 2020:
Inzake NO2 is een verbetering van de luchtkwaliteit te verwachten, maar overschrijdingen
van de jaargemiddelde concentraties zijn niet uit te sluiten. Voor de andere parameters zijn
geen overschrijdingen te verwachten, behoudens m.b.t. de daggemiddelde grenswaarde
inzake PM10, in jaren die gekenmerkt worden door slechte dispersie omstandigheden. De
impact van een eventuele exploitatie van de Antwerp Tower in 2020, overeenkomstig de
huidige invulling (referentiesituatie 2020), kan als verwaarloosbaar tot hooguit zeer beperkt
aanzien worden.
8.6 Fauna & Flora
Het studiegebied voor het aspect fauna en flora wordt afgebakend op basis van de
invloedszones voor de aspecten lucht en geluid en trillingen.
Voor deze discipline wordt geen onderscheid gemaakt tussen de huidige situatie en de
referentiesituatie.
8.6.1 Speciale Beschermingszones (Natura 2000)
Het projectgebied bevindt zich niet in een speciale beschermingszone. Het dichtstbijzijnde
Natura 2000 gebied bevindt zich op meer dan 1,3 km ten zuidwesten van het projectgebied
t.h.v. het Scheldebekken (de vaargeul in het estuarium).
8.6.2 VEN- en IVON-gebieden
Het projectgebied is niet in een VEN- of IVON-gebied gelegen. Het meest nabij gelegen
VEN- of IVON-gebied bevindt zich op meer dan 1,8 km ten zuidwesten van het projectgebied
(Slikken en schorren langsheen de Schelde).
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Beschrijving van de referentiesituatie 72
8.6.3 Biologische waardering
De karteringseenheden binnen het projectgebied worden volgens de biologische
waarderingskaart (versie 2, 1997-2010) als biologisch minder waardevol aangeduid (ud:
dichte bebouwing). Aan beide zijden van de F. Rooseveltplaats bevindt zich een gebied
aangeduid als complex van biologisch minder waardevolle en waardevolle elementen (weg
en bomenrij). Ook de Italiëlei is aangeduid als complex van biologisch minder waardevolle
en waardevolle elementen (bomenrij met dominantie van plataan). Deze bomenrijen
bevinden zich op meer dan 100 meter van het projectgebied.
In het projectgebied zijn geen habitattypen van bijlage I van de Habitatrichtlijn aanwezig.
Figuur 8-13 Biologische waarderingskaart
8.6.4 Fauna
Volgens de Biologische Waarderingskaart, versie 2, zijn er geen gebieden met de specifieke
arcering “faunistisch belangrijk gebied” aanwezig in en rond het projectgebied. Dit geldt
voor het volledige gebied tussen de Antwerpse Ring en de Schelde. Het dichtstbijzijnde
gebied met belangrijke faunistische waarde bevindt zich op ca. 2,3 km ten zuidwesten van
het studiegebied in het Scheldebekken.
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Beschrijving van de referentiesituatie 73
8.7 Landschap, Bouwkundig erfgoed en Archeologie
Het studiegebied voor het aspect landschap wordt, gezien de hoogte van de Antwerp Tower
en dus de visuele waarneembaarheid op grote afstand, op ruime schaal afgebakend. Voor
de aspecten bouwkundig erfgoed en archeologie wordt het studiegebied beperkt tot het
projectgebied en de direct aangrenzende gebouwen of archeologisch waardevolle sites.
Binnen een landschap kunnen verschillende erfgoedwaarden voorkomen. Voor deze
ontheffing worden onderscheiden: landschap, bouwkundig erfgoed en archeologie.
8.7.1 Landschap
Het studiegebied is gelegen binnen de context van het stedelijk gebied Antwerpen. Het
bevindt zich in de kern van het centrumgebied. De Frankrijklei met het gebouw van de
Vlaamse Opera bevindt zich in de zone tussen de stationsomgeving en de historische
binnenstad.
Doordat het oorspronkelijke landschap volledig verstoord en gewijzigd werd ten gevolge van
de intensieve verstedelijking en (in ruimere omgeving) de ongebreidelde expansie van de
haven, is het landschap eerder arm aan landschapselementen. Er zijn geen beschermde
landschappen, stads- of dorpsgezichten in de buurt van de Antwerp Tower aanwezig (zie
Figuur 8-14). De dichtstbij zijnde beschermde landschappen en monumenten bevinden zich
op ca. 100 m ten westen van het projectgebied. Het betreft de Leysstraat en de aanpalende
huizen.
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Beschrijving van de referentiesituatie 74
Figuur 8-14 Beschermingen
De Antwerp Tower is met een hoogte van 87 meter het derde hoogste gebouw binnen de
stad Antwerpen, na de Onze Lieve Vrouwekathedraal en KBC Toren. Deze
hoogbouwconstructies zijn dominant voor het vormen van de skyline. In het kader van de
actualisatie van het ruimtelijk structuurplan heeft Stadsontwikkeling Antwerpen een
Hoogbouwnota opgemaakt, die een richtinggevend kader moet vormen voor concrete
hoogbouwprojecten. In deze nota staat vermeld hoe hoge gebouwen kunnen bijdragen aan
de waarde van een stad: “Hoge gebouwen hebben historisch gezien altijd al een
oriënterende functie gehad. Het zijn bakens die plekken van centraliteit, van stedelijkheid
aanduiden. Ze maken als structuurbepalende elementen het landschap inzichtelijk. Binnenin
een stedelijk weefsel kan een toren een lokaal referentiepunt worden. Hoogbouw kan een
buurt, wijk of gedeelte van de stad ‘in beeld brengen’ en typeren. Het gebouw wordt
geassocieerd met de plek en omgekeerd. Torens vallen op door hun vorm en hoogte en
hebben een grote representativiteit.”
Het hoogbouwbeleid van stad Antwerpen heeft bijgevolg aandacht voor de positieve
beeldimpact van hoogbouw op de stad, de skyline, de wijk, de buurt en de straat.
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Beschrijving van de referentiesituatie 75
Figuur 8-15 Zicht op Antwerp Tower (r) vanaf KBC Boerentoren (bron: DenBeke fotografie, 2015)
Recent werd gestart met de voorbereidende werken voor de aanleg van het Operaplein
naast de Antwerp Tower. De Spaanse architect Manuel de Solà-Morales ontwierp een
autoluw Operaplein van ongeveer één hectare groot. Het autoverkeer dat nu nog over de
Leien rijdt, wordt tussen de De Keyserlei en de Rooseveltplaats ondergronds geleid. Zo
wordt de De Keyserlei op de begane grond via het nieuwe plein met de Meir verbonden. Om
de naburige wijken bereikbaar te houden, komen er twee keerlussen rond de tunnelsleuven
op de Leien (ter hoogte van de Maria-Theresialei en van de Violierstraat). Zo blijven de
zijstraten van de Leien toegankelijk en kunnen het Operaplein en de Van Ertbornstraat
autovrij worden gemaakt. Met het nieuwe Operaplein wil het stadsbestuur een stukje
publieke ruimte heroveren en aan de Antwerpenaar teruggeven. De landschappelijke waarde
van het plein en zijn omgeving zal zijn opgewaardeerd tegen 2020.
8.7.2 Bouwkundig erfgoed
In de omgeving van het projectgebied komen geen punt- of lijnrelicten, ankerplaatsen of
relictzones voor.
Nabij het projectgebied komen verschillende monumenten voor die zijn opgenomen in de
Inventaris van het bouwkundig erfgoed (Figuur 8-16). De dichtstbijzijnde is de Vlaamse
Opera, grenzend ten noorden aan Antwerp Tower (Figuur 8-17).
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Beschrijving van de referentiesituatie 76
Figuur 8-16 Bouwkundig erfgoed
Figuur 8-17 Gebouw van de Vlaamse Opera (bron: inventaris onroerend erfgoed)
8.7.3 Archeologie
Met betrekking tot archeologische vondsten wordt een onderscheid gemaakt tussen reeds
gekende en nog ongekende vondsten. Het spreekt voor zich dat de ongekende
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Beschrijving van de referentiesituatie 77
archeologische vondsten niet gekarteerd of kwantitatief bepaald kunnen worden. Op basis
van de reeds gekende vondsten kan echter ingeschat worden hoe groot de potentie is van
een gebied als vindplaats voor ongekende archeologische vondsten.
De binnenstad van Antwerpen wordt bijna helemaal aangeduid als archeologisch
onderzoeksgebied. Dit wil zeggen dat de ondergrond archeologische sites herbergt waarvan
de locatie, omvang en aard gekend zijn. In deze zone is het zeer waarschijnlijk dat men
archeologische vondsten blootlegt als men gaat graven in de bodem. Archeologisch
(voor)onderzoek en archeologische begeleiding moeten dus geïntegreerd worden in de
planning en het bouwproces. Meer concreet wordt het projectgebied volgens de
archeologische advieskaart van Antwerpen aangeduid als “Historische dorpskern of
onderzoeksgebied”. Advies in deze zone is vereist bij bodemingrepen > 40 cm.
Op basis van de Centrale Archeologische Inventaris (CAI) blijkt dat er in de omgeving van
het projectgebied reeds enkele archeologische vindplaatsen gekend zijn. Alle vindplaatsen in
de buurt van het projectgebied worden weergegeven op onderstaande figuur. Ze worden
samengevat in Tabel 8-9.
Tabel 8-9 Vindplaatsen CAI nabij Antwerp Tower
DOSSIER NAAM OMSCHRIJVING
366288 Spaanse vest 8 Nieuwe tijd; Omwalling
366274 Spaanse vest 7 Nieuwe tijd; Omwalling
366115 Vestingsmuur 1 Nieuwe tijd; Vestingsmuur
366318 Spaanse vest 10 Nieuwe tijd; Omwalling
165558 Kipdorpbrug A312 Nieuwe tijd, 16e eeuw;
Stadsmuur (deel van de Spaanse omwalling), met o.a. oreillon,
dempingslaag met vele archaeologica van na de afbraak van de omwalling, bastionmuur,
Brug (binnemetselwerk van het ontmantelde bruggewelf en brugpijler van de Kipdorpbrug)
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Beschrijving van de referentiesituatie 78
Figuur 8-18 Centraal archeologische inventaris
8.7.4 Perceptieve kenmerken
Een andere benaderingswijze van het landschap omvat een beschrijving van de perceptieve
kenmerken van een landschap.
De aanwezigheid van de Antwerp Tower en de link met zijn omgeving heeft reeds voor heel
wat kritiek gezorgd. Dit staat te lezen in tal van publieke documenten. Zo staat Antwerp
Tower volgens de reiswebsite www.stedentripper.com op de lijst van de lelijkste gebouwen
binnen Europa. 'Het prachtige oude stadscentrum van Antwerpen wordt abrupt onderbroken
voor een glimmend, 87 meter hoog kantoorgebouw.', klinkt het.
Natuurlijk blijft de perceptie een hoog subjectief karakter hebben, waardoor deze
beoordeling niet wetenschappelijk te onderbouwen valt.
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Beschrijving van de referentiesituatie 79
Figuur 8-19 Huidige Antwerp Tower (website Stedentripper)
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Synthese van de milieueffecten 80
9. SYNTHESE VAN DE MILIEUEFFECTEN
Hierna volgt voor de verschillende disciplines een beschrijving en effectbeoordeling van de
geplande situatie. Deze geplande toestand bestaat uit de verbouwingswerken aan de
Antwerp Tower en de daaropvolgende exploitatiefase waarbij het gebouw dient voor functies
wonen, werken en retail. Voor iedere discipline worden de verschillende relevante
effectgroepen besproken. Tot slot wordt een algemeen besluit geformuleerd.
9.1 Mens
9.1.1 Wonen en werken
Voor de geplande wijzigingen in functies wonen en werken binnen Antwerp Tower, wordt
verwezen naar de projectbeschrijving in paragraaf § 4.1.4.1. De nieuwe voorzieningen zullen
bijkomende woon- en werkgelegenheid creëren die volledig zijn afgestemd op de
ontwikkelingen in de omgeving en op de noden van stad Antwerpen. De nieuwe ‘allures’ van
de Antwerp Tower zullen het gebouw aantrekkelijker maken voor huurders of eigenaars van
woningen en handelsruimten. Er wordt een positief effect verwacht m.b.t. de functies wonen
en werken binnen de Antwerp Tower.
9.1.2 Mobiliteit
Voor een gedetailleerde effectbespreking m.b.t. mobiliteit ten gevolge van de verbouwingen
aan de Antwerp Tower, wordt verwezen naar de MOBER in Bijlage 2.
Aanlegfase
Door de ligging van de site in het hartje van de Stad Antwerpen, zal de bijkomende
verkeersgeneratie van vrachtverkeer tijdens de afbraakwerken en de opbouwfase enige
hinder met zich meebrengen, zowel naar de afwikkeling van het werfverkeer alsook naar de
verkeersveiligheid (aanwezigheid grote concentraties voetgangers) en verkeersleefbaarheid
(woningen, stadskern) in de omgeving. Het werfverkeer toegang tot de werfzone hebben via
via de Van Ertbornstraat en kunnen uitrijden via de Keyserlei.
Het is aangewezen het werfverkeer zo snel mogelijk en via de kortste route naar het hogere
wegennet R10/E19/E34 te geleiden. Er wordt daarbij voorkeur gegeven het vrachtverkeer te
geleiden via de N1 Leien (uitrijden) of de N12 Gemeentestraat (inrijden) om hinder voor de
omgeving zoveel mogelijk te beperken.
Zoals reeds vermeld zal de werffase en organisatie van aan- en afvoer van materiaal worden
afgestemd op geplande werken voor de heraanleg van het Operaplein (Brabo II), in nauw
overleg met De Lijn en Stad Antwerpen. Momenteel zijn hiervoor nog niet alle details
geweten, maar de opdrachtgever pleegt nauw overleg met De Lijn en Stad Antwerpen. Op
die manier kan de hinder zo veel mogelijk worden gereduceerd.
Exploitatiefase
Verkeersgeneratie
In de MOBER wordt een overzicht gegeven van de totale te verwachten verkeersgeneratie
voor de Antwerp Tower voor de functies wonen en retail en horeca. In totaal kan er
gerekend worden op 608 voertuigen of 1.216 verplaatsingen per dag. Er wordt verwacht dat
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Synthese van de milieueffecten 81
237 voertuigen (of 474 verplaatsingen per dag) de parking onder Antwerp Tower binnen en
buiten zullen rijden.
Voor de toekomstige situatie zal met de geplande werken in de omgeving van het
projectgebied (Operaplein, Rooseveltplaats), de mobiliteit in de onmiddellijke omgeving
drastisch wijzigen. Echter zijn er momenteel nog geen tools of modellen voor handen die
een realistische inschatting kunnen geven over de toekomstige intensiteiten na herinrichting
van het Operaplein/F. Rooseveltplaats en de verbouwingen van de Antwerp Tower.
Wel kan, rekening houdend met het projectprogramma, algemeen aangenomen worden dat
er globaal meer bestemmingsverkeer zal zijn van en naar de site, maar dat het verkeer zich
door de diverse aanwezige functies in tegenstelling tot de voormalige kantoren meer
verspreid doorheen de dag zal verplaatsen en dus minder spitsgebonden verloopt. De
belasting tijdens de spitsuren zal vermoedelijk afnemen ten opzichte van de huidige situatie,
wanneer de intensiteiten in de nabije omgeving van de site het grootst zullen zijn. Het effect
van de verkeersgeneratie door Antwerp Tower en toedeling op het wegennet is daarom niet
significant.
Parkeren
Het project voorziet maximaal in de eigen parkeerbehoefte, rekening houdend met de
normen vanuit de bouwcode, de ligging van de site en de aanwezigheidsgraden van
personeelsleden voor verschillende functies. Daarbij wordt in eerste instantie
parkeergelegenheid voor bewoners van Antwerp Tower voorzien.
Voor bezoekers en werknemers van de retail en horeca wordt in principe geen
parkeergelegenheid voorzien (met uitzondering van het management). Echter zijn er in de
onmiddellijke nabijheid van de site op wandelafstand diverse openbare parkings (met een
grote restcapaciteit) beschikbaar en is het creëren van parkeercapaciteit voor deze
doelgroepen dan ook niet vereist. Dit is tevens ook in lijn met de visie om gezien de ligging
van de site langsheen de winkelas De Keyserlei – Meir en nabij het Centraal Station en de
bijhorende goede bereikbaarheid het gebruik van de fiets en het openbaar vervoer te
stimuleren bij zowel bezoekers als werknemers.
Er wordt aangenomen dat er voldaan wordt aan de fietsstalbehoefte, maar een periodieke
evaluatie is aangewezen om de capaciteit van de fietsenstalling blijvend te monitoren en
waar nodig uit te breiden.
9.2 Bodem en grondwater
9.2.1 Aanlegfase
9.2.1.1 Bodemgebruik
De uitvoering van het project legt tijdelijk beslag op de gronden waardoor de bodem niet
voor andere doeleinden kan gebruikt worden. Het gaat om een tijdelijk inname van verharde
oppervlaktes. Er is geen noemenswaardig grondverzet voorzien. Een tijdelijke verdroging
door grondwaterbemaling is niet uitgesloten. Er zullen echter geen permanente wijzigingen
in het bodemgebruik optreden. Hierdoor mag worden aangenomen dat er geen permanente
wijziging in de bodemgeschiktheid zal optreden.
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Synthese van de milieueffecten 82
9.2.1.2 Bodemkwaliteit
Voor het uitdiepen van de liftkokers en voor de nodige aanpassingen aan de funderingen
worden graafwerken voorzien in de ondergrondse bouwlagen. Er wordt een beperkte
hoeveelheid grondverzet voorzien, waarvan de hoeveelheid in elk geval minder dan 250 m³
zal zijn. Er is geen grondverzetstudie vereist. Gezien er zich geen bodem- of
grondwaterverontreiniging bevindt ter hoogte van de site, wordt geen negatief effect
verwacht m.b.t. de bodemkwaliteit.
Door het lekken van stookolie, benzine, oplosmiddelen, e.d. kan tijdens de werken zeer
plaatselijk een verontreiniging van de bodem optreden. Het betreft hier geïsoleerde
puntbronnen (van potentiële bodemverontreiniging) waardoor het areaal dat mogelijks
wordt verontreinigd eerder gering zal zijn. Het uitvoeren van de werken volgens de codes
van goede praktijk zal de risico’s tot een verwaarloosbaar minimum beperken.
9.2.1.3 Bodemstructuur en –profiel
Gezien de bodem in en rond het projectgebied een volledig verstoord antropogeen profiel
kent, worden door de beperkte graafwerken geen negatieve effecten verwacht m.b.t.
verstoring van het bodemprofiel en de bodemstructuur.
9.2.1.4 Bodemverdichting
De ingezette machines voor de bouwwerken zullen mechanische belasting veroorzaken op
de bodem. Gezien de bodem in en rond het projectgebied niet verdichtingsgevoelig is, zal de
mechanische belasting echter geen negatief effect hebben op de gronden in het
projectgebied en de werfzone.
9.2.1.5 Grondwaterkwantiteit
Er wordt een beperkte hoeveelheid bemaald voor de aanpassingen aan de funderingszool.
Het volume dat wordt onttrokken is nog ongekend, maar gezien het slechts heel
kleinschalige en kortstondige werken betreft, wordt verwacht dat de indicatieve
invloedsstraal van bemaling de projectgrenzen niet overschrijdt.
Bovendien kan met zekerheid worden gesteld dat de locatie van de bemaling voor de
Antwerp Tower zich volledig binnen de invloedszone van de grondwaterbemaling ten
behoeve van de ondergrondse constructies aan het Operaplein bevindt. In het MER voor
Brabo II (incl. heraanleg Operaplein), werd de grootteorde van deze invloedsstraal immers
ingeschat op 350 m. Indien de werken gelijktijdig met de bemaling voor het Operaplein
worden uitgevoerd, is het mogelijk dat de invloed van het Operaplein reeds voldoet aan de
nodige grondwaterverlaging voor het uitvoeren van de werken aan de Antwerp Tower, en
dat bemaling overbodig blijkt.
De lozing van het eventuele bemalingswater zal gebeuren conform Vlarem II art. 6.2.2.1.2 §
5. Dit houdt in dat niet-verontreinigd bemalingswater bij voorkeur opnieuw in de bodem
wordt gebracht. Indien dit niet mogelijk blijkt te zijn, wordt het geloosd in een
oppervlaktewater of een kunstmatige afvoerweg voor hemelwater. Het lozen in de openbare
riolering is enkel toegestaan wanneer het conform de BBT niet mogelijk is zich op een
andere manier van dit bemalingswater te ontdoen. De bronbemaling dient tevens te voldoen
aan de sectorale voorschriften voor subrubriek 53.2 van de indelingslijst van Vlarem I. Al
deze relevante voorwaarden worden mee opgenomen in het lastenboek voor de aannemer.
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Synthese van de milieueffecten 83
Aan de waterdichtheid van de ondergrondse constructie wordt niets gewijzigd ten opzichte
van vandaag.
Het effect van de werken voor Antwerp Tower ten aanzien van de grondwaterkwantiteit is
verwaarloosbaar.
9.2.1.6 Grondwaterkwaliteit
Gezien er zich ter hoogte van de site geen grondwaterverontreiniging bevindt, zal het effect
van eventuele verplaatsing van verontreiniging niet relevant zijn tijdens de
bemalingswerken.
Ook in het grondwater kan, net zoals beschreven voor de bodem, door het lekken van
stookolie, benzine, oplosmiddelen, e.d. tijdens de werken zeer plaatselijk een verontreiniging
optreden. Zoals beschreven in de referentiesituatie is het grondwater zeer kwetsbaar. Dit
heeft als gevolg dat bij eventuele lekkages het grondwater rechtstreeks gevaar loopt. In het
uitvoeringsbestek van de Bouwheer zullen daarom specifieke maatregelen moeten
opgenomen worden om accidentele lekkages te voorkomen. Zo kan het effect als
verwaarloosbaar worden beschouwd.
9.2.2 Exploitatiefase
In de exploitatiefase zullen geen Vlarebo-activiteiten worden voorzien in het gebouw. Er
wordt niet bemaald. Er zijn hier bijgevolg geen nadelige effecten wat betreft bodem of
grondwater te verwachten.
9.3 Oppervlaktewater
9.3.1 Aanlegfase
Er wordt in het kader van de werkzaamheden een beperkte bemaling en lozing van
bemalingswater voorzien. De voorziene techniek is een verticale bronbemaling. Het debiet
van het opgepompte grondwater is op heden nog ongekend.
Het lozen in de openbare riolering is enkel toegestaan wanneer het niet mogelijk is zich op
een andere manier van dit bemalingswater te ontdoen. Bij eventuele lozing op de openbare
riolering, wordt het bemalingswater naar de RWZI Antwerpen-Zuid afgevoerd, met een
verwerkingscapaciteit van 171.000 IE.
Ter hoogte van het projectgebied bevindt zich vandaag geen grondwaterverontreiniging. Het
is echter niet uitgesloten dat de bemaling voor de werken aan het Operaplein
grondwaterverontreiniging uit de omgeving verplaatst richting het projectgebied. Gezien het
laag volume te lozen (al dan niet verontreinigd) bemalingswater wordt geen verstoring van
de werking van de RWZI verwacht.
Er worden bijgevolg geen negatieve effecten verwacht ten aanzien van de
oppervlaktewaterkwaliteit door de lozing van het bemalingswater voor de aanlegfase.
Andere lozing in oppervlaktewater wordt niet voorzien.
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Synthese van de milieueffecten 84
9.3.2 Exploitatiefase
Oppervlaktewaterkwaliteit en –kwantiteit
Gezien de projectzone zich in centraal gebied bevindt volgens het zoneringsplan, wordt het
afvalwaterciruit aangesloten op de openbare riolering naar de RWZI Antwerpen-Zuid.
Huishoudelijk afvalwater wordt geloosd via twee lozingspunten die elk voorafgegaan worden
door twee septische putten van 85 m³. Het geloosde huishoudelijk afvalwaterdebiet wordt
geschat op 1.130 inwonersequivalenten, of ca. 170 m³/dag. Bedrijfsafvalwater is afkomstig
van het spuien van de koelinstallatie. Het geloosde piekdebiet bedraagt maximaal 9m³/u.
Deze lozing vindt eveneens plaats via het lozingspunt in de Van Ertbornstraat. Het
bedrijfsafvalwater kan apart bemonsterd worden. De lozing vindt plaats via twee
lozingspunten, 1 in de Van Ertbornstraat (bedrijfs- en huishoudelijk afvalwater), en 1 ter
hoogte van het Operaplein (huishoudelijk afvalwater). Er wordt hydrologisch advies
gevraagd aan Aquafin i.v.m. de lozingen van afvalwater.
Er worden door de lozing van bedrijfs- en huishoudelijk afvalwater naar de RWZI
Antwerpen-Zuid geen negatieve effecten verwacht op de verwerkingscapaciteit van deze
zuiveringsinstallatie. De RWZI is immers vergund voor een capaciteit van 171.000
inwonersequivalenten.
Gezien het bedrijfsafvalwater van het gebouw enkel bestaat uit spuiwater van de koeltorens,
zijn hierin geen gevaarlijke stoffen aanwezig. De lozing van het afvalwater zal geen
verstoring van de RWZI Antwerpen-Zuid veroorzaken. De eventuele effecten van de RWZI
Antwerpen-Zuid ten aanzien van het oppervlaktewater werden reeds besproken in paragraaf
8.3.2.
Er worden bijgevolg geen significant negatieve effecten m.b.t. de oppervlaktewaterkwaliteit
of -kwantiteit verwacht ten gevolge van de exploitatiefase.
Watertoets
De site is op enkele plaatsen erosiegevoelig (zie §8.2). Dit betekent dat belangrijke
wijzigingen in het bodemgebruik kunnen zorgen voor een versnelde afstroming van het
oppervlaktewater van hellingen en voor afspoeling van bodemdeeltjes. Er wordt in kader van
voorliggend project echter geen wijziging in bodemgebruik voorzien, bovendien bevindt het
projectgebied zich in zone met nagenoeg enkel verharde oppervlaktes. Er worden bijgevolg
geen negatieve effecten m.b.t. erosiegevoeligheid verwacht.
Het projectgebied behoort tot een zeer grondwaterstromingsgevoelig gebied (zie Figuur
8-6). Indien er in type 1 gebied een ondergrondse constructie gebouwd wordt met een
diepte van meer dan 3 m of een horizontale lengte van meer dan 50 m dient advies
aangevraagd te worden bij de bevoegde adviesinstantie. De bestaande ondergrondse
parking heeft een diepte van meer dan 3 meter, maar gezien deze niet verder wordt
uitgediept, is voor voorliggend project geen advies vereist.
Er worden geen significant negatieve effecten m.b.t. de watertoets verwacht ten gevolge
van het project.
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Synthese van de milieueffecten 85
9.4 Geluid en Trillingen
9.4.1 Aanlegfase
Bij de realisatie van het project worden gefaseerde werkzaamheden uitgevoerd waarbij
geluidsemitterende en/of trillingsopwekkende werktuigen aan bod kunnen komen. Alvorens
met de aanleg te starten dienen een aantal voorbereidende werken te worden uitgevoerd.
Het terrein van de werfzone wordt afgebakend en ingericht, en materiaal wordt aangevoerd.
Deze activiteiten brengen echter geen noemenswaardige geluids- en trillingsbelasting met
zich mee, of zijn beperkt in duur zodat deze activiteiten voor het aspect geluid en trillingen
niet nader bestudeerd worden. Dit studiedeel bepaalt geluids- en trillingsvoorwaarden
teneinde geluids- en trillingshinder of trillingsschade aan gevoelige gebouwen (woningen,
historische gebouwen, stilte- en rustbehoevende gebouwen) te vermijden tijdens de
afbraak- en constructiefase.
9.4.1.1 Werfgeluiden
De voornaamste werktuigen die tijdens de werkzaamheden worden ingezet zijn een
torenkraan, hydraulische knijpers, bulldozers, rupskranen, verreikers, bouwliften,
betonmixers, mobiele kranen, drilboor, enz. De werken zullen echter gefaseerd uitgevoerd
worden. Over de fasering der werken en de inzetbaarheid en aantallen van het type
werktuig is momenteel nog weinig gekend.
Er wordt van uitgegaan dat de inzetbare werktuigen voldoen aan de Europese
certifiëringsvoorwaarde, omgezet in Belgisch recht, aangaande het maximaal toelaatbaar
geluidsvermogenniveau i.f.v. het vermogen (Power)5. De geluidsemissies van nieuw
materiaal voor buitenshuis wordt gereglementeerd door de ‘Richtlijn 2000/14/EG van het
Europees Parlement en de Raad van 8 mei 2000 inzake de harmonisatie van de wetgevingen
der lidstaten betreffende de geluidsemissie in het milieu door materiaal voor gebruik
buitenshuis’ en het Koninklijk Besluit van 06/03/02.
Het geluidsvermogenniveau van een werktuig kan sterk variëren, afhankelijk van het
vermogen en het type (geluidsarme uitvoering of standaarduitvoering). Het consulteren van
databanken per werktuigtype geeft aan dat het geluidsvermogenniveau voor een torenkraan
zich situeert tussen 85 en 97 dB(A), voor een vrachtwagen tussen 95 en 105 dB(A) en voor
een hydraulische kraan tussen 85 en 105 dB(A). Als richtcijfer voor het
geluidsvermogenniveau van diverse werktuigen kan 100 dB(A) per werktuig worden
vooropgesteld.
Bewoonde gebouwen bevinden zich aan de overzijde van de aanliggende straten en boven
commerciële panden. De grootste afstanden tot de gevelwerkzaamheden worden bekomen
voor de brede straten, de kleinste afstanden voor de smalle straten. Zo bedraagt de afstand
tussen de gevels (gevel Antwerp Tower – gevel overstaande lintbebouwing) minstens 35 m
aan de De Keyserlei en minstens 55 m aan de Frankrijklei. Daarentegen is de afstand slechts
15 m in de Van Ertbornstraat.
5 Koninklijk Besluit van 6 maart 2002 betreffende geluidsvermogen van material voor gebruik buitenshuis
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Synthese van de milieueffecten 86
Tabel 9-1 Specifiek geluidsniveau van de inzetbare werktuigen tijdens werkzaamheden aan de
Antwerp Tower, uitgedrukt in dB(A)
GELUIDSIMPACT WERKTUIGEN
Geluidsniveau na sferische geluidsuitbreiding (dB(A))
Frankrijklei
55m tot bebouwing
De Keyserlei
35m tot bebouwing
Van Ertbornstraat
15m tot bebouwing
Werktuig (geluidsemissie LWA in dB(A))
Demping uitbreiding geluid (dB)
Specifiek geluid aan woning
Demping uitbreiding geluid (dB)
Specifiek geluid aan woning
Demping uitbreiding geluid (dB)
Specifiek geluid aan woning
Torenkraan
(85-97)
-46
39-51
-42
43-55
-34
50-62
Vrachtwagen
(95-105)
49-59 53-63 60-70
Hydraulische kraan
(85-105)
39-59 43-63 50-70
Divers
(100)
54 58 65
Indien er op eenzelfde locatie twee werktuigen gelijktijdig werkzaam zijn met eenzelfde
geluidsemissieniveau zal het cumulatief geluidsaspect het specifieke geluid doen stijgen met
3 dB.
Voor wat betreft de beoordeling van geluid van werftuigen is er geen concrete wetgeving,
wel zijn er milieukwaliteitsnormen die werden opgesteld als basis voor de duurzame
ontwikkeling en de bescherming van een gezond leefmilieu in Vlaanderen (in uitvoering van
de kaderwet van 18 juli 1973 betreffende de bestrijding van de geluidshinder). Er worden
daarbij kwaliteitseisen aangegeven waaraan het betrokken onderdeel van het milieu in heel
het Vlaams Gewest moet voldoen. Eén van de onderdelen is het aspect geluid.
De dichtstbijzijnde gebouwen rondom de Antwerp Tower (Frankrijklei, De Keyserlei en Van
Ertbornstraat) zijn gelegen in een woongebied op minder dan 500 m van een gebied voor
gemeenschapsvoorzieningen en openbare nutsvoorzieningen (stationsomgeving Antwerpen-
Centraal). Voor deze woningen wordt volgens Vlarem II een voldoening gevend akoestisch
leefmilieu bekomen wanneer het achtergrondgeluidsniveau beperkt blijft tot 50 dB(A) in de
dagperiode, respectievelijk 45 dB(A) in de avond- en nachtperiode.
Tijdens het gebruik van de werktuigen kunnen de richtwaarden voor een voldoening gevend
akoestisch leefmilieu tijdelijk worden overschreden aan de overstaande gevels. In
werkelijkheid gaan de machines overdag niet volcontinue in werking zijn, waardoor de
periodegemiddelde geluidsbelasting overdag (LAeq,dag) lager komt te liggen dan de
berekende momentane geluidswaarde in bovenstaande tabel. Over de volledige
realisatieperiode zal dergelijke geluidsbelasting enkel zeer sporadisch en in een beperkte
periode van de realisatiefase kunnen optreden.
Indien de werkzaamheden onder het huidig geluidsklimaat zouden plaatsvinden worden de
werfgeluiden aan de gevelzijde Frankrijklei gemaskeerd door de geluidsbijdrage aan het
wegverkeer, daar er overdag al tijdens de stille momenten in het fluctuerend
omgevingsgeluid (tijdsintervallen zonder voertuigpassages) er een geluidsniveau heerst van
LA95,dag = 58 dB(A) (volgens de in-situ meetresultaten (2015)) dat de momentane
geluidsbijdrage van het werktuig aan de gevel reeds zal overtreffen. In de De Keyserlei en
vooral de Van Ertbornstraat zullen de werfgeluiden aan de overstaande bebouwing auditief
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Synthese van de milieueffecten 87
waarneembaar zijn. In realiteit zullen de werkzaamheden op deze van Brabo II worden
afgestemd zodat de periode met verhoogde geluidsbelasting wordt beperkt.
Indien de werkzaamheden plaatsvinden na de heraanleg van het Operaplein zal het
achtergrondgeluidsniveau van het omgevingsgeluid er duidelijk verminderen in vergelijking
met de huidige toestand. Onder het verwacht geluidsklimaat van de referentiesituatie 2020
(situatie huidige toren, maar met heraanleg Operaplein) zullen de werfgeluiden aan de
overstaande gebouwen tot de Antwerp Tower (Frankrijklei, De Keyserlei en Van
Ertbornstraat) auditief worden waargenomen. In realiteit zullen de werkzaamheden op deze
van Brabo II worden afgestemd (zie hieronder).
De werkzaamheden aan de Antwerp Tower zullen worden afgestemd om de aanleg van het
Operaplein (zie eerder onder paragraaf 4.1.3). Voor de bewoners aan de Frankrijklei zullen
de werfgeluiden van het Operaplein (65-80 dB(A)) domineren ten opzichte van de
werfgeluiden aan de Antwerp Tower (39-59 dB(A)). Voor de bewoners aan de De Keyserlei
en voornamelijk aan de Van Ertbornstraat blijven luidruchtige werfgeluiden aan de Antwerp
Tower bepalend voor de geluidsbelasting tijdens simultane werkzaamheden aan het
Operaplein.
Met betrekking tot de aanlegwerkzaamheden wordt beoordeeld dat het risico op
geluidshinder het grootst is voor de woningen op korte afstand tot de gevelwerkzaamheden,
namelijk de overstaande bebouwing aan de Van Ertbornstraat, en het kleinst voor de
woningen op grotere afstand tot de gevelwerkzaamheden, namelijk de overstaande
bebouwing aan de Frankrijklei. De werkzaamheden aan de Antwerp Tower zullen echter
gefaseerd uitgevoerd worden waarbij niet voor elke periode de meest geluidsbelastende
werftuigen worden ingezet, waardoor negatieve effecten kortstondig en beperkt blijven.
Gezien de aanlegfase van de verbouwingen wordt afgestemd op de heraanleg van het
Operaplein, worden slechts lokaal beperkt negatieve effecten m.b.t. geluidshinder door
werftuigen verwacht.
9.4.1.2 Werfverkeer
Het verkeersgenererend effect van het project begint reeds tijdens de aanlegfase. Tijdens de
periode van 4 maanden voor de afbraakwerkzaamheden en 36 maanden voor de
opbouwwerkzaamheden werd op basis van bouwvolumes en de vooropgestelde timing voor
de realisatie een inschatting gemaakt naar de hoeveelheid vrachtwagens en het aantal
vrachtwagenbewegingen per dag. Tijdens de afbraakwerkzaamheden schat men 10
vrachtwagens per normale weekdag of 20 vrachtwagenbewegingen per dag (1 vrachtwagen
rijdt geladen weg en komt ongeladen terug naar de werf = 2 bewegingen). Voor een
piekdag 20 vrachtwagens per dag of 40 vrachtwagenbewegingen per dag. Voor de
daaropvolgende 36 maanden neemt de intensiteit aan vrachtwagens sterk af tot gemiddeld
3 vrachtwagens per dag of 6 vrachtwagenbewegingen per dag. Voor een dagelijkse
werkingsduur van ca. 8 uren betekent dit een uurlijks gemiddeld aantal
vrachtwagenbewegingen van 2,5 vrachtwagenbewegingen tijdens de
afbraakwerkzaamheden (5 vrachtwagenbewegingen op een piekdag (1x per week)),
respectievelijk minder dan 1 vrachtwagenbeweging (0,75 vrachtwagenbewegingen) per uur
tijdens de constructiefase. Er dient opgemerkt dat dit echter om een inschatting gaat van
het werfverkeer.
Voor de woongelegenheden aan de Van Ertbornstraat (dichtstbijzijnde woongelegenheden
tot de centrale werfweg via de Van Ertbornstraat-De Keyserlei) op een gevelafstand van 7 m
tot de aslijn van de weg, veroorzaakt een uurgemiddelde van 2,5 vrachtwagenbewegingen
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Synthese van de milieueffecten 88
tijdens de afbraakwerkzaamheden aan een gemiddelde snelheid van 30 km/u (gemiddelde
snelheid voor een vertrekkende of toekomende vrachtwagen op zijn bestemming) op een
wegdektype SMA0/5 (asfalt), een uurlijkse geluidsbijdrage aan invallend gevelgeluid van 59
dB(A)6. In de veronderstelling dat enkel overdag (gedurende ca. 8 uren) werkzaamheden
plaatsvinden, bedraagt de Lden-bijdrage 54 dB(A). Tijdens de constructiefase met gemiddeld
minder dan 1 vrachtwagen per uur vermindert de uurlijkse geluidsbijdrage aan de gevels
van de Van Ertbornstraat naar 53,5 dB(A) of een Lden-bijdrage van 48,5 dB(A).
Ten opzichte van de aanwezige geluidsbelasting aan gevelzijde van de woongelegenheden in
de Van Ertbornstraat (indicatieve geluidswaarde bovenverdieping 59,5 dB(A) als LAeq,15min
overdag7) zal de gemiddelde werfperiode tijdens de afbraakwerkzaamheden het huidig
wegverkeersgeluid in de Van Ertbornstraat verhogen met max. 3 dB(A). Dit wordt
beoordeeld als een gering negatief effect voor de geluidshinder naar de omwonenden.
Tijdens een piekdag (1 dag/week) met een verdubbeling aan vrachtwagens ten opzichte van
een gemiddelde werfdag zal de uurlijkse geluidsbijdrage aan invallend gevelgeluid 62 dB(A)
bedragen of een Lden bijdrage van 57 dB(A). Ten opzichte van de aanwezige
geluidsbelasting aan wegverkeersgeluid zal een piekdag tijdens de afbraakwerkzaamheden
het huidig wegverkeersgeluid in de Van Ertbornstraat verhogen met max. 4,5 dB(A). Dit
wordt beoordeeld als een matig negatief effect voor de geluidshinder naar de omwonenden.
Tijdens de constructiefase zal het vrachtwagentransport een te verwaarlozen
geluidsverhoging van minder dan 1 dB(A) veroorzaken op het huidig wegverkeersgeluid.
Het werftransport tijdens de afbraakwerkzaamheden vormt bijgevolg een potentiële bron
van geluidshinder voor de bewoners gelegen aan de ontsluitingsweg Van Ertbornstraat.
Voornamelijk het vrachtwagentransport op piekdagen met ca. 20 vrachtwagens per dag kan
aanleiding geven tot matige geluidshinder voor de omwonenden. Daar de
afbraakwerkzaamheden worden gerealiseerd in een periode van 4 maanden met gemiddeld
1 piekdag per week is de ‘ernst van de geluidshinder’ met in het totaal 17 dagen over de
volledige duur van de werken (3 jaren) wordt het effect ten gevolge van werfverkeer tijdens
de afbraakwerkzaamheden als beperkt negatief beschouwd.
Gezien voor de aanleg van het Operaplein en de verbouwingen van de Antwerp Tower
grotendeels dezelfde werfwegen zullen worden gebruikt, zal er een cumulatieve
geluidsbelasting ontstaan tijdens het simultaan werftransport. Als Brabo II eenzelfde aantal
vrachtwagens per dag zou genereren in vergelijking met de afbraakfase van Antwerp Tower,
veroorzaakt een verdubbeling van het vrachtwagentransport langs de centrale werfweg via
de Van Ertbornstraat-De Keyserlei een verhoging van het specifiek geluid met 3 dB of een
cumulatief geluidsniveau van 62 dB(A) op een gevelafstand van 7 m tot de aslijn van de
weg. Tijdens de constructiefase van de Antwerp Tower met minder dan 1
vrachtwagenbeweging per uur zal het werfverkeer voor het Operaplein bepalend zijn voor
het werfverkeersgeluid.
9.4.2 Exploitatiefase
Op basis van de projectbeschrijving (i.c. inrichtingsschetsen en verwachte brongegevens),
de bekomen kennis van het geluidsklimaat, de receptorgevoeligheid in de omgeving en de
6 bron: Nederlandse Standaard Rekenmethode II voor wegverkeerslawaai – versie 2012
7 informatie op basis van in-situ geluidsinventarisatiegegevens 24/03/2015 – referentie D2S 27/03/2015 –
Technische nota ‘Akoestiek: gevelisolatie/geluidsemissie’ van de Antwerp Tower
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Synthese van de milieueffecten 89
milieukwaliteitsnormen voor een akoestisch kwalitatief leefmilieu, wordt in een quickscan
toegelicht waarom de discipline Geluid en Trillingen voor het betreffende project al dan niet
relevant is. Daartoe wordt aldus gebruik gemaakt van de verworven informatie en de expert
judgement analyse. De geluidsaspecten die daarbij worden gescreend zijn: impact van het
verkeersgenererend effect, impact van laad- en losactiviteiten en impact van technische
installatie op daken en gevels.
9.4.2.1 Effect verkeersgeneratie
Na de realisatie van de Antwerp Tower zijn maximaal 250 private parkeerplaatsen voorzien
in de ondergrondse parkeergarage (verdiepingen -4 t.e.m. -1). De in- en uitrit tot de
parkeergarage wordt voorzien aan de Van Ertbornstraat. Deze is in de huidige toestand al op
dezelfde wijze voorzien. Het aantal parkeerplaatsen voor privaat gebruik wordt ondanks de
wijziging van het programma niet uitgebreid en daalt ten opzichte van de huidige toestand.
De toewijzing van de parkeerplaatsen zal hoofdzakelijk gericht zijn naar de bewoners van de
Antwerp Tower.
Globaal zullen de verkeersintensiteiten toenemen ten opzichte van de huidige situatie.
Rekening houdend met het gegeven dat er vandaag een grote leegstand is van kantoren en
retail alsook met het projectprogramma en de bruto vloeroppervlakte van de ‘nieuwe’
Antwerp Tower. Met betrekking tot bezoekers van de Antwerp Tower is ervan uitgegaan dat
het merendeel zal parkeren op publieke parkings in de omgeving of P+R-locaties, deze
zullen zich bijgevolg niet noodzakelijkerwijs met de auto verplaatsen in de omgeving van
Antwerp Tower.
Een echte toebedeling maken van de huidige verkeersgeneratie alsook de toekomstige
verkeersgeneratie op het omliggende wegennet is niet mogelijk, waardoor er enkel
uitspraken gedaan kunnen worden over de wijziging in verkeersgeneratie van het project, en
het afgeleid effect naar bijdragend verkeersgeluid. Er zijn voor de bestaande situatie wel
verkeerscijfers beschikbaar vanuit het Dynamisch Model Kernstad Antwerpen (DMKA versie
353), maar de verschillen in intensiteiten tussen de kallibratietelling in 2014 en het DMKA-
model zijn zo groot dat in de MOBER-studie werd geopteerd om geen verkeerscijfers te
hanteren voor wat betreft de bestaande situatie.
Op basis van de mobiliteitsgegevens uit de MOBER-studie zal de toename van de
periodegemiddelde uurlijkse verkeergeneratie van de Antwerp Tower en de afgeleide
geluidsbijdrage, zich wijzigen in volgende verhouding:
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Synthese van de milieueffecten 90
Tabel 9-2 Spreiding totale verkeersgeneratie Antwerp Tower 2015 & 2020; impact toekomstige
wijziging in verkeersgeneratie op bijdrage verkeersgeluid
Mober verkeersgeneratie Berekende geluidsbijdrage invallend gevelgeluid Van
Ertbornstraat, in dB(A)
(SRM II methode- ISO 9613)
2015 kantoren+ retail(werk-nemers)
2020
wonen+ retail(werk-nemers)
2015 kantoren+ retail(werk-nemers)
[LAeq]
2020
Wonen+ retail(werk- nemers)
[LAeq]
Dagelijks aantal voertuigbewegingen Antwerp Tower
607 1154
Uurgem. DAG 7-19u 48 87 53.3 56
Uurgem. AVOND 19-23u 9 12 46 47.3
Uurgem. NACHT 23-7u 0 7 0 45
Lden=51.1 Lden=55.2
Het uurgemiddeld aantal voertuigbewegingen overdag in de Van Ertbornstaat met
bestemming Antwerp Tower zal in 2020 met 47,9% toenemen ten opzichte van de huidige
toestand 2015. Dit vertaalt zich in een toename van de projectgerelateerde geluidsbijdrage
aan wegverkeersgeluid met +2,7 dB(A) in vergelijking met de huidige geluidsbijdrage tijdens
de dagperiode. In de avondperiode zal het uurgemiddeld aantal voertuigbewegingen
toenemen met 27,7% ten opzichte van de huidige toestand 2015. Dit vertaalt zich in een
toename van de projectgerelateerde geluidsbijdrage aan wegverkeersgeluid met +1,3 dB(A)
in vergelijking met de huidige geluidsbijdrage tijdens de avondperiode. Tijdens de
nachtperiode zal er, in afwijking van de huidige toestand, een kleine projectgerelateerde
voertuiggeneratie (uurgemiddelde intensiteit: 7 voertuigen) zijn.
Ten opzichte van de aanwezige geluidsbelasting aan gevelzijde van de woongelegenheden
Van Ertbornstraat zal het huidig wegverkeersgeluid in de Van Ertbornstraat naar verwachting
met minder dan 1 dB(A) worden verhoogd.
Volgens de toetsing van de berekende waarde aan verkeerslawaai met de randvoorwaarden
uit de consensustekst ‘Milieukwaliteitsnormen omgevingslawaai’ voor wegverkeerslawaai op
bestaande secundaire wegen en lokale wegen (zie richtlijnenboek geluid en trillingen), zal de
verkeersgeneratie naar het parkeergebouw van Antwerp Tower op zich geen schade
veroorzaken aan de leefbaarheid rond de weg. Bij de beheersing van bestaande wegen van
de categorie ‘secundaire en lokale wegen’ wordt algemeen gesteld dat ernstige hinder en
ernstige slaapverstoring, alsook het ontstaan van gezondheidsproblemen, voorkomend is bij
geluidsniveaus vanaf Lden 65 dB(A), respectievelijk vanaf Lnight 55 dB(A). Bij de beheersing
van nieuwe situaties (waaronder zowel nieuwe wegen als nieuwe woningen) wordt het
optreden van geluidshinder en slaapverstoring (voor 20-25% blootgestelden) gesuggereerd
bij geluidsniveaus vanaf Lden 55 dB(A), respectievelijk vanaf Lnight 45 dB(A). Een vergelijking
van bovenstaande verwachtingswaarde aan verkeer genererend wegverkeersgeluid, duidt op
geluidswaarden conform met de referentiewaarden voor bestaande secundaire en lokale
wegen, alsmede met de referentiewaarden voor de nieuwe woonontwikkeling (residenties
Antwerp Tower).
De verkeersgeneratie ten gevolge van de Antwerp Tower wordt beoordeeld als een
verwaarloosbaar negatief effect voor de geluidshinder naar zowel de omwonenden
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Synthese van de milieueffecten 91
(gevelgeluid in de Van Ertbornstraat) als ter hoogte van woningen langs andere secundaire
wegen.
9.4.2.2 Effect geluidsemissie technische installaties op daken en gevels
In Vlaanderen werden wetten en richtlijnen opgesteld die een voldoening gevend akoestisch
leefmilieu moeten verzekeren. Voor industrielawaai geldt de wetgeving Vlarem II.
Inrichtingen die als hinderlijk worden ingedeeld in de indelingslijst van Vlarem II moeten
voldoen aan de algemene en sectorale milieuvoorwaarden, waaronder voorwaarden ter
beheersing van de geluidshinder. Daarin werden beperkingen opgelegd voor het specifieke
geluid van de inrichting ten aanzien van bewoonde vertrekken binnen een straal van 200m
tot de perceelsgrenzen van de inrichting enerzijds en bewoonde vertrekken binnen een
straal van 200m tot de gebiedsgrenzen waarin de inrichting is gelegen in het geval het een
KMO-gebied/industriegebied/gemeenschapsvoorzieningsgebied/ontginningsgebied betreft
anderzijds. Bij ontstentenis van bewoonde gebouwen vreemd aan de inrichting binnen een
straal van 200 m tot vernoemde grenzen geldt de geluidsnorm op 200 m afstand tot deze
grenzen. Antwerp Tower is gelegen in een woongebied en bewoonde vertrekken bevinden
zich op minder dan 200 m tot de perceelsgrenzen van de inrichting.
Door het college van Burgemeester en Schepenen werd een milieuvergunning
(AN2011/603/AV) afgeleverd voor een klasse 2 inrichting. Bovendien wordt de vestiging als
een nieuwe inrichting beschouwd volgens de definities van ‘bestaande en nieuwe
inrichtingen’ van Vlarem II. In de veronderstelling dat het periodegemiddeld
achtergrondgeluidsniveau van het oorspronkelijk omgevingsgeluid, na heraanleg Operaplein,
in elke beoordelingsperiode (overdag/’s avonds/’s nachts) lager zal zijn dan de richtwaarde
van respectievelijk 50/45/45, zal de toepasbare grenswaarde voor het specifieke geluid van
in open lucht geluidsemitterende bronnen van de exploitatie beperkt moeten blijven tot
maximaal 45 dB(A) overdag, respectievelijk 40 dB(A) ’s avonds en ’s nachts. Deze
geluidsbeperkingen zijn van toepassing voor de in open lucht emitterende technische
installaties van het complex Antwerp Tower (wonen/retail/restaurant) en voor elektronisch
versterkte muziek in horecazaken.
De belangrijkste permanente geluidsbronnen zijn de installaties voor de klimaatregeling van
het gebouw. Voornamelijk de geluidsemissies van technische uitrustingen, via de
schoorsteen van de stookinstallaties, luchtgekoelde condensing units en de koeltorens,
kunnen het geluidsklimaat aan gevelzijde van de woningen binnen en buiten het complex
beïnvloeden.
In voorliggende bespreking werd het effect onderzocht aangaande de inplanting van de
vaste geluidsbronnen t.o.v. de omwonenden. Er werd uitgegaan van de voorziene inplanting
van de geluidsbronnen volgens het inplantingsplan (zie eerder Figuur 4-5).
Voor de klimaatregeling van het gebouw zal de geluidsemissie zich beperken tot het geluid
van enerzijds het afblazen van de lucht voor de luchtverversing van de lokalen in het
gebouw, de stookinstallaties en de koeltorens.
Voor de klimaatregeling van het gebouw zal de geluidsemissie zich beperken tot het geluid
van enerzijds het afblazen van de lucht voor de luchtverversing van de lokalen in het
gebouw, de stookinstallaties en de koeltorens.
In de technische ruimte op de 5e verdieping bevinden zich de ventilatoren voor de toren
(35kW pulsie en extractie) en het restaurant (4kW). Op het dak van de toren bevinden zich
de ventilatoren (35kW pulsie en extractie) voor de retail.
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Synthese van de milieueffecten 92
Eveneens op het dak staan de stookinstallaties 1 (2070kW) en 3 (320kW). Stookplaats 2
(900kW) bevindt zich binnen de Engels koer op het dak van de sokkel.
Er worden drie koeltorens voorzien: één voor de retail (350 kW), één voor het restaurant
(75kWelek) en één voor de toren (350 kWelek). Het gaat om gesplitst opgestelde
installaties, waarvan het ene deel (koelmachine) op de Engelse koer op het dak van de
sokkel staat, het andere deel in de technische ruimte op +5;
Om het geluid naar de nabije woongelegenheden (terrassen/vensters appartementen
Antwerp Tower) aanvaardbaar te houden binnen de richtwaarde van 40 dB(A) van Vlarem II
tijdens de avond- en nachtperiode, werd een inschatting gemaakt naar de haalbaarheid op
basis van het vooropgesteld vermogen van de installaties.
De koelmachines worden binnen een Engelse koer opgezet, die voorzien is van
geluidsabsorberende wanden. De Engelse koer op de sokkel is afgeschermd met een
ventilatie looprooster.
Op basis van de geluidsgegevens uit technische documentatie van koeltorens met eenzelfde
vermogen (Glider model V2F16 – Ingangsvermogen 357 kW – geluidsdrukniveau op 1m:
80,9 dB(A)) wordt besloten dat geluidshinder voor de nabije appartementen van de toren op
ca. 10 m en meer van de installatie niet uit te sluiten is, tenzij er akoestische maatregelen
worden genomen. Er wordt sowieso geadviseerd om een geluidsarme versie te plaatsen,
dewelke zijn uitgerust met geluidsarme ventilatoren en een geluidsdemper om de
geluidsemissie van de koeltoren verder te reduceren. Een globale geluidsreductie van 10 tot
15 dB(A) ten opzichte van een standaard uitvoering kan worden bekomen. Daarnaast lijkt
het aangewezen om het dak van de koer uit te voeren als een geluidsabsorberend
ventilatierooster. Op die manier zal de milderende werking voldoende zijn voor het
geluidsklimaat op de terrassen/vensters die zicht hebben bovenop de koelmachines.
Voor de luchtgroepen met een vermogen van 70 kW (pulsie 35 kW – extractie 35 kW) wordt
uitgegaan van een geluidsvermogenniveau van ca. 65 dB(A) aan de buitenzijde van de
ventilatorbehuizing. Met het opstellen van een dergelijke luchtgroep in de technische ruimte
of op het dak is het haalbaar om een specifiek geluid aan de nabije appartementen
(terrassen/vensters) te bekomen dat de geluidsvoorwaarden van de milieuvergunning
respecteert.
Voor de geluidsemissie van de stookplaats in de Engelse koer (900kW) met een uitstootpunt
op ongeveer 31 m TAW en een vooropgesteld geluidsvermogenniveau van 86 dB(A) aan de
schouwmond, is het aangewezen om een rookgasdemper met een tussenschakeldempnig
van ca. 25 tot 30 dB(A) (: rookgasdemper met minimale drukval – hoge geluidsreductie
mogelijk – temperatuursbestendig tot 700°C – ontwerp afgestemd op de toepassing) te
voorzien teneinde slaapverstoring naar de woonfuncties (vanaf verdieping +6) te
voorkomen. Voor de stookplaats op het dak (2070 kW en 320kW) met een uitstootpunt op
ongeveer 108 m TAW (dakniveau) is het hinderrisico kleiner omwille van de onderliggende
woonfuncties. Ten aanzien van de omliggende woningen tot Antwerp Tower fungeert het
dak bovendien meestal als geluidsafschermend object, omwille van de beduidend lagere
nokhoogte van de lintbebouwing in de aanliggende straten.
Mits het toepassen van de hierboven vermelde maatregelen:
de koelgroepen dienen geluidsarm te zijn;
het dak van de Engelse koer dient te worden uitgevoerd als een geluidsabsorberend
rooster;
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Synthese van de milieueffecten 93
voor de schouw van de stookplaats in de Engelse koer wordt een rookgasdemper
voorzien.
wordt de impact van de exploitatie van de Antwerp Tower als beperkt negatief beoordeeld.
Bijkomende milderend maatregelen zijn niet noodzakelijk.
9.4.2.3 Effect laad- en losactiviteiten leveringen (retail/restaurant)
Het bevoorraden van de handels- en horecazaken kan plaatsvinden in de vroegere
ochtenduren. Er wordt verondersteld dat het mogelijk is om vanaf 6u in de ochtend te
leveren. Volgens de periode-indeling van Vlarem II kunnen leveringen plaatsvinden tijdens
de nachtperiode (22u-7u). De laagste grenswaarde wordt gedefinieerd in de avond- en
nachtperiode, zoals bepaald in voorgaand hoofdstuk.
De laad- en losactiviteiten worden uitgevoerd enerzijds ter hoogte van de voorziene zone
aan de Keyserlei, en anderzijds aan een inpandige laad- en loskade (zie onderstaande Figuur
9-1), of ter hoogte van een afzonderlijke laad- en loszone in de Van Ertbornstraat (exacte
inrichting van de laad- en loszones nog in overleg met Stad Antwerpen).
Figuur 9-1 Inrichtingsplan gelijkvloerse verdieping
In voorafgaande projecten werden door de geluidsdeskundige een ruim aantal
geluidsimmissiemetingen uitgevoerd tijdens de belevering van supermarkten met een
Inpandige laad-
en losruimte
Inrit
parkeergarage
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Synthese van de milieueffecten 94
inpandige laad- en loskade. Als kengetal kan een equivalent geluidsniveau van 39 dB(A) op
25 m van het gebouw (toegangspoort laad- en losruimte dicht) worden gehanteerd.
Het aftoetsen van het specifiek geluid tijdens het inpandig laden en lossen met de
milieukwaliteitsnorm voor het bestemmingsgebied (’s nachts = 45 dB(A)) geeft aan dat de
leefkwaliteit niet zal worden verstoord met betrekking tot de gevelbelasting aan de
overstaande bebouwing in de Van Ertbornstraat.
De geluidsgeneratie door laad- en losactiviteiten tijdens de exploitatiefase van Antwerp
Tower wordt als verwaarloosbaar beschouwd.
9.5 Lucht
De realisatie van het project zou een invloed kunnen hebben op de luchtkwaliteit omwille
van:
- Emissies te wijten aan de afbraak- en bouwwerken tijdens de aanlegfase;
- Emissies gebouwverwarming tijdens de exploitatiefase;
- Verkeer van en naar de site tijdens de exploitatiefase;
- Emissies vanuit de parkeergarage;
Voor de evaluatie van de impact wordt rekening gehouden met
- Omvang van de werken, werfverkeer;
- Aard van de geplande verwarmingsinstallaties, brandstoftype, brandstofverbruik en
wettelijke grenswaarden;
- Raming van het verkeer aantrekkend effect.
9.5.1 Aanlegfase
Mogelijke invloeden op de luchtkwaliteit tijdens de aanlegfase worden besproken. In deze
fase zijn de emissies van wegwaaiend, opwaaiend stof en van werfverkeer de belangrijkste.
9.5.1.1 Werfverkeer
De impact van het werfverkeer wordt modelmatig in kaart gebracht. Hierbij dient het
voorziene werfverkeer wel over een volledig jaar uitgemiddeld te worden gezien het model
niet toelaat de impact te berekenen voor die specifieke dagen waarbij het meest werfverkeer
zal optreden. Bij de modelberekeningen wordt uitgegaan van een wekelijkse intensiteit van
60 transporten tijdens de fase van afbraak (zijnde de fase waarvoor het meest werfverkeer
verwacht wordt).
Onder deze voorwaarden wordt voor De Keyserlei t.h.v. de gevels een verwaarloosbare
jaargemiddelde impact berekend van minder dan 0,1 µg/m³, en dit zowel inzake NO2, PM10
als PM2,5. Hier dient wel aan toegevoegd te worden dat bij de impactberekeningen met CAR
geen rekening kan gehouden worden met de impact van opwaaiend stof indien de wegen in
de omgeving van het projectgebied tijdens de werken sterk vervuild zouden zijn. Bij droge
weersomstandigheden zijn hier de grootste effecten te verwachten.
Inzake impact van werfverkeer kan bijgevolg gesteld worden dat deze op jaargemiddelde
basis te verwaarlozen is. Algemeen zijn geen milderende maatregelen noodzakelijk. Dit sluit
uiteraard niet uit dat op dagen met zeer intens werfverkeer er alsnog een relevante tijdelijke
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Synthese van de milieueffecten 95
impact kan optreden. Dit kan evenwel niet begroot worden (hangt ook zeer sterk af van de
meteo omstandigheden op die dagen).
9.5.1.2 Opwaaiend stof
Op de weg
Zoals eerder vermeld, kan bij de verkeermodellering van het werfverkeer geen rekening
gehouden worden met de impact van opwaaiend stof indien de wegen in de omgeving van
het projectgebied tijdens de werken sterk vervuild zouden zijn. Bij droge
weersomstandigheden zijn hierbij in feite de grootste effecten te verwachten. Er wordt
echter geen bouwput wordt uitgegraven, waardoor stofvorming in elk geval beperkt blijft.
Het wordt noodzakelijk geacht om de (werf)wegen regelmatig te reinigen teneinde
opwaaiend stof zoveel mogelijk te vermijden. M.b.t. het reinigen van de (werf)wegen dient
wel aangehaald te worden dat bij het reinigen zelf er ook een impact ontstaat. Stofemissies
treden hierbij enerzijds op t.h.v. de veegborstels en anderzijds bij de afscheiding van het
opgeveegde stof in de vrachtwagen. Deze impact blijkt wel sterk afhankelijk te zijn van het
type veegwagen dat ingezet wordt. Natte reiniging zal hierbij veel minder effecten
veroorzaken. Maar ook binnen de verschillende types van nat reinigen blijken er aanzienlijke
verschillen te bestaan. Informatie m.b.t. lage emissie veegmachines is raadpleegbaar in de
Duitse norm VDI 2096 Blatt 1 (2014). De meest efficiënte natte veegmachines veroorzaken
hierbij minder dan 50% PM10 emissies in vergelijking met de minder efficiënte natte
machines.
Tijdens de afbraakfase
Vooral tijdens de afbraakfase van de gevel wordt een impact verwacht van mogelijks
wegwaaiend stof, dat voor een beperkt deel uit fijn stof bestaat. De ontmanteling binnen in
het gebouw wordt voorzien in een nog gesloten structuur, zodat hiervan slechts een
beperkte impact te verwachten is. Bij de werken aan de gevel kunnen daarentegen wel
relevante stofemissies ontstaan. Hiervoor is mildering in elk geval aangewezen. De duur van
deze fase is evenwel relatief beperkt. De nodige mildering kan bestaan uit het voorzien van
afscherming met stofnetten t.h.v. bijvoorbeeld minimaal de 10 laagste verdiepingen,
bevochtigen van afbraakmaterialen en inzetten van vernevelaars.
In de mate dat bij de monitoring zou blijken dat de afscherming toch onvoldoende hoog zou
zijn, en het technisch haalbaar geacht wordt om afscherming met stofnetten tot hogere
niveaus te voorzien, kan de impact nog verder beperkt worden.
Voor de asbesthoudende bouwstoffen die in het gebouw aanwezig zijn kan men stellen dat,
mits het toepassen van de wettelijke bepalingen, er geen impact te verwachten is ten
aanzien van dit aspect.
Bij toepassen van bovenstaande maatregelen kan aangegeven worden dat de tijdelijke
impact tijdens de afbraak fase voldoende kan beperkt worden. Dit sluit echter niet uit dat bij
onvoorziene omstandigheden (bvb. bij optreden van veel wind in droge perioden) er alsnog
een kortstondige belangrijke impact kan optreden.
Tijdens de opbouwfase
Omwille van het feit dat men de emissies die hiermee gepaard gaan nauwelijks of niet op
een voldoende nauwkeurige manier kan inschatten, kan geen kwantitatieve beoordeling
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Synthese van de milieueffecten 96
opgenomen worden. Gezien de relatief beperkte bouwactiviteiten die voorzien worden kan
gesteld worden dat de tijdelijke impact van bouwactiviteiten tijdens de aanlegfase als
beperkt mag beoordeeld worden bij toepassing van goed vakmanschap. Dit sluit echter niet
uit dat bij onvoorziene omstandigheden (bvb. bij optreden van veel wind in droge perioden)
er alsnog een kortstondige belangrijke impact kan optreden.
9.5.2 Exploitatiefase
De impact situeert zich op het vlak van:
- Emissies door nutsvoorzieningen (generatoren, verwarmingsinstallaties, …)
- Impact verkeer (inclusief emissies vanuit de parkeergarage)
In bijlage 1 wordt een overzicht opgenomen van de gehanteerde modelparameters bij de
impactevaluatie.
9.5.2.1 Nutsvoorzieningen
De impact van de verbrandingsemissies van de noodgeneratoren kan als verwaarloosbaar
beschouwd worden gezien enerzijds het beperkte vermogen van deze installaties en
anderzijds van het feit dat deze installaties slechts periodiek en kortstondig opgestart
worden (voor testen).
De impact van de verwarmingsemissies wordt beoordeeld uitgaande van het huidige
aardgasverbruik8, de geplande stookinstallaties op aardgas en emissies overeenkomstig de
van toepassing zijnde emissiegrenswaarden voor nieuwe stookinstallaties (inzake NOx) en
de normaal optredende emissies inzake CO. Uit ervaring van de deskundige blijkt dat de CO
emissies van normaal onderhouden ketels quasi steeds meer dan een factor 10 lager liggen
dan de wettelijke grenswaarde inzake CO; en er geldt een wettelijke verplichting om de CV-
ketels van meer dan 20 kW periodiek door een erkende deskundige te laten onderhouden en
controleren op emissies; in die zin kan bij de impactevaluatie een lagere emissiewaarde
gehanteerd worden dan de wettelijke grenswaarde.
Het vermogen van de geplande installaties ligt iets lager dan de actueel aanwezige ketels.
Inzake brandstofverbruik wordt uitgegaan van het actueel verbruik. Door de grotere
efficiëntie die de nieuwe installaties hebben, en de hogere isolatiegraad van de gebouwen,
wordt niet verwacht dat de uitbreiding van het aantal vierkante meter te verwarmen
vloeroppervlakte zal leiden tot een hoger gasverbruik. Bij de berekeningen wordt rekening
gehouden met het verbruik gemeten in 2013 (het verbruik van 2014 lag lager dan dat van
2013).
Bij de verwarmingsemissies zijn deze van NOx veruit het meest relevant. De impact van de
stookinstallaties wordt dan ook beoordeeld ten aanzien van de parameter NO2, op basis van
een berekening met het impactmodel IFDM van VITO. Opmerking : IFDM berekent enkel de
impact, niet de emissies; voor het uitvoeren van impactberekeningen van stationaire
bronnen schrijft het Richtlijnenboek lucht voor om het IFDM model te gebruiken.
8 Hier dient opgemerkt dat het gebouw deels leegstaat. Dit heeft echter geen grote invloed op het hier gehanteerde
aardgasverbruik door de verwarmingsinstallaties, gezien de verwarming niet per zone kan worden aan- of
uitgeschakeld. Het aardgasverbruik voor de jaren 2010-2014 toonde geen significante verschillen (bevestigd
door onderhoudsfirma Ecom-Services, juni 2015).
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Synthese van de milieueffecten 97
Bij deze berekening worden ook de geleide emissies in rekening gebracht afkomstig van de
ventilatie van de parkeergarage. Deze emissies worden berekend uitgaande van de geplande
ventilatiegegevens. Vanaf een concentratie van 30 ppm CO wordt de ventilatie opgestart op
1/3 capaciteit (de sturing wordt gebaseerd op CO metingen van het binnenklimaat). De
restcapaciteit van de voorziene rook- en warmteafvoer wordt voorzien bij het optreden van
sterk verhoogde CO immissies welke kunnen optreden bij eventuele calamiteiten. Bij de
impactbeoordeling wordt echter enkel rekening gehouden met de normaal optredende
situaties. Bij de berekeningen wordt er rekening gehouden met een emissie gedurende 40
uur per week, aan een debiet van 33% van het voorziene debiet, en een CO concentratie
van 30 mg/m³. Voor het schatten van de emissies van de andere parameters wordt rekening
gehouden met een ruwe schatting in gram per afgelegde kilometer in de parkeergarage.
Hierbij wordt ervan uit gegaan dat er een verhoogd brandstofverbruik optreedt in
vergelijking met normaal verkeer, en dat bij het manoeuvreren er vooral emissies optreden
van onvolledige verbranding (zeker bij vertrekkende voertuigen gezien er op dat ogenblik
sprake is van een koude start.
Om de impact van het project gerelateerd verkeer aanwezig in het studiegebied te evalueren
wordt in de geplande situatie voor de meest relevante wegsegmenten (die segmenten
waardoor op basis van de gegevens van de deskundige mobiliteit bij de realisatie van het
project wijzigingen inzake intensiteit verwacht worden) modelberekeningen uitgevoerd
m.b.v. het CAR-Vlaanderen-V2 model ten aanzien van de parameters NO2, PM2,5 en PM10.
Voor de Van Ertbornstraat worden er hierbij berekeningen uitgevoerd op 2 punten, enerzijds
het zuidelijk deel vanaf De Keyserlei tot de in/uitrit van de parkeergarage, en anderzijds het
noordelijk deel vanaf de parkeergarage naar de Gemeentestraat.
De parameters die bij de modelleringen gehanteerd worden zijn :
- Jaargemiddelde concentratie (µg/m³) NO2 en PM10;
- Jaargemiddelde achtergrond (µg/m³) NO2 en PM10;
- Aantal overschrijdingen grenswaarde (uurgemiddelde NO2 en daggemiddelde
PM10).
Gezien het project gerelateerd verkeer in de actuele situatie quasi de helft is van dat in de
geplande situatie, kan voor de actuele situatie dan ook uitgegaan worden van quasi de helft
van de berekende impact.
Als worst case benadering wordt er bij de berekeningen van uitgegaan dat al het project
gerelateerd verkeer via de Van Ertbornstraat rijdt (niettegenstaande de capaciteit van de
parkeergarage veel lager is). Een bijkomende worst case benadering zit vervat in de
aanname dat ook in het weekend en de verlofperiodes op de desbetreffende wegsegmenten
evenveel verkeer aanwezig is in vergelijking met de werkdagen.
9.5.2.2 Verwarmingsemissies
Voor de impactbeoordeling wordt ervan uitgegaan dat de emissies van de verwarming die
gepland wordt dienen te voldoen aan de sectorale emissiegrenswaarden van Vlarem-II
(5.43) voor nieuwe kleine aardgasgestookte stookinstallaties, met eerste vergunningsdatum
na 1/1/2014.
Volgende emissiewaarden (bij 3% O2) dienen hierbij gerespecteerd te worden (voor zover
het nominaal thermisch vermogen van elke afzonderlijke ketel ligt tussen 300 en 1.000 kW):
- NOx 80 mg/Nm³
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Synthese van de milieueffecten 98
- CO 100 mg/Nm³
Doorgaans ligt bij goede afstelling van de branders de CO waarde zeer aanzienlijk lager dan
de grenswaarde.
Maar zelfs indien net aan de emissiegrenswaarde inzake CO voldaan wordt dan nog kan
gesteld worden dat de impact inzake NO2 het meest relevant kan zijn gezien de
immissiegrenswaarde inzake NO2 veel strenger is dan deze van CO (respectievelijk 40 µg/m³
als jaargemiddelde en 200 µg/m³ als maximaal uurgemiddelde voor NO2, en 10.000 µg/m³
als 8-uursglijdend gemiddelde inzake CO).
Hier kan nog opgemerkt worden dat inzake NOx de werkelijke emissies vaak aanzienlijk
lager liggen dan de grenswaarde voor nieuwe ketels. Zo kan op basis van emissiemetingen
gesteld worden dat de NOx emissies van de bestaande ketels op de locatie slechts op ca. de
helft ligt van de grenswaarde. Bij de impactbeoordeling wordt echter wel uit gegaan van een
worst case situatie waarbij inzake NOx maar net aan de emissiegrenswaarden voldaan
wordt, omdat strikt genomen de nieuwe ketels slechts aan deze waarden dienen te voldoen.
Dit betekent dus dat van zodra voldaan wordt aan de wettelijke emissiegrenswaarde, de
NOx emissies lager zullen zijn dan de in rekening gebrachte waarde. Hierdoor wordt een
zekerheidsmarge ingebouwd bij de impactevaluatie (voor het geval de nieuwe ketels die
geïnstalleerd zouden worden toch hogere emissies zouden veroorzaken dan de actueel in
dienst zijnde ketels, gezien dit cfr. de thans van toepassing zijnde Vlarem-II verplichtingen
wel degelijk het geval kan zijn).
Maar zelfs bij het in rekening brengen van hogere emissiewaarden dan deze die thans
optreden kunnen de verwarmingsemissies nog als beperkt ingeschat worden, in vergelijking
bvb met de IMJV-rapportage verplichting van 50 ton/jaar (pas bij een emissie van meer dan
50 ton per jaar dient een exploitant deze emissies te rapporteren via IMJV). De berekende
emissie ligt meer dan een factor 100 lager dan deze drempelwaarde.
Tabel 9-3 Geschatte verwarmingsemissies en aanname bronkarakteristieken gebruikt bij
impactberekeningen met IFDM
Engelse Koer kW 900
Aardgasverbruik m³/jaar 121.733
Rookgasvolume Nm³ dr/jaar bij 3% O2 1.217.331
Rookgasdebiet Nm³ dr/u bij 3% O2 390
Afgastemperatuur °C 40
Hoogte m 22
Emissies mg/Nm³
kg/jaar kg/uur bij 3% O2
CO 10 12 0,007
NOx 80 97 0,029
Lambert coördinaten X 153.348
Y 212.050
Werkingsuren aantal/jaar 3.120
Op dak kW 2.390
Aardgasverbruik m³/jaar 323.267
Rookgasvolume Nm³ dr/jaar bij 3% O2 3.232.673
Rookgasdebiet Nm³ dr/u bij 3% O2 1036
Afgastemperatuur °C 40
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Synthese van de milieueffecten 99
Hoogte m 22
Emissies mg/Nm³
kg/jaar kg/uur bij 3% O2
CO 10 32 0,011
NOx 80 259 0,08
Lambert coördinaten X 153.325
Y 212.030
Werkingsuren aantal/jaar 3.120
De berekende verwarmingsemissies zijn dermate laag dat hiervan nauwelijks of geen impact
op de luchtkwaliteit in de omgeving zal optreden. Temeer daar de emissies ervan op een
hoogte vrijkomen waardoor er nog een bijkomende verdunning optreedt. Dat de
verwarmingsemissies als (zeer) beperkt mogen ingeschat worden blijkt duidelijk uit de
vergelijking met de IMJV-rapportage verplichtingen. Inzake NOx ligt deze op 50 ton/jaar
(pas bij een NOx emissie van meer dan 50 ton per jaar dient een exploitant deze emissies te
rapporteren via IMJV), en inzake CO zelfs op 200 ton/jaar. De berekende emissies liggen
meer dan een factor 100 lager dan deze drempelwaarde.
Ten aanzien van de actuele NOx emissie kan aangegeven worden dat deze slechts de helft
bedraagt van de worst case berekening voor de geplande situatie, zodat ook voor de actuele
situatie kan uitgegaan worden van een verwaarloosbare impact.
In wat volgt wordt nog een cumulatieve kwantitatieve impactbeoordeling uitgevoerd samen
met de emissies van de parkeergarage.
9.5.2.3 Emissies parkeergarage
De emissies van de parkeergarage kunnen enkel ruw geschat worden.
Tabel 9-4 Geschatte emissies en aanname bronkarakteristieken
Emissiekengetallen, g/km
Lichte voertuigen, 2015, 25 km/u
Extrapolatie parkeergarage
Verhouding tot CO
CO 0,254 2,540 1
NOx 0,512 0,512 0,20
PM10 0,021 0,105 0,04
PM2,5 0,014 0,070 0,03
benzeen 0,0032 0,016 0,01
Emissies parkeergarage
Rookgasvolume m³ /u 14.850
Rookgasdebiet Nm³/jaar 28.584.488
Rookgasdebiet Nm³/u 13.743
Afgastemperatuur °C 20
Hoogte m 22
Emissies mg/Nm³ kg/jaar kg/uur
Co 30 858 0,41
Nox 6 173 0,08
Pm10 1,2 35 0,02
Pm2,5 0,8 24 0,01
Benzeen 0,2 5 0,00
Lambert coördinaten X 153.325
Y 212.030
Werkingsuren aantal/jaar 2.080
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Synthese van de milieueffecten 100
9.5.2.4 Totale geleide emissies verbrandingsparameters
In onderstaande tabel wordt een overzicht gegeven van de geschatte totale geleide
emissies. Deze worden vergeleken met de IMJV9 drempelwaarden. Hieruit blijkt dat deze
emissies als beperkt kunnen beoordeeld worden. In een volgende paragraaf zal de impact
van deze geleide emissies beoordeeld worden.
Tabel 9-5 Geschatte totale geleide emissies
Som emissies verwarming
Ton/jaar IMJV drempelwaarde (ton/jaar)
CO 0,9 200
NOx 0,5 50
PM10 0,04 20
PM2,5 0,02 10
benzeen 0,005 0,1
9.5.2.5 Impact totale geleide emissies verbrandingsparameters
De impact van de verwarmingsemissies en van de ventilatie emissies worden beoordeeld op
basis van een berekening met IFDM (dispersie model ontwikkeld door VITO, en
voorgeschreven in Richtlijnenboek lucht).
Bij deze evaluatie wordt uitgegaan van de impact inzake NO2, gezien hiervan veruit de
belangrijkste impact optreedt, en dit zowel ten aanzien van de verwarmingsemissies als de
emissies vanuit de parkeergarage. Hieruit kan ook de impact van de andere parameters
afgeleid worden rekening houdend met de verhouding tussen 60% van de NOx emissies ten
opzichte van de emissies van een andere parameter (cfr. Vlarem-II en cfr. het
Richtlijnenboek lucht wordt voor de beoordeling van de impact inzake NO2 uitgegaan van
60% van de NOx emissies. De reden hiervoor is dat de NOx emissies hoofdzakelijk bestaan
uit NO, en dat deze NO in de atmosfeer omgevormd wordt tot o.a. NO2. Deze omvorming
vergt echter relatief aanzienlijk veel tijd, waarbij de reactie snelheid functie is van tal van
andere factoren waaronder ozon.
In onderstaande figuren worden de resultaten van de impactberekening opgenomen. Hieruit
blijkt dat de impact zich slechts in de zeer onmiddellijke omgeving van het emissiepunt
optreedt, en als verwaarloosbaar tot hooguit beperkt kan beoordeeld worden. Omwille van
deze beperkte impact wordt het niet noodzakelijk geacht de resultaten op topografische
kaart voor te stellen.
De maximale jaargemiddelde impact inzake NO2 bedraagt nauwelijks 0,06 µg/m³. De P99,79
impact is iets meer substantieel maar met een hoogste P99,79 waarde van 2,5 µg/m³ kan
deze impact nog steeds als beperkt aanzien worden.
Uit deze beoordeling blijkt dat de impact van deze geleide emissies als verwaarloosbaar kan
beschouwd worden.
9 integraal milieujaarverslag (IMJV) bevat een overzicht van de verontreinigende stoffen die rapporteringsplichtige
bedrijven uitstoten.
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Synthese van de milieueffecten 101
Figuur 9-2 Output figuren IFDM met impact geleide emissies op luchtkwaliteit inzake NO2
9.5.2.6 Impact wegverkeer
Om de impact van het wegverkeer van en naar het project in kaart te brengen, wordt
uitgegaan van de gegevens aangeleverd door de deskundige mobiliteit. Bij de berekeningen
wordt een worst case situatie gehanteerd gezien ervan uit gegaan wordt dat ook voor de
weekends en de vakantieperioden met éénzelfde verkeersgeneratie gerekend wordt (verkeer
P99.79 (µg/m³) (tav=1h) NO2 impact geleide bronnen in geplande situatie 2015/ 6/29 16:31:36
P99.79 (µg/m³) (tav=1h) NO2 impact geleide bronnen in geplande situatie
< 2.0
<= 2.5
2 .5
152.4 154.4153.4
2.0 km
21
1.1
21
3.1
21
2.1
2.0
k
m
Gemiddelde (µg/m³) (tav=1h) NO2 impact geleide bronnen in geplande situatie 2015/ 6/29 16:31:36
Gemiddelde (µg/m³) (tav=1h) NO2 impact geleide bronnen in geplande situatie
< 0.05
<= 0.06
0 .0 6
152.4 154.4153.4
2.0 km
21
1.1
21
3.1
21
2.1
2.0
k
m
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Synthese van de milieueffecten 102
wordt als etmaalintensiteit in het model ingevoerd) en bijkomend wordt aangenomen dat al
het gegenereerd verkeer via de Van Ertbornstraat zal rijden.
De berekende impact kan dan ook aanzien worden als een overschatting van de werkelijk te
verwachten impact. Op deze wijze wordt echter wel tegemoet gekomen aan de
onzekerheidsmarge die met alle modelberekeningen gepaard gaat. Teneinde eveneens
rekening te houden met de onzekerheden inzake emissiekengetallen (uit ervaring blijkt dat
strengere Europese grenswaarden niet steeds leiden tot een gelijkaardige afname onder
praktijkomstandigheden, vooral niet ten aanzien van NOx die als meest relevante parameter
te beoordelen is), worden de berekeningen uitgevoerd met zowel de kengetallen van 2015
als deze van 2020.
De impact wordt berekend voor de geplande situatie voor die wegsegmenten waarvoor de
hoogste intensiteiten optreden. Het belangrijkste wegsegment hierbij is het zuidelijk deel
van de Van Ertbornstraat (van De Keyserlei tot de inrit van de parkeergarage). Niet alleen
omwille van het meeste verkeer van en naar het project, maar ook omdat deze weg
aanzienlijk smaller is dan De Keyserlei, de Gemeentestraat en de Frankrijklei. Naast de Van
Ertbornstraat is De Keyserlei (tot kruispunt met de Frankrijklei) het meest relevant voor het
project. Voor de andere wegsegmenten zoals de Ossystraat, Gemeentestraat,… is de
intensiteit van en naar het project dermate beperkt dat hiervan slechts een verwaarloosbare
impact te verwachten is.
Tabel 9-6 Impact wegverkeer na realisatie van het project met emissiekengetallen van 2015 en
2020 (worst case)
Beoordeling met emissiekengetallen van 2015
NO2 [µg/m³]
PM10 [µg/m³]
PM2.5 [µg/m³]
Straatnaam impact impact impact
Van Ertbornstraat (segment zuid) 0,6 0,1 0,0
Van Ertbornstraat (segment noord) 0,2 0,0 0,0
De Keyserlei 0,2 0,0 0,0
grenswaarde 40 40 25
beoordelingswaarde 40 31,3 (1) 25
%-impact NO2 PM10 PM2.5
Van Ertbornstraat zuid 1,5 0,3 0,0
Van Ertbornstraat noord 0,5 0,0 0,0
De Keyserlei 0,5 0,0 0,0
Beoordeling met emissiekengetallen van 2020
NO2 [µg/m³]
PM10 [µg/m³]
PM2.5 [µg/m³]
Straatnaam impact impact impact
Van Ertbornstraat zuid 0,5 0,1 0,1
Van Ertbornstraat noord 0,2 0,0 0,0
De Keyserlei 0,2 0,0 0,0
grenswaarde 40 40 20
beoordelingswaarde 40 31,3(1) 20
%-impact NO2 PM10 PM2.5
Van Ertbornstraat zuid 1,3 0,3 0,4
Van Ertbornstraat noord 0,5 0,0 0,0
De Keyserlei 0,5 0,0 0,0
(1) Door t.o.v. deze waarde te beoordelen wordt, cfr het Richtlijnenboek Lucht van LNE, ook een beoordeling
opgenomen t.o.v. de daggemiddelde grenswaarde welke per kalenderjaar 35 keer mag overschreden worden.
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Synthese van de milieueffecten 103
Uit de berekeningen blijkt dat het project voor diverse wegsegmenten nauwelijks impact
veroorzaakt.
Enkel voor het zuidelijk segment van de Van Ertbornstraat is slechts sprake van een
beperkte impact inzake NO2. Als afgeleide kan dan ook gesproken worden van een beperkte
impact door UFP en roet. Inzake PM10 en PM2,5 is de impact ook voor dit wegsegment
verwaarloosbaar.
Gezien de huidige intensiteit van het wegverkeer van en naar de Antwerp Tower slechts
zowat de helft bedraagt van de berekende intensiteit in de geplande situatie, kan gesteld
worden dat ook de impact in de actuele situatie zowat de helft zal bedragen van de impact
berekend voor de geplande situatie.
De toename voor de geplande situatie t.o.v. de actuele situatie is als verwaarloosbaar te
aanzien (minder dan 1% van de doelstelling).
Indien enkel het wegverkeer in rekening zou gebracht worden dat in- en uit de
parkeergarage rijdt, dan ligt de impact inzake NO2 net op de grens tussen verwaarloosbaar
en beperkt (zie ook de bespreking in de actuele en de referentie situatie).
9.5.2.7 Conclusie effectbespreking m.b.t. luchtkwaliteit
Uit bovenstaande kan gesteld worden dat de gecumuleerde impact van zowel de emissies te
wijten aan de verwarming en de afzuiging van de parkeergarage als verwaarloosbaar te
aanzien is.
De impact van het verkeer manifesteert zich het duidelijkst ten aanzien van NO2. Hieruit kan
ook afgeleid worden dat er zich ook een impact inzake ultra fijn stof, elementaire koolstof en
roet voordoet. De exploitatie van de Antwerp Tower, overeenkomstig de geplande invulling,
leidt hierbij tot louter een verwaarloosbare impact in de onmiddellijke omgeving van het
project. Enkel indien al het verkeer dat bij deze invulling gegenereerd wordt via de Van
Ertbornstraat zou rijden, treedt enkel op korte afstand van de wegrand een beperkte impact
inzake NO2, UFP en roet op. Voor de andere parameters en de andere wegen is de impact
als verwaarloosbaar te aanzien. De impact van het verkeer is als verwaarloosbaar tot
hooguit beperkt te aanzien in vergelijking met de luchtkwaliteitsgrenswaarden. Er worden
geen extra milderende maatregelen noodzakelijk geacht, behoudens deze opgenomen bij de
bespreking van de effecten tijdens de aanlegfase.
Ten aanzien van de verwarmingsinstallaties dient er wel op toegezien te worden dat de
emissies voldoen aan de wettelijke grenswaarden. Bijkomend kan er hier verwezen worden
naar het feit dat er op de markt installaties beschikbaar zijn die aanzienlijk lagere NOx
emissies veroorzaken dan de wettelijk toegestane grenswaarden waarmee bij deze
impactbeoordeling rekening gehouden werd.
9.6 Fauna en Flora
9.6.1 Aanlegfase
Tijdens de aanlegfase treden mogelijk effecten op als gevolg van ruimtebeslag,
versnippering, een wijziging in de grondwaterstand, verontreiniging en rustverstoring door
geluid.
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Synthese van de milieueffecten 104
Er zijn geen gebieden met biologische waarde of kwetsbare gebieden zoals SBZ/VEN
aangeduid in de omgeving waar het project een invloed op zou kunnen uitoefenen. Er wordt
geen ruimtebeslag of vesnippering verwacht.
Tijdens de werkzaamheden in het projectgebied zal geluidsproductie onvermijdelijk zijn (zie
ook paragraaf §9.4.1). Rekening houdend met de weinig kwetsbare omgeving voor fauna
(geen beschermingszones of VEN-gebieden in de omgeving, geen biologisch waardevolle
gebieden voor fauna,…) en het gegeven dat het gebied tijdens de aanlegfase volledig
binnen de invloedszone m.b.t. geluid van de heraanleg van het Operaplein valt, wordt geen
significant effect verwacht.
De invloedsstraal van de bemaling zal niet reiken tot faunistisch of floristisch waardevolle
gebieden, waardoor effecten door verdroging ten aanzien van fauna of flora uitgesloten zijn.
Tijdens de aanlegwerken worden machines en materiaal ingezet. De kans op calamiteiten
(zoals olielekken, lekkage van chemische stoffen,…) is gering doch niet onbestaande. Ter
voorkoming van calamiteiten wordt het correct volgen van de codes van goede praktijk
voorgeschreven.
9.6.2 Exploitatiefase
Tijdens deze fase zijn in principe enkel potentiële effecten van rustverstoring ten gevolge het
bijkomend te verwachten verkeer relevant. Ook hier geldt dezelfde redenering als voor de
aanlegfase, nl. rekening houdend met de weinig kwetsbare omgeving voor fauna (geen
beschermingszones of VEN-gebieden in de omgeving, geen biologisch waardevolle gebieden
voor fauna,…), wordt geen significant effect verwacht.
De effecten ten aanzien van fauna en flora tijdens de exploitatiefase van de Antwerp Tower
worden als verwaarloosbaar negatief beoordeeld.
9.7 Landschap, Bouwkundig erfgoed en Archeologie
9.7.1 Aanlegfase
Het project zal niet rechtstreeks op de nabije omgeving ingrijpen, maar zich beperken tot de
zone van de bestaande toren.
De werken aan de Antwerp Tower blijven volledig binnen de huidige perceelgrenzen van het
bestaande gebouw en hebben geen effect op het nabijgelegen bouwkundig erfgoed, zoals
het operagebouw.
Tijdens de aanlegfase zal de uitstraling van de Antwerp Tower tijdelijk worden gewijzigd
waardoor visuele effecten optreden. Tijdens de afbraakfase zal de bestaande gevel zo lang
mogelijk in zijn geheel worden behouden. Tijdens de opbouwfase zal de gevel met stellingen
of hef- of hangsteigers worden omgeven, waarbij mogelijks ook stofnetten worden voorzien
(nog ongekend). De visuele impact is gezien de hoogte van de Antwerp Tower echter
onvermijdelijk. Er wordt tijdens de aanlegfase voor de Antwerp Tower een verwaarloosbaar
tot beperkt negatief effect verwacht m.b.t. het landschap (visuele hinder).
De verstevigingswerken aan de funderingszool in de kelderverdieping gaan gepaard met een
kleine hoeveelheid graaf- en bemalingswerken. Hierdoor bestaat risico op indirecte
beschadiging van archeologisch erfgoed. De graaf- en bemalingswerken worden echter
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Synthese van de milieueffecten 105
voorzien op niveau -4 en dus ver onder de archeologisch waardevolle zone. Hierdoor, en
gezien het type van de aanwezige sites (niet organische resten van de omwalling,
versteende resten), is er nauwelijks kans op schade. Volgens de archeologische advieskaart
van Antwerpen is in het projectgebied advies vereist bij bodemingrepen van meer dan 40
cm. De ingrepen van graafwerken en bemaling zijn echter zeer kleinschalig, en de huidige
ondergrondse voorzieningen reiken reeds tot niveau -4 (eerder uitgegraven bij de
constructie van het gebouw). Er kan daarom worden besloten dat een archeologische
advisering is in het kader van dit project niet zinvol is.
In ieder geval dient de vondstmeldingsplicht in acht te worden genomen cfr. art. 8 van het
decreet van 30 juni 1993 houdende de bescherming van het archeologisch patrimonium.
Bij het aansnijden van archeologische sporen dient de archeologische overheid onmiddellijk
te worden gecontacteerd en moeten de sporen onberoerd blijven tot na de archeologische
registraties. Onder archeologische sporen worden verstaan grondverkleuringen,
constructieresten en vondsten ouder dan de 20ste eeuw.
9.7.2 Exploitatiefase
De kwalitatieve verbetering van de Antwerp Tower, grenzend aan het vernieuwde
Operaplein, zal in de toekomstige situatie een positieve bijdrage leveren aan de uitstraling
van de stad, de skyline, de wijk, de buurt en de straat.
Tijdens de exploitatie wordt geen effect verwacht m.b.t. nabijgelegen bouwkundig of
archeologisch erfgoed.
Er wordt door de aanwezigheid van de vernieuwde Antwerp Tower een positief effect
verwacht m.b.t. het landschap.
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Synthese en milderende maatregelen 106
10. SYNTHESE EN MILDERENDE MAATREGELEN
Voor de verschillende disciplines worden geen significant negatieve effecten verwacht ten
gevolge van de verbouwingswerken aan of de exploitatie van de Antwerp Tower. Er zullen
echter een aantal milderende maatregelen in acht genomen worden om negatieve effecten
te voorkomen.
10.1 Mens
M.b.t. de discipline mens-wonen en werken dienen geen milderende maatregelen te worden
voorgesteld.
Aangezien:
- De nieuwe voorziene functies wonen en retail de toren (en omgeving) helemaal
zullen doen herleven;
- De stijging in verkeergeneratie gedurende de dag verwaarloosbaar wordt
verondersteld door de geschikte alternatieve voorzieningen dan de wagen in de stad
Antwerpen;
- De verkeergeneratie tijdens de spitsuren lager zal zijn dan de huidige situatie;
- Er wordt voldaan aan de parkeerbehoefte van de bewoners in de Antwerp Tower;
wordt vanuit de discipline mens- ruimte en mobiliteit geconcludeerd dat het project een
positief effect heeft. Voor deze discipline wordt gesteld dat een m.e.r.-onderzoek geen
nieuwe of bijkomende gegevens zal opleveren voor de bespreking van de milieueffecten.
10.2 Bodem en grondwater
M.b.t. de discipline bodem en grondwater dienen geen milderende maatregelen te worden
voorgesteld.
Aangezien:
- er geen significante effecten worden verwacht m.b.t. de bodem- en
grondwaterkwaliteit tijdens zowel de aanleg- als de exploitatiefase;
- er geen effecten van bodemverdichting en profielvernietiging relevant worden
geacht;
- potentiële, geïsoleerde puntverontreinigingsbronnen beperkt tot verwaarloosbaar
zullen zijn;
- de te verwachten indicatieve invloedsstraal van bemaling de projectgrenzen niet
overschrijdt, en de invloedstraal zich volledig binnen de invloedstraal voor de
heraanleg van het Operaplein bevindt;
- de Vlarem-voorschriften inzake grondwaterbemaling (en lozing opgepompt
grondwater) dienen te worden nageleefd;
wordt vanuit de discipline bodem en grondwater geconcludeerd dat het project zowel in de
aanleg- als de exploitatiefase geen significant negatief effect heeft. Voor deze discipline
wordt gesteld dat een m.e.r.-onderzoek geen nieuwe of bijkomende gegevens zal opleveren
voor de bespreking van de milieueffecten.
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Synthese en milderende maatregelen 107
10.3 Oppervlaktewater
M.b.t. de discipline oppervlaktewater dienen geen milderende maatregelen te worden
voorgesteld.
Aangezien:
- Er geen beïnvloeding is van het oppervlaktewatersysteem ten gevolge bemaling of
ten gevolge van het lozen van bedrijfs- en huishoudelijk afvalwater;
- De afvalwateropvang in een gescheiden stelsel is gegarandeerd en er zich geen
probleem stelt m.b.t. de capaciteit naar het ontvangende rioleringsnetwerk en RWZI
toe;
wordt vanuit de discipline oppervlaktewater geconcludeerd dat het project zowel in de
aanleg- als de exploitatiefase geen significant negatief effect heeft. Voor deze discipline
wordt gesteld dat een m.e.r.-onderzoek geen nieuwe of bijkomende gegevens zal opleveren
voor de bespreking van de milieueffecten.
10.4 Geluid en trillingen
M.b.t. de discipline geluid (zie paragraaf 9.4) werden in het project enkele milderende
maatregelen geïntegreerd teneinde negatieve effecten te voorkomen. Bijkomende
milderende maatregelen zijn niet vereist.
Aangezien
- de aanlegfase van de verbouwingen wordt afgestemd op de heraanleg van het
Operaplein;
- de afbraakwerkzaamheden de meeste verkeergeneratie veroorzaken, maar worden
gerealiseerd in een periode van slechts 4 maanden;
- de opbouwfase geen significante hoeveelheid verkeer genereert;
- de laad- en losactiviteiten de leefkwaliteit niet zal verstoren met betrekking tot de
gevelbelasting;
wordt vanuit de discipline geluid en trillingen geconcludeerd dat het project zowel in de
aanleg- als de exploitatiefase geen significant negatief effect heeft. Voor deze discipline
wordt gesteld dat een m.e.r.-onderzoek geen nieuwe of bijkomende gegevens zal opleveren
voor de bespreking van de milieueffecten.
10.5 Lucht
M.b.t. de discipline geluid (zie paragraaf 9.5) werden in het project enkele maatregelen
geïntegreerd teneinde negatieve effecten te voorkomen. Bijkomende milderende
maatregelen zijn niet vereist.
Aangezien
- de berekende gecumuleerde emissies van de verwarming en de afzuiging klein zijn;
- de verkeersstromen hooguit een beperkte impact veroorzaken in vergelijking met de
luchtkwaliteitsgrenswaarden;
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Synthese en milderende maatregelen 108
- de op de markt beschikbare verwarmingsinstallaties aanzienlijk lagere NOx emissies
veroorzaken dan de wettelijk toegestane grenswaarden waarmee bij de
impactbeoordeling rekening gehouden werd;
wordt vanuit de discipline lucht geconcludeerd dat het project zowel in de aanleg- als de
exploitatiefase geen significant negatief effect heeft, mits het toepassen van de
hierboven opgesomde milderende maatregelen. Voor deze discipline wordt gesteld dat een
MER-onderzoek geen nieuwe of bijkomende gegevens zal opleveren voor de bespreking van
de milieueffecten.
10.6 Fauna en Flora
M.b.t. de discipline fauna en flora dienen geen milderende maatregelen te worden
voorgesteld.
Aangezien:
- er geen rechtstreekse of onrechtstreekse beïnvloeding te verwachten valt op de
biologisch waardevolle elementen in de omgeving;
- er geen rustverstoring tijdens de aanlegfase of na projectrealisatie relevant wordt
geacht;
wordt vanuit de discipline fauna en flora geconcludeerd dat het project zowel in de aanleg-
als de exploitatiefase geen significant negatief effect heeft op de aanwezige ecologische
waarden. Voor deze discipline wordt gesteld dat een m.e.r.-onderzoek geen nieuwe of
bijkomende gegevens zal opleveren voor de bespreking van de milieueffecten.
10.7 Landschap, Bouwkundig erfgoed en Archeologie
M.b.t. de discipline landschap, bouwkundig erfgoed en archeologie dienen geen milderende
maatregelen te worden voorgesteld.
Aangezien:
- Het project een positief effect heeft op het visuele aspect binnen de straat, buurt en
zelfs de volledige stad;
- De kans op aansnijden van archeologische sporen nauwelijks bestaat gezien de
kleinschalige graaf- en bemalingswerken op een ondergronds niveau waar nu reeds
een ondergrondse constructie van 4 bouwlagen bestaat;
- De verbouwingswerken niet reiken tot het nabij liggend bouwkundig erfgoed.
wordt vanuit de discipline landschap, bouwkundig erfgoed en archeologie geconcludeerd dat
het project in de aanlegfase geen significant negatief effect heeft en in de
exploitatiefase zelfs een positief effect. Voor deze discipline wordt gesteld dat een
m.e.r.-onderzoek geen nieuwe of bijkomende gegevens zal opleveren voor de bespreking
van de milieueffecten.
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Besluit 109
11. BESLUIT
In het decreet betreffende milieueffect- en veiligheidsrapportage van 18 december 2002
(B.S. 13 februari 2003) staat aangegeven welke criteria van toepassing zijn voor de
mogelijke ontheffing van de MER-plicht voor projecten die weergegeven zijn in Bijlage II van
het Besluit van de Vlaamse Regering van 17/02/2005. Matexi Projects nv vraagt een
ontheffing van de project-MER-plicht aan voor de verbouwing en exploitatie van de Antwerp
Tower ter hoogte van de Van Ertbornstraat, de Keyserlei en de Frankrijklei te 2018
Antwerpen.
De bestaande toren herbergt voornamelijk kantoorruimte. Na de verbouwing wordt een
combinatie van ondergrondse parking, retail, restaurant en woonunits voorzien in een totaal
van 31 verschillende bouwlagen. Dit project past binnen de huidige ontwikkelingen in stad
Antwerpen, waarbij ook het Operaplein wordt heraangelegd. De werken aan de Antwerp
Tower zullen dan ook worden afgestemd op de infrastructuurwerken in de omgeving.
Daarnaast wordt rekening gehouden met de adviezen in het kader van de Luchtvaart,
waarbij de hoogte van de vernieuwde Antwerp Tower de huidige gebouwhoogte (incl.
antennes) niet overschrijdt.
De milieueffecten die zich als gevolg van het project kunnen voordoen, zijn voornamelijk
gelinkt met de aspecten mobiliteit, geluid en luchtkwaliteit, en werden in hoofdstuk 9
beschreven en beoordeeld.
Gezien de beperkte omvang van de effecten in een reeds verstoorde en verstedelijkte
omgeving, kan het volgende besloten worden:
Het project past binnen het hoogbouwbeleid van Antwerpen en zal de
landschappelijke beleving van de omgeving ten goede komen. Er worden nieuwe
functies als wonen en werken gecreëerd waar het gebouw vandaag voornamelijk
leeg staat.
De organisatie van de aanlegfase en de afstemming met de grote
infrastructuurwerken in het kader van Brabo II, moet worden uitgewerkt
wanneer de nodige informatie beschikbaar is. De initiatiefnemer is hiervoor in
overleg met De Lijn en Stad Antwerpen.
Het groot aantal woningen en de voorziene retailruimte genereert verkeer, maar
er wordt globaal slechts een verwaarloosbare toename van verkeergeneratie
verwacht.
Met betrekking tot parkeren worden voldoende plaatsen voorzien voor bewoners.
Voor werknemers en bezoekers worden geen effecten verwacht gezien het grote
aanbod aan openbare publieke parkings op wandelafstand van de site.
Om de geluidshinder te beperken worden in het project enkele maatregelen
geïntegreerd, waardoor het effect verwaarloosbaar is. Effecten op de
luchtkwaliteit door het verkeer worden als verwaarloosbaar of beperkt negatief
beoordeeld.
Er worden geen negatieve effecten verwacht ten aanzien van bodem en
grondwater, oppervlaktewater en fauna en flora.
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Besluit 110
Op basis van bovenstaande beschrijving en beoordeling van de milieueffecten
kan samenvattend gesteld worden dat er zowel tijdens de aanleg- als tijdens de
exploitatiefase geen significant negatieve effecten ten aanzien van het milieu
zullen optreden. Een m.e.r.-onderzoek zou geen nieuwe of bijkomende gegevens
opleveren voor de bespreking van de milieueffecten.
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Referenties 111
12. REFERENTIES
(n.d.). Retrieved april 8, 2015, from Databank Ondergrond Vlaanderen:
www.dovvlaanderen.be
(2015, juni). Opgehaald van www.stedentripper.com.
(2015, juni). Opgehaald van www.geopunt.be.
(2015, Juni). Opgehaald van www.vmm.be.
(2015, juni). Opgehaald van https://inventaris.onroerenderfgoed.be/.
(2015, juni). Opgehaald van www.lne.be/themas/milieueffectrapportage.
(2015, juni). Opgehaald van https://denbeke.be/blog/.
(2015, juni). Opgehaald van www.ruimtelijkstructuurplanantwerpen.be.
(2015, juni). Opgehaald van http://www.operaplein.be/.
Administratie Ruimtelijke Ordening, Huisvesting, Monumenten en Landschappen. (1997).
Ruimtelijk structuurplan Vlaanderen, 23 september 1997.
Aminal. (1997). Richtlijnenboeken voor het opstellen en beoordelen van
milieueffectrapporten.
AntheaGroup. (2012). Actualisering van de richtlijnenboeken inzake milieueffectrapportage -
Discipline Lucht.
Antrop, M. (1989). Het landschap meervoudig bekeken. Monografie Stichting Leefmilieu.
Antrop, M., & Van Damme, S. (1995). Landschapszorg in Vlaanderen. Vakgroep Geografie,
Gent.
Arcadis. (2009). Project-MER 'Tweede maritieme toegang tot de Waaslandhaven.
Eindrapport.' Projectnummer: 04/005671 | Versie D.
BAM. (2014). Milieueffectrapport voor de heraanleg van de Leien, de tramlijn Ekeren en de
tramlijn Eilandje (brabo II).
Beheercommissie Natuur Linkerscheldeoever. (2012). Jaarverslag 2012. Voortgangsrapport
realisatie en monitoring natuurcompensaties en natuurontwikkeling in het
Linkerscheldeoevergebied.
D2S. (2015). Technische nota 'Akoestiek: gevelisolatie/geluidsemissies'.
Databank Ondergrond Vlaanderen (informatie bodem, grondwaterwinning, geologie). (2015,
juni). Opgehaald van www.dov.vlaanderen.be.
Gyselings, R., Spanoghe, G., Van den Bergh, E., Verbelen, D., Benoy, L., Lefevre, A., et al.
(2014). Monitoring natuur havengebied en omgeving Antwerpen Rechteroever,
resultaten van het monitoringsjaar 2013. Rapporten van het Instituut voor Natuur-
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Referenties 112
en Bosonderzoek 2014 (INBO.R.2014.6392398). Instituut voor Natuur- en
Bosonderzoek, Brussel.
PRMER0516. (2011). Project-MER voor de hervergunning van de RWZI Antwerpen-Zuid.
Reijnen, M., & Foppen, R. (1991). Effect van wegen met autoverkeer op de dichtheden van
broedvogels (hoofdrapport). IBN-rapport 91/1.DLO-Instituut voor Bos- en
Natuuronderzoek, Leersum.
Roesems, V., & Lorquet, A. (2013). Hoogbouwnota Antwerpen.
Sertius, & Grontmij. (2011). Actualisering van de richtlijnenboeken inzake
milieueffectrapportage - Discipline Water.
Soresma. (2008). Actualisering van de richtlijnenboeken inzake milieueffectrapportage –
Discipline Bodem.
Technum. (2006). Richtlijnenboek Landschap, Bouwkundig Erfgoed en Archeologie.
TNO. (2006). Handleiding CAR-Vlaanderen, 2006-A-R0212B/versie 2.
Van Vessem, J., & Kuijken, E. (1986). Overzicht van de voorgestelde speciale
beschermingszones in Vlaanderen voor het behoud van de vogelstand (E.G.-Richtlijn
79/409/EEG van 2 april 1979). Instituut voor Natuurbehoud, Hasselt.
Pagina 113 van 121
13. BIJLAGEN
Bijlage 1. Inputparameters modellering discipline Lucht
Impactberekeningen met CAR
Overzicht van gehanteerde afkortingen en codes bij stratenbestanden van CAR
X,Y : Lambert-coördinaten t.h.v. wegsegmenten
fLV : fractie lichte vracht
fZV : fractie zware vracht
fbus : fractie autobussen
Omschrijving wegtype
1 : weg door open terrein, incidenteel gebouwen of bomen binnen een straal van 100 meter
2 : basistype
(alle wegen anders dan de andere in CAR-Vlaanderen specifiek gedefinieerde types)
3a : beide zijden van de weg bebouwing maar geen street canyon
(o.a. wegens breedte van de straat)
3b : street canyon
4 : éénzijdige, min of meer aaneengesloten bebouwing
omschrijving snelheidstype
a Snelweg : gemiddelde rijsnelheid is 100 km/uur
b Buitenweg : weg met een snelheidslimiet van maximaal 80 km/uur (gemiddeld 44 km/uur)
c Normaal stadsverkeer : gemiddelde snelheid 19 km/uur
d Stagnerend verkeer : doorstroming belemmerd (gemiddeld 13 km/uur)
e Doorstromend stadsverkeer: doorstromend verkeer binnen de bebouwde kom; stadstraat
(gemiddeld 26 km/uur)
bomenfactor
1 hier en daar bomen of in het geheel niet
1,25 één of meer rijen bomen met een onderlinge afstand van minder dan 15 meter met openingen
tussen de kronen
1,5 de kronen raken elkaar en overspannen minstens een derde gedeelte van de straatbreedte
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Bijlagen 114
Tabel 7 : input CAR-model
project- gerelateerd verkeer geplande situatie X Y
gemiddelde etmaal-
intensiteit fractie
lichte vracht fractie
zware vracht fractie
bus
snel- heids-
type weg- type
bomen- factor
afstand tot de weg, m
aandeel file- verkeer
Van Ertbornstraat zuid 153360 212009 857 0 0 0 c 3a 1 8 0.15
Van Ertbornstraat noord 153385 212105 367 0 0 0 c 3a 1 8 0.15
De Keyserlei 153316 211991 612 0 0 0 c 3a 1 20 0.15
impact zwaar verkeer tijdens aanlegfase X Y
gemiddelde etmaal-
intensiteit factor
lichte vracht factor
zware vracht factor
bus
snel- heids-
type weg- type
bomen- factor
afstand tot de weg, m
aandeel file- verkeer
De Keyserlei 153316 211991 16 0 1 0 c 3a 1 20 1
project- gerelateerd verkeer actuele situatie X Y
gemiddelde etmaal-
intensiteit factor
lichte vracht factor
zware vracht factor
bus
snel- heids-
type weg- type
bomen- factor
afstand tot de weg, m
aandeel file- verkeer
Van Ertbornstraat zuid 153360 212009 628 0 0 0 c 3a 1 8 0.15
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Bijlagen 115
Impactberekeningen met IFDM
De bronkarakteristieken gebruikt bij de modelberekeningen met IFDM staan opgenomen in
het rapport zelf
TRACTEBEL ENGINEERING N.V. Bijlagen 116
Bijlage 2. MOBER
top related