elektrizitatea eta magnetismoa izaro egibar

ELEKTRIZITATEA

• Naturak elektrizitatearen adibideak ematen dauz. Gainera gizakiek, energia motak elektrizitate bihurtzea ikasi dau, makinak funtzionatzeko.

• Gorputzen materialen propietate bat karga elektrikoa da. Gorputzaren karga kantitatea kontuan hartuta, hiru gorputz desberdintzen dira:

POSITIBOAK NEGATIBOAK NEUTROAK

• Gorputza positiboa da, karga positibo gehiago daukazanean.

• Gorputza negatiboa da, karga negatibo gehiago daukazanean.

• Gorputza neutroa da, karga biak neurri bardinean daukazanean.

• Korronte elektrikoa,kontrako karga daukien gorputz bi alboetan jarriz, karga elektrikoa gorputzetatik mugitzea eta biak gorputz neutroak bihurtzea da.

• Gorputzak, talde bitan desberdintzen dira:

ISOLATZAILEAK EROALEAK

• Eroaleek, karga elektrikoei errez pasatzen uzten deutsee.

• Isolatzaileek, ez deutsee korronte elektrikoei pasatzen usten.

• Aparatu elektrikoek funtzionatzeko, korronte elektrikoko sareko entxufeetara konektatu behar dira.

• Konektatutako korronte elektriko multzoa, zirkuitu elektrikoa da.

• Zirkuitu desberdinak egon arren denak daukiez osogai bardinak, gutxi gorabehera.

SORGAILUA , ETENGAILUA, EROALEA, HARGAILUA

• Korronte elektrikoa sortzen dau.

Aparatuek funtzionatzeko behar diren pilak dira sorgailuak.

• Korrontearen bidea etetea eta abiatuazotea ahalbidetzen dabe.

• Kable horreetatik, korronte elektrikoak igarotzen dira.

• Zirkuituaren elementuak lotzen dabe.

• Korronte elektrikoaren energia beste energia mota bat bihurtzen daben tresnak dira.

• Korronte elektrikoaren energia beste energia mota bat bihurtu daiteke. Efektuen artean honeek nabarmentzen dira:

BEROA SORTZEA ARGIA SORTZEA MOGIMENDUA SORTZEA MAGNETISMOA SORTZEA IRUDIAK ETA SOINUA SORTZEA

• Korronte elektrikoak zeharkatzean, gorputzak argia sortzen dabe zirkuituaren zati batekin.

• Beste zatia bero moduan galtzen da.

• Elektrizitatearekin materialak hoztu edo berotu egiten dira.

• Beroa gorputzetatik igarotzen da. Ondo transmititzen danean, eroankortasun termikoa dauka.

• Korronte elektrikoa, imanen artean dagoan eroale batetik igarotzean, energia elektrikoa mogimendu bihurtzen da.

• Elektrizitateak, gorputzak iman bihurtu ahal dauz.

• Elektrizitatea aparatu batzuetara heltzean gertatzen da, ( adibidez telebistetan).

• Magnetitak edo iman harriak magnetismo energia daukie; hau da, gorputzak erakartzeko gaitasuna.

• Magnetismoa daukien gorputzak dira. Metalezko objektuak erakartzen dabe. Bi motakoak dira:

NATURALAK ARTIFIZIALAK

• Naturalak ,naturan aurkitu daitekez eta ez dira gizakiak egindakoak.

• Artifizialak, gizakiak eginak dira. Materialei korronte elektrikoa emanda ere fabrikatzen dira.

• Imanak bere magnetismoarekin, metala erakartzen dauan eremua da.

• Irudizko marrekin adierazten da. Zenbat eta marrak hurrago egon, handiagoa da intentsitatea. Metalen bat eremutik harago badago, imanak ez du erakartzen.

• Lurrak iman baten moduan egiten dau, metalezko osagaiak daukazalako.

• Lurrak ipar polo magnetikoak eta geografikoak daukaz.• Lurraren eremu magnetikoak inguruko objektu guztiei

eragiten deutso.

• Elektrizitatearen eta magnetismoaren arteko erlazioa da.

• Elektrizitatean ere, eremu magnetikoa dago. Eremuaren intentsitatea korronte elektrikoaren intentsitatearen araberakoa da.

• Burdinaren inguruan kable elektriko bat jarriz, burdina elektroiman bihurtzen da. Gauza askotarako erabiltzen dira, adibidez:

MOTOR ELEKTRIKOETAN GARABI ELEKTROMAGNETIKOETAN

• Motor elektrikoetan, metalezko ardatz baten inguruan batutako kobrezko kable bat bi imanen artean dago.

• Elektrizitateak harilean zirkulatzean, imanen eta harilaren eremu magnetikoak interakzioa egitean, mogimendua engranajeei transmititzen deutsie.

• Garabi elektromaknetikoek, indar handiko elektroimana daukie besoan, zama astunak erakartzeko.

• Elektroimanari korronte elektrikoa igorten ez danean, garabiak ez dauka magnetismorik.

• Iman bat eroale batera hurbiltzean, korronte elektrikoa sortzen da.

• Propietate hau, zentral elektrikoetan erabiltzen da elektrizitatea ekoizteko alternadoreen bidez.

• Iman finko handiak dira eta euren barruan biratzen daben harilak dagoz.

• Harilak biratuazotzen dauan indarra, zentralaren araberakoa da.

• Zentral hidroelektrikoetan, uraren mugimenduarekin biratzen dabe harilak.

• Zentral eolikoetan, haizearen indarrarekin biratzen dira.

• Zentral termikoetan, ur lurrunaren indarrarekin mugitzen dira.