handboek signaleringsplannen - geestelijke · pdf fileregio friesland, groningen en drenthe...
Post on 07-Feb-2018
218 Views
Preview:
TRANSCRIPT
Handboek signaleringsplannen
Regio Friesland, Groningen en Drenthe
Trajectum - Hoeve BoschoordAdres Boylerstraat4,8387XNBoschoordTelefoon (0561)422222E-mail l.bos@hoeveboschoord.dji.minjus.nlInternet www.hoeveboschoord.nl
Regio Overijssel en Gelderland
Trajectum - HanzeborgAdres Postbus300,7200AHZutphenTelefoon (0575)576000E-mail algemeen@hanzeborg.nlInternet www.hanzeborg.nl
Regio Utrecht, Noord-Holland en Flevoland
Altrecht ggz, afdeling WierAdres Dolderseweg164,3734BNDenDolderTelefoon (030)2256306E-mail wiersecretariaat@altrecht.nlInternet www.altrecht.nl
Regio Zuid-Holland en Zeeland
De Bruggen, specialistische zorgAdres Spoorlaan19,2471PBZwammerdamTelefoon (0172)642642E-mail zorgloketsz@debruggen.nlInternet www.debruggen.nl
Regio Noord-Brabant en Limburg
Dichterbij, specialistische zorgAdres Postbus5029,5800GAVenrayTelefoon (0478)529600E-mail office@dichterbij.nlInternet www.dichterbij.nl
Het samenwerkingsverband
Expertisecentrum De BorgAdres Dolderseweg164,3734BNDenDolderTelefoon (030)2256405E-mail deborg@altrecht.nlInternet www.deborg.nl
�
Handboeksignaleringsplannen
Inhoudsopgave Inleiding Hoofdstuk 1: Wat is een signaleringsplan? 3 1.1.Inleiding 1.2.Watiseensignaleringsplan 1.3.Schematischeweergavevaneendreigendecrisis 1.4.Devijfuitgangspunten Hoofdstuk 2: de voorbereidende fase 5 2.1.Inleiding 2.3.Destappenbehorendebijdevoorbereidendefase Hoofdstuk 3: de inventarisatiefase 7 3.1.Inleiding. 3.2.Informatievanbehandelaarencollegaegroepsleider 3.3.Informatievandecliëntzelf 3.5.Informatievanhetsociaalnetwerk 3.6.Overzichtinventarisatievroegevoortekenen 3.7.Schematischeweergavevandevroegevoortekenen Hoofdstuk 4: het opstellen en monitoren van een signaleringsplan 9 4.1.Inleiding. 4.2.Hetopstellenvaneensignaleringsplan Literatuuropgave 11Bijlage1:blancosignaleringsplan Bijlage2:checklistsignaleringsplannen Bijlage3a:voorbeeldsignaleringsplan1Bijlage3b:voorbeeldsignaleringsplan2Bijlage3c:voorbeeldsignaleringsplan3
�
Handboeksignaleringsplannen
Inleiding
Hetvooruliggendhandboek,iséénvanderesultatenvanhetprojectsignaleringsplannenvanDeBorg.Hetprojectliepindeperiode1juni2003t/m31mei2005.DithandboekiseeninstrumentvoorallehulpverlenersdiewerkzaamzijnbijdedoelgroepSGLVG(groepsleiders,behandelarenenvaktherapeutenbinnenéénvandevijfSGLVGinstellingen)Daarnaastdientdithandboekalsmiddelomdeverdereimplementatievansignaleringsplannentestimulerenenvoorhetontwikkelenvanscholingsactiviteitenbijde5SGLVGinstellingen.HetwerkenmetsignaleringsplannenisdaarnaastsindsdestartvanhetprojecteenverplichtonderdeelgeweestvandepostHBOopleidinggroepsleiderSGLVG.Voorhetschrijvenvandithandboekwerdgebruikgemaaktvaneenaantalbronnen.Enerzijdsdeopgedaneervaringenvangroepsleidersenbehandelarenindeafgelopen2jaar;dehandleidinggeschrevendoorJorisvanNesselrooijterafsluitingvandepilotsignaleringsplannenbijDeBorgenanderzijdseenpromotieonderzoekeneendoctoraalonderzoek:1)protocolvoorhetwerkenmetsignaleringsplannenterpreventievanpsychosenbijpatiëntenmetschizofrenie(Meijelvan,2000)enhetprotocolvoorhetwerkenmetsignaleringsplannenterpreventievanpsychosenmetgeweld(Fluttert,2002).Aansluitenbijwetenschappelijkeonderbouwdeprotocollenverhoogtdekwaliteitvanheteigenprotocolenmaakthettoegankelijkvoorwetenschappelijkonderzoek.
Opbouw handboek signaleringsplannenInhoofdstuk1wordendeuitgangspuntenvoorhetwerkenmeteensignaleringsplanbeschreven,watnuprecieseensignaleringsplanisentotsloteenbeschrijvingvandemeestgebruikteterminologieënbijdemethodieksignaleringsplannen.Devoorbereidendefase(hoofdstuk2)staatinhettekenvandeintroductiebijdecliënt,zijnsociaalnetwerk(ouders,groepsleiders)enbijcollegaegroepsleiders/behandelaar.Inhoofdstuk3staatdeinventarisatiefasecentraal.Hierinwordtdetoepassingvandechecklistbeschrevenenhoejedevroegevoortekenenvaststelt.Alslaatstewordtinhoofdstuk4deonderdelenvaneensignaleringsplanenhetmonitorenvanhetsignaleringsplanbeschreven.
Een woord van dankIndeafgelopen2jaarzijnerveelmensenbetrokkenbijhetprojectsignaleringsplannen.BijaanvangvanditprojecthebikalsprojectleiderintensiefsamengewerktmetdeadviesgroepbehandelbeleidenhetgroepsleidersoverlegvanDeBorg.Daarnabenikinsamenwerkingmetgroepsleiders,behandelarenenmanagersactiefaandeslaggegaanmetdescholingenimplementatievansignaleringsplannenbijde5SGLVGinstellingen.Hetvoorafgaandegebeurdemetveelmotivatie,inzet,maarvooraldoorzettingsvermogen.Eenspeciaalwoordvandankwilikrichtenaandewerkgroepchecklistsignaleringsplannen,diemetveelenthousiasmeeninzetdechecklistsignaleringsplannenontwikkeldheeftentotslottehetbestuurenmanagementoverlegvanDeBorgdiehetmogelijkhebbengemaaktomditprojectinBorgverbandterealiseren.
Metvriendelijkegroet,
GeertScholsProjectleidersignaleringsplannenDeBorgDenDolder,Juli2005
�
Handboeksignaleringsplannen
Hoofdstuk1Watiseensignaleringsplan?1.1. InleidingDithoofdstukbegintmetdeuitlegwateensignaleringsplanis,uitwelkeonderdeleneensignaleringsplanbestaateneenbeschrijvingvanvroegevoortekenenzijn.Elkemethodiekheeftzijnuitgangspunten.Uitgangspuntenvertellenietsoverdemeerwaardevandemethodiekenoverdevoorwaardenwaaraaneenmethodiekmoetvoldoen.Deuitgangspuntendiehierbeschrevenwordenzijnafgeleidvanhetprotocolvoorhetwerkenmeteensignaleringsplanterpreventievanpsychosenbijpatiëntenmetschizofrenie(Meijelvan,2000).Dezeuitgangspuntenblekenooktijdenshetproject‘werkenmetsignaleringsplannen’zeerwaardevol,maaruiteraardaangepastaandeSGLVGdoelgroep.
1.2. Wat is een signaleringsplanEensignaleringsplaniseenmethodiekdiealsdoelheeftervoortezorgendathetoptredenvaneenpsychischecrisisindetoekomstvoorkomenwordt.Erbestaatgeengarantieopsucces,maardeervaringuithettweejarigeprojectheeftonsgeleerddateensignaleringsplanweldegelijkzinvolisvoorzowelcliëntalsgroepsleidingbijhetvoorkomenvaneennieuwecrisis.
Eensignaleringsplanbestaatuittweedelen:1.eenbeschrijvingvandevroegevoortekenenvaneencrisisinafzonderlijkefasen;2.eenbeschrijvingwatdecliënt,sociaalnetwerkengroepsleidershetbestekunnendoenbij
zo’ndreigendecrisisindeafzonderlijkefasendieaaneencrisisvoorafgaan.
Terminologiediejegebruiktbijeensignaleringsplan:• Vroegevoortekenen:ditzijnveranderingenindebelevingofhetgedragbijdecliëntdieeen
naderendecrisisaankondigen.• Vroegsignalering:verwijstnaardeinspanningendieverrichtwordenomdevoortekenenvan
eencrisisineenzovroegmogelijkstadiumteontdekken.• Vroegeinterventies:zijndeactiesdiebijdevroegevoortekenenperfaseondernomenworden.
1.3. Schematische weergave van een dreigende crisisWatzijnvroegevoortekenen:• Eendreigendecrisisontstaatmeestalnietvanheteneophetanderemoment• meestalzijneraleenaantaldagenofwekensignalenzichtbaardieopeencrisiswijzen• ditzijndevroegesignalen• hetkanhierbijgaanomveranderingeninhetdenken,voelenofgedrag.
Bron: B. van Meijel, 2000
�
Handboeksignaleringsplannen
1.4. De vijf uitgangspunten.Debeschrvenuitgangspuntenzijnanaloog(quaformuleringenstructuur)aanhetprotocolontwikkelddoorB.vanMeijel(2000),maaraangepastaandedoelgroepSGLVG.
1.DebelevingswereldvandecliëntishetvertrekpuntIndeverschillendefasenvanhetwerkenmeteensignaleringsplanisdebelevingswereldvandecliënthetvertrekpuntvanalleactiviteitendoordegroepsleider.Ditbetekentdateraangeslotenwordtbij:• dedagelijkserealiteitvandecliënt(iserbijvoorbeeldsprakevanachterdocht,wanen)• dedoelendiedecliëntzelfstelt(watiszijnhulpvraag,watiszijntoekomstperspectief)• deontwikkelingsfase:Intelligentieniveau,sociaal-emotioneleontwikkeling
2.Hetsignaleringsplaniseen‘planopmaat’Vanwegehetuniekekaraktervaniederesituatieishetnoodzakelijkdathetsignaleringsplanvooriederecliëntindividueelwordtopgesteld.Ditbetekentdatergeenstandaardsignaleringsplannenontwikkeldmoetenworden(zoalsditwelbijverpleegplannengebruikelijkis).Hetsignaleringsplankanzodoendegeheelafgestemdwordenopdeindividuelesituatievandecliënt.Hetmaatwerkkomtverderondermeertotuitdrukkingindeafstemmingvanhetwerktempoendemogelijkhedenvandecliënt.
3.Hetwerkenmeteensignaleringsplaniseengezamenlijkeactiviteitvandecliënt,zijnsociaalnetwerkengroepsleider/behandelaar.
Hetopstellenvaneensignaleringsplaniseengezamenlijkeactiviteittussencliënt,zijnsociaalnetwerkengroepsleider/behandelaar.Indevoorbereidendefaseishetbelangrijkdatergeïnvesteerdwordtindecontactenmetcliëntenzijnsociaalnetwerk.Onderzochtdienttewordenwelkebijdrageééniederkanleveren.Dezekennisiseenbelangrijkevoorwaardeomindevolgendefasendeindividuelebenaderingtotzijnrechttelatenkomen.Hiermeewordtookinzichtelijkegemaaktwatééniedersmogelijkhedenzijn.Dedirectebetrokkenheidvanhetsociaalnetwerkkaninhetgedingkomenwanneerdecliënthierinnietinstemt,ofomdathetvolgensdeaanmeldingsgegevensgecontra-ïndiceerdblijkt.Denkbijditlaatsteaan:bijvoorbeeldernstigeverwaarlozingofmishandeling.4.HetsignaleringsplanbehoeftvoortdurendbijstellingEensignaleringsplandientvoortdurendbijgesteldtewordenopbasisvanactuelegegevensendegezondheidstoestandvandecliënt.Eenéénmaalopgesteldsignaleringsplanmagdaaromooknooitgezienwordenalseeneindproduct.VanMeijelbeschrijftdefasevanvoortdurendebijstellingalsvolgt:‘hetkanzijndatindeloopvandetijdnieuwegegevensbeschikbaarkomenoverkarakteristiekevoortekenen,depatiëntkannieuwecopingvaardighedenaangeleerdhebbendieinhetactieplanopgenomenkunnenworden,erkanuitbreidingofinkrimpingvanhetsociaalnetwerkplaatsgevondenhebbenetcetera.Aldezeontwikkelingenzijnaanleidinghetoorspronkelijkesignaleringsplanteactualiseren’(Meijelvan,2000).
5.EenpositiefwaarderendehoudingvandehulpverlenerDeSGLVGdoelgroepomvatmensenmeteen(lichte)verstandelijkebeperkingdiedooreenscalaaanoorzakendegripophunlevenzijnkwijtgeraakt.Menisvastgelopentengevolgevandecomplexeproblematiekvanpsychiatrischeen/ofgedragsstoornissen;deproblematiekwordtvaaknogingewikkeldergemaaktdooreenzeerbeperktsociaalnetwerkenontwrichtesocialerelaties.Daarnaastkanerooksprakezijnvanrisicovolgedragwaardoormeneengevaarisvoorzichzelfofdeomgeving(DeBorg,2005).
�
Handboeksignaleringsplannen
Bijvroegsignaleringenvroegeinterventieligtdenadrukophetvergrotenvandecontrolet.a.v.depsychiatrischeen/ofgedragsstoornisenoverdegevolgenervanvoorhetlevenvandecliënt.Ditdoelzalbijdemeestecliëntenmetvallenenopstaanbereiktworden.Cliënt,sociaalnetwerkengroepsleidermakeneenleerprocesdoorvoordatdemethodiekvanvroegsignaleringenvroegeinterventiesuccesvolkanwordentoegepast.Onderzoekwijstuitdatmensendebesteleerresultatenbereikenwanneerdenadrukligtopeenpositievewaarderingvandeinspanningendiegeleverdwordenomhetgesteldedoeltebereiken(Meijelvan,2000).Teveelaandachtvoordeaspectendienietlukken,leidttotontmoedigingendemotivatie.Dehulpverlenerdientwaarderingteuitenvooralleinspanningendiedoordecliëntgeleverdwordenomdemethodiekvanvroegsignaleringenvroegeinterventieindepraktijktoetepassen.
Hoofdstuk2Devoorbereidendefase2.1. Inleiding.Devoorbereidendefaseisbedoeldtervoorbereidingvoorhetopstellenvaneensignaleringsplanwateengezamenlijkeactiviteitistussencliënt,sociaalnetwerkengroepsleider/behandelaar.Debelangrijksteinterventiebijdevoorbereidendefaseishetbepalenwelkewerkwijzejevolgtbijdeintroductievandemethodieksignaleringsplannenbijdecliënt,zijnsociaalnetwerkencollegaegroepsleiders/behandelaar.Tijdensdezefasevoerjealsgroepsleideréénofmeerderegesprekkenmetdeverantwoordelijkebehandelaarencollegaegroepsleidersomdeintroductiebijdecliëntenzijnsociaalnetwerkzogoedmogelijkvoortebereiden.Vervolgensgajeingesprekmetdecliëntenzijnsociaalnetwerk(eventueelgezamenlijk).
Uitonderzoekblijktdataandachtvoorcontactgroeitijdensdegesprekkenoverhetsignaleringsplanvanwezenlijkbelangis.ConcreetbetekentdatvolgensFluttert,datbijvoorbeeldverzetofstemmingswisselingenvoordegroepsleidereensignaalmoetzijndefrequentieenintensiteitvandegesprekkenaantepassenaandeactuelegemoeds-toestandvandecliënt(Fluttert,2002).
2.2. De stappen behorende bij de voorbereidende fase: Voordaterdaadwerkelijkbegonnenkanwordenmethetopstellenvaneensignaleringsplanishetvanessentieelbelangaandachtaandevolgendeaspectentebesteden:1.GeefuitlegoverdedoelstellingvanditgesprekDoelstellingvanhetgesprekis:• Hetinformerenvandecliëntenzijnsociaalnetwerkoverhetwerkenmetsignaleringsplannen
endebetekeniservanvoordeterugvalpreventie.• Probeerditinbegrijpelijketaaluitteleggen.Pasalsdecliënthetbegrijptwathetdoeliskanhij
ookpasbereidheidtonen.
�
Handboeksignaleringsplannen
• Eencliëntkanpasbereidheidtonenalshijminofmeerconcreetweetwatervanhemverwachtwordt.
• Hetvaststellenvandebereidheidtotsamenwerkingophetgebiedvanvroegsignaleringenvroegeinterventie.2.Probeerinbegrijpelijketaalvoordecliëntuitteleggenwateensignaleringsplaninhoudenwat
vroegesignaleneninterventieszijn.Maakgebruikvanvoorbeelden.3.Geefuitlegoverdestappendiegevolgdmoetengaanwordenomeensignaleringsplanopte
stellenenereffectiefgebruikvantegaanmaken.Destappenzijn:• Devoorbereiding• Hetinventariserenvanvroegevoortekenenenvroegeinterventies• Hetopstellenvanhetsignaleringsplan4.Bespreekwelkemogelijkepositieveeffectenhetwerkenmetsignaleringsplannenzouden
kunnenopleverenvoordecliëntenzijnsociaalnetwerk.Mogelijkepositieveeffectenzijn:• Hetvoorkomenofuitstellenvaneenterugval• Toenamevandeautonomievandecliënt• Minderafhankelijkheidvandehulpverlening• Meermogelijkhedenomzichopdetoekomstterichten• Ondersteuningvoorhetsociaalnetwerkinhunbejegeningnaardecliënt• Verantwoordelijkhedenvandecliënt,sociaalnetwerkengroepsleider/behandelaarworden
vastgelegd.5.Geefuitlegoverdebijdragediedecliënt,sociaalnetwerkengroepsleider/behandelaar
kunnenleverenaanhetwerkenmeteensignaleringsplan.Betrokkenenkunnenvanuithunperspectiefenmogelijkhedeneenbijdrageleverenaan:• Deinventarisatievandevroegevoortekenenenvroegeinterventies• Bijhetopstellenvanhetsignaleringsplan• Bijhetmonitorenvanhetsignaleringsplanenhetplannenvanevaluatiemomenten6.• Vraagaandecliëntensociaalnetwerkofzijbereidzijntotsamenwerkingbijhetopstellenvan
eensignaleringsplan.• Inventariseerwelkemogelijkhedendecliëntenzijnsociaalnetwerkhebbenenwelkebijdrage
zekunnenenwillenleveren.• Gaooknaopwelkewijzezijbetrokkenwillenwordenbijhetopstellenvanhet
signaleringsplan.7.Gatotslotnaofdecliëntenzijnsociaalnetwerkdeinformatieuitditintroductie-gesprekgoed
begrepenhebben.
�
Handboeksignaleringsplannen
Hoofdstuk3deinventarisatiefase3.1. Inleiding.Binnendeinventarisatiefasestaateengoedebeschrijvingvandevroegevoortekenenvandecliëntcentraal.Omdezevroegevoortekenentekunnenbeschrijvenishetnoodzakelijkomalshetwareeenreconstructietemakenvaneerderedecompensatie.Bijdezefasemaaktdegroepsleidergebruikvaneenaantalverschillendeinformatie-bronnen: 1.informatievandecliëntzelf, 2.informatievanhetsociaalnetwerk, 3.informatievancollegaegroepsleidersenbehandelaar.Gebruikmakenvanmeerdereinformatiebronnenisvanwezenlijkbelangomeengoedoverzichttekrijgenvanderelevantevroegevoortekenen.Deinformatiebronnenzijnaanvullendtenopzichtevanelkaar(Meijelvan,2000enFluttert,2002).Deervaringenvanuithetprojectheeftgeleerddatheteenmeerwaardeheeftomineersteinstantieingesprektegaanmetdebehandelaarencollegae.
3.2. Informatie van behandelaar en collegae groepsleidersIneengesprekmetdebehandelaarbespreekdegroepsleiderdiepuntendievooreengrootdeeldeinsteekvanhetinterviewenobservatieszullengaanbepalen.• Isereendiagnosegestelddoordebehandelaarenwatbetekentditvervolgensvoorde
mogelijkhedenentoekomstperspectiefvoordecliënt.• Heefterintelligentieonderzoekplaatsgevondenenzoja,watzijndeuitkomsten.• Iseronderzoekverrichtnaarhetsociaalenemotioneelfunctioneren?• Beschrijfenbespreekachtereenvolgenddevolgendekenmerken: 1.motivatie:eeninschattinginhoeverreersprakeismotivatiebijdecliënt; 2.ziekte-inzicht:hetvermogenomtekunnenreflecterenopzijneigenfunctionerenentotslot 3.acceptatievanzijnpsychischestoornis/gezondheidsproblemen.
3.3. Informatie van de cliënt zelf1.Geefdecliëntuitlegoverdedoelstellingvanditinterview.Legtevensuitwelkewerkwijzejewilt
gaanvolgen.Probeerdaarbijzoveelmogelijkaantesluitenbijdemogelijkhedenvandecliënt.2.Deinventarisatiebestaatuithetzoekennaarvroegevoortekenendiekarakteristiekzijnvoor
deverschillendefasen.Devolgendefasenwordeninkaartgebracht: •fase0:desituatieisnormaal/stabiel(evenwicht) •fase1:hetvoortekenislichttotmatigaanwezig(dreigendecrisis) •fase2:hetvoortekenisinernstigemateaanwezig(decompensatie)3.Bijdezefasenishetvanbelangdatdevroegevoortekenenzoveelmogelijkomschreven
wordenintermenvan(concreet)gedrag(bijv.bijslechtslapen,weergevenhoeveeluurdecliëntslaapt).
4.Bijhetinventariserenkunjegebruikmakenvandechecklistsignaleringsplannendiegedurendehetprojectontwikkeldis.Dezechecklistkandegroepsleidertevenshelpenomheelgerichtingesprektegaanmetdecliëntofdienssociaalnetwerk(ouders,familie,begeleiderswoonafdeling)doorhetvoorafformulerenvanvragenendaarnaastrichtinggevenaandeobservatieenhetopstellenvanhetsignaleringsplan.Dechecklistkunjevindeninbijlage2.
5.Benoemtotslotdevijfbelangrijkstevroegevoortekenen
�
Handboeksignaleringsplannen
3.4. Informatie van het sociaal netwerk.1. Indevoorbereidendefasehebjeonderzochtwelkemogelijkhedenhetsociaalnetwerkvande
cliëntheeftomeenbijdragetekunnenleverenaanhetopstellenvanhetsignaleringsplan.2.Tijdenshetinterviewmethetsociaalnetwerkdoorloopjedestappen1t/m5zoals
omschrevenbijinformatievandecliëntzelf.
3.5. Overzicht inventarisatie vroege voortekenen.Nudebelangrijkstevroegevoortekenenvandecliëntzelf,zijnsociaalnetwerkenvangroepsleider/behandelaar(kolom1:schematischeweergavevroegevoortekenen)verzameldzijn,gajezesamenvoegentotde5belangrijkste(kolom2:schematischeweergavevroegevoortekenen).Onderzoekinsamenspraakmetdecliëntenhetsociaalnetwerkwaarverschillenenovereenkomstenliggeninhetonderstaandeoverzicht.Hetdoelistekomentotovereenstemmingoverdebelangrijkstevroegevoortekenen.Lukthetnietomtotovereenstemmingtekomenomtrenteenofmeerderevroegevoortekenen,dankanbeslotenwordenomhetdesbetreffendevoorteken(nog)nietoptenemeninhetsignaleringsplan.Vroegevoortekenenwaargeenovereenstemmingisbereiktzoujekunnenmarkeren.Dezekunnenvervolgensineenlaterstadiumdesgewenstopnieuwbesprokenworden.
3.6. Schematische weergave van de vroege voortekenen
Deze 5 vroege voortekenen vormen de basis voor het signaleringsplan.
3.7. Uitwerking van de 5 belangrijkste vroege voortekenen.Nudebelangrijkstevroegevoortekenengeselecteerdzijn,isdevolgendestapdezevoortekenenverderuittewerken.Ditisbelangrijkomgradatiesaantekunnenbrengenindeernstwaarinhetvoortekenoptreedt.Hetishierbijverdervanbelanghetgedragofdebelevingvandecliëntbondig,concreeteninbegrijpelijketaalinde‘ik-vorm’teomschrijven.Bijdeuitwerkingvandebelangrijkstevroegevoortekenenzuljesteedsmoetenuitgaanvan3niveauswaarophetvoortekenkanoptreden.Bijhetmerendeelvanhetgedragkunjeditonderscheidmaken.Maarsomsookniet!Voorbeeld:eencliëntscheertzijnwenkbrauweneraf,signaalvoorfase1.maarinfase0en2doethijnietsmetzijnwenkbrauwen.
Cliënt Sociaal netwerk Groepsleider/ behandelaar
1. 1. 1.2. 2. 2.3. 3. 3.4. 4. 4.5. 5. 5.
Belangrijkste vroege voortekenen
1.
2.
3.
4.
5.
�
Handboeksignaleringsplannen
Teonderscheidenfasen/niveauszijn:• fase0:desituatieisnormaal/stabiel(evenwicht)• Fase1:hetvoortekenislichttotmatigaanwezig(dreigendecrisis)• Fase2:hetvoortekenisinernstigemateaanwezig(decompensatie)
Hetfeitdatdezeuitsprakeninhetsignaleringsplanzijnopgenomenwilnietzeggendatdezeookvolledigenzelfstandigdoordecliëntonderkendwordenophetmomentdatzijvantoepassingzijn.Designaleringkanookdooranderepersonenindeomgevingvandecliëntgedaanworden.Hetzalnietinallegevalleneenvoudigzijninvullingtegevenaandedriefasen/niveaus.Somskanhetlogischerzijnwanneerslechtstweeniveausingevuldworden.
Hoofdstuk4hetopstellenenmonitorenvaneensignaleringsplan4.1. InleidingIndezefasegajeaandehandvandevijfgekozenbelangrijkstevroegevoortekenenactiesformulerendieondernomenmoetenwordenwanneerdevoortekenenoptreden.Hierbijmaakjeonderscheidtussendeactiesdiedoordecliëntzelfwordenuitgevoerdenwelkeactiesdoorhetsociaalnetwerkengroepsleider/behandelaar.Daarnaastmaakjeafsprakendoorwieenwanneerhetsignaleringsplangeëvalueerdwordt.
4.2. Het opstellen van een signaleringsplan1.Nadatdevijfvroegevoortekenenperfasebeschrevenzijn,wordenpervroegevoortekenen
perfasedeactiesgeformuleerd.Binnendezefasespelenookdecliëntenzijnsociaalnetwerkeenbelangrijkerol.
2.Planeenafspraakmetdecliënt,sociaalnetwerkenbehandelaaromvoordegekozenvroegevoortekenen,actiesteplannen.Geefbijaanvangvanditgesprekuitlegaancliënten/ofsociaalnetwerkoverdedoelstellingenwerkwijzevanditgesprek.
Vraagaandecliëntensociaalnetwerkaanwelkeactieshij/zijzelfdenktdieinhetverledengoedgeholpenhebben.Dezeactieswordenvervolgensmetdebehandelaarencollegaegroepsleidersbesproken.
3.Bijhetbepalenvandeactiesmakenweonderscheidtussen: (a)deactiesdiedoordecliëntzelfwordenuitgevoerd (b)deactiesdiedoorledenuithetsociaalnetwerkuitgevoerdkunnenworden (c)enactiesdiedoorgroepsleider/behandelaaruitgevoerdworden
Uitdeomschrijvingvandeactiesmoetduidelijkworden: (a)Wievoertdeactieuitvoert (b)Omwelkeactiehetgaat (c)Hoedeactiemoetwordenuitgevoerd (d)Wanneerdeactiemoetwordenuitgevoerd (e)Hoevaakdeactiemoetwordenuitgevoerd4.Stelinsamenwerkingmetcliënt,sociaalnetwerkenbehandelaarhetsignaleringsplanvast.
Maakgezamenlijkeafsprakenoveriedersbijdrage.5.Legschriftelijkvastinhetsignaleringsplanmetwiedecliëntofsociaalnetwerkcontactkan
opnemenwanneerdevroegevoortekenenoptreden,wanneerdeevaluatiemomentenzijn.Bijvoorkeurwordendezegeplandenvastgelegdinhetsignaleringsplan.
6.Deevaluatieprocedurewordtzoveelmogelijkafgestemdopdebestaandeprotocollenvaneen
instelling.7.Alslaatstewordthetgemaaktesignaleringsplanverspreidaanallebetrokken(cliënt,sociaal
netwerk,allehulpverlenersdiebetrokkenzijnbijdebehandelingvandedesbetreffendecliënt).
Tot slot: handel altijd conform de acties vanuit het signaleringsplan
�0
Handboeksignaleringsplannen
Literatuuropgave
1.DeBorgenJ.vanNesselrooij(2002).Handleiding signaleringsplannen.DeBorg,DenDolder.
2.DeBorg(2005).Beleidsvisie: Weten, doen en delen, daar staat De Borg voor.DeBorg,DenDolder.
3.FluttertF.,B,vanMeijelenC.P.deWinter(2002).De forensische toepassing van: “Het protocol voor het werken met een signaleringsplan ter preventie van psychosen bij patiënten met schizofrenie.UMC-Utrecht,divisieverplegingswetenschap.
4.GordonM.(1996).Verpleegkundige diagnostiek: proces en toepassing.Utrecht:DeTijdstroom.
5.MeijelB.van,M.v.d.Gaag,R.S.KahnenM.Grypdonck(2000).Protocol voor het werken met een signaleringsplan ter preventie van psychosen bij patiënten met schizofrenie.UMC-Utrecht,divisieverplegingswetenschap.
Aanvullendeliteratuur.
1.WerfB.v.d.,A.GoedhartenS.Huibers(1998).Signaleringsplannen. Naar minder agressie en dwang in de psychiatrie.Lisse:SwetsenZeitlinger.
��
Handboeksignaleringsplannen
Signaleringsplan
Naamcliënt
Naamgroepsbegeleider
Datum
Fase0:desituatieisnormaal/stabiel(evenwicht) 2
Fase1:hetvoortekenislichttotmatigaanwezig(dreigendecrises) 3
Fase2:hetvoortekenisinernstigemateaanwezig(decompensatie) 4
Wieondersteuntmijbijhetwerkenmethetsignaleringsplan? 5
SignaleringsplanDeBorg,juli2005 1
Fase 0: de situatie is normaal / stabiel (evenwicht)
Vroegevoortekenen(1) Actiesuitgevoerddoorcliënt,sociaalnetwerkengroepsleider/behandelaar
Vroegevoortekenen(2) Actiesuitgevoerddoorcliënt,sociaalnetwerkengroepsleider/behandelaar
Vroegevoortekenen(3) Actiesuitgevoerddoorcliënt,sociaalnetwerkengroepsleider/behandelaar
Vroegevoortekenen(4) Actiesuitgevoerddoorcliënt,sociaalnetwerkengroepsleider/behandelaar
Vroegevoortekenen(5) Actiesuitgevoerddoorcliënt,sociaalnetwerkengroepsleider/behandelaar
SignaleringsplanDeBorg,juli2005 2
Fase 1: het voorteken is licht tot matig aanwezig (dreigende crises)
Vroegevoortekenen(1) Actiesuitgevoerddoorcliënt,sociaalnetwerkengroepsleider/behandelaar
Vroegevoortekenen(2) Actiesuitgevoerddoorcliënt,sociaalnetwerkengroepsleider/behandelaar
Vroegevoortekenen(3) Actiesuitgevoerddoorcliënt,sociaalnetwerkengroepsleider/behandelaar
Vroegevoortekenen(4) Actiesuitgevoerddoorcliënt,sociaalnetwerkengroepsleider/behandelaar
Vroegevoortekenen(5) Actiesuitgevoerddoorcliënt,sociaalnetwerkengroepsleider/behandelaar
SignaleringsplanDeBorg,juli2005 3
Fase 2: het voorteken is in ernstige mate aanwezig (decompensatie)
Vroegevoortekenen(1) Actiesuitgevoerddoorcliënt,sociaalnetwerkengroepsleider/behandelaar
Vroegevoortekenen(2) Actiesuitgevoerddoorcliënt,sociaalnetwerkengroepsleider/behandelaar
Vroegevoortekenen(3) Actiesuitgevoerddoorcliënt,sociaalnetwerkengroepsleider/behandelaar
Vroegevoortekenen(4) Actiesuitgevoerddoorcliënt,sociaalnetwerkengroepsleider/behandelaar
Vroegevoortekenen(5) Actiesuitgevoerddoorcliënt,sociaalnetwerkengroepsleider/behandelaar
SignaleringsplanDeBorg,juli2005 4
Wie ondersteunt mij bij het werken met het signaleringsplan?
Ikhebeenuitgewerktsignaleringsplangegevenaandevolgendepersonendiemijkunnenondersteunenwanneerhetnietgoedmetmijgaat.Ditzijnvoormijbelangrijke(sleutel)personen.
Naam Relatiemetdecliënt Toelichting
1
2
3
4
5
SignaleringsplanDeBorg,juli2005 5
checklistsignaleringsplannen 1
Checklistsignaleringsplannen
Verantwoording keuze checklist signaleringsplannenErzijnverschillendemethodenomsystematischgegevensteverzamelen.Vaakberustendezemethodiekenookopvisieendaardoorisdestructuurvanzo’nmethodiekmedebepalendvoordewerkwijzediejezultmoetenhanteren.Omdemethodieksignaleringsplannengoedtekunnenblijventoepassen,ishetbelangrijkeenmethodetekiezendiegoedlangsdemethodieksignaleringsplannengebruiktkanworden.Nagrondiganalyseheeftdewerkgroep‘checklistsignaleringsplannen’dekeuzegemaaktvoorde11gezondheidspatronen.Hetordeningsprincipe,beterbekentalsde11gezondheidspatronenvanM.Gordon,iszo’nmethodiekdiegemakkelijktegebruikennaasteenalbestaandemethodiek.Wanneerjehethebtovergegevensverzameling,danbedoelenwedaarmeehetafnemenvaneenanamneseofassessment.Ditdoejedoorsystematischteobservereneningesprektegaanmetdecliëntzelf,sociaalnetwerkencollegae.Daarmeewordtdeanamneseomschrevenalsdeactiviteitvanhetverzameleneninterpreterenvangegevensoveriemandsgezondheidstoestand(Gordon,1996).Hetverzameleneninterpreterenvangegevensvindtplaatstijdensalleberoepsmatigeinteractiestussengroepsleiderencliënt.Degegevens(vroegevoortekenen)dieindezefasewordenverzameld,moetenjuistenvolledigzijn,omdatzebepalendzijnvoorallebeslissingendieindedaaropvolgendefasenvanhetsignaleringsplanwordengenomen.
De checklist bestaat uit de volgende patronen:
Patroon 1: Gezondheidsbeleving en - instandhouding
Bijditpatroongaatheteromhoedemenszijngezondheidenwelzijnbeleeftenervoorzorgtdatditinstandwordtgehouden.Iedermensneemtvoortdurendmaatregelenomzijngezondheidenwelzijntebevordereneninstandtehouden.Jehebtdaarbijeenideevanwatjij‘gezondgedrag’vindtenwatjeeraankuntdoenomziektetevoorkomenengezondteblijven.Dezeopvattingenzijnmeestalcultureelbepaald.Demogelijkhedenomdegezondheidinstandtehoudenwordendoorverschillendefactorenbeïnvloed,zoals:• delichamelijkeconditie• depsychischeconditie• hetgebrekaaninformatie• hetgebrekaanmiddelenDeactiviteitenvaneenzorgvrageromzijnvoorgeschreventherapietevolgenomvandeklachtaftekomenofomermeetelerenleven,wordtookweltherapietrouwgenoemd.Dithoortookinditgezondheidspatroonthuis.Kortweg:hoeisdegezondheidinhetalgemeen,watzijndebelangrijkstedingendieondernomenwordenomgezondteblijven?Roken,drinken,drugsenhetaldannietopvolgenvanvoorschriftenvanbijvoorbeeldbehandelaar,groepsbegeleider.
Aandachtspunten• Isdecliëntzichbewustvanenheefthijinzichtzijneigengezondheidspatroonenziektebeeld.• IsdecliëntinstaatInvloeduitteoefenenopdeomgevingofomdeeigensituatieteverbeteren,te
checklistsignaleringsplannen 2
veranderen.Beschrijfookdewijzewaarop(linkmetpatroon10).• Isersprakevanrisicovolgedrag(op’tgebiedvanagressie,seksueel,middelengebruik).Zoja,
beschrijfditgedraginoorzaakengevolg.• Isersprakevanbizar(afwijkend)gedrag,zojabeschrijfditgedrag?• Welkereactiesontlokthetgedragvandecliëntaanzijnomgeving(denkookaannetwerk).• Iserookgekekennaareenlichamelijkeoorzaakvanbovenstaandegedrag?• Zijnerproblemenophetgebiedvan:flauwvallen,hoofdpijn-klachten,absences,toevallen,tics,
uitvalverschijnselen(neurologisch).• Zijnerproblemenophetgebiedvan:diabetesMellitis;menstruatiecyclus,schildklierfuncties
(Hormonaal).
• Bijzonderhedenophetgebiedvanmedicatieinname.Beschrijfhetdoelvandemedicatieendeeventuelebijwerkingen.
Patroon 2: Voeding- en stofwisselingspatroonDitpatroonbeschrijftdeinnamevanvochtenvoedselinverhoudingtotdefysiologischebehoeften.Hetvoedings-enstofwisselingspatroonzijnondernormaleomstandighedenmetelkaarinevenwicht.Ditbetekentdatjezoveeleetendrinktalsjenodighebtgezienjeenergieverbruik.Wanneerjeteveelgebruikthebjeeenovergewicht,wanneerjeteweinigeetendrinktbenjetemagervoorjelengte.Erzijnvelerleiomstandighedendievaninvloedzijnophetvoedings-enstofwisselingspatroon.Sommigeziektenleidentoteenover-ofondergewicht,ofbemoeilijkenheteten.Wehebbenbepaaldeeet-endrinkpatronen.Hierbijkunnenwedenkenaandedagelijkseeettijden,soortenenhoeveelheden,maarookaanbepaaldevoorkeurenvoorbepaaldevoedingsmiddelenengebruikvanvitaminepreparaten.Detoestandvandehuid,vanhethaar,denagels,deslijmvliezen,hetgebit,delichaamstemperatuur,delengteenhetgewichtvallenhiereveneensonder. Aandachtspunten• Geefeenalgemenebeschrijvingvanwatdecliënteetendrinkt.Lethierbijopsamenstelling,
eenzijdigheidenhoeveelheid).Patroon 3: UitscheidingspatroonIedermensheeftmetbetrekkingtotdeuitscheidingeeneigenpatroon.Sommigemensenhebbendagelijksontlasting,anderenvoelenzichprimabijeenfrequentievanéénmaalperdriedagen.Ookgewoontenspelenhierbijeenrol.Vindjehetbijvoorbeeldvervelendombijiemandandersnaarhettoilettegaan,ofhebjerustenafleidingnodigindevormvaneenkrant?Verstoringenvanhetuitscheidingspatroonzijnbijvoorbeeldobstipatie,diarreeenincontinentieofwanneerjevakerofjuistmindervaakmoetplassendangebruikelijk.Ditpatroonomvatdusdeuitscheidingsfunctievandarmen,blaasenhuid.Desubjectiefbeleefderegelmaatengebruikvanmiddelenomdeontlastingoptewekkenvalteveneensonderditpatroon.Ditgeldtevenzovooreventueleveranderingenofproblemenwattijd,wijze,kwaliteiten/ofkwantiteitvanuitscheidingbetreft.Wat,totslot,ooknogonderditpatroonvalt,zijndehulpmiddelendiewordengebruikttenbehoevevanhetuitscheidingspatroon. Aandachtspunten• Zijnerbijzonderhedenophetgebiedvandeuitscheiding.Denkhierbijaanzweten,overgeven,
ontlasting.• Gebruiktdecliënthiervoormedicatie?• Heefthetbovenstaandeinvloedophetpsychischwelbevinden?
checklistsignaleringsplannen 3
Patroon 4: activiteitenpatroonOnderditpatroonvallenverschillendecategorieënactiviteiten,zoalsbijvoorbeelddegroeienontwikkelingvanhetjongekindtotvolwassene.Hetactiviteitenpatroonheeftvaakeenrelatiemetdeleeftijd:kinderenrennenenhollendeheledag,ouderenmeteenhogeleeftijdzijnveelminderactiefenvoelenzicheerdermoe.Ditpatroonheeftbetrekkingopzelfzorgactiviteitenalshygiënischeverzorging,aankledenennaarhettoiletgaan.DitnoemenweookweldeActiviteitenvanhetDagelijksLeven(ADL).Verstoringeninhetactiviteitenpatroonkunnenwordenveroorzaaktdooreenlichamelijke(chronische)ziekte,leeftijdofweleenpsychischeziekte.Hetactiviteitenpatroonomvateigenlijkhetgeheelvanlichaamsbeweging,activiteiten,ontspanning,recreatieenvrijetijdsbesteding.Ookdesoort,kwaliteitenkwantiteitvanlichaamsbewegingenregelmatigbeoefendesporthorentotditpatroon.Totslotmakendevrijetijdsbestedingenallerecreatieveactiviteitendiedezorgvrageralleenofmetanderenonderneemtdeeluitvanditpatroon.Denadrukligtdanwelopactiviteitendievangrootbelangzijnvoordezorgvrager.Aandachtspunten• Bijzonderhedenophetgebiedvanz’nademhaling?• ZijnerbijzonderhedenophetgebiedvanhoudingLichaamstaal,mimiek(uitstraling).• Hoeisdemotoriekontwikkeld(grove-fijnemotoriek)?;hoeisdeafstemmingvanbewegingen
opelkaar;isbewegensoepel,gespannen,verkrampt?;isersprakevanonwillekeurigebewegingen;motorischeonrusten/ofsteedsherhalend;schijnbaarnutteloosbewegenen/ofhandelen;isersprakevanonhandigheid,slordig-heidetc.
• Zelfzorgvaardigheden(hygiëne,uiterlijk);kleding(aan-uitkleden,netheid).Zorgvoordirecteomgeving(aankleding,orde);zorgvoorcorveetaken.
• Eigenverantwoordelijkheid;initiatief;motivatie;uitvoering(snelheid,planmatigheid,zorgvuldigheidenzelfstandigheid).
• Hoeisz’nuitgavepatroon(buitensporigveelgeldopmaken).• Hoegaatdecliëntommetzijnvrijetijd?• Problemenophetgebiedvanwerkofdagactiviteiten?
Patroon 5: slaap en rustpatroonDebehoefteaanslaapverschiltperindividu,maardemeestevolwassenenhebbenvoldoendeaan7à8uurslaappernacht.Jongekinderenhebbenmeerslaapnodig,ouderenslapenwatminderdiepenwordenvakerwakker.Slaapstoornissenkunnenontstaandoorfactorenalseenveranderinginhetactiviteitenpatroon,pijn,angst,verdriet,effectenvanmedicijnen,ofeenveranderinginomgeving.Sommigenkunnennietslapenineenvreemdeoflawaaierigeomgeving.Jekuntslaapstoornissenonderscheidenin:inendoorslaapstoornissen.Hetgevolgvanslaapstoornissenis,zekerwanneerjelangeretijdnietgoedslaapt,datjeoverdagmoeenslaperigbentmetallemogelijkegevolgenvandien.Zokunnenzichzakenvoordoenalsconcentratieproblemen,verminderingvandraaglast,ofeenverminderdactiviteitenpatroon.Hetslaap-rustpatroonomvathetpatroonvanperiodenvanslaap,rustenontspanningverspreidtoverhetetmaal.Inbegrepenzijndesubjectievebelevingvandekwaliteitenkwantiteitvandeslaapenrustendehoeveelheidenergie,alsmedeeventuelehulpmiddelenzoalsslaappillenofbepaaldegewoontenvoorhetslapengaan.Aandachtspunten• Bestaatereenevenwichttusseninspanningenontspanning.• Slaapbehoefte,in-ofdoorslaapproblemeneneenzelfstandigehanteringhiervan,• Iseronderzochtofersprakeisvaneenlichamelijkeoorzaak?• Gebruikvanslaapmedicatie.
checklistsignaleringsplannen 4
Patroon 6: cognitie- en waarnemingspatroonDitpatroonheeftbetrekkingopdewaarneming,dezingevingvandewaarnemingendegewaarwordingen:demanierwaaropwedewereldomonsheenbeschouwenendebetekenisdieweeraangeven.Dezekunnenwewaarnemenviaonzezintuigen:gehoor,gezichtsvermogen,dehuidenhetreukvermogen.Problemeninhetcognitiepatroonontstaanbijvoorbeeldwanneerjepijnhebt,slechtzietofhoort,nietgoedmeerkunnenruikenofeendeelvanjelichaamniet(meer)kuntvoelen.Hetdenkproceskanookverstoordzijn.Voorbeeldwaarbijersprakeisvaneenverstoorddenkprocesisbijeenverlaagdbewustzijn,eenverminderdeoriëntatie,geheugenverliesofheftigeangst.Hetgaatinditpatroondusomdefunctiesvanwaarnemen,informatieverwerking,leren,denkenenproblemenoplossen.Hiertoebehoortechterookdeadequaatheidvanzien,horen,proeven,voelenenruikeneneventuelecompensatiemechanismenofprothesen.Ookdepijnzinenomgangmetpijnvallenonderditpatroon,alsmedehettaalvermogen,geheugen,oordeelsvermogenendebesluitvorming.Aandachtspunten• Bijzonderhedenmetbetrekkingtotdezintuiglijkewaarneming,wijzevanpijnbeleving• Isersprakevaneeninformatieverwerkingsstoornis.Informatievoorziening(doorzintuigen):
gewoonteenproblemenmetzien,horen,ruiken,proevenentast.Ishieronderzoeknaargedaan.• Bijzonderhedenmetbetrekkingtotdekorte-enlangetermijngeheugen.• Isdecliënttevolgeninzijn(uitingen)vandenken.Isersprakevangedachtesprongen(vandehak
opdetak).• Zijnersteedsterugkerendethema’s/onderwerpenin(uitingenvan)hetdenkenvandecliënt,zoja
welke?• Isdecliëntinstaatfantasieenwerkelijkheiduitelkaartehouden.• Kandecliëntzijngedachtenuiten,hoedoethijdat(breedspraak,omslachtigheid).• Hoeishetdenkniveauvandecliëntintermenvanconcreetenabstract.• Oriëntatieintijd,plaatsenpersonen:intijd(jaarritme;seizoenen;weekritme;dagritme;
tijdsbesef;klokkijken;duur);inPersoon(onderscheidendb.v.cliënt–groepsleiderherkennen)eninplaats.
Patroon 7: zelfbelevingspatroonEenvaakgehoordetermwaarmeeeengoedzelfbelevingspatroonwordtaangeduidis‘lekkerinhetvelzitten’.Wanneereenpersoonlekkerinzijnvelzit,voelthijzichenergiek,ishijactiefentamelijktevredenmetzichzelf,zowelwatbetreftzijnlichaam,alswatbetreftzijnmogelijkhedenenhijstraaltdatuitnaaranderen.Hettegenovergesteldekanookvoorkomen,tijdelijkofmeerpermanent:iemandisniettevredenmetzijnlijf,hijvoeltzichangstigenonzeker,hijvindtdathijtotminderinstaatisdanpersoneninzijnomgeving.Vaakvoelthijzichlichamelijknietprettigenfutloos.Zijnenergieisverdwenenenhijziettegendedagop.Alhoeweliedereendezegevoelenstijdelijkweleensheeft,hebbensommigenzevaakofbijnaaltijd.Hetzelfbelevingspatroonbetreftdewijzewaaropiemandzichzelfziet.Hetgaatomdeideeënoverdeeigenvaardigheden(cognitief,affectiefoflichamelijk),hetzelfbeeld,deidentiteit,hetgevoelvaneigenwaardeenhetalgehelepatroonvanemoties.Aandachtspunten• Hoeisdebasalegemoedstoestand(wisselend,gelijkmatig,neerslachtig,somber,gelaten,vrolijk,
uitgelaten,overdrevenopgewekt,gedreven,geagiteerd,gedrag,gelaatsuitdrukking,spraak).• Toontdecliëntemotiesenzojahoeuithijdat?• Isersprakevanwisselendeemotioneleuitingenenmetwelkeintensiteit.• Hoebeleeft(ziet)decliëntzichzelf.
checklistsignaleringsplannen 5
Patroon 8: rollen- en relatiepatroonIederindividuvervultinhetleveneenaantalrollen:zoalsbijvoorbeeldderolvanmoeder,zoon,chefophetwerk,aanvoerderineenvoetbalteam,buurman,oppasmoeder,vrijwilligerenz.Menvervultdezerollenineenrelatietotanderen:jebentdemoederbinneneengezin,dezoonvanjeouders,dechefvanjemedewerkers,devrijwilligertenopzichtevandeleraren.Metiedervandezemensenhebjeeenbepaalderelatiedietamelijkvastomschrevenisdoorderoldiejeopjehebtgenomenendoordeverwachtingendiedaarbijhoren.Dezerelatieskunnenwordenverstoordwanneerjeverminderdemogelijkhedenhebomtecommuniceren,wanneerjesociaalgeïsoleerdbentenweinigrelatieshebt,wanneerjeroldoorbijvoorbeeldziekte(gedeeltelijk)hebtmoetenopgeven,wanneerergezinsproblemenzijn,ofwanneeroudersnietkunnenvoldoenaanhunouderrol.Ookdesubjectievebelevingvanrollenenrelaties,detevredenheidvandezorgvragerermeeeneventueleverstoringenbehorentothetpatroon. Aandachtspunten:1)Legtdecliëntcontact?
• Mogelijkhedentotcommunicatie(gebarentaal,lichaamstaaletc).• Doenerzichmomentenvoorwaarophetcontactabsoluutnietteleggenis(beschrijfvormen
tijdsduur).• Afwezigheid(isklaarwakkermaarinzichzelfgekeerd,hoortenziet).Verlaagdbewustzijn
(dingendringennietdoor,isookmetaandrangniettebereiken).
2)Hoecommuniceertdeclient?• Hoelegtdecliëntcontact,denkhierbijaan:passief/actief;positief/negatief;durf/angst;
verbaal,tactiel,oogcontact,non-verbaal.• Isersprakevancontactmetdeomgeving(gebeurtenissen,incidenten).
3)Communiceertdecliëntopdezelfdemanierbijdezelfdepersonen?• Toontdecliëntvoorkeurofafteertenaanzienvanpaaldepersonen.• Watisdeintentievanhetcontact(eigenbelang,functioneel,socialeomgang).• Ishetcontactwederzijds,doethetrechtaandeander;watisdeinhoudvanhetcontact.• Watisdeduurvanhetcontact.• Kandecliëntzelfhetcontactonderhouden/aanhouden.• Watisdeaardvanhetcontact(vluchten,vijandig,vriendschappelijk,onverschillig).
4)Hoemaaktdeomgevingcontactmetdecliënt?• Hoegaatdecliëntinopaangebodencontact.• Watvoorgevoelensroeptdecliëntinhetcontactop.
5)Socialeaspecten:• Intuïtief(aanvoelen);rekeninghoudenmetanderen;genegenheid;persoonlijkeopstelling.• Adaptief(aanpassen);hoepastdecliëntzichaanz’nomgeving;opstelling(dominant,
meegaand,etc.).• 0mgangswijze;constructief(vriendelijk,persoonlijk,hulpvaardig);destructief(pesterig,stoken,
roekeloos).
6)Hoeishetcontactmetfamilie,omgeving?Hoewordthetcontactdoorbeidepartijenonderhouden.
Patroon 9: seksualiteit- en voortplantingspatroonHetisvoormensenbelangrijkomhunseksualiteittekunnenbelevenopdemanierdiebijhenpast,ineenhomo-ofheterorelatieenallevariantendiedaarbijmogelijkzijn,omdatzijdatals
checklistsignaleringsplannen 6
eenzinvollelevensvervullingzien.Eenlichamelijkeofpsychischeziekteisvaakvaninvloedopdeseksualiteitsbeleving.Hierdoorvoelenmensenzichgenoodzaaktopzoektegaannaarnieuwevormenomaanhunbehoeftentekunnenvoldoen.Hetpatroonomvatookdematevan(on)tevredenheidmeten/ofproblemenophetgebiedvanseksuelerelaties,seksualiteitsbelevingenhetvoortplantingspatroon. Aandachtspunten• Hoeuitdecliëntzijnseksualiteit(zichzelfenanderen)?• Isersprakevanseksueelmisbruik?• Isersprakevanbelastendeervaringenopseksueelgebied.• Hoereageertdecliëntopintimiteit.• Gezondheidsvoorlichtingenopvoeding.Opwelkewijzeisdecliëntvoorgelicht?Patroon 10: stressverwerkingspatroon.Iedermensheeftvoorzichzelfeenmaniervanomgangmetdagelijksoptredendeproblemengevondenenweethoehijopstressvollegebeurtenissenreageert.Deéénwordtsnelpaniekerigenongerust,deanderblijftkalmendenkt‘dathetwelgoedzalkomen’.Sommigenreagerenvoornamelijkemotioneelopdergelijkegebeurtenissen,anderenproberenverstandelijkdezakenopeenrijtjetezettenengreepopdedingentekrijgen.Bijmeerernstigeproblemen,alslichamelijkeofpsychische(chronische)ziekten,vluchtensommigeninovermatigdrankgebruik,veelroken,veelmedicatieofontkenningvandeernstvandesituatie.Wanneeriemandietsisoverkomen,zoalseenbrandofeenongeluk,kanhetzijndatdepersooninkwestiediegebeurtenisiederekeerweerbeleeftenerbijnanietvanloskomt.Hetpatroonomvatdewijzewaaropiemandinhetalgemeenmetproblemenenstressomspringt.Inbegrepenhierbijzijndereserves,dedraagkrachtofhetvermogenomeenpersoonlijkecrisistedoorstaan,copingmechanismen,steunvanfamilieofanderen(mantelzorg)enhetsubjectiefervarenvermogenommachtoverdesituatieuitteoefenen.Aandachtspunten• Zijneropditmomentomstandighedendieveelstressveroorzaken?• Hebbenerrecentelijkgroteveranderingeninhetlevenvandecliëntplaatsgevondenenhoeging
decliëntdaarmeeom?Ditgeldtookvoorhetverleden.• Assertiviteit.• Reactieopcrisissituaties.• Verwachtingenvandecliëntt.a.v.agressie.• Omgangsvormen,reactiecliëntopaangebodenhulpvananderen,correctiesdooranderen.• Uitenvanemoties,affectiviteit.• Zijnerbeperkingenvandebewegingsvrijheid(middelenenmaatregelen,juridischkader),
zojawelkeenwaarom.Hoereageertdecliënthierop.Draagtdecliënthierookzelfverantwoordelijkheidin,zojahoegaathijhiermeeom.
• Hoereageertdecliëntopdebestaandehuisen/ofinstellingsregels.
Patroon 11: waarden- en levensovertuigingenpatroonAlhoeweliemandnietvoortdurendopzoekisnaar‘dezinvanhetleven’vraagteenmenszichwaarschijnlijktochregelmatigafwaaromgebeurtenissenplaatsvinden:waaromsterfteenkindvanvijfenblijftiemandvan90jaarinleven,waarombreekteroveralindewereldoorloguit,waaromkrijgjijdezeziekte,waaromismeditongelukoverkomenofhebjenietuitgekekenbijhetrijden?Ditheefttemakenmethetgeeniemandbelangrijkenvanwaardevindtinhetlevenenwanneeriemandvindtdatdegrensisoverschredenenzijnleven‘omvergegooid’is.Debasislijktverdwenen.Geloofkanhierbijeenbelangrijkerolspelen.
checklistsignaleringsplannen 7
Hetwaarden-enlevensovertuigingenpatroonomvatdusdewaarden,normen,doelstellingenenovertuigingen(ookdespirituele)waaropiemandzijnkeuzenenbeslissingenbaseert.Inbegrepenwordtwatiemandbelangrijkachtinhetleveneneventuelesubjectiefervarenconflictentussenbepaaldewaarden,overtuigingenofverwachtingentenaanzienvandegezondheid.
Aandachtspunten• Cultureleaspecten(waarden,normen)• Welkevragen/opmerkingen/wensenheeftbewonerm.b.t.:-Aandachtvoorreligiebinnende
leefgroep.-Vieringvanreligieuzefeestdagen.-Kerkbezoek.-Gebruikvanvoedingsmiddelen.-Medischhandelenbijernstigeziek
• Hoewordteromgegaanmetnormenenwaarden?
Signaleringsplanvoorbeeld 1
Naamcliënt X
Naamgroepsbegeleider NatasjaVeldkamp
Datum maart2005
Fase 0: de situatie is normaal / stabiel (evenwicht)
Vroege voortekenen Acties uitgevoerd door cliënt, sociaal netwerk en groepsleider / behandelaar
1. Dagprogramma•Staat,na1keergewekttezijnop,maakttoiletenisoptijdvoorhetontbijt
•Doetzijncorveetaken•Startoptijdmetdagprogramma
2. ADL Functies•Onderhoudt,naenigestimulatie,zijnkamer
•Doetzelfstandigboodschappen,doetgeenoverbodigeuitgaven
3. Lichamelijke gezondheid en slaapkwaliteit
•Gaatoptijdnaarbedenheeftgeenlastvanslaapproblemen
•Heeftgeenlichamelijkeen/ofpsychosocialeklachten
4. Spanning, stemming, zelfbeeld en omgevingsafhankelijkheid
•Functioneertzondersnelgeïrriteerdtezijn
•Opgewektengezondezelfspot
5. Medicatie•Neemtmedicatiezonderproblemeninenvraagthierzelfom
6. Familie en omgeving•Voeltzichmindergeremdenpraatuiteigenbewegingmetgroepsleidingoverwathembezighoudtofdwarszit
•Ervaartsteunvangroepsleidingenstaatopenvooradvies
•Isgezelligaanwezigingroepsverband
•Hemeencomplimentgeven,positiefbevestigen
•Waarderinguitsprekenvoorhetonderhoudenvanzijnkamer•Eventueelgedaneaankopensamenmethem“bewonderen”•Bevestigendathijhetgoedheeftgedaan
•Benoemendathijdegoedekeuzemaaktomtijdigtegaanslapen•Aangevendathijer“uitgerust”uitziet
•Benoemennaarhemwatjezietinzijngedrag,ditpositieflabelen
•Waarderinguitsprekendathijzelfaanmedicatiedenkt
•Ingaanopzijnbehoefteombepaaldedingentebespreken•Tijdens“informele”gesprekken”afcheckenwathembezighoudt•Benoemendathijgezelligaanwezigisendatditpositiefgewaardeerdwordt
Fase 1: het voorteken is licht tot matig aanwezig (dreigende crisis)
Vroege voortekenen
1. Dagprogramma•Komtpasnameerderekerenroepenuitbed•Vraagtveelaandacht:-Draaithardemuziek-Praatoveraldoorheen-Looptgroepsleidingoveralachterna•Heeftveelstimulatienodigomzijndagprogrammatevolgen
2. ADL Functies•Neigttotverwaarlozingvanzijnomgeving•geeftteveelzakgelduitaanimpulsaankopenvanuiteenbasaalgevoelvanonvrede
3. Lichamelijke gezondheid en slaapkwaliteit•In-endoorslaapproblemen•Vermoeidheidsklachten
4. Spanning, stemming, zelfbeeld en omgevingsafhankelijkheid•Snelgeïrriteerd•Vraagtveelaandacht:-Draaithardemuziek-Praatoveraldoorheen-Looptgroepsleidingoveralachterna•Negatievestemmingeneennegatiefdenkbeeldoverzichzelfenanderen
•Hoorten/ofbegrijptnietwatanderentegenhenzeggen
•Creëertconflictsituaties,zegtofdoetdingendienietgenegeerdkunnenwordenenwaarvanhijweetdathijhierruziedoorkrijgtmetmedecliëntenofaangesprokenwordtdoorgroepsleidingwaartegenhijdan
(meestalverbaal)inverzetgaat
5. Medicatie•isslordigmetinname
6. Familie en omgeving•Heeftheimweenaarhuis•Heeftsterkedrangomproblemenviamoederoptelatenlossen,beltmoedervakerdannormaal
•Voeltzichindesteekgelaten/nietserieusgenomendoorgroepsleiding
Acties uitgevoerd door cliënt, sociaal netwerk en groepsleider / behandelaar
•Vasthoudenaandagprogramma•Aandachtvragendgedragnegeren•Heminhethierennuhouden
•Begeleidenindeverzorgingvanzijnkamer,eventueelsamenzijnkamerdoen
•Begeleideninuitgavevanzijnzakgeld,eventueelsamenboodschappendoen
•Aangaanvangesprek,bezorgdheidnoemen
•Gesprekkeninhethierennuhouden,hetnegatieveombuigennaarhetpositieve,watwilzeggenhemserieusnemeninzijnnegatievegedachtenmaarhemookdepositievedingeninzijnlevenvoorschotelen
•Hemnaarzijnkamerverwijzenomtotrusttekomen,gedurendeeenhalfuur
•Gesprekaangaanomtespiegelenwatergebeurdisenwaarinhijnegatievedenkbeeldenkanuitenendezevervolgensvoorhemrelativeren/heminzichtgeveninzijndenkpatroon
•Hetbiedenvaneensucceservaring•Hetbiedenvanegoversterkendeactiviteiten
•Hemhierattentopmaken
•Uitnodigenvoorgesprek•Wijzenopdeafspraken•Benoemenwaaromhijzichindesteekgelaten/nietserieusgenomenvoeltdoorgroepsleiding
Fase 2: het voorteken is in ernstige mate aanwezig (decompensatie)
Vroege voortekenen
1. Dagprogramma•Blijftinzijnbedliggen•Volgtzijndagprogrammaniet•Vraagtopeennegatievemaniercontinuaandacht
2. ADL Functies•Grotechaosopzijnkamer•Zijnkamerisvies
3. Lichamelijke gezondheid en slaapkwaliteit•Hoofdpijnklachten•Lichamelijkeen/ofpsychosocialeklachten
4. Spanning, stemming, zelfbeeld en omgevingsafhankelijkheid•Stemmingisgelaten,depressiefgetint•Vraagtopnegatievewijzeaandacht:-Suïcidaleuitingen-Slaanmetdeuren•Reageertopkleinedingenreedsverbaaldanwelfysiekagressief
•Luistertnietnaarwatertegenhemgezegdwordt
5. Medicatie•Wilmedicatienietinnemen
6. Familie en omgeving•Wil/gaatnaarhuisbuitendeafsprakenom•Houdtzichnietaanafsprakenenageerttegenalles
Acties uitgevoerd door cliënt, sociaal netwerk en groepsleider /behandelaar
•Negatiefclaimendgedragnegeren•Wijzenopzijneigenverantwoordelijkheid(jijwilserieusgenomenwordenenleukwerkhebben/houden,danmoetjeooklatenziendatjeditaankunt/wilt)enconsequenties(geenleukwerkenkrijgen/houden,nietdeelnemenaandagprogrammabetekentdegeheledagnietopdegroepzijnendusookdeleukedingennietmeemaken,geenaandacht)
•Samenzijnkamerschoonmaken
•Benoemendatersprakeisvanspanningshoofdpijn•Zorgwordtovergenomen
•Alshijaanspreekbaarisineengesprekzijngedachtenordenenenheminhethierennuhouden
•Bijdreigendesituatieshemgedurendeeenhalfuurseparerenenvervolgenshetgesprekaangaanwaarbijjespiegeltwaterisgebeurd
•Hemwijzenopzijneigenverantwoordelijkheidhierin
•Groepsleidingheefteengesprekmetmoederenlegtuithoedehuidigesituatieisenwelkeverschijnselenwezient.a.vspanningsopbouw
•Neutraaldeafsprakenblijvenbenoemen,hierconsequentinblijven
Signaleringsplanvoorbeeld 2
Naamcliënt X
Naamgroepsbegeleider MaartjeJanssen
Datum maart2004
Fase 0: Evenwichtsfase
Vroege voortekenen Gedrag/signaal Acties uitgevoerd door cliënt, hulpverlener of netwerk
1.Hoeervaarikmijnomgeving
2.Hethorenvanstemmen
3.Mijnstemming/gevoel
4.Muziekluisteren
5.Slaappatroon
1.Ikvertrouwanderemensen
2.Ikhoorgeenstemmen
3.Mijnstemmingisgoed
4.Voornamelijkengelstaligemuziek
5.Slaap9uurperdag+rustmomenten
Fase 1: Spanningen
Vroege voortekenen Gedrag/signaal Acties uitgevoerd door cliënt, hulpverlener of netwerk
1.Hoeervaarikmijnomgeving
2.Hethorenvanstemmen
3.Mijnstemming/gevoel
4.Muziekluisteren
5.Slaappatroon
1.Houanderenindegaten
2.Hoorgeenstemmen
3.Afentoeprikkelbaar
4.Muziekietsharder
5.Somsvergeetikrustmomenten
1.1.Ikvermijdsituatieswaarindemuziekheelhardstaat1.2.Ikvraagofdemensenommijheenmijeenbeetjemetrustwillenlatenennietteveeldrukopmewillenleggen
2.Ikneemmijnmedicatietrouwin,groepsleidinghoudtditindegaten
3.Ikgeefbijgroepsleidingaandatikmeafentoegeprikkeldvoel
4.Ikluisterzachtmuziek.Alsikmijnmuziektehardzetdanherinnertgroepsleidingmijhieraan
5.Ikprobeeraanmijnrustmomentendenken.Ookgroepsleidingherinnertmijaanmijnrustmomenten
Fase 2: Dreigende crisis
Vroege voortekenen Gedrag/signaal Acties uitgevoerd door cliënt, hulpverlener of netwerk
1.Hoeervaarikmijnomgeving
2.Hethorenvanstemmen
3.Mijnstemming/gevoel
4.Muziekluisteren
5.Slaappatroon
1.Beneenbeetjeachterdochtig
2.Hoorafentoeeenstemvaneenvrouw
3.snelgeprikkeld
4.Zetvolumeietsharder
5.Vergeetrustmomenten
1.1.Omdatikeenbeetjeachterdochtigbenzoekikhetcontactmetanderenminderopmaarzoekikmeerderustopmijnkamerop.Hetkanookzijndatgroepsleidingmijditadviseert.1.2.Ikmaakeenpraatjemetgroepsleidingengeefaandatikhetgevoelhebdatikinfase2zit.
2.Ikgeefbijgroepsleidingaandatikstemmenhoor.Groepsleidingcontroleertmijnmedicatieinname.
3.Groepsleidingbenoemddatiksnelgeprikkeldben,adviseertmijomrusttenemenofmaaktmetmijeenwandelingdooreenrustigeomgeving
4.4.Ikkijkgeent.v.tegelijkmethetluisterenvanradio.Ikprobeerhetvolumeniettehardtezetten.Groepsleidingherinnerdmijhieraan.Lukthetmijnietommehieraantehoudendanneemtgroepsleidingdet.v.of/enderadioin.
5.Ikprobeermijnrustmomententenemenenoptijdnaarbedtegaan.Groepsleidingherinnerdmijhieraan.Luktmijditnietdankangroepsleidingmijnt.v.enradioinnemenenvoordenachtmijndeurafsluiten.
Fase 3: Decompensatie
Vroege voortekenen Gedrag/signaal Acties uitgevoerd door cliënt, hulpverlener of netwerk
1.Hoeervaarikmijnomgeving
2.Hethorenvanstemmen
3.Mijnstemming/gevoel
4.Muziekluisteren
5.Slaappatroon
1.Benachterdochtig,anderenpratenovermij.Weetnietwaterommijheengebeurt
2.Hoorstemmenvaneenomadiezegtdatikmepijnmoetdoen
3.Wilmetrustgelatenworden,snelboosenverdrietig
4.LuisterveelArabische/Marokkaansemuziek
5.Kannietslapen,benheel
1.Groepsleidingzorgervoordatikmaarbeperktcontacthebmetanderen.Tijdenshetcontactisgroepsleidingheelduidelijk.Zevertellenmeduidelijkwatzevanmijverwachtenenwatzezelfdoen.
2.Groepsleidingcontroleertmijnmedicatieinname.Alsikdezenietgoedinneemdanmalenzedeze.
3.Groepsleidinglegttijdenshetcontactmomentpreciesuitwatzevanmijverwachten.Wordtikboos/agressiefofonredelijkdanverbreektgroepsleidinghetcontactenprobeerthetlaternogeens.
4.Groepsleidingzorgtervoordatikopbeperktemomentenmuziekkanluisteren.Dezemuziekiseuropeesenstaatniettehard.Gaathetheelslechtdanluisterikgeenmuziek.Ikkijkgeent.v.
5.Groepsleidingsluit‘snachtsmijndeur.Groepsleidingzorgtervoordatiknietsmeerhebomactiefbezigtezijn.Groepsleidingzorgtervoordatmijnslaapplekdonkeris.Groepsleidinggeeftmijeventueelslaapmedicatie.
Signaleringsplanvoorbeeld 3
Naamcliënt M
Naamgroepsbegeleider LeonieJanssen
Datum Maart2005
Fase 0: de situatie is normaal / stabiel (evenwicht)
Vroege voortekenen Acties uitgevoerd door cliënt, sociaal netwerk en groepsleider/behandelaar
•M.isoptijdwakker(08.15uur)•M.verzorgtzichgoedmetdeminimaleaansturing(verbaalofpicto’s)
•M.zitrustigtijdenseengesprekjemetbegeleiding•M.maaktverbaalcontactmetmedecliënten•M.accepteertsturingvanbegeleiding•HetluktM.omtherapietevolgen.(doorzettingsvermogen.)
•M.zittijdensdemaaltijdaantafel•M.houdtzijnkamerbijnaaansturing•M.maaktadequaatcontactmetbegeleiding•M.vraagtomeenactiviteit,zoalseenpraatjeofeenwandeling
•M.isaanwezigtijdenshetkoffiemoment(19.30uur)•M.geeftaanzichvrolijktevoelen•M.geeftzijngelduitdooreerstnatedenkenengoedenslechtaftewegen
M.blijftinevenwichtomdat…..•Hijgoedslaapt•Hijzijnpicto’svolgt•Hijduidelijkheeftwathijmoetenmagdoen•Debegeleidingduidelijkgrenzenaangeeft•Hijgeenonbekendesituatieshoeftaantegaanzoalsgesprekkenmetbijv.behandelaarwaarvanhijdeinhoudnietkent
•Hijgoedevenwichtheefttussenactiviteitenrust•Hijvertrouwenheeftinzichzelf
Fase 1: het voorteken is licht tot matig aanwezig (dreigende crises)
Vroege voortekenen Acties uitgevoerd door cliënt, sociaal netwerk en groepsleider/behandelaar
•M.kan‘smorgensmoeilijkopstaan•M.heeftverbaleaansturingnodigzodathijzichgaatverzorgen.
•TijdenseengesprekzitM.onrustig(heeftzweetopzijnvoorhoofd,wiebeltmetzijnbenen)
•M.geeftaanzichsombertevoelen•M.gaatmeerderemalenperdaginbad/douche•M.beltmeerals1keermetzijnfamilie(mamenoma)
•M.geeftsneloptijdenstherapie•M.doetzijnkameropruimenmetbegeleiding•M.geeftaaneenonrustinzijnlichaamtehebben•M.zegtnietstiltekunnenliggeninbed•M.geeftaantepiekeren•M.heeftveelondersteuningnodigomaantafelmeetekunneneten
•M.maaktopeeninadequatewijzecontactmetbegeleidingdoorbijvoorbeeldopzijnblotebuikteslaan,zijnhandeninzijnwangenteduwen,metnietbestaandewoordentespreken
•M.wilgraaggelduitgevenzonderdaarovernagedachttehebben
Ik kan zelf de volgende maatregelen nemen;•Medicijneninnemenvolgensvoorschrift.•Bijdebegeleidingaangevendatikonrustigben/lasthebvanspanningen.
•Naarhetadviesvandebegeleidingluisterenenhierevengoedovernadenken.
•Mijndagprogramma/pictogrammenopdeafgesprokenwijzevolgen.
•Vertrouwenhebbenindegoedebedoelingenvandebegeleidingenvertrouwenhebbeninmijneigenkunnen.
•Rustnemen.•Muziekluisteren.•Somsbewustdehuiskameropzoekenzodatiknietalleenmaaropmijnkamerben.
•Afleidingzoekenindevormvaneenactiviteitofeenpraatje
Anderen kunnen M. helpen door middel van de volgende punten;•RustigenduidelijktegenM.praten.•M.adviesgevenhoehijweerkanontspannen.•Duidelijkegrenzengeven.•Positiefstimulerenmetbehulpvanhettokensysteem.•Hemuitnodigenvooreenactiviteit.•M.serieusnemeninhetgenewathijaangeeft.•Begriptonenmaarhemwelinderealiteithouden.•Negatiefgedragnegerenofneutraalopreageren
Fase 2: het voorteken is in ernstige mate aanwezig (decompensatie)
Vroege voortekenen Acties uitgevoerd door cliënt, sociaal netwerk en groepsleider/behandelaar
•M.blijftinbedliggen•M.heeftviezekledingaanenwastzichniet•M.blijftstaantijdenseengesprek•M.zweetoverdadig•M.reageertgeagiteerdopsturing•M.isopstandig•M.heefthetgevoeldatallesfoutgaatenbenoemtdatook
•M.wilgeentherapievolgen•M.wilniksaanzijnkamerdoen.Hetiseenrotzooi!•M.wilnietaantafelmeeeten•M.trektzichterugopzijnkamer•AlsM.echtietsnietwilverhefthijzijnstem•M.geeftaanzichverdrietigtevoelen•M.doeterallesvooromzijngeldtekrijgenengeeftdituit
•M.krijgtbepaaldegedachtesnietuitzijnhoofdzoalsbijvoorbeeldvervelendegebeurtenissendieeerderzijnvoorgevallen
M. heeft tijdens deze fase veel ondersteuning nodig van groepsleiding of netwerk. Dit uit zich in:•Uitnodigenvoordeeltenemenaandagelijksedingenzoalsontbijt
•Grenzenaangeven•Neutraalreageren•Dagelijksestructuurhandhaven•Aansturingtotgebruikvanzijnpictogrammen•Gesprekmethemaangaandoorhemoptezoekenennietwachtentothijnaarjouwtoekomt
•Hemletterlijkmoetenzeggen‘watkanjenudoenomteontspannen?’
•Hemuitnodigenvooreenactiviteitenhemdusletterlijkuitde‘slechte’situatiehalen
•Samennaarzijnoverzichtslijstvanhetsignaleringsplankijkenendansameneenstapnaarevenwichtzetten.Dusdoorhemletterlijkaandehandtepakkenensamendestappendoortenemen.
•Hemwijzenopdestappenuitfase1.
top related