anne sÜtÜ mÜ? ek gida mi?ilk1000gun2017.ftskongre.org/webkontrol/uploads/files/muazzez... · •...

ANNE SÜTÜ MÜ? EK GIDA MI?

Sunum planı

• Bebeklik döneminde beslenmenin önemi

• Anne sütü, öneriler

• Tamamlayıcı besinler, öneriler

• Araştırmalarla uygulamalar

• Örnek menülerle uygulamalar

• Sonuç

Doğumda Beşinci ayda

Elif 10 aylık,10.800g.

Kahvaltıda ne yiyor?

4 kibrit kutusu tuzu alınmış beyaz peynir

1 yumurta sarısı

5 adet zeytin

2 bütün ceviz

2 tatlı kaşığı pekmez

3 adet bebe bisküvi (sevmemiş)

Ne alıyor?

550 kalori

28 g protein

35 g (7 tatlı kaşığı yağ)

350 mg kolesterol

Elif’in gelecekteki fizyonomisi hakkında

ne düşünüyorsunuz ???

İntrauterin dönemden başlayarak

ilk 2 yaştaki beslenme, hem bebek hem de

yetişkin sağlığı açısından hayati önem taşır.

Yaşamın ilk 2 yılında yetersiz beslenen çocuklarda

• Mortalite riskinin yüksek olduğu,

• Büyüme ve gelişmenin aksadığı,

• Bilişsel işlevlerin bozulduğu,

• Erişkin dönemde iş kapasitesinin düştüğü ve

kronik hastalıkların riskinin arttığı

bildirilmektedir.

JohnWiley & Sons Ltd Maternal and Child Nutrition. 10:1–17, 2014.

İşte tüm bu olumsuzlukların önlenmesi için

bebeklere optimal beslenmenin yapılması

gerekmektedir.

JohnWiley & Sons Ltd Maternal and Child Nutrition. 10:1–17, 2014.

Optimal beslenme

Anne sütü ve Tamamlayıcı besinlerin temini,

İdeal bir şekilde uygulanması

ile mümkün olabilmektedir.

JohnWiley & Sons Ltd Maternal and Child Nutrition. 10:1–17, 2014.

• Bebeklik döneminde optimal beslenmenin en

önemli, birincil ve değişmez köşe taşı anne

sütüdür.

• Emzirme ile dünyada her yıl 1,3 milyon bebek

ölümü önlenmektedir.

Global Nutrition Targets 2025,Stunting Policy Brief

Anne sütü bebeğe, anneye ve topluma

• Kısa ve uzun süreli sağlık,

• Ekonomik ve çevresel avantajlar sunar.

Nigel C Rollins, at al. on behalf of The Lancet Breastfeeding Series Group. Lancet. 387: 491–504, 2016.

Bebek beslenmesi için küresel öneri

• Anne sütü ile beslenmeye doğumdan sonraki ilk 1 saat içinde başlanmalı.

• Bebek ilk 6 ay tek başına anne sütü ile beslenmeli.• Uygun tamamlayıcı besinler 6. ayda başlanmalı,

anne sütü ile birlikte 2 yaş ve sonrasına kadar devam etmeli.

WHO, Complementary feeding, Report of the global consultation, Geneva 10-13 December, 2001.

Dünya Sağlık Örgütü anne sütü ile beslenmenin ve

tamamlayıcı besinlerin doğru uygulanabilmesi ve

uygulamaların ölçülebilmesi için bazı belirteçler

tanımlamıştır.

World Health Organization. Indicators for assessing infant and young child feeding practices. Part 1. Washington, DC. USA, 2007.

Anne sütü ile beslenmeye ilişkin belirteçler

• Anne sütüne erken başlanması (ilk 1 saat),

• Bebeğin ilk 6 ay tek başına anne sütü ile beslenmesi

• Tamamlayıcı besinler ile birlikte 1 yıl anne sütüne

devam edilmesidir.

World Health Organization. Indicators for assessing infant and young child feeding practices. Part 1. Washington, DC. USA, 2007.

JohnWiley & Sons Ltd Maternal and Child Nutrition. 10:1–17, 2014.

Ülkemizde anne sütü ile beslenme davranışı oldukça yaygındır.

• Bir süre emzirme %96, • İlk 1 saatte emzirme %50, • Anne sütünden önce başka bir besin verme %26, • İlk 2 ay tek başına anne sütü ile beslenme %58, • Ortanca emzirme süresi %16.7 ay olarak

bulunmuştur.

Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması-2013

İstanbul’da Çekmeköy İlçesi’nde 0-24 ay arası

851 bebek üzerinde yapılan bir çalışmada,

Altınbaş Z, Garipağaoğlu M. 6-12 aylık bebeklerin büyüme-gelişme ve beslenme durumlarının değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul,

2017.

• İlk 1 saatte emzirme %76, • Anne sütünden önce başka bir besin verme %15.3,• İlk 1 ay tek başına anne sütü ile beslenme %83, • 1-4 ay tek başına anne sütü ile beslenme %52,• Bebeklerin %76.3’ünün halen anne sütü ile

beslenmeye devam ettiği saptanmıştır.

İstanbul’da Beykoz İlçesi’nde 0-24 ay arası 1912

bebek üzerinde yapılan bir çalışmada,

0-24 aylık bebeklerin büyüme-gelişme ve beslenme durumlarının değerlendirilmesi. İstanbul, 2017 (Değerlendirme aşamasında).

• İlk 1 saatte emzirme %66.5,

• Anne sütünden önce başka bir besin verme %17.3,

• İlk 1 ay tek başına anne sütü ile beslenme %84.3

• Bebeklerin %56’sının halen anne sütü ile

beslenmeye devam ettiği saptanmıştır.

Anne sütünden önce başka bir besine başlama

nedeni, hemen hemen tüm çalışmalarda,

Anne sütünün yokluğu ya da yetersizliği olarak

belirtilmiştir.

Yaş (ay)

Enerji(kcal)

Protein(g)

Vitamin A(IU)

Kalsiyum(mg)

Demir(mg)

1 670 11 200 266 5

6 670 8 200 234 3

12 670 8 200 197 3

Anne sütünün içeriği (1 Litre)

Nutrient Adequacy of Exclusive Breastfeeding for the Term Infant During the First Six Months of Life, WHO 2002.

Ülke 1. ay 3.ay 6. ay

Gelişmiş 699±134 751±130 854±118

Referans ülke 867±118 890±140 910±133

Gelişmekte olan

562±92 582±42 804±76

Referans ülke 740±7 - -

Ülkelere göre tek başına anne sütü miktarı (ml)

Nutrient Adequacy of Exclusive Breastfeeding for the Term Infant During the First Six Months of Life, WHO 2002

İyi beslenen annelerin

İlk 6 ay

700-850ml süt ürettiği bilinmektedir.

Nutrient Adequacy of Exclusive Breastfeeding for the Term Infant During the First Six Months of Life, WHO 2002

Yaş (ay)

Anne sütü

(g/gün)

Enerji(kcal)

Protein(g)

Vitamin A(µg)

Kalsiyum(mg)

Demir(mg)

1 699 492 8.1 2.9 195 3.7

6 854 601 7.2 3.0 210 2.7

11 910 640 7.6 3.2 194 2.9

Anne sütü ile alınan enerji ve besin ögeleri miktarları(Gelişmiş ülkeler ve iyi beslenen anneler)

Nutrient Adequacy of Exclusive Breastfeeding for the Term Infant During the First Six Months of Life, WHO 2002

Gelişmekte olan ülkelerde anne sütünden gelen

günlük ortalama enerji:

6-11 ayda:400 kalori (600ml anne sütü)

12-23 ayda:350 kalori (520ml anne sütü)

WHO/PAHO. Guiding principles for complementary feeding of the breastfed child. Washington, DC, Pan American Health Organization,

2003.

Kolostrumda: 12.7g/1 litre

İkinci ay sütünde: 8g /litre

Bebeklerin 3-6 aylar arasındaki protein gereksinimi:1.1g/kg/gün

Anne sütünün protein içeriği

Anne sütünün demir içeriği

• Yaşamın ilk 2 ayında, dokulara taşınan oksijenden

dolayı, Hemoglobin düzeyinde ciddi bir düşme olur.

• 2-4. aylar arasında Hemoglobin konsantrasyonu

dereceli olarak artar.

• 4-6 aylar arasındaki demir durumu, beslenmeyle

alınan demire bağımlı hale gelir.

Demir gereksinimi

0-6 ay için 5mg/gün

7-12 ay için 9mg/gün

Bunun için 4. aydan itibaren DEMİR DESTEĞİ

yapılır.

İkinci 6 ayda Beslenme

Tamamlayıcı besin

Yaşamın ikinci 6 ayında, anne sütü ile birlikte

bebeğe verilen besinlerdir.

YETERLİ

UYGUNYAPIDAGÜVENLİ

ZAMANINDA

Tamamlayıcı besin

Complementary feeding, Report of the global consultation, Geneva 10-13 December, 2001

Zamanında …..?

Tek başına ve isteğe bağlı anne sütü ile

beslenmeden sağlanandan daha fazla enerji ve

besin ögelerine gereksinim duyulan zamandır!!!

Complementary feeding, Report of the global consultation, Geneva 10-13 December, 2001

Önerilen tamamlayıcı besinler

• Her gün yeterli miktarda et, tavuk, balık,

yumurta ve özellikle A vitamininden zengin

sebzeler….

• Bunlar temin edilemiyorsa, zenginleştirilmiş

besinler ya da vitamin-mineral desteği gerekir.

Tamamlayıcı beslenmeye ilişkin belirteçler

• Katı, yarı katı ve yumuşak kıvamlı besinlerin 6-8.

aylarda başlanması,

• Beslenmede minumum çeşitliliğe (4 ya da daha fazla

besin gurubu) yer verilmesi,

World Health Organization. Indicators for assessing infant and young child feeding practices. Part 1. Washington, DC. USA, 2007.

• Minumum beslenme sıklığının, anne sütü ile

beslenen bebeklerde 2 öğün, anne sütü ile

beslenmeyenlerde 4 öğün şeklinde

düzenlenmesi,

• Demirden zengin ya da demirle

zenginleştirilmiş besinlere yer verilmesidir.

World Health Organization. Indicators for assessing infant and young child feeding practices. Part 1. Washington, DC. USA, 2007.

Besin grupları

1. Tahıllar, kök sebzeler2. Kuru baklagiller, kuru yemişler3. Süt grubu ( süt, yoğurt, peynir)4. Et grubu (et, tavuk, balık, karaciğer)5. Yumurta6. Vitamin A’dan zengin sebze ve meyveler7. Diğer sebze ve meyveler

Tamamlayıcı besinler

17. haftadan önce başlanmaması

26. haftadan sonraya bırakılmaması

ESPGAN:JPGN. 2009 46:99–112

• Annelere eğitim verilmesi,

• Ev yapımı besinlerin tercih edilmesi yer

almaktadır (mikrobiyota……… obezite)

Lassi et al. BMC Public Health. 13: S13, 2013Maternal and Child. Nutrition. 11: 214–220, 2015.

Nutrients, 9: 34-46, 2017.

Güncel öneriler

Hayvansal proteinlerde gereksinimlere uyulması,

aksi halde fazla protein tüketiminin obeziteye

yol açacağı belirtilmektedir.

Pediatrics. 127: e544–e551, 2011International Journal of Obesity 37, 477-485, 2013

Int J Obes . 2017, doi: 10.1038/ijo.2017.37.

Uyarı !!!

Fazla protein alımı ve obezite

İngiltere’de 2 bağımsız hakem tarafından yürütülen

ve 10 çalışmanın değerlendirildiği bir derleme

makalede: « Yüksek protein alımı ile yüksek BKİ arasında pozitif yönde bir ilişki olduğu bulunmuştur ».

Pediatrics. 127: e544–e551, 2011International Journal of Obesity 37, 477-485, 2013

Int J Obes . 2017, doi: 10.1038/ijo.2017.37.

Tamamlayıcı beslenmede

Uluslararası düzeyde standart uygulama yok!!

AAP, ESPGAN-Pediatrics 2009Public Health Nutrition: 18(15): 2864–2873, 2015

Scand J Public Health. 43(2): 138-45, 2015

Araştırmalarla tamamlayıcı besin

uygulamaları

Suudi Arabistan’da 4-24 ay arası, 632 bebek

üzerinde yapılan bir çalışmada, tamamlayıcı

besinlere 17. haftadan önce başlanma oranının

%62.5 olduğu belirlenmiş,

Alzaheb RA. Factors Associated with the Early Introduction of Complementary Feeding in Saudi Arabia. Int J Environ Res Public

Health. 13: 728-739, 2016.

Tamamlayıcı besinlere erken başlama nedeni

• Sezaryen doğum,

• Yaşları küçük,

• Eğitim ve ekonomik düzeyleri düşük,

• 6. ayda çalışmaya başlayan anneler ile

• Tek başına anne sütünün sadece 6 hafta ile

sınırlı olması ile açıklanmıştır.

İrlanda’da 823 bebek üzerinde yapılan bir kohort

çalışmada, Tamamlayıcı besinlerin,

• Bebeklerin %18’inde 17. haftadan önce,

• %79’unda ise 17-26. haftalar arasında

başlandığı görülmüştür.

O’Donovan SM, at al. Adherence with early infant feeding and complementary feding guidelines in the Cork BASELINE Birth Cohort

Study. Public Health Nutrition: 18:: 2864–2873, 2015.

Tamamlayıcı besinleri 17. haftadan önce başlayan

annelerin

• Yaşlarının küçük olduğu ve

• Birçoğunun da sigara içtiği belirlenmiştir.

• Tüm gurupta ilk başlanan tamamlayıcı besinin

pirinç olduğu, bunu kahvaltılık tahıl ya da sebze-

meyvenin izlediği görülmüştür.

İtalya’da ailelerin DSÖ önerilerine uyup

uymadıklarının araştırıldığı bir kohort çalışmada,

doğumdan 3 yaşına kadar izlenen 400 bebekte,

Carletti C, Pani P, Monasta L, Knowles A, Cattaneo A. Introduction of Complementary Foods in a Cohort of Infants in Northeast Italy: Do

Parents Comply with WHO Recommendations? Nutrients, 9: 34-46, 2017.

• Tamamlayıcı besinlere çoğunlukla 6. ayda

başlandığı,

• İlk tamamlayıcı besinin meyve olduğu,

• Ailelerin sadece %5’inin DSÖ’nün tüm önerilerine,

%34’ünün 3 öneriye, %35’inin de 4 öneriye

uydukları belirlenmiştir.

Aynı çalışmada ailelerin farklı kaynaklardan

aldıkları bilgiler ya da önerilerle kafalarının

karıştığı, bunun da uygulamada hatalara yol açtığı

belirtilmiştir.

Ülkemizde 2010 yılında yapılan Beslenme ve Sağlık

Araştırması verilerine göre,

• İlk tercih edilen tamamlayıcı besinin 6.8 ayında

yoğurt olduğu,

• Bunu 7. ayda meyve püresinin izlediği,

• Et, tavuk, balık ve yumurtanın 9-10. aylarda

başlandığı görülmüştür.

Türkiye Beslenme ve Sağlık Araştırması -2010

Çekmeköy çalışmasında, annelerin

• İlk tamamlayıcı besin olarak yoğurt (%33.1),

• Muhallebi (%15.7),

• Meyve püresi (%13.4),

• Bebek bisküvisi (%8,4) ve

• Yumurtayı (%6.7) tercih ettikleri gözlendi.

Altınbaş Z, Garipağaoğlu M. 6-12 aylık bebeklerin büyüme-gelişme ve beslenme durumlarının değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul,

2017.

• Yoğurdun 24.7 ± 4.6 haftada, (6.ay)

• Sebze ve meyvelerin 24.9±5.3 haftada

• Yumurtanın 26.6 ± 6.1 haftada (6.5 ay)

• Et ve tavuğun ise 29.6 ± 8.3 haftada (7.5 ay)

başlandığı belirlenmiştir.Altınbaş Z, Garipağaoğlu M. 6-12 aylık bebeklerin büyüme-gelişme ve

beslenme durumlarının değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2017.

Beykoz Çalışmasında da ilk başlanan tamamlayıcı

besinin 24.7. haftada (6. ayda) YOĞURT olduğu

saptanmıştır.

Tamamlayıcı besinlerden sağlanması gereken günlük enerji (FAO/WHO/UNU)

Anne sütünün yeterliliğinde

Yaş (ay) Enerji (kcal)Toplam enerji gereksinimi

6-8 200 710

9-11 300 710

12-23 550 900

Complementary feeding, Report of the global consultation, Geneva 10-13 December, 2001

Tamamlayıcı besinlerin öğün sayısı

Yaş (ay) Anne sütü Öğün sayısı

6-8 Var 29-23 Var 36-23* Yok 4

* Ara öğün gerekebilir.

World Health Organization. Indicators for assessing infant and young child feeding practices. Part 1. Washington, DC. USA, 2007.

Tamamlayıcı besinlerin enerji yoğunluğu0.8-1.0kcal/gram ya da ml.olarak kabul edilir.

Gelişmekte olan ülkelerde anne sütünden gelen günlük ortalama enerji

Yaş (ay) Enerji (kcal) Toplam enerji gereksinimi

6-11 400 710

12-23 350 900

World Health Organization. Indicators for assessing infant and young child feeding practices. Part 1. Washington, DC. USA, 2007.

World Health Organization. Indicators for assessing infant and young child feeding practices. Part 1. Washington, DC. USA, 2007.

Anne sütü ile beslenemeyen bebeklere,

3 süt öğünü (450-600ml,300-400 kalori)

önerilir.

Bazı çalışmalarda 6-12 aylık dönemde, anne sütünün

volümü ~ 600 ml olarak belirtilmektedir.

Bu miktardaki anne sütü bebeğe402 kalori

6 gram protein sağlar

Fox MK et al. FITS Study. J Am Diet Assoc. 04: s22-30, 2004

6-12 aylık dönemdeki Günlük enerji ve protein gereksinimi

Enerji: 710 kalori

Protein: 18 g

UYGULAMADA NELER OLUYOR?

ÖRNEKLER

Anne sütü .............. 150 ml

Yumurta sarısı ......... 1 adet

Beyaz peynir ..1 kibrit kutusu

Pekmez ............ 1tatlı kaşığı

Zeytinyağı .........1tatlı kaşığı

Beyaz ekmek ........... 1 dilim

Kahvaltı örneği

360 kalori,12.5 g protein

Devam formülü......... .150 ml

Yumurta sarısı .......... 1 adet

Beyaz peynir ....1 kibrit kutusu

Pekmez ........... 1 tatlı kaşığı

Zeytinyağı .........1 tatlı kaşığı

Beyaz ekmek ........... 1 dilim

Kahvaltı örneği

360 kalori,12.8 g protein

İnek sütü ........... 150 ml

Yumurta sarısı ...... 1 adet

Beyaz peynir 1 kibrit kutusu

Pekmez ........ 1 tatlı kaşığı

Zeytinyağı ......1 tatlı kaşığı

Beyaz ekmek ....... 1 dilim

Kahvaltı örneği

360 kalori,17.5 g protein

1 kase sebze püresi (200g)Patates.......................50g

Havuç........................ 25g

Pirinç..........................20g

Dana kıyma...................30g

Zeytinyağı.....................5g

195 kalori,7 g protein

BesinlerMiktar

(g)Enerji(kalori)

Tarhana (K.Maraş tarzı.kuru) 20 65Dana eti (ay) 30 70Nohut (p) 10 10Havuç (1 küçük boy) 50 10Maydanoz 5 -Zeytinyağı 5 45- - 205

1 Kase Tarhana Çorbası (200 ml)

Tarhanaçorbası

Günlük enerji ve besin ögeleri gereksinimlerini karşılama

BesinlerMiktar

(g)Enerji(kalori)

Aşurelik buğday 15 45Yoğurt 50 33Nohut (p) 10 10Dana eti (ay) 30 70Yumurta sarısı 7 15Havuç (1/2 orta boy) 30 5Maydanoz 5 -Zeytinyağı 5 45- - 223

1 Kase Yayla çorbası (200ml)

Yayla çorbası

Günlük enerji ve besin ögeleri gereksinimlerini karşılama

BesinlerMiktar

(g)Enerji(kalori)

Şehriye 20 70Havuç (bütün) 50 10Maydanoz 5 -Zeytinyağı 5 45- - 125

1 Kase Şehriye Çorbası (tavuk suyu ile)

Şehriye çorbası (tavuk suyu ile)

Günlük enerji ve besin ögeleri gereksinimlerini karşılama

Sonuç

• 0-1 yaş dönemini kapsayan bebek beslenmesi,

anne sütü ve tamamlayıcısı olan besinlerle bir

bütündür.

• Anne sütü bebeklerin sağ kalımının,

erişkinlerin yaşam kalitesinin güvencesidir.

• Tamamlayıcı besinlerin, anne sütünü esas

alarak bebeğin yaşına, fiziksel ve motor

gelişimine, gereksinimine uygun olarak

düzenlenmesi gerekmektedir.

Mide kapasitesinin

30g/kg/gün olduğu kabul edilir.

World Health Organization. Indicators for assessing infant and young child feeding practices. Part 1. Washington, DC. USA, 2007.