ancient trees and old pollards - duizendjarigeeik.be · 17 eenstijlige meidoorn 4 2 4 18 schiet‐x...

Ancient trees and old pollards.....

Jill Butler, Woodland Trust

...securing their future in the UK

• Origin of ancient trees and pollards in the UK

• Why we think they are important

• Who we are• What we need to do to secure

their future

1000 year-old Royallandscapes

Ancient Woodland (2003) O. Rackham

‘The man of science and of taste will …discover the beauties in a tree which others would condemn for its decay.’

Humphry Repton 1803

The oldest plants on the planet ?

© Rob McBride

Social and cultural heritage

Importance for fungi, lichens and invertebrates

Copenhagen

Old Growth – ‘semi-virgin’ habitat

Sweden

Action plan for trees of high conservation interest :–

EU 35,000,000 10 years400 Red Data species

Who we are

Ancient Tree Forum

Securing a future for ancient trees

• Gaining recognition for historic and species rich trees and landscapes

• Preventing damage and loss of trees

• Putting the trees on the map

Inspire tree owners to care and protect

Recognise an internationally important habitat

Changing legislation and policy

350 years of tree hunting

www.ancient-tree-hunt.org.ukA partnership project

www.AncientTreeHunt.org.ukA partnership project

Stories and photos

www.ancient-tree-hunt.org.ukA partnership project

Beautiful, historic, species rich tree-scapes….

Because they’re worth it

Just found ! - Greater London, March 2009

Ilse Ideler:

directeur Regionaal Landschap Lage Kempen

Van wortel tot kruin: recept voor het vergroten van verbondenheid met levend erfgoed

doen beleven

voelen

zorg

kennis

Verbondenheidnatuurlijke omgeving

weten

Men dele dit

met een zo ruim

en divers mogelijk publiekvan dendrochronologentot mannenkookclubs

Men neme drie basisingrediënten: Natuur -

Mensen –

Cultuur.

Men menge

dit met

EIK & MENSEN, herstel van

verbondenheid

DOEN. Behoud en herstel

WETEN. Zoals het vroeger was. Onbekend is onbemind

BELEVEN. Toekomst geven & Trots op eiken!

EIK & MENSEN, herstel van

verbondenheid

WETEN. Zoals het vroeger was. Onbekend is onbemind •Inventarisatie monumentale (knot)eiken•Kennisopbouw streekgeschiedenis•Leertraject tussen generaties. •Internationaal symposium. •Wetenschappelijk onderzoek.

Ilse PlessersJoël Burny

VIOE, Dendro-chronologisch

onderzoek -> posterTomografische

scan gezondheid -> poster Aliwen

EIK & MENSEN, herstel van

verbondenheid

DOEN. Behoud en herstel•Verzorging oude bomen•Herstel historische omgeving•Advies op maat•Praktisch werkboek knotten voor iedereen•Herstel historisch bouwkundig erfgoed •Nazorgplan voor de toekomst

WETEN. Zoals het vroeger was. Onbekend is onbemind •Inventarisatie monumentale (knot)eiken•Kennisopbouw streekgeschiedenis•Leertraject tussen generaties. •Internationaal symposium. •Wetenschappelijk onderzoek.

specialisten, sociale economie, landbouwers

Info: stand RLLK

EIK & MENSEN, herstel van

verbondenheid

DOEN. Behoud en herstel•Verzorging oude bomen•Herstel historische omgeving•Advies op maat•Praktisch werkboek knotten voor iedereen•Herstel historisch bouwkundig erfgoed •Nazorgplan voor de toekomst

WETEN. Zoals het vroeger was. Onbekend is onbemind •Inventarisatie monumentale (knot)eiken•Kennisopbouw streekgeschiedenis•Leertraject tussen generaties. •Internationaal symposium. •Wetenschappelijk onderzoek.

BELEVEN. Toekomst geven & Trots op

eiken!•Toerisme•Educatie•Eik inspireert de kunstenaarsziel•Eik als thema- en streekproduct•Voorraadbank voor restauratieprojecten •Boomenfeest voor iedereen

Site 1000j eikEducatie op site eikWebsiteTijdschriftLespakket lagere school

Tot k-eik

in Lummen: Duurzame winkeltas

Smakel-eik: onderleggersEikenthee‘Eekskes’

En hoe zat dat nou met die mannenkookclub?

Knoteiken in Lummen en omgeving: verspreiding anno 2009

Van toevallige waarneming tot gebiedsdekkende inventarisatie

2006-2009:

6871 ha

Lummen, Beringen, Herk-de-Stad, Hasselt

soort, stamomtrek, hoogte boom, hoogte knot, dikte takken op knot, conditie, laatst geknot, landschapsverband

Resultaten inventarisatie

685 knoteiken62% omtrek 1,5m – 2mGemiddelde knothoogte : 2m80% in behoorlijke staat79% knotbeurt nodig82% in lijnvormige elementen:

36% bomenrij23%houtkanten23% houtwallen

Merendeel > 40 jaar niet meer geknot19% in ankerplaats, 25% in relictzone73% landbouwgebied, 16% natuur/groengebiedVoorkeur voor flanken van de vallei

Een toekomst voor autochtone bomenen struiken

Wat?• Inheems <> autochtoon• Aangepast aan onze lokale milieuomstandigheden: belangrijke genetische

eigenschappen• Voordelen:

– Goed voor de biodiversiteit– Grotere overlevingskansen– Beter voor het milieu– Belangrijke cultuurhistorische waarde– Dragers van de regionale identiteit– Lokale werkgelegenheid

Waarom?

Het gaat niet goed met de autochtone bomen en struiken

Restpopulaties door ontbossing, bosfragmentering, intensief landgebruikInkruising niet autochtone genetische info door massale aanplant inheemse, niet-autochtone soortenDaarom: beschermen en autochtoon plantsoen aanplanten!

Doel

uitbreiden marktaanbodafzetmarkt aanwakkerenbescherming autochtone genenbronnenterreinrealisaties

Een toekomst voor autochtone bomenen struiken

Een toekomst voor autochtone bomenen struiken

Knelpunten:Leemte in het aanbodGebrek aan bescherming en beheerVerlies aan authenticiteitGebrek aan toegankelijke communicatie

Oplossingen:1. Toename in het aanbod

oogstacties 2008: 288 kg van 15 soorten 420.000 planten in 2011-2012vermeerderen erkende sitesaanleg zaadtuinen

2. Bescherming en beheer autochtone genenbronnen

Opmaak wetenschappelijke soortendatabankPer RL 5 voorbeeldsites waar beheer een probleem vormt

3. Herstel authenticiteit

Terreinrealisaties. Landschapsprojecten met autochtone bomen en struiken.

4. Communicatie en sensibilisatie

ArgumentatielijstEducatieve herkomstproevenOpmaak folders per doelgroepOverleg met natuurverenigingen, kwekers, tuincentra, educatiecentraCommunicatie naar gemeenten: autochtoon plantgoed binnen gemeentelijke diensten, subsidiereglementen, zaadtuinen

Een toekomst voor autochtone bomenen struiken

ZAAD MET PIT!Week van het Bos: 11- 18 oktober

Een toekomst voor autochtone bomenen struiken

PAUZE MET LIMBURGSE VLAAI

Smakelijk!

Historische betekenis van knoteiken in Lummen

Jozef Elens °1928

Meikever

Steenuil

Bruikleen Koen Luts

Windmolen

Takhout werd geoogst:• als brandhout voor de oven;• als erwtenrijs;• voor gebruik als bonenstaken;• voor het maken van stelen;• als weidepaal;• als wis voor het binden van takkenbossen;• als brandhout voor het opwarmen van veevoeder;• voor gebruik in de haard of de stoof.

Jaarverbruik gemiddelde boerderij:- Ca 300 mutsaarden (oven + ander vuur)- Cijfer varieert van 240-400 mutsaarden- Inhoud houtmijt: 600-900/1000 mutsaarden- Eén bakbeurt per week- Aantal broden per bakbeurt: 10-12 tot 15-16- Aantal mutsaarden per bakbeurt: 3-5 mutsaarden- Gewicht van een brood: 1,5 – 2 kg

Jaarverbruik gemeente Lummen:-in 1846 waren er 502 boerderijen in Lummen- jaarverbruik van ca 150.000 mutsaarden;- na de winter was een voorraad van ca 500.000 mutsaarden

F:\DTM_St_Ferdinand.jpg

Management of lapsed pollards Ted Green

Stubs and sap risers

No stubsNew growth soon dies

Dysfunctional column forms

Dead bolling

Extensive hollowing

KNOTBOMEN IN WEST‐VLAANDEREN: HUN NATUUR‐ EN CULTUURHISTORISCHE BETEKENIS

Arnout Zwaenepoel

SYMPOSIUM  ‘OUDE BOMEN ALS LEVEND ERFGOED’

REGIONAAL LANDSCHAP LAGE KEMPEN14 april 2009

Inhoud 

• ONDERZOEK OORSPRONKELIJK INHEEMSE BOMEN EN STRUIKEN IN VLAANDEREN

• ONDERZOEK AUTOCHTONE EN CULTUURHISTORISCHE WILGEN IN VLAANDEREN

• ONDERZOEK NAAR CULTUURHISTORISCH WAARDEVOLLE BOMEN IN WEST-VLAANDEREN

• HISTORIEK VAN KNOTBOMEN IN VLAANDEREN• TERMINOLOGIE• NATUUR- EN CULTUURHISTORISCHE WAARDE• OUDERDOMSBEPALING VAN KNOTBOMEN• ENKELE BIJZONDERE KNOTBOMEN IN WEST-VLAANDEREN• AANBEVELINGEN TOT BEHOUD EN (HER)AANPLANT

KALENDERPLAAT JUNI GETIJDENBOEK 

LES TRES RICHES HEURES DU DUC DE BERRY1413‐1416

WOORDENBOEK KILIAEN 1574

‘STRONCK‐EYCKEN’

BRUGS WANDTAPIJTDE DANS VAN GOMBAUT EN MACEEGRUUTHUSEMUSEUM BRUGGE

BruegelGravure nr 6 Multifariarum Casularum

MIDDELEEUWEN TOT 17DE EEUW‘VOORDSELS’ MET ‘TRONKHOUT’ BEPLANT

KOUDE KEUKEN SINT‐ANDRIES BRUGGESANDERUS FLANDRIA ILLUSTRATA 1641

18DE EEUW

PACHTCONTRACTEN 

AANTAL KNOTBOMEN OP PACHTHOF MOET ONGEWIJZIGD BLIJVEN

KLOOSTER VAN DE GRAUWZUSTERS BRUGGEJ. BEERBLOCK (1782)

19DE EEUWSE LANDSCHAPSSCHILDERS‘LANDSCHAP IN DE OMGEVING VAN KORTRIJK’

JEAN‐BAPTISTE DE JONGHE (1838)

19DE EEUWSE KNOTEIKENDREEF TILLEGEM BRUGGE

EIND 19DE EEUW

KNOTHAAGBEUKEN WORDEN VAAK VERVANGEN DOOR KNOTESSEN

20 STE EEUW 

KNOTESSEN IN DE POLDERS WORDEN 

GELEIDELIJK VERVANGEN DOOR KNOTPOPULIEREN

1960

HOOGSTE VOORKOMEN ZUIVERE KNOTWILGENRIJEN OOIT?

Deelgemeenten Eco‐districten Aantal exemplaren

1 Schietwilg overal? 12 duizenden2 Schiet‐ x Kraakwilg overal? 12 duizenden?

3 Canadapopulier 66 10 duizenden4 Gewone es 48 7 1275 Zomereik 35 8 215

Linde 30 8 duizenden?6 Zomerlinde ? ? ?7 Hollandse linde ? ? ?8 Winterlinde ? ? ?

9 Kraakwilg 32 8 honderden10 Zwarte els 26 8 10611 Zwarte populier 20 4 100

12 Haagbeuk 12 5 6013 Spaanse aak 8 3 3014 Gladde iep 8 3 7

15 Beuk 6 4 1316 Gewone vlier 4 4 617 Eenstijlige meidoorn 4 2 418 Schiet‐ x Kraakwilg var. Basfordiana 4 2 5

19 Boswilg 3 3 320 Paardenkastanje 2 2 enkele tientallen21 Plataan 2 2 enkele tientallen

22  Hazelaar 2 2 2023 Grauwe abeel 2 2 224 Gewone esdoorn 2 2 525 Bos x Katwilg 2 2 4

26 Okkernoot 1 1 227 Zachte berk 1 1 528 Robinia 1 1 2

29 Tamme kastanje 1 1 130 Palmboompje 1 1 131 Mispel 1 1 132 Zoete kers 1 1 1

33 Katwilg 1 1 134 Haagliguster 1 1 135 Amerikaanse eik 1 1 1

36 Duitse dot 1 1 137 Lijsterbes 1 1 1

• HOUTLAND 25• WEST‐VLAAMS HEUVELLAND 21• WESTHOEK 16• LEIEDAL 13• CENTRAAL ZANDLEMIG BINNEN‐VLAAN 12• OUDLAND‐ EN MIDDELLANDPOLDER 11• LEIE‐SCHELDE‐INTERFLUVIUM 9• NIEUWLANDPOLDERS EN HISTORISCHE POLDERS

9• DUINEN 6

TERMINOLOGIE

BOLLAARD, KOPWULGE, TJOKWULGE

TRONKWULGE, TRONKEIK, TRONKLINDE, TRONKOLM

KNOTSPAARTELG

EKEWULGE, OLMEWULGE, POPULIEREWULGE

TRONKHAAR

TRONKHAAG

KAPHAAG

Natuurwaarde

BROEDGELEGENHEID VOOR VOGELS

VLEERMUIZEN IN HOLTEN EN SPLETEN

PLANTEN OP DE KNOT VAN KNOTBOMEN

BOMENRIJKDOM IN AGRARISCHE LANDSCHAPPEN

KNOTBOMEN VAAK OUDER DAN OPGAANDESCHIMMELS, NACHTVLINDERS, … PROFITEREN MEE

GENETISCH POTENTIEEL BEWAARD 

CULTUURHISTORISCHE WAARDE

BEHOUD VAN OUDE CULTUURLANDSCHAPPEN

BRANDHOUTLEVERANCIERS 

WILGENPERSEN VOOR WIJNBOUW

KNOTEIKEN VOOR ‘TUINEN’

KNOTEIK EN KNOTES VOOR KUIPERS

KNOTHAAGBEUKEN ALS HOEKBOOM

KNOTEIKEN ALS GRENSBOMEN

GEKANDELAARDE LINDEN BIJ KERKEN, KAPELLEN, 

KNOTLINDEN BIJ DE HERBERG

KNOTLINDEN BIJ DE GALG

KAPFREQUENTIES

WILG EN POPULIER: 4 À 7 JAAR

HARDHOUTSOORTEN: 6 À 15 JAAR

HOOGTE VAN HET KNOTTEN

BINDWISSEN OP 30 à 50 CM

KAPHAGEN ROND BOSSEN OP 1 M

KAPHAGEN VOOR LOOFHOUTVOEDERING: 150 à 200 cm

GEWONE KNOTBOOM: 2 à 3,5 m

HOGE KNOTBOMEN (LINDEN, EIKEN,…): 3,5 à 6 m

GEKANDELAARDE BOMEN

OUDERDOMSBEPALINGEN

JAARRINGEN TELLEN VAN GEVELDE EXEMPLARENINDIEN MOGELIJK VERGELIJKEN MET REFERENTIEBOOM

JAARRINGEN TELLEN (EN METEN) OP BOORKERN VAN LEVEND EXEMPLAAR

EXTRAPOLATIES MAKEN UIT REGRESSIES VAN BOMEN MET GEKENDE LEEFTIJD EN STAMOMTREK

BEHOUD EN (HER)AANPLANT

OUDSTE BOMEN: ZIE INVENTARIS AUTOCHTONE BOMEN

NATUURVERGUNNING LEGT KAPPEN AAN BANDEN

VERVOLLEDIGEN CULTUURHISTORISCHE INVENTARIS NOODZAKELIJK

BLIJVEN KNOTTEN IS NOODZAAK

BESCHERMING ALS LANDSCHAP/MONUMENTMONUMENT EN BOOM SAMEN BESCHERMEN

HERAANPLANTEN NA KAPPEN 

REKENING HOUDEN MET ECOLOGIE EN TRADTIONEEL PATROON BIJ (HER)AANPLANT 

BOOMCHIRURG INSCHAKELEN

SPECIFIEKE VERZORGING BIJ UNIEKE BOMEN VOORZIEN

Lopen kleine beestjes nog warm vooronze huidige landschappen?

Butterflies and other insects and the thermal profile of landscape elements: lessons for landscape restoration

Hans Van Dyck

Behavioural Ecology & Conservation GroupBiodiversity Research Centre

Université catholique de Louvain (UCL)

Interacties tussen organisme – omgeving

Ecology

organism

environment

environment

Shaped by evolution

Organism – environment interactions

From traditional management to efficient conservation

Why was traditional management succesful? Was it?

Van traditioneel beheer tot efficient natuurbehoud

Van structuur naar functie...From structure to function...

“Butterflies fall in Flanders fields”

Extinct(31%)

Vulnerable/threatened (33%)

Notthreatened(36%)

Butterflies in Flanders(N-Belgium)

[Maes & Van Dyck (2001) Biol Conserv]

N = 64

Declining ‘common’ butterflies

050

100150200250300350400450

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

Cu

mu

lati

ve n

um

ber

of

ob

serv

ed

in

div

idu

als

(x 1

00

0)

–

+

16 years of transect count data

30%

[Van Dyck et al. (in press) Conserv. Biol.]

Achteruitgang ‘algemene’ dagvlinders

Weibull et al. 2000

Diversiteit dagvlindersin landbouwgebieden: de rol van landschaps-structuur

Kleinschalige landschappen en biodiversiteit Traditional landscapes and biodiversity

Een verschillende kijk op functionele landschappenDifferent perspectives on functional landscapes

Van biotoop naar habitat

Habitats = biotopesgeneral vegetation types

Bottom-up resource-basedconcept of habitat- functional relationships- independent of simple boundsof general vegetation types

Re-connects with the Hutchinson ecological niche concept

[Dennis, Shreeve & Van Dyck (2006) Biodiv. Conserv. 15: 1943-1966]

[Dennis, Shreeve & Van Dyck (2003) Oikos 102: 417-426]

From structural to functional habitat

Habitat: ecologische hulpbronnen en condities

egg – larva – pupa – adultHost plants

Nectar plants

Rendez-vous sites

Roosting sites

Suitable microclimate

Physical and biologicalenvironment

Butterflies: flying heliothermousherbivorous holometabolicorganisms

Habitat: ecological resources and conditions

[Dennis, Shreeve & Van Dyck (2003) Oikos 102: 417-426]

Resources combine to givehabitats by ...

intersection union

contiguous union disjointed unionlinked by explorativemovements

Resource-based approach of habitat

Oviposition sites

Mating trees

Thermoregulation Nectar sources

Bruine eikenpage - Satyrium ilicis

Habitatbenadering op basis van hulpbronnen

Functional habitat map: a tool

Analysis of lacking resources

Detection of potential habitat

Adapt restoration management/policy

[Vanreusel, Maes Van Dyck (2007) Conserv. Biol. 21: 201-212]

Functionele habitatkaart: een instrument

De thermische dimensie van landschappen

Agricultural landscape

The thermal dimension of the landscape

Warmtehuishouding en vegetatiestructuur

“The hot-blooded insects”

Thermal balance and vegetation structure

Thermische kwaliteit van landschapselementen

Orientation, vegation structure

Thermal traits of landscape elements

Van structurele naar functionele verbindingen

1) Emigration

3) Immigration

2) Transfer

Dispersal propensity

Movement capacity/performance

Settlement decisionPerceptual range

A

B

3 stage process

[Baguette & Van Dyck (2007) Landscape Ecol. 22: 1117-1129]

From structural to functional landscape connectivity

Getting from A to B: How?

A B

Daily, routine movement

Systematic search, looping movement(Conradt et al. 2000, 2001, 2006)

Special displacement movement(Van Dyck & Baguette 2005)

Conclusies

Habitat: van vegetaties naar functionele zones in landschappenHabitat: from vegetations to functional zones at the landscape

Thermische eigenschappen van landschapselementenThermal properties of landscape elements

Doordringbaarheid van onze landschappenFunctional connectivity of our landscapes

Soortspecifieke benaderingen?Species-specific approaches?

Take home messages

Dankwoord

Medewerkers/Lab membersMelanie Gibbs, Sofie Vandewoestijne, Camille Turlure, Augustin Joiris, Gilles San Martin, Violaine Fichefet, LesleyVande Velde, Franck Hollander, Hubert Baltus, Julie Lebeau

Andere collega’s/other colleaguesDirk Maes (INBO), Wouter Vanreusel (NP), Nicolas Schtickzelle (UCL), Michel Baguette (Paris), Thomas Hovestadt (Wurzburg), etc.

SponsorsFNRS, FRIA, UCL, Région Wallonne

Contact: hans.vandyck@uclouvain.be

Acknowledgements