emine sarsılmaz - tipografi
Post on 17-Dec-2014
8.033 Views
Preview:
DESCRIPTION
TRANSCRIPT
tipografitasarlanmış yazının sanatı
emine sarsılmaz
içerik
tipografi
nedir
yazının ortaya çıkışı
alfabenin evrimi
yazının çoğaltılması
baskı türleri
yazının okunması
temel tipografi
kuralları
yazının karakteri
yazı karakterleri ve harf yapısı
tipografi
nedir?
tipografi, harflerin ve yazınsal iletişime ilişkin diğer öğelerin görsel, işlevsel ve estetik olarak düzenlenmesidir.
yunanca’daki
"typos" (form) ve "graphia" (yazmak) sözcüklerinden türemiştir.
yazının ortaya çıkışıinsanoğlunun bilinen en eski iletişim aracı, mağara
duvarlarına çizilen resimlerdir.
iletişime dair yazı öncesi tüm süreçlerde, resimsel yaklaşım ve benzeştirme yoluyla mesajları kurgulama biçimi etkindir.
yazının ortaya çıkışıçivi yazısı tabletlerkil tablet üzerine çivi yazısı, standardize
edilmiş yazma biçiminin bilinen en eski formudur.
yazının ortaya çıkışıhiyeroglifleryazı, mısır uygarlığı’nda içinde
sembollerin yoğun olarak bulunduğu, işaretler yerine resimsel simgeler kullanılan hiyeroglifler biçiminde karşımıza çıktı.
ifade edilmek istenen düşünceler karmaşıklaştıkça simgelerin sayısı da arttı. bu da, yaklaşık 750 farklı piktogramın ortaya çıkmasıyla sonuçlandı.
yazının ortaya çıkışıfenike
alfabesi
fenikeliler, m.ö. 1600’lü yıllarda kavramları resimlemek yerine seslere işaret vererek ilk alfabeyi oluşturmuşlardır.
fenike
alfabesi, nesnelerin ilk seslerinin harfe çevrilmesiyle oluşturulan 22 harfli bir alfabeydi.
yazının ortaya çıkışıyunan alfabesiyunan alfabesi, fenike
sisteminden uyarlanarak
oluşturuldu.
yazının ortaya çıkışıaram, arap
ve ibrani
alfabeleri
fenike
alfabesinden uyarlanan diğer alfabelerdir.
yazının ortaya çıkışıroman alfabesibugün kullanılan 26 harfli roman alfabesi, yunan
alfabesinden çıkmıştır.
yazının ortaya çıkışı
yazının çoğaltılmasıyazının kullanılmasının yaygınlaşmasıyla birlikte okur-yazar
olmanın önemi arttı. okuma -
yazmanın kolaylaşmasıyla birlikte, bilgiyi yazılı olarak kaydedip yayma ihtiyacı ortaya çıktı.
taş ve deri üzerine el ile yazılan yazı, tek ve özgün eserlerin ortaya çıkmasına neden oldu. ancak bu, oldukça zahmetli bir teknik ve işçilik gerektiren yavaş bir süreçti.
üzerine yazı yazılabilecek madde arayışı, farklı çözümler getirdi. mısırlılar papirüs, bergamalılar
parşömen, ibraniler
deri, persler
bambu örgüsü, çinliler
ipek üzerine yazı yazdılar.
yazının çoğaltılması
yazının çoğaltılması tarih boyunca farklı şekillerde olmuştur.
-
yüksek baskı (relief)-
çukur baskı (intaglio)-
düz baskı (planographic)-
foto-dizgi-
masaüstü yayıncılık
yazının çoğaltılması: yüksek baskı
yüksek baskı, m.ö. 5000’lerden beri bilinen bir yöntemdi. taştan oyulmuş mühürler kişisel imza olarak kullanılıyordu.
yüksek baskı yöntemlerinden biri olan ahşap baskı, çin’de
kullanılıyordu ve çin
alfabesi
için ideal bir yöntemdi.
gutenberg, 1450 yılında kurşun alaşımlar kullanarak metal blok kalıplar yaptı. bu buluş, basım ve yayıncılık alanında önemli bir devrim olarak kabul edildi.
yazının çoğaltılması: çukur baskı
yüksek baskının aksine, çukur bölgeler mürekkep alarak baskı gerçekleştirilir. yüksek baskıdakinden daha fazla detaya izin verir.
tüm sayfa aynı metal kalıp üzerine kazınır ve çukur bölgelere boya verilerek pres yardımıyla nemlenmiş kağıt üzerine baskı yapılır.
yazının çoğaltılması: düz baskı
1796 yılında senefelder, su ve yağın birbirini itme prensibinden faydalanarak taş baskı tekniğini buldu.
düz baskı tekniğinde fırça ve kalem kullanılması, basılan materyalde önemli ölçüde özgürlük sağladı.
yazının çoğaltılması: foto-dizgi
foto-dizgi, temelde fotoğrafik
sisteme dayalı bir dizgi sistemidir.
harflerin optik yardımıyla ışık duyarlı bir kağıt üzerine pozlanarak
tipografik
metinlerin
oluşturulduğu bu sistem, dizgi birimleri ve basımevlerinde bulunan bir sistemdi.
yazının çoğaltılması: dijital
bilgisayarların gelişmesiyle sayısal harf devrimi gerçekleşti. bu sayede baskı öncesi aşamanın önemli bir bölümü artık masaüstünde yapılmaktadır.
yazının okunması
yazının temel işlevi, işaretler yardımıyla düşünce ve bilgi aktarımıdır. bu iletişim esnasında tipografi, yazıyı okunabilir ve estetik hale getiren unsurdur.
yüzyıllar önce el ile yazılmış olan kitaplarda bile temel kaygı, okunabilirliktir. yazı ne kadar estetik olursa olsun, okunamıyorsa temel işlevi olan “okuyucuya bilgi aktarma”yı yerine getiremiyor demektir.
yazının okunması: boşlukların düzenlenmesi
kağıt üzerindeki beyaz alan, üzerindeki harflerden artakalan boş alan değil, tasarlanması gereken bir öğedir. dolu-boş dengesi, okunabilirlik açısından önemlidir.
sözcüklerin arasında bir boşluk bırakmak yeterlidir. birden fazla boşluk bırakmak metin içerisinde yazı dokusunu bozar.
yazının okunması: boşlukların düzenlenmesi
noktalama işaretlerinden önce boşluk bırakılmaz .
h a r f a r a s ı g e r e ğ i n d e n f a z l a b o ş l u k o k u n u r l u ğ u a z a l t ı r.
satır arasında gereğinden fazla ya
da az boşluk
bırakıldığında okuma güçlüğü doğar.
yazının okunması: boşlukların düzenlenmesi
Bir metinde son satırdaki sözcük için karakter sayısı en az yedi olmadır. Aksi
takdirde son satırda kalan sözcük, “dul sözcük” adı verilen bir tipografi
sorunu
olur.
Benzer şekilde, il
k satırdaki yedi karak-
terden az sözcük de “yetim sözcük” adını
alır.
Bu hatanın önüne geçe- bilmek için, metinde tirele- melerin doğru yapılması
gerekir. Profesyonel kelime işlemciler özel ayarlar ve düzenlemelerle bu hataları ortadan kaldırabilmektedir.
yazının okunması: bloklama
soldan blok, soldan sağa okuma sisteminde kullanılır. göz aynı başlangıç noktasına erişir ve satırlar arası takibi kolaylaştırır.
her iki taraftan blok, ancak sözcük bölü-
nerek
yapıldığında doluluk ve boşluk dengesi oluşturur.eğer sözcükler bölünmeden bu bloklama
uygulanırsa, “nehir” adı verilen görsel ve tipografik
hata
ortaya çıkabilir.
yazının okunması: bloklama
sağdan blok, göz her satırda farklı bir
noktadan okumaya devam etmek
zorunda kalacağından, uzun
metinlerde tercih edilmez. başlık ve ara
başlıklarda başvurulan bir hizalamadır.
ortadan blok
da, sağdan blok gibi
gözü zorladığından, metin düzenlemeleri için uygun değildir. ilk
bakışta ilgi çekiciliğinden dolayı
başlık ve ara başlıklarda kullanımı
yaygındır.
yazının okunması: büyük ve küçük harf kullanımı
BÜYÜK HARFLER KOLAY TA- NIMLANABİLİR VE GÖRSEL
OLARAK DAHA BASKINDIR. ANCAK BAŞLIK, ALT BAŞLIK GİBİ KISA YAZILARDA KULLA-
NILMASI TERCİH EDİLİR. AR- DIŞIK ŞEKİLDE İZLENEN EŞ
FORMLAR GÖZÜ YORAR.
BÜYÜK HARF KULLANILMASI GEREKEN DURUMLARDA BAŞVURULAN YÖNTEM, BAŞ HARFLERİ DAHA BÜYÜK PUNTOYLA YAZMAK OLABİLİR.
küçük harflerin gövde dışındaki üst ve alt uzantıları okunmayı kolaylaş-
tırır. Büyük ve küçük harflerin birlikte kul-
lanıldığı
metinlerde göz dinamik bir şekilde hareket eder ve formları daha kolay algılar.
yazının okunması: vurgu
gövde metninde bir sözcüğe vurgu yapmak gerektiğinde ilk başvurulan yöntem, vurgulanacak kısmı italik yapmaktır. metni bold
yapmak, altını
çizmek, BÜYÜK HARF
kullanmak veya rengini değiştirmek diğer alternatifler arasındadır.
dikkat edilmesi gereken nokta, BOLD, İTALİK, BÜYÜK HARF VE ALTINI ÇİZME
yöntemlerinden yalnızca birini
seçip kullanmaktır.
yazının okunması: noktalama işaretleri
noktalama işaretleri, metinlerin tipografik
düzenle- melerinde önemli rol oynar. yaygın olarak
yapılan hata, inch
işaretinin (``) tırnak işareti (“) yerine, foot
işaretinin de (`) apostrof (‘) yerine
kullanılmasıdır.
yapılan bir diğer hata da, alıntı veya maddeleme yaparken, asılmış tırnak veya madde imleri
kullanmamaktır.
yazının okunması: noktalama işaretleri
yazının karakteriözellikle baskı tekniklerinin gelişmesi sonucu ortaya
çıkan zenginlik, söylenecek sözlerin biçiminin de ayrıca tasarlanması gereğini beraberinde getirmiştir.
yazının karakterini sınıflamak için birden fazla yöntem vardır. kendi iç yapılarına ait özelliklere göre sınıflandırılabilecekleri gibi, geliştirildikleri döneme göre ya
da tipik kullanım alanlarına
göre bir sınıflandırma yapılabilir. en basit ayrım, “serif” ve “sans
serif” ayrımıdır.
yazının karakteri: basit sınıflandırma
bir sınıflandırma sistemine göre, yazı karakterleri beş kategoride incelenebilir.
ortaçağ’daki süslü yazıdan kaynağını alır. uzun metinlerde okunması çok kolay değildir, blackletter, gothic, old
english
olarak da bilinir.
roma dönemindeki yazılardan ortaya çıkmıştır. oransal serif
harflerden oluşur. okunabilirliği en yüksek yazı tipidir, gövde metinlerinde kullanılır.
geometrik, basit tasarımlı, sans-serif
yazı karakteridir. her ne kadar gövde metinleri için tasarlanmış olmasa da gazetelerde kullanılırlar.
el yazısı olarak tasarlanmıştır. harfler birbirleriyle bağlantılıdır. okunabilirliği çok yüksek değildir.
imaj olarak adlandırılabilecek yazı karakteridirler. genellikle belli bir durum için tasarlanırlar.
yazının karakteri: tarihsel sınıflandırma
blackletter: ortaçağ’daki süslü yazıdan temellerini alır. block, gothic, old
style, black
gibi isimler de alır.
old
style:
15-16. yy’da
italya’da
ortaya çıkan harflerden temelini alır.
italik: rönesans
dönemindeki el yazısından çıkmıştır. roman formlarına eşlik etmek üzere tasarlanmışlardır.
script:
el yazısından çıkmıştır.
transitional:
geçiş
dönemi yazıları. old
style’dan
moderne geçiş
aşamasında yer alır. artan bir kontrast ve dairesel harflerde daha güçlü dikey vurgu başlıca özelliklerindendir.
yazının karakteri: tarihsel sınıflandırma
modern:
18. yy’ın
ortalarında çıkmıştır. güçlü kontrast içerir.
slab
serif:
fırça kalınlığı farkı çok değildir, kalın ve kare serifleri
vardır.
sans
serif:
fırça kalınlığı farkı çok değildir, serif
yoktur.
serif/sans
serif:
hem serifli
hem de serifsiz
yazı karakterleri ortaya çıkmıştır.
yazının karakteri: harfin anatomisi
yazının en küçük birimi olan harfler ve bu harflerin birbirleriyle ilişkisi yazının karakterini oluşturur. 17. yy’da
fransa
kralı xiv. louis
fransız
bilimler akademisi’ne emir vererek geometrik olarak mükemmel bir yazı karakteri tasarlanması için emir vermiştir. bilginler ve matematikçilerden oluşan bir
komite 2304 kareden oluşan bir grid
sistemi üzerinde matematiksel
oran ve formülleri kullanarak harf formlarını ve birbirleri ile ilişkilerini tasarlamışlardır. bu karaktere “romaine
du
roi” adı verilmiştir ve
kraliyet basımevinde kullanılmıştır.
yazının karakteri: harfin anatomisi
yazının karakteri: harfin anatomisi
yazının karakteri: harfin anatomisi
harflerin birbirleriyle olan birliktelikleri, “espas” olarak adlandırılan harf boşluklarının düzenlenmesini gerektirir. harfler birbirinden farklı görsel ağırlık ve biçimlere sahiptir. örneğin L harfi kendinden sonraki harfle bileşkesinde ayrı bir sıkıştırma gerektirir. A harfi H harfine kıyasla çok daha fazla negatif alana sahiptir.
monospace
fontlarda tüm harfler kendi ağırlıklarına bakılmaksızın eşit yer kaplar. proportional
fontlarda ise, boşluklar orantılı bir
şekilde paylaştırılır.
yazının karakteri: ailevi ilişkiler
yazı ailesi, bir yazı karakterinin tüm ölçü ve biçemlerinin bir arada bulunmasıyla meydana gelir. bir yazı ailesi temel olarak roman, italic (veya oblique), bold, bold
italic
yazılardan oluşur.
yazının karakteri: mesaj kaygısı
yazı karakteri, yazının içeriğine uygun olduğu takdirde istenen mesajı okuyucuya (kimi zaman metni okumasına gerek bile kalmadan) iletebilecektir.
DİKKAT TEHLİKE!!
DİKKAT TEHLİKE!!
“tipografi, içeriği onurlandırmak için vardır.”Robert Bringhurst
kaynakça
Kitap
Görsel İletişim ve Grafik Tasarım, Tevfik
Fikret Uçar
I.D.E.A.S. Computer
Typography
Basics, David
Creamer
The
Fundementals
of Typography, Gavin
Ambrose
The
Non-Designer’s
Design
Book, Robin
Williams
Typography
Primer, Adobe
Makale
Digital
Typography
: a primer, Keith
Chi-hang
Tam
Web
http://www.papress.com/other/thinkingwithtype/index.htm
http://psd.tutsplus.com/articles/techniques/a-20-minute-intro-to- typography-basics/
http://briancray.com/2009/02/18/master-web-typography-8-detailed- typography-tips-for-the-web/
http://www.brochuremonster.com/brochure-articles/typography-basic- concepts.aspx
TEŞEKKÜRLER…
top related