beschrijvend onderzoek naar de omgang van...
Post on 15-Oct-2020
8 Views
Preview:
TRANSCRIPT
1 1Titel hoofdstuk Titel hoofdstuk
BESCHRIJVEND ONDERZOEK NAAR DE OMGANG VAN PEDAGOGISCH MEDEWERKERS BIJ CONFLICTSITUATIES TUSSEN GESCHEIDEN OUDERS, UITGEVOERD IN OPDRACHT VAN KINDEROPVANG SOLIDOE VOOR DE HOGESCHOOL VAN AMSTERDAM.
NAAM: ANDREA VAN ZOOMEREN | STUDENTNUMMER: 500627259 | INLEVERDATUM: 16 JUNI 2014SCHOOL: HOGESCHOOL VAN AMSTERDAM | DOMEIN: ONDERWIJS & OPVOEDING STUDIE: PEDAGOGIEK ABV | NAAM INSTELLING: KINDEROPVANG SOLIDOE BEGELEIDEND DOCENT: MEVROUW C. EX | BEOORDELAAR: MEVROUW A. WARGER
ANDREA VAN ZOOMEREN16 JUNI 2014
GESCHEIDEN OUDERS, VERBONDEN DOOR CONFLICTEN
GESCHEIDEN OUDERS, VERBONDEN DOOR CONFLICTEN
VOORWOORD 8
SAMENVATTING 10
1. INLEIDING 13
1.1 AANLEIDING 14
1.2 PROBLEEMDEFINITIE 15
1.3 DOELSTELLING 16
1.4 VRAAGSTELLING 17
1.5 AFBAKENING CENTRALE BEGRIPPEN 18
•PEDAGOGISCHMEDEWERKERS 18
•CONFLICTSITUATIES 18
•KENNIS&VAARDIGHEDEN 18
1.6PEDAGOGISCHERELEVANTIE 19
1.7LEESWIJZER 20
2. LITERATUURONDERZOEK 23
2.1WATZIJNKENMERKENVAN(V)ECHTSCHEIDINGEN? 24
•CIJFERSENREDENEN(V)ECHTSCHEIDINGEN 24
•DEFINITIES 25
•VECHTSCHEIDINGEN 26
•CONFLICTHANTERING 26
•HETOUDERSCHAPSPLANENCONFLICTEN 27
2.2WATZIJNGEVOLGENVAN(V)ECHTSCHEIDINGEN
VOORKINDEREN? 28
•GEVOLGENVOORKINDEREN 28
•LOYALITEITSPROBLEMEN 28
•OUDERSVERSTOTING 29
•PARENTIFICATIE 29
•OVERIGEEFFECTEN 30
•EFFECTENVANEENSAMENGESTELDGEZIN 31
INHOUDSOPGAVE
2.3WATISERBEKENDOVERCONFLICTSITUATIES
TUSSENGESCHEIDENOUDERSDIEZICHKUNNEN
VOORDOENBINNENDEKINDEROPVANG? 32
•SOORTENCONFLICTEN 32
2.4WATISERINDELITERATUURBEKENDOVER
KENNISENVAARDIGHEDENWAAROVER
PEDAGOGISCHMEDEWERKERSDIENENTE
BESCHIKKENINDEOMGANGMET
CONFLICTSITUATIESTUSSENGESCHEIDENOUDERS? 33
•JURIDISCHEKADERS,CENTRALEBEGRIPPENEN
WETTELIJKEBEPALINGEN 33
2.5SAMENVATTINGLITERATUURONDERZOEK 42
3. METHODE 45
3.1ONDERZOEKSPOPULATIEENSTEEKPROEF 46
3.2DATAVERZAMELING 46
3.3MEETINSTRUMENTEN 48
3.4DATA-ANALYSE 50
3.5BETROUWBAARHEIDENVALIDITEIT 50
4. RESULTATEN 53
4.1RESULTATENENQUÊTES 54
4.1.1GESCHEIDENOUDERSENCONFLICTSITUATIES 54
4.1.2 SOORTEN CONFLICTEN EN REACTIES 57
4.1.3KENNISENVAARDIGHEDENPEDAGOGISCH
MEDEWERKERS 59
4.2RESULTATENINTERVIEWS 62
4.2.1GESCHEIDENOUDERS 62
4.2.2 SOORTEN CONFLICTEN 62
4.2.3REACTIESVANPEDAGOGISCHMEDEWERKERS
OPCONFLICTSITUATIES 63
4.2.4SCHEIDINGSKINDEREN 64
4.2.5BEHOEFTENKENNISENVAARDIGHEDEN 64
5. CONCLUSIE & DISCUSSIE 67
5.1CONCLUSIEDEELVRAGENVELDONDERZOEK 68
5.2CONCLUSIEHOOFDVRAAG 70
5.3ONDERZOEKSEVALUATIE 71
5.4MOGELIJKVERVOLGVOORDEORGANISATIE 73
BIJLAGEN 75
BIJLAGE1:LITERATUURLIJST 76
BIJLAGE2:VOORONDERZOEKDIVERSE
VESTIGINGSMANAGERS 81
BIJLAGE3:INTERVIEWPEDAGOGISCHMEDEWERKER 82
BIJLAGE4:AXIALECODERINGINTERVIEWS 86
BIJLAGE5:ENQUÊTE 90
8 9 VoorwoordVoorwoord
Vooruligteenscriptiewaarin,inopdrachtvanKinderopvangSolidoe,wordtonderzocht
welkeconflictsituatiestussengescheidenouderspedagogischmedewerkersmeemaken
enaanwelkekennisenvaardighedenzijbehoeftehebben.
TijdensmijnopleidingPedagogiekaandeHogeschoolvanAmsterdamhebikbijSolidoe
stagegelopen.HiermaakteikdeeluitvandeafdelingPedagogiekenKwaliteitenhieldik
mijonderanderebezigmethetuitvoerenvanVideoInteractieBegeleiding,hettotstand
brengenvannieuwbeleidenhetuitvoerenvankindobservaties.KinderopvangSolidoe
heeftmijhetonderwerpvoordezescriptieaangedragen.
Gedurendemijnafstudeerperiodehebikveelsteungehadvanverschillendemensen.Inhet
bijzonderwilikgraagmijnbegeleidster,mevrouwC.Ex,bedankenvoorhaarbegeleiding
envertrouwen.DaarnaastwilikmijnbeoordelaarmevrouwA.Warger,bedankenvoor
hetkritischlezenenbeoordelenvanmijnscriptie.TevenswilikKinderopvangSolidoe
bedankenvoorhetaandragenvanhetonderwerpvoormijnscriptie,alsookdebetrokken
pedagogischmedewerkersvoorhetleverenvaninput.TotslotwilikMevrouwDuiker
hartelijkdankenvoordebegeleidingvanuitdeorganisatie.
WOORDVOOR
10 11 SamenvattingSamenvatting
BinnenKinderopvangSolidoezijndelaatstejarensteedsvakerpedagogischmedewerkers
betrokkenbijconflictsituatiestussengescheidenouders.Eind2013isvanuithet
managementteamhetideegeopperdeenbeleidsstukvoordeomgangmetconflictsituaties
tussengescheidenoudersoptestellen.Naoverlegmetdeorganisatieisbesloteneerst
onderzoektedoennaardeaardenomvangvandeconflictsituatiestussengescheiden
oudersopdewerkvloerendebehoefteaanondersteuningvanpedagogischmedewerkers.
Hieruitzalblijkenofeenbeleidsstukaansluitbijdewensenvandepedagogischmedewerkers
ofdaterbehoefteisaananderevormenvanondersteuning.
Dehoofdvraagvanhetkwalitatiefbeschrijvendonderzoekwas:“Welkebehoefteaankennis
envaardighedenhebbenpedagogischmedewerkersvankinderopvangSolidoeinde
omgangmetconflictsituatiestussengescheidenouders?”Deenquêteisingevulddoor100
pedagogischmedewerkers,dieopbasisvaneenaselectesteekproefzijngeworven.Tevens
zijnvierpedagogischmedewerkers,geworvendoormiddelvaneendoelgerichtesteekproef,
geïnterviewd.Ditommeerinzichttekrijgenindeervaringenvanpedagogischmedewerkers
metconflictentussengescheidenouders.Vervolgensisdezekwalitatieveenkwantitatieve
informatieverwerkteninzichtelijkgemaaktdoormiddelvantabellenencirkeldiagrammen.
Uithetonderzoekblijktdat,gemiddeld,minderdaneenkwartvandekinderenbijkinderopvang
Solidoegescheidenoudersheeft.Ditkomtovereenmetdelandelijkecijfersdieaangeven
datéénopdezeskindereneenscheidingvanoudersmeemaakt(CentraalBureauvoorde
Statistiek,2013).Uitdeliteratuurblijktdathevigeconflictenbij(v)echtscheidingenhetsysteem
vooriedergezinslidvanhetgezinontwricht(Boszormenyi-Nagy,2000).Ietsmeerdande
helftvandepedagogischmedewerkersisinaanrakinggeweestmetconflictsituatiestussen
gescheidenouders.Dezeconflictsituaties,zoalsookvermeldinSpruijt&Kormos(2010),
varieerdevaneenouderdienegatiefspreektoverdeandereoudertoteenkinddatdooréén
vandeoudersnietmagwordenopgehaald.Uitdezegroep(58medewerkers)isbij90procent
vandemedewerkersditjaarlijksofhalfjaarlijkshetgeval.Hetaantalmedewerkersdatheeft
aangegeveneenbeleidsstuktewillenwaarinwettelijkebepalingenstaanopgenomenoverlapt
deelsmethetaantalmedewerkersdatbehoefteheeftaaneentrainingwaaringelegenheid
isomteoefenenmetsituaties.Aandehandvanderesultatenvanditonderzoekzalvoorde
organisatieeenadviesrapportwordenopgesteld.
SAMENVATTING
Dit is een beschrijvend onderzoek over de
omgang van pedagogische medewerkers
met conflictsituaties tussen gescheiden
ouders, Dit onderzoek is uitgevoerd voor
Stichting Kinderopvang Solidoe in het
kader van de afstudeeropdracht bachelor
Pedagogiek aan de Hogeschool van
Amsterdam.
In de inleiding worden achtereenvolgens
de aanleiding van het onderzoek, de
probleemdefinitie, de doelstelling, de daarbij
horende vraagstelling en de pedagogische
relevantie van het onderwerp beschreven.
Het hoofdstuk zal worden afgesloten met
een leeswijzer waarin alle hoofdstukken kort
worden ingeleid.
INLEIDING
14 15 InleidingInleiding
1.1 AanleidingOngeveeréénopdedriehuwelijkeninNederlandstrandt,waarvanbijdehelftvande
scheidingenkinderenbetrokkenzijn.ZomaaktéénopdezeskindereninNederlandeen
scheidingmee(CentraalBureauvoordeStatistiek,2013).Ookbinnenkinderopvang
Solidoeisdeervaringdatsteedsmeeroudersgaanscheiden.Eenscheidingwordtvaak
goedgeregeldenzijnerduidelijkeafsprakengemaakt.Zoishetvoordekinderenduidelijk
wiezekomthalenenbijwiezewanneerverblijven.Maarditishelaasnietaltijdhetgeval.
Tienprocentvandeoudersbelandtgedurendedescheidingineenvechtscheiding,waarbij
zijhetovereengrootdeelvandezakennieteenswordenenmetelkaarineenjuridisch
gevechtterechtkomen(Hemels,2013).
DitheefttemakenmethetinvoerenvandeWetGezamenlijkGezagin1998.Voor1998
washetvooraldemoederdienaeenscheidingdevoogdijkreeg.Devaderwerdveelal
toeziendvoogdenhijkreeginhetbestegevaleenomgangsregeling.In25procentvan
degevallenzagdevaderzijnkinderennietmeer(Hemels,2013).Daarnaastisin2009
wettelijkvastgelegddatkinderenhetrechthebbenomgelijkwaardigdoorbeideouders
verzorgdenopgevoedteworden(Groenhuijsen&Quik,2013).Hetpositieveeffectvan
invoeringvandezewettenisdatereenmeergelijkeverdelinginverzorgingenopvoeding
isontstaan.Zobrengt20procentvandekinderenevenveeltijddoorbijbeideouders.
Hetpercentagevankinderendatéénvandeoudershelemaalnietmeerzietisgedaaldtot
15procent(Hemels,2013).Tochzitereenkeerzijdeaanhetinvoerenvanbeidewetten.
Doorhethebbenvangelijkerechtenneemthetaantalvechtscheidingenaanzienlijktoe
(Groenhuijsen&Quik,2013).Zowordendezevechtscheidingenookbinnenkinderopvang
Solidoemeerzichtbaar.Steedsvakerrakenpedagogischmedewerkersverzeildin
conflictentussengescheidenouders.
1.2 ProbleemdefinitieVanuitdemanagementlaagvankinderopvangSolidoeistijdenseengrootmanagement
overleginoktober2013aandeafdelingPedagogiek&Kwaliteitverzochteenbeleidsstuk
optestellenoverdeomgangmetgescheidenouders.Dezebehoeftekwamonderandere
voortuiteenconflictsituatiewaarbijdeouderzijnkindkwamhalen,maarhiervolgensde
andereouderdebevoegdheidniettothad.Dezesituatieheeftzichvoorgedaanbinneneen
buitenschoolseopvangvestigingvanSolidoeinUithoorn.
Zoalseerderbeschrevenkwamvanuithetmanagementteamhetverzoekeenbeleidsstuk
optestellenoverdeomgangmetgescheidenouders.Ineengesprekmetdeorganisatie,is
gevraagdwaterinditbeleidsstukopgenomenmoestworden.Hieropvolgdehetantwoord:
“hetvastleggenvanwettelijkebepalingenwaarpedagogischmedewerkersnaarkunnen
refererenindeomgangmetgescheidenouders”.Opdedaaropvolgendevraagofalleen
kennisvanwettelijkebepalingenvoldoendehandvattenzoubiedenaandepedagogisch
medewerkers,kongeenantwoordgegevenworden.Zoiserinoverlegmetdeorganisatie
beslotenditverderteonderzoeken.
Omeeneerstebeeldvandesituatietekrijgenisereenvooronderzoekuitgevoerd
onderdetwaalfvestigingsmanagersvandediverselocaties.Devestigingsmanagers
zijnpermailbenaderdomeenkorteenquête,bestaandeuitvijfvragen,intevullenente
retourneren(ziebijlagetwee).Uitditvooronderzoekkangeconcludeerdwordendatalle
vestigingsmanagerstemakenhebbenmetgescheidenouders.Detypeproblemenwaarzij
meetemakenhebbengehadverschiltechterperlocatie.
Uithetonderzoekblijktookdathetontbrekenaanorganisatiebredeafsprakenoverde
omgangmetgescheidenoudersinhetverledenniettotgroteproblemenheeftgeleid.De
vestigingsmanagershebbenconflictsituatiesopgelostdoorbijvoorbeeldhetinschakelen
vaneenpedagoogofhetbellenvandepolitie.Tochzijnallevestigingsmanagersheterover
eensdathetprettigzouzijnomeenbeleidsstuktehebbenomdatditveeltijdzouschelen
enzij,zogezegd,nietzelfhetwieluithoeventevinden.
16 17Inleiding Inleiding
Hierondervolgteenoverzichtvanproblemendiezichopverschillendelocatieshebben
voorgedaanendedaaruitvoortvloeiendebehoeftenvanuitdevestigingsmanagers.
• Afspraken over ophalen, wie mag het kind wel/niet halen. Wat doe je als deze ouder toch
het kind op komt halen?
• Ouders betrekken pedagogisch medewerkers bij hun problemen, spuien hun negatieve
berichten over de andere ouder en kunnen intimiderend overkomen.
• Wie moet er gebeld worden als het kind er plotseling niet is?
• Verantwoordelijkheid pedagogisch medewerkers met betrekking tot afspraken die door
de andere ouder niet nagekomen worden.
• Hoe ga je om met kennismaking- en oudergesprekken? Gestimuleerd wordt dat bij
oudergesprekken beide ouders aanwezig kunnen zijn.
• Beleid met betrekking tot omgangsregelingen, convenanten en de informatie voorziening
aan ouders.
• Als ouders geen contact met elkaar hebben en niet op een lijn zitten, wie moet er dan
wel of niet gebeld worden? En tegen wie dien je wat te zeggen?
Omdatdeinformatieuithetvooronderzoekisverkregenviadevestigingsmanagers,die
nietindagelijkscontactstaanmetdekinderenenouders,isbesloteneenbeschrijvend
onderzoekuittevoerenonderdepedagogischmedewerkersvanKinderopvangSolidoe.
Hetleeronderzoekzalplaatsvindenindeeerstefasevandeinterventiecyclus,namelijkde
probleemanalytischefase.Hetprobleemisnogonvoldoendehelderenzalomdiereden
verderwordenonderzocht(Verschuren,2011).
1.3 DoelstellingHetdoelvanhetonderzoekisdatdoormiddelvaneenkwalitatief,beschrijvend,onderzoek
inkaartwordtgebracht,watdebehoeftenaankennisenvaardighedenvandepedagogisch
medewerkerszijnindeomgangmetconflictsituatiestussengescheidenouders.
Deuitkomstenvanhetkwalitatieveonderzoekwordenverwerktineenadviesrapport
voordeorganisatie.Hieruitzalblijkenwelkebehoeftenaankennisenvaardighedende
pedagogischmedewerkershebbenenopwelkemanierzijdezekennisofvaardigheden
beschikbaargesteldwillenhebben.Aandehandhiervankandeorganisatiebesluiteneen
beleidsstukoptestellenofeentrainingaantebieden.
1.4 VraagstellingHoofdvraag:
• Welkebehoefteaankennisenvaardighedenhebbenpedagogischmedewerkersvan
kinderopvangSolidoeindeomgangmetconflictsituatiestussengescheidenouders?
Deelvragenliteratuur:
1. Watzijnkenmerkenvan(v)echtscheidingen?
2. Watzijngevolgenvan(v)echtscheidingenvoorkinderen?
3. Watiserbekendoverconflictsituatiestussengescheidenoudersdiezichkunnen
voordoenbinnendekinderopvang?
4. Watiserbekendoverkennisenvaardighedenwaaroverpedagogischmedewerkers
dienentebeschikkenindeomgangmetconflictsituatiestussengescheidenouders?
Deelvragenveldonderzoek:
5. Hoevaakwordenpedagogischmedewerkersgeconfronteerdmetconflictsituaties
tussengescheidenouders?
6. Metwelkeconflictsituatieshebbenpedagogischmedewerkerstemakenindeomgang
metgescheidenouders?
7. Watmissenpedagogischmedewerkersinhunhandelingsrepertoireomconflictsituaties
tussengescheidenoudersadequaatoptelossen?
8. Opwelkewijzezoudenaanvullendekennisenvaardighedenvolgensdepedagogisch
medewerkersaangebodenmoetenworden?
18 19Inleiding Inleiding
1.5 Afbakening centrale begrippenPedagogischmedewerkers
Pedagogischmedewerkerszijndeopvoedersvankinderenbinnendekinderopvang
(Singer&Kleerekoper,2009).Voorheenwerdervaakoverdeleidstergesprokenmaar
aangezienerookmannenbinnenhetwerkveldvandekinderopvangwerkzaamzijn,iseen
neutraalbegripgewenst.BinnenkinderopvangSolidoeiseendiversteamaanpedagogisch
medewerkers,variërendinsekse,leeftijd,ervaring,opleidingenopleidingsniveau,
werkzaam.
Conflictsituaties
Wanneerergekekenwordtnaarliteratuurdiebetrekkingheeftopscheidingen,dankomt
hetbegripconflictsituatiesvaakterug.Eenexactedefinitieisechterlastigtevinden.Veelal
wordenervoorbeeldengenoemdvanconflictsituatiesenwordtergerefereerdnaarde
invloedervanopdekinderen.
InhetboekvanSpruijt(2010)wordtgesprokenover:“hethebbenvanverschillende
meningen”.DaarnaastisereenadviesvanZandler(2011)dieoudershet
tegenovergesteldevanconflictsituatiesaanbeveelt,namelijk:“houddecommunicatieopen”.
Hieruitkangeconcludeerdwordendat,wanneeroudersverschilleninmeningennietmeer
instaatzijnhieropenovertecommunicerenmetelkaar,ergesprokenkanwordenover
conflictsituatiestussengescheidenouders.
Kennis&vaardigheden
Hetbegripkenniskanwordenonderverdeeldintheoretischeenpraktischekennis.
Theoretischekennisiskennisvandetheorieenpraktischekennisiskennisoverdepraktijk.
Bijtheoretischekennisgaathetomopgedanekennisdoorbijvoorbeeldietstelezen.
Praktischekennisheeftbetrekkingophettoepassenvandezekennis.
Vaardighedenhebbentemakenmetdebeheersingvancompetentiesenhebbenbetrekking
ophethandelingsrepertoire.Binnendekinderopvanghebbendepedagogischmedewerkers
bijbreng-enhaalmomentencontactmetouders.Opbeidemomentenwordtermetelkaar
gecommuniceerddoormiddelvanmondelingeoverdrachtoverhetkind.
Zokanwordenafgeleiddatbelangrijkevaardighedenwaarpedagogischmedewerkers
overdienentebeschikken,indeomgangnaarouders,communicatievevaardighedenzijn.
Vanuithetpedagogischkaderkindercentra0-4jaar(datalsrichtlijnwordtgebruiktvoorhet
pedagogischebeleidvandeorganisatie)staatgoedecommunicatieeveneenscentraal
(Singer&Kleerekoper,2009).Doorhetopdoenvannieuwekennis,oefeningenervaring
kunnenvaardighedenverderontwikkeldworden.
1.6 Pedagogische relevantieAlsoudersscheidenenerbinnendezescheidingenconflictentussenoudersontstaan,
heeftditinvloedopdekinderen.DeAmerikaanseonderzoekersAmatoenKeithdedenhier
in1991onderzoeknaarenhunconclusiesluiddendatkinderenuitechtscheidingsgezinnen
opveelgebiedenslechterscorentenopzichtevankinderenuitgezinnenwaarvanouders
bijelkaarzijn(Amato&Keith,1991).Zijdachtendatdezenegatieveeffectenvoorkinderen
uitscheidingsgezinnenmetdejarenzoudenverminderen,omdatscheidingenmeervoor
zoudenkomen.In2001analyseerdeAmatodeverrichteonderzoekenuitdejarennegentig
opnieuw.Hieruitbleekdatdenegatievegevolgenvoorkinderenuitechtscheidingsgezinnen
groterwarendanverwacht(Amato,2001).
In2000hebbendeAmerikaanseWallersteinenzijncollega’sookonderzoekgedaan
naardegevolgenvanechtscheidingen.Hieruitkwamnaarvorendatveelkinderenuit
gescheidengezinnenkampenmeternstigepsychische,socialeenemotioneleproblemen
(Wallersteine.a.,2000).
UiteenlateronderzoekvanHetheringtonenKellyblijktdatkinderendieeenscheiding
doormakentweetottweeënhalfkeermeerproblemenondervindendankinderenuit
gezinnenwaarvandeoudersnietzijngescheiden.Daarnaastiserveelonderzoekgedaan
welkewasgerichtopconflictentussenoudersendeuitwerkinghiervanopkinderen
(Hetherington&Kelly,2002).
HetmeestrecentelijkonderzoekuitgevoerddoorGlennenMarquardtin2006laatziendat
eenscheidingdieopdejuistewijzeverloopt,minderslechtisvooreenkind.Tochblijken
kinderenbeteraftezijnineengezinwaarbijoudersbijelkaarzijnenweinigconflictenhebben.
20Inleiding
Ermoetenechterkanttekeningenwordengeplaatstbijdezeonderzoeken.Zodienen
wekritischteblijvenoverdewijzewaaropzezijnuitgevoerd.Deconclusiedieuitalle
onderzoekengetrokkenkanwordenis,dateenscheidingvoorzoweldeoudersalsvoor
dekinderennietgemakkelijkis.Eenscheidingkanveelongemakmetzichmeebrengen,
vooralwanneererconflictentussenoudersontstaan.Omdezeredenishetvanbelang
datpedagogischmedewerkersbinnendekinderopvangopeenjuistewijzeinspelenop
conflictsituatiestussengescheidenouders.
1.7 LeeswijzerBinnenhetafstudeerwerkstukzijnachtereenvolgenshetliteratuurhoofdstuk,demethode
vanhetonderzoek,deresultaten,deconclusie,discussieenaanbevelingentevinden.
Inhetliteratuurhoofdstukwordtantwoordgegevenopdevierliteratuurdeelvragen.Wat
zijnvanuitdeliteratuurdekenmerkenvanvechtscheidingen?;Watzijndegevolgenvan
(v)echtscheidingen?;Watiservanuitdeliteratuurbekendoverconflictsituatiesdiezich
kunnenvoordoentussengescheidenoudersbinnendekinderopvang?;Watiserinde
literatuurbekendoverkennisenvaardighedenwaaroverpedagogischmedewerkersdienen
tebeschikkenindeomgangmetconflictsituatiestussengescheidenouders?
Vervolgenswordtdemethodevanhetonderzoekbesproken.Indithoofdstukzal
uitgewerktwordenwelkeonderzoeksvormgebruiktisenwaaromdezemethodegekozen
is.Tevenszalwordenaangegevenwelkesoortsteekproevenzijngebruikt,welke
onderzoeksinstrumentenzijngebruiktenwatdeonderzoekspopulatieis.Tenslottezullende
manierenvandataverzamelingenanalysewordenbesproken.Inhetresultatenhoofdstuk
zalverderingegaanwordenopdedaadwerkelijkeanalysevandedata.Daarzaltevens
antwoordwordengegevenopdedeelvragenvanuithetveldonderzoek.
Inhetlaatstehoofdstukwordendeconclusiesuitgewerktaandehandvandebeantwoorde
veldonderzoekvragenendehoofdvraag.Totslotvolgeneraanbevelingeneneendiscussie.
Descriptiewordtafgeslotenmeteenliteratuurlijstenbijlagen.
LITERATUURONDERZOEK
2
24 25 LiteratuuronderzoekLiteratuuronderzoek
2.1 Wat zijn kenmerken van (v)echtscheidingen?Alstweemensenuitelkaargaan,gaatditvrijwelaltijdgepaardmetconflicten.Ditkande
redenzijngeweestdatgeleidheefttotdebreukofhetkantemakenhebbenmetdedaarop
volgendekeuzes.Eenscheidingispaseenvechtscheidingalsnaasthetnietmetelkaar
eenskunnenwordenooknietgoedwordtomgegaanmetconflicten.
Indezeparagraafwordendeechtscheidingscijfersendedaarbijbehorenderedenenvan
hetuitelkaargaanbesproken.Tevenszullendedefinitiesconflictueuzeechtscheidingenen
vechtscheidingenuiteenwordengezet.Vervolgenszullendemanierenwaaropoudersmet
conflictenomkunnengaanenwelkinvloedhetinvoerenvanhetouderschapsplanheeft
besproken.
Cijfersenredenen(v)echtscheidingen
Ommeerinzichttekrijgenin(v)echtscheidingenwordenderedenenomuitelkaartegaan
ofhunhuwelijktelatenontbindenuiteengezet.Wobma&deGraaf(2009)hebbenin2008
eenonderzoekgedaaninopdrachtvanHetCentraalBureauvoordeStatistiek.Voordit
onderzoekwerden3,8duizendmannenen4duizendvrouwendieuitelkaarwarengegaan,
ofhunhuwelijkhebbenverbroken,benaderd.Perhuishoudenisertelkenséénpersoon
benaderdommeetewerkenaanhetonderzoek(Wobma&deGraaf,2009).Indetabel
isteziendatderedenenvoormannenenvrouweninzijnalgemeenheidgelijkzijn.De
belangrijksteredenenvoorzowelmannenalsvoorvrouwenomuitteelkaargaanisals
eriemandandersinhetspelis,menopelkaarisuitgekekenendekaraktersmetelkaar
botsen.Erzijnechtertweeredenen,diesignificanthogeruitkomen,voorvrouwenomeen
echtscheidingaantevragendanbijmannen,namelijkverslavingsproblemenenlichamelijk
ofgeestelijkgeweld(Wobma&deGraaf,2009).
Bron:Wobma&deGraaf,2009
Definities
Conflictueuze echtscheidingen
Erwordtoverconflictueuzeechtscheidingengesprokenalsbeideoudersgedurendede
scheidingendeperiodediedaaropvolgtconflictenhebbenmetelkaar,maardekinderen
buitendezeconflictenwetentehouden(VVIFSKindermishandeling,2007).Daarbijmaken
oudersgebruikvantweeverschillenderollen,namelijkderolvanouderendievanex-
partners,diezelosvanelkaarkunnenzien(VVIFSKindermishandeling,2007).Hierdoor
blijvenzijvoordekinderenbeschikbaarenkunnenzijhunopvoedtakenblijvenvervullen.
Belangrijksteredenomuitelkaartegaan EchtscheidingUitelkaarniet-gehuwd
samenwonen
Mannen Vrouwen Mannen Vrouwen
%
Iemandandersinhetspel 30 26 21 23
Opelkaaruitgekeken 24 17 29 21
Karaktersbotsen 18 14 22 16
Toekomstplannenonverenigbaar 6 5 11 11
Verslavingsproblemen 2 10 1 6
Socialeofcultureleverschillen 4 4 3 5
Lichamelijkofgeestelijkgeweld 1 8 0 4
Gezondheidsproblemen 4 5 3 3
Jaloezie/geenvertrouwen 0 1 1 2
Verschillendekinderwens 2 1 1 2
Seksueleproblemen 2 2 1 0
Financiëleproblemen 2 2 2 1
Anderereden 6 7 5 4
Totaalaantalrespondenten 375 460 537 584
26 27 LiteratuuronderzoekLiteratuuronderzoek
Vechtscheidingen
Erwordtovervechtscheidingengesprokenalsbeideoudersgedurendedescheidingen
deperiodediedaaropvolgtconflictenervarenmetelkaar,waardekinderenbijbetrokken
wordenenzogezegdlastvanondervinden(VVIFSKindermishandeling,2007).Naastde
daadwerkelijkeconflictendiedekinderenmeemaken,zijnoudersveelalookemotioneelniet
voordekinderenbeschikbaar(VVIFSKindermishandeling,2007).
Indeliteratuurisveelterugtevindenovereeneventueleverbandtussenvechtscheidingen
enkindermishandeling.Dedefinitievankindermishandeling,zoalsopgenomenindeWetop
Jeugdzorgisalsvolgt:“Elkevormvanvoordeminderjarigebedreigendeofgewelddadige
interactievanfysieke,psychischeofseksueleaard,diedeoudersofanderepersonen,ten
opzichtevanwiedeminderjarigeineenrelatievanafhankelijkheidofvanonvrijheidstaat,
actiefofpassiefopdringen,waardoorernstigeschadewordtberokkendofdreigtteworden
berokkendaandeminderjarigeindevormvanfysiekofpsychischletsel”(Algemeen
MeldpuntKindermishandeling,2013).Wanneerereenkoppelingwordtgemaaktmetde
situatiesdiezichtijdensvechtscheidingenkunnenvoordoen,kangeconcludeerdworden
datkindereninvechtscheidingssituatiesemotioneleschadewordtberokkendwaardoor
zijpsychischletselervaren.Omdieredenkunnenvechtscheidingssituatiesworden
gekwalificeerdalseenvormvankindermishandeling(deKinderombudsman,2014).
Conflicthantering
Hetgrootsteverschiltussenechtscheidingenenvechtscheidingenzitindemanierwaarop
ermetconflictsituatieswordtomgegaanenhetwel/nietbetrekkenvandekinderenbij
ouderlijkeproblemen.Erzijnverschillendemanierenommetbeginnendeconflictenomte
gaan.UithetonderzoekvanGoeke-Moreye.a.(2007)komenvijfverschillendemanieren
vanconflicthanteringnaarvoren:“compromise,apology,submission,agreementto
disagree,withdrawal”(p.744).Hetdoelvanditonderzoekwasomhetinvloedvandeze
manierenvanconflicthanteringopkinderentebepalen.Hetblijktdatpositievemanieren
vanconflicthanteringalsexcusesaanbiedenencompromissensluiteneenpositieveinvloed
hebbenopdegesteldheidvandekinderen(Goeke-Moreye.a.,2007).Maarmeestal
gebruikenoudersnegatievemanierenvanconflicthantering,waarbijbijvoorbeelddeandere
oudergebruikmaaktvaneenaanvallendehoudingendeanderzichhieraanovergeeften
ditondergaat(Goeke-Moreye.a.,2007).Hetisvangrootbelangomtewetenwanneer
kinderendeconflicthanteringstijlalsbedreigendervarenofdezezelfovernemen,waardoor
zijaanzienlijklagerinwelbevindenscoren(Goeke-Moreye.a.,2007).
Hetouderschapsplanenconflicten
Op1maart2009isdeWetbevorderingvoortgezetouderschapenzorgvuldige
scheidingingevoerd(NederlandsJeugdInstituut,2014).Dezewetheeftdriebelangrijke
veranderingenmetzichmeegebracht.Allereerstdeveranderingdatflitsscheidingen(een
scheidingdiejebinneneendaguitkuntlatenvoerenzonderdathiereenrechteraan
tepashoefttekomen),nietmeerzijntoegestaanbijoudersvanminderjarigekinderen.
Detweedewijziginghoudtindateenscheidingwaarkinderenbijbetrokkenzijnaltijdvia
eenrechterdientteverlopen.Totslotzijnoudersmetminderjarigekinderenverplichtom
gedurendedescheidinggezamenlijkeenouderschapsplanoptestellen(NederlandsJeugd
Instituut,2014).Ditisnamelijkeenvastonderdeelvanhetverzoekschrifttotechtscheiding
(NederlandsJeugdInstituut,2014).
Ditgeldtookvooroudersdieeensamenlevingscontractlatenontbindenofbesluitenniet
meersamentewonenenovergezamenlijkgezagvandekinderenbeschikken(Nederlands
JeugdInstituut,2014).Hetouderschapsplandatoudersopdienentestellenmoetten
minstedriewettelijkverplichteafsprakenbevattendiegaanoverdeverdelingvanzorg,
dealimentatieendeuitwisselingvaninformatieoverdekinderen(Spruijt&Kormos,
2010).Daarnaastkunnenouderserookanderebelangrijkeafsprakeninoplatennemen.
Oudersdienenhunkinderen,tenzijditnietmogelijkisgeziendeleeftijdvandekinderen,te
betrekkenbijhetopstellenvanhetouderschapsplan.Wanneerouderserbijhetopstellen
vanhetouderschapsplansamennietuitkomendankanderechterhendoorverwijzennaar
eenmediator(Spruijt&Kormos,2010).
DekeerzijdevandeinvoeringWetbevorderingvoortgezetouderschapenzorgvuldige
scheidingisdatermeerconflictentussengescheidenouderszijn.Daarnaastisdeband
metdevadermindergoedenisookdematevankindproblemenhogersinds2009(van
derValk&Spruijt,2013).DitblijktuithetonderzoekdatisuitgevoerddoorSpruijtenvan
derValkin2013voorhetWetenschappelijkOnderzoek-enDocumentatiecentrum(WODC)
28 29 LiteratuuronderzoekLiteratuuronderzoek
(vanderValk&Spruijt,2013).Ditonderzoekisuitgevoerdonderscholierenafkomstiguit
scheidingsgezinnenindeleeftijdscategorievan12totenmet16jaar.Zijzijnvanaf2006
jaarlijksopeenschriftelijkewijzeondervraagd(vanderValk&Spruijt,2013).
2.2 Wat zijn gevolgen van (v)echtscheidingen voor kinderen? Gevolgenvoorkinderen
VanuitdegezinssysteemtheorievandeHongaarsepsychiaterIvanBoszormenyi-Nagy
(2000)wordthetgezinalseengeheelgezien.Wanneerhevigeconflictenbinnenhetgezin
leidentoteeneventuelescheidingwordthetsysteemvooriederlidvanhetgezinontwricht.
Iedergezinslidmerktditenondervindtdeveranderinginhetsysteem.Daarnaastzijner
ookallerleifactorendiehetgezinssysteem,endusdepersonenbinnenhetgezin,kunnen
beïnvloeden.Dezebeïnvloedingkanplaatsvindenopmicro-,meso-,exo-enmacroniveau.
Ditkunnenfactorenzijn,diemetdepersoonzelftemakenhebben(bijvoorbeeldstress,
ziekte),factorenvanuithetgezin,werk,school,derelatieshiertussen,deinvloed
vansocialegroepenwaargeendirectcontactmeeisentotslotinvloedenvanuitde
maatschappij(economischecrisis,werkeloosheid)(Bronfenbrenner,1992).
Eenaantalmogelijkegevolgenvaneenscheidingopeenkindwordenhierondernader
toegelicht.Dezegevolgenzijnvoornamelijkgevolgenbinnenhetgezin,hethelegezinis
erbijbetrokkenenvindenplaatsopmicroniveau.
Loyaliteitsproblemen
Alseenkindhetgevoelheeftdathijmoetkiezentussenouderskanleidentothevige
loyaliteitsproblemen(Sandler,e.a.,2008).Loyaliteitisdeverbondenheidtussenhetkinden
zijnouderswatvanafdegeboortevannatureaanwezigis(Spruijt&Kormos,2010).Een
kindbeschiktinbeginseloverloyaliteitnaarbeidebiologischeouders(Spruijt&Kormos,
2010).Iederkindheeftlastvanloyaliteitsproblemenmaardezezijngroteralsheteenkind
isvangescheidenouders.Eenvoorbeeldvaneen‘gewoon’loyaliteitsprobleemisalseen
puberineensnietmeermeewilmeteenfamilieuitjeomdatditvolgenshem‘kinderachtig’
is.Daarbijkanopeenleukverzoekvanoudersopeenafkeurendemaniergereageerd
worden,zonderdatditnaardeoudersisgericht.Depuberkanzichlaterschuldigvoelen
voorhetgedragrichtingdeouders.
Erkangeconcludeerdwordendathetvooreenkindmoeilijkisomloyaalteblijvenaan
beideouderswanneeroudersruziemetelkaarmaken,slechtoverelkaarpratenen
touwtrekkentussendekinderen.Zokanhetvoorkomendathetkindgaatliegenomde
oudereenbetergevoeltegeven,bijvoorbeeldwanneerdeeneoudervraagthoehetbij
deandereouderisgeweest.Hetkindkanhethiernaarzijnzinhebbengehadentegende
ouderliegendathetnietleukwas.Insommigegevallenkanhetkinddeeneoudervolledig
latenvallenomloyaalteblijvenaandeandereouder.Ditwordtookweloudervervreemding,
ouderuitsluitingofouderverstotinggenoemd(Gardner,1992).
Ouderverstoting
Insommigegevallenkanhetkinddeeneoudervollediglatenvallenomloyaalteblijven
aandeandereouder.Watookweloudervervreemding,ouderuitsluitingofouderverstoting
wordtgenoemd(Gardner,1992).Binnendeliteratuurzijnerveelonderzoekenover
ouderverstotingtevinden.Zowordtergesprokenoverhetouderverstotingsyndroom:
ParentalAlienationSyndrome(PAS)(Gardner,1992).EenrecentAmerikaansonderzoek
vanBernete.a.(2010)definieertouderlijkevervreemdingalseenmentaletoestandwaarin
eenkind,waarvandeoudersindemeestegevalleninscheidingliggenentemakenhebben
methevigeconflictsituaties,zichbindtmetdeeneouderenderelatiemetdeandere
ouderverwerpt(Bernet,e.a.,2010).Bernetenzijncollega’szijnvanmeningdatouderlijke
vervreemdingnietgezienmagwordenalseenkleineafwijkingbinnenhetlevenvaneen
gezin,maaralseenernstigepsychischeaandoening(Bernet,e.a.,2010).Daaromhebben
zijeenvoorstelgedaanomhetParentalAlienationSyndrome(PAS)optelatennemeninde
DSM-VendeICD-11(Bernet,e.a.,2010).In2006heeftJohnstoneeninstrumentontwikkelt
waarmeeoudervervreemdingkanwordengemeten.Dematevanoudervervreemdingwordt
inkaartgebrachtaandehandvaneenvragenlijstmet50items(Johnston,2006).
Parentificatie
Eenanderbelangrijkeffectkanparentificatiezijn.Bijparentificatiewordterdoordeouder(s)
vooreenlangdurigeperiodeveelvanhetkindgevraagdenneemthetkindderolvanouder
opzich(Kinet,2010),zoalshetfeitelijken/ofpsychischovernemenvandebijbehorende
takenenverantwoordelijkheden.Bijeenscheidingkanhetzijndatdeouderdoorde
scheidingemotioneelindeputzitenhetkinddezorgvoordeouderenbroertjes/zusjes
30 31 LiteratuuronderzoekLiteratuuronderzoek
opzichneemt.Daarnaastzijnzijvaakooksteunentoeverlaatvoorhetgezin.Mogelijke
gevolgenhiervankunnenzijndateenkindfaalangstontwikkelt,eennegatiefzelfbeeldkrijgt
ofhetnietgoedvoorzichzelfkanopkomen(Kinet,2010).
Overigeeffecten
In2005isinVlaandereneenonderzoekuitgevoerdinopdrachtvandeVlaamseminister
IngeVervotte,vanWelzijn,VolksgezondheidenGezin.Binnenhetonderzoek,uitgevoerd
doorhetCentrumvoorBevolkings-enGezinsstudies(CBGS),iseronderanderegekeken
naardeimpactvanechtscheidingenophetverderelevenvankinderen(vanPeer,2007).
Uitditonderzoekisgebleken,datechtscheidingenverschillendedomeinenbinnenhetleven
vanhetkindbeïnvloedt.Dezedomeinenzijn:hetpsychischwelbevinden,meteventuele
gedragsproblemenalsgevolg,hetfunctionerenenpresterenopschool,entotslotde
veranderingingezinssamenstellingwaarinnieuwecontacten(zowelbinnenalsbuitenhet
gezin)wordenaangegaanenanderejuistverliezen(vanPeer,2007).
Hetpsychischwelbevindenvankinderendieeenscheidinghebbenmeegemaaktligtlager
invergelijkingmetkinderenuiteentraditioneelgezin.Daarnaasthebbenzijookmeerkans
opangstproblemenendepressies.Tevenshebbendezekindereneenlagereeigenwaarde
enzijnzijminderpositiefoverhunzelfbeeld.Ditwordtnietalleentijdensdescheiding
zichtbaar,maarookindejarendievolgen.Degevolgenhiervankunnenzelfsdoorlopentot
indeadolescentie(vanPeer,2007).
Wanneerergekekenwordtnaargedragsproblemen,kanergeconcludeerdwordendat
kinderenuiteenoudergezinnenmeerkanshebbenominaanrakingtekomenmetjustitie.
Daarnaastblijktuitonderzoekdatkinderenuitscheidingsgezinnenmeergedragproblemen
hebbendiezichkunnenuitenindelinquent,asociaalenagressiefgedrag(vanPeer,2007).
Alsergekekenwordtnaarhetfunctionerenenpresterenopschoolblijktuitonderzoek,
datkinderenuiteenoudergezinnenensamengesteldegezinnenmindergoedpresterenop
school(vanPeer,2007).
Effectenvaneensamengesteldgezin
Omuittevindenwatdeeffectenopkinderenbinnensamengesteldegezinnenzijn,moet
ergekekenwordenwatvoorsoortgezinnenals‘normaal’tekwalificerenzijnenwelke
gezinsvormendaarnaastbestaan.Naastklassiekegezinnendieuitvader,moederen
kinderenbestaanzijnerookeenoudergezinnen,stiefgezinnen,co-ouderschapgezinnenen
gezinnenmettweevadersofmoedersdieookwelrozegezinnenwordengenoemd(Spruijt
&Haverkort2012).Determstiefgezinstaatgelijkaaneensamengesteldgezin.Hiervanis
sprakealsminstenséénvandeouders(een)kind(eren)heeftuiteeneerder(e)huwelijkof
relatie.Erwordtonderscheidgemaakttussenstiefmoedergezin(gezin+stiefmoeder)en
eenstiefvadergezin(gezin+stiefvader)(Spruijt&Haverkort2012).
Erzijnverschillendeaandachtspuntengerichtopdekinderenwanneerereensamengesteld
gezinisgevormd.Zozullenkinderenmoetenwennenaandenieuwepersoonbinnen
hetgezin,dezogenaamdestiefmoeder/vader.Ditiseenwederzijdsproces,waarbijook
destiefoudermoetenwennenaanderolbinnenhetgezin(Spruijt&Haverkort2012).
Daarnaasthangtdetiming,hetmomentwaaropdestiefouderhetgezinbinnentreedt,
samenmetdeacceptatie.Belangrijkhierbijisofdescheidingalvolledigverwerktisof
datdekinderennogmiddeninditproceszitten.Demanierwaaropdescheidingheeft
plaatsgevonden,issterkvaninvloedophetwelofnietslagenvaneennieuwsamengesteld
gezin.Kinderenkunnenookbijhetvormenvansamengesteldegezinnentemakenkrijgen
metdeeerdergenoemdeloyaliteitsproblemen.Zokunnenzijmetzichzelfinconflict
rakenoverhetvraagstuk:magikmijnnieuwevader/moederwelaardigvinden?(Spruijt&
Haverkort2012).
32 33 LiteratuuronderzoekLiteratuuronderzoek
2.3 Wat is er bekend over conflictsituaties tussen gescheiden ouders die zich kunnen voordoen binnen de kinderopvang?Soortenconflicten
Hettouwtrekkentussendekindereniseenvandeveelvoorkomendeconflictentussen
gescheidenouders(Spruijt&Kormos,2010).Hierbijkunnenoudersbijvoorbeeldmetelkaar
touwtrekkendruziënwiewanneerhetkindthuiswilhebben.Eengevolghiervankanzijn
datoudersdekinderen(onbewust)hetgevoelgeventemoetenkiezentussenhunbeide
ouders(Spruijt&Kormos,2010).Ditkanookbewustgebeurendooraanhetkindtevragen
naarwiehetlievergaat.Ofjuistopeenonbewustemanierdoorbijvoorbeeldaftegevenop
deandereouder.Hetgevoelhebbentemoetenkiezentussenjebeideouderskanleiden
tothevigeloyaliteitsproblemen(Sandler,e.a.,2008).Degrondleggervanditbegripisde
AmerikaanseonderzoekerenkinderpsychiaterRichardAlanGardner(Gardner,1992).Inde
vorigeparagraafonderhetkopjegevolgenvoorkinderenisditbegripverderuitgelegd.
Eenanderevormvanconflictenishetuitsluiten.Eénouderkandeandereouderproberen
uittesluiten(Spruijt&Kormos,2010),doorbijvoorbeeldaantegevendatdeandere
ouderhetkindnietmeermagophalenofgeenrechtheeftopinformatie(Spruijt&Kormos,
2010).Ditkanbinnendekinderopvangookgebeuren.Eenouderkandepedagogisch
medewerkersdringendverzoekenhetkindnietaandeandereoudermeetegevenofde
andereoudernietvaninformatietevoorzien.Alspedagogischmedewerkerishetdaarom
vanbelangomtewetenhoehetgezagwettelijkbepaaldisenhoederegelgevingmet
betrekkingtotinformatieverschaffingisbepaald(Zievoorverdereinformatieparagraaf2.4).
Daarnaastgebruikensommigeoudershunkinderenalsmiddelomtecommunicerenmet
deandereouder(Spruijt&Kormos,2010).Binnendekinderopvangdienendepedagogisch
medewerkershierookvoortemoetenwaken.Gescheidenouderskunnenproberende
medewerkersalscommunicatiemiddeltezien.Pedagogischmedewerkersdienenervoorte
wakennietalsdoorgeefluiktefungerenwaardoorzijuiteindelijktussendeouderskomen
testaan.Oudersmoetenbelangrijkeinformatiemetelkaarbespreken.Depedagogisch
medewerkerwordtgeadviseerdalleenverslagtedoenaandeoudersoverwatdekinderen
opdeopvanghebbenmeegemaakt.
Totslotkanerdoorschuldgevoelookteveeltoegegevenwordenaandekinderen.Hierbij
wordenbijvoorbeeldweiniggrenzengesteldenwordendeoudersergtoegeeflijk(Spruijt&
Kormos,2010).Ditkanbijvoorbeeldhetgevalzijnwanneereenkindzijnzindoordramten
natweekeer‘nee’tehoren,tochzijnzinkrijgt.
ErkangerefereerdwordennaarMichadeWinteralshetgaatoverhetstellenvangrenzen.
InhetboekvanEx(2007)steldehijdateenkindleertdathijzijnzinkankrijgen,wanneerhij
zijnemotieslaatgaanendateenkindrespectvooroudersheeftdievormenvantegenwicht
bieden(Ex,2007).HetbiedenvanduidelijkegrenzenisvolgensMichadeWinter,naast
hetbiedenvanzorg,steunenbetrokkenheid,vangrootbelangbinnendeopvoeding.
Grenzenwordengesteldzodatkinderenwetenwatdeoudersverwachten,enwatzijvan
deouderskunnenverwachten.Opdezewijzehelpengrenzenookbijhetvergrotenvanhet
zelfvertrouwen(deWinter,2012).
2.4 Wat is er in de literatuur bekend over kennis en vaardigheden waarover pedagogisch medewerkers dienen te beschikken in de omgang met conflictsituaties tussen gescheiden ouders?Eengedeeltevandekenniswaaroverdepedagogischmedewerkersdienentebeschikken
heeftbetrekkingopdewettelijkebepalingen.Vanuitwettelijkperspectief,zalereen
startwordengemaaktmethetdefiniërenvandebegrippenuitbovenstaandedeelvraag,
waarnaeenoverstapwordtgemaaktvandekennis,naardevaardighedenwaaroverde
pedagogischmedewerkersbinnendekinderopvangdienentebeschikken.Ookkomener
eenaantalbeschikbareinterventiestersprake,waardoordepedagogischmedewerkers
enigekenniskrijgenvandeinterventiesdiehetkindgebodenkunnenworden.
Juridischekaders,centralebegrippenenwettelijkebepalingen
Ouders
Indehoofdvraagwordtdetermoudersbesproken.Hiervoordienteerstheldertezijn
wanneereenoudereenwettelijkoudervaneenkindisenwaterbijkomtkijkenalser
naastouderseventueelookstiefoudersbetrokkenzijn.Dejuridischemoedervanhetkind
isautomatischdevrouwwaaruithetkindgeborenis.Wanneereendraagmoederhetkind
gedurende9maandenvooreenanderevrouwheeftgedragen,blijftzijondanksafspraken
34 35 LiteratuuronderzoekLiteratuuronderzoek
metdebiologischemoedertochdejuridischeouder.Wanneerdebiologischemoederde
juridischemoederwilworden,zaldedraagmoedereerstdooreenrechteruithaarouderlijk
gezagmoetenwordenontheven(Janssen,2011).Wanneereenkoppeleenkindadopteert
danwordenzijnadegeheleadoptieproceduretehebbendoorlopenautomatischde
juridischeoudersvanhetadoptiekind(Janssen,2011).
Devastleggingvanhetjuridischvaderschapismindermakkelijkgeregeld.Juridischvader
wordenvaneenkindgebeurt,wanneereenmandoormiddelvaneenhuwelijkisverbonden
aandevrouwdiehetkindbaart.Daarnaastkaneenvaderjuridischvaderworden,alshij
hetkindbijdegeboorteerkent.Hiervoorzaldevaderdeongeborenvruchtofhetgeboren
kindmoetenaangevenbijeengemeente.Totslotkanjuridischvaderschapverkregen
wordendooreengerechtelijkebeslissing.Lethierbijwel:alleendemoederenhetkind
hebbenhetrechtomgerechtelijkevaststellingintedienen(Janssen,2011).Wanneereen
juridischoudergeengezagheeft,heeftdezedoorgaanswelhetrechtopomgangmethet
kind.Daarnaastzijnjuridischeoudersonderhoudsplichtig.Draagthetkinddeachternaam
vanzijnjuridischeouders,danishetkindwettelijkerfgenaam,Wanneeréénvandeouders
deNederlandsenationaliteitheeft,krijgthetkinddoorgaansookdezenationaliteit(Janssen,
2011).Determstiefouderwordtgegeven,wanneerereengeregistreerdpartnerschap
ofeenhuwelijkaangegaanwordtmeteenjuridischouder(Jeugdengezin,2009).Een
stiefouderisgeenjuridischouder,maarkandoormiddelvaneenrechterlijkverzoekwel
gezamenlijkgezaguitvoeren(Janssen,2011).
Gezag
Menspreektovergezagwanneerjeverantwoordelijkbentvoordezorgenopvoedingvan
eenkindjongerdan18jaar,alsookvoorhetbeherenvaneventueelgeldenspullenvanhet
kind(MinisterievanVeiligheidenJustitie,2013).Hetgezagisbijdegeboortevaneenkind
automatischverbondenaandevaderenmoeder,ditwordtookwelouderlijkgezaggenoemd
(MinisterievanVeiligheidenJustitie,2013).Hetgezamenlijkgezagishetgezagvaneen
oudereneenniet-oudersamen.Voogdijisdelaatstemanieromgezaguitteoefenen.
Bijvoogdijheefteenanderepersoon,dandebiologischeouder,hetgezagoverhetkind
(MinisterievanVeiligheidenJustitie,2013).
Scheiden
Determscheidenstaatvoorhetontbindenvaneenhuwelijk.Wanneeroudershethuwelijk
latenontbinden,kiezenzijervaakvoorgescheidenvanelkaartegaanwonen.Naasteen
huwelijk,kanookeensamenlevingscontractofeensamenwoonrelatiewordenontbonden.
Indemeerderheidvandezeontbindingenzijngeenkinderenbetrokken(Spruijt,2005).
Nadatgetrouwdeoudersofoudersmeteensamenlevingscontractuitelkaargaan
enhethuwelijkofhetsamenlevingcontractlatenontbinden,zijnzijverplichtomeen
ouderschapsplantemaken.Inditouderschapsplanstaanafsprakenmetbetrekkingopde
zorgendeopvoedingvandekinderen(Jeugdengezin,2009).
Co- ouderschap
Eénvandebelangrijksteveranderingvoorkinderennaeenscheiding,isdatoudersniet
meersameninéénhuiswonen.Voorheenverbleef85tot90procentvandekinderenbij
moeder,wasongeveer10procentvandekinderenwoonachtigbijvadereneenoverig
percentageverbleefinanderewoonsituaties(Spruijt&Kormos,2010).Redenendiehier
voorwordengenoemd,zijnonderanderederolverdelingbinnenhetgezinendewetgeving
dietoendertijdwerdgehandhaafd(Spruijt&Kormos,2010).Zowaservoor1998sprake
datalleendemoederoverouderlijkgezagkonbeschikkenendevaderhetrechthadop
omgang,informatieenconsultatie(Spruijt&Kormos,2010).Zoalseerderbeschreven
beschikkenouderssindsdeinvoeringvandewetgezamenlijkgezagin1998inderegel
overgezamenlijkgezag.DitwordtvolgensHetCentraalBureauvoordeStatistiekin
90procentvandegevallenookdaadwerkelijkdoorbeideoudersuitgeoefend(Spruijt&
Kormos,2010).Hierdooriseenverschuivingtezienindeverblijfplaatsvandekinderen.
Zoisereenduidelijkegroeiinco-ouderschapzichtbaar.
Definitie co-ouderschap:
DeGraaf(2005)spreektinzijnonderzoekoverhettreffenvaneenregelingwaarbijkinderen
gedeeltelijkbijdeeneouderverblijvenenhetanderegedeeltebijdeandereouder.De
zorg-enopvoedingstakenzijnhierbijongeveerevenredigverdeeld(Spruijt&Kormos,2010).
Omdatereengrotevariëteitbestaatinvormenvanomgang,verblijfenafsprakenishetlastig
hiereeneenduidigedefinitievantegeven.Eenvoorbeelddiehiervoorgegevenwordtis,dat
nietdekinderenvanverblijfplaatswisselenmaardeouderszelfdiegenezijndiewisselen.
36 37 LiteratuuronderzoekLiteratuuronderzoek
Hierdoorkunnendekinderenzevendagenperweekinhetzelfdehuisverblijven(deGraaf,
2005).Hetverschiltussenco-ouderschapengezamenlijkgezagis,datco-ouderschap
geenjuridischbegripis(Spruijt&Kormos,2010).
In2010washetaantalkinderendatnaeenscheidinginco-ouderschapsgezinnenverbleef
gestegentot20procent(Spruijt&Kormos,2010).Hetgrootstegedeeltevandekinderen
verblijftnogsteedsbijdemoeder(70procent)eneenslechtskleinpercentageverblijftbij
devader(6procent)(Spruijt&Kormos,2010).
Omgangsregeling en zorgregeling
Determomgangsregelingiseenveelvoorkomendetermwanneerhetomscheidingen
gaat.Dezetermheeftechtereenanderebetekenisgekregensindsdeinvoeringvan
deWetbevorderingvoortgezetouderschapenzorgvuldigescheidingin2009,waarin
hetgezamenlijkegezagenhetverplichteouderschapsplanzijnvastgelegd.Determ
omgangsregelingishedendaagsalleenvantoepassingwanneerhetgaatomeen
vastgelegderegelingtussendeouderzondergezagmetdekinderen(Spruijt&Kormos,
2010).Eenouderverliestinbeginselnietzomaarzijnouderlijkgezag.Ditwordtaltijddoor
eenrechterbepaald(Spruijt&Kormos,2010).Oudersdiehetgezamenlijkgezaghebben,
verdelendetakendiebetrekkinghebbenopdezorgendeopvoedingvandekinderen.Dit
kanwordenvastgelegdineenzorgregeling.
Kortsamengevatspreektmenovereenomgangsregelingwanneeréénvandetweeouders
nietoverhetouderlijkgezagbeschikt.Menspreektoverzorgregelingalsbeideoudersover
gezagbeschikken(Spruijt&Kormos,2010).
Recht op informatie
Alsberoepskrachtdienjeteweten,hoehetrechtopinformatiewettelijkbepaaldis.
Wanneerbeideoudersoverhetouderlijkgezagbeschikken,ookwelgezamenlijkouderlijk
gezaggenoemd,isditvrijeenvoudig(Spruijt&Kormos,2010).Zozijnderechtenvan
oudersgelijkenhebbenzijallebeirechtopinformatiemetbetrekkingtotdekinderen.
Wanneerslechtséénvandeoudersoverhetgezagbeschikt,ookweleenhoofdiggezag
genoemd,isditwettelijkandersgeregeld(Spruijt&Kormos,2010).Eenjuridischouder
zondergezaginformatieheeftgeenrechtopschriftelijkeinzageinhetdossiervan
zijnkinderendiebetrekkinghebbenopdeopvoedingenverzorgingvanzijnkinderen.
Beroepskrachtenzijnechterwelverplichtomdezeouderzondergezagtevoorzienvan
mondelingeuitlegoverde“belangrijkefeitenenomstandighedendiedepersoonvanhet
kindofdiensverzorgingenopvoeding”betreffen(art.1:377cBWzoalsbeschrevenin
Janssen,2011).
Totslotisdeberoepskrachtnietverplichttothetverstrekkenvaninformatiealsditinstrijdis
methetalgemeenbelangvanhetkind(Janssen,2011).
Vaardigheden
Pedagogischmedewerkersbinnendekinderopvangdienenoververschillende
vaardighedentebeschikkeninomgangmetconflictsituatiestussengescheidenouders.De
belangrijkstevaardighedenzijngespreksvaardigheden,diezijbewustbehorenintezetten
ingesprekkenmetouders.
Scholing en training voor de beroepskracht
VanuitdeKenniskringKindermishandelingvanhetNederlandseJeugdinstituutdienen
alleinstantiesenberoepskrachtenindejeugd-envolwassenenzorgoogtehebbenvoor
kindereninscheidingssituaties.Ookvindenzijdatberoepskrachtendienenteworden
geschooldinzowelkennisenvaardigheden.ZomoetenzijvolgensdeKenniskringde
gevolgenvaneenscheidingkennen,kunnensignaleren,ouderskunnenaansprekenen
doorkunnenverwijzen(Geurtse.a.,2009).
Degevolgenenhetsignalerenzijnindevoorgaandehoofdstukkenbesprokenzoalsook
debeschikbareinterventiesenhetdoorverwijzeneerderaanbodzijngekomen.Hetis
belangrijkvoorpedagogischmedewerkersomtewetenhoezijhetgesprekmetouders,
diezichinconflictsituatiesbevinden,aankunnengaan.Daarnaastdienenpedagogisch
medewerkerservoortezorgendatoudershunproblemennietbijhenneerleggenof
slechtpratenoverdeandereouderinhetbijzijnvanhetkind.VolgensLangedijk(2010)
heeftdeprofessionalineengesprekmetdeouderaltijddeverantwoordelijkheidomhet
gesprekvolgenseenjuistewijzetelatenverlopen.Dehoofdtaakbinnendekinderopvang
38 39 LiteratuuronderzoekLiteratuuronderzoek
isdeopvang,hetbiedenvanverzorgingendegedeeltelijkeopvoedingaanhetkind.
Overdezetakenendedaarbijkomendezaken,communicerendepedagogisch
medewerkersendeoudersmetelkaar.Zebesprekenwaterthuisenopdeopvangheeft
plaatsgevonden,waarinhetkindcentraalstaat(Langedijk,2010).Opdeopvangvinden
verschillendesoortengesprekkenplaatstussenoudersenmedewerkers.Voorbeelden
hiervanzijn:eenrondleiding,eenkennismakingsgesprek,hetjaarlijkseoudergesprek,een
overgangsgesprek,gesprekkenbijeventueleproblemenofbelangrijkegebeurtenissenen
dedagelijkseoverdracht.
Pedagogischmedewerkersdieneninhetbezittezijnvancommunicatievevaardigheden.
Erbestaandriebasisvaardighedendieingespreksvoeringcentraalstaan,namelijk:
luisteren,samenvattenendoorvragen(Langedijk,2010).Bijluisterenishetvanbelangdat
ereenopengesprekshoudingis.Eenopengesprekshoudingkanwordengecreëerddoor
gedurendehetgesprekteknikken,hummenendeaandachttevestigendoorafwisselend
oogcontacttehebben(Oomkes&Garner,2008).Hetnutvansamenvatten,isdateen
gesprekspartnerervaartdaterdaadwerkelijkgeluisterdwordtnaarwatergezegdwordt.
Tegelijkertijdisheteentestomtekijkenofwatwordtopgevatweldaadwerkelijkhetjuisteis
(Oomkes&Garner,2008).Totslotdientergebruiktewordengemaaktvanhetstellenvan
vragenomeensituatieheldertekrijgen.Hetishierbijvanbelangomafwisselendopenen
geslotenvragentestellen(Oomkes&Garner,2008).
Wanneeroudersinformatiemetpedagogischmedewerkersdelen,terwijldittenkostegaat
vandeandereouderofditoverdegrensvaneenprofessionalgaat,dientditteworden
aangegeven.Ditkandoormiddelvanhetgevenvanfeedbackvolgensdefeedbackregels.
Daarnaastisernogeenbelangrijkevormvancommunicatiewaarrekeningmee
gehoudendientteworden,namelijkdenon-verbalecommunicatie.Ondernon-verbale
communicatievallenbijvoorbeeldlichaamshouding,demaniervanstaanenbewegen,de
gezichtsuitdrukkingen,ofjelacht,ofbooskijktentotslotwateruitgedragenwordtmetde
keuzevankleding.Zestigtottachtigprocentvandeindrukkenwordenbepaalddoornon-
verbalecommunicatie.Non-verbalecommunicatieheefteensterkereindrukdanwoorden
(Oomkes&Garner,2008).Hetisvanbelangombewusttewordenvandenon-verbale
gesprekshoudingenstiltestaanbijdevraag:wordtermethetlichaamuitgedragenwat
erdaadwerkelijkwordtbedoeld?Hetaannemenvaneenopenhoudingwerkt,ookalseen
oudereenagressieveofaanvallendehoudingheeft.Alspedagogischmedewerkershun
eigenhoudingneutraalproberentehouden,kandeagressieveofaanvallendehouding
vandeouderomgebogenworden(Oomkes&Garner,2008).Totslot,ishetbijnon-verbale
communicatievanbelangomrekeningtehoudenmetcultuurverschillen.Non-verbale
communicatieisnamelijkcultuurgebonden.Voorbeeldenhiervanzijnhetgevenvaneen
hand,hetaankijkenindeogenofhetglimlachennaareenpersoon.Bewustwordingis
noodzakelijkwanneerpedagogischmedewerkersmetoudersuitverschillendeculturente
makenhebben(Oomkes&Garner,2008).
40 41 LiteratuuronderzoekLiteratuuronderzoek
Beschikbare interventies ouders en kinderen
Nudekenmerkenvanvechtscheidingenendeconflictsituatiesdiezichvoorkunnendoen
endegevolgenhiervanopkinderenbesprokenzijn,isheteveneensvangrootbelangde
beschikbareinterventiemogelijkhedentebespreken.
Dooronderzoekisersteedsmeererkenningvoordeinvloedvanscheidenopkinderen,
omdieredenwordterveelonderzoekuitgevoerdnaarwerkendeinterventiesdieuitkomst
kunnenbieden.Voorpedagogischmedewerkersishetvanbelangkennistehebbenvan
dezeinterventies,zodatzijwetenwateropschoolofdaarbuitenaangebodenwordt.
Indeliteratuurwordtonderscheidgemaakttussendrieverschillendesoorten
interventiemethoden.Zozijnergroepsgerichteinterventiemethodenvoorkinderen,
groepsgerichteinterventiemethodenvooroudersentenslottemediation(Ince,2013).
Dezedrievormenzullenéénvooréénkorttoegelichtworden.ViahetNJI(Nederlands
JeugdInstituut)zijner3erkendekindinterventiesmetbetrekkingtotdeomgangmet
scheidingssituatiesbeschikbaar.Dezedriekindinterventieszijn:
• KindereninEchtscheidingSituatie(KIES),iseeninterventiemethodevoorkinderenvanaf
7jaarindevormvaneenpraat-enspelgroep.Deinterventiebestaatuit8bijeenkomsten
diewordengegevendooreenspeciaalgetraindeKIEScoach.Gedurendedeze8
bijeenkomstengaankinderenmetelkaaringesprek,spelenzijnrollenspellenenvoeren
andereopdrachtenuit,opdezewijzewordtergeprobeerddatdekinderenerkenning
vinden,descheidinglerenteverwerkenenomhulplerenvragenwanneerzijditnodig
achten.Ouderswordenbijdeinterventiebetrokkendoormiddelvantweebijeenkomsten,
eenzogenaamdeinformatie-enevaluatiebijeenkomst(Ince,2013).
• Jes!HetZwolscheBrugproject,iseeninterventiemethodedieingroepsverband
wordtaangeboden,aanscheidingskinderenindeleeftijdvan8tot12jaarenomvat7
bijeenkomsten.Binnendezebijeenkomstenkomenkinderenincontactmetkinderenuit
soortgelijkesituatiesenlerenzeomvoorzichzelfoptekomen.Voordeoudersworden
gedurendedeinterventieeveneensdriebijeenkomstengeorganiseerd,waarinzijworden
voorgelichtoverdeinvloedvanscheidenopkinderen(Ince,2013).
• DappereDino’s,iseenvertalingvandeAmerikaanseinterventieChildrenofDivorce
InterventionProject(CODIP).Hetisbeschikbaarvoorechtscheidingskindereninde
leeftijdvan6tot8jaaroud.Deinterventieomvat12bijeenkomsteningroepsverband
lerenomgangmethunemotiesenproblemenrondomdescheidingvanhunouders.
Dezeinterventiemethodestaatbekendalstheoretischgoedonderbouwdenerwordt
momenteeldoorTNO(NederlandseOrganisatievoortoegepast-natuurwetenschappelijk
onderzoek)verderonderzoekuitgevoerdnaardeeffectenvandezemethode(Ince,2013).
Naastdezedrieerkendekindinterventieswordenermomentennogeenaantal
interventiemethodenbeschrevenentheoretischonderbouwd,zodatdezeinterventies
ingediendkunnenwordenbijdeerkenningscommissiejeugdinterventies(Ince,2013).
Voorbeeldenvaninterventiemethodendiebezigzijnmethetverkrijgenvanerkenning
doordeerkenningscommissiezijn:Hetomgangshuis,deBOR(BegeleideOmgangs
Regeling)projectenvanorganisatieHumanitasenOuderschapBlijftvanuitdeRaad
voordeKinderbeschermingen,wellichtkunnendezeinterventiemethodenbinnenkortals
goedgekeurdeinterventieswordentoegevoegd(Ince,2013).
Vandekindinterventieswordteenoverstapgemaaktnaardeouderinterventies.
VooralsnogzijnerinNederlandhelaasnoggeenerkendeouderinterventiesbeschikbaar
(Ince,2013).
Wanneeroudersproblemenervarenmetdescheidingisermogelijkheidtotmediation.
MediationkomtuithetEngelsenbetekentbemiddeling.Wanneeroudersindusdanige
conflictsituatieszijnbeland,ennietmeermetelkaar‘kunnen’communiceren,biedt
mediationuitkomst.Eenmediatorkanervoorzorgendatoudersweermetelkaaringesprek
komen,kijkennaaroplossingenvoorhunproblemenengezamenlijkkomentotgoede
afsprakenmetbetrekkingtothunscheiding.Bijmediationwerkenvaakmediatorsmet
verschillendeachtergrondenmetelkaarsamen.Wanneeroudersbijvoorbeeldconflicten
overfinanciënhebbenkaneenadvocaatmediatoruitkomstbiedenenwanneerhetde
omgangmetdekinderenbetreftzalditsamengaanmeteenpsycholoogmediator(Spruijt&
Kormos,2010).
42 43 LiteratuuronderzoekLiteratuuronderzoek
Wanneerersprakeisvankinder-ofpartnermishandelingofvanandereernstige
problematiekenalsbijvoorbeelddrugsofalcoholofwanneeroudersondanksmediation
ernietinslagenmetelkaaringesprektekomenbiedtmediationgeenuitkomt.Indeze
gevallenwordtergeadviseerdeengerechtelijkeproceduretestarten(Spruijt&Kormos,
2010).
Alsoudersmetvragentezittenenwellichteenmeerlaagdrempeligevormvanhulpwillen,
zijnhierookmogelijkhedenvoor.Denkhierbijaanhetbinnenstappenbijeenspreekuurvan
hetCentrumJeugdenGezinbinnendeeigendesbetreffendegemeente.Hierbijkunnen
oudersinformatiekrijgenoverbeschikbarehulpbinnendeeigenregio.
2.5 Samenvatting literatuuronderzoekBinnendezeparagraafwordendevierdeelvragen,metdedesbetreffendeantwoorden
vanuitdeliteratuur,kortsamengevat.Daarnaastwordterkortstilgestaanbijdeimplicaties
vandeliteratuurinhetveldonderzoek.Bijechtscheidingenofvechtscheidingenzithet
grootsteverschilindemanierwaaropermetconflictsituatieswordtomgegaanenhetwel/
nietbetrekkenvandekinderenbijouderlijkeproblemen.
Gevolgenvan(v)echtscheidingzijndathevigeconflictenhetsysteemvooriedergezinslid
vanhetgezinontwricht(Boszormenyi-Nagy,2000).Daarnaastkunnenloyaliteitsproblemen
enouderverstotingvoordekindereneengevolgzijn.Ookligthetpsychischwelbevinden
vankinderendieeenscheidinghebbenmeegemaakt,invergelijkingmetkinderenuiteen
traditioneelgezin,altijdlager.Totslothebbenkinderenuitechtscheidingsgezinnenmeer
kansopangstproblemenendepressies(vanPeer,2007).
Debelangrijksteconflictendiezichvoorkunnendoenbinnendekinderopvangzijn
conflictenwaarbijouders:touwtrekkentussendekinderen,kinderen(onbewust)hetgevoel
geventemoetenkiezentussenhunbeideoudersendeeneouderdeandereouder
probeertuittesluiten.Ookkunnensommigeoudershunkinderengebruikenalsmiddel
omtecommunicerenmetdeandereouderentotslotkanerdoorschuldgevoelookteveel
toegegevenwordenaandekinderen(Spruijt&Kormos,2010).
Dekenniswaarpedagogischmedewerkersoverdienentebeschikkenheeftbetrekking
opdewettelijkebepalingen.Zoishetvoorhenzinvolomtewetenhoehetgezagbepaald
isenhoederechtopomgangeninformatiewettelijkisvastgesteld.Debelangrijkste
vaardighedenwaaroverpedagogischmedewerkersdienentebeschikkenhebben
betrekkingopgespreksvaardighedenzoals;hethebbenvaneenopengesprekshouding,
hettoepassenvanluisteren,samenvattenendoorvragenennon-verbalecommunicatie
(Oomkes&Garner,2008).
Voorhetmakenvandeantwoordcategorieënvandeenquêtesendetopiclijstvande
interviewsisgebruikgemaaktvandeliteratuur(zieoperationalisatietabelp.49).Zozijnde
soortenconflictendiezichvoorkunnendoenbinnendekinderopvangvanuitdeliteratuur
verwerktindeantwoordcategorieënvandeenquête.Hetzelfdegeldtvoordebehoefteaan
kennisenvaardighedenvandepedagogischmedewerkers.
In dit hoofdstuk worden achtereenvolgens
de onderzoekspopulatie en het type
onderzoek beschreven. Hierna volgen de
paragrafen waarin de dataverzameling, de
data-analyse en de betrouwbaarheid en de
validiteit aan de orde komen.
METHODE3
46 47 MethodeMethode
3.1 Onderzoekspopulatie en steekproefBinnendeorganisatiezijn200pedagogischmedewerkerswerkzaam.Depopulatievan
ditonderzoekbetrofde200pedagogischmedewerkersvankinderopvangSolidoe.Door
middelvaneenaselectesteekproefzijn100pedagogischmedewerkersbenaderdvoorhet
invullenvaneenschriftelijkeenquête(Baarda,2009).Solidoeheefttwintigvestigingen,
aldezevestigingenzijnmeegenomenindeaselectesteekproef.Dezevestigingenzijn
opverschillendedagenbenaderdendewerknemersdieerdiedagwerkzaamwarenzijn
gevraagddeenquêteintevullen.Daarnaastzijnviermedewerkersdoormiddelvaneen
selectesteekproefbenaderdvooreeninterview(Baarda,2009).
3.2 Dataverzameling Omdehoofd-enveldonderzoekvragentekunnenbeantwoordenisgebruiktgemaaktvan
enquêteseninterviews.
Enquêtes
Hetdoelvanhetonderzoekbetrof,hetinkaartbrengenvandebehoeftenaankennis
envaardighedenvandepedagogischmedewerkersindeomgangmetconflictsituaties
tussengescheidenouders.Omdezeredenisergekozenvoorhetuitzettenvanschriftelijke
enquêtes,waarmeezoveelmogelijkpedagogischmedewerkersbinnendeorganisatie
kondenwordenbenaderd.Deschriftelijkeenquêteszijnuitgezetbij100pedagogisch
medewerkers,alle100pedagogischmedewerkershebbendeenquêteookdaadwerkelijk
ingevuld.Meteenresponsvan100ingevuldeenquêteszijndehelftvandepedagogisch
medewerkersbinnendeorganisatieschriftelijkondervraagd.
Procedure
Inoverlegmetdeorganisatieiservoorgekozenomdepedagogischmedewerkersopalle
vestigingentebenaderenenhendeenquêtesdirectonderwerktijdintelatenvullen.Eris
eeninschattinggemaaktdatopdezewijzezominmogelijknon-responszouontstaan.
Erisvoorafeenplanninggemaaktopwelkedagen,welkevestigingen,zoudenworden
benaderd.Allepedagogischmedewerkersdieopdiedagwerkzaamzijngeweest,zijn
gevraagddeenquêteintevullen.
Interviews
Bijhetuitzettenvanschriftelijkeenquêtesiseraltijdeenkansdatdezeonvoldoende
informatiebieden,ditomdatmedewerkersgeneigdkunnenzijnminderdiepopdematerie
integaandanwanneerermondelingdoorgevraagdwordt(Baarda,2009).Omdezereden
zijnernaastenquêtesooksemigestructureerdeinterviewsafgenomen.
Procedure
Voorhetafnemenvaninterviewsisdekeuzevoorpedagogischmedewerkersgebaseerd
opinformatiedieverkregenisuithetvooronderzoek.Binnenhetvooronderzoekisaan
vestigingsmanagersgevraagdwievandepedagogischmedewerkersopdevestiging
benaderdkunnenwordenvoorextrainformatie.Opbasisvandetijddiehetafnemen
enverwerkenvandeinterviewsinbeslagzoudennemen,isbeslotenvijfpedagogisch
medewerkersteinterviewen.Dezevijfpedagogischmedewerkerszijnbepaalddoorte
variëreninliggingvandevestigingen(Aalsmeer,Kudelstaart,UithoornendeKwakel)en
hettypeopvangwaarbinnenzijwerkzaamzijn(heledagopvang,halvedagopvang,voor-,
tussen-ennaschoolseopvang).
Nahetafnemenvanhetvierdeinterviewbleekhetverzadigingspunttezijnbereiktener
geennieuweinformatiemeeruitdeinterviewstekomen(Baarda,2009).Omdieredenis
beslotenhetvijfdeinterviewnietmeeraftenemen.
Vooreenvoorbeeldvaneenafgenomeninterviewwordtverwezennaarbijlagedrieinde
bijlagen.Hieriseenverbatimvaneeninterviewopgenomen.
48 49 MethodeMethode
3.3 MeetinstrumentenEnquêtes
Deenquêteisopgebouwduitachtvragenmetmeerderegeslotenantwoordcategorieën(zie
bijlagevijf).Naastdegeslotenantwoordcategorieëniserbijviervandeachtvrageneen
openantwoordcategorie‘anders,namelijk’opgenomen.
Deonderwerpendiedoormiddelvandeenquêtevragenaandeordekwamenzijn:binnen
welktypeopvangzijndepedagogischmedewerkerswerkzaam,hoeveelgescheidenouders
hebbenzijophungroep,watvoorsoortenconflictentussengescheidenouderskomenzij
tegenenhoegaanzijmetdezeconflictsituatiesom.Totslotisergeïnformeerdnaarde
behoefteaankennis/vaardighedenvandepedagogischmedewerkersendemanierwaarop
zijdezekennisen/ofvaardighedenaangebodenwillenkrijgen.
Interviews
Erisgebruikgemaaktvansemigestructureerdeinterviews.Voordesemigestructureerde
interviewsiseentopiclijstopgesteldwaarindevolgendeonderwerpenzijnopgenomen:
Hoeveelheidgescheidenoudersopdegroep,conflictsituatiesdiezichhebbenvoorgedaan,
hoevaakkomenconflictenvoor,hoeisergereageerdopconflicten,voldoendekennis/
vaardigheden,waaraanisernogbehoefteenopwelkemanierwillendepedagogisch
medewerkersdataangebodenkrijgen.
Begrip Dimensies Indicatoren
Conflictsituatiestussengescheidenouders
Manierenvankennisoverdracht
Conflictengerichtopelkaar
•Nietmeertegenelkaarpraten•Schreeuwend/vloekend communiceren•Verwijten•Zelfmedelijden
•Touwtrekkentussende kinderen•Hetgevoelgeventemoeten kiezentussenbeideouders•Slechtpratenoverdeandere ouder•Deeneouderuitsluiten (magbijv.hetkindniet ophalenofgeeninformatie)•Kindgebruikenalsmiddelom tecommuniceren•Teveeltoegevenaande kinderen(Spruijt&Kormos, 2010).
Ruzie’smetbetrekkingtotverdelingvangeld,huisenandereonroerendezaken
•Beleidsstuk•Nieuwsbrief•Handleiding•Werkinstructie
•Lezing•Themaavond
•Training•Scholing•Cursus
Conflictengerichtopdekinderen
Conflictengerichtopontroerendezaken
Schriftelijk
Verbaal
Fysiek
50 51 MethodeMethode
3.4 Data-analyseEnquêtes
Voorhetuitwerkenvandedatauitde100enquêtes,zijndefrequentiesvandeantwoorden
geteld.Dezefrequentieszijnterondersteuningintabellenencirkeldiagrammen
weergegeven.
Interviews
Deinterviewszijnuitgewerktdoormiddelvandegefundeerdetheoriebenadering(Baarda,
2009).Zozijndeinterviewseerstdoormiddelvaneenverbatimuitgewerktenvervolgens
gecodeerd.Hierbijzijndeinterviewseerstopengecodeerd,eniservandelabelseen
codeboomgemaakt.Vanuitdecodeboomzijn,doormiddelvanaxiaal,coderendelabels
onderbepaaldetermensamengevoegd.Totslotiserdoormiddelvanselectiefcoderen
geprobeerdomdezelabelsnogselectieverenconcreteronderteschalen.Eenoverzicht
vandeaxialecoderingistevindeninbijlagevier.
Deresultatenvanzoweldeinterviewsaldeenquêteszijntelezeninhethoofdstuk
resultaten.
3.5 Betrouwbaarheid en validiteitBijhetonderzoekzijn,opeenaselectewijze,100vandeintotaal200pedagogisch
medewerkersbijhetonderzoekbetrokken.Deze100pedagogischmedewerkerszijn
werkzaambinnendetwintigverschillendevestigingenvankinderopvangSolidoeen
werkzaambinnenallewerksoorten(heledagopvang,peuteropvang,voor-/tussen-en
buitenschoolseopvang).Zoisdesteekproefeenrepresentatieveafspiegelingvande
onderzoekspopulatiewatdebetrouwbaarheidvanderesultatenbevordert.
Devierinterviewsmetdepedagogischmedewerkerszijnéénopéénafgenomen.Zois
geprobeerdvoldoendevertrouwentecreërenzodatdegeïnterviewdenzichveiliggenoeg
voeldenomopentevertellenoverconflictsituatiestussengescheidenouders.Ookis
depedagogischmedewerkersverteld,datdegegevensuitzoweldeenquêtesalsde
interviewsvollediganoniemzullenwordenverwerkt.
Omdebetrouwbaarheidvandeenquêtevragentevergroten,isdeenquêtevoorafingevuld
doordepedagogenvandeafdelingPedagogiek&Kwaliteit.Zoisgechecktofdevragenen
deantwoordcategorieënduidelijkwaren.
Totslotisdebegripsvaliditeitzoveelmogelijkgewaarborgddoor,onderbouwdvanuitde
literatuur,totenquêtevragenenvoorgestructureerdeantwoordcategorieëntekomen(zie
bijlagevijfvoordeenquête).
RESULTATEN4
Voor het resultaten hoofdstuk is het
van belang kennis te hebben van de
veldonderzoekvragen. De deelvragen
die vanuit het veldonderzoek beantwoord
worden zijn:
• Hoe vaak worden pedagogisch
medewerkers geconfronteerd met
conflictsituaties tussen gescheiden
ouders?
• Met welke conflictsituaties hebben
pedagogisch medewerkers te maken
in de omgang met gescheiden ouders?
• Wat missen pedagogisch medewerkers
in hun handelingsrepertoire om
conflictsituaties tussen gescheiden
ouders adequaat op te lossen?
• Op welke wijze zouden aanvullende
kennis en vaardigheden volgens
de pedagogisch medewerkers
aangeboden moeten worden?
54 55 ResultatenResultaten
4.1 Resultaten enquêtesDeeerstevraagbinnendeenquêteheeftbetrekkingophettypeopvangwaarbinnende
pedagogischmedewerkerswerkzaamzijn.
Eenaantalpedagogischmedewerkerswerkenbinnenverschillendetypenopvangen
combinerenbijvoorbeeldbuitenschoolseopvangenpeuteropvang,ofvoor-/tussenschoolse
opvangmetbuitenschoolseopvang.
Uitdetabelisaftelezendat46vandepedagogischmedewerkersdiedeenquêtehebben
ingevuldwerkzaamzijnbinnendeheledagopvang.Zevenpedagogischmedewerkerszijn
werkzaambinnendevoorschoolseopvangenelfbijdetussenschoolse.Daarnaastzijn39
pedagogischmedewerkerswerkzaambijdebuitenschoolseopvangentotslot26bijde
peuteropvang/halvedagopvang.
4.1.1Gescheidenoudersenconflictsituaties
Devraagofpedagogischmedewerkersopdegroepkinderenhebbenwaarvanouders
gescheidenzijn,konmetjaofneebeantwoordworden.Wanneervoorjawerdgekozen,
warendekeuzemogelijkheden:minderdaneenkwartvandeouders,eenkwartvande
oudersofdehelftvandeouders.
Uitdecirkeldiagramblijktdat61procentheeftingevulddatzijkinderenmetgescheiden
oudersopdegroephebben,endatditpercentagekinderenminderdaneenkwartis.
Daarnaastheeftnegentienprocentvandepedagogischmedewerkersingevulddatzij
eveneenskinderenmetgescheidenoudersopdegroephebben,enditeenkwartvande
kinderenbetreft.Geenvandeondervraagdepedagogischmedewerkershebbeningevuld
datdehelftvandekinderenopdegroepgescheidenoudersheeft.Totslotheeftnogeens
twintigprocentvandepedagogischmedewerkersingevulddatkinderenwaarvandeouders
gescheidenzijnnauwelijksopdegroepvoorkomen.
Antwoordcategorieën Aantalpedagogischmedewerkers
Heledagopvang 46
Voorschoolseopvang 7
Tussenschoolseopvang 11
Buitenschoolseopvang 39
Peuteropvang/Halvedagopvang 26
Vraag 2: Heb je als pedagogisch medewerker kinderen
op de groep waarvan de ouders gescheiden zijn?
Ja,vandeoudersis..minderdaneenkwartgescheiden
eenkwartgescheiden
dehelftgescheiden
nee,ditkomtsporadischvoor
61%19%
20%
56 57 ResultatenResultaten
Opdevraagofdepedagogischmedewerkersinhundagelijkswerkweleens
geconfronteerdzijnmetconflictsituatiestussengescheidenouderskwamernaarvoren
dattweeprocentvandepedagogischmedewerkershierwekelijksmeetemakenhebben.
Drieprocentvandepedagogischmedewerkersconcluderendatditmaandelijksgebeurt.
Daarnaastzegt15procentpedagogischmedewerkersdatdithalfjaarlijkshetgevalisen38
procentvandepedagogischmedewerkersgevenaandatditjaarlijksgebeurt.Hetgrootste
gedeeltevande100ondervraagdepedagogischmedewerkers,namelijk44procent,geven
echteraandatditniethetgevalis.
4.1.2Soortenconflictenenreacties
Devierdeenquêtevraaghadbetrekkingopdesoortenconflictendiepedagogisch
medewerkerstegenkomeninhundagelijkswerk.Dezevraagisalleeningevulddoorde56
pedagogischmedewerkersdiezeggenconflictsituatiestussengescheidenouderstegen
tekomen.Bijdezevraagwashetmogelijkommeerdereantwoordenaantekruisen.De
uitkomstenvandeantwoordenzijnvoorhetoverzichtineentabelgezet.
Vande56pedagogischmedewerkershebbener50ingevulddatzijweleenservarendat
éénvandeoudersnegatiefspreekttegenhetkinden/ofdepedagogischmedewerkerover
deandereouder.Daarnaasthebben38pedagogischmedewerkersingevuld,datéénvan
deoudershetkindvandeandereoudernietmagophalenvandeopvang.Enhebben25
pedagogischmedewerkersingevuld,datéénvandeoudersaangeeftdatdeandereouder
geeninformatieoverhetkindmaghebben.Deoverigeantwoordenzijnaftelezeninde
tabel.Naastdezeantwoordenzijnerooknogvierantwoordengegevenonder‘anders
namelijk’.Deantwoordendiehierzijngegevenbevattentermenals:kindonderbegeleiding
zien,probleemkwijtwillen,bedreigendovergekomen,controlerenvandeandereouder.
Vraag 3: Ben je in je dagelijks werk wel eens geconfronteerd
met conflictsituaties tussen gescheiden ouders?
Ja,ikhebhier..wekelijks..meetemaken
maandelijks
halfjaarlijks
jaarlijks
Nee,jekuntdoornaarvraag6
38%
42%
15%
3%2%
Eénvandeouders…
Antwoordcategorieën Aantalpedagogischmedewerkers
spreekttegenhetkinden/ofdepedagogischmedewerker 50negatiefoverdeandereouder
probeertmijalspedagogischmedewerkerinformatieaande 11andereouderdoortelatenspelen
geeftaandatdeandereoudergeeninformatieoverhet 25kindmaghebben
maghetkindvandeandereoudernietophalenvandeopvang 38
komtintimiderendover(bijvoorbeeldmeteisenenproblemen 2metbetrekkingtotdescheiding)
Andersnamelijk:
•Ouderkwamopdevestiginglangsomhetkindtezien,terwijlditvandeandereouderniettoegestaanwas.•Ouderswildenhunprobleemevenkwijt.•Ouderkwambedreigendover.•Ouderbeldetercontroleofdekinderendoordeandereouderdaadwerkelijkwarengebracht.
58 59 ResultatenResultaten
Invraagvijfisaandepedagogischmedewerkersgevraagdopwelkemanierzijopde
conflictsituatiestussengescheidenoudershebbengereageerd.Dezevraagiseveneens
alleeningevulddoorde56pedagogischmedewerkersdiezeggenconflictsituatiestussen
gescheidenouderstegentekomen.Vande56pedagogischmedewerkersgevener49aan
datzijnietzijnmeegegaanindeconflictentussengescheidenouders.Negenpedagogisch
medewerkershebbendeouderopzijnwettelijkerechtengewezenennogeensacht
pedagogischmedewerkershebbengereageerddooraandewensvandeoudertevoldoen.
Bijdezevraagzijnereengrootaantalantwoordeningevuldonderdeantwoordcategorie
‘andersnamelijk’.Hieronderkomentermenterugals:luisteren,aanhoren,meevoelend
enbegrijpendzijn,deouderzijnverhaallatendoen,geenpartijkiezenenpolitieen
leidinggevendeinschakelen.
4.1.3Kennisenvaardighedenpedagogischmedewerkers
Inenquêtevraagzesisaandepedagogischmedewerkersdevraaggesteldofzijzelf
hetideehebbendatzeinkennisen/ofvaardighedenmeernodighebbenommet
conflictsituatiesomtegaan.Dezevraagisdooralle100pedagogischmedewerkers
ingevuldenbijdezevraagkonmaaréénantwoordcategoriewordeningevuld.Daaromzijn
deantwoordenvandezevraagvoorhetoverzichtineencirkeldiagramgeplaatst.
Uitvraagzeskomtnaarvorendat43procentvandepedagogischmedewerkershebben
hetideehebbeninkennisen/ofvaardighedenmeernodigtehebben.Vandepedagogisch
medewerkersheeft57procentingevulddatzijnietmeerkennisen/ofvaardighedennodig
hebbenommetconflictsituatiestussengescheidenoudersomtegaan.
Ikhebgereageerddoor...
Antwoordcategorieën Aantalpedagogischmedewerkers
aandewensvandeoudertevoldoen 8
deouderopzijnwettelijkerechtentewijzen 9
nietmeetegaanindeconflictentussenouders 49
Andersnamelijk:•Adviesgeven.•Politiegebeld,leidinggevendeerbijgeroepen.•Begriptonen.•DeouderzijnverhaallatendoenIIIIIII•Begriptonen,meevoelendenbegrijpendzijnII•Ouderduidelijkmakendatwijgeenpartijkiezen,maarwettelijkerechtenrespecteren.II
Vraag 6: Heb je het idee dat je in kennis en/of vaardigheden meer nodig
hebt om met conflictsituaties tussen gescheiden ouders om te gaan?
Ja
Nee,jekuntdoornaarvraag857%
43%
60 61 ResultatenResultaten
Vraagzevenisalleeningevulddoorde43pedagogischmedewerkersdiebijdevraag
zeshebbeningevulddatzijhetideehebbeninkennisen/ofvaardighedenmeernodigte
hebben.Zohebben31pedagogischmedewerkersingevulddatzijkennisoverrechtenvan
deoudersnaeenscheidingmissen;30pedagogischmedewerkershebbeningevulddat
zijkennisenvaardighedengerichtopgespreksvoeringmetdeoudermissen.Hierbijwordt
zichtbaardateengrootgedeeltevandepedagogischmedewerkersvoorbeideantwoorden
hebbengekozen.
Daarnaastisdooréénvandepedagogischmedewerkersingevuldonder‘andersnamelijk’
datdepedagogischmedewerkerbehoefteheeftaandekennisvanderechtenvan
pedagogischmedewerkers.Ookwildezepedagogischmedewerkerweteninhoeverre
ermeegegaankanwordenindeeisenvandeoudersenwelkedocumentenzijnhiervoor
nodig.
Delaatstevraagvandeenquêteheeftbetrekkingopdemanierwaaroppedagogisch
medewerkersdekennisen/ofvaardighedenaangebodenwillenkrijgen.Dezevraagisdoor
allepedagogischmedewerkersingevuldenzijhaddenhierbijdemogelijkheidommeerdere
antwoordenintevullen.
Door24vandepedagogischmedewerkersisingevulddatzijovervoldoendekennisen
vaardighedenbeschikken.Door58pedagogischmedewerkersisdaarentegeningevulddat
zijbehoeftehebbenaaneenbeleidsstukwaarinwettelijkebepalingenstaanopgenomen.
Tenslottegeven35pedagogischmedewerkersaandatzijbehoeftehebbenaankennisen/
ofvaardighedendoormiddelvaneentrainingwaaringelegenheidisomteoefenenmet
situaties.
Daarnaastzijnbijdezelaatstevraagookeenaantalantwoordengegevenonderde
antwoordcategorie‘andersnamelijk’.Deantwoordendiehierzijngegevenhebben
betrekkingop:wanneerhetéénenkelkindmetconflictsituatiestussengescheiden
oudersbetreftkanditbesprokenwordeninhetwerkoverleg,daarnaastiserbehoefteaan
informatiediejemeekuntgevenaanouders,wordteraangegevendatelkesituatieanders
blijfteneenlezingofartikeloverbepaaldesituatieszinvolkanzijn.
Ikmis...
Antwoordcategorieën Aantalpedagogischmedewerkers
kennisoverderechtenvanoudersnaeenscheiding 31
kennisenvaardighedengerichtopgespreksvoeringmetdeouder 30(bijvoorbeeldwanneereenoudernegatiefpraatoverdeandereouder,ofdatergeëistwordtdatdeandereoudergeeninformatiemaghebben)
Andersnamelijk:•Rechtenvanpedagogischmedewerkers.Inhoeverrekunjemeegaanmeteisenvanouder(s)? Welkedocumentenhebbenwedaarvoornodig?
Antwoordcategorieën Aantalpedagogischmedewerkers
Nietvantoepassing,ikbeschikovervoldoendekennisen 24vaardigheden
Kennisdoormiddelvaneenbeleidsstukwaarinwettelijke 58bepalingenstaanopgenomen
Kennisen/ofvaardighedendoormiddelvaneentraining, 35waaringelegenheidisomteoefenenmetsituaties
Andersnamelijk:•Alshetom1kindgaatgoedbesprekeninwerkoverleg.•Eventueelineenwerkoverlegbespreken.•Informatiediejeoudersmeekangeven.•Elkesituatieisweeranders.•Lezingofartikeloverbepaaldesituaties.
62 63 ResultatenResultaten
4.2 Resultaten interviews4.2.1Gescheidenouders
Uitdevierafgenomeninterviewsisgebleken,datbijdrievandevierpedagogisch
medewerkersminderdaneenkwartvandekinderengescheidenoudersheeft.Ditisbijde
tweepedagogischmedewerkersvandeheledagopvangendepedagogischmedewerker
vandepeuteropvanghetgeval.Depedagogischmedewerkervandebuitenschoolse
opvanggafdaarentegenaandatzo’nveertigprocentvandeoudersopdegroep
gescheidenis.
Naastscheidingengeeftdezepedagogischmedewerkerookaantemakentehebbenmet:
‘Samengestelde gezinnen, die hebben dan zelf niet te maken met dat ouders gescheiden
zijn maar krijgen wel te maken met het eerdere huwelijk van ouders, dat komen we hier ook
wel tegen’.
4.2.2Soortenconflicten
Depedagogischmedewerkervandebuitenschoolseopvanggeeftaandaternauwelijks
conflictenplaatsvinden.Welishetsomshetgevaldatéénvandeoudershetkindnietop
magkomenhalen,omdatdezehetgezagnietheeft.Maarditisgoedgeregeld,waardoor
zijnooitheeftmeegemaaktdatdeouderzondergezagtochhetkindkomthalen.Deandere
driepedagogischmedewerkersvandeheledagopvangenpeuteropvanggevenaanwel
eensconflictenteervaren.Zogeeftéénvandepedagogischmedewerkersaandatzehet
lastigvindtdatoudersweinigvertellenenzezelfdoormiddelvaninteressetonenenvragen
achterinformatiemoetkomen.Eenanderepedagogischmedewerkervertelt:
‘Het meeste is dat papa en mama niet meer met elkaar praten, elkaar tegen elkaar
uitspelen en dat ze allebei hele andere verhalen vertelden’.
Daarnaastheeftéénpedagogischmedewerkerweleenservarendatoudersopdestoep
voordeopvangruziestondentemaken,waarzelfsdepolitieaantepasmoestkomen.
Andereconflictendiezichhebbenvoorgedaanzijn:Oudersdienietmeermetelkaar
communiceren,negatiefoverelkaarpratenofpedagogischmedewerkersproberenuitte
spelentegendeandereouder.Pedagogischmedewerkerservarenveelaldatdekinderen
ertussenkomentezitten.
Totslotgeventweevandepedagogischmedewerkersaandaterweleensextreme
gevallenhebbenplaatsgevondenwaarbijeenouderonderdedrugszijnkindkwamhalen
eneenoudernaardealcoholrook.
4.2.3Reactiesvanpedagogischmedewerkersopconflictsituaties
Pedagogischmedewerkersgevenaanopdesituatiesverschillendgereageerdtehebben.
Daarbijwordtaangegevendatiederesituatieandersisendaaromeenandereaanpak
vergt,ditisvolgenshenookprecieswatdezesituatieszolastigmaken.
Pedagogischmedewerkerswijzenoudersophunrechtelijkegezagwanneerhetover
hetwelofnietmogenophalenvanhetkindgaat.Daarnaastgevendepedagogisch
medewerkersaandatzijveelgesprekkenhebbengevoerdmetdeouders.Ditom
meerinformatietekrijgenoverdesituatiethuis.Bijmoeilijkesituatieswordtveelalhulp
ingeroepenvandevestigingsmanager,ofvandemedewerkersvandeafdelingPedagogiek
&Kwaliteit.Ditblijktookuiteencitaatvanéénvandepedagogischmedewerkers:
‘We bespreken sommige situaties ook met elkaar in team overleggen, hier zit onze
vestigingsmanager bij en sommige situaties waar wij niet uitkomen bespreekt zij weer met
de afdeling Pedagogiek & Kwaliteit, zodat we te weten komen hoe we moeten handelen’.
Wanneersituatiesuitdehanddreigdentelopenenpedagogischmedewerkerszichniet
meerveiligvoelden,hebbenzijhulpingeroepenvandeachterwachten/ofdepolitie.
Deachterwachtisiemanddieparaatstaatvoordevestigingwanneereenaantal
medewerkersalnaarhuiszijn.
Totslot,gevendepedagogischmedewerkersaanveelaanverslagleggingtedoen.Door
middelvanverslagleggingwordteendossieropgebouwdenallebelangrijkegebeurtenissen
opgeslagen.Zokunnendezesituatiesteruggepaktwordenbijteamoverleggenofkaneen
collegadiebijvoorbeeldnietwerkzaamwastochopdehoogtewordengebrachtvande
situatie.
64 65 ResultatenResultaten
4.2.4Scheidingskinderen
Allevierdepedagogischmedewerkersgevenaandatscheidingskinderenopdegroep
opvalleninhungemoeden/ofgedrag.Zogevenpedagogischmedewerkersaandatze
dezekinderenstillervindendannormaal,ofdatdezekinderenzelfshelemaalnietpraten.
Daarnaastkunnenzemoeofteruggetrokkenzijnenvindenpedagogischmedewerkershun
stemminglastigtepeilen.Ookhebbenzichsituatiesvoorgedaanwaarbijkinderenmeer
huildendangewoonlijk,nietwildeslapen,weerinhunbroekbegonnenteplassenenzelfs
lasthaddenvanhuiduitslag.Zozegtéénpedagogischmedewerkerletterlijk:
‘Het kind was erg teruggetrokken en stil, sprak en sliep bijna niet, plaste bijna altijd in zijn
broek had allerlei vormen van uitslag en was gewoon niet happy. Het was echt een heel
ongelukkig kind’.
Naastdezeopvallendhedengerichtophetkindzelf,zijnerookandereopvallendheden.
Zovertelteenpedagogischmedewerkerdateenkindwiensoudersinscheidinglagen
anderekinderenbegonteduwenofslaan.
4.2.5Behoeftenkennisenvaardigheden
Wanneererindeinterviewswordtgevraagdnaardebehoeftenvandepedagogisch
medewerkersdangevenallevierdepedagogischmedewerkersaandatzijbehoefte
hebbenaankennisen/ofvaardigheden.Éénvandepedagogischmedewerkersgeeftaan:
‘Ik denk dat duidelijke richtlijnen voor ons belangrijk zijn, wat mogen we uiteindelijk wel en
wat niet. Het geeft houvast, zo van dit zijn regels, dit is ons beleid en hier moeten wij ons
aan houden’.
Daarnaastzijneronderanderevragengesteldover;metwieoverlegdmagwordenin
verbandmetdeprivacyregelingenwiegebeldkanwordenalsdevestigingsmanager
nietaanwezigis.Wanneererwordtdoorgevraagdblijkenookallevierdepedagogisch
medewerkersbehoeftetehebbenaaneentraining.Éénvandepedagogischmedewerkers
geeftaandatditeenkeuzeonderdeelkanzijn.
Tweeanderepedagogischmedewerkersbenadrukkenanderelastigesituaties,waarin
oudersonderinvloedvandrank/drugshunkindkomenhalen,diemeegenomenkunnen
wordenineentraining.Zogeeftdemedewerkervandeheledagopvangaan:
‘vooral die uitzonderlijke situaties, net als bijvoorbeeld agressie of ouders met bijvoorbeeld
een alcoholwalm, hoe reageer je daarop, hoe handel je, dat mag best wel eens geoefend
worden’.
Gespreksvaardighedenzijneenbelangrijkonderdeelbijpedagogischmedewerkers.Punten
dieterugkomenzijnbijvoorbeeldeentrainingmetvoldoenderuimtevooreigeninbrengom
doormiddelvanrollenspellenteoefenen.Tevensgeeftéénpedagogischmedewerkeraan:
‘Ik denk dat we heel veel aan zo’n training kunnen hebben, maar dan wel echt van iemand
van buiten Solidoe’. Daarnaast vraagt één pedagogisch medewerker om een hand-out van
de training zodat zij belangrijke punten later nog eens na kan lezen.
DISCUSSIECONCLUSIE &5
In het hoofdstuk conclusie & discussie
wordt er vanuit het veldonderzoek
antwoord gegeven op de deelvragen. Deze
antwoorden vormen tezamen het antwoord
op de hoofdvraag, namelijk:
“Welke behoefte aan kennis en
vaardigheden hebben pedagogisch
medewerkers van kinderopvang Solidoe
in de omgang met conflictsituaties
tussen gescheiden ouders?”
Tot slot wordt het onderzoek kritisch
geëvalueerd en worden de mogelijke
vervolgstappen voor de organisatie
uiteengezet.
68 69 Conclusie & discussieConclusie & discussie
5.1 Conclusie deelvragen veldonderzoekDeelvraag1:“Hoevaakwordenpedagogischmedewerkersgeconfronteerdmet
conflictsituatiestussengescheidenouders?”
UithetonderzoekbinnenkinderopvangSolidoeblijktdat,gemiddeld,minderdaneen
kwartvandekinderengescheidenoudersheeft.Ditkomtovereenmetdelandelijkecijfers
waarinwordtgestelddatéénopdezeskindereneenscheidingvanoudersmeemaakt
(CentraalBureauvoordeStatistiek,2013).Ruim58%vandeondervraagdepedagogisch
medewerkersgeeftaanweleensinaanrakingtezijngeweestmetconflictsituatiestussen
gescheidenouders.Inmeerdan90procentvandegevallenwordendepedagogisch
medewerkersjaarlijksofhalfjaarlijksmetconflictsituatiestussengescheidenouders
geconfronteerd.
Deelvraag2:“Metwelkeconflictsituatieshebbenpedagogischmedewerkerstemaken
indeomgangmetgescheidenouders?”
Vandepedagogischmedewerkersgeeft90procentaandatéénvandeoudersnegatief
spreektoverdeandereouder.Daarnaastblijktookdatmeerdandehelftvande
pedagogischmedewerkersaangevendateenkindslechtsdooréénvandeoudersmag
wordenopgehaalden/oféénvandeoudersgeeninformatieoverhetkindmaghebben.
Dezeconflictenkomenovereenmetdebeschrevensituatiesinhethandboekvoor
beroepskrachtendiemetscheidingskinderentemakenhebbenvanSpruijtenKormos
(2010).Andereconflictendiebinnenhetonderzoekwordengenoemdzijn:oudersdieniet
communicerenoverwaterthuisgebeurt,oudersdienietmeermetelkaarcommuniceren
enoudersdieallebeiandereregelsstellen.Uitdeinterviewsisnaarvorengekomendat
pedagogischmedewerkersaandezekinderenmerkendatzijstillerzijn,meerhuilen,niet
willenslapen,weerinhunbroekplassen,lasthebbenvanhuiduitslagen/ofanderekinderen
slaan(ziebijlageviervoordeaxialecodering).Somskomenerheftigeconflictenvoor,
bijvoorbeeldoudersdieruziemakenbijdekinderopvangofeenouderdieonderinvloedvan
dranken/ofdrugsdekinderenkomthalen.
Deelvraag3:“Watmissenpedagogischmedewerkersinhunhandelingsrepertoireom
conflictsituatiestussengescheidenoudersadequaatoptelossen?”
Uitdeenquêtevragenkomtnaarvorendatminderdandehelft(43)vandepedagogisch
medewerkersbehoefteheeftaanextrakennisen/ofvaardighedenindeomgangmet
conflictsituatiestussengescheidenouders.Vandezepedagogischmedewerkersgeven
31pedagogischmedewerkersaandatzijbehoeftehebbenaankennisgerichtopde
rechtenvanouders/medewerkers.UitSpruijtenKormos(2010)enJanssen(2011)blijkt
datkennisoverrechtenvanoudersenjeugdrechtbelangrijkisvoorberoepskrachten
diemetechtscheidingenscheidingskinderentemakenhebben.Dekennisdientvoor
depedagogischmedewerkershouvasttebiedendoormiddelvanbeleidmetduidelijke
handelingsrichtlijnen.Daarnaasthebbennogeens30pedagogischmedewerkersingevuld
datzijbehoeftehebbenaankennisenvaardighedengerichtopgespreksvoering.Uit
OomkesenGarner(2008)enLangedijk(2010)blijkthetbelangvanderolvande
professionalingespreksvoeringendedaarbijkomendegespreksvaardigheden.
Eenaantalpedagogischmedewerkersheeftvoorbeidenantwoordcategorieëngekozen.
Ookkomteruithetonderzoeknaarvorendatwanneerpedagogischmedewerkersover
onvoldoendekennisbeschikkenzijdehulpinschakelenvandevestigingsmanager.
Wanneerdevestigingsmanagerdezevraagnietkanbeantwoorden,wordterhulp
ingeschakeldvandepedagogenvandeafdelingPedagogiek&Kwaliteit.
70 71 Conclusie & discussieConclusie & discussie
Deelvraag4:“Opwelkewijzezoudenaanvullendekennisenvaardighedenvolgensde
pedagogischmedewerkersaangebodenmoetenworden?”
Vandepedagogischmedewerkersdieindeenquêtesaangevenbehoefteaankennis/
vaardighedenindeomgangmetgescheidenoudersinconflictsituatiestehebben,geven
58medewerkersdevoorkeuraankennisdoormiddelvaneenbeleidsstukwaarinwettelijke
bepalingenstaanopgenomen.Eenbeleidsstukwordtalshandigervarenomdatditerbij
gepaktkanwordenopdemomentenwanneereenconflictsituatietussengescheiden
ouderszichvoordoetenzijinformatiewillenopzoeken.Daarnaastgevennogeens35
pedagogischmedewerkersaaneentrainingtewillen,waaringeoefendkanwordenmet
praktijksituaties.Uitdeinterviewsblijktdathetvolgenvaneentrainingalskeuzeonderdeel
gegevenkanworden.Ondanksdatmeerdandehelftvandeondervaagdepedagogisch
medewerkersaangegevenheeftgeenextrabehoeftetehebbenaaneentraining,
lijkthetaanbiedenvaneentrainingtochzinvol.Demotiveringhiervooris,dater
vraagtekensgezetkunnenwordenbijdedaadwerkelijkekennisenvaardighedenvande
pedagogischmedewerkerseninhoeverrezijhandelingsbekwaamzijn.
5.2 Conclusie hoofdvraagDehoofdvraagvanhetonderzoek:“Welkebehoefteaankennisenvaardighedenhebben
pedagogischmedewerkersvankinderopvangSolidoeindeomgangmetconflictsituaties
tussengescheidenouders?”
Uithetonderzoekisnaarvorengekomendatmeerdandehelftvandepedagogisch
medewerkersgeenbehoefteheeftaanextrakennisen/ofvaardighedenindeomgang
metgescheidenouders.Zokomenconflictsituatiesbijdezepedagogischmedewerkers
opdegroepenmindervoorenwordterdoorhenvoorconflictsituatiesuiteindelijkaltijd
weleenoplossinggevonden.Ietsminderdandehelftvandepedagogischmedewerkers
heeftwelbehoefteaanextrakennisen/ofvaardigheden.Zogeefthetmerendeelvandeze
pedagogischmedewerkersaan,behoeftetehebbenaankennisdoormiddelvaneen
beleidsstukwaarinwettelijkebepalingenstaanopgenomen.Erisooknaarvorengekomen
dateenbeleidsstukindeomgangmetconflictsituatiestussengescheidenoudersjuridische
richtlijnendienentebevattenenzodoendehouvastkanbieden.Hierbijkanverwezen
wordennaardeliteratuurvanSpruijt&Kormos(2010).
Zodienterinnaarvorentekomenwatdewettelijkebepalingenzijn,watpedagogisch
medewerkersjuridischwel/nietmogen,metwieeroverlegdmagwordenenwieergebeld
kanwordenalsdevestigingsmanagernietaanwezigis.Erzullenookorganisatiebrede
afsprakengemaaktdienentewordenoverdealgemeneomgangmetconflictsituaties.
Eenderdevandepedagogischmedewerkersgeeft,naastdebehoefteaaneenbeleidsstuk,
behoeftetehebbenaaneentrainingwaaringeoefendkanworden.Dezetrainingzou
volgensdepedagogischmedewerkersfacultatiefaangebodenmoetenworden,waarbij
medewerkerszichkunneninschrijven.Hierbijishetvolgensdepedagogischmedewerkers
vanbelangdatdetrainingwordtgegevendooreenprofessionalmetpraktijkervaring.
Uithetonderzoekblijktverderdatpedagogischmedewerkersgescheidenoudershebben
meegemaaktdieonderinvloedvandrank/drugsdekinderenkwamenhalen.Tevenslijkthet
demedewerkerszinvolomineentrainingdekoppelingtemakennaardezeuitzonderlijke
situaties.Depedagogischmedewerkerswillen,zoalsblijktuithetonderzoek,graagweten
opwelkemanierzijkunnenofmoetenreageren/handelenenzienbinneneentrainingde
mogelijkheidteoefenen.
5.3 OnderzoeksevaluatieWanneererkritischnaarhetonderzoekwordtgekeken,wordenereenaantal
verbeterpuntenzichtbaar.Ditkunnenookweldekritischekanttekeningenwordengenoemd.
Hieronderwordendezekritischekanttekeningenstukvoorstuknadertoegelicht.
Algemeenheidenquêtes
Aanhetafnemenvanschriftelijkeenquêteszitteneenaantalvoordelen.Zokosthetinzijn
algemeenheidweinigtijd,geldenishetookanoniemerdandatermondelingdataworden
verzameld(Baarda,2009).Naastdevelevoordelenvanschriftelijkeenquêteszittener
ookeenaantalnadelenaan.Zoisnooitgeheelzekerofderespondenten(inditgevalde
pedagogischmedewerkers)devragenzohebbenopgevatzoalszeookdaadwerkelijk
bedoeldzijn.DoordeafdelingPedagogiek&Kwaliteitdevragenlijstalsproefafnameinte
latenvullenisgeprobeerddevragenenantwoordennogmaalstecheckenenzodoendede
betrouwbaarheidtevergroten.
72 73 Conclusie & discussieConclusie & discussie
Afnemenenquêtes
Demogelijkenon-responsiszoveelmogelijkgeprobeerdintebeddendoorzelfstandig
langsdevestigingentegaan,endepedagogischmedewerkersteverzoekende
vragenlijstendirectintevullen.Zokondendeingevuldevragenlijstendirectmeeterug
genomenworden.Omdatdepedagogischmedewerkersisverzochtdeenquêtesdirectin
tevullen,ishetmogelijkdathetinvulleninhaastheeftplaatsgevonden.Dezeindrukwerd
eenaantalmalengewekttoendoordepedagogischmedewerkerswerdgevraagdofde
vragenlijstennietopeenandermomentgeretourneerdkondenworden.Gevolgenvanhet
directinlatenvullenvandeenquêteskunnenzijndatdepedagogischmedewerkersde
vragentesnelhebbengelezen,ofzondervoldoendenatedenkendeantwoordenhebben
ingevuld.Ditkanvaninvloedzijngeweestopdebetrouwbaarheidvanhetonderzoek.
Enquêtevragen
Wanneererkritischgekekenwordtnaardeenquêtevragenkaneenkanttekeningworden
gezetbijdeformuleringvandevragenzesenacht.Ditomdatdeantwoordenvandeze
vragenenigediscrepantievertonen.Erzijnpedagogischmedewerkersgeweestdie
aangegevenhebbengeenextrakennisen/ofvaardighedennodigtehebbenbijhetomgaan
metconflictsituatiestussengescheidenouders,maarvervolgenswelhebbeningevuld
behoeftetehebbenaaneentrainingofbeleidsstuk.Mogelijkhebbenzijdeeerderevraag
nietgoedbegrepen.
Ookkanhetzozijndatdezepedagogischmedewerkersdenkendatzijnietmeernodig
hebbeninkennisen/ofvaardighedenmaareenbeleidsstukoftrainingwelalshandigzien,
bijvoorbeeldomdatjediteraltijdbijkuntpakkenalseensituatiezichvoordoetofjeextra
kennisbiedt.Omachterdezeinformatietekomen,zouditverderonderzochtdienente
worden.
Afnemeninterviews
Achterafblijktdatbijhetafnemenvandeinterviewsermeeropenvragengesteldhadden
kunnenworden.Bijhetuittypenvandeverbatimsisgeblekendatermeerderemalen
geslotenvragenzijngesteldwaardoordeinterviewertesturendisgeweest.Ditkande
betrouwbaarheidvanhetonderzoekhebbenbeïnvloed.Desondankszijndeverkregendata
voldoendebruikbaar,aangeziendegegevensvanuitdeenquêtesendeinterviewsalsnog
metelkaarinverbandkondenwordengebracht.
Wanneereerstdeinterviewsafzoudenzijngenomen,haddezeinformatiealsextrakennis
bijkunnendragenaandetotstandkomingvandeenquêtevragenendevoorgestructureerde
antwoordcategorieën,waardooranderevragengesteldhaddenkunnenworden.Een
voorbeeldhiervanisdattweevandevierpedagogischmedewerkersgedurendede
interviewsaangevengescheidenouderstehebbengehaddieonderinvloedvandrank/
drugsdekinderenkwamenhalen.Vanuitdeenquêteszijngeenantwoordengekomenmet
betrekkingtothetonderinvloedzijnvandrank/drugsvanouders.Ditishetresultaatvan
hetnietvoorhandenhebbenvandezerelevanteinformatiewaardooreenopditonderwerp
betrekkinghebbendevraagnietgesteldkonworden.
5.4 Mogelijk vervolg voor de organisatie
Terafsluitingvanditonderzoekwordtergekekennaardemogelijkevervolgstappenvoor
kinderopvangSolidoe.Erwordteenadviesrapportopgesteldvoordeorganisatie.Indit
adviesrapportzaleenopzetvaneenbeleidsstukindeomgangmet(conflictsituatiestussen)
gescheidenouderswordengemaakt.Daarnaastwordtergekekenwatdemogelijkheden
zijnmetbetrekkingtothetlatenaansluitenvaneentraining.Alshetzinvolblijkttezijn
omeentrainingaantebieden,dankandeorganisatieervoorkiezendepedagogisch
medewerkersen/ofdevestigingsmanagersverdertescholen.
BIJLAGEN
76 77 Bijlage 1Bijlage 1
Bijlage 1: Literatuurlijst
AlgemeenMeldpuntKindermishandeling.(2013).Kindermishandeling.
Verkregenop:14maart,2014,vanhttp://www.amk-nederland.nl/over-amk/.
Amato,P.R.(2001).Childrenofdivorceinthe1990’s:Anupdateofthe
Amato&Keithmeta-analysis.JournalofFamilyPsychology,15(3),355-370.
Amato,P.&Keith,B.(1991). Parentaldivorceandthewell-beingofchildren:Ameta-
analysis.PsychologicalBulletin,110,26-46.
Baarda,B.(2009).Ditisonderzoek!Handleidingvoorkwantitatiefenkwalitatiefonderzoek.
Groningen/Houten,TheNetherlands:NoordhoffUitgevers.
Bernet,W.,Boch-Galgau,W.von,Baker,A.J.L.,&Morrison,S.L.(2010). Parental
Alienation,DSM-V,andICD-11.TheAmericanJournalofFamilyTherapy,38,76-187.
Boszormenyi-Nagy,I.(2000).Grondbeginselenvandecontextuelebenadering.
Haarlem,Nederland:DeToorts.
Bronfenbrenner,U.(1992).Ecologicalsystemstheory.In:R.Vasta(ed.),Sixtheoriesof
childdevelopment:Revisedformulationsandcurrentissues.Kinsley,London.
CentraalBureauvoordeStatistiek.(2013).Huwelijksontbindingen;doorechtscheidingen
dooroverlijden.Verkregenop:13februari,2014,van
http://statline.cbs.nl/StatWeb/publication/?VW=T&DM=SLNL&PA=37425ned&D1=3-
9&D2=0,10,20,30,40,50,58-l&HD=120104-1512&HDR=G1&STB=T.
Ex,C.(2007).Opvoeden,watkunje?
Amsterdam,Nederland:UitgeverijWereldbibliotheekbv.
Gardner,R.A.(1992).Theparentalalienationsyndrome:aguideformentalhealthandlegal
professionals.Cresskill:CreativeTherapeutics.
Geurts,E.,Chênevert,C.&Anthonijsz,I.(2009).Teweiniggespecialiseerdehulpbij
moeizamescheiding.JeugdenCo/kennis,03,30-43.
Glenn,N.D.&Marquardt,E.(2006).Howgoodisthe‘gooddivorce’forthechildrenof
divorce?PaperpresentedattheInternationalConferenceonChildrenandDivorce,24July
2006,UniversityofEastAnglia,Norwich,UK.
Goeke-Morey,M.C.,Cummings,M.&Papp,L.M.(2007).Childrenandmaritalconflict
resolution:Implicationsforemotionalsecurityandadjustment.JournalofFamily
Psychology,21(4)744-753.
Graaf,de,A.(2005).Scheiden:motieven,verhuisgedragendeaardvandecontacten.
Verkregenop:16maart,2014vanhttp://www.cbs.nl/NR/rdonlyres/D7F31A5F-FD10-40E1-
A38E-1EFD8918A6B8/0/2005k4b15p039art.pdf.
Groenhuijsen,L.&Quik,N.(2013).Dewetcreëerdevechtscheidingen.
NRCHandelsblad,23November2013.
Hemels,I.(2013).Vechtscheidingen.Jeugdzorgtebegripvolvoorruziëndeouders.
JeugdenCo,jaargang7(6),10-14.
Hetherington,E.M.&Kelly,J.B.(2002).ForBetterorforWorse.NewYork:W.W.Norton&
Company.
Ince,D.(2013).Watwerktbijechtscheidingen?
Verkregenop:19maart,2014,vanhttp://www.nji.nl/nl/%28311053%29-nji-
dossierDownloads-Watwerkt_scheiding.pdf.
78 79Titel hoofdstuk Bijlage 1
Janssen,L.(2011).Jeugdrechtbegrepen.
DenHaag,Nederland:Boomjuridischeuitgevers.
Jeugdengezin.(2009).Uitelkaar…Endekinderendan?
Verkregenop:13februari,2014,vanhttp://www.rijksoverheid.nl/documenten-en-publicaties/
brochures/2009/03/10/uit-elkaar-en-de-kinderen-dan.html.
Johnston,J.R.(2006).Thepsychologicalfunctioningofalienatedchildrenandtheirparents
incustodydisputingfamilies:aprogramofresearch.PaperpresentedattheInternational
ConferenceonChildrenandDivorce,24-27July2006,UniversityofEastAnglia,Norwich,UK.
Kinderombudsman,de.(2014).Vechtendeouders,hetkindindeknel.verkregen
op:31maart,2014,vanhttp://www.dekinderombudsman.nl/ul/cms/fck-uploaded/
KOM003.2014Kinderombudsmanadviesrapportvechtscheidingen.pdf.
Kinet,M.(2010).Parentificatie:alshetkindtesnelouderwordt.
Apeldoorn,Nederland:GarantUitgevers.
Langedijk,A.(2010).Communicerenmetouders?Maakerwerkvan!
Amsterdam,Nederland:UitgeverijSWP.
NederlandsJeugdInstituut.(2014).Wetbevorderingvoortgezetouderschapenzorgvuldige
scheiding.Verkregenop:14maart,2014,vanhttp://www.nji.nl/Wet-bevordering-voortgezet-
ouderschap-en-zorgvuldige-scheiding.
Oomkes,F.,Garner,A.(2008).CommunicerenContactmaken,houdenenverdiepen.
Amterdam/Meppel,Nederland:UitgeverijBoomOnderwijs.
Peer,van,C.(2007).Deimpactvaneen(echt)scheidingopkinderenenex-partners.
Brussel,België:StudiedienstvandeVlaamseRegering.
Sandler,I.,Miles,J.,Cookston,J.&Braver,S.(2008).Effectsoffatherandmother
parentingonchildren’smentalhealthinhigh-andlow-conflictdivorces.FamilyCourt
Review,Vol.46(2),282-296.
Singer,E.,Kleerekoper,L.(2009).Pedagogischkaderkindercentra0-4jaar.
Amsterdam,Nederland:Elseviergezondheidszorg.
Spruijt,A.P.(2005).Ouderlijkescheidingendegevolgenvoorkinderen.
TijdschriftvandeVerenigingvoorKinder-enJeugdpsychotherapie,32,37-52.
Spruijt,E.&Haverkort,C.(2012).Kinderenuitnieuwegezinnen,handboekvoorschoolen
begeleiding.Houten,Nederland:LannooCampus.
Spruijt,E.&Kormos,H.(2010).Handboekscheidenendekinderen.Voordeberoepskracht
diemetscheidingskinderentemakenheeft.Houten,TheNetherlands:UitgeverijBohn
StafleuvanLoghum.
Valk,vander,I.,Spruijt,E.(2013).Hetouderschapsplanendeeffectenvoordekinderen.
Jeugd&Gezin,DepartementPedagogischeWetenschappen,UniversiteitUtrecht.
Verschuren,P.(2011).Praktijkgerichtonderzoek.Ontwerpvanorganisatie-en
beleidsonderzoek.DenHaag,Nederland:BoomLemmauitgevers.
VVIFSKindermishandeling.(2007).Kinderenalswapenenprooiin
vechtscheidingssituaties.Verkregenop:14maart,2014,vanhttp://vagga.be/wp-content/
uploads/2010/04/Kinderen-als-wapen-en-prooi-in-vechtscheidingssituaties.pdf.
Wallerstein,J.S.,Lewis,J.M.&Blakeslee,S.(2000).Theunexpectedlegacyofdivorce:
a25yearlandmarkstudy.NewYork:Hyperion.
Winter,de,M.(2012).SocializationandCivilSociety.HowParents,TeachersandOthers
CouldFosteraDemocraticWayofLife.Rotterdam,TheNetherlands:SensePublishers.
80 81Titel hoofdstuk Bijlage 2
Wobma,E.&Graaf,de,A.(2009).Scheidenenweersamenwonen.
Verkregenop:14maart,2014,vanwww.cbs.nl/NR/rdonlyres/69C3FF3A-D853-46CE-A2D5-
BA37A0D19DD4/0/2009k4b15p14art.pdf.
Bijlage 2: Vooronderzoek diverse vestigingsmanagers
Besteleidinggevenden,
MijnnaamisAndreavanZoomerenendemeestenvanjulliezullenmijnnaamwelkennen
alsinvalen/ofdestagiairebijPedagogiek&Kwaliteitvanvorigjaar.
TerafrondingvanmijnstudieHBOPedagogiekgaikeenscriptieschrijvenoverhet
onderwerpomgangmetgescheidenouders.Deinformatiedieikverzamelvoormijnscriptie
kangebruiktwordenvooreenbeleidsstukbinnenSolidoe.Hierbijwordikbegeleiddoor...
Omdeinformatiezogoedmogelijkaantelatensluitenbijdebehoefteopdewerkvloerheb
ikeenaantalvragenvoorjullie.
Ikhoopdatjulliedezewilleninvullenenvoor14februariwillenretournerenpermail
(andreavanzoomeren@gmail.com).
Alvastbedankt!
Andrea
Naamlocatie:
1.Hebjebijjouopdelocatietemakenmetkinderenvanwiedeoudersgescheidenzijn?
2.Levertditweleensvragen/problemenopvoordepedagogischmedewerkersinomgang
metdeouders?Zoja,welke?
3.Hebjijbehoefteaanorganisatiebredeafspraken?Zoja,kunjeaangevenwelke
afsprakenjeinhetbeleidopgenomenwiltzienworden?
4.Heefthetontbrekenvanorganisatiebredeafsprakenweleensgeleidtotproblemen?
Ikwilpedagogischmedewerkersgraagbetrekkenbijhetmakenvanditbeleid.
Daaromwilikjevragenmetwelkepedagogischmedewerker(s)ikvanjouwlocatiecontact
opkannemen.
82 83Bijlage 3 Bijlage 3
Bijlage 3: Interview pedagogisch medewerker
Pedagogischmedewerker(P)
Interviewer(I)
Introductieenafsluitingvondenplaatsvoor/nadatdeopnameisgestart/beëindigd.
Binnendeintroductieisdeprivacywaarborgingbesproken.Zoisertoestemminggevraagd
voorhetmakenvaneengeluidsopname,isdeafspraakgemaaktdatdezewordtverwijderd
nadathetverbatimisgemaakteniserbesprokendaterinhetverbatimgeennamen
wordenvermeld.
I:‘Allereerstwasikeigenlijkbenieuwdofergescheidenoudersbijjullieopdegroepzijn’
P:‘Jazekerwijhebbenerweleenaantalja’
I:‘Hoeveelkinderenhebbenongeveergescheidenouders,gaatditoverbijvoorbeeldeen
kwart,ofmisschienwelmeer?’
P:‘Hmm,ikdenkietsminderdaneenkwart,maarwelheftigegevallen,daarnaastwarener
ooknogeenaantaldienunaardebasisschoolzijn’
I:‘Watvoorheftigegevallenhebbenzichpreciesvoorgedaan?’
P:‘Nouwehebbennubijvoorbeeldookoudersdieineenvechtscheidingzitten,dusdatje
merktdathetkinddaarooklastvanheeft,dusdatiswelmoeilijk,zovanhoegajedaarals
pedagogischmedewerkernoumeeom’
I:‘Jainderdaad,watmerkjepreciesbijhetkind?’
P:‘Wehebbenookeenjongetjedieeentijdmeerhuilerigwas,moewas,anderekinderen
gingduwenofslaan,enookuitverhalenvaneenkind.Danzeihijbijvoorbeeldpapadeed
mamapijnofpapaenmamagingenschreeuwentegenelkaar.Kinderenvaneenjaarof
tweedriekunnennatuurlijkaleenbeetjevertellenwatzemeemaken,datissomswellastig’
I:‘Enzijnerdanookechtsituatiesdiezichopdevestigingvoordoen,ofwaaroudersjullie
meeconfronteren?’
P:‘Eriséénkeereengevalgeweestdatdepolitiehierookvoordedeurstond,ditspeeldezich
buitenhethekopdestoepaf.Vaderheeftmoedertoenbedreigdenmoederheefttoendirectde
politieingeschakeld.Datgeeftjetochweleenbeangstigendgevoel,zo’nmandiedanuhhmet
woedezitenuhzevrouwbedreigdenweetjijveelwathijdanhierzoukunnendoen’
I:‘Noudatkanikmevoorstellendatdatjebeangstigd!’
P:‘Jadatzijnwelheftigedingen,enjedenktdanook,jaerzijnvoorheenopeen
kinderdagverblijfweleensdingenopeenkinderdagverblijfgebeurddathetuitdehandis
gelopen..dadelijkgebeurtdathier’
I:‘Nouinderdaad,heftighooralsjedatgevoeldooreenbepaaldesituatiekrijgt’
I:‘Zijnerdanooknogsituatiesdatjehetgevoelhebtdatjealspedagogischmedewerker
tussendeoudersstaat?’
P:‘Jadatkomtookvoor,datzijnoudersdiehebbengeengoedwoordvoorelkaarover,dan
zittenzesomstegenonstespuien,jadatisookwelmoeilijk.Daarhebbenwehetookwel
eensovergehadvanwevindenhetrelevantomhettehebbenoverhetkind,maardatwas
welmoeilijkomaanoudersaantegeven’
I:‘Datisinderdaadwelechtknapalsjedatbespreekbaarmaakt’
I:‘Iserdanooknogmoeitemethetnakomenvanafsprakentussenouders?’
P:‘Needatgaatinprincipewelgoed,maarsomsgebeurthetwelisdateenmoederof
vaderzegtvanikwilnietdatpapaofmamakomthalen,maarjadangevenwijookaan
zolangernoggeenofficiëlepapierenzijndankunnenwijdaarnietsmee’
I:‘Endanisditvooroudersvoldoendeduidelijk?’
P:‘Jadatismeestalduidelijkvoorze,endatbegrijpenzedanook’
I:‘Jenoemtnueenaantalsituatiesopdiezichvoorhebbengedaanbinnenjullievestiging,
nubenikwelbenieuwdwatjullieindezesituatieshebbengemist,ietswaarvanjedenktals
ikdathadgehad,danhadhetdesituatiemisschienweleenstukmakkelijkergemaakt’
P:‘Jamisschienvoormijncollega’sdietoenmetdieagressievevaderbuitenwerkte,zo
vanwatmoetjedoen,hoegajedaarmeeom,zijnerbepaaldeprotocollenvoor,datjeecht
richtlijnenhebtvanhoejemoethandelenopdatmoment’
I:‘Jezegteenprotocol?Zoujeditdanrichtlijnenvastgelegdwillenhebbeninbijvoorbeeld
eenbeleidsstuk?’
P:‘Ja,datjeterugkanvindenwatrichtlijnenzijnhoejemoethandelen’
I:‘Iserdanooknogbehoefteaanhetschriftelijkvastleggenvanwettelijkebepalingen?
Dusbijvoorbeeldhoeishetgezaggeregeldenwiehebbenerrechtopinformatie?’
P:‘Jazeker,datookwel,danweetjetenminstehoedatpreciesisgeregeldendatzijnook
welhandigedingenomteweten,wantdatisnuallemaalnogeenbeetjevaag’
84 85Bijlage 3 Bijlage 3
P:‘Hetlijktookweleenbeetjeeenmodevandelaatstetijd,gescheidenouders,hetlijktwel
ofjehetnumeerzietdaneenpaarjaarterug,enineenveelheftigeremateooknu’
I:‘Jainderdaad,hetlijktwelsteedsmeervoortekomenhè?Decijferszeggennuook1op
de3.Ookinhetnieuwskomtersteedsmeeraandachtvoorscheidingenendegevolgen
ervanopkinderen’
P:‘Jawelvervelenddatkinderendaardanvaaktochdedupevanzijn’
I:‘Jahetschijntookechtopiederkindinvloedtehebbendatoudersscheiden,endat
voornamelijkindeeerstetweejaarnadescheiding’
P:‘Jadaarschrikjetochbestwelvanhè?Datdatzo’ninvloedheeft.Ikwildaaromook
echtrichtlijnendatwewetenwaaraanweonsvastkunnenhouden.Wantsomsishetnog
zovaagendandenkjevanjahoemoetikhiernoupreciesmeeomgaan.Gelukkigzijner
ookouderswaarbijhetwelheelgoedgaat,dieduidelijkeafsprakenhebbenmaarjemerkt
ookdaterweerouderszijnwaarbijerzulkefrustratieszittenofemotiesdatzeelkaardan
eigenlijknietkunnenluchtenofzien,deéénzegtAendeanderzegtBenhetkindziter
maartussenin’
I:‘Jaenjulliealspedagogischmedewerkersopdiemaniereigenlijkook’
P:‘Jainderdaad,webesprekensommigesituatiesookmetelkaarinpiepteamoverleggen,
hierzitonzevestigingsmanagerbijensommigesituatieswaarwijnietuitkomenbespreekt
zijweermetdeafdelingPedagogiek&Kwaliteit,zodatwetewetenkomenhoewemoeten
handelen’
I:‘Goeddatjullieditmetelkaarbespreekbaarmaken,ikdenkdatditwanneerjein
teamverbandwerktvangrootbelangis’
P:‘Jajemoetdithaastweldoen,somskomenerdanookweeranderesituatiesbijkijken,
zowaseenmoedervandetrapgevallenentoenpapahetkindkwamhalenzeihij:‘jadrank
entrappengaanooknietsamenhè’.Hierschrokkenwijheelergvanwantjazegtpapadit
omdatzedoordescheidingnietmeerdoorééndeurkunnenenhijhaarzwartprobeertte
makenofisditechtzo,daarmoetjedanookweerietsmee.
I:‘Datklinktalseenheftigesituatiezeg!’
P:‘Jadatishetook,hetishierinheelmoeilijkomaftetastenenachterdewaarheid
tekomenendannogtekijkenwatwehiermeemoeten,maarditbesprekenwealtijdin
piepteamoverleggen,enwekijkendanmetelkaarwekestappenwemoetennemen’
I:‘Jullieklinkenechtalseengoedteamwaarinallesbesprokenkanworden’
P:‘Jaenweschrijvenookdingenopdieopvallen,diestoppenwedanbijdekindgegevens’
I:‘Eendossierbijhoudenvanwatopvalt?’
P:‘Jainderdaad,datookcollega’sdieernietbijzijnopdehoogtezijnvanwatzichafspeelt
endatkleinedingetjesnietertussendoorschieten’
I:‘Klinktheelverstandigengoeddoordacht.Alsikhetzoevenkortesamenvatheeftbij
jullieongeveereenkwartvandekinderengescheidenouders.Erzijnertochweleenaantal
waarbijzichconflictentussenoudersvoordoen.Dezeconflictenlopenuiteenvanopenlijke
ruzies,totzwartmaken,tothetkindnietmeewillengevenaanéénvandeouders.Ikhoor
vanjedatjulliehieralsteamgoedmeeomwetentegaanengoedhandelendoorhet
bespreekbaartemakeninpiepteamsenveelaanverslagleggingtedoen.Tochzoudenjullie
behoeftehebbenaanmeerrichtlijnen,hoegajeindiesituatiesmetoudersomenwatmag
jehierinenwatniet’
P:‘Jadatklopt’
I:‘Hebikhetzogoedsamengevat?’
P:‘Jajehebthetheelgoedsamengevat’
I:‘Beniknogietsvergetentevragen,ofhebjenogietsaantevullen?’
P:‘Neeerschietenwelnogsteedsdingendoormehoofdvanoditisookwelisgebeurdof
dithebbenweookweleensgehad’
I:‘Alsernogdingenzijndievanbelangzijn,kunjeditaltijdevenopdemailzetten,mijn
mailadreshebjewantwehebbenvorigeweeknatuurlijkdieafspraakviademailgemaakt’
P:‘Odatisgoedomteweten,enikbenheelbenieuwdwathierverdervooronsuitgaat
komen’
I:‘Daarvanwordjezekeropdehoogtegehouden’
86 87Bijlage 4 Bijlage 4
Bijlage 4: Axiale codering interviews
Hoeveelheidgescheidenoudersopdegroepen
•Éénvande24
•Drievande25
•Ietsminderdaneenkwartxx
•Veertigprocentvandekinderenxx
Conflictsituatiesdiezichhebbenvoortgedaan
•Oudersvertellenweinig
•Schaamte
•Ouderzusjeheeftoverscheidingverteld
•Kindabsoluutnietmeegevenaanvader
•Vaderenmoedernietmeermetelkaarpraten
• Elkaar tegen elkaar uitspelen
•Oudersallebeiandereverhalen
•Kinderenmochtennietmeerwordenopgehaalddoorvader
•Moedervoeldezichnietmeerveilig
•Vaderbedreigde,chanteerdemoeder
•Moederwildenietdatdeopvangertussenkwamtestaan
•Gesprekkenmoeder,moederwildeadviezen
•Vechtscheiding
•Vadermoederbedreigd
•Moederpolitieingeschakeld
•Oudershebbengeengoedwoordvoorelkaarover
•Oudersspuientegendepedagogischmedewerkers
•Somszegteenmoederofvaderdathetnietwildatpapaofmamakomthalen
•Oudersmetfrustratiesofemotiesdieelkaarnietkunnenluchtenofzien
•Kinderenzittenertussenin
•Moedervandetrapgevallen,papazei:‘Jaalcoholentrappengaanooknietsamenhè’
•Conflictenlopenuiteenvanopenlijkeruzies,totzwartmaken,tothetkindnietmeewillen
gevenaanéénvandeouders
•Vestigingsmanagernietaltijdbereikbaar
•Uitzonderlijkesituaties(bijv.alcoholwalm)
•Conflictennauwelijks
•Kinderenuiteerderhuwelijk
•Half-broer,half-zus
•Samengesteldegezinnen
•Ouderssnelnieuwerelatie
•Papaofmamamaghetkindnietkomenhalen
•Geensituatiesdateenouderdiehetkindnietmochthalenertochstond
Watwordtzichtbaarbijscheidingskinderen
•Stilxx
•Nietpratenxx
•Stemmingmoeilijktepeilen
•Teruggetrokkenxx
• Sliep niet
•Plastebijnaaltijdinzijnbroek
•Uitslag
•Kindlastvanvechtscheiding
•Huilerig
• Moe
•Anderekinderenduwenofslaan
•Verhalenpapadeedmamapijn,papaenmamaschreeuwentegenelkaar
•Kinderenlastigingedrag
88 89Bijlage 4 Bijlage 4
Hoepedagogischmedewerkershebbengereageerdopconflicten
•Informeren
•Hoemeerbelangstelling,hoeopenerouderswerden
•Aftastenhoeveelvertel/vraagik
•Moederteruggebeld
•Gevraagdkindzelftekomenhalen
•Elkaargekzittenmaken
•Leidinggevendeerbijbetrokkenxx
•Watstaaterinhetprotocolofhandboek
•Politiegebeld
•Telefoonsinbroekzak
•112bellen
•Gesprekkengehadmetmoeder
•Inschakelenachterwacht
•Gevraagdwatmogenwewel/niet?
•Situatienooitvolledigopgelost
•Situatienogsteedshetzelfdetoenhetjongetjevierwerdennaarschoolging
•Bespreekbaarmakendathetrelevantisomhetoverhetkindtehebben
•Zolangernoggeenofficiëlepapierenzijnmagvaderhetkindgewoonmeenemenxxx
•SituatieswaarwenietuitkomenbesprekenmetafdelingPedagogiek&Kwaliteitxxx
•Bijhoudendossierxxx
•Bespreekbaarmakeninpiepteams
•Geduld
•Nietpushen
•Oudersdienendocumentenaanteleverenwanneergezagaangepastis
Waaraanhebbenpedagogischmedewerkersnogbehoefte/opwelkemanierwillenzijdit
aangebodenkrijgen
•Twijfelsnoemennaamaanpolitie,wegensprivacyregeling
•Verderetipsinomgangmetouders
•TrainingsvormRollenspellen/gespreksvaardighedenxxxxxxx
•Metelkaarbesprekenhoetehandelen
•Wettelijkebepalingenoppapier,handboekkwaliteitssysteemxxxxxxx
•Houvast
•Wiekunnenwebellen?
•Training,vaniemandbuitenSolidoe
•Ookbijsituatiesoudersbijvoorbeelddronkenofonderdedrugs
•Eentrainingcombinatietussenomgaanmetconflictentussengescheidenoudersen
andereuitzonderlijkesituatiesxx
•Gegevendoorprofessional
•Gegevendoorprofessionalvanbuitendeorganisatie
• Protocollen
•Schriftelijkerichtlijnen,hoetehandelenkinderen/oudersxxxxxxx
•Somsishetvaag,hoemoetenwijalspedagogischmedewerkershiermeeomgaan
•Destappendiejedienttenemenwanneerzichietsvoordoet
•Keuzeonderdeel,kijkennaarbehoefte
90 91Bijlage 5 Bijlage 5
Bijlage 5: Enquête
Enquêteconflictsituatiestussengescheidenouders
Mijn naam is Andrea van Zoomeren, de meeste van jullie zullen mij wel kennen als
invalmedewerker, of door mijn stage bij de afdeling Pedagogiek & Kwaliteit.
In het kader van mijn scriptie voor de opleiding Pedagogiek (HvA), voer ik voor Solidoe een
onderzoek uit naar de mate waarin je als pedagogisch medewerker geconfronteerd wordt
met conflictsituaties tussen gescheiden ouders en de vraag of je voldoende handvatten
hebt om hiermee om te gaan.
Ongeveer één op de drie huwelijken in Nederland strandt, waarvan bij de helft van de
scheidingen kinderen betrokken zijn. Zo maakt één op de zes kinderen in Nederland een
scheiding mee (Centraal Bureau voor de Statistiek, 2013). Ook binnen kinderopvang
Solidoe is de ervaring dat steeds meer ouders gaan scheiden. Veelal wordt een scheiding
goed geregeld, en zijn er duidelijke afspraken. Maar dit is helaas niet altijd het geval. Tien
procent van de ouders belanden gedurende de scheiding in een vechtscheiding, waarbij
zij het over een groot deel van de zaken niet eens worden en met elkaar in een juridisch
gevecht belanden (Hemels, 2013).
Het invullen van de enquête kost ongeveer 5 à 10 minuten en gebeurt volledig anoniem,
voorzien van je naam is dus niet nodig.
Graagaankruisenwatvantoepassingis.
1.Binnenwelkwerkveldbenjewerkzaamalspedagogischmedewerker?
Meerdereantwoordenzijnmogelijk.
□Heledagopvang
□Voorschoolseopvang
□Tussenschoolseopvang
□Buitenschoolseopvang
□Peuteropvang/Halvedagopvang
2.Hebjealspedagogischmedewerkerkinderenopdegroepwaarvandeouders
gescheidenzijn?
□Ja,vandeoudersis… □minderdaneenkwartgescheiden
□eenkwartgescheiden
□dehelftgescheiden
□meerdandehelftgescheiden
□Nee,ditkomtsporadischvoor
3.Benjeinjedagelijksewerkweleensgeconfronteerdmetconflictsituatiestussen
gescheidenouders?
□Ja,Ikhebhier…meetemaken □wekelijks
□maandelijks
□halfjaarlijks
□jaarlijks
□Nee,jekuntdoornaarvraag6
4.Zoja,welkeconflictsituatieshebjemeegemaakt?
Meerdereantwoordenzijnmogelijk.
Eénvandeouders…
□spreekttegenhetkinden/ofdepedagogischmedewerkernegatiefoverdeandereouder
□probeertmijalspedagogischmedewerkerinformatieaandeandereouderdoortelaten
spelen
□geeftaandatdeandereoudergeeninformatieoverhetkindmaghebben
□maghetkindvandeandereoudernietophalenvandeopvang
□komtintimiderendover(bijvoorbeeldmeteisenenproblemenmetbetrekkingtotde
scheiding)
□anders,namelijk:...…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………..
92 93Bijlage 5 Bijlage 5
5.Hoehebjeopdezeconflictsituatiesgereageerd?
Meerdereantwoordenzijnmogelijk.
Ikhebgereageerddoor…
□aandewensvandeoudertevoldoen
□deouderopzijnwettelijkerechtentewijzen
□nietmeetegaanindeconflictentussenouders
□andersnamelijk:……………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………..…
6.Hebjehetideedatjeinjekennisen/ofvaardighedenmeernodighebtommet
conflictsituatiestussengescheidenoudersomtegaan?
□Ja
□Nee,jekuntdoornaarvraag8
7.Wathebjeaanextrakennisen/ofvaardighedennodigommetconflictsituatiestussen
gescheidenoudersomtegaan?
Meerdereantwoordenzijnmogelijk.
Ikmis…
□kennisoverderechtenvanoudersnaeenscheiding
□kennisenvaardighedengerichtopgespreksvoeringmetdeouder(bijvoorbeeldwanneer
eenoudernegatiefpraatoverdeandereouder,ofdatergeëistwordtdatdeandere
oudergeeninformatiemaghebben)
□andersnamelijk:……………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………..…
8.Opwelkemanierzoujeextrakennisofvaardighedenaangebodenwillenkrijgen?
Meerdereantwoordenzijnmogelijk.
□Nietvantoepassing,ikbeschikovervoldoendekennisenvaardigheden
□Kennisdoormiddelvaneenbeleidstukwaarinwettelijkebepalingenstaanopgenomen
□Kennisen/ofvaardighedendoormiddelvaneentraining,waaringelegenheidisomte
oefenenmetsituaties
□Andersnamelijk:……………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………..…
BESCHRIJVEND ONDERZOEK NAAR DE OMGANG VAN PEDAGOGISCH MEDEWERKERS BIJ CONFLICTSITUATIES TUSSEN GESCHEIDEN OUDERS, UITGEVOERD IN OPDRACHT VAN KINDEROPVANG SOLIDOE VOOR DE HOGESCHOOL VAN AMSTERDAM.
NAAM: ANDREA VAN ZOOMEREN | STUDENTNUMMER: 500627259 | INLEVERDATUM: 16 JUNI 2014SCHOOL: HOGESCHOOL VAN AMSTERDAM | DOMEIN: ONDERWIJS & OPVOEDING STUDIE: PEDAGOGIEK ABV | NAAM INSTELLING: KINDEROPVANG SOLIDOE BEGELEIDEND DOCENT: MEVROUW C. EX | BEOORDELAAR: MEVROUW A. WARGER
ANDREA VAN ZOOMEREN16 JUNI 2014
top related