access to remedy – international frameworks & options (burmese)

“ျပနာေသးေသးေလးေတြကကၽြနေတာတ႔ေျပာတနးက သတ႔က

ဂ႐မစကဘး။ ဒါေၾကာင ကေတာတ႔ကျပနာအႀကးႀကးက ဖနတးခရတာ။”

နစနာမႈဆတာဘာလ။

◦ “ဥပေဒအရ၊ ကနထ႐ကစာခပအရ၊ ရငးလငးစြာကတေပး၍ ေသာလညး ေကာငး၊မေပးဘႏငေသာလညးေကာငး၊ ဓေလထးတမး အရေသာလညးေကာငး၊ မတမႈ၏ေယဘယယဆမႈမားအရ ေသာလညးေကာငး တစစတစေယာက သ႔မဟတအဖြ႕တစဖြ႕၏ ခစားပငခြငက တရားမတမႈကငးမစြာ မေပးျခငးမးျဖစသည။”

◦ “စြပစြထားသည အေရးကစၥတစစတစရာ အတြက တငၾကားမႈမား သ႔မဟတနစနာမႈမားက ရညညႊနး သက႔သ႔ ကမၸဏ (သ႔) ကနထ႐က၏ လပေဆာငမႈမား၏ ရလဒအျဖစ ယဆၾကသည သ႔မဟတ အမနတကယျဖစပြားခသညပကစးမႈ၊ သကေရာကမႈ သ႔မဟတ မေကနပမႈ တစခခလညး ျဖစသည။″

အေျခခ သေဘာတရားမား

ကစားမႈဆတာ ဘာလ။◦ ၀နခေတာငးပနျခငး◦ တစစတစရာေသာ လပငနး သ႔မဟတ ဆကဆေရးက ရပတန႔

ၿခငး သ႔မဟတ ထပမမျဖစေစေရး အာမခခကမားျဖငေနာကထပ ထခကမႈမားက ႀကတငကာကြယျခငး။◦ နစနာေၾကးေပးျခငး (ေငြေရးေၾကးေရး သ႔မဟတ ေငြေရးေၾကးေရး

မဟတေသာ)◦ ျပနလညအပႏငးျခငး၊ ျပနလညထေထာငျခငး◦ ျပစဒဏခမတ အေရးယျခငး◦ သကဆငသမားသေဘာတသည ကစားမႈ၏ အျခားပစအခ႕

ကစားခပငခြငသညပငလငလအခြငအေရးတစရပျဖစသည။◦ တာ၀နခမႈ◦ တရားမတမႈ◦ မတမႈ

ပမေကာငးမြနေသာရလဒမားႏင အျပနအလနခတဆကေနေသာေၾကာင ျဖစသည။

လကရ ၿမနမာႏငင၌ စးရမမႈမားကေၿဖရငးရန ေရြးခယစရာ အၿခားထေရာကေသာ နညးလမးမား နညးပါးမႈ

Prevention

Stakeholder Engagement

Addressing Grievances

စးပြားေရးႏင လ႔အခြငအေရးဆငရာ ကလသမဂၢလမးညႊန အေျခခမမား-မ႑င သးရပ

IPIECA - Community grievance mechanisms in the oil and gas industry. A manual for implementing operational-level grievance mechanisms and designing corporate frameworks (2015)

“နစနာမႈကစားေရးယႏယားသည ယငးက အသးၿပမည႔သမားက သရ၍ ယၾကညမႈရၿပးအသးၿပႏင မသာ ရညရြယခက ၿပည႕ေၿမာကႏငမည ၿဖစသည။"

• တရား၀ငျဖစမႈ- သကဆငပတသကသမားၾကား ယၾကညမႈျမႇငတငရန• လကလမးမရယသးစြမႈ- ရညရြယထားသည သကဆငပတသကသညအဖြ႕မား

အားလးသရၿပးျဖစကာ လကလမးမရယသးစြရာတြငႀကေတြ႕ရသည အတားအဆး မားကကညေျဖရငးေပးသည။

• ႀကတငခန႔မနးႏငမႈ- ရငးလငးေသာလပထးလပနညး၊ အခနသတမတခကႏင ရလဒမား• ညမမႈ- သကဆငသအားလးႏင႔ မတစြာ၊ အသေပးၿပး ေလးစားသမႈျဖင ခတဆက

ေဆာငရြကႏငေစသည။• ပြငလငးျမငသာမႈ- တးတကမႈမားက သကဆငသမားအား မျပတအသေပးသည။• အခြငအေရးမားႏငကကညမႈ- လ႔အခြငအေရးႏငညေသာ လပငနးစဥမာႏင ရလဒမား• စဥဆကမျပတသငယျခငး- ထပျဖစျခငး သ႔မဟတ ဆကျဖစျခငးတ႔က ႀကတင ကာကြယရန

ရရခသည သငခနးစာမားက ေဖာထတသည။• ခတဆက ေဆာငရြကမႈအေပၚအေျခချခငး- အသး၀ငသည ေဆာငရြကမညနညး က

တငပငေဆြးေႏြးသည။

စးပြားေရးႏင လ႔အခြငအေရးဆငရာ ကလသမဂၢလမးညႊန အေျခခမမား

လပငနးလညပတမႈအဆင နစနာမႈကစားေရးအတြက “ထေရာကေသာ စႏႈနး”

ေစာစးစြာႏင လကလမးမမႈရျခငး

ရငးလငးေသာ လပငနးစဥ

မတေသာ လပငနးစဥ

ပမႀကးမားေသာ လပငနးစဥ၏ အစတအပငးတစရပ

တငၾကားမႈမား ျမငတကမလာမ နစနာမႈမားက ေစာစးစြာေျဖရငးပါ။◦ လပငနးက မားမားစားစားမတငမ- သကေရာကမႈမားစတငခနတြင ေကာငးမြနစြာ

ျပငဆငထားသည နစနာမႈကစားေရး ယႏယားတစခ အသင ျဖစရပါေစ။တညေဆာကေရးအပငးအတြက အသငျဖစပါေစ။

ရညရြယထားသည သကဆငပတသကသည အဖြ႕မားအားလးကသေအာငလပထားပါ။

ကြျပားျခားနားေသာ နညးလမးမားစြာမ လကလမးမရယသးစြႏငျခငး◦ စာျဖငေရးသားတငၾကားမႈမားမသာမဟတ◦ ေဒသခဘာသာစကားက အသးျပမႈ◦ သ႔ေသာလညး တညေသာ လပငနးစဥတြငသာ အဆးသတ။

ေစာစးစြာႏင လကလမးမမႈရျခငး

တရား၀င/စာျဖငေရးသားထားေသာ လပငနးစဥတစရပထားပါ-ၿပးလင လကနာပါ။◦ ႀကသလ တ႔ျပနမႈမား၏ အႏရာယျဖစႏငေျခက ေလာခပါ။

ခန႔မနးရလြယေအာငလပပါ- ရငးလငးေသာ လပငနးစဥ၊ အခနဇယားႏင ရလဒမား

ပြငလငးျမငသာေအာင လပပါ။ တးတကမႈမားအား သကဆငသမားက မျပတအသေပးပါ။ ပြငလငးျမငသာမႈ သညယၾကညမႈတညေဆာကျခငးက အေထာကအကျဖစေစသည။

Early & accessibleရငးလငးေသာ လပငနးစဥ

IPIECA - Community grievance mechanisms in the oil and gas industry. A manual for implementing operational-level grievance mechanisms and designing corporate frameworks (2015)

နစနာမႈကစားေရး လပငနးစဥတစခရ သမား႐းက အဆငမား

၁။ လကခရရ

၂။ အသအမတျပ

၃။ ဆနးစစျခငးႏင တာ၀နေပးျခငး

၄။ စစမးစစေဆးျခငး

၅။ တ႔ျပနျခငး

၅။ ေနာကဆကတြလကျခငးႏင ပတသမးျခငး

၆(က)။ ေအာငျမငစြာေျဖရငးျခငး ၆(ခ)။ အသနားချခငး

ရ ရြ န န ႈ ရ န ဥရ ၇

IIED, Dispute or Dialogue: Community Perspectives on Company-Led Grievance Mechanisms (2013)

And this is what the process may look like when implemented within a company …

သကဆငသမားအားလး မတစြာျဖင အသေပးၿပး ေလးေလးစားစားျဖင ထေတြ႕ဆကဆႏငေစရန◦ လအမားအား ေလးစားမႈႏင ဂဏသကၡာတ႔ျဖင ဆကဆပါ

ယငးက အသးျပသမား၏ အျမငတြင ယၾကညကစားမႈရၿပး ယၾကညစတခစြာ အသးျပပါေစ။◦ အသးျပသမား တငၾကားမႈတစချပလပခလင မတၿပး ဓမၼဒဌာနကက ဆကဆခရမညဟေသာ

ယၾကညမႈရရမည။

ညမစြာ -ကမၸဏႏင တငၾကားသၾကားရေနမည ပါ၀ါ သ႔မဟတ အသပညာမညမမႈက ေျဖရငးျခငး◦ အၾကဥာဏ/သကဆငရာ ကၽြမးကငမႈ ရယသးစြႏငရနေဆာငရြကျခငး

ထခကနစနာမႈႏင လကတ႔ျပနမႈတ႔မ အကာအကြယေပးျခငး

လသလအသးချခငးအတြက အခြငအလမးအကန႔အသတျဖစေစရန အမအခကငးလြတမႈ လေလာကစြာရပါေစ။

ကစားမႈမားအျပညအ၀အသးျပျခငး-အထးသျဖင လကတ႔ျပနမႈမရဆေသာ ကတက၀တ◦ ထသ႔ျပလပရန အေျခခအေၾကာငးတရားက ေျဖရငးရနလအပသည။◦ ပမေကာငးမြနေသာ အေျဖတစခထြကေပၚလာႏငရန ျပနာမားက အတတကြေျဖရငးျခငး

မတေသာ လပငနးစဥ

ထေတြ႕ဆကဆမႈ အေပၚအေျခချခငး ဒဇငးႏငပတသကၿပးတငပငေဆြးေႏြးျခငး၊ အသး၀ငဆးျဖစေအာင မညသ႔ ျပလပမညနညး၊

ရညရြယထားသညအတငး အလပျဖစ၊ မျဖစ၊ စြမးေဆာငရညက အစရငခ။ ပမကယျပန႔ေသာ ရပရြာထေတြ႕ဆကဆမႈ၏ အစတအပငးတစရပျဖစေအာငေဆာငရြက

စဥဆကမျပတသငယျခငး- ထပမ သ႔မဟတ ဆကလကျဖစေပၚျခငးက ႀကတင ကာကြယရနသငယခသညသငခနးစာမားက ရာေဖြေဖာထတ။ တးၿမင႔ရန အခြငအလမးအျဖစ ခယ တစဥးတစေယာကခငးစ၏ နစနာမႈမားသာမက ျဖစပြားမသည ပစတစခသဖြယ

ထြကေပၚလာၿခငးရ၊မရ သးသပပါ။ ဘာေၾကာငျဖစရသညကပၿပးနကနက႐ႈငး႐ႈငးနားလညေအာင ႀကးပမးပါ။

ယငးသည အမးသားကစားမႈ ‘ေဂဟစနစ’ ႏငအ၀ငသလားက နားလညးျခငး။◦ အျခားျပငပ ယႏယားမား သ႔မဟတ လပထးလပနညးမားသည ပမေကာငးမြနသည အစား

ထး သ႔မဟတ ေနာကထပျဖညစြကစရာျဖစဖြယရသည။◦ အျခားကစားမႈမားက ရယသးစြရန ပတမထားပါႏင

ပမႀကးမားေသာ လပငနးစဥ၏ အစတအပငးတစရပ

ကမၸဏမား နားလညရန လအပသညမာ

◦ တငးျပည၏ လမႈ-ႏငငေရးအခငးအကငးႏင ေဒသဓေလႏင ခညးကပသညနညးလမးမား

◦ တငးျပညတြင ကစားမႈမားေဆာငရြကသည သမငး- အတတႏငလကရ

◦ ကစားမႈ “ေဂဟေဗဒ”

◦ နစနာမႈမားႏင ကစားမႈမားအား ၾသဇာလႊမးမးရာတြင ၄ငးတ႔၏အခနးက႑

◦ *အစးရ၏ အခနးက႑

၁။ ထတလပေရးဖအား/ သတမတရကမား၂၊ ကနကစရတေလာခေရး ဖအား၃၊ တငၾကားမႈလကခေရးဌာနႏင အျခား

လပငနးလညပတေရးဌာနမား၄။ ကမၸဏ/ႏငငတကာစခနစညႊနးမား

၁။ ထေတြ႕ဆကဆမႈအတြကလအပသည အခန

၂။ တငၾကားမႈမားက ေျဖရငးရန၀နထမးအခနႏင ရငးျမစမား

၃။ ကစၥကကငတြယသညေနရာတစခရေသာလညး ၄ငးတ႔က အငအားျဖညေပးထားသလား။

၄။ အမးသား စခနစညႊနးမား

နစနာမႈကစားေရးလပငနးစဥအမားစသည နစနာေၾကးေပးျခငး သာမားသည။◦ ထလပငနးစဥသည ေငြေပး႐မသာမဟတဘ ထေတြ႕ဆကဆၿပး ျပနာ

ေျဖရငးျခငးျဖစသငသည။

ကမၸဏ-အစးရအျပနအလနဆကဆေရးႏငပတသကၿပး ပြငလငးျမငသာမႈမရ။ အထးသျဖင အစးရက ရပရြာလထအား ဖအားေပးေနလငျဖစသည။

နစနာမႈေျဖရငးျခငးသည ျပနာမားကေျဖရငးျခငးထက ကမၸဏ၏လပငနးလညပတမႈက ဆကလကထနးသမးမႈၿဖစလာ ျခငး။

ၿပနလညကစား ျခငးအတြက နညးလမးမားသညေတာငးဆသအား ထခကနစနာေစႏင။

• ႏငငစစးပြားေရးလပငနးမားဆငရာ OECD လမးညႊနမား• ႏငငတကာ ဘ႑ာေရးေကာပေရးရငး(IFC)- ေစာငၾကပေရးမ း• အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ- တာ၀နခမႈ ယႏယား• လၿခေရးႏင လအခြငအေရးဆငရာ ဆႏၵအေလာကလကနာရမည အေျခခ မမား

ႏငငတကာ ယႏယား ယႏယားက ရယသးစြရနမလလအပခက

OECD ႏငငဆငရာ ဆကသြယရနေနရာမား

IFC လကနာေဆာငရြကမႈအၾကေပး ေစာငၾကပေရးမး(CAO)

အာရဖြ႕ၿဖးေရး ဘဏ(ADB)

လၿခေရးႏင လအခြငအေရးဆငရာဆႏၵအေလာကလကနာရမညအေျခခ မမား

ျမနမာႏငငတြင လညပတလပကငေနသည OECD အေျခစက ကမၸဏမားအတြက။

ျမနမာႏငငတြင IFC ေငြေၾကးခေပးထားသည စမခကမားအတြက

ျမနမာႏငငတြင ADBေငြေၾကးခေပး ထားသညစမခကမားအတြက

ဆႏၵအေလာကလကနာရမညအေျခခမႈမားတြငပါ၀ငသမားအတြကNGO/ကမၸဏ/အစးရမား

စးပြားေရးပးေပါငးေဆာငရြကမႈႏင ဖြ႕ၿဖးေရးအဖြ႕အစညး(OECD)- ႏငငစစးပြားေရးလပငနးမားအတြက OECD လမးညႊနခကမား◦ အစးရက ေကာေထာကေနာကချပေပးထားသည တစခတညးေသာ ႏငငတကာ ေကာပရတတာ၀နခမႈယႏ

ယားျဖစသည။◦ ေကာပရတအျပအမအတြက လမႈအေရးအရႏင သဘာ၀ပတ၀နးကငအရပါ တာ၀နယမႈမားအတြက

စခနစညႊနးမား သတမတေပးထား။◦ ေကာပရတလပငနးမား၏ ဆးကးကခရေသာ ရပရြာမား သ႔မဟတ တစဥးခငးႏင ေကာပေရးရငးမား ၾကား

အျငငးပြားမႈေျဖရငးျခငးအတြက လပထးလပနညးမား ခမတထားသည။◦

OECD ႏငငဆငရာ ဆကသြယရန ေနရာမား◦ OECD လမးညႊနခကမားက မလကနာသည ကမၸဏမားႏငပတသကသည တငၾကားမႈမားက ၾကားသရန

OECD ႏငငတငးတြင ထားရသည။◦ အျငငးပြားမႈေျဖရငးေရး ယႏယား- ‘သးသန႔လတတေလာေျဖရငးျခငး’ လပငနးစဥဟေခၚသည။

အျငငးပြားမႈမားေျဖရငးျခငးက အာ႐စကသည။ မားအားျဖင ၾကား၀ငျဖနေျဖျခငးႏငညႇႏႈငးၿဖနေၿဖျခငးေဆာငရြက

◦ ျမနမာႏငတြင ခးေဖာကမႈျပသညဟ စြပစြမႈတြင ‘အကးစးပြား’(တစဥးတစေယာကခငး၊ အငနဂအ၊ အလပသမားသမဂၢ) တစခက ေဖာျပႏငသည ျမနမာႏငငရ မညသမဆအသးျပႏငသည။ OECD ကမၸဏတစချဖစလင

လမးညႊနတြင

•တငၾကားမႈတစခ၏ အကး၀ငမႈ

•OECD လမးညႊနခကမားတငၾကားမႈတစချပလပရန အဆငမား

•OECD လမးညႊနခကမားတငၾကားမႈတစခမျပလပမ မဟာဗဟာေျမာကထညသြငးစဥးစာရမညအရာမားႏင တငစာတစခေရးရနလမးညႊနခကမား

IFC က အေထာကအပေပးထားသည စမခကအတြက အမအခကငးေသာရငးျမစယႏယား

အေျခအေနက ဆနးစစေလလာမႈတစချပလပျခငးႏင တငၾကားမႈတစခကေျဖရငးေရးအတြက အေကာငးဆးအျခားနညးလမးမားက ဆးျဖတရာတြငသကဆငသမားအား အကအညေပးျခငး။◦ ပးတြအခကအလကရာေဖြျခငး၊ အဓကသကဆငပတသကသမားၾကား ေဆြးေႏြး

မႈမား ျပလပေပးျခငး၊ သကဆငသမားၾကား အျငငးပြားမႈမားဖနေျဖေပးျခငးသ႔မဟတ ေဆြးေႏြးပြစကား၀ငး သ႔မဟတ ပးတြေစာငၾကပကြပကေရး အစအစဥတစခ ထေထာငျခငးတ႔ ပါ၀ငႏငသည။

ဖြ႕ၿဖးေရးစမခကမားတြင ၾကား၀ငေဆာငရြကမႈႏင သေဘာတညမႈတညေဆာကေရးတြင အထးျပကၽြမးကငေသာ အမအခကငးလြတသညၾကား၀ငေဆာငရြကသမားႏင လပကငသည။

IFE ေစာငၾကပေရးမးထ တငၾကားျခငး။

ADB တာ၀နခမႈ ယႏယား သည ADB က အကအညေပးထားသည စမခကမားေၾကာင ဆးဆးရြားရြားထခကနစနာခရသမားသည မမတ႔၏ ျပနာမားက ထတေဖာေျပာဆၿပး အေျဖရာႏငကာ ADB ၏ လပငနးလညပတေရးဆငရာ မ၀ါဒမားႏင လပထးလပနညးမားမလကနာမႈစြပစြခကက တငၾကားႏငသည။

လပငနး ၂ ရပ◦ ျပနာေျဖရငးေရး လပငနး◦ လကနာေဆာငရြကမႈ ျပနလညသးသပေရး လပငနး

ဘယလလပကငေဆာငရြကသလ ဆႏၵအေလာကလကနာရမည အေျခခမမားက အေကာင

အထညေဖာရန အျမပကကြကေနသည အျခားပါ၀ငသတစဥးဥးရေနလင ပါ၀ငသမားက စးရမပပနမႈမားကထတေဖာေျပာဆၾကမည။◦ စးရမပပနသည ပါ၀ငသမားၾကား တက႐ကေဆြးေႏြးပြစကား၀ငး◦ မေျပလညလင အတြငးေရးမး႐းက စတ၀ငစားသည အဖြ႕၀င မားၾကား

တရား၀ငညႇႏႈငးတငပငေဆြးေႏြမႈမား ျပလပႏငသည။◦ ဆႏၵအေလာကလကနာရမည အေျခခမမားအားေကာငးေစမည

ေနာကထပလပေဆာငမႈတစခချပလပေရးက အဖြ႕ျဖင ဆးျဖတသြားမညျဖစသည။