kim korkar tarih’ - pegem.net from kim korkar... · İslamiyetten önce orta asya’daki türkler...
Post on 30-Aug-2019
141 Views
Preview:
TRANSCRIPT
Türkiye'nin en çok satan
DERS NOTLARI
tarih’ten
kim korkar
Soruları yakalayankomisyon tarafından
hazırlanmıştır.
KPSS2015
Yayın Yönetmeni: Ayşegül Eroğlu
Dizgi-Grafi k Tasarım: Ezgi Öz Dincel
Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı
Baskı: Ayrıntı Basım Yayın ve Matbaacılık Ltd. Stiİvedik Organize Sanayi 28. Cadde 770. Sokak No: 105/A
Yenimahalle/ANKARA(0312-394 55 90)
Yayıncı Sertifika No: 14749Matbaa Sertifika No: 13987
İletişim
Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARAYayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51
Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08
Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60
İnternet: www.pegem.netE-ileti: pegem@pegem.net
Komisyon
KPSS TARİH DERS NOTLARI
ISBN-978-605-364-991-5
Kitap içeriğinin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.
© Pegem Akademi
Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları
Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ne aittir.
Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,
kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt
ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.
Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.
Okuyucularımızın, bandrolü olmayan kitaplar hakkında
yayınevimize bilgi vermelerini ve bandrolsüz yayınları
satın almamalarını diliyoruz.
23. Baskı: Aralık 2014, Ankara
Ön Söz
Değerli Adaylar,
Tarih Ders Notları, KPSS derslerindeki özet ders notu ihtiyacını karşılamak ve Genel Kültür Testi’nde
önemli bir yer tutan “Tarih” kapsamındaki 27 soruyu etkili bir şekilde çözebilmeniz amacına yönelik olarak hazırlanmıştır.
Yayının amacı, derslerde belirli bir sürede anlatmaya çalıştığımız aslında çok kapsamlı
olan Tarih konusunu özet bir şekilde sunarak, konular arasında bağlantı kurarak, adayların sıkılmamasını
sağlamak için şemalarla, kavram haritalarıyla, tablolarla destekleyerek konunun kalıcılığını artırmaktır.
Bu ders notları uzun bir birikimin ve yoğun bir emeğin ürünüdür.
Ders notlarının, çalışmalarınızda yararlı olması dileğiyle,
KPSS ve meslek hayatınızda başarılar.
PEGEM AKADEMİ YAYINCILIK
Ön Söz .............................................................................................................................................................................................................................................................................................................iii
Orta Asya Türk Tarihi ...................................................................................................................................................................................................................................................................................1
Orta Asya Türk Devletlerinde Kültür ve Uygarlık ..............................................................................................................................................................................................................................3
Konu Kavrama Soruları ..............................................................................................................................................................................................................................................................................5
Türk İslam Devletleri ...................................................................................................................................................................................................................................................................................7
Türkiye Tarihi .................................................................................................................................................................................................................................................................................................8
Orta Asya ve Yakın Doğu’da Kurulan Diğer Türk-İslam Devletleri ..............................................................................................................................................................................................9
Türk İslam ve Türkiye Tarihinde Kültür ve Uygarlık ..........................................................................................................................................................................................................................10
Konu Kavrama Soruları ..............................................................................................................................................................................................................................................................................14
Osmanlı Tarihi ...............................................................................................................................................................................................................................................................................................16
Osmanlı Kültürü ve Uygarlığı ..................................................................................................................................................................................................................................................................20
Konu Kavrama Soruları ..............................................................................................................................................................................................................................................................................29
Osmanlı’da Yenileşme Islahat ve Demokratikleşme Hareketleri .................................................................................................................................................................................................31
Fransız İhtilali’ne Karşı Osmanlı Devletinin Aldığı Önlemler ........................................................................................................................................................................................................33
Konu Kavrama Soruları ..............................................................................................................................................................................................................................................................................34
XX. Yüzyıl Başlarında Osmanlı Devleti’ndeki Siyasi Gelişmeler ...................................................................................................................................................................................................36
I. Dünya Savaşı ..............................................................................................................................................................................................................................................................................................38
Konu Kavrama Soruları ..............................................................................................................................................................................................................................................................................44
Kurtuluş Savaşı Hazırlık Dönemi ............................................................................................................................................................................................................................................................46
Konu Kavrama Soruları ..............................................................................................................................................................................................................................................................................54
İçindekiler
vi
Kurtuluş Savaşı Muharebeler Dönemi .................................................................................................................................................................................................................................................55
Konu Kavrama Soruları ..............................................................................................................................................................................................................................................................................59
İnkılâplar .........................................................................................................................................................................................................................................................................................................62
Konu Kavrama Soruları ..............................................................................................................................................................................................................................................................................67
Atatürk İlkeleri ..............................................................................................................................................................................................................................................................................................69
İlke-İnkılap İlişkisi ........................................................................................................................................................................................................................................................................................70
Konu Kavrama Soruları ..............................................................................................................................................................................................................................................................................72
Atatürk Dönemi Dış Politika ....................................................................................................................................................................................................................................................................74
Atatürk Dönemi Sonrası Türkiye ve Dış Politika................................................................................................................................................................................................................................75
XX. Yüzyıl Başlarında Dünya .....................................................................................................................................................................................................................................................................76
II. Dünya Savaşı .............................................................................................................................................................................................................................................................................................77
Konu Kavrama Soruları ..............................................................................................................................................................................................................................................................................78
Soğuk Savaş Dönemi .................................................................................................................................................................................................................................................................................80
Konu Kavrama Soruları ..............................................................................................................................................................................................................................................................................82
Yumuşama Dönemi ....................................................................................................................................................................................................................................................................................84
Konu Kavrama Soruları ..............................................................................................................................................................................................................................................................................86
Küreselleşen Dünya ....................................................................................................................................................................................................................................................................................88
Konu Kavrama Soruları ..............................................................................................................................................................................................................................................................................90
Tarih Dizini .....................................................................................................................................................................................................................................................................................................92
1
Akdeniz Aral Gölü
Sibirya
Baykal Gölü
Kingan Dağları
Himalaya Dağları
Orta Asya
Anayurt
Karadeniz
Haza
r Den
izi
Basra Körfezi
Güçlü, kuvvetli
Miğfer
Töreli
Türeyen
Olgunluk çağı
Kudretli
Çoğalan
Türk
Adı
Andronova
Anav
Afanasyeva
Karasuk
Tagar
Abakan
Kelteminar
Türk
lere
Ait
Uyga
rlık
Mer
kezl
eri
ORTA ASYA’DAN YAPILAN TÜRK
GÖÇLERİ
Göçlerin NedenleriGöçlerin Sonuçları Avrupa(Balkanlar)
Anadolu
Coğ
rafy
aların
a ya
pıldı.
Mezopotamyave Mısır
Farklı coğrafyalarda güçlü Türk devletleri kuruldu.
Türk tarihini incelemek zorlaştı.
Kültürel etkileşime neden oldu.
Kavimler Göçü’ne neden oldu.
Bazı Türk boyları zamanla özbenliklerini kaybetti.
Olumsuz iklim koşulları
Salgın hastalıklar
Nüfus artışı
Boylar arasındaki mücadeleler
Dış güçlerin baskısı (Çin-Moğol)
Bağımsız yaşama düşüncesi
Yeni yerleri ele geçirme düşüncesi
Ekonomik ve
Sosyal
Siyasi
Cihan Hakimiyeti Düşüncesi
Türklerin Tarihte
Kurdukları Devletler
161
2
3
4
5
6
789
10
11
12
13
14
15
Osmanlı İmparatorluğu Büyük Hun
İmparatorluğu
Batı Hun İmparatorluğu
Avrupa Hun İmparatorluğu
Ak Hun İmparatorluğu
Göktürkİmparatorluğu
Avarİmparatorluğu
Hazarİmparatorluğu
Uygur DevletiKarahanlılar
Devleti
Gazneliler Devleti
Büyük Selçuklu İmparatorluğu
Harzemşahlar Devleti
Altın Orda Devleti
Büyük Timur İmparatorluğu
Babür İmparatorluğu
ORTA ASYA TÜRK TARİHİ
2
AVRUPA’DA KURULAN TÜRK DEVLETLERİ VE TOPLULUKLARI ASYA’DA KURULAN TÜRK DEVLETLERİ VE TOPLULUKLARI
Merkezi Avrupa’da olan ilk Türk
devletidir.
En önemli hükümdarı Attila’dır.
AVRUPA HUN
DEVLETİ
AVARLAR
PEÇENEKLER
SABİRLER
KIRGIZLAR OĞUZLAR HAZARLAR KARLUKLAR İSKİTLER
TÜRGİŞLER
KIPÇAKLAR
(KUMANLAR)
ASYA HUN
DEVLETİ
I. GÖKTÜRK
II. GÖKTÜRK
(KUTLUK)
UYGURLAR
TÜRK GÖÇLERİ
SONRASI
BULGARLAR - MACARLARKavimler Göçü’ne neden
olan Türk devletidir.
Orta Avrupa’ya devlet ve
ordu teşkilatlanmasında
örnek oldular.
Bizans ordusunda
paralı askerlik
yaptılar.
Oğuzlarla mücadele ettiler.
Bu mücadeleleri Dede Korkut
Hikayeleri’ne konu oldu.
Tarihte bilinen ilk Türk devletidir.
İlk hükümdarları Teoman’dır.
Ötüken’de kuruldular.
Avar hakimiyetine son vererek
Ötüken de kuruldular. İlk hü-
kümdarları Bumin Kağan’dır. Türk
adıyla kurulan ilk Türk devletidir.
Türkler ikinci kez bir bayrak
altında toplandılar.
Bağımsızlık mücadelesi
vererek kurulan ilk Türk
devletidir. İlk hükümdarla-
rı Kutluk - İlteriş Kağan’dır.
Çin’le etkileşim sonucun-
da Maniheizm inancını
benimsediler.
Orhun ve Selenga ırmakları
civarında kurulmuştur. İlk
hükümdarı Kutluk Bilge Kül
Kağan’dır.
Bu din, savaşmayı ve et
yemeyi yasakladığı için
alternatif bir geçime yönelip
tarımsal üretime başladılar.
Buna bağlı olarak yerleşik
hayata geçen ilk Türk devleti
oldular.
Şehirler ortaya çıktı. Mimari
gelişti, çinicilik ve fresko
sanatları gelişti.
Moğolların Türkleşmesinde
etkili oldular.
İlk Müslüman Türk Devleti
olan Karahanlılar’la savaştılar.
Kırgızlar tarafından yıkıldılar.
18 harfl i Uygur alfabesine sahip
olup hareketli matbaayı kullandı-
lar. Minyatür sanatında geliştiler.
Töreyi yazılı hâle getirdiler.
Türklere ait ilk yazılı eser
olan Orhun Kitabeleri’ni
oluşturdular.
Kül Tiğin
Bu kitabaler,
Tonyuluk
Bilge Kağanadına dikilmiştir.
Uygur, Basmil ve Karlukların
ayaklanmalarıyla yıkıldılar.
Sasani ve Bizans’la olan müttefik-
liklerini İpek Yolu için yaptılar.
Çin entrikalarıyla yıkıldılar.
Kendilerine ait 38 harfl i
alfabeleri vardır.
İslamiyet öncesi kurulan Türk
devletlerinin en güçlüsüdür.
Türkleri ilk kez bir bayrak altında
toplamayı başaran devlettir.
Çin Hun mücadelesinin
en önemli nedeni İpek Yolu
hakimiyetidir. Çinlilerle ilk siyasi
anlaşmayı yaptılar.
Mete, ilk düzenli orduyu
oluşturdu. (onluk sistem)
Teoman zamanında Çinliler, Hun akınlarına
karşı Çin Seddi’ni yapmışlardır.
Çinliler, savaşarak yenemedikleri
Hunları entrikalarıyla yıktılar.
• Bu devletler Avrupa’yı askeri ve idari alanda etkilediler.
• Avrupa’ya maden işlemeyi öğrettiler.
• Çoğunluğu Hristiyanlığı benimseyip, Avrupa kültürü içinde asimile oldular.
Rusların İgor destanının
konusunu da oluşturdular.İstanbul’u kuşatan ilk Türk
topluluğudur.
İtil (İdil) Bulgarları
Müslümanlığı
benimsediler.
Sibirya’ya adlarını
bıraktılar. En uzun destan olan
Manas destanına
sahiptirler.
Büyük Türk devletleri
kurdular.
Museviliği kabul eden ilk Türk devletidir. Hz.
Osman’la savaşarak İslamiyet’in Karadeniz’in
kuzeyine yayılmasını engellediler.
İslamiyet’i kabul eden
ilk Türk topluluğudur.
Tarihte bilinen ilk Türk
topluluğudur.
Emevilerle savaşarak
İslamiyet’in Orta Asya’ya ya-
yılmasını engellediler. Yerleşik
yaşama geçen ilk Türk boyudur.
Tuna Bulgarları
Hristiyanlığı
benimsediler.
Hristiyanlığı
benimsediler.
Latin kültürüyle
kaynaşıp öz
benliklerini
kaybettiler.
Krallıklar güç kaybetti.
Orta Çağ başladı.
Roma ikiye ayrıldı. (Doğu ve Batı)
Skolastik zihniyet ortaya çıktı.
Avrupa’nın etnik yapısı değişti.
Feodalitenin temeli atıldı.
ORTA ASYA TÜRK TARİHİKa
vim
ler G
öçü
(375
)
ORTA ASYA’DA KURULAN DİĞER TÜRK DEVLETİ
3
DEVLET YÖNETİMİ
ORTA ASYA TÜRK DEVLETLERİNDE KÜLTÜR VE UYGARLIK
Türklerde devlet şu şekilde
oluşmuştur.
Oguş (Aile)
Urug (Soy)
Bod (Boy)
Budun (Millet)
İl (Devlet)
Bir devletin kurulmasında
gözetilmesi gereken ilkeler
DEVLET ANLAYIŞI
Hükümdarın Tanrı tarafından
görevlendirilmesi inancıdır.
Kut, kan yoluyla babadan oğu-
la geçmektedir. Bu durum taht
kavgalarına neden olmuştur.
KUT ANLAYIŞI
Ülkenin ikiye ayrılarak
yönetilmesidir.
İlk olarak Hunlarda ortaya
çıkmıştır.
Doğu (merkez)
Hakan
Tam bağımsız
İKİLİ SİSTEM
Hakanın eşidir.
Elçi kabulünde bulunurdu.
Kurultay toplantılarına
katılabilirdi.
Devlet yönetiminde söz
sahibiydi.
HATUN
Ülke hanedanın ortak
malıdır.
Türklerde tam olarak belirli
bir veraset sistemi yoktur.
Verasetin belirsizliği taht
kavgalarına neden olmuştur.
Bu nedenle devletler kısa sürede
parçalanmıştır.
Bu nedenle devletler kısa
sürede
parçalanmıştır.
VERASET SİSTEMİ
Devlet işlerinin görüşüldüğü meclis-
tir. (Toy olarak da isimlendirilir.)
Üyeleri
Hakan Hatun Boy beyleri Hanedan
üyeleri
YabguKurultay üyelerine Toygun denir.
Kurultay hakanın belirlemesinde
ve töre üzerinde etkili olup, hay-
van ve insan sayımı da yapardı.
Kurultayda son söz hakanındır.
Kurultay karar verme değil danışma meclisidir.
Şad Tigin
KURULTAY
Bağımsızlık HalkÜlke KanunKurultayda hakanın kararlarının sorgulanabilmesi ve herkesin özgürce
fikrini söylemesi kurultayın demokratik bir özelliği olduğunu gösterir.
Kurultayın yanı sıra Kengeş adı verilen bir meclis de vardı.
HÜKÜMDAR
Orduyu komuta etmek
Töreyi uygulamak
Siyasi birliği sağlamak
Halkın ihtiyaçlarını gidermek
GÖREVLERİ
Han
Hakan
Kağan
İlteber
İlteriş
İdikut
Tanhu
Şanyu
Ay - Tengri
UNVANLARI
Otağ (Kağan çadırı)
Örgin (Taht)
Tuğ (Bayrak)
Davul
Kotuz (sorguç)
Yay
SEMBOLLERİ
Buyruklar Bakanlar
Yabgu Ülkenin batı bölümünü yöneten kişi (hükümdar kardeşi), hükümdarlık unvanı
Tigin (Tekin) Hükümdar çoçuklarının kullandığı unvan
Ayukı Hükümet
Aygucu Başbakan
Bitigçi Yazışmaları yürüten görevli (katip)
Tarhan (Tarkan) Komutan
Tudun Vergi ve denetim işlerinden sorumlu kişi
Yargucı Yargıç
Tamgacı Mühürdar
DEVLET GÖREVLİLERİ
Batı
Yabgu
Yarı bağımsız (İç işlerinde
serbest, dış işlerinde
merkeze bağlıdır.)
4
Ordu - millet anlayışı hakimdir. (Kadın - erkek herkes asker sayılırdı.)
Mete, Onluk Sistemi getirmiştir. (İlk düzenli ordu)
Hilal - Turan savaş taktikleridir.
En önemli silahları: ok, yay, mızrak, kılıç, süngü, kargıdır.
Bayrak yerine “tuğ” kullanılır.
Başa takılan şapkaya “tolga” denir.
Temel geçim kaynağı hayvancılıktır.
Hayvancılığa bağlı olarak dokumacılık gelişmiş-
tir.
Hayvansal ürünler (kurutulmuş et, deri, canlı
hayvan) ihraç edilmiştir.
İpek Yolu ve Kürk Yolu Orta Asya’nın önemli
ticaret yollarıdır.
Türklerin dilleri Ural - Altay dil grubuna girmektedir.
Sözlü edebiyat göçebeliğin sonucu olarak gelişmiştir.
Sav: Atasözleri
Sagu: Ağıt
Koşuk: Saz (Kopuz) eşliğinde söylenen şiirler
Dede Korkut Hikayeleri: Oğuz Kıpçak (Kuman) mücadelelerini anlatır.
Destanlar
Uygurlar - Maniheizm
Uygurlar ve Türgişler - Budizm
Hazarlar - Musevilik (Yahudilik)
Karluklar - İslamiyet
Bulgarlar, Macarlar - Hristiyanlığı seçtiler.
Toplumun temelini aile (oguş) oluştururdu.
Aile reisi erkekti. Tek eşle evlilik hakimdi.
Küçük (çekirdek) aile tipleri göçebeliğin sonucu olarak benimsenmiştir.
Sosyal sınıf kavramına göçebelikten dolayı rastlanmazdı.
İslamiyetten önce Türk devletlerinde dini ve milli bakımdan önemli olan günlerin milletçe kutlandığı törenlere“şölen” denir.
Uygurların yerleşik yaşama geçmesiyle şehirler (balık) kuruldu.
Toprak devletindir bu yüzden toprak aristokrasi-sine rastlanmazdı.
Geleneklerden oluşan yazısız kuralları vardır. (Töre)Töre zamana ve şartlara göre değiştirilebilir.
Hükümdarın yetkilerini yalnızca töre sınırlandırabilir.
Halk, hakan ve kurultay, törenin kaynağını oluşturur.
Hakan bile töreye aykırı hareket edemez.
Yargu - Mahkeme
Yargucu - Yargıç
Ağır suçlar idam cezasına çarptırılır. (Adam öldürmek, ordudan kaçmak, tecavüz gibi)
Hapis cezaları kısa sürelidir. (Göçebe hayat tarzlarından dolayı)
İlk yazılı hukuk kuralları Uygurlar Dönem’inde oluştu-rulmuştur. (Bu gelişme yerleşik yaşamın bir sonucudur.)
En eski inançları Totem’dir. (kurt ve kartala saygı
duyulması)
Umay adı verilen ve tabiat olaylarını düzenledi-
ğine inanılan tanrıçaları vardı.
Yada Taşı’nın şans getirdiğine inanılırdı.
Ataların mezarlarına saygı duyulmasına “Atalar
Kültü” denirdi.
Ahiret inancının varlığını, ölülerin eşyalarıyla
gömülmesi ve Cennet (uçmağ) Cehennem
(tamu) anlayışları göstermektedir.
Şamanizm, dinden daha çok sihir, büyü, gizli
güçlere inanma biçiminde ortaya çıkmıştır.
Mezarlarına (Kurgan)
Mezar taşlarına (Balbal)
Cenaze törenine (Yuğ)
Ölülerin ardından yapılan ağıta (Sagu) denilmiş-
tir.
Din adamlarına Şaman, Kam, Baksı adı veril-
miştir.
İskitler
Alp Er Tunga Oğuz Kağan Manas
(En uzun destan)
Bozkurt ve
Ergenekon
Türeyiş ve Göç
Hunlar Kırgız Göktürk Uygur
ORTA ASYA TÜRK DEVLETLERİNDE KÜLTÜR VE UYGARLIK
Yazılı edebiyat
II. Göktürkler’e aittir.
Bilge Kağan (735), Kültiğin (732) ve Vezir Tonyukuk
(732) adına yazılmıştır.
Orhun Alfabesi’yle Yollug Tigin tarafından yazılmıştır.
Çözümleyen W. Thomsen’dır.
“Türk milleti” adının geçtiği ilk Türkçe metindir.
Siyasetname özelliği taşır.
Yenisey Yazıtları → Kırgızlara aittir.
Karabalgasun Yazıtları → Uygurlara aittir.
Sine Uşi Yazıtları → Uygurlar’a aittir.
On İki Hayvanlı Türk Takvimi
Celali Takvim
Hicri Takvim
Rumi Takvim
Miladi Takvim
Türkler, Güneş yılını bugünkü değerlere çok yakın bir şekilde hesaplamışlardır.
İlk kez kağıt ve matbaayı Uygur Türkleri kullanmışlardır.
Göçebe Türklerin sanat eserleri taşınabilir malzemelerdendir.
Göçebe Türklerin sanat eserlerinde av ve savaş sahneleri fazlaca mevcuttur.
Uygurlarla birlikte sulama kanalları, evler, saraylar ve tapınaklar yapılmıştır.
Uygurlarda Mani dininin etkisiyle minyatür, çinicilik ve fresko sanatları gelişmiştir.
Hunlar Dönemi’ne ait “Pazırık Halısı” dünyanın en eski halısıdır.
Orh
un K
itab
eler
i
Tak
vim
ler
Türk
leri
n Ku
lland
ıkla
rı
Alfa
bele
r
Diğ
er K
itab
eler
Bili
m, S
anat
, Mim
ari
Göktürk, Uygur milli alfabe-
leridir.
Kiril, Sogd, Arap, Latin kulan-
dıkları alfabelerdir.
ORDU EKONOMİK HAYAT
TOPLUMSAL YAPI VE HUKUKDİN VE İNANIŞ
DİL, EDEBİYAT, BİLİM, SANAT VE MİMARİ
DESTANLAR
5
KONU KAVRAMA SORULARI
1. İslamiyetten önce Orta Asya’daki Türkler genellikle komşuları-
na canlı hayvan, kösele, deri, kürk ve silah satmışlar, karşılığın-
da hububat almışlardır.
Bu durum Orta Asya’daki Türklerin aşağıdaki alanların
hangisinde ilerlememiş olduklarını gösterir?
A) Hayvancılık B) Maden işleme C) Tarım
D) Askerlik E) Ticaret
Çözüm: Orta Asya’da Türkler, göçebe yaşam tarzının sonucu eko-
nomik faaliyet olarak, hayvancılıkla uğraşmışlardır. Bu nedenle
tarım alanında çok fazla ilerleyememişlerdir. Maden işleme,
askerlik, ticaret, hem göçebe yaşam tarzında hem de yerleşik
hayatta görülür.
Cevap C
2. İslamiyet’ten önceki Türklerde, dini ve millî bakımdan
önemli olan günlerin milletçe kutlanması törenlerine ne
ad verilirdi?
A) Töre B) Şölen C) Buyruk
D) Kurultay E) Yabgu
Çözüm: İslamiyet’ten önceki Türk devletlerinde dini ve millî
bakımından önemli olan günlerin milletçe kutlandığı törenlere
şölen denirdi. Şölenler toplumsal dayanışmayı, birlik ve beraber-
liği sağlardı.
Buyruk: Bakan anlamına gelir.
Kurultay (Toy): Önemli konuların görüşülüp karara bağlandığı
meclis.
Töre: Sosyal hayatı düzenleyen yazısız hukuk kuralları.
Yabgu: Ülkenin batısını yöneten hanedan üyesi.
Cevap B
3. Aşağıdakilerden hangisi, Uygurların yerleşik hayata geç-
tiklerine bir kanıt sayılabilir?
A) Kendilerine özgü alfabelerinin olması
B) Dini inançlarının sanat anlayışlarını yönlendirmesi
C) Ticaret yapmaları
D) Yazılı belge bırakmış olmaları
E) Halktan toprak, ev ve hayvan vergisi almaları
Çözüm: Yerleşik hayata geçen ilk Türk devleti Uygurlar’dır. Bir
devletin yerleşik hayata geçtiğinin kanıtı olarak mimari kalıntı-
lar, mesken (ev) vergisi alınması, duvar resmi (fresk) ve sulama
kanalları gösterilebilir. Alfabe kullanılması, ticaret yapılması,
yazılı belge bırakılmış olması yerleşik hayatın kanıtı değildir.
Çünkü Göktürkler yukarda sıraladığımız özellikleri taşıyorlardı.
Göktürkler, Uygurlardan önce kurulan bir devlet olduğuna göre
A,B,C,D seçenekleri yerleşik hayatın kanıtı olamaz.
Cevap E
4.
I. Orhun Kitabeleri
II. Manas Destanı
III. Karabalsagun Kitabesi
Yukarıdakilerden hangileri Göktürkler Dönemi’ne aittir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) II ve III
Çözüm: Orhun Kitabeleri, II. Göktürk (Kutluk) Devleti
Dönemi’nde Bilge Kağan, kardeşi Kül Tigin ve Vezir Tonyukuk
adına yazılmıştır. Manas Destanı Kırgızlar’a, Karabalgasun Kita-
beleri Uygurlar’a aittir.
Cevap A
5. I. Toy
II. Kurultay
III. İl
Yukarıdakilerden hangileri, İslamiyet’ten önce kurulan
Türk devletlerinde, devletin siyasi, ekonomik ve kültürel
işlerinin görüşülüp karara bağlandığı meclise verilen
adlar arasındadır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) I, II ve III
Çözüm: İslamiyet Öncesi Türk tarihinde meclise toy veya kurul-
tay adı verilirdi. İl-el, devlet anlamına gelmektedir.
Cevap D
6. I. Kopuz
II. Keman
III. Kanun
Yukarıdakilerden hangileri, Türklere özgü müzik aletleridir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve III E) II ve III
Çözüm: Kopuz, Orta Asya’dan itibaren Türklerin kullandığı bir
çalgıdır.
Cevap A
7. İslamiyet’ten önceki Türklerin kendilerinden farklı
inanışlara sahip insanlarla bir arada yaşaması, Türklerde
aşağıdakilerden hangisine bir kanıttır?
A) Ülke sorunlarının görüşüldüğü meclis kurduklarına
B) Ülkeyi iki bölüm hâlinde yönettiklerine
C) Birden fazla devlet kurduklarına
D) Hoşgörülü olduklarına
E) Yerleşik hayata geçtiklerine
Çözüm: Türklerin farklı inanışlara sahip insanlarla bir arada
yaşaması, Türklerin farklı inanışlara saygı duyduklarının yani
hoşgörülü olduklarının kanıtıdır. A seçeneği kurultayla, B seçe-
neği ikili teşkilatla, C seçeneği teşkilatçı yapıyla, E seçeneği ise
Uygurlarla ilgilidir.
Cevap D
8. Uygurlar Dönemi’nde, ticari ilişkilerin gelişmesiyle kişiler
arasındaki anlaşmalar yazılı hâle getirilmiştir.
Bu durum, aşağıdaki alanlardan hangisiyle ilgili belgele-
rin oluşturulduğunu gösterir?
A) Hukuk B) Sanat C) Edebiyat
D) Askerlik E) Siyaset
Çözüm: Uygurlarda ticari ilişkilerin yazılı hale getirilmesi belli
kuralların ortaya çıkmasını sağlamıştır. Bu durum hukuk alanın-
da belgelerin oluştuğunu gösterir.
Cevap A
6
9. Aşağıdaki alfabelerden hangisi Türklere özgüdür?
A) Sogd B) Kiril C) Orhon
D) Latin E) Sanskrit
Çözüm: Türkler tarih boyunca Sogd, Kiril, Arap, Latin, Göktürk
(Orhon), Uygur alfabelerini kullanmışlardır. Bunlardan Göktürk
(Orhon) ve Uygur alfabeleri Türklere özgüdür. Türkiye Cumhuri-
yeti Devleti Arap ve Latin alfabelerini kullanmıştır.
Cevap C
10. Aşağıdakilerden hangisinin Türklerin eski ve köklü bir
kültüre sahip olduklarının bir göstergesi olduğu savunu-
labilir?
A) Yerleşik hayata geçmeleri
B) İlk devletlerini Orta Asya’da kurmaları
C) Çeşitli dini inanışları benimsemeleri ve bunları yaşantıları-na yansıtmaları
D) Boylar halinde birlikte yaşamaları
E) İslam dinini kabul etmelerine rağmen öz kimliklerini korumaları
Çözüm: Türklerin dini inanışlarında değişiklik olmasına rağmen
öz kimliklerini korumaları onların eski ve köklü bir kültüre
sahip olduklarının göstergesidir.
Cevap E
11. Uygurların yerleşik hayata geçmeleriyle aşağıdakilerden
hangisi uğraşıları arasına girmiştir?
A) Heykel B) Mimarlık C) Müzik
D) Ticaret E) Resim
Çözüm: Uygurlar yerleşik yaşama geçtikten sonra mimari geliş-
miştir. Uygurlar’dan günümüze saray ve tapınak kalıntılarının
kalması bu durumun göstergesidir.
Cevap B
12. İslamiyet’ten önce Türklerin;
I. tarımda sulama kanalları yapma,
II. halı-kilim dokumacılığı yapma,
III. silah, at koşum takımları, süs eşyası imal etme
uğraşlarından hangileri yerleşik hayata geçtiklerinin
kesin bir kanıtıdır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) II ve III
Çözüm: İslamiyet’ten önce Türklerin tarımda sulama kanalları
yapmaları yerleşik hayata geçtiklerinin kesin kanıtıdır. Dokuma-
cılık, silah ve süs eşyası yapımı göçebe yaşamda da görülebilir.
Ayrıca konut (mesken) vergisi, duvar resmi (fresk), mimari kalın-
tılar da yerleşik hayatın kesin kanıtıdır.
Cevap A
13. İlk Türk devletlerinde yabgu iç işlerinde serbest, dış işlerinde
doğudaki hakana bağlıydı.
Bu durumun aşağıdakilerden hangisine kanıt olduğu
savunulabilir?
A) Hakanın iç işlerine, dış işlerinden daha az önem verdiğine
B) Komşu devletlerin güçlü olduğuna
C) Ülkenin federal bir yapıya sahip olduğuna
D) Hakandan sonra tahta çıkma hakkının yabguya ait oldu-ğuna
E) Türklerin Gök Tanrı inancının dışındaki inançlara da açık olduğuna
Çözüm: İlk Türk devletlerinde ikili yönetim anlayışı nedeniyle
ülke federal bir yapıya sahiptir. Bu sistem ilk kez Asya Hun
Devleti Dönemi’nde uygulanmıştır. Merkezde (doğuda) hakan
bulunurdu. Batıyı kağanın erkek kardeşi yabgu yönetirdi. Yabgu
devleti yönetirken iç işlerinde serbest hareket ederdi. Savaş ve
barış gibi ülkeyi ilgilendiren konularda Kağana bağlı hareket
ederdi. Bu yönetim biçimine de federal yönetim denmiştir. İkili
teşkilat sisteminin uygulanmasındaki amaç ülke yönetimini
kolaylaştırmaktır. Bu sistemin uygulanmasında ülke sınırlarının
genişlemesi etkilidir. Ayrıca bu sistem Türk devletlerinin yıkıl-
masında da etkilidir.
Cevap C
14. İslamiyet’ten önce kurulan Türk devletlerinde geniş
toprakların idare edilmesinin zorluğu aşağıdakilerin
hangisiyle giderilmeye çalışılmıştır?
A) Ülkede inanç özgürlüğünün tanınması
B) Yerleşik hayatın yaygınlaştırılması
C) Ülkenin yönetim alanlarına ayrılması
D) Evlilik yoluyla başka ülkelerle yakınlık kurulması
E) Komşularla barışçıl ilişkilerin kurulmasına özen gösterilmesi
Çözüm: İslamiyet Öncesi Türk devletleri geniş topraklara sahip olmuştur. Bu topraklar yönetim alanlarına bölünerek yönetilmiş-tir. Bu durumla yönetimi kolaylaştırmak amaçlanmıştır.
Cevap C
15. Aşağıdakilerden hangisinin Uygurların matbaalarının oldu-
ğuna ve baskı yaptıklarına bir kanıt olduğu savunulabilir?
A) Tahtadan yapılmış harfl er
B) Çeviri eserler
C) 18 harften oluşan alfabe
D) Taş üzerine yazılmış kitabeler
E) Kâğıt üzerine yazılmış belgeler
Çözüm: Tahtadan yapılmış harfl er baskı yapıldığının gösterge-sidir. Uygurların tahta harfl ere sahip olması matbaayı bildikleri ve kullandıklarının bir kanıtıdır. Ayrıca hareketli harf sistemi de matbaanın kullanıldığının kanıtı olarak gösterilebilir.
Cevap A
16. I. Bulgarlar
II. Macarlar
III. Göktürkler
Yukarıdaki Türk kavimlerinden hangileri Hristiyanlığı
kabul etmiştir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) I ve III E) I, II ve III
Çözüm: İslamiyet Öncesi Türk devletlerinde en yaygın inanış Gök Tanrı dinidir. Türkler arasında birçok din yayılmıştır. Mesela Uygurlar Maniheizm ve Budizmi benimsemiş; Musevilik Hazar-lar arasında yayılmış; Macarlar, Avarlar, Bulgarlar, Peçenekler, Kıpçaklar (Kumanlar) ise Hristiyanlığı benimsemiştir. Türkler arasında en fazla yayılan din ise İslamiyet’tir.
Cevap C
KONU KAVRAMA SORULARI
7
TÜRK - İSLAM DEVLETLERİ
TÜRKLERİN İSLAMİYETİ KABULÜNÜ
KOLAYLAŞTIRAN ETKENLER
İSLAMİYET’İ KABUL EDEN İLK TÜRK
Gök Tanrı inancındaki kurban kesme, ahiret, cennet - cehennem gibi kavramların İslamiyet’te de bulunması
Türklerin cihan hakimiyetiyle İslamiyet’teki cihat anlayışının benzerlik göstermesi
Gök Tanrı inancında da, İslamiyet’te de ruhban sınıfının olmaması
Türklerdeki Şaman kültürünün İslamiyet’teki tasavvuf anlayışıyla benzeşmesi
Her iki dinde de Tek Tanrı inancının olması
Türklerde var olan ahlâk, hoşgörü, eşitlik ve dürüstlük gibi değerlerin İslamiyet’te de bulunması
Türklerin Müslüman tüccarlarla kültürel etkileşim yaşaması
Karadeniz
Bizans
Anadolu Selçuklu
Devleti
Hazar Denizi
Aral Gölü Balkaş Gölü
AKDENİZ
Karahanlılar
Gaznelil
er
Büyük Selçuklu Devleti
İran Körfezi
TÜRK İSLAM DEVLETLERİ
Bilge Kül Kadir Han tarafından Orta Asya’da kurulmuştur.
Karluk, Yağma, Çiğil Türklerinin birleşmesiyle kurulmuştur. Bu durum boylar federasyonunun yapılanmasının kanıtıdır.
Satuk Buğra Han zamanında İslamiyet’i benimsediler.
İslamiyet’i benimseyen ilk Türk devletidir.
Türk-İslam kültürünün temelini attılar.
Türk-İslam sentezini oluşturdular.
Hükümdarlara devlet yönetiminde Noyan denilen vezirler yardım ederdi.
Türk tarihinde Karahanlılara ait ilkler;
• İlk medreseyi kurdular.
• İlk kervansarayı (ribat) kurdular.
• İlk Türk-İslam eserlerini verdiler.
• İlk hastaneyi (bimarhane) kurdular.
Türklerin yoğun olarak yaşadığı bir coğrafyada kurulduğu için resmi dilleri Türkçedir. Uygur alfabesini kullanmışlardır.
Doğu Karahanlılara Karahitaylar, Batı Karahanlılar Selçuklu ve Harzemşahlar son verdiler.
Karahanlılar (840-1212)
Boyu
Karluklar
DevletiDevletçiği
İtil Bulgarları Karahanlılar
Devletin kurucuları Oğuzların Kınık boyuna mensuptur.
İlk hükümdarları Selçuk Bey’dir. İran, Irak coğrafyaları ağırlıklı
kurulmuşlardır.
Selçuk Bey’den sonra → Arslan Yabgu → Tugrul ve Çağrı Beyler → Alparslan → Melikşah → Sultan Sencer hükümdar olmuşlardır.
Büyük Selçuklu Devleti (1038-1157)
TÜRKLERİN İSLAMİYET’İ KABUL ETME AŞAMALARI
Hz. Ömer 642 Nihavent Savaşı Komşu olunması
Hz. Osman
Kafkaslarda Hazar Türkleri ile çatışma
Sınır çatışmaları
Emeviler Maveraünnehir’de Türgiş - Emevi mücadelesi içeride Emeviler’in milliyetçi politikası yüzünden çıkan isyanlara destek olmaları
Şiddetli savaşlar ve isyanlar
Abbasiler 751 Talas Savaşı’nda iş birliği ve sonrasında hoşgörü politikası
Kitleler halinde Müslüman olmaları
Tuğrul Bey 1038 Nişabur’da kendi adına para bastırıp, hutbe okutarak bağımsızlığını ilan etmiştir.
1040 Dandanakan Savaşı
Gazneli Büyük Selçuklu
1048 Pasinler Savaşı
Bizans Büyük Selçuklu
Sultan Sencer zamanı devletin en güçlü olduğu dönemdir.
1141 Katvan Savaşı
Büyük Selçuklu Karahitaylar (Moğolların kolu)
Taht kavgaları
Türkmenlerin küstürülmesi (Oğuz isyanı)
Batinilik hareketleri
Atabeylerin bağımsız olmaları
Abbasi halifelerinin zararlı çalışmaları
Alp Tekin tarafından Afganistan’da kurulmuştur.
Kurucuları Türk, halkı etnik çeşitliliğe sahiptir. Bu durum devlete imparatorluk olma özelliği kazandırmıştır.
Gazneli Mahmut;
• Hindistan’a İslamiyet’i yaymıştır.
• İlk kez sultan unvanını kullanmıştır.
Tarihte ilk kez Gulam (Devşirme) sistemi uygulanmıştır.
Firdevsi - ŞEHNAME adlı eseri Gazneli Mahmut adına yazmıştır.
Utbi - TARİH-İ YEMİN adlı kitabında Gazne tarihini anlatır.
Gazneliler, Büyük Selçuklularla yaptıkları 1040 Dandanakan Savaşı ile yıkılma sürecine girmişlerdir.
Kuruldukları bölgede Türk nüfusun yoğun olmaması bununla birlikte farklı milletleri bünyesinde barındırması etnik çeşitlilik ve dil çeşitliliğine neden olmuştur. Bu durum Türkçenin gelişimini olumsuz etkilemiştir.
Bilim dili Arapça, edebiyat dili Farsça, saray dili Türkçedir.
Gazneliler (963 - 1187)
Anadolu’nun kapıları Türklere açıldı.
İlk Türk beylikleri ortaya çıktı.
Türkiye tarihi başladı.
Bizans’ın Türklere karşı Avrupa’dan yardım isteği Haçlı Seferlerine neden oldu.
= Gaznelilerin Horasan hakimiyeti sona erdi.
= İlk Bizans, Selçuklu savaşıdır. Anadolu’nun keşfedildiği savaştır.
1071 Malazgirt Savaşı
Bizans Büyük Selçuklu
= Büyük Selçuklular yıkılış sürecine girdiler.
Devletin Yıkılma Nedenleri
=
8
TÜRKİYE TARİHİ
İLK TÜRK BEYLİKLERİ II. DÖNEM TÜRK BEYLİKLERİ
Büyük Selçuklu Devleti zamanında fethedilen toprak fethe-
denin malıdır anlayışından dolayı ortaya çıktılar.
1048 Pasinler Savaşı bu beyliklerin miladıdır.
Anadolu’nun Türkleşip İslamlaşmasına katkı yaptılar.
Anadolu’da bayındırlık çalışmalarında bulundular.
Bu beylikleri, Anadolu Selçuklu Devleti Anadolu Türk siyasi
birliğini kurmak adına kendine bağlamaya çalışmıştır.
Bu beyliklerden, Anadolu Selçukluları’nı en çok Danişmentli-
ler uğraştırmıştır.
Anadolu Selçuklu Devleti zamanında ortaya çıktılar.
1243 Kösedağ Savaşı bu beyliklerin miladıdır.
Anadolu’nun Türkleşip İslamlaşmasına katkı yaptılar.
Anadolu’da bayındırlık çalışmalarında bulundular.
Bu beylikleri Osmanlı Devleti Anadolu Türk siyasi birliğini
kurmak adına kendine bağlamaya çalışmıştır.
Bu beyliklerden Osmanlı Devleti’ni en çok Karamanoğulları
uğraştırmıştır.
Merkezi Anadolu’da olan ilk Türk devletidir.
Kurucusu Süleyman Şah, merkezi İznik’tir.
I. Kılıçarslan Dönemi’nde Haçlılarla mücadele edilmiş, merkez İznik’ten Konya’ya taşınmıştır.
I. Mesut zamanında ilk Selçuklu parası basılmıştır.
II. Kılıçarslan; Bizans’la 1176 Miryokefalon Savaşını yapmıştır.
Anadolu Selçuklu Bizans = Anadolu’da Türk egemenliği kesinleşmiştir.
Antalya, Alanya, Samsun, Sinop, Kırım’da Suğdak gibi önemli limanlar ele geçirilmiştir. Deniz ticareti
alanında gelişme gösterilmiştir.
Baba İshak (İlk Türkmen İsyanı)
1243 Kösedağ Savaşı’nda Moğollara karşı alınan ağır yenilgi
Haçlı Seferleri’nin Anadolu üzerinde yıkıcı etkileri
Vezir Sadettin Köpek’in entrikaları
Veraset anlayışından kaynaklanan taht kavgaları
MENGÜCEKLİLER
ANADOLU’DA TÜRKLER
ANADOLU SELÇUKLULARI (1077 - 1308)
DANİŞMENTLİLER
Sivas, Tokat, Amasra civarında kurulmuşlardır.
Tokat Yağıbasan Medresesi (Anadolu’daki ilk medresesidir.)
İlk Türk beyliklerinin en güçlüsüdür.
Erzincan, Kemah civarında kurulmuşlardır.
Divriği Külliyesi (Anadolu’nun en eski külliyesidir.)
Divriği Ulu Camii
Kale Camii
Kayıtbay Camii
ARTUKLULAR
Diyarbakır, Mardin, Harput’ta kurulmuşlardır.
Üç koldan yönetilmişlerdir.
Diyarbakır Ulu Camii (Anadolu’da ilk camidir.)
Malabadi Köprüsü
SALTUKLULARErzurum’da kurulmuşlardır.
Anadolu’da kurulan ilk Türk beyliğidir.
Anadolu’nun en eski anıt mezarını yaptılar. (Emir Saltuk Türbesi)
KARAMANOĞULLARI
KARESİOĞULLARI
GERMİYANOĞULLARI (Kütahya)
HAMİTOĞULLARI (Isparta)
MENTEŞEOĞULLARI (Muğla)
CANDAROĞULLARI
AYDINOĞULLARI (Aydın-İzmir)
SARUHANOĞULLARI (Manisa)
DULKADİROĞULLARI (Maraş)
RAMAZANOĞULLARI (Adana)
OSMANOĞULLARI (Söğüt, Bilecik)
ERETNA BEYLİĞİ (Sivas)
Konya, Karaman coğrafyasında kurulmuş olup Osmanlıyı en
çok uğraştıran beyliktir. Resmi dilleri Türkçedir.
Balıkesir’de kurulmuş olup, Osmanlıya bağlanan ilk beyliktir.
ÇAKA BEYLİĞİ
İzmir ve çevresinde kurulmuşlardır.
Çaka Bey ilk Türk denizcisidir.
İlk Türk Beylikleri
Osmanlı Devleti
Türkiye Cumhuriyeti Devleti
Anadolu Selçukluları
İkinci Türk beylikleri - Anadolu Beylikleri
(Kastamonu-Sinop)
ANADOLU’NUN TÜRKLEŞME AŞAMALARI
1048 Pasinler Savaşı
Büyük Selçuklular + Bizans
Bizans’la ilk savaş (Keşif)Anadoluya ilk keşif savaşıdır.
1071 Malazgirt Savaşı
Büyük Selçuklular + Bizans
Anadolu’nun kapılarının açılması (Kapı)Türkiye tarihinin başlamasıAnadolu’ya yerleşimin başlaması
1176 Miryokefalon Savaşı
Türkiye Selçukluları + Bizans
Anadolu’da Türk egemenliğinin kesinleşmesi (Tapu)Türkiye adı yaygınlaştı.
1243 Kösedağ Savaşı
Türkiye Selçukluları Moğollar +
Sonucu olumsuz olmakla birlikte doğudan Türkmen göçü hızlanmış, Anadolu’da Türk nufusu artmıştır.
önemli
eserlerindendir.
önemli
eserlerindendir.
Dev
leti
n Yı
kılm
a N
eden
leri
9
ORTA ASYA VE YAKIN DOĞU’DA KURULAN DİĞER TÜRK−İSLAM DEVLETLERİ
Mısır’da kurulan ilk Türk devletidir. Kurucusu Tolunoğlu
Ahmed’dir. Mısır’da Türk kültürü yayılmış ve Mısır Toluno-
ğulları tarafından imar edilerek zenginleştirilmiştir.
905’te Abbasiler tarafından yıkılmıştır.
Bu devlet, eski Eyyübi sultanlarından Melik Necmettin
Salin’in dul karısı Şecer-üd-dür’ün ordusundaki komutan-
lardan Aybeg’le evlenerek sultanlığı ona devretmesi ile
kurulmuştur.
Devletin 1250-1390 yılları dönemine Türk Memlükler,
1390-1517 yılları dönemine de Çerkez Memlükler Dönemi
denilmiştir.
Memlük Devleti, Abbasilerin yıkılışı ile sona eren Halifelik
kurumunu himayeleri altına alarak devam ettirmişlerdir.
Batıya doğru yıkıcı bir akın yapan Moğolları, Anadolu’da
Ayn Calud (1280) Savaşı’nda yenmişler ve onların Suriye
ile Mısır’a girmelerine engel olmuşlardır.
Devlete 1517 yılında Osmanlı sultanı Yavuz Sultan Selim
son vermiştir.
Timur kendisine rakip gördüğü Osmanlı Devleti üzerine
yönelerek 1402 Ankara Savaşı’nda Osmanlı Devleti’ni
mağlup etmiştir. Timur ölünce ülke parçalanmış, Özbekler
1507’de bu devlete son vermiştir.
Timur’un torunu Uluğ Bey Semerkant’ta dünyanın en
büyük rasathanesini yaptırmıştır. Timur’un sarayında ya-
şayan Ali Şir Nevai, Türk dilinin Farsçadan üstün olduğunu
göstermek amacıyla “Muhakemet’ül Lügâteyn” adlı eserini
yazmıştır.
Timur soyundan gelen Babür Han tarafından Afganistan,
Kuzey Hindistan ve bugünkü Pakistan’da kurulmuştur. En
parlak dönemini Şah Cihan zamanında yaşamıştır. Müm-
taz Mahal adına Osmanlı Devleti’nden getirttiği mimara,
Tac Mahal adında bir türbe yaptırmıştır. Babür Devleti,
Hindistan’ı sömürge hâline getiren İngilizler tarafından
yıkılmıştır.
Oğuzların Yıva boyundan olan Bayram Hoca tara-
fından Doğu Anadolu ve Kuzey Irak’ta kurulmuştur.
Karakoyunlular’ın en önemli özelliği Azerbaycan’ı
Türkleştirmeleridir. Tebriz’de Gök Medrese ve Muzaff eriye
Medreseleri önemli eserleridir. Akkoyunlu hükümdarı
Uzun Hasan bu devlete son vermiştir.
Oğuzların Bayındır boyundan olan Kara Yölük Osman
tarafından Diyarbakır’da kurulmuştur. Devlet, en parlak
dönemini Uzun Hasan zamanında yaşamıştır. Fatih Sultan
Mehmet zamanında, Osmanlı Devleti ile 1473’te Otluk-
beli Savaşı yapılmış, Akkoyunlular bu savaşta yenilerek
zayıfl amışlardır. Devlete son veren Safevi hükümdarı Şah
İsmail olmuştur.
Moğol Devleti’nin kurucusu Cengiz Han’dır. Devlet merkezi
Karakurum’dur. Cengiz Han kısa sürede Moğol kavimlerini
yönetim altına almıştır. Çin’in büyük bir bölümünü,
Harzemşahlar Devleti’ni alarak devleti imparatorluk haline
getirmiştir.
Tarih boyunca Türkler’le Moğollar iç içe yaşamış bu
nedenle ortak bir kültür meydana gelmiştir. Kurulan
bazı devletleri Türk ve Moğol olarak ayırmak mümkün
olmamıştır.
Moğol İmparatorluğu Cengiz Han’ın ölümü ile dörde
ayrılmıştır:
a. Kubilay Hanlığı (Çin)
b. Çağatay Hanlığı (Türkistan)
c. Altın Orda Devleti (Karadeniz’in kuzeyi)
d. İlhanlı Devleti (İran)
Abbasilerin yıkılmasında ve Anadolu Selçuklu
Devleti’nin yıkılış sürecine girmesinde etkilidir.
Mısır’da kurulan ikinci Türk devletidir. Kutsal topraklar ilk
kez bu dönemde Türklerin eline geçmiştir.
Bu devlet Şii Fatimiler tarafından yıkılmıştır.
Selahaddin Eyyübi tarafından Mısır’da kurulmuştur. Ey-
yübi devleti pek çok Türk boyunun kendisine katılmasıyla
güçlenmiştir. Selahaddin Eyyübi Haçlılara karşı başarılı
mücadeleler vermiştir. Hıttın Savaşı’nda (1187) Haçlıları
mağlup ederek Kudüs’ü geri almıştır.
Selahaddin Eyyübi’nin ölümü ile ülke parçalanmıştır.
Önceleri Selçuklulara bağlı olan Harzemşahlar,daha sonra
bağımsızlıklarını ilan etmişlerdir.
Harzemşahlar Moğollara karşı başarılı mücadeleler
vermişler ve Anadolu Selçuklularıyla Moğollar arasında
tampon bölge oluşturmuşlardır. 1230 yılında Anadolu
Selçuklularının Yassıçemen Savaşı’nda Harzemşahları
yıkması üzerine Moğolların batıya ilerleyişi kolaylaşmıştır.
Tolunoğulları (868-905) Memlükler (Kölemenler) (1250-1517) Timur İmparatorluğu (1368-1507 )
Babür Devleti (1526-1858)
Karakoyunlular (1380-1469)
Akkoyunlular (1350-1502)
Moğollar (1196-1227)
Akşitler (İhşitler) (935-969)
Eyyübiler (1171-1250)
Harzemşahlar (1097-1231)
Mısır’da kurulan bu iki devletin çabuk yıkılmasının temel
nedeni halkının Arap, yöneticilerinin ise Türk olmasıdır.
top related