ms: revalidatie in de vroege fase - komnaarantonius.nl drs hacking.ppt author: eric born created...

MS: Revalidatie in de vroege fase

H.G.A. Hacking, revalidatiearts.

Revalidatie in de vroege fase | H.G.A. Hacking | oktober 27, 2011

Wat valt er te revalideren in de vroege fase? Aan bod komen:

1. Wat is revalidatie?

2. Hoe ga ik om met deze chronische aandoening (coping)?

3. Wat zijn veel voorkomende klachten en wat is er aan te doen? •  Cognitieve stoornissen •  Vermoeidheid

1

Revalidatie

Revalidatie richt zich op het voorkomen, terugbrengen en genezen van (te verwachten) functionele gevolgen van een ziekte.

Revalidatie in de vroege fase | H.G.A. Hacking | 20 oktober 2011 2

Revalidatie

Revalidatie richt zich op het voorkomen, terugbrengen en genezen van (te verwachten) functionele gevolgen van een ziekte. Doel van de behandeling: Samen met u voorkomen van blijvende beperkingen of om uw beperking zo goed mogelijk in uw leven, uw omgeving en de maatschappij in te passen.

Revalidatie in de vroege fase | H.G.A. Hacking | 20 oktober 2011 3

MS

functie activiteiten participatie

persoonlijke factoren

omgevings factoren

Het ICF-model van de WHO (2001)

Revalidatie aspecten

Revalidatie in de vroege fase | H.G.A. Hacking | 20 oktober 2011 4

Revalidatie in het kort:

belasting belastbaarheid

Revalidatie in de vroege fase | H.G.A. Hacking | 20 oktober 2011 5

Chronische ziekte

Vanuit de overheid:

streven naar kwalitatief betere zorg tegen lagere kosten.

Revalidatie in de vroege fase | H.G.A. Hacking | 20 oktober 2011 6

Chronische ziekte

Een oplossing: bevorderen zelfmanagement: ü patiënt houdt zelf de regie ü patiënt is mede verantwoordelijk

Vanuit de overheid:

streven naar kwalitatief betere zorg tegen lagere kosten.

Revalidatie in de vroege fase | H.G.A. Hacking | 20 oktober 2011 7

Vragen bij zelfmanagement:

Ø  Wat weet ik van de ziekte?

Ø  Hoe ervaar ik de ziekte en hoe ga ik ermee om?

Ø  Hoe speel ik vroegtijdig in op veranderingen?

Revalidatie in de vroege fase | H.G.A. Hacking | 20 oktober 2011 8

Coping “Hoe men omgaat met de gevolgen van nare gebeurtenissen” De coping stijl wordt gevormd door ervaring, persoonlijkheidskenmerken en gedragstijlen. Ø  Taakgerichte coping

§  Informatie zoeken §  Zaken op een rijtje zetten

Ø  Emotiegerichte coping §  Laten blijken van emoties (boosheid, verdriet), zorgen delen §  Positief denken

Ø  Vermijdingsgerichte coping §  Vermijden §  Gezelschap zoeken §  Afleiding zoeken

Er is niet een goede of slechte coping stijl, dit hangt af van de situatie.

Revalidatie in de vroege fase | H.G.A. Hacking | 20 oktober 2011 9

Relatie tussen coping en kwaliteit van leven

Naarmate de tijd sinds ontstaan MS toeneemt, maken patiënten meer gebruik van emotiegerichte coping stijlen en neemt het gebruik van actieve/taakgerichte copingstijlen af. Maar: emotiegerichte copingstijlen correleren met een lagere kwaliteit van leven dan taakgerichte copingstijlen!

Revalidatie in de vroege fase | H.G.A. Hacking | 20 oktober 2011 10

Wat kan ik ermee?

Ø  Bewust worden van eigen coping stijl

Ø  Aanleren actieve aanpak: wat kan ik wel/niet zelf doen?

§  Bespreekbaar maken in directe omgeving

§  MS team:

•  Neuroloog

•  MS verpleegkundige

•  Revalidatieteam

Revalidatie in de vroege fase | H.G.A. Hacking | 20 oktober 2011 11

Veel voorkomende klachten bij MS

Ø  Cognitieve stoornissen: 40-70% Ø  Vermoeidheid: 75-92% Ø  Depressieve stoornis: 27-54% Ø  Angststoornissen: 25-40% Ø  Seksuele stoornissen: 50-90%

Revalidatie in de vroege fase | H.G.A. Hacking | 20 oktober 2011 12

Cognitie: het vermogen om iets te leren

Voorkomende problemen: Ø  geheugen-, aandacht- en concentratieproblemen Ø  problemen met het denken en redeneren Ø  gemis aan soepelheid Ø  vertraagde informatieverwerking Ø  afname van de cognitieve belastbaarheid

Revalidatie in de vroege fase | H.G.A. Hacking | 20 oktober 2011 13

Cognitieve achteruitgang

Ø  Direct door MS Ø  Indirect door MS

•  Depressies/ verwerkingsproblemen •  Moeheid •  Slaapproblemen •  Stress •  Pijn •  Medicijnen

Revalidatie in de vroege fase | H.G.A. Hacking | 20 oktober 2011 14

Wat kunt u zelf doen?

Ø  Herkennen Ø  Direct of indirect gerelateerd aan MS? Ø  Verwijzing revalidatiearts of NPO via neuroloog Ø  Cognitieve revalidatie

Revalidatie in de vroege fase | H.G.A. Hacking | 20 oktober 2011 15

Ø  Verbeteren inzicht en acceptatie Ø  Reductie stress, depressie, vermoeidheid Ø  Aanleren compensatiestrategieën en belasting-

belastbaarheidsprincipes Ø  Geheugentraining Ø  Aanpassen woon- en werksituatie

Aandachtspunten cognitieve revalidatie

Revalidatie in de vroege fase | H.G.A. Hacking | 20 oktober 2011 16

Vermoeidheid uit: zorgwijzer hersenaandoening en vermoeidheid

Revalidatie in de vroege fase | H.G.A. Hacking | 20 oktober 2011

Renate (32) heeft multiple sclerose: ‘Ik vind het heel eng om MS te hebben. Je weet nooit wanneer het weer slechter zal gaan en ik heb steeds het idee dat ik mijn kinderen te kort doe. Door mijn vermoeidheid kan ik veel minder, en is er vaak weinig ruimte om plezier te maken. Voor mijn man is het ook heel zwaar. Door die vermoeidheid heb ik ook het idee dat ik een minder leuk mens ben. Ik heb nu wel een nieuwe werkplek waar ik op mijn eigen tempo en ongestoord aan de slag kan en ik hoop dat het dan wat beter wordt.’ Beperkingen in vroege fase worden meestal door

vermoeidheid veroorzaakt. Vermoeidheid geeft

aanleiding tot vermindering van kwaliteit van leven.

17

Waarom ben ik moe?

Direct gevolg MS:

Ø Samenhangend met ontstekingsproces in het zenuwstelsel

Ø Beschadiging van specifieke hersengebieden

Ø Verstoring van de hormoonhuishouding in de hersenen

Revalidatie in de vroege fase | H.G.A. Hacking | 20 oktober 2011 18

Waarom ben ik moe?

Indirect gevolg MS: Ø  deconditionering Ø  medicatie Ø  depressie/angst Ø  stress Ø  slaapstoornissen

•  pijn •  spasticiteit •  mictie problemen

Revalidatie in de vroege fase | H.G.A. Hacking | 20 oktober 2011 19

Waarom ben ik moe?

Ernst/beloop

Ø de ernst ervan is niet altijd gerelateerd aan de ernst van

andere MS-symptomen

Ø verloop nauwelijks te voorspellen

Revalidatie in de vroege fase | H.G.A. Hacking | 20 oktober 2011 20

Wat kan eraan gedaan worden? Ø  Medicatie

•  Amantadine •  Modafanil •  Antidepressivum

Ø Energiemanagement (belasting/

belastbaarheid principes) Ø Gedragsverandering (aanpassen

copingstijl)

Ø Fysieke training

Revalidatie in de vroege fase | H.G.A. Hacking | 20 oktober 2011 21

Mag ik gaan trainen?

Invloed bewegen op vermoeidheid bij MS -  Geen effect op algemene ziektebeloop MS -  Indirect effect op vermoeidheid door verbetering fitheid -  Voorkomen vicieuze cirkel -  Wetenschappelijk onderzoek: verbetering spierkracht,

conditie en mobiliteit

Revalidatie in de vroege fase | H.G.A. Hacking | 20 oktober 2011 22

TREFAMS-ACE studie

TREating Fatigue in Multiple Sclerosis

Inclusiecriteria:

Ø  18 – 80 jaar

Ø  zelfstandig kunnen lopen (max 1 EK)

Ø  niet zwanger

Aanmelding: via neuroloog/MS verpleegkundige/revalidatie-arts

m.heine@dehoogstraat.nl Revalidatie in de vroege fase | H.G.A. Hacking | 20 oktober 2011 23

Revalidatie bij MS Haal eruit wat erin zit!

Ga ik op een adequate wijze om met mijn ziekte of moet ik hulp hierbij vragen/inschakelen? Hoe blijf ik zo goed en zelfstandig mogelijk functioneren (in mijn leven/ mijn werk/mijn gezin en hobby‘s)? Bespreek klachten al in vroeg stadium met neuroloog/MS-verpleegkundige/revalidatiearts

DANK VOOR UW AANDACHT

Revalidatie in de vroege fase | H.G.A. Hacking | 20 oktober 2011 25