community tools diagnosis - med.cmu.ac.th · dhf ก.ค. 44 1 hiv?...

Community Tools

& Diagnosis

https://goo.gl/YnXrQn

วถชมชน เครองมอ 7 ชน ทท ำใหงำนชมชนงำย ไดผล และสนก

นพ. กฤษฎ ทองบรรจบ

หนวยงานเวชศาสตรครอบครวและการบรการปฐมภม

โรงพยาบาลเกาะคา จงหวดล าปาง

Krid.fmpc@gmail.com

Social Determinant of Health ปจจยก ำหนดสขภำพเชงสงคม สงคม

ชมชน

ครอบครว

บคคล

“Family” Determinant of Health

ปจจยก ำหนดสขภำพในบรบทครอบครว

เครองมอ 7 ชน : ทนมนษย ทนสงคม ภมสงคมเชงประจกษ

๗ เครองมอมหศจรรยเชอมสมพนธชมชน 1 แผนทเดนดน

2 ผงเครอญาต

3 โครงสรางองคกรชมชน 4 ระบบสขภาพชมชน

5 ปฏทนชมชน

6 ประวตศาสตรชมชน

7 ประวตชวต

เครองมอเพอการเรยนรมตทางสงคมวฒนธรรม และความเปนมนษย

Community Building & Mobilization Family Medicine & Primary Care Perspective

กลมท 1

ผดอยโอกำส

กลมท 3

กลมผมอ ำนำจ/

สวนไดสวนเสย

กลมท 2

กลมทตองพฒนำ

กลมท 4

กลมผมจตสำธำรณะ/จตอำสำ

เราจะใชเครองมออะไรในการคนหา 2 กลมนในชมชน ?

1 แผนทเดนดน ส ำคญทสดเพรำะ….

รจกโลกของชาวบาน

ไดขอมลมาก/เรว/เชอถอได

เหนภาพรวม/เปาหมาย

ไดความสมพนธ/คนเคย

แผนทนงโตะใชอานหาต าแหนงทต ง

แผนทเดนดนใชท าความเขาใจสงคม

• เดนทวท งชมชน • ดดวยตาตนเองทกบาน • เหนพนททางกายภาพ

• เขาใจพนททางสงคม

แผนทนงโตะ

แผนทเดนดน

ตวอยางการท าแผนทเดนดน

จำก แผนทเดนดน ตำมรปดำนลำงน แสดงใหเหนถงปจจยก ำหนดสขภำพใดทนำจะเปนปจจยส ำคญทเออใหเกดโรคเรอรงทแตกตำงกนระหวำงชมชนZone A และ B

Zone A Zone B

จำกแผนทชมชน ทำนคดวำควรใหควำมส ำคญกบประเดนใดเพอกำรพฒนำระบบสขภำพชมชนเปนล ำดบแรก A. Flood

B. Sanitation

C. Education

D. Agriculture

E. Road construction

Community social mapping © Villagers of Tecknaf, Bangladesh, Comm Eye Health Vol. 26 No. 82 2013 pp 28.

Published online 05 August 2013.

จำกกำรท ำแผนทชมชนดำนลำงน แสดงใหเหนถงคนในชมชนก ำลงสนใจแกปญหำสขภำพชมชนเรองใด

A. Income

B. Nutrition

C. Environment

D. Occupational

E. Zoonotic disease

social mapping of 'Purba para' (a part of the village) in Netrokona, Bangladesh 2008 http://www.rrh.org.au/publishedarticles/article1927_13.gif

2 ผงเครอญาต ความสมพนธรากฐานของชวต

80% ของการเจบปวยเกดขนและถกเยยวยา ในครอบครวและเครอญาต

ประธาน กลมแมบาน

2 1

เปนโรคเบาหวาน 2 3 1 4

HIV ท างาน

ไตหวน ปรยา

2 3

DHF ก.ค. 44 1

HIV?

ผงเครอญาต

1 2

แตงงาน

มลก ล าดบท

= หญง

= ชาย

= ตาย

หยา (42) = อาย

ไมถกกน # 11/2 = บานเลขท

อยรวมกน

3 โครงสรางองคกรชมชน

เนนองคกรทมปฏบตการ/ผน าทางการ/ไมเปนทางการ

โครงสรางคอระบบความสมพนธ

ผญบ. อสร

บงดง บงโอบ (อบต.)

บงทอง (อสม)

จะซอ

มะสรอย

มะเหนย

จะนา

จะสาว

กลมสานเสอ, ท ากลวยฉาบ

บงสน

อเสง

บงสก บงหลน กอเฉม

ด ารง (อสม)

สาแหละ

กอดาด ปะหยด

กลมผน าทางการ

กลมผน าไมเปนทางการ ผงโครงสราง องคกรชมชน

นองชาย

ภรรยา

ทำนควรเลอกทนมนษยในชมชนของตระกลใดมำรวมคดและท ำงำนพฒนำระบบสขภำพชมชนใหมควำมเขมแขงและยงยน

แผนภมครอบครว แสดงสมาชกและความสมพนธในครอบครว

ทนมนษยในชมชน

ผ ดอยโอกาส ผทตองการ การพฒนา

ผมสวนไดสวนเสย ผมจตอาสา

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ ตระกลใหญๆ และส าคญในหมบาน

ตระกลวนหวง - - 49 13.80 4 1.13 2 0.56

ตระกลมนศร - - 12 3.38 4 1.13 1 0.28

ตระกลเจจอ - - 45 12.68 3 0.85 2 0.56

ตระกลจหมวด 2 0.56 6 1.69 - - - - ตระกลมซอ - - 13 3.66 - - 1 0.28

ตระกลอนๆ สวนนอยของหมบาน

ตระกลสมาน - - 4 1.13 1 0.28 - - ตระกลเขยวไพร 1 0.28 4 1.13 - - - -

ตระกลซอลล 1 0.28 - - - - - -

ตระกลเจะเตะ 1 0.28 - - - - - -

ตระกลโปะบญมา 1 0.28 - - - - - - รวม 8 2.24 145 40.85 14 3.95 6 1.68

ในกำรวำงแผนงำนกำรจดมหกรรมสงเสรมสขภำพของชมชนประจ ำปแหงหนง ผน ำชมชนไดใชแนวคดของเครองมอศกษำชมชนใดบำง ตำมรปดำนลำงน

A. Local history, Life story

B. Genogram, Geo-social mapping

C. Local health system, Local history

D. Geo-social mapping, Community organization

E. Community organization, Community calendar

80%

POPULAR SECTOR

FOLK SECTOR

4 ระบบสขภาพชมชน

พหลกษณทางการแพทย ความหลากหลายของระบบสขภาพ

การดแลตนเองของภาคประชาชน

การแพทยพนบาน PROFESSIONAL

SECTOR

การแพทยภาควชาชพ

ระบบการแพทยในชนบทไทย

ทฤษฎธาต

อ านาจเหนอธรรมชาต

โหราศาสตร

ประสบการณ

ระบบสขภาพชมชน Mind Mapping

ปจจยเชงบวก

กศลาธรรมา

ปจจยกลาง ๆ ไมบวกไมลบ อพยากตาธรรมา

ปจจยเชงลบ

อกศลาธรรมา

Community Health System

• Medical pleuralism

5 ปฏทนชมชน

เขาใจวถชวต

คอรากฐานการท างานเชงรก

วถชวต

• ปฏทนอาชพตาง ๆ ในชมชน

• ปฏทนชวตครอบครวทนาสนใจ • ปฏทนกจกรรมทางสงคม

• ปฏทนประเพณปฏบตตาง ๆ

ปฏทนเศรษฐกจ

ปฏทนวฒนธรรม

หำกตองกำรเลอกชวงเวลำท ำกจกรรมประชำคมวำงแผนพฒนำสขภำพของหมบำนระยะสน 3 ป ควรเลอกชวงเดอนใดจงมควำมเหมำะสมมำกทสดตำมขอมล ปฏทนชมชน ทใหมำน A. May - June

B. July – August

C. January – February

D. August – September

E. November – December

เศรษฐกจ สงคม การเมอง สาธารณสข

6 ประวตศาสตรชมชน

ผงประวต ำสตร ชมชน

ปำไม ประกำศเขตปำสงวน

เรมมพชเศรษ กจ

เลอกตงผใหญบำน

ม อบต

เอดสรำยแรก

เจำอำวำสเกำมร ภำพ ไดเจำอำวำสใหม

ประทวง ผญบ

กอตงหมบำนรำว ปกอน

ไ ำ ถนนเขำ

สรำง สอ ในหมบำน

?

?

น ำทวม โรคระบำด

2516 เรมเจยรนยพลอยแผ

นพฒน

ำ บ

บท

เจำสลวฤำไชยสงครำม (เจำพอทพยชำง)

เรยนรความเปนมนษยจากชวต

คนจน คนทกข คนปวย หมอบาน คนเฒาคนแก ผน าทางการ/ธรรมชาต

7 ประวตชวต

จากกรณศกษาในชมชนแหงหนง มประวตชวต Life story ดงภำพขำงลำงน เรำควรสงเสรมใหเกดระบบสขภำพในชมชนเรองใดทส ำคญและเรงดวนมำกทสด

A. Continuity of care

B. Coordination of care

C. Clinical information system

D. Community law and policy

E. Chronic disease management

เครองมอชนท 8

Yourself

This is Idea for “CHANGE”

เรองครอบครวชาวบาน คอ

งานของเรา

Community Building & Mobilization Family Medicine & Primary Care Perspective

กลมท 1

ผดอยโอกำส

กลมท 3

กลมผมอ ำนำจ/

สวนไดสวนเสย

กลมท 2

กลมทตองพฒนำ

กลมท 4

กลมผมจตสำธำรณะ/จตอำสำ

เราจะใชเครองมออะไรในการคนหา 2 กลมนในชมชน ?

ขอมลจำกกำรเดนส ำรวจชมชน พบขอมลตำมดำนลำงน ถอวำเปนระบบสขภำพชมชนชนดใด

A. Popular sector

B. Professional sector

C. Folk sector

D. Self-care sector

E. Community health care sector

จำกกำรเดนส ำรวจชมชน พบค ยำย อำย 90 ป ำนะยำกจน ไมมเครอญำตในชมชน ลกษ ะบำนตำมรปขำงลำงน ทำนควรใชเครองมอศกษำชมชนชนใดทจะสำมำรถชวยเหลอค ยำยคนนไดมำกทสด A. Genogram

B. Community organization

C. Local health system

D. Geo-social mapping

E. Life story

Community Diagnosis

Krid Thongbunjob, MD. , MPH

วตถประสงค 1. นยามการวนจฉยชมชน (Community diagnosis) และเขาใจแนวคดการวนจฉยชมชน

2. ทบทวนวธการวดอตราปวย อตราตาย อตราปวยตาย เเละดชนสขภาพอนๆ

3. อธบายความสมพนธการวนจฉยชมชนกบการเเกไขปญหาสาธารณสข

Community physician

• is the physician of the community

หำกทำนเปนผอ ำนวยกำรโรงพยำบำลและไดรบรำยงำนอบตกำรณ ดงกลำวจำกทมงำน ทำนจะด ำเนนกำรณ อยำงไร?

Disease incidence ranked

Acute diarrhea 32% 1

Traffic accidence 17% 2

Cancer 15% 3

Stroke 12% 5

Disease of CN system 6% 6

Genito-urinary system 5% 7

Parasitic disease 3% 8

Hyperthyroidism 3% 8

Alcoholism 3% 8

Others 2% 9

Clinical Diagnosis vs. Community Diagnosis

Clinical diagnosis “Decision to give treatment of patient”

Community diagnosis “Decision to improve health of population in community”

What is community?

• A community is a cluster of people with at least one common characteristic (geographic location, occupation, ethnicity, housing condition, etc.).

• A group of people with a common characteristic or interest living together within a larger society comprises a community.

ปญหำกำรท ำงำนชมชน •เหนแตปญหาแตไมเหนศกยภาพชมชน •เหนแตตวเลขแตไมเหนชวตคน •เนนผลลพธมากกวากระบวนการเรยนรและวถชมชน •ขอมลชมชนเปนขอมลสวนตว •ขอมลไมเชอมโยงกน

CONCEPT OF DIAGNOSIS

• The term ‘diagnosis’ comes from the Greek word “diagignoskein” meaning to distinguish.

• ‘dia’ meaning through, apart

• ‘gignoskein’ meaning to know.

•The community diagnosis depends on understanding of the social science, vital statistics and epidemiological investigations.

•The application of techniques of diagnosis of an individual to the community is known as community diagnosis.

Definition of Community Diagnosis

•Community diagnosis is a comprehensive assessment of the state as an entire community in relation to its social, political, economic, physical and biological environment”

Dr. Cynthia Hale et al

DEFINITION

•Community diagnosis may be defined as “determining the pattern of health problems in a community, including factors which influence this pattern”.

Definition of Community Diagnosis • Diagnosis is much broader and aims to understand

many facets of a community including culture, values and norms, leadership and power structure, means of communication, helping patterns, important community institutions, and history. A good diagnosis suggests what it is like to live in a community, what the important health problems are, what interventions are most likely to be efficacious, and how the program would be best evaluated

Steckler A., Dawson L., Israel B. and Eng, E. (1993) Community health development: an overview of the works of Guy W. Steuart. Health Education Quarterly , Suppl. 1, S3–S20.

Community Diagnosis

• “a quantitative and qualitative description of the health of citizens and the factors which influence their health. It identifies problems, proposes areas for improvement and stimulates action”.

WHO : World Health Organization

http://www.chp.gov.hk/files/pdf/hcp_community_diagnosis_en.pdf

How to Conduct Community Diagnosis? ศกษาขอมลพนฐานของชมชน

ศกษาสถานะสขภาพ Health Status ของประชาชนในชมชน

(ขอมลปฐมภมและทตยภม)

Problems identification

Priority setting

Theory web of causation

How to Conduct Community Diagnosis?

สรางแบบสอบถามเพอหาปจจย(เสยง)

เกบขอมลเพอหาปจจย(เสยง)

รวบรวมวเคราะหขอมล

Actual web causation

เขยนแผนงานโครงการเพอลดปจจยเสยง/ปองกนโรค

ขนตอนและวธกำรท ำงำนชมชน 1.ขนเตรยมกำร -เตรยมเจำหนำท -เตรยมชมชน

2.ประเมนสภำพชมชน -ท ำแผนทชมชน -รวบรวมขอมลพน ำน

3.วเครำะหปญหำ -รวบรวมปญหำ -วเครำะหปญหำรวมกบชมชน

4.จดล ำดบควำมส ำคญ -จดท ำเก ฑและวเครำะหตำมเก ฑ -ชมชนเปนผเลอกปญหำโดย จนท. ไมชน ำ

5.จดท ำโครงกำร -จนท.และ ปชช. รวมกนเขยนโครงกำรเพอแกปญหำ -เสนอโครงกำรเพออนมต

8.ปรบโครงกำร

7.ประเมนผลโครงกำร -ประเมนผลตำมวตถประสงคและ กจกรรมตำมแนวทำงเก ฑชวด

6.ด ำเนนกำรตำมโครงกำร -กจกรรมโครงกำรแลวแตสภำพปญหำ

กำรมสวนรวม

Community is diagnosed using:

Health Indicators

Health Indicators

Health indicators are required in order to measure the health status of

people and communities.

Classification of Health Indicators

• Mortality indicators

• Morbidity indicators

• Disability rates

• Nutritional status indicators

• Health care delivery indicators

• Utilization rates

• Indicators of social and mental health

• Environmental indicators

• Socio-economic indicators

• Health policy indicators

• Indicators of quality of life

• Other indicators

Mortality Indicators

Mortality Rates - The traditional measures of health status.

- Widely used because of their ready availability.( death certificate is a legal

requirement in many countries)

Crude death rates

Specific death rates: age/disease

Expectation of life

Infant mortality rate

Maternal mortality rate

Proportionate mortality ratio

Case Fatality rate

Morbidity Indicators

Morbidity rates - Data on morbidity are preferable,

although often difficult to obtain.

Incidence and prevalence

Notification rates

Attendance rates: out-patient

clinics or health centers.

Admission and discharge rates

Hospital stay duration rates

Disability Indicators

Disability rates No. of days of restricted activity

Bed disability days

Work/School loss days within a specified

period.

Expectation of life free of disability

Nutritional Indicators

Nutritional Status

Indicators - It is an indicator of positive health

Anthropometrics measurements

Height of children at school entry

Prevalence of low birth weight

Clinical surveys: Anaemia,

Hypothyroidism, Nightblindness

Health Care Delivery Indicators

Health Care Delivery

Indicators - Reflect the Equity / Provision of

health care

Doctor / Population ratio

Doctor / Nurse ratio

Population / Bed ratio

Population / per health center

Utilization Indicators

Health care utilization

Rates

- Extent of use of health services

- Proportion of people in need of service

who actually receive it in a given

period

Proportion of infants who are

fully immunized in the 1st year

of life.

i.e..immunization coverage.

Proportion of pregnant women

who receive ANC.

Hospital-Beds occupancy rate.

Hospital-Beds turn-over ratio

Social/Mental Health Indicators

Indicators of Social and

Mental Health - Valid positive indicators does not often

exist

- Indirect measures are commonly used

Suicide & Homicide rates

Road traffic accidents

Alcohol and drug

abuse.

Environmental Indicators

Environmental health

Indicators - Reflect the quality of environment

Measures of Pollution

The proportion of people

having access to safe water

and sanitation facilities

Vectors density

Socio-economic Indicators

Socio-economic

Indicators - Is not a direct measure of health

status.

- For interpretation of health care

indicators.

Rate of population increase

Per capita GNP

Level of unemployment

Literacy rates - females

Family size

Housing condition e.g. No. of

persons per room

Health Policy Indicators

Health Policy Indicators

- Allocation of adequate resources.

Proportion of GNP spent on

health services.

Proportion of GNP spent on

health related activities.

Proportion of total health

resources devoted to primary

health care

Other Indicators

Other health

indicators

Indicators of quality of life.

Basic needs indicators.

Health for all indicators.

เครองมอศกษำชมชน 7 ชน 1. แผนทเดนดน 2. ผงเครอญาต 3. โครงสรางองคกรชมชน 4. ระบบสขภาพชมชน 5. ปฏทนชมชนประวตศาสตรชม 6. ประวตศาสตรชมชน 7. ประวตชวตบคคล

Focus Group & Stakeholder

• Talk with community

• “outside in” &“inside out”

Wilbur G, Scott R. Inside Out, Outside In: Power and Culture in a Learning Community. Multicultural Perspectives. 2013;15(3):158-64.

ประเภทของกำรวดทำงระบำดวทยำ • การวดขนาดของโรค (Measurement of magnitude of frequency)

• การวดความสมพนธระหวาง (Measurement of association)

• การวดผลกระทบของปจจยทศกษาตอการเกดโรค (Measurement of impact)

เครองมอพน ำนทใชในกำรวด Count - the number of events of an outcome of interest.

Ratio – one quantity/another.

Proportion – a type of ratio in which denominator includes numerator.

Rate – a type of ratio in which a measure of time is an intrinsic part of denominator

กำรวดขนำดของโรค (Measure of disease frequency)

• Prevalence • Prevalence is the proportion of individuals in a

population who have a disease at one point in time (Point Prevalence) or during a specified period of time (Period Prevalence)

• Prevalence data provide the extent of health problem and imply the scope of health services needed in the community

• Incidence • Cumulative incidence: indicate chance or risk of

getting a disease.

• Incidence density or Rate: indicate the rapidity with which new cases develop over time.

Ten leading cause of morbidity Disease Prevalence Ranking

1. Acute diarrhea 32% 5

2. Traffic accidence 17% 3

3. Cancer 15% 2

4. Stroke 12% 2

5. Disease of CN system 6% 1

6. Genito-urinary system 5% 1

7. Prasitic disease 3% 1

8. Hyperthyriodism 3% 1

9. Alcoholism 3% 1

10. Others 2% 1

Ranking of magnitude of health problems

1=very low 2=low 3=moderate 4=high 5=very high

Comparing among other diseases in community

Or compares to provincial, regional or national level

Estimation of severity from morbidity and mortality Number Number Estimated Rank of cases of deaths case-fatality score

Accidents 300 276 92% 5

Diarrhea 700 134 19% 2

Cancer 645 79 12.4% 1

Stroke 250 50 20% 2

Ranking of severity of health problems

1=very low 2=low 3=moderate 4=high 5=very high

Assessment of the importance of the health problem *Incidence *Case-fatality **Overall importance score

Accident 5 5 10 Acute diarrhea 3 2 5

Cancer 2 1 3

Stroke 2 2 4

1=very low,2=low 3=moderate,4=high, 5=very high, compared to others

** sum up over all score

Using Graphs and Charts to Illustrate Quantitative Data

https://www.cdc.gov/healthyyouth/evaluation/pdf/brief12.pdf