aneks do skryptu z psychiatrii psychiatrii starożytna grecja – hipokrates wskazuje mózg jako...
Post on 27-Feb-2019
224 Views
Preview:
TRANSCRIPT
WSTĘP
Poniższy aneks zawiera informacje uzupełniające skrypt, które z różnych
powodów się tam nie znalazły. Nie ma tutaj spisu treści – należy przeglądać
slajdy zgodnie z własną potrzebą i/lub ciekawością (na przykład pominąć
historię i przejść od razu do układów neuroprzekaźnikowych).
PYTANIA KONKURSOWE BĘDĄ DOTYCZYĆ TYLKO
INFORMACJI ZAWARTYCH W SKRYPCIE. Informacje zawarte w
poniższym aneksie mogą pomóc w nauce, ale służą wyłącznie poszerzeniu
wiedzy.
HISTORIA PSYCHIATRII
Starożytna Grecja – Hipokrates wskazuje mózg jako miejsce
powstawania zaburzeń psychicznych.
Starożytny Rzym – Galen tworzy koncepcję szpitala i podaje
pierwszą klasyfikację chorób.
Okres krucjat – ze względu na konieczność leczenia krzyżowców
wzrasta liczba oraz status społeczny lekarzy. Kontakt z naukowcami
arabskimi umożliwia przyspieszenie rozwoju medycyny.
HISTORIA PSYCHIATRII
1347 – wybucha pierwsza epidemia Czarnej Śmierci. Masowe
wymieranie ludności podburza teologiczną interpretację otaczających
zjawisk (epidemia dotyczyła głównie krajów chrześcijańskich).
Renesans – odejście od wiary w czarną magię. Leprozoria (ośrodki
leczenia trądu) przekształca się w pierwsze przytułki dla obłąkanych.
Oświecenie – metody opieki nad chorymi stają się bardziej
humanitarne. Pierwsze rejestry chorób, zestawienia statystyczne.
HISTORIA PSYCHIATRII
Koniec XVIII w. – Jean-Baptiste Pussin oraz Philippe Pinel
uwalniają z łańcuchów psychicznie chorych pacjentów z paryskiego
szpitala La Bicetre.
1879 – Wilhelm Wundt, profesor fizjologii Uniwersytetu Lipskiego,
tworzy pierwsze laboratorium do badań zaburzeń psychicznych.
1883 – Emil Kraepelin pisze podręcznik psychiatrii, w którym po
raz pierwszy choroby psychiczne są porównane do somatycznych.
HISTORIA PSYCHIATRII
1891 – pierwszy opis metody psychochirurgicznej autorstwa
Gottlieba Burckhardta, dyrektora szwajcarskiego przytułku.
1893 – Zygmunt Freud wydaje swoje słynne „Studia nad histerią”.
Jego późniejsze prace wywrą duży wpływ na psychiatrię i przez prawie
cały XX w. będą stymulować rozwój psychoterapii.
1905 – Binet-Simon opracowuję pierwszą kompletną skalę IQ.
HISTORIA PSYCHIATRII
1913 – John Watson publikuje „Manifest behawiorysty”{ jako
alternatywę dla podejścia psychodynamicznego.
1936 – James Watts i Walter Freeman dokonują pierwszej lobotomii
czołowej w historii.
1952 – pojawia się pierwszy „Podręcznik diagnostyczny i statystyczny
zaburzeń psychicznych”, wzorzec klasyfikacji DSM.
Lata 50’/60’ – odkrycie fenotiazyny i jej wykorzystania do kontroli
stanów psychotycznych.
ROZPOWSZECHNIENIE
CHORÓB PSYCHICZNYCH
Na zaburzenia psychiczne (nie licząc nikotynizmu) cierpi 23,4 %
społeczeństwa polskiego (Kiejna, 2012). Najczęstsze problemy to:
Nikotynizm (27 %),
Alkoholizm (12,8 %),
Zaburzenia lękowe (9,6 %), zwłaszcza fobie,
Otępienia (7,6 %)
Zaburzenia afektywne (3,5 %), zwłaszcza depresja nawracająca,
Osobowość dyssocjalna (2,8 %)
ROZPOWSZECHNIENIE
CHORÓB PSYCHICZNYCH
Schizofrenia (1 %),
Uzależnienia inne niż alkohol (0,2 %).
* Niezgodność procentów wynika ze zjawiska współistnienia zaburzeń u jednej
osoby.
** Trzeba też brać pod uwagę fakt, iż nie wszyscy chorzy są zdiagnozowani i
leczeni (dotyczy to zwłaszcza łagodnych chorób psychicznych, takich jak
zaburzenia osobowości).
RECEPTOR
Struktura biologiczna posiadająca zdolność do odbioru bodźca z
otoczenia.
Bodziec to zjawisko natury fizykochemicznej.
W kontekście skryptu, a zwłaszcza układów
neuroprzekaźnikowych, skupimy się na chemoreceptorach –
receptorach odbierających bodźce natury chemicznej.
CHEMORECEPTOR
(1) W przestrzeni pozakomórkowej znajduje się ściśle określona substancja
chemiczna, która pasuje do receptora. Nazywamy ją agonistą.
(2) W błonie komórkowej znajduje się receptor, który ma budowę białkową. Łączy
się z agonistą.
(3) Połączenie agonisty z receptorem wyzwala łańcuch reakcji, które przekazują
informację do komórki. Zwykle na drodze wtórnych przekaźników.
(*) Antagonista to substancja, która pasuje do receptora, ale nie wyzwala reakcji
chemicznych. Łącząc się z receptorem blokuje go, uniemożliwiając mu połączenie
się z agonistą.
SYNAPSA
Podstawowy obszar komunikacji między neuronami i/lub
miocytami.
W zależności od sposobu wymiany informacji wyróżniamy:
(A) synapsę elektryczną – impuls (1) powoduje przepływ jonów (2)
(B) synapsę chemiczną – impuls (1) powoduje uwolnienie
neuroprzekaźnika (2), do szczeliny synaptycznej (3), gdzie
następuje reakcja z receptorem (4).
WYCHWYT ZWROTNY
Neuroprzekaźnik nie może pozostawać na stałe w szczelinie
synaptycznej, ponieważ wtedy wywierałby stały wpływ na receptor.
Kolejne impulsy nie miałyby znaczenia – receptor byłby pobudzany w
sposób ciągły.
Wychwyt zwrotny to proces szybkiego przywracania
neurotransmitera to komórki, która go uwolniła.
UKŁAD
NEUROPRZEKAŹNIKOWY
Zbiór wszystkich struktur ośrodkowego układu nerwowego, które
biorą udział w przekazywaniu informacji za pomocą danego
neuroprzekaźnika.
Na przykład: układ adrenergiczny, cholinergiczny,
serotoninergiczny, dopaminergiczny.
ADRENALINA
Jako neuroprzekaźnik: odpowiada między innymi za reakcje
emocjonalne, dostosowanie afektu, pamięć długotrwałą.
Jako hormon: wyzwala reakcje „walki lub ucieczki”, przygotowując
organizm do działania w warunkach silnego stresu. Między innymi:
zwiększa ciśnienie tętnicze, przyspiesza bicie serca, rozszerza źrenice
i oskrzela, hamuje perystaltykę jelit.
Podobne działanie: noradrenalina.
ACETYLOCHOLINA
Jako neuroprzekaźnik: elastyczność myślenia, odczuwanie
satysfakcji (układ kary i nagrody), rozruch OUN po przebudzeniu,
utrzymywanie uwagi, nauka, pamięć świeża, podniecenie.
Jako hormon: w dużym stopniu odwrotne do adrenaliny, na
przykład spowalnia akcję serca, obniża ciśnienie tętnicze, zwęża
źrenice, wywołuje skurcze mięśni gładkich.
Zaburzenia: choroba Alzheimera.
DOPAMINA
Jako neuroprzekaźnik: kontrola zachowania, wykonywanie
czynności ruchowych, motywacja, odczuwanie przyjemności, laktacja
wzmocnienia, nudności, satysfakcja seksualna.
Jako hormon: skurcz naczyń krwionośnych, supresja limfocytów,
wzrost przepływu krwi przez nerki.
Zaburzenia: choroba Parkinsona, uzależnienia, schizofrenia, zespół
niespokojnych nóg, choroby afektywne, napady objadania się.
SEROTONINA
Jako neuroprzekaźnik: sen, apetyt, błogość, niechęć do rywalizacji,
podwyższony nastrój.
Jako hormon: zwiększa ciśnienie tętnicze, krzepliwość krwi,
kurczliwość mięśni gładkich.
Zaburzenia: zespół serotoninowy, choroby afektywne.
GABA
Jako neuroprzekaźnik: hamowanie aktywności OUN, zmniejszanie
napięcia mięśniowego, rozwój mózgu i synaptogeneza.
Jako hormon: regulowanie odpowiedzi odpornościowej,
hamowanie syntezy glukagonu.
Zaburzenia: ilościowe zaburzenia świadomości.
TEST RYSOWANIA ZEGARA
Pacjent otrzymuje zadanie, aby narysować tarczę zegara
analogowego, oznaczyć godziny w odpowiednich miejscach oraz
ustawić wskazówki na konkretną godzinę (zwykle 3:00 oraz 11:10).
Test został wprowadzony przez K. Schulmana.
TEST RYSOWANIA ZEGARA
– OCENA JAKOŚCIOWA
6 – 10pkt.: rysowanie całego zegara jest zasadniczo poprawne.
10 pkt.: wskazówki na właściwych pozycjach, np. wskazówka godzinowa zbliża się do
godziny 3.
9 pkt.: drobne pomyłki w położeniu wskazówek.
8 pkt.: wyraźne błędy w położeniu wskazówek.
7 pkt.: wskazówki zdecydowanie źle położone.
6 pkt.: niewłaściwe użycie wskazówek, np. oznaczenie wskazywanego czasu cyfrowo
lub zakreślenie godzin, mimo powtarzania instrukcji.
Źródło: https://zobaczzrozum.wordpress.com/skale-oceny/test-rysowania-zegara-clock-drawing-test/
TEST RYSOWANIA ZEGARA
– OCENA JAKOŚCIOWA
1 - 5 pkt.: rysowanie tarczy zegara (koła i cyfry) jest zaburzone.
5 pkt.: grupowanie cyfr po jednej stronie zegara lub ich odwracanie.
4 pkt.: dalsze zaburzenie sekwencji cyfr; zegar traci integralność – brakuje cyfr lub są
poza tarczą.
3 pkt.: tarcza i cyfry nie są ze sobą związane; brak wskazówek.
2 pkt.: rysunek wskazuje, że coś z instrukcji zostało zrozumiane, ale bardzo słabo
przypomina zegar.
1 pkt: próba rysowania zegara nie zostaje podjęta albo wyniku nie można
zinterpretować.
TEST RYSOWANIA ZEGARA
Źródło: https://www.mindmate-app.com/blog/your-ultimate-alzheimers-
dementia-test-guide
TEST RYSOWANIA ZEGARA
- PRZYKŁADY
Źródło: https://content.iospress.com/articles/journal-of-alzheimers-disease/jad160009
MMSE
Mini-Mental State Examination – krótki (5-minutowy) test pozwalający na szybką i
ogólną ocenę zdolności poznawczych pacjenta. Chętnie stosowany przez lekarzy
pierwszego kontaktu, geriatrów, neurologów i psychiatrów.
W teście można uzyskać wynik od 0 do 30 punktów. Interpretacja:
a) 27 – 30 -> wynik prawidłowy
b) 24 – 26 -> łagodne zaburzenia poznawcze
c) 19 – 23 -> otępienie lekkiego stopnia
d) 11 – 18 -> otępienie średniego stopnia
e) 0 – 10 -> głębokie otępienie
MMSE – ORIENTACJA W
CZASIE
1) Który mamy rok?
2) Jaka jest obecnie pora roku?
3) Jaka jest dzisiaj data?
4) Który dzień tygodnia?
5) Który miesiąc?
Liczba punktów: … / 5
MMSE – ORIENTACJA W
PRZESTRZENI
1) W jakim województwie/kraju jesteśmy?
2) W jakim mieście?
3) W jakiej dzielnicy?
4) W jakim budynku?
5) Na którym piętrze?
Liczba punktów: … / 5
MMSE – PAMIĘĆ ŚWIEŻA
Wypowiem teraz trzy słowa. Proszę je po mnie powtórzyć, a
następnie zapamiętać. Są to: DRZEWO, WODA, ZIEMNIAK.
1) Drzewo,
2) Woda,
3) Ziemniak.
Liczba punktów: … / 3
MMSE – LICZENIE I UWAGA
Proszę odejmować liczbę 7 od liczby 100 oraz od kolejnych otrzymanych liczb.
1) 93,
2) 86,
3) 79,
4) 72,
5) 65.
Liczba punktów: … / 5
MMSE – PAMIĘĆ
KRÓTKOTRWAŁA
Proszę przypomnieć sobie trzy słowa, które podałem
wcześniej.
1) Drzewo,
2) Woda,
3) Ziemniak.
Liczba punktów: … / 3
MMSE – PAMIĘĆ
DŁUGOTRWAŁA
Proszę nazwać przedmioty, które pokazuję.
1) Długopis,
2) Kartka papieru.
Liczba punktów: … / 2
MMSE – POWTARZANIE
Proszę powtórzyć za mną zdanie: „Ala ma kota”.
1) „Ala ma kota.”
Liczba punktów: … / 1
MMSE – POLECENIA
ZŁOŻONE
Proszę wykonać polecenie. Wziąć kartkę papieru w ręce,
złożyć ją w połowie i położyć sobie na kolanach.
1) Wzięcie kartki w ręce,
2) Złożenie w połowie,
3) Położenie na kolanach.
Liczba punktów: … / 3
MMSE – POLECENIA
ZŁOŻONE 2
Proszę przeczytać i wykonać polecenie: ZAMKNIJ OCZY.
1) Pacjent zamyka oczy.
Proszę napisać zdanie.
1) Pacjent pisze zdanie, które zawiera rzeczownik i czasownik.
Proszę skopiować rysunek.
1) Pacjent kopiuje otrzymany rysunek.
Liczba punktów: … / 3
SKALA MAST
Test MAST (Michigan Alcoholism Screening Test) to krótki arkusz pytań zamkniętych
dla pacjenta, za pomocą których można oszacować ryzyko uzależnienia od alkoholu.
Występuje w wersji pełnej (24 pytania) oraz skróconej (10 pytań).
Interpretacja:
a) 0 – 3 odpowiedzi twierdzące –> niskie ryzyko obecnego uzależnienia od
alkoholu.
b) 4 punkty –> umiarkowane ryzyko uzależnienia od alkoholu.
c) 5 – 10 punktów -> wysokie ryzyko uzależnienia od alkoholu.
SKALA MAST
1) Czy uważasz, że pijesz alkohol w taki sam sposób jak inni ludzie?
2) Czy twoi bliscy uważają, że twoje picie nie mieści się w normie?
3) Czy kiedykolwiek brałeś udział w spotkaniu AA?
4) Czy straciłeś przyjaciela lub partnera z powodu picia?
5) Czy miałeś kiedykolwiek problemy w pracy z powodu picia?
SKALA MAST
6) Czy kiedykolwiek opuściłeś pracę lub dom na kilka dni z powodu
picia?
7) Czy kiedykolwiek doznałeś majaczenia, drżeń, słyszenia głosów
lub widzenia nieistniejących rzeczy po wypiciu alkoholu?
8) Czy z powodu picia zwracałeś się do kogoś po radę?
9) Czy przebywałeś kiedyś w szpitalu z powodu picia?
10) Czy kiedykolwiek prowadziłeś pojazd pod wpływem alkoholu?
SKALA CAGE
CAGE (Cut down, Annoyed, Guilty, Eye-opener) to zestaw czterech
pytań, które bardzo ogólnie mówią o możliwych problemach
alkoholowych.
Interpretacja:
a) 0 – 1 punkt -> pacjent mieści się w granicach normy
b) 2 – 4 punkty -> duże prawdopodobieństwo uzależnienia
SKALA CAGE
1) Czy czułeś kiedyś potrzebę lub konieczność ograniczenia picia?
2) Czy zdarzało się, że osoby z otoczenia denerwowały cię uwagami
na temat twojego picia?
3) Czy zdarzało ci się odczuwać wstyd i/lub wyrzuty sumienia z
powodu picia?
4) Czy zdarzało ci się pić alkohol zaraz po przebudzeniu dla
uspokojenia się lub „postawienia na nogi”?
TEST AUDIT
AUDIT (Alcohol Use Disorder Identification Test) to arkusz pytań jednokrotnego
wyboru, które pozwalają uzyskać wiedzę na temat konkretnych nawyków pacjenta
odnoszących się do picia alkoholu. Test można podzielić na części lub wykonać w
całości.
Interpretacja:
a) Kobiety mogą uzyskać do 6 punktów,
b) Mężczyźni mogą uzyskać do 8 punktów
Uzyskanie większej ilości punktów świadczy o piciu szkodliwym lub uzależnieniu.
TEST AUDIT –
PRZYKŁADOWE PYTANIE
Jak często pijesz napoje zawierające alkohol?
a) Nigdy (0 punktów),
b) Raz w miesiącu lub rzadziej (1 punkt),
c) Dwa do czterech razy w miesiącu (2 punkty),
d) Dwa do trzech razy w tygodniu (3 punkty),
e) Cztery i więcej razy w tygodniu (4 punkty).
TEST AUDIT –
PRZYKŁADOWE PYTANIE
Jak często w ciągu ostatniego roku zdarzyło Ci się z powodu picia
zrobić coś niewłaściwego, co naruszyłoby normy i zwyczaje przyjęte w
Twoim środowisku?
a) Nigdy (0 punktów),
b) Rzadziej niż raz w miesiącu (1 punkt),
c) Raz w miesiącu (2 punkty),
d) Raz w tygodniu (3 punkty),
e) Codziennie lub prawie codziennie (4 punkty).
SKALA FAGESTRÖMA
Test Fageströma to kolejna ankieta, tym razem badająca stopień
uzależnienia od nikotyny. Zawiera sześć pytań, w których można „zdobyć”
10 punktów.
Interpretacja:
a) 0 – 6 punktów -> pacjent nie jest uzależniony fizycznie. W terapii
powinna wystarczyć silna motywacja i pomoc otoczenia.
b) 7 – 10 punktów -> pacjent prawdopodobnie jest uzależniony
fizycznie. Należy rozważyć włączenie środków farmakologicznych.
SKALA FAGESTRÖMA
Jak szybko zapalasz pierwszego papierosa (po przebudzeniu)?
a) Do pięciu minut (3 punkty),
b) 6 – 30 minut (2 punkty),
c) 31 – 60 minut (1 punkt),
d) Po godzinie (0 punktów).
SKALA FAGESTRÖMA
Czy masz trudności z powstrzymaniem się od palenia w miejscach,
gdzie jest to zabronione?
a) Tak (1 punkt),
b) Nie (0 punktów).
SKALA FAGESTRÖMA
Z którego papierosa jest ci najtrudniej zrezygnować?
a) Z pierwszego porannego (1 punkt),
b) Z dowolnego innego (0 punktów).
SKALA FAGESTRÖMA
Z którego papierosa jest ci najtrudniej zrezygnować?
a) Z pierwszego porannego (1 punkt),
b) Z dowolnego innego (0 punktów).
SKALA FAGESTRÖMA
Ile papierosów wypalasz w ciągu dnia?
a) 10 lub mniej (0 punktów),
b) 11 – 20 (1 punkt),
c) 21 – 30 (2 punkty),
d) 31 i więcej (3 punkty).
SKALA FAGESTRÖMA
Czy w ciągu pierwszych kilku godzin po przebudzeniu wypalasz
więcej papierosów niż przez resztę dnia?
a) Tak (1 punkt),
b) Nie (0 punktów).
SKALA FAGESTRÖMA
Czy palisz papierosy nawet wtedy, gdy jesteś chory i musisz leżeć w
łóżku?
a) Nie (0 punktów),
b) Tak (1 punkt).
SIATKA CENTYLOWA
Siatka centylowa to narzędzie do oceny rozwoju fizycznego
dziecka. Pozwala na sprawdzenie, na ile parametry kliniczne danego
osobnika odbiegają od parametrów typowych dla tego wieku, płci, itd.
Siatki centylowe mają szczególnie duże znaczenie w pediatrii.
Źródło: http://fifi-et-doudou.delezir.info/index.php?post/Pipi-partout
SIATKA CENTYLOWA
X – na osi X oznaczono wiek w tygodniach.
Y – na osi Y oznaczono masę ciała w kilogramach.
Z – seria punktów ukazuje przyrost masy ciała w czasie dla
przykładowej dziewczynki Zosi.
a – 50. percentyl -> 50 % dziewczynek w danym wieku osiąga daną
masę ciała lub niższą, np. dla zaznaczonego punktu – 50 % dziewczynek
w wieku 11 tygodni ma masę ciała mniejszą lub równą 5,5 kg.
SIATKA CENTYLOWA
b – (-2SD), minus dwa odchylenia standardowe, które w
przybliżeniu odpowiadają 3. centylowi. Oznacza to, że tylko 3 %
dzieci ma równą lub niższą masę ciała w tym wieku. Jest to wskazanie
do diagnostyki niedoboru masy ciała.
c – (+2S), plus dwa odchylenia standardowe, które w przybliżeniu
odpowiadają 97. centylowi. 97 % dzieci ma masę ciała równą lub
większą. Jest to wskazanie do diagnostyki nadwagi lub otyłości.
top related