Çevre ve Şehİrİlİk akanliĞi Çevre yönetimi genel müdürlüğü ... · • amasya ili...

ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü

TÜRK-ALMAN BİYOGAZ PROJESİ

Ufuk SAYIN Çevre ve Şehircilik Uzmanı

2. ATIK SEMPOZYUMU

ANTALYA 25 Nisan 2012

Projenin Adı: Türkiye’de Hayvansal Atıkların Biyogaz

Yoluyla Kaynak Verimliliği Esasında ve İklim Dostu

Kullanımı Projesi

Türk-Alman Biyogaz Projesi

Federal Almanya Çevre, Doğa

Koruma ve Nükleer Güvenlik

Bakanlığı

T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı

Uluslararası İklim

İnisiyatifi (ICI)

Türk-Alman Biyogaz Projesi

Ekim 2010-Nisan 2014

Proje Yürütücüleri:

•Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü (ÇYGM)

•Alman Uluslararası İşbirliği Kurumu (GIZ)

Paydaş Kurumlar:

•Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı

•Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

•Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Türk-Alman Biyogaz Projesi

Türkiye’nin Çiftlik Hayvanı Potansiyeli

(TÜİK 2011, Hayvansal Üretim Bülteni)

27.000.000 ha Tarım Arazisi

Hayvan cinsi Adet

Büyükbaş hayvan 11.454.526

Koyun 23.089.691

Keçi 6.293.233

Kümes hayvanı 238.972.961

Projenin Amacı

Ülkemizde yoğun bir şekilde gerçekleştirilen tarım ve

hayvancılık faaliyetlerinden kaynaklanan gübrelerin ve

diğer organik atıkların biyogaz tesislerinde işlenerek

elektrik ve ısı enerjisi üretilmesi sonucu söz konusu

atıkların toprağa ve yüzeysel sulara olan olumsuz

etkilerinin giderilmesini, fosil yakıtların ikamesi yoluyla

iklimin korunmasını ve biyogaz tesisinden çıkan

maddenin tarım uygulamalarında kontrollü bir biçimde

kullanılmasını içeren bütünsel konseptin

geliştirilmesidir.

SERA GAZLARI YAYILIMI

SU KİRLİLİĞİ

TOPRAK KİRLİLİĞİ

KOKU

7

ATIK YÖNETİMİ

SÜRDÜRÜLEBİLİR

ENERJİ

ÇEVRE

TARIM

EKONOMİ

02.05.2012

cattle shed

urinary and faeces

urinary and faeces

chicken faeces

chicken farm

collection tank

(1 week)

biogas plant

self-priming

vacuum tank trailer

self-priming

vacuum tank trailer

storage tank

with stirring device

grit channel

media pump

substrate separation

biogas

main (local main)

heat (use for example glasshouse)

tighter fertilizer

liquid fertilizer

application arable land

combined heat and power unit

CHP

Türkiye İçin Bütünsel Konsept

Organik maddelerin oksijensiz ortamda anaerobik mikroorganizmalarla

ayrışması sırasında meydana gelen çok adımlı biyokimyasal reaksiyonlardan oluşan biyolojik bir süreç

- %50-75 Metan (CH4)

- %25-45 Karbondioksit (CO2)

- %0-2 Hidrojen sülfür

- az miktarda azot ve hidrojen

Anaerobik Fermantasyon

Anaerobik Fermantasyonu Etkileyen Faktörler

Sıcaklık,

Mezofilik 30 oC – 40 oC

Termofilik 50 oC – 60 oC

C/N oranı,

optimum C/N:20/30

pH,

pH: 6,8–7,2

Karıştırma,

yavaş karıştırma

Toksisite

Na, K, Ca, Mg, S, Zn, Cu, Ni, Cr, Pb

ve NH4+

Hidrolik bekletme süresi, 20 - 120 gün

Proje Hedefleri

•Hayvansal atıkların yönetimine ilişkin yasal altyapının

oluşturulması

•Biyogaz konusunda kurumsal kapasitenin geliştirilmesi

•Seçilecek pilot bölgede sürdürülebilir bir şekilde

işletilebilecek örnek bir biyogaz tesisinin kurulması için

teknik desteğin sağlanması

Yasal Altyapı Çalışmaları

• Agricultural Nitrates (Directive 91/676/EC)

• Water Protection And Management (Water Framework Directive

2000/60/EC)

• Animal By-Products Not Intended For Human Consumption

(Regulation EC1774/2002 And 1069/2009)

• EU Climate Change Policy

• Protection Of Groundwater Against Pollution (Directive

2006/118/EC)

• Fertilisers (Regulatıon EC2003/2003)

• EUWaste Legislation (Waste Framework Directive 2008/98/EC)

• Promotion of the Use of Energy From Renewable Sources

(Directive 2009/28/EC)

• Integrated Pollution Prevention And Control (Until 2013)

(Directive 2008/1/EC)

• Landfill Of Waste (Council Directive 1999/31/EC)

• Use Of Sewage Sludge in Agriculture (Council Directive

86/278/EC)

• Pure Air For Europe (Directive 2008/50/EC)

Yasal Altyapı Çalışmaları

• Çevre Kanunu

• Atık yönetimi genel esaslarına ilişkin yönetmelik

• Katı atıkların kontrolü yönetmeliği

• Tarımsal kaynaklı nitrat kirliliğine karşı suların korunması yönetmeliği

• Su kirliliği kontrolü yönetmeliği

• Toprak kirliliğinin kontrolü ve noktasal kaynaklı kirlenmiş sahalara dair

yönetmelik

• Çevresel etki değerlendirmesi yönetmeliği

• Çevre denetimi yönetmeliği

• İçme suyu elde edilen veya elde edilmesi planlanan yüzeysel suların kalitesine

dair yönetmelik

• Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği

• Kokuya sebep olan emisyonların kontrolü yönetmeliği

• Tarımda kullanılan organik, organomineral, özel, mikrobiyal ve enzim içerikli

organik gübreler ile toprak düzenleyicilerin üretimi, ithalatı, ihracatı, piyasaya

arzı ve denetimine dair yönetmelik

• Hayvancılık işletmelerinin kuruluş, çalışma, denetleme usul ve esaslarına dair

yönetmelik (yürürlükten kaldırıldı)

• İnsan tüketimi amacıyla kullanılmayan hayvansal yan ürünler yönetmeliği

İnsan Tüketimi Amacıyla Kullanılmayan

Hayvansal Yan Ürünler Yönetmeliği

• 11/6/2010 tarihli ve 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki

Sağlığı, Gıda ve Yem Kanununun 6 ncı maddesi

‘’ İnsanlar tarafından tüketilmesi amaçlanmayan hayvansal yan

ürünlerin toplanması, taşınması, depolanması, muamele

edilmesi, işlenmesi, imha edilmesi, piyasaya arz edilmesi, ithal

veya ihraç edilmesi, transit taşınması ve kullanılması

aşamalarında, insan ve hayvan sağlığına yönelik tehdit ve

çevresel zararların önlenmesine ilişkin tedbirler Gıda Tarım ve

Hayvancılık Bakanlığınca ve mevzuatı gereği bu hususta yetki ve

sorumlulukları bulunan Sağlık Bakanlığı, Çevre ve Şehircilik

Bakanlığı ve İçişleri Bakanlığınca alınır.’’

İnsan Tüketimi Amacıyla Kullanılmayan

Hayvansal Yan Ürünler Yönetmeliği

• 24 Aralık 2011 tarih ve 28152 sayılı Resmi Gazete’de

yayımlanmıştır.

• 13 Haziran 2013 tarihinde yürürlüğe girecektir.(19. Madde yürürlükte)

• Hayvansal yan ürünler ve bunların türev ürünlerine ilişkin sağlık

kurallarını belirleyen 1069/2009/EC sayılı Avrupa Birliği

direktifi’ne paralel olarak hazırlanmıştır.

• Uygulama tüzüğü olan 142/2011/EC sayılı tüzüğe paralel olarak

hazırlanan ‘Uygulama Talimatı’ yayınlanacaktır.

İnsan Tüketimi Amacıyla Kullanılmayan

Hayvansal Yan Ürünler Yönetmeliği

Kurumsal Kapasitenin Güçlendirilmesi Çalışmaları

• Amasya ili Suluova ilçesinin hayvansal atık sorunu ve biyogaz

potansiyelini belirlemek amacıyla Alman uzmanlarca ön fizibilite

çalışması yapılmış ve raporlanmıştır.

• Mayıs 2011’de, Temmuz 2011’de ve Eylül 2011’de Çevre ve Şehircilik

Bakanlığı, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı ve Gıda, Tarım ve

Hayvancılık Bakanlığı ve özel sektör temsilcilerinin katıldığı 1.2. ve 3.

Biyogaz Teknik Eğitimleri gerçekleştirilmiştir.

• Almanya’da hayvansal atıklar ile ilgili yürürlükte olan kanun ve

yönetmeliklerin Türkçe’ye tercümesi çalışmaları tamamlanmıştır.

Kurumsal Kapasitenin Güçlendirilmesi Çalışmaları

• Federal Beslenme, Tarım ve Tüketici Hakları Bakanlığı’nın

desteğiyle Alman Yenilenebilir Hammaddeler İhtisas Ajansı (FNR)

tarafından hazırlanan “Biyogaz Üretimi ve Kullanımı El Kitapçığı”

proje çalışmaları kapsamında “Biyogaz Kılavuzu” olarak

Türkçe’ye çevrilmiştir.

Kurumsal Kapasitenin Güçlendirilmesi Çalışmaları

BİYOGAZ KILAVUZU

• Anaerobik fermantasyonun esasları,

• Biyogaz üretimi için tesis teknolojisi,

• Materyal tanımları,

• Biyogaz tesislerinin işletilmesi,

• Biyogazın hazırlanma ve değerlendirme olanakları,

• İşletme organizasyonu,

• Yenilenebilir enerji kaynağı olarak Almanya’da biyogazın yeri ve

önemi,

• Biyogaz ekonomisi

Kurumsal Kapasitenin Güçlendirilmesi Çalışmaları

• Alman Biyokütle Araştırma Merkezi (DBFZ)

tarafından Türkiye’nin Biyogaz Envanterinin

çıkarılması ile ilgili çalışmalar

gerçekleştirilmiştir. «Türkiye'de biyogaz

yatırımları için geçerli koşulların ve

potansiyelin değerlendirilmesi”» isimli rapor

İngilizce olarak hazırlanmış ve Türkçe’ye de

tercüme edilmiştir.

• Türkiye'deki Mevcut Biyogaz Tesislerine Genel Bakış

• Türkiye'deki Enerji Politikaları

• Biyogaz Potansiyel Analizi

• Hayvansal Veriler

• Tarımsal Veriler

• Tarım-Sanayi Verileri

• Biyogaz Potansiyel Hesaplamaları ve Sonuçları

• Hayvan Artıkları

• Tarımsal Artıklar

• Nadas Arazilerindeki Enerji Bitkileri

• Tarım-Sanayi Atıkları

• Belediye Atıkları

• Biyogaz Potansiyel Analizi Özeti

• Biyogaz Potansiyel Çalışmaları

• Aktör Analizi

22

Sonuçlar

•Teorik potansiyel: Belirlenmiş

alan içerisindeki tüm biyokütleden

sağlanabilecek teorik potansiyeli

ifade eder.

•Teknik potansiyel: Yapısal

ekolojik sınırlamalar ve teknik

imkanlarla kullanılabilmesi

mümkün biyokütlenin

potansiyelini ifade eder.

•Ekonomik potansiyel: Ekonomik

olarak kullanılması mümkün

potansiyeli ifade eder

(konvensiyonel enerji

sistemlerinin geliştirilmesi , enerji

kaynaklarının fiyatları).

•Gerçekleştirilebilir potansiyel:

Biyoenerjinin beklenen

kullanımını ifade eder.

Sonuçlar

•Biyogaz kullanım tesisleri için elektrik verimi %40 kabul edildiğinde,

hesaplanmış biyogaz potansiyeli ile Türkiye’nin toplam elektrik üretiminin

% 6 – 12’si karşılanabilir ve bu da elektrik üretimi içindeki yenilenebilir

enerjilerin kullanım payının % 22 – 44 değerlerine tekabül etmesi

demektir.

•Hayvan atıkları bakımından en yüksek teknik biyogaz potansiyeline sahip

iller, Bolu, Balıkesir, Sakarya, İzmir, Manisa, Konya ve Afyon olarak

belirlendi.

•En yüksek tahıl sapı biyogaz potansiyeline sahip iller Konya, Şanlıurfa,

Ankara ve Adana olarak bulundu.

Pilot Tesis Seçimi Çalışmaları

•Afyonkarahisar, Aydın, Balıkesir, Bursa, Çorum, İzmir, Kırklareli,

Konya, Manisa, Tekirdağ illerine teknik inceleme gezileri

düzenlenmiştir.

•Biyogaz konusunda yatırım yapmayı düşünen işletmeler ile hem

proje hakkında bilgi vermek, hem de ilgili işletmelerin yatırım

planları ve öngördükleri gübre yönetimlerini öğrenmek için temasa

geçilmiştir.

•Tüm çalışmalar sonrasında «Pilot Proje Başvuru Formu»

hazırlanmıştır.

Pilot Tesis Seçimi Çalışmaları

BAŞVURU FORMU

• Genel biyogaz konsepti,

• Substratlar, hammaddeler,

• Teknik özellikler,

• Çevresel ve sosyo-ekonomik konular

hakkında sorular.

• Minimum 250 kW elektrik üretim

kapasitesi,

• Hammadde olarak minimum %50

büyükbaş hayvan dışkısı kullanımı,

• Maksimum %10 enerji bitkileri kullanımı,

• Biyogaz prosesi çıktılarının tarımda

kullanımı,

• AB güvenlik standartları

adaylar için olmazsa olmaz kriterler olarak

belirlenmiştir.

26

Pilot proje hedef illeri:

Balıkesir, Konya, Bursa, Manisa,

İzmir, Aydın, Afyon, Çorum

Kırklareli, Edirne, Tekirdağ,

Çanakkale

Valiliklere resmi yazı

gönderilmiştir.

•Hedef illerin Ticaret ve Sanayi Odaları

•Kalkınma Ajansları

•Konuyla ilgili sivil toplum örgütleri

•Özel sektör

• Potansiyel yatırımcılar

• Çiftçiler,

• Enerji ile ilgili firmalar

• Danışmanlar

• İnşaat ve mühendislik

firmaları

27

Pilot Tesis Seçimi Çalışmaları

• Adaylar için bir değerlendirme

formunun hazırlanması

– Yatırımcının ve biyogaz

projesinin değerlendirilmesi,

– Uygulama kriterlerinin yerine

getirilip getirilmediğinin

kontrolü,

– Başvuruların ekonomik

fizibilitesinin, çevresel

koşullarının ve sosyo-ekonomik

konularının değerlendirilmesi,

28

Pilot Tesis Seçimi Çalışmaları

29

Proje İnternet Sitesi (www.biyogaz.web.tr)

TEŞEKKÜRLER

(ufuk.sayin@csb.gov.tr)

02.05.2012