“pseudo”bilim · 2010-03-29 · memleketimden insan manzaraları.. 13 hacettepe saglik...
Post on 27-Feb-2020
2 Views
Preview:
TRANSCRIPT
1
“Pseudo”bilim !
Prof. Dr. M. Oğuz Güç, MD PhD
Farmakoloji Anabilim Dalı
Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi
oguc@hacettepe.edu.tr
"Pseudo" bilimadamı
Cıva Buharıyla Sifiliz Tedavisi Göbeğe Yazı Yazma Tedavisi
HACETTEPE SAGLI
K BIL
IMLE
RI ENSTIT
USU
OGRENCI TEM
SILCIL
ER KONSEYI
2
!• İspat etmeye çalışmaz, ikna etmeye çalışır
• İnançlara ve imana hitab ederek saf değiştirmeye zorlar
• Güvencesi kişisel beyanatlar ve hikayelerdir
• Literatürü (eğer denebilirse) sade vatandaşa yöneliktir
• Araştırması (eğer varsa) istisnasız sallapati yapılmıştır
Standartları, ölçüm hassasiyeti, validasyonu yoktur
Başarısızlıklar göz ardı edilir, mazeret ileri sürülür
• Bilinçli olarak detaylar gizlenir ve mistik bir hava verilir
• İleri sürülen iddia hiçbir suretle terk edilmez, değiştirilmez
•Hiçbir ilerleme olmaz, somut bir ürüne varılmaz
“Sahte bilim”in karakteristik özellikleriRory Coker, Distinguishi ng Science and Pseudoscience, www.quackwatch.com
“Gerçek” (Kanıta Dayalı) İlaç
• 100.000 molekülden 1 adet
• 200-800 milyon Dolar
• 7-12 yıl
• İyi Klinik (Araştırma) Uygulamaları
• 4.000 – 12.000 insan denek
• Etkin, güvenli, uygun (maliyet)HACETTEPE SAGLI
K BIL
IMLE
RI ENSTIT
USU
OGRENCI TEM
SILCIL
ER KONSEYI
3
Kanıta-dayalı Tıp Uygulamalarının
Beş Adımı
1. Cevaplandırılabilir klinik soru sormak
2. Mümkün olan en kaliteli kanıtı bulmak
3. Kanıtları “kritik” olarak değerlendirmek
4. Kanıtları uygulamaya koymak
5. Performansı izlemek ve değerlendirmek
Meta
analiz
Randomize
kontrollü çalışma
Kohort çalışması
Olgu-kontrol çalışması
Olgu raporu
“Editorial”, klinik görüş, vd
Hayvan verileri, in vitro çalışma, vd
Kanıt
piramidi
http://www.sign.ac.uk Kanıta Dayalı Tıp - SIGN kriterleri(Scottish Intercollegiate Guidelines Network)
1++ Yüksek kalitede meta analiz, randomize kontrollü çalışmaların (RKÇ) “review”ları, yan tutma ihtimali çok düşük RKÇlar
1+ İyi yapılmış meta analizler, RKÇların “review”ları, yan tutma ihtimali düşük RKÇlar
1- Meta analizler, RKÇların “review”ları, yan tutma ihtimali yüksekRKÇlar
2++ Vaka kontrol ve kohort çalışmalar ın
yüksek kalitede “review”ları ......
2+ .......
2- .......
3 .......
4 Uzman görüşü
A düzeyi kanıt
B ...........
C .......
D .....HACETTEPE S
AGLIK B
ILIM
LERI E
NSTITUSU
OGRENCI TEM
SILCIL
ER KONSEYI
4
“Kanıta-dayalı tıp sadece
meta analizler ve randomize
denemelerden ibaret değildir.
Sorduğunuz klinik soruya
yanıt olabilecek
mümkün olan en kaliteli
kanıtın aranmasıdır” Sackett ve diğ. Editorials:
Evidence based medicine: what it is and what it isn't
Br Med J 312: 71-72, 1996
http://www.cochrane.org
http://www.nice.org.uk
“Dışınızda var olan
kanıtlar size bilgi verir.
Ancak, tecrübelerinizin
yerini alamaz”
Sackett ve diğ. Editorials:
Evidence based medicine: what it is and what it isn't
Br Med J 312: 71-72, 1996
HACETTEPE SAGLI
K BIL
IMLE
RI ENSTIT
USU
OGRENCI TEM
SILCIL
ER KONSEYI
5
BMJ 327: 1459-1461, 2003
Bir “İnsan Hakları”
sorunu
Çocuklarda kanıta-dayalı
tıp uygulamalarının
az sayıda olması
insan hakları ihlalidir
Dolayısıyla, çocukların kanıta-dayalı tıp
uygulamalarının ürünü olan
daha iyi ilaçlarla tedavi olmayı istemek
en doğal haklarıdır
yaşlıların
yaşlıların
Bulunan
Kanıt Hastanın
tercihi
Etik
kaygılar
Hastaya
özgü durumlar
En İyi Tıbbi Ugulama (The Best Medical Practice)
HACETTEPE SAGLI
K BIL
IMLE
RI ENSTIT
USU
OGRENCI TEM
SILCIL
ER KONSEYI
6
HACETTEPE SAGLI
K BIL
IMLE
RI ENSTIT
USU
OGRENCI TEM
SILCIL
ER KONSEYI
7
"Pseudo" bilim
1. Buluş önce medyaya açıklanır
2. Mucit tek başına keşfetmiştir
3. Buluş bir tesadüf sayesinde olmuştur
4. Güç odakları mucidi baskılıyordur
5. Bilimsel etki saptanma sınırındadır
6. Etki yeni bir doğa kanunuyla açıklanır
7. Buluş asırlardır bilindiği için saygındır
Robert L. Park, Seven Warning Signs of Bogus Science
http:\\www.quackwatch.com
Sahtebilimin Yedi Belirtisi
HACETTEPE SAGLI
K BIL
IMLE
RI ENSTIT
USU
OGRENCI TEM
SILCIL
ER KONSEYI
8
18 Ocak 2005, Milliyet
Şarlatanlık kolay anlaşılır
Sadece akılsızlar kurban olur
Devlet bizi şarlatandan korur
Alternatif tıp bilimselleşiyor (?)
Minör şarlatanlık zararsızdır
Stephen Barrett, Common Misconceptions About Quackery
http:\\www.quackwatch.com
Şarlatanlık Konusunda Yanıltıcı Önyargılar
HACETTEPE SAGLI
K BIL
IMLE
RI ENSTIT
USU
OGRENCI TEM
SILCIL
ER KONSEYI
9
Lancet 361: 2017-2023, 2003
81 788 patients Vitamin E no effect
138 113 patients Vitamin A mortality increased
Sarı Kantaron
Mesleki bıkkınlık
Düşük mesleki saygınlık
Maddi kazanç dürtüsü
İnançların aklı ele geçirmesi
Gerçekle yüzyüze gelme şoku
Peygamberlik dürtüsü
Paranormal eğilimler(paranoid-psikopatik kişilik, konversiyon fenomeni)
William T. Jarvis, Why Health Professionals Become Quacks
http:\\www.quackwatch.com
Sağlık Profesyoneller i Neden Şarlatanlaşırlar ?
HACETTEPE SAGLI
K BIL
IMLE
RI ENSTIT
USU
OGRENCI TEM
SILCIL
ER KONSEYI
10
• Hastalık doğal seyrini izleyerek hafiflemiş olabilir
• Bir çok hastalık dönemseldir
• Plasebo etkisi öne çıkmıştır
• En başta tanı-prognoz konusunda hata yapılmıştır
• Geçici duygulanım iyileşmeleri “tedavi” olarak algılanır
• Hastanın psikolojisi hüküm verme hatası yaptırabilir
• İyileşen kişiler bunu “asıl tedavi”ye bağlamazlar
Sahte bilim ürünü tedavilerneden işe yarıyormuş gibi algılanır?
Barry L. Beyerstein, www.quackwatch.com
unproven
These statements
have not been
evaluated by FDA
This product
is not intended to
diagnose, treat,
cure or prevent
any diseaseHACETTEPE SAGLI
K BIL
IMLE
RI ENSTIT
USU
OGRENCI TEM
SILCIL
ER KONSEYI
11
Bu ürün
Tarım ve Köyişleri Bakanlığı’nın izni
ile USA’den ithal edilmiş olup
ilaç değildir
Ufak puntolu alt-yazılara dikkat ediniz !
Tezgahüstü (OTC) İlaç
Reçetesiz satılan ilaç..!
Tayvan’da 8 hastane
2609 “Çin İlacı”
% 23.7’sinde
Asetaminofen,
Prednizolon, Kafein
Hidroklorotiyazid,
İndometasin
http://meds.queensu.ca
HACETTEPE SAGLI
K BIL
IMLE
RI ENSTIT
USU
OGRENCI TEM
SILCIL
ER KONSEYI
12
Sibutramin
eklenmiş
Çin İlacı:
Zayıflatıcı Yosun
Sahte İlaç
(Counterfeit drug)
“.. kasten ve sahtekarca
üretilmiş, etiketinde yazan
özelliklere uymayan
ürün”
World Health Organization, Fact Sheet 275, November 2003
Substandard and counterfeit medicineshttp://www.who.int
"Sahte İlaç"la mücadele ederken..
Speak up
Ask questions
Find the facts
Evaluate the effects
Report adverse events
Memleketimden insan manzaraları..
HACETTEPE SAGLI
K BIL
IMLE
RI ENSTIT
USU
OGRENCI TEM
SILCIL
ER KONSEYI
13
HACETTEPE SAGLI
K BIL
IMLE
RI ENSTIT
USU
OGRENCI TEM
SILCIL
ER KONSEYI
14
Memleketimden insan manzaraları..
Bilim versus "Pseudo"bilim
HACETTEPE SAGLI
K BIL
IMLE
RI ENSTIT
USU
OGRENCI TEM
SILCIL
ER KONSEYI
15
“Sahte bilim”in çirkin bir yüzü vardır !
HACETTEPE SAGLI
K BIL
IMLE
RI ENSTIT
USU
OGRENCI TEM
SILCIL
ER KONSEYI
top related