endokrİn sİstemcontent.lms.sabis.sakarya.edu.tr/uploads/66700/35645...endokrin sistem??? •...

ENDOKRİN SİSTEM

HASTALIKLARI VE

HEMŞİRELİK BAKIMI

Gland???

• Latince “glans” kelimesinden köken almıştır.

• Salgı yapan bez anlamına gelir.

Vücudumuzda iki tip gland bulunmaktadır.

Ekzokrin glandlar (Dış salgı bezleri): Bunlar salgılarını kanallar yoluyla vücudun içine veya deriye ilerletirler. Örneğin gastrointestinal bezler, tükrük bezleri, memeler, karaciğer ve prostat.

Endokrin bezler (İç salgı bezleri): Hormon adı verilir.

• Salgılarını doğrudan kana verirler. Örneğin hipofiz, tiroid, paratiroid…

Endokrin Sistem???

• Hormon adı verilen kimyasal maddeleri üretip kan

dolaşımına salgılayarak uzaktaki hedef organlara

kimyasal uyaranlarla haber gönderen organlardır.

• Endokrin sistem bir ya da birden fazla hormonu

doğrudan kan akımına salgılayan bezlerden oluşur.

• Sinir sistemi ile karşılıklı ilişki içinde çalışır.

• İki sistem birlikte çalışarak hemen hemen bütün

metabolik aktiviteleri düzenler.

• Endokrinolojinin başlıca uğraş alanı, kan dolaşımına

salgılanan hormonlardır…

Hormonlar

• Hedef hücrelere kimyasal işaretler verir.

• Metabolizma, büyüme, gelişme ve homeostasizi (iç

denge) düzenler.

Endokrin Sistem???

Hormon salgılanması iki yolla kontrol edilir

1-Kimyasal Kontrol

2- Nörolojik Kontrol

1- Kimyasal Kontrol

• Gün içinde çeşitli uyaranlara bağlı olarak

hormonun kandaki düzey azalır.

• Negatif feed-back (geri bildirim)

2- Nörolojik Kontrol

• Santral sinir sistemi ve otonom sinir sistemi

çevreden gelen uyaranlara göre hormon

salgılanmasını başlatır ya da durdurur.

• Amaç homeostazisi dengede tutmak

Endokrin

Hormon Hedef

Hücre/

Organlar

En Önemli

Fonksiyonu

Hastalıkları

Hipotalamus Hipotalamik

Releasing ve

İnhibiting

Hormon

Ön Hipofiz

Arka Hipofiz

Ön ve arka

hipofiz

hormonlarını

düzenler.

Posterior

Hipofiz (Arka

Hipofiz)

Antidüretik

Hormon

vazopressör)

Böbrekler Böbrekler

tarafından

suyun geri

emilmesini

sağlar /uyarır.

ADH ↑ Düşük Na

sendromu

ADH ↓ Diyabetes

Insipitus

Oksitosin Uterus

dokusu

Uterusun kas kontraksiyonunu

sağlar.

Meme dokusundan süt salgısını

uyarır.

Vücudumuzda Bulunan Başlıca Hormonlar,

Etki Mekanizmaları

Endokrin

Hormon Hedef Hücre/

Organlar

En Önemli Fonksiyonu Hastalıkları

Hipofiz)

Tiroid Stimulan Hormon

Tiroid

Tiroidi uyarır.

Tiroid bezinden T3, T4

salgılanmasını uyarır.

Bütün dokuların metabolik

faaliyetlesini etkiler.

TSH↑

TSH↓

Adrenokortikotropik

Hormon (ACTH)

Adrenal

korteks

Adrenal korteksi uyarır. ACTH↑

ACTH↓

Gonodotropik Hormon

1.Folikül Stimüle

Hormon (FSH)

2.Luteinizing Hormon

Gonadlar Yumurta ve sperm üretimi

Seks hormonlarının üretimi

Kadın Hastalıkları

Doğum Dersi 3. Sınıf

Prolaktin Meme dokusu Süt üretimi Hiperprolaktinemi

Hipoprolaktinemi

Somatotropik Hormon

(STH, Büyüme

Hormonu (BH), Growth

Hormon (GH))

Yumuşak

doku ve

kemikler

Protein sentezi, glikozdan

glikojen sentezi, kemik

büyümesi

STH ↓

Puberte öncesi hipofizer

cücelik

STH ↑

Puberte öncesi

jigantizm; puberte

sonrası akromegali

Melanosit Stimule Edici

Hormon (MSH)

Ciltteki

melonositler

Adrenal korteksi uyararak

pigmentasyonu stimule

Tiroid

Triidotironin

Tiroksin

Bütün

dokular

T4 bütün

dokularda

metabolik

aktiviteyi artırır.

T3 protein, CHO

ve yağ

metabolizmasını

artırır.

Metabolik hızı

artırır,

büyüme ve

gelişmeyi

düzenler.

Tiroid bezin büyümesi

•Guatr

•Enfeksiyonu: Tiroiditis

•Malign ve selim tümörleri

Tiroid hormon↑: Hipertiroidizm

Tirotoksikoz

Graves Hastalığı (Diffüz Toksik

Guatr, Ekzoftalmik guatr)

Tiroid hormon ↓: Hipotiroidi

1) Kretinizm (Konjenital)

2) MiksödemKalsitonin Kemik, böbrek ve

bağırsaklar

Kan kalsiyum

düzeyini

düşürür, fosfat

düzeyini

artırır.

Paratiroid Parathormon Kemikler

Böbrekler

Bağırsaklar

Kalsiyum

düzeyini

yükseltir,

fosfat düzeyini

azaltır.

Hipoparatiroidizm

Hiperparatiroidizm

Adrenal

Korteks

Glukokortikoid

(Kortizon)

ACTH kontrolü

altındadır.

Bütün dokular Kan glikoz düzeyini

yükseltir.

Proteinlerin

parçalanmasını

uyarır…

Hipofonksiyonu

Akut: Adrenal Kriz

Kronik: Addison

Hastalığı

Hiperfonksiyonu

Cushing sendomu

Mineralokortikoid

(Aldesteron)

ACTH kontrolü

altındadır.

Böbrekler Sodyumun geri

emilmesi,

Potasyumun

atılması

Seks hormonları

(Androjen, östrojen,

progesteron)

Gonadlar, cilt,

kas, kemik

Üreme organlarını

uyarır ve seks

karakterlerinin

ortaya çıkmasını

sağlar.

Adrenal

medulla

Epinefrin (adrenalin)

ve norepinefrin

(noradrenalin)

(sempatomimetikler)

Kalp ve diğer

kasları etkiler…

Acil durumlarda

salgılanır, kan glikoz

düzeyini yükseltir…

Hiperfonksiyonu

Feokromasitoma

Pankreas İnsülin Karaciger

Adipoz

Kan glikoz düzeyini düşürür.

Glikojen formasyonunu artırır.

Diyabetes

Mellitus

Glukagon Kan glikoz düzeyini artırır.

Somatostatin İnsülin, glukagon ve büyüme

hormonu, gastrin, sekretin

salgısını azaltır.

Gonadlar Testis Androjenler

(Testesteron)

Gonadlar,

kas, cilt

Erkek seks karakterlerini

belirginleştirir.

Overler Östrojen ve

progesteron

Gonadlar,

kas, cilt

Kadın seks karakterlerini

belirginleştirir.

Timus T

Lenfositler

T lenfositlerin olgunlaşmasını ve

üretimini stimule eder.

Pineal Gland Beyin Seratonin

Melatonin

Hastanın Değerlendirilmesi

1-Hastanın özgeçmişi

• Geçmiş yaşamı ile ilgili sağlık durumu, büyüme ve gelişme

• Seks karakterleri (kıllarda azalma, memelerde büyüme, küçülme vb.)

• İştah, kilo, deri, terleme, saç ve idrar değişiklikleri

• Hafıza kusurları, durgunluk, psikolojik durum

• Geçmiş hastalıkları

• Yaşam biçimi, stres durumu

• Yakınmaların günlük yaşama etkisi

2-Fizik muayene

• Genel görünüm, vücut şekli, yağ dağılımı,

büyüme durumu, kilo

• Hayati bulgular

• Cilt muayenesi

• Genital organ muayenesi

• Nörolojik değerlendirme

• Tiroid bezin palpasyonu…

• Beyinde sella tursika adı

verilen bir kemik üzerine

yerleşmiş ve bir sap ile

hipotalamusa bağlıdır.

• İki lobdan oluşmuştur (Ön

lob, arka lob).

• Hormonları hipotalamus

tarafından kontrol edilir.

• Küçük bir bez olmasına

rağmen diğer endokrin

bezleri kontrol eder.

Hipofiz Bezi???

Hipofiz Hastalıklarının Temel Nedenleri

• Ön lobun fonksiyonel

tümörleri

• Fonksiyonel olmayan

tümörler

• Hipofiz infarktüsü

• Genetik bozukluklar

• Travmalar

3 temel patolojik durum

oluşur

• Hipofizin hipersekresyonu

• Hipofizin hipofonksiyonu

• Tümör dokusunun

büyüyerek beyin

dokusuna baskı yapması

HİPOFİZ ARKA LOB

(NÖROHİPOFİZ) HASTALIKLARI

ARKA HİPOFİZ HASTALIKLARI

Arka Hipofiz???

Hormonları hipotalamustan salgılanır ve arka

hipofizde depolanır.

•ADH

•Oksitosin

1-Antidiüretik Hormon= ADH

ADH↑= Düşük Sodyum Sendromu (Ekstrasellüler sıvı

fazlalığı ve dilüsyonel hiponatremi)

Belirti ve Bulgular

•Hiponatremi belirti ve bulguları

•Halsizlik, güçsüzlük, durgunluk

•Merkezi sinir sistemi ile ilgili değişiklikler

Tedavi

•Sıvı kısıtlaması, hipertonik solüsyonlar

Hemşirelik Bakımı

•Ödemli hasta bakımı

ADH↓ salgılanması (Hipofonksiyonu)=

Diyabetes Insipitus

• ADH salınımı ↓ sonucu böbreklerden suyun geri emilimi gerçekleşmez ve günde 15 lt.’ye kadar varabilen idrar çıkışı olur.

Etyoloji

• Tümör (%50), kafa travması (%10), hipofiz bezine cerrahi ya da radyoterapi uygulanması…

Belirti ve Bulgular

• Poliüri: Aşırı miktarda idrar yapma

• Polidipsi: Aşırı miktarda su içme

• Dehidratasyon belirtileri

• Semptomlar kontrol altına alınmazsa kollaps, şok, koma ve ölüm

• İdrar dansitesi 1001-1005

• Hematokritte yükselme

Tedavideki Amaç

Dehidratasyon, elektrolit

dengesizliği ve vasküler

kollapsı önlemek

• ADH’ı yerine koymak

• Etkeni ortadan kaldırmak

• Pitressin=vazopressin

(inhalasyon yolu ile günde 1

veya 2 kez 10-20

mikrogram ya da 2

mikrogram IM)

Hemşirelik Bakımı

• Dehidratasyon belirti ve

bulguları öğretilmeli

• İlaçları nasıl kullanacağı

hakkında bilgi verilmeli

• Hastalığını gösteren bir

kart taşıması gerektiği

anlatılmalı

• Kontrollerini düzenli

olması gerektiği

anlatılmalı…

ADH↓ salgılanması (Hipofonksiyonu)

Diyabetes Insipitus

HİPOFİZ ÖN LOB

HASTALIKLARI???

Ön Hipofiz???

Hipotalamustan hipotalamik releasing hormon (HRH)

ya da hipotalamik inhibiting hormon salgılanır. Bu

hormonlar hipofiz ön lob hormonlarının salınmasını

uyarır ya da inhibe eder. Bu şekilde hipofiz ön lob

hormonları dolaşıma salınır.

1- Somatotropik Hormon

2- Prolaktin

3- TSH

4- ACTH

5- Gonodotropik Hormonlar

ÖN HİPOFİZ HASTALIKLARI

1-Somatotropik Hormon (STH, Büyüme hormonu (BH), Growth Hormon (GH))

Hipofonksiyonu= Dwarfizm=

Hipofizer cücelik– Konjenital

– Kafa travması

– Menejit

– Kranial tümör

• Vücut kısımları oranlı bir şekilde gelişir fakat yetersizdir (10 yaşında bir çocuk 4-5 yaş görünümünde)

• Zeka normal

• Seksüel gelişim gecikir, fakat normal…

Dwarfizm=

Hipofizer

cücelik

1-Somatotropik Hormon

Hiperfonksiyonu

• Puberteden önce gelişirse Jigantizm= Devlik

• Erişkin dönemde ortaya çıkarsa Akromegali

adını alır.

•Büyüme hormonu hiperfonksiyonu

puberteden önce kemik kartilajları

kapanmadan başlamıştır.

•Büyüme normalden daha hızlı

olur, uzun kemikler boyuna uzar.

•Boy 2 - 2.5 metreye kadar

uzayabilir.

•Kemiklerin uzamasına bağlı kifoz

oluşur.

•Bazal metabolizma artmıştır.

•Hiperglisemi ve DM gelişebilir ve

hasta erken yaşta DM nedeniyle

kaybedilebilir.

Jigantizm= Devlik???

Akromegali???Belirti ve Bulgular• Kemiklerde kalınlaşma

• Yumuşak dokuda hipertrofi

• El, ayak ve başta büyük görünüm

• Mandibulada büyüme

• Vertebralarda büyüme ve kifoz

• Artrit ve sırt ağrısı

• Dudaklar kalın, burun etli görünümde

• İkincil seks karakterlerinde kayıp (amenore, impotans)

• İç organlarda büyüme ve komplikasyonlar

• Değişiklikler geriye dönüşümsüzdür.

• Yavaş gelişir (10-20 yıl).

Tanı ve Tedavi

• MR, tomografi

• Neden ortadan kaldırılmalı

• Neden tümör ise cerrahi

tedavi, radyoterapi

2- Prolaktin Hormonu

• Normalde prolaktin seviyesi gebelik sırasında

yükselerek, memelerin gelişmesini sağlar.

• Doğum sonrası süt oluşumunu artırır.

Belirti ve Bulgular

• Galaktore (Gebelik dışında memelerden süt gelmesi)

• Kadınlarda amenore, infertilite

• Erkeklerde empotans ve infertilite

Tanı ve Değerlendirme

• Sabah aç karnına prolaktin ölçümü yapılır.

• Kesin tanı tomografi ya da nükleer manyetik rezonans (MR) ile konur (En sık hipofiz tümörü nedeniyle oluşur).

Tedavi

• İlaç (dopamin agonistleri) ya da cerrahi girişimdir.

Hiperprolaktinemi

TİROİD HASTALIKLARI???

TİROİD HASTALIKLARI

Tiroid Bezi

• Tiroid bezi boynun ön tarafında C5 ve T1 omurları

arasına yerleşmiş kırmızı-kahve renkte bir organdır.

• Endokrin bezlerin en büyüğüdür

• Ortalama ağırlığı 25-30 gr, boyu 5 cm ve eni 3cm’dir.

• Bezin iki lobu vardır ve ortada istmus adı verilen bir

oluşum birleştirir ve H görünümü verir.

• Kan damarları yönünden çok zengindir.

Tiroid Hormonun Salgılanması

• Hipotalamus ve ön hipofiz bezi yoluyla işleyen

özel bir feed-back mekanizması kontrol eder.

• Kanda T3 ve T4 düzeyi

• Hipotalamusdan tirotropin serbestleyici hormon

(TRH) salgılanır.

• TRH hipofiz ön lobundan TSH salgısını uyarır.

• TSH (Tiroid Stimulan Hormon ya da tirotropin)

tiroit bezinden T3 ve T4 salgılanmasını başlatır.

1. Hipotalamusa kanda düşük miktarda hormon olduğu bildirilir.

2. Hipotalamus

3. Kan damarı

4. Hipotalamus ön hipofiz bezine uyarı gönderir (TRH).

5. Ön hipofiz bezi dolaşım sistemine daha fazla hormon salgılanmasını sağlar (TSH)

6. Tiroid bezi

7. Ön hipofiz bezi

8. Hedef dokular

Tiroid bezinde 3 hormon salgılanır.

•Trioksin (T4)

•Triidotironin (T3)

•Kalsitonin

Tiroid hormonunun sentezlenmesi için gerekli olan temel

element iyottur.

Tiroid hormonları tiroid bezinde sentezlenip, tiroid hücresi

proteinlerine bağlanarak depolanır ve gereksinim halinde

kan akımına geçer.

Hormon sentezi

• Yeterli miktarda iyodun tiroid içine girmesine

• Tiroid içinde normal iyot metabolizmasına

• Normal trioglobulin sentezine bağlıdır.

Tiroid Hormonun Görevleri???

• Tiroid hormonlarının öncelikli fonksiyonları hücresel

metabolik aktiviteyi kontrol etmektir.

• T3 ve T4 metabolik süreci hızlandırır.

• Troid hormonları hücre çoğalmasını etkiler ve beynin

gelişmesinde önemlidir.

• Zeka gelişiminde, sinir sisteminin fonksiyonlarını

düzenlemede etkilidir.

• Normal büyümede görev alır.

• Tüm hücrelerde karbonhidrat yağ ve protein

metabolizmasını düzenler. Protein sentezi ve

yıkımında görev alır, yağ asidi oksidasyonunda

görev alır.

• Kalp ve solunum hızını arttırır, barsaklardan glikoz

emilimini arttırır.

• Vücut ısısını düzenler.

• İnsülin antagonistidir.

• Kas tonusü ve kuvveti için gereklidir.

• Gastointestinal sekresyonu sürdürür.

Tiroid Hormonun Görevleri???

Kalsitonin???

• Yüksek düzeyde kalsiyuma tepki olarak

salgılanır ve kalsiyumun kemiklerde

depolanmasını hızlandırarak

plazmadaki kalsiyum düzeyini düşürür.

Tiroidin Fiziksel Muayenesi???

• Guatr varsa boyunda çene altında fark edilebilir.

• Muayene esnasında baş hafifçe kaldırılır. Su içerek

yutması söylenir. Bu arada boyundaki kıkırdak dokunun

hareketi, kasların durumu, kitlenin sınırları ve büyüklüğü

tespit edilebilir.

• Palpasyonla muayenede: İki elin parmakları boyun

kenarına yerleştirilir. Hastanın yutkunması sırasında

bezin yapısı hakkında bilgi edilir, nodüllerin varlığı

araştırılır.

Tiroid Bezi Fonksiyon Testleri

• Serum T 3, T 4 düzeyi: Bu testler periferal venöz kan

alınarak yapılır.

• Radyoaktif iyot tutulma testi (I-131): Tiroid bezinin iyot

tutma yeteneğini ölçmek için sık yapılan bir testtir. Ağız yolu

ile verilen I-131'in 24 saatte % 15-30'unun tiroid tarafından

absorbe edilmesi normaldir.

• Tiroid sintigrafisi: Sık kullanılan bir testtir. Tiroid

hiperplazileri ve nodüllerinin belirlenmesi için hastaya verilen

I-131'in bez üzerindeki dağılımının özel bir aletle

resmedilmesidir.

Tiroid Bezi Fonksiyon Bozuklukları

C-Tiroid hormonlarının yapım bozukluğuna bağlı hastalıklar

• Hipotiroidizm: Tiroid hormonun (T3 ve T4) az yapılması

• Hipertiroidizm: Tiroid hormonun fazla yapılması

A-Troid bezinin büyümesine bağlı hastalıklar

• Basit Guatr

• Tiroid tümörleri

B-Enfeksiyona bağlı

• Tiroidit

A- Guatr: Tiroid Büyümesi

Tiroid bezinin her türlü büyümesidir. Tiroid bezinin genellikle

normal olduğu, iltihabi bir durum ya da habis bir olayın

olmadığı durumlardaki tiroid büyümeleri basit guatr, ötiroid

guatr ya da toksik olmayan guatr adını alır.

Basit Guatr: Tiroid fonksiyonunda artma ya da azalma söz

konusu değildir. Diyette düşük iyot alımı ya da iyot emilimini

engelleyen kalsiyum ve florürün içme sularında yüksek olması

neden olabilir. Tiroid hormonu herhangi bir nedenle yetersiz

salgılanırsa tiroid bunu kompanse edebilmek için büyür.

A- Guatr: Tiroid Büyümesi-2

Basit Guatr’ın 2 şekli vardır.

Endemik guatr: Beli coğrafi bölgelerdeki kullanılan tuz ve

sulardaki iyot düşüklüğüne bağlıdır. Karadeniz bölgesinde

yüksektir. Endemik guatr iyotlu tuz alımı ile önlenebilir.

Sporadik guatr: Belli bölgelere özgü değildir. Nedeni

genetik defektlere bağlı iyot metabolizması bozuklukları,

yüksek guadrojen besinlerin (lahana, şalgam, şeftali,

ıspanak, havuç, bezelye vb) alınması ve düşük miktarda

iyot alınmasıdır. Bu besinler tiroksin yapımını engeller.

Guadrojen ilaçlar (aminotazol, talbutamid) de bu hastalığa

neden olabilir.

A-Guatr: Tiroid Büyümesi-3Belirti ve Bulgular

• Tiroid bezi büyümesi

• Büyüyen bezin larinks ve trakeaya baskısı sonucu solunum

güçlüğü, özefagusa baskısı sonucu yutma güçlüğü görülür.

• I-131 tutulması yüksektir.

Tedavi

• Amaç bezin büyümesini engellemek ve küçülmesini

sağlamaktır.

• Tiroid bezindeki büyüme iyot eksikliğine bağlı ise iyot verilir.

İyot solüsyonu ya da potasyum iyodür şeklinde verilir.

• İyot tedavisinin yetersiz olduğu durumlarda tiroid bezi

çıkarılır.

B- Tiroiditler

• Tiroid bezinin bakteri veya virüslere bağlı olarak

gelişen inflamasyonudur.

• Boyunda şişlik, ağrı ve enfeksiyon ile karakterizedir.

• Tedavide dinlenme, tiroid hormonu, kortikosteroid

önerilir. Genellikle 3-4 ayda iyileşme görülür.

• En sık görülen şekli Haşimato tiroiditidir. İdiyopatiktir,

kadınlarda daha fazla görülür. Solunum güçlüğü,

ağrısız tiroid bezi büyümesi ve disfaji (yutma

güçlüğü) olur. Vakaların 1/3’ünde hipotiroidi gelişir.

Tedavide tiroid hormonu verilir.

C-Tiroid hormonlarının yapım

bozukluğuna bağlı hastalıklar???

Hipotiroidi Hipertiroidiye

Nedenleri Primer (tiroid yetersizliği)

Tiroidektomi

Radyoaktif iyot tedavisi

Enfeksiyon

İyot eksikliği

Konjenital

Sekonder

Hipofiz adenomları

Hipofiz cerrahisi

Radyoterapi

•Toksik adenom

•Multinodüler toksik guatr

•Tiroidit

•Kanser

•Tiroid ilaçları

Hipotiroidi / Hipertiroidi Nedenleri

Hipotirodi Hipertiroidi

Kardiyovasküler Nabız yavaş, bradikardi

Kalp yetersizliği ve

büyümesi

Hiperlipidemi

Taşikardi (90-160/dk)

Nabız hızlı ve sıçrayıcıdır

Sistolik kan basıncı yüksek

Kardiyak aritmiler

Solunum Solunum sayısında

azalma

Solunum sayısında artma

Cilt Kuru, kalın

Yüzde ödem

Dudaklar kalın, dil kaba

İnterstisyel ödem

Saçlar kaba, sert,

seyrek

Sıcak ve nemli

Terlemede artma

Göz kapaklarının ileri doğru

fırlaması=Egzoftalmi

İnce telli saçlar, saç dökülmesi

Tiroid Bezin Hipo ve Hiper Sekresyonunda Görülen Semptomlar

Gastrointestinal

sistem

İştahta azalma

Kilo kazanılması

Konstipasyon

İştah artması

Kilo kaybı

Diyare

Kas-iskelet Halsizlik, yorgunluk

Hareketlerin

yavaşlaması

Kaslarda kuvvet azalması

Sinir sistemi Soğuğa hassasiyet

Zihin faaliyetlerinde

durgunluk

Uykuya eğilim

Konuşma zorluğu

Depresyon

Mental bozukluklar

Entellektüel ve motor

aktivitelerde yavaşlana

Sıcağa hassasiyet

Sinirlilik, huzursuzluk

Psikolojik dengesizlik

Ellerin titremesi

Görme bozukluğu

Kişilik değişiklikleri

Akut anksiyete

Tanı T4 düzeyi düşer, TSH düzeyi

primer hipotiroidide yüksek,

sekonder hipotiroidide ise

normal ya da düşüktür.

T3 ve T4 yükselir.

TSH düşük ya da baskılanmış

Radyoaktif iyot tutulumunda iyot

tutulumunun artması.

Tedavi Levotiroksin replasman

tedavisi yapılır.

Radyoaktif iyot preparatları (Lugol

solüsyonu)

Antitiroid İlaçlar: Propycil

Beta adrenarjik blokerler: Betabloker

Hastalıkları Miksödem Tirotoksik kriz

Graves hastalığı

Hemşirelik

Tanıları

Aktivite intoleransı

Beden ısısında değişiklik

Soğuk intoleransı

Konstipasyon

Bilgi eksikliği

Solunum biçiminde yetersizlik

Düşünce sürecinde değişiklik

Beden imajında bozulma

Beslenmede değişiklik

Bireysel baş etmede yetersizlik

Benlik saygısında azalma

Beden ısısında değişiklik

Hipotiroidi

• 1- Konjenital hipotirodizm Kretinizm (zeka özürlü)

• 2- Iyatrojenik hipotiroidzm Miksödem

Miksödem ölüme neden olabilen tiroid hormon

düzeyinin ciddi şekilde azalması ile karakterize

yaşamı tehdit eden bir durumdur.

Miksödemde Laboratuvar Bulguları

• T3, T4

• Glikoz

• Serum ozmolaritesinde

• Serum Na

• TSH

• İdrar ozmolaritesi

• İdrar Na

Belirti ve Bulgular

•Metabolizmanın yavaşlamasına bağlı belirti ve bulgular

•Kişilik değişiklikleri

•Generalize interstisyel ödem

Soğuğa duyarlılık artar, apati, hafıza kaybı, halsizlik,

depresyon, farenks mukozası kalınlaşır, dil büyür, ses

kalınlaşır. Sindirim sıvıları azalır, konstipasyon olur.

Hipotansiyon, bradikardi, hipotermi, hiponatremi, hipoglisemi,

hipoventilasyon görülür. Konuşma kaybı, ovülasyonda azalma,

böbrekte dolaşım yavaşlamasına bağlı oligürü, ödem, dilde

ödeme bağlı hava yolu tıkanıklığı, deri kuru kalın ve parşomen

kağıdı gibidir. Komplikasyon olarak ateroskleroz, psikoz ve

miksödem koması gelişebilir.

• Metabolik Asidoz

• Göğüs röntgeninde kardiyomegali, perikardiyal

effüzyon, konjestif kalp yetmezliği bulguları

Belirti ve Bulgular-2

Tedavi İlkeleri

• Solumun desteğinin sağlanması

• Hemodinamik stabilizasyonun sağlanması (Kalp ritmi, aldığı-

çıkardığı sıvı kontrolü, arter kan gazları ve elektrolit değerleri)

• Tiroid replasman tedavisi (IV tiroksin yavaş bir şekilde verilir)

• Hiponatreminin düzeltilmesi (Hiponatremide hidrasyon iyi ise

sıvı kısıtlaması, hiponatremi ağırsa hipertonik NaCl solüsyonu)

• Hipogliseminin düzeltilmesi (IV glikozlu sıvılar)

• Hipoterminin düzeltilmesi

Kretinizm???

• Fetal ve neonatal dönemde yetersiz salgılanması

metabolik aktivitede genel çöküntüye neden olur

fiziksel ve mental gelişme engellenir.

Hipertiroidizm

•T3 ve T4’ün salgılanmasının artışı ile karakterize bir

durum.

•En sık 20-40 yaş kadınlarda görülür.

Tirotoksikoz: Tiroid bezinin çok fazla miktarda

hormon salgılanmasıyla ortaya çıkan yaşamı tehdit

eden bir çok sistemin yetmezliği ile sonuçlanan

hipermetabolik ve hiperaktif bir durumdur.

Tirotoksikoz Nedenleri???

• Tiroid cerrahisi sonrası: Hormonun aşırı salgılanmasına neden olabilir.

• Hipertiroidizmin kontrollünün yetersiz olması (antitiroid ilaçların yetersiz alınması)

İyotun kontrast madde olarak kullanıldığı tanı çalışmaları

• Hipotiroidizm tedavisi

• Hipertiroidizm

• Hipertiroidizmi olan hastada cerrahi, infeksiyon, travma, ciddi hastalık, emosyonel stres sonrası

• Tiroid bezinin toksik adenomu, toksik nodülü

• Kanser

• Miksödem tedavisinde fazla miktarda tiroid hormonu kullanılması

• Hipofiz adenomu

Belirti ve Bulgular???

• Vücut ısısı > 38-41°CHastada ateşe neden olacak herhangi bir neden yok.

• Taşikardi, nb >130/dk üzerinde ve ateşle orantılı olmayacak şekilde yüksektir.

• Aritmiler ve konjestif kalp yetmezliği

• EKG’de ventriküller erken atımlar, proksismal atrial taşikardi, supraventriküller taşikadi

• Taşikardi, tremor, terleme

• Diffüz guatr, göz bulguları, hipertiroidi

• İştahsızlık, karın ağrısı, bulantı- kusma, diyare, hepatomegali ve ikter

• Huzursuzluk, ajitasyon, mani, deliryum, akut psikoz, stupor ve koma

Tanı???

• Tiroid hormon düzeyini belirlemek için kan örneği

alınır ve sonuç beklenmeden tedaviye

başlanır!!!!

• Tiroid hormon sentezinin inhibe edilmesi

(antitiroid ilaç: propycil)

• Hipertiroidinin periferik bulgularının engellenmesi

(beta bloker)

• Tiroid hormonun kandan temizlenmesi (periton

diyalizi veya plazmaferez)

• Radyoaktif iyot tedavisi (aktif olan tiroid hücreleri

tahrip edilir)

• Tiroidektomi (tiroidin 5/6’sı çıkarılır)

Tedavi???

1.Ateşin düşürülmesi (asetominofen)

2. Sıvı-elektrolit dengesinin sağlanması

3. Beslenmenin sağlanması

4. Sedasyonun sağlanması (Fenobarbital-

Luminal)

Genel Durumun Düzeltilmesi

Graves Hastalığı???

(Diffüz Toksik Guatr-Egzoftalmik Guatr)

• Tiroid bezi diffüz olarak büyümüştür.

• Hastada tirotoksikoz belirtileri görülür.

• Otoimmun bir hastalıktır. Hastanın plazmasında

TSH’a benzer maddeler vardır ve bunlar TSH’ın

bağlandığı membran reseptörlerine bağlanan Ig’lerdir.

Bu antikorlara troid stimule edici immunglobulin adı

verilir (TSI).

• Bu antikorlar tiroid bezi üzerine TSH’ın saatlik etkisine

karşın, 12 saat süren uyarıcı etki gösterir. TSI’nın yol

açtığı yüksek tiroid hormonu salgısı ön hipofizin TSH

salgısını baskılar.

Belirti ve Bulgular

• Sinir Sistemi: Çabuk sinirlenme, heyecanlanma, sıcak basması, uyku bozuklukları, dudak ve ellerde titreme

• Deri: Terli, nemli, ince; saçlar ince yumuşak, düz

• Kemikler: Osteoporoz

• Karbonhidrat metabolizması: Diyabetes mellitus

• Kardiyovasküler sistem: Taşikardi, hipertansiyon, fibrilasyon, kalp yetmezliği

• Solunum sistemi: Kas kontraksiyonlarına bağlı dispne, vital kapasitede düşme

• Sindirim sistemi: HCl artar, gastrit, diyare, iştahta artma, kilo kaybı

• Sıcaga intolerans, kilo kaybı, avuçlarda terleme

• Boyunda tiroid bezi 3-4 kat büyür.

Tedavi???

– Antitiroid ilaçlar (18 yaş altında ve gebelerde

kullanılmaz).

– Radyoaktif iyot tedavisi

– Cerrahi tedavi

• İlaç tedavisine hasta olumlu yanıt verdikçe,

toksisite gelişmedikçe ve guatr büyümedikçe

devam edilir. Aksi halde cerrahi tedavi yolu seçilir.

Egzoftalmi???

• Hipertiroidili hastaların çoğunda göz küresinin

arkasında oluşan ödem nedeniyle gözlerin ileri doğru

çıkmasıdır.

• Göz damarları genişler, kırmızılık olur, göz kapakları

kapanmaz.

• Bu durum optik sinirleri gerip görme yeteneğini

bozabilir.

• Hasta uykuda gözlerini kapatamadığı için gözler

zedelenir, gözlerin epitel yüzeyi kurur, tahriş olur ve

sıklıkla enfekte olur…

Egzoftalmiye Yönelik Bakım

• Enfeksiyondan korumak için göz bakımı

• Göz içi basıncını düşürmek için; diüretik, hipertonik

solüsyonlar

• Enflamasyonu azaltmak için glikokortikoidler

• İrritasyonu azaltmak için %1-4’lük metil selülozlu göz

damlaları

• Ülserasyon ve enfeksiyonu önlemek için göz bandı, koyu

camlı gözlük, uyurken başın yüksekte tutulması, tuz

kısıtlaması, göz egzersizleri, ileri vakalarda gözün cerrahi

olarak dikilmesi yoluna gidilir.

PARATİROİD HASTALIKLARI

9. Paratiroid Bezleri

Paratiroid bezleri kanda

kalsiyum miktarı

düştüğünde parathormon

salgılar.

Paratiroid Hastalıkları

Hipoparatiroidizm???

Paratiroid hormonunun yetersizliği sonucu kalsiyum kandan

kemiklere geçer ve plazma kalsiyum seviyesi düşer.

Nedenleri

Primer olarak hamile annelerde kalsiyumun fazla olması ve

dolayısıyla bebeğin kanında yeterli miktarda kalsiyumun

bulunması, kalsiyumunun intrauterin hayatta paratiroid

fonksiyonlarını baskılaması ile primer hipoparatiroidi

görülür.

Sekonder olarak cerrahi girişimler sırasında paratiroid

bezlerinin zarar görmesi veya yanlışlıkla alınması sonucu

oluşur.

Belirti ve Bulgular

Tiroid ameliyatlarından sonra paratiroid bezinin fonksiyonlarını değerlendirmek çok önemlidir!!!!

• Ağrılı kas krampları, halsizlik ve yorgunluk,

• Ellerde ve yüzde seyirme

• Mental ve emosyonel değişiklikler

• Kuru cilt ve sık idrara çıkma

• Chvostek bulgusu (Kulak önünde, fasiyal sinir üzerine muayene çekici ile vurulduğunda, o tarafın kasılması)

• Trousseau bulgusu (Tansiyon aletinin manşetinin şişirilip 3-4 dakika bekletilmesinden sonra ebe elinin meydana gelmesi)

• Ciddi hipokalsemide aritmiler, konvülsiyonlar ve larinks spazmı nedeniyle solunum yollarında obstrüksiyon...

• Hastada var olan belirti ve bulgular ve

laboratuvar testleri hipoparatiroidizm tanısı

koymada önemlidir.

• Serum kalsiyum seviyesinde düşüklük, fosfat

düzeyinde yükseklik ve bazen de magnezyum

seviyesinde düşüklük vardır.

• Chvostek ve trousseau bulguları hipokalsemi

tanısını doğrulayan iki klasik bulgudur.

Tanı???

Tedavi???

• Akut hipoparatiroidizm bazen paranteral paratiroid

hormonu verilmesiyle tedavi edilir (seyrek kullanılmakta;

pahalı, etki süresi bi kaç saat, hormona karşı antikor

üretilebilmekte…).

• Şiddetli hipoparatiroidizm intravenöz kalsiyum tuz

uygulaması ile (% 10’luk 10 ml Kalsiyum glukonat

solüsyonu) tedavi edilir.

• Uzun süreli tedavide kronik hipoparatiroidizmli hasta oral

kalsiyum tuzları ve D vitamini ile tedavi edilir.

• Barsaklardan fosfat emilimini azaltmak için yemeklerle

birlikte alimunyum hidroksil alması sağlanabilir.

Hiperparatiroidzm???

Aşırı paratiroid hormon salınımı sonucu kemiklerden

kana kalsiyum geçer, plazmadaki kalsiyum seviyesi

artar.

Nedenleri

• Sıklıkla adenoma olarak adlandırılan tümörler

nedeniyle oluşur.

• Hipokalsemi nedeniyle yüksek paratiroid hormon

salınımı nedeni ile oluşur (D vitamini eksikliği,

malabsorbsiyon, kronik renal yetmezlik nedeniyle)

Belirti ve Bulgular

• Halsizlik, laterji, reflekslerde azalma

• Bulantı-kusma, karın ağrısı, anoreksiya, konstipasyon..

• Depresyon, mental değişiklikler ve kişilik değişiklikleri

• Kardiyak aritmiler, hipertansiyon

• Poliüri, idrar yollarında taş

• Kas tonüsünde azalma, zayıflık

• Kemik ağrıları, kemiklerden mineral kaybı, kırıklar,

• Konfüzyon, koma

• Nemli cilt diğer belirtilerdedir.

• Serum kalsiyum seviyesi, parathormon düzeyi

• 24 saatlik idrarda kalsiyum seviyesi artar.

• Ciddi durumlarda röntgende mineral kaybı görülür. Bazen de spontan kırıklar olana kadar fark edilmez.

Tedavi

• Eğer neden bir tümör ise cerrahi olarak çıkarılır.

• Hastalara bol sıvı alması ve kalsiyum alımını sınırlandırması istenir. Oral fosfat verilmesi de gerekebilir.

• İdrarla kalsiyum atımını arttırmak amacıyla Lasix

ADRENAL (BÖBREK ÜSTÜ) BEZ

HASTALIKLARI

Adrenal Bezler

1-Medulla

• Epinefrin

• Norepinefrin

2- Korteks

• Glikokortikoidler (Kortizol)=

Steroid

• Mineralokortikoidler

(aldesteron) = Streoid

• Seks Steroidleri

Adrenal korteks vücuttaki aşırı

baskıyı azaltmada önemli rol

oynar.

Vücut ağır baskı altındayken,

hipotalamus hipofiz bezine ACTH

hormonu salgılaması için emir

gönderir.

ACTH hormonu da adrenal

korteksi uyararak kortikosteroid

üretmesini sağlar.

Kortikosteroid vücudun proteinler

gibi karbonhidrat olmayan

moleküllerden glikoz yapmasını

sağlar.

Böylece vücut ekstra enerji elde

ederek, baskıyı azaltmış olur.

HASTALIKLARI

Adrenal Korteks Hormonları ve Fonksiyonları

Glukokortikoid

(Kortizon)

Kan glikoz seviyesini yükseltir.

Protein katabolizması

Sodyum ve su retansiyonu

Gastrik asit ve pepsin üretimi artırır.

Antienflamatuar etki

Yeni antikor salımını azaltır.

Emosyonel değişiklik yapar.

Mineralokortikoidler

(Aldesteron)

Su ve sodyum retansiyonu

Kan basıncını yükseltir.

Potasyum, magnezyum ve amonyum

iyonlarının atılımını sağlar.

Adrojenler Erkeklerde ses kalınlaşması, kıllanma

yapar, kas tonüsünü etkiler.

Kadınlarda cinsiyet iç güdüsünü etkiler.

HASTALIKLARI

Epinefrin (Adrenalin) Norepinefrin (Noradrenalin)

Kalp hızı Artırır Artırır

Kardiyak out-put

(Kalb debisi)

Artırır Normal veya azaltır

Aritmiler Yapar Yapar

Kan basıncı Yükseltir Yükseltir

Kan şeker Yükseltir (Karaciğerde

glikojeni glikoza çevirir)

Normal veya yükseltir

İnsülin salınımı Yapar Yapar

GİS motilitesi Azaltır Azaltır

Bronşları Genişleme

Solunum Hız ve derinliğini artırır

Kandaki yağ asitlerinin

oranını artırır.

Adrenal Medulla Hormonları ve Etkileri

HASTALIKLARI

Resimdeki kadın, yılan görüp korktuğunda, vücudundaki alarm düğmesine basılmış olur.

Beyin, böbrek üstü bezlerine yıldırım gibi bir emir gönderir

ve acil olarak adrenalin hormonu salgılarlar.

Adrenalin molekülleri kana karışır ve vücudun çeşitli bölgelerine dağılarak vücudun tehlike durumuna uygun tepkiler vermesini sağlar.

Kadının kalbi daha hızlı atar, kan şekeri yükselir, böylece kaslara ekstra güç sağlanmış olur ve tehlikeden kaçabilir…

Az salınımı sonucu akut

olarak adrenal kriz,

kronik olarak addison

hastalığı gelişir.

Fazla salınımı sonucu

Cushing sendromu

Az salınımı sonucu

osmotik diürez ve

dehidratasyon gelişir.

Fazla salınımı sonucu

Feokromasitoma

Glokortikoidlerin Mineralokortikoidlerin

Adrenal Kriz???

• Adrenal korteks hormonlarının ani bir şekilde düşmesi ile

oluşan akut hayatı tehdit eden bir komplikasyondur.

• Adrenal cerrahi, pitutuvar yıkım, kortizol tedavisinin aniden

kesilmesi ve stres tetikleyen faktörler arasında yer alır.

Belirtiler

• Adrenal yetmezlik bulguları oldukça şiddetli olarak ortaya

çıkar. Hipotansiyon, taşikardi, hızlı solunum, solgunluk,

hiperkalemi, hipoglisemi, ateş, bulantı, karın ağrısı ve

mental durum değişikliği, konfüzyon, huzursuzluk...

• Eğer tedavi edilmezse sıvı elektrolit dengesizliği sonucu

kardiyak aritmiler, vasküler kollaps, kardiyak arrest, koma

ve ölüm görülebilir.

Tedavi

• Tedaviye başlamadan öce, tam kan sayımı, elektrolitler,

BUN ve plazma kortizol seviyesi ölçülür.

• Öncelikle başlangıç tedavisi olarak 100-300 mg kortizol IV

verilir, daha sonra 100 mg kortizol 8 saatte verilir.

• Bunlara ilaveten 12 saatte bir 50 mg kortizol IM olarak

uygulanır. Kriz sonrasında oral kortizol tedavisine geçilir ve

doz yavaş yavaş azaltılır.

• Addison krizinde sık ararla hastayı değerlendirmek, sıvı

elektrolit seviyesini izlemek ve günlük kilo takibi son drece

önemlidir.

Addison Hastalığı???

Primer adrenal yetmezlik sonucu ortaya çıkan, aldesteron ve kortizol yetmezliği ile karakterize bir hastalıktır.

NedenleriEn sık neden otoimmun olaya bağlı olarak adrenal korteksin idiyopatik atrofisidir. Adrenalektomi, kortizol tedavisinin aniden kesilmesi ve uzun süreli kortizol tedavisine bağlı adrenal supresyon yer alır.

Belirti ve BulgularKortizol yetersizliğine bağlı hipotansiyon, bulantı, kusma, hipoglisemi, mental semptomlar (laterji ve konfüzyon) ve hiperpigmentasyon (ciltte deri kıvrımlarında, dirsekte, dizde, parmak eklemlerinde,mukoz membranlarda, güneşe maruz kalan bölgelerde ve basınç alanlarında).

Aldesteron yetersizliğinde hipovolemi, kardiyak outputta düşme, hipotansiyon; potasyum retansiyonuna bağlı hiperkalemi ve kardiyak aritmiler görülür.

• Kesin tanı ACTH testi ile konur.

• ACTH IM olarak uygulanır. Normal adrenaller ACTH’ya yanıt olarak kortizol salgısını arttırırken adrenal yetmezliğinde bu artış olmaz.

• Bunun dışında serum kortizol seviyesinde düşme, hiponatremi, hiperkalemi, hipoglisemi gibi bulgular da ortaya çıkar.

Tedavi

• Eksik olan kortizol dışardan verilir.

• Kortizol sabah ve akşam dozları şeklinde verilir.

• Sabah tedavi dozunun 2/3’ü akşam ise 1/3’ü verilir.

• Stres varlığında stres yoğunluğuna bağlı olarak doz arttırılır.

• Hipotansiyon, halsizlik, serum sodyumunun düşük, potasyumun yüksek olduğu durumlarda kortizole ilave olarak aldesteron verilir.

• Aldesteron ise genellikle öğleden sonra ve akşam verilir.

ADRENAL (BÖBREK ÜSTÜ BEZ)

HASTALIKLARI

Kortizon (Steroid) Alan Hastada Neler Görülür?

• Sıvı elektrolit dengesizliği: Sodyum ve su retansiyonu

• Mideden HCl sekresyonunu artırdığı için mide,

duedonumda ülser yapıcı etkiye sahiptir.

• Karaciğerden glikojeni glikoza çevirip kana verdikleri için

kan şekeri yükselir.

• Proteinlerin aminoasitlere parçalanmasını artırır. Bu

nedenle kaslarda incelmeler meydana gelir.

• Kalsiyumun kemiklerden kana geçmesini artırır bu

nedenle osteoporoz gelişme riski vardır.

• Enfeksiyon belirtilerini gizler.

HASTALIKLARI

Karbonhidratların kullanımını artarak yağların depolanmasına neden olur (Bunun sonucunda hastada aydede yüz, servikal, dorsal ve abdominal bölgede yağ birikimi olur. Akneler gelişir)

Kortizon (Steroid) Alan Hastada Neler Görülür?

Beynin uyarılabilirliğini artırır hastada öfori, depresyon, hatta

ajitasyon ve halüsinasyonlar görülebilir.

Dışardan steroid alan hasta herhangi bir stresörle

karşılaştığında steroid dozu artırılmalıdır.

Steroid tedavisi birden kesilmemelidir (Dışardan verildiği sürece

sürrenal bezde tembellik atrofisi gelişir. Atrofiye olan bezden

sekresyon olmayacağı için adrenal kriz gelişebilir!!!)

Cushing Sendromu???

Adrenal korteksin hipersekresyonu sonucu dolaşımda aşırı

kortizol ve diğer glukokortikoidlerin bulunması ile oluşur.

Nedenleri

• Adrenal bezin hiperplazisi

• Adrenal bez adenom ve karsinomu: Vakalar yaklaşık %25

oranında adrenal tümörler nedeni ile oluşur.

• Hipofiz ön lob tümörleri

• Akciğer ve diğer dokuların karsinomuna bağlı olarak

kortikotropinin fazla salgılanması

• İyatrojenik olarak tedavi amacıyla ACTH’ın fazla verilmesi

HASTALIKLARI

Belirti ve BulgularGörünüş

• Aydede yüz (yanaklar yağlı ve

kırmızı, dudaklar kalın)

özellikle omuzlarda ve

boyunda yağ depoları, yassı

şişmanlık

• İnce ve zayıflamış cildin alttaki

yağ dokusu tarafından

gerilmesi sonucu pembe mor

strialar

• Kapiller frajiletinin artışına

bağlı ekimoz ve peteşiler

Kardiyovasküler

• Sıvı völüm artışı

• Hipertansiyon, kalp

bozuklukları

Kas ve kemikler

• Kas harabiyetinden dolayı

ekstremitelerle yapılan işler

sırasında çabuk yorulma

• Sırt ağrısı

• Kemik katabolizmasının

artışına ve kortizolün kollajen

sentezi ve kalsiyum emilimi

üzerine olan inhibitör etkisi

nedeniyle osteoporoz

HASTALIKLARI

Gastrointestinal Sistem

• HCl sekresyonunda artış

Metabolizma

• Hiperglisemi

İmmün Sistem

• İnflamasyon ve immün cevabın baskılanması

Emosyonel durum

• Öfori veya irritabilite

• Depresyon

Sıvı ve elektrolit

• Sodyum ve su retansiyonu, hipokalemi

Üreme sistemi

• Androjen fazlalığı sonucu kadınlarda hirsutizm, menstruasyon bozukluğu

Belirti ve Bulgular-2

Laboratuar testleri

• Plazma kortizol ve ACTH seviyesinin yüksek

olması, hipokalemi, hiperglisemi, lökositoz,

hipokalsemi…

• Serum ve idrar kortizol seviyeleri artar, bazen

normal değerler de görülebilir.

BT veya MR

• Tümörden şüpheleniliyorsa tömörün yerleşimini

ve boyutlarını değerlendirmek için yapılabilir.

Tedavi

• Hastalığın nedenine ve hastanın özelliklerine göre cerrahi,

radyoterapi ve ilaç tedavisi şeklinde olabilir.

• Eğer bu durum dışardan kortizol verilmesi ile oluşmuş ise

kortizol kademeli olarak azaltılır.

• Bir tümör nedeni ile oluşmuş ise cerrahi girişim uygulanır.

Bilateral adrenalektomi hastanın yaşamı boyunca hormon

tedavisi gerektirir.

• ACTH’ın fazla salınımına neden olan hipofiz adenomlarında

radyoterapi uygulanır.

• Hasta ameliyata alınamıyorsa ACTH salınımını ve adrenal

hormon sentezini engelleyen bazı ilaçlar kullanılabilir.

Adrenal fonksiyonları baskılayan ilaçları alan hasta akut

adrenal kriz yönünden risk altında olabilir!!!

HASTALIKLARI

Hemşirelik Girişimleri

• Kas yorgunluğuna bağlı aktivite azlığına yönelik bakım

verilir.

• Su ve sodyum tutulumuna yönelik bakım verilir.

• Yaralanma ve enfeksiyon riskine yönelik bakım verilir.

• Beslenme bozukluğuna yönelik bakım verilir. Asitli gıdalar

kısıtlanır.

• Hiperglisemi ve hipertansiyon yönünden özel dikkat

gerekir!!!

• Psikolojik destek sağlanır. Depresyona yönelik bakım

verilir.

endokrİn sİstemcontent.lms.sabis.sakarya.edu.tr/uploads/66700/35645...endokrin sistem??? •...

Documents

endokrin 101101a dr erlina overview endokrin 2011

endokrİn sİstem anatomİsİ ve fİzyolojİsİ · 2017. 1....

az endokrinológia alapjai · az endokrin rendszer...

anatomi endokrin

farmakologi endokrin

histologi endokrin

jurnal endokrin

endokrİn sİstem anatomİsİ ve fİzyolojİsİ...endokrin...

kelenjar endokrin

rİyÂzusrİyÂzus-...

12. sistem endokrin -...

degenratif endokrin

penyakit endokrin

bab endokrin

endokrin sistem ve hastalıkları -...

skenario endokrin

endokrin rendszer bevezetés - phys.szote.u-szeged.hu ·...

makalah endokrin

endokrin presentasi

fisiologis endokrin