balikÇilik ve denİzsel ÜrÜnler ekonomİsİ°darİ İŞler/temmuz/2.pdf · “balikÇilik ve...

“BALIKÇILIK VE DENĠZSEL ÜRÜNLER EKONOMĠSĠ”

YURTDIġI EĞĠTĠM SUNUSU

17 ARALIK 2012-17 NĠSAN 2013

ĠNGĠLTERE

PORTSMOUTH

SUNUM YAPAN : Gülten ÇĠÇEK

Su Ürünleri Mühendisi

İNGİLTERE- Portsmouth Üniversitesi

“Sucul Kaynakların Yönetim ve Ekonomi Merkezi”

DanıĢman Hoca:

Prof.Dr.Trond BJORNDAL

EĞİTİM KAPSAMINDA Türkiye Balıkçılığı,Üretimi ve Pazarı

Türkiye’deki Ekonomik Balık Türleri ve Diğer Su Ürünlerinin Üretimi,Pazarlama ve Fiyat Analizleri (1990-2010)

Türkiye Su Ürünleri İç ve Dış Pazar Analizi

Türkiye Balık Tüketimi

Türkiye Balıkçılığının Ekonomik Geleceğine Bakış

EĞİTİM KAPSAMINDA Portsmouth Balık Marketi ve Londra Billingsgate Balık

Marketi Ziyaretleri

DİL OKULU Portsmouth Üniversitesi-İngiltere

KATILIMLAR

-SUNUM TEKNĠKLERĠ KURSU

( 12 Haftalık)

-GRAMER VE AKADEMĠK

ĠNGĠLĠZCE KURSU(12 Haftalık)

Şekil-1: Dünya Avcılık ve Yetiştiricilik Üretimi

(The State of World Fisheries and Aquaculture, 2012)

Akdeniz ve Karadeniz’de Avcılık Yoluyla Balıkçılık Durumu

Akdeniz ve Karadeniz’de yakalamalar önceki yıldaki

yüksek yakalama miktarlarıyla kıyaslandığında 2008

yılında % 12 azaldı. Bu negatif sonuç 5 ana balıkçılık

ülkelerinin hepsi tarafından paylaĢıldı. (Kaynak: FAO)

ġekil -2: Akdeniz Ülkeleri Yakalamaları (ton) (2008)

ġekil-3: Karadeniz Ülkelerinin Yakalamaları (ton) (2008)

Türkiye deniz ürünleri üretimi çoğunlukla avcılık yoluyla

sağlanmakla birlikte yetiĢtiricilik yoluyla üretim 2002 yılından

beri kayda değer geliĢme göstermektedir. 2002 yılında

üretimin %90 avcılık yoluyla ve %10 yetiĢtiricilik yoluyla

sağlanmaktaydı. (Kaynak: FAO) 2011 yılında, balıkçılık

toplam üretimin %73. 2 avcılıktan ve %26,8 yetiĢtiricilikten

temin edilmiĢtir. 2011 yılında Avcılık üretimi %5.93 ve

yetiĢtiricilik üretimi 12.95 arttı. (TUĠK)

Avcılık % 73.2

YetiĢtiricilik % 26.8

ġekil-4: Türkiye’nin Avcılık Yoluyla Su Ürünleri Üretimi

(1950-2010)

Stokların mevcut durumlarının değerlendirilmesi tarihi

karaya çıkarma verileriyle yapılmaktadır. Balıkçılığa ait

mevcut veriler yıldan yıla kayda değer dalgalanmalar

gösteriyor. Orada ekonomik türlerden hamsi, sardalya, lüfer

ve karidesin karaya çıkarılan miktarlarında önemli ölçüde

azalmalar bulunmaktadır.

( Inventory Of National and Regional Approaches to Fisheries

Rebuilding Programmes (Balıkçılığın Tekrar ĠnĢa edilmesi

Programlarına Milli ve Bölgesel YaklaĢım Envanteri &OECD, 2012)

TÜRLER 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Hamsi 373.000 295.000 340.000 138.569 270.000 385.000 251.675 204.699 229.023

Akdeniz

Ġstavrit

19.500 16.400 18.068 13.540 14.127 22.991 22.134 20.373 14.392

Atlantik

Ġstavrit

6.982 11.600 9.337 13.978 11.800 9.030 10.043 7.895 6.055

Lüfer 25.000 22.000 19.901 18.357 8.399 6.858 4.048 5.999 4.744

Sardalya 8.684 12.000 12.883 20.656 15.586 20.941 17.531 30.091 27.639

Kalkan 459 300 376 649 807 769 528 383 295

Kefal 12.000 11.000 12.424 10.560 8.915 8.291 3.345 2.987 3.119

Mezgit 8.808 8.000 8.205 8.309 9.112 12.940 12.231 11.146 13.558

Palamut 6.286 6.000 5.701 70.797 29.690 5.965 6.448 7.036 9.401

Çaça 2.050 6.025 5.411 5.500 7.311 11.921 39.303 53.385 57.023

Barbun 2.395 1.400 1.848 2.825 2.617 2.390 2.035 2.778 2.797

Tekir 1.450 1.050 961 1.207 1.256 1.732 1.978 2.818 4.455

TÜRKĠYE’DE VAHġĠ TÜRLER

Tablo-1: Türkiye’de, yaygın avcılığı yapılan balık türleri

2002-2010 (BSGM&TUĠK)

0

50000

100000

150000

200000

250000

300000

350000

400000

450000

19

90

19

91

19

92

19

93

19

94

19

95

19

96

19

97

19

98

19

99

20

00

20

01

20

02

20

03

20

04

20

05

20

06

20

07

20

08

20

09

20

10

Anchovy

Anchovy

ġekil-5: Türkiye hamsi avcılık üretimi (1990-2010)

Özet olarak, hamsi stokları yıldan yıla değiĢti.Dalgalanmaların

ana faktörleri olarak Ģu etkenler sıralanabilir: AĢırı Avcılık

Aktivitesi, Ġnsan Kaynaklı Etkenlerin etkisi, Kirlenme, Ġklimsel

DeğiĢiklikler ile Mnemiopsis, Beroe gibi istilacı türler..

TÜRKİYE HAMSİ PAZARI YIL HAMSĠ AV

MĠKTARI

(Ton)

FĠYAT

(Ytl/kg)

TOPLAM

DEĞER

(Ytl)

2005 108.569 2,50 271.422,50

2006 210.000 2,75 577.500,00

2007 215.000 1,75 376.250,00

2008 155.933 1,80 280.679,40

2009 114.488 1,09 124.791,92

2010 115.892 1,53 177.314,76

Tablo 2: Türkiye’de 2005-2010 Yılları Hamsi Yakalamaları, Değer ve

Fiyatları (Hamsi unu ve Hamsi Yağı Yapılan Miktar Hariç)

(Kaynak: TUĠK)

TÜRKĠYE’DE BALIK UNU VE BALIK YAĞI SEKTÖRÜ

Türkiye Balık Unu ve Yağı Üretimi (1998-2010)

YILLAR

HAMSĠ UNU-YAĞI

ĠÇĠN (HAMSĠ

ÜRETĠMĠ)

FĠYAT

(Ytl/kg)

TOPLAM

DEĞER

(Ytl)

2005 30.000 0,15 4.500,00

2006 60.000 0,12 7.500,00

2007 170.000 0,12 21.250,00

2008 95.742 0,15 14.361,30

2009 90.211 0,19 17.140,09

2010 113.131 0,31 35.070,61

Tablo-4: Türkiye Hamsi Unu ve Yağı Üretimi, Değer ve Fiyat 2005-2010

(Kaynak: TUĠK)

LÜFER

ġekil-6: Türkiye’nin Lüfer Avcılık Üretimi (t) 1990-2010

(Kaynak:FAO)

Yıllar

Lüfer

Yakalamaları

(Ton)

Fiyat

(Ytl/kg)

Toplam

Değer

(Ytl)

2005 18.357 11,00 201.927,00

2006 8.399 11,50 96.588,50

2007 6.858 14,00 96.012,00

2008 4.048 16,50 66.792,00

2009 5.999 10,73 64.369,27

2010 4.744 10,80 51.235,20

Tablo-5: Türkiye 2005-2010 Yıllarına Ait Yakalama Miktarları,

Değer ve Fiyatları (Kaynak: TUĠK)

ġekil-7: Türkiye’de Mezgit Avcılık Miktarı (t) 1990-2010

(Kaynak:FAO)

Yıl

Mezgit Üretim

Miktarı (Ton)

Fiyat

(Ytl/kg)

Toplam

Değer

(Ytl)

2005 8.309 4,00 33.236.000

2006 9.112 5,00 45.560.000

2007 12.940 4,00 51.760.000

2008 12.231 3,60 44.031.600

2009 11.146 2,42 26.973.320

2010 13.558 4,42 59.926.360

Tablo-6: Türkiye’de Mezgit Yakalama Miktarı, Değer ve fiyat 2005-2010

(Kaynak:TUĠK)

Karadeniz’deki mezgit stokları için birimlerin problemi

henüz çözülemedi.Mezgit uzun süreli göçler yapmamasına ve

mezgit stoklarının Karadeniz Ülkelerinin her biri, ki bu ülkelerin

sularında ve bölgesel veri analizinin değerlendirilmesine ihtiyaç

duyuluyor, tarafından sömürülmesine rağmen Karadeniz

Komisyonu Balıkçılık Uzmanları müĢterek olarak stokları

belirliyorlar.

(Scientific, Technical and Economic Committee for Fisheries, 2011)

Son 15 yıldır Karadeniz’deki mezgit (Karadeniz’deki doğu ve

batı bölümü için ayrı ayrı olarak) miktar ve yoğunluğunun

Değerlendirmesini ortaya koymayı mümkün yapan tek bir araĢtırma

baĢlatıldı.

(Scientific, Technical and Economic Committee for Fisheries, 2011)

ÇeĢitli ülkelerdeki Karadeniz mezgit balıkçılığının çeĢitli

ölçümlerinin farkları ve benzer detaylarında dikkate alınmadığında

o not edilmesi gerekir ki Türkiye’deki balıkçılık yıllık yakalama

veya balıkçılık çabalarının sınırlandırılmasız yürütüldüğüdür.

(Scientific, Technical and Economic Committee for Fisheries, 2011)

Ġstavrit stoklarının tespiti, 2004 yılından beri sömürülme

oranının sonuçlarının değerlendirilmelerine dayandırılıyor.

(Scientific, Technical and Economic Committee for Fisheries,

2011)

BALIKLANDIRMA Yıl ġehir

Sayısı

Balık

Miktarı(adet)

Kaynak

Sayısı

Balıklandırma

Alanı (Ha)

2002 28 5.540.000 200 153.968

2003 48 5.920.000 274 210.111

2004 57 6.000.000 338 83.779

2005 48 6.485.000 315 64.500

2006 49 6.550.000 317 18.406

2007 55 4.450.000 326 139.365

2008 56 4.730.000 330 140.110

2009 58 4.100.000 401 138.416

2010 58 5.150.000 451 84.058

2011 62 4.550.000 449 134.000

Tablo-7: Türkiye’nin 2002-2011 yıllarındaki Balıklandırma

ÇalıĢmaları (Kaynak: BSGM, 2013)

Ġlaveten Karadeniz’deki bir alabalık türü olan ve Doğu Karadeniz

Bölümünde yaĢayan Salmo trutta labrax’ın azalan stoklarını

desteklemek için 2000’li yıllardan beri bu türle SUMAE tarafından

bu türün balıklandırılması yapılmaktadır.

(kaynak: www.sumae.gov.tr)

Karadeniz Merkez Balıkçılık AraĢtırma Enstitüsü tarafından FAO ile

iĢbirliği projesi çerçevesinde 50.000 adet markalandırılmıĢ

kalkan balığı yavrusu 2003, 2009-2010 yıllarında Karadeniz’e

bırakıldı. (Kaynak: SUMAE)

Yine SUMAE tarafından 10.000 adet markalı mersin balığı

Kızılırmak’a 2011 yılında bırakıldı. (Kaynak: SUMAE)

Ayrıca son birkaç yıldır Orman ve Su ĠĢleri Bakanlığı tarafından

kendi faaliyet alanı içindeki alanlara 6000 adet Salmo trutta

balıklandırması yapılmıĢtır ve stoklandırma çalıĢmaları devam

etmektedir.

Türkiye Deniz Ürünleri Ġhracat ve Ġthalatı 2002-2010(ton)

(BSGM&TUIK,2013)

Türkiye sucul veya deniz ürünleri pazarı ne devlet

enstitüleri ne de akademik enstitüler tarafından iyi

çalıĢılmamıĢtır. Belli Pazar bölümlerini örten birkaç bölgesel

araĢtırma olmasına rağmen, Türkiye sucul besin marketi ve

Macalister Elliott and Partners Ltd tarafından 1996 yılında

Dünya Bankasının finansal desteğiyle bir çalıĢma yayınlandı.

(Kaynak: Rad, F., 2002)

Yıllar

Ġhracat

Miktarı(Ton)

TL(Türk Lira)

$ (Dolar)

2002 26.860 148.444.397 96.728.389

2003 29.937 186.152.895 124.842.223

2004 32.804 258.987.885 180.513.989

2005 37.655 277.963.150 206.039.936

2006 41.973 336.723.477 233.385.315

2007 47.214 356.723.408 273.077.508

2008 54.526 505.545.565 383.297.348

2009 56.406 524.118.881 335.973.642

2010 55.109 471.459.989 312.935.016

TÜRKĠYE DENĠZ ÜRÜNLERĠ ĠHRACATI

Tablo-10: Türkiye Deniz Ürünleri İhracat Miktarları ve Ekonomik Değerleri

2002- 2010 (BSGM&TUIK)

TÜRKİYE DENİZ ÜRÜNLERİ İTHALATI

Yıllar

Ġthalat Üretim

Miktarı (ton)

TL(Türk Lira)

$ (Dolar)

2002 22.532 29.392.818 18.754.783

2003 45.606 48.123.816 32.636.120

2004 57.694 77.423.079 54.240.304

2005 47.676 92.425.248 68.558.341

2006 53.563 120.592.605 83.409.842

2007 58.022 126.432.371 96.632.063

2008 63.222 154.343.337 119.768.842

2009 72.705 165.226.808 105.914.621

2010 80.726 200.395.897 133.829.563

Tablo: 2002-2010 yıllarına ait Türkiye Deniz Ürünleri Ġthalatı ve

Ġthalat Değerler

TÜKETĠM

Yıllar Üretim

(ton)

Ġhracat

(ton)

Ġthalat

(ton)

Ġç Tüketim

(ton)

ĠĢlenmiĢ

miktar

(Balık unu

ve yağı)

Değerlendi

rilemeyen

(ton)

KiĢi baĢına

tüketim

(kg)

1996 549.646 12.785 29.648 540.564 17.842 8.103 8,6

1997 500.260 18.402 39.829 490.339 21.000 10.348 7,6

1998 543.900 11.558 31.417 528.935 30.000 4.824 8,1

1999 636.824 15.955 39.552 503.249 150.000 7.172 7,5

2000 582.376 14.533 44.230 538.764 71.000 2.309 7,9

2001 594.977 18.978 12.971 517.832 62.755 8.383 7,5

2002 627.847 26.860 22.532 466.289 156.000 1.230 6,6

2003 587.715 29.937 45.606 470.131 120.000 13.253 6,6

2004 644.492 32.804 57.694 555.859 105.000 8.523 7,8

2005 544.773 37.655 47.676 520.985 30.000 3.809 7,2

2006 661.991 41.973 53.563 597.738 60.000 15.843 8,1

2007 772.323 47.214 58.022 604.695 170.000 8.436 8,5

2008 646.310 54.526 63.222 555.275 95.742 3.989 7,8

2009 622.962 54.354 72.686 545.368 90.211 5.715 7,5

2010 653.080 55.109 80.726 505.059 168.073 5.565 6,9

Ülke Kırmızı Et Tavuk ve

Kümes

Hayvanları

Balık Toplam

Avrupa

Birliği

24 23 24 71

ABD 46 49 20 115

Almanya 35 18 14 67

Fransa 39 27 31 97

Ġngiltere 45 28 22 95

Türkiye 7 16 8 31

Yunanistan 26 19 26 71

Tablo: GeliĢmiĢ Ülkelerde ve Türkiye’de KiĢi BaĢına Kırmızı Et, Tavuk

ve Balık Tüketimi (Source: FAO)

(2011 Report of Sector Evaluation, www.ebk.gov.tr/database,)

Tercih Edilen Balık Ürünü %

Konserve Balık 32.0

TütsülenmiĢ 3.5

DonmuĢ Balık 14.3

DonmuĢ Kafadan Bacaklı

YumuĢakçalar

10.7

DondurulmuĢ Kabuklular 10.7

Taze Balık 25.0

Surimi 3.5

Toplam 100

Tablo-15 Hipermarketlerde ĠĢlenmiĢ Balık Ürünlerinin SatıĢ

Oranları (Saygi and Sengor, 1997)

TÜRKĠYE SU ÜRÜNLERĠ TÜKETĠMĠ (ĠÇ PAZAR)

2011 Yılı KiĢi BaĢına Tüketim 6,329 kg/yıl (TUĠK)

TÜKETĠM NEDEN DÜġÜK???

*Gelir Seviyesi DüĢük

*Nüfus Fazla,Üretim Az

*Fiyat Ġstikrarsızlığı,

Tüketici Tercihleri(Taze

Tüketim AlıĢkanlığı gibi)

TÜTSÜLENMİŞ BALIK

MARĠNE EDĠLMĠġ BALIK

*Su Ürünleri Tüketiminin balık ürünleri tüketiminin

sağlık üzerine etkileri ve olumlu reklam ilanları

ĠÇ TÜKETĠM ARTIġI ĠÇĠN….

* Soğuk Zincirin Arttırılması ve ĠĢlenmiĢ

Ürünlerin Tüketimine Özendirme

* Gelir Düzeyindeki ArtıĢ

* Üretim Artışı ve Fiyat İstikrarı

Yıllar Balıkçı

sayısı

Ortak

(Ücretsiz)

Aile

Bireyleri

(Ücretsiz)

Mürettebat

(Ücretsiz)

Ortak-Aile

Üyeleri

(Ücretli)

Diğer Toplam

2006 16.914 1.546 5.671 20.202 1.230 775 46.338

2007 16.924 1.709 4.636 20.704 1.330 340 45.643

2008 16.673 1.917 5.360 20.486 804 632 45.782

2009 16.183 1.789 4.795 9.531 1.026 14.089 47.413

2010 16.020 1.986 5.258 9.410 670 13017 46.361

Tablo: 2010 yılı Denizde Balıkçılığı Sektöründe Ġstihdam Eden Balıkçı,

Mürettebat ve Diğerlerinin Durumu (TUIK,2013)

KOTA UYGULAMALARI (TAC-Total Allowable Catch)

Türkiye’de Balıkçılık sektöründe uygulanmakta olan stokların yönetimi

Açısından hiçbir kota uygulaması (ton balıkları için uygulanan kota haricinde)

bulunmamaktadır.

SONUÇLAR

Türkiye deniz stok kaynaklarının durumu üzerine güvenilir ve doğru bilgi

eksiği var. Bu baĢlıca stok değerlendirme araĢtırmalarının eksiğinden meydana geliyor.

Sistematik bilimsel stok araĢtırmaları Türkiye’de balıkçılık rejiminin halen bir parçası

değil. Bu durum stokların durumunu sınıflandırmayı zorlaĢtırıyor.

(Inventory Of National and Regional Approaches to Fisheries Rebuilding Programmes

&OECD,2012)

Bu stok değiĢkenliği(istikrarsızlığı) ekonomik belirsizliğe ve yöneticiler,

iĢlemeciler ve balıkçıların mali güçlerini planlaması üzerine etkiye neden olmaktadır.

Direkt ve dolaylı ekonomik güçlüklere neden olmakla birlikte bu stok istikrarsızlığı

daha büyük ekosistemde de denge bozucu etkilere sahiptir.

( Inventory Of National and Regional Approaches to Fisheries Rebuilding Programmes

&OECD,2012)

Balıkçılıkta en önemli sorun kaynakların kıt olması

değil, kaynakların etkin kullanılmamasıdır.

Ülkemiz Dünya Ülkelerinde olduğu gibi kültür

balıkçılığına ihtiyaç duyuyor:

Alabalık Çiftliği

Elazığ-TURKEY

Yunan ve Türk levrek ve çipura üreticileri daha

rekabetçi olmaya doğru ilerleyen market payına

sahipler. Yunan Üretiminin büyük bir bölümü

özellikle Ġtalya gibi diğer Avrupa Ülkelerine ihraç

ediyor. O muhtemel ki Yunanistan’ın AB üyeliği

ticaret çatıĢmalarını önlüyor. Türkiye ve diğer AB

Üyesi olmayan Akdeniz Ülkeleri üretimlerini

arttırdıkça, ticaret çatıĢmaları karlılığın az olduğu

bir döneminde meydana gelebilir.

(Asche, F.& Bjorndal,T.,2012)

İNGİLTERE-PORTSMOUTH BALIK MARKETİ

İNGİLTERE-PORTSMOUTH BALIK MARKETİ

TAŞIMA ARACI

PORTSMOUTH BALIK MARKETĠ

PORTSMOUTH BALIK MARKETİ FİYAT LİSTESİ

PORTSMOUTH LĠMANI

PORTSMOUTH LĠMANI

LONDRA BĠLLĠNGSGATE BALIK MARKETĠ

Her ticaret gününde Billingsgate Marketi, Birleşik Krallık’ta en büyük balık seçimini görmek için bir fırsat alıcıların (müşterilerin) beğenisine sunar. Günlük kıyılardan ve denizaşırı (yurtdışından) getirilen deniz ürünleriyle ve civardaki 40 adet ticaret firmasıyla taze arzın devamlılığı sağlanır. Geniş balık ve balık ürünlerinin geniş bir seçimine ilaveten Market müşterilerin ticaret öteberileri ve seçkin lokanta ve catering arzları ile kapsamlı bir servis sunmaktadır.

1876-Billingsgate Market

LONDRA BĠLLĠNGSGATE BALIK MARKETĠ

LONDRA BĠLLĠNGSGATE

BALIK MARKETĠ GĠRĠġĠ

LONDRA BĠLLĠNGSGATE BALIK MARKETĠ GĠRĠġĠ

LONDRA BĠLLĠNGSGATE BALIK MARKETĠ

LONDRA BĠLLĠNGSGATE BALIK MARKETĠ

LONDRA BĠLLĠNGSGATE BALIK MARKETĠ

LONDRA BĠLLĠNGSGATE BALIK MARKETĠ

LONDRA BĠLLĠNGSGATE BALIK MARKETĠ

LONDRA BĠLLĠNGSGATE BALIK MARKETĠ

LONDRA BĠLLĠNGSGATE BALIK MARKETĠ

LONDRA BĠLLĠNGSGATE BALIK MARKETĠ

LONDRA BĠLLĠNGSGATE

BALIK MARKETĠ

İRTİBAT: gultencicek78@gmail.com

KATILIMINIZA TEŞEKKÜRLER