eiríkur þorsteinsson 28.04.11

Gæði í viðarmiðlun

Eiríkur Þorsteinsson

Trétæknir

Gæði í viðarmiðlun

Fjallað verður um viðarmiðlun frá því farið var að nýta timbur hér á landi til dagsins í dag og hvaða vörur hafa slegið í gegn og hverjar ekki.

Hugleiðingar um framtíðina fyrir íslenskt timbur fyrir húsbyggingar og aðra vöru; gæði og kröfur.

30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 2

Eiginleikar og einkenni

• Eiginleikar eru það sem einstaklingnum er skapað.

• Einkenni er það sem verður úr einstaklingnum.

30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 3

Vandamál skógarbóndans

Þegar timburbolur fellur er náttúrunni ætlað að brjóta hann niður eins og allt annað sem deyr og þar með verður til vandamál.

Grámi, fúi, raki, laus málning, vindingur, sprungur, kvistir, stórir árhringir, misvöxtur o.s.frv. er vandamálið.

30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 4

Elsta byggingarefni í heimiForfeður okkar lærðu hvernig nýta ætti timbrið og meðhöndla það

Byggingar Skip

Verkfæri Vopn

30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 5

Hvað lærðu menn af reynslunni?

• Bolur er ekki látinn liggja á jörðu

• Þurrkun skiptir máli

• Loftun skiptir máli við geymslu og í byggingum

• Viðartjara ver viðinn

30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 6

Ekki nota rysju!

Rysjuviður

Raki

30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 7

Landnámsmenn

Ef hér hefði ekki verið skógur hefðu þeir ekki sest hér að.

30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 8

Torfbæirnir

• Þekking á timburvinnslu glatast.

• Aðgengi að góðum smíðaviði var ekki upp á marga fiska.

• Torfbæir voru þiljaðir að innan, bæjarþilin gerð úr timbri og einstaka gólf voru þiljuð.

• Efni fúnaði fljótt.

30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 9

Norsku húsin og rekaviður

Þegar timbur fór að berast til landsins sem gæðavara þá var það í tilsniðnum húsum sem komu frá Noregi unnið af mönnum sem höfðu þekkingu á timburgæðum.

Að vísu fékk landinn öðru hverju gæðatimbur en það var þegar skip strandaði og þegar timburboli rak að landi.

30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 10

Kaupmenninir

Kaupmenn fara að flytja inn timbur af meiri þekkingu eftir að þeir hafa byggt upp þekkingu og sambönd og kom það timbur frá Norðurlöndum.

Timbrið kom frá myllum sem höfðu skilgreindar upplýsingar um gæði efnisins og því var hægt að treysta þessum kaupum.

30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 11

Síldin

Síldin kemur og nú þarf að byggja hús, bryggjur og báta.

Það sem var sammerkt með þessu timbri sem kom til landsins frá Norðurlöndum var að þetta var gott timbur sem nýttist vel til þess sem það var ætlað til.

Þekking fagmanna á timbri fór vaxandi.

30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 12

Meiri síld

Síldin kom í miklu magni og það þurfti að selja hana. En hvert?

Rússland!!!Síldarkaupmenn gerðust timburkaupmenn.

30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 13

Rússatimbur

Reglan frá Rússum var í stórum dráttum þessi:

• Magn frekar en gæði.

• Lítil þekking á timburgæðum.

• Aðrar flokkunarreglur en á Norðurlöndum.

• Aðrar sögunaraðferðir.

• Önnur umgengni við timbrið.

30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 14

Flokkunarreglur

30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 15

Verð, gæði og kennsla

Verðið á timbrinu lækkaði.

Timburskipin komu frá Rússlandi hlaðin af lausu timbri ofan í lestunum.

Nú versnuðu gæðin og umgengnin um timbrið.

Kennsla um timburgæði var nánast engin í skólum og enn þann dag í dag er það ekki gert nema að takmörkuðu leyti.

30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 16

Gæðavitund á timbri

Upp úr 1985 var ákveðið að fara af stað með að auka gæðavitund á timbri og var það gert í sameiginlegu átaki sem Iðntæknistofnun Íslands, BYKO og Húsasmiðjan stóðu að.

Þau atriði sem var tekist á við voru:

• Geymsla á timbri• Viðarraki• Flokkun á timbri

30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 17

Timbur í norðri

Svíþjóð: Stofnar á rót 3000 milljónir m³ Fellt ca. 80 milljónir m³Vöxtur 4,5 m³ / ha.

Kanada: Stofnar á rót 30 milljarðar m³ Fellt ca. 245 milljónir m³Vöxtur 1,6 m³ / ha.

Finnland: Stofnar á rót 2,2 milljarðar m³Fellt ca. 64 milljónir m³Vöxtur 3,7 m³ / ha.

Rússland: Stofnar á rót 88 milljarðar m³Fellt ca. 190 milljónir m³Vöxtur 1,2 m³ / ha.

30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 18

Íslensk viðarmiðlun

30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 19

Íslensk viðarmiðlun

Verkefnið "Vinnsla og grisjun"

• Hófst 1998

• Þróunarvinna með grisjunarvið

• Sögin keypt

• Námsgögn samin

• Skólaverkefni hleypt af stokkunum

• Viðarsala flytur til BYKO

30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 20

Íslensk viðarmiðlun

Viðarmiðlunin og samstarfið við BYKO

• BYKO sá um sölu á vörum Skógræktar ríkisins og vann að markaðsráðgjöf og hönnun.

• Skógrækt ríkisins lagði til vörur og kom með tillögur að nýjum vörum.

• BYKO var miðlægur söluaðili fyrir stöðvarnar.

30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 21

Markhópar

• Handverksmenn

• Listamenn

• Skólar

– Leikskólar

– Grunnskólar

– Iðnskólar

– Listaskólar

– Háskólar

• Sumarbústaðaeigendur

• Garðeigendur

• Smiðir

• Sýningarmenn

• Kvikmyndaiðnaður

• Leikhús

• Auglýsingastofur

• Járnblendiverksmiðjur

• Hestamenn

30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 22

Vöruflokkar

• Hráefni

Bolir, fjalir, greinar

• Sérvara

Arinviður, staurar, trjákurl, stiklur

• Sérþjónusta

Vinnsla eftir óskum

30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 23

Hráefni

• Birki birkt - hvítt

• Bolir eru 8-15 sm

• Lengdir 1-2 m

• Raki 8-12%

• Birki óbirkt – ekki hvítt

• Raki 15-25%

• Notað mest í rennismíði og útskurð

30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 24

Hráefni

• Birki (blokkir) fjalir

• Skógarfjalir

• Breiddir 8-25 sm

• Lengdir 1-2 m

• Raki 8-25%

• Notað í ýmsa smíði, útskurð, smáhluti og húsgögn

30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 25

Hráefni

• Birkigreinar af mismunandi sverleika

• Ekki verið þurrkað

• Notað í margskonar smíði og skreytingar

• Tálguefni

30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 26

Hráefni

• Lerkibolir - grannir

• Bolir eru 8-15 sm

• Lengdir 1-3 m

• Raki 12-25% eða óþurrkað

• Óbarkað

• Notað í margskonar smíði

30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 27

Hráefni

• Lerkibolir - breiðir

• Bolir eru 15-25 sm

• Lengdir 1-4 m

• Raki 12-25% eða óþurrkað

• Notað í fjölbreytilega framleiðslu t.d. stoðir, girðingar og veggi

30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 28

Hráefni

• Sitkagreni - bolir

• Bolir eru 8-25 sm

• Lengdir 1-4 m

• Raki 12-25% eða óþurrkað

• Notað í margskonar smíði t.d. sem stoðir og leiktæki ýmiskonar

30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 29

Hráefni

• Lerki - Skógarfjalir

• Breiddir 10-30 sm

• Lengdir 1,5-4 m

• Raki 8-15% eða óþurrkað

• Notað í margskonar smíði

• Aðrar tegundir alaskaösp, reyniviður, stafafura ofl.

30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 30

Hráefni

• Skógarfjalir í stæðu

• Breiddir 10-30 sm

• Þykkt 19-51 mm

• Lengdir 1-4 m

• Raki 8-15% eða loftþurrkað

• Notað í margskonar smíði

30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 31

Hráefni

• Skógarfjalir uppröðuð sýnishorn

• Breiddir 10-30 sm

• Þykkt 19-51 mm

• Lengdir 1-4 m

• Raki 8-15% eða loftþurrkað

• Notað í margskonar smíði

30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 32

Sérvara

• Arinviður

• Úrvals arinviður

• Birki

• Afgreitt í pokum

• Loftþurrkað

30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 33

Sérvara

• Girðingarstaurar

• Lerki

• Þvermál 6-10 sm

• Lengd 1,8 m

• Afbirktir

• Afgreitt í búntum

• Loftþurrkað

30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 34

Sérvara

• Reykingarflís

• Birki – kurlað

• Þykktin er 8-10 mm

• Rakastig 8-10%

• Afgreitt í pokum

• Loftþurrkað

30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 35

Sérvara

• Trjákurl í göngustíga og beð

• Birki og fleiri viðartegundir

• Afgreitt í pokum eða sekkjum

30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 36

Sérvara• Viðarstiklur

• Notað til að búa til göngustíga, tröppur og stéttir

• Greni og fleiri viðartegundir

• Afgreitt á brettum

• Loftþurrkað

• Framtíðarlausn gagnvarið í A flokki

30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 37

Sérvara

• Viðarplattar

• Lerki og birki

• Þykktin er 14-20 mm

• Lengdin er 10-45 sm

• Þurrkaðir, heflaðir og pússaðir

30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 38

Sérvara

• Efnað niður í garðborð eða önnur garðhúsgögn sem eru síðan til sölu tilbúin til samsetningar

30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 39

Sérvara

• Fjalhögg / höggkubbur

• Notað þegar verið er að höggva til blautt efni með exi

• Handverksmenn og skólar

30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 40

Hráefni

• Flís til brennslu og fyrir hestamenn

30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 41

Sérþjónusta

• Efna niður boli sem koma úr skógum og einkagörðum til ýmis konar nota fyrir eigendur

30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 42

Ýmsir munir

30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 43

Hesthús klætt með lerki

30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 44

Vöruþróun - nýir markaðirVeggurinn í Salnum í Kópavogi

30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 45

Skjólgirði fyrir hesta

30.4.2011Eiríkur ÞorsteinssonGæði í viðarmiðlun

46

Verstu óvinirnir

• Fjárskortur

• Tímaleysi

• Vantrú

• Vanþekking

• Véla- og tækjaskortur

30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 47

• Þróa vörur sem henta til vinnslu úr fyrstu og annarri grisjun.

• Leita að leiðum til að auka þekkingu, leysa framleiðsluvanda og auka gæði.

• Fá framleiðendur í samstarf um framleiðslu, vöruþróun og markaðssetningu.

• Skógræktin og skógarbændur eru hráefnissalar.

Vöruþróunarverkefni og markmið

30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 48

Verkefni sem hefur heppnastGM Skífur

30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 49

Verkefni sem hefur heppnast

30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 50

Timburorðasafn

30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 51

http://ordabanki.hi.is

• Timburorðasafn var unnið í samvinnu Norðurlandanna og má finna í Orðabanka Íslenskrar málstöðvar og var íslenski hlutinn unninn af Eiríki Þorsteinssyni - Trétækniráðgjöf og er hann eingöngu til í þessari netútgáfu.

• Það er ætlað fagmönnum sem eru í viðskiptum með timbur og miðast við skilgreiningar á hráefni, þ.e. hugtök og skilgreiningar fyrir barrtré.

• Hægt er að leita að orðum á dönsku, finnsku, íslensku, norsku eða sænsku og birtist þá skýringartexti á íslensku og svo viðkomandi orð á öllum hinum tungumálunum.

• Orðasafnið er safn orða sem notuð eru um trjávörur úr barrtrjám.

Timburorðasafn

30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 52

• Í því eru skilgreind orð allt frá því að tréð er fellt, þegar verið er að vinna úr því og svo orð yfir hina ýmsu náttúrulegu og ekki náttúrulegu eiginleika þess.

• Orðasafninu er ætlað að gera notendum sínum fært að setja fram skilgreiningu á því hráefni sem hentar vörum þeirra og um leið á þann hátt að efnissalinn skilji það.

• Til þess að þetta megi takast er orðasafnið uppbyggt á eftirfarandi hátt:

• Orðalisti í númeraröð og stafrófsröð.

• Skilgreiningar fyrir öll orð.

• Mælireglur sem fjalla um meginreglu og aðra kosti.

• Kröfur í tengslum við orð notaðar sem meginregla og aðrir kostir.

30.4.2011 Eiríkur Þorsteinsson – Gæði í viðarmiðlun 53

Sýnishorn úr orðabókinni