การเรียนรู้ของผู้ป่วยผ่านกระบวนการเรื่องเล่าความเจ็บป่วย...
Post on 06-Nov-2019
17 Views
Preview:
TRANSCRIPT
การเรยนรของผปวยผานกระบวนการเรองเลาความเจบปวย
The Learning of Patients through
the Narrative Process of Illness
สดา เดชพทกษศรกล1
Suda Dejpitaksirikul
อควทย เรองรอง2
Akhawit Ruengrong
นสรา นามเดช3
Nudsara Namdei
บทคดยอ บทความนมวตถประสงคเพอศกษาการเรยนรของผปวยโรคเรอรงทเกด
ปรากฏการณของการเปลยนแปลงภายในตนซงเกยวของกบการสรางจตส�านกใหม
และเกดทกษะทางปญญา ในการปรบตวกบความเจบปวยโดยใชการเลาเรอง
การเลาเรองเปนเครองมอทมนษยใชเรยนรความรสกนกคดทเปนความละเอยดออน
ของพฤตกรรมดานในเพราะสญชาตญาณการเรยนรของมนษยจะตความและเขาใจ
ความสมพนธของสรรพสงไดดในรปแบบของเรองราวซงการเปลยนแปลงภายในตน
ทเกดขนวเคราะหไดจากเนอหาของการเลาเรองใน5ขนตอนไดแก1)ขนเรยนร
เคาโครงเรอง2)ขนเชญชวนใหผปวยเลาเรอง3)ขนซมซบเรองราว4)ขนเขาถง
ความหมายของเรองราวและ 5) ขนปรบแกเรองราวเปนเรองเลาฉบบสมบรณ
1อาจารย ดร. ประจ�าภาควชาสขภาพจตการพยาบาลจตเวชวทยาลยพยาบาลบรมราชชนนสระบร2ผชวยศาสตราจารย ดร. ประจ�าสาขาวชาภาษาไทย คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตรมหาวทยาลยราชภฏบานสมเดจเจาพระยา3อาจารย ดร. ประจ�าภาควชาสขภาพจตการพยาบาลจตเวช วทยาลยพยาบาลบรมราชชนนสระบร
และน�าผลของการเรยนรมาสรปจดหมวดแยกประเภทเปนชดความรได6ประเดน
ประกอบดวยการเขาใจคณคาของชวตการส�านกรการดแลเอาใจใสจากครอบครว
การเรยนรการกระท�าของตนและผลกระทบกบผอน การเรยนรในการเผชญกบ
ความเปลยนแปลง การเรยนรหลกธรรมค�าสอนเพอการเยยวยา 6) การสราง
อตลกษณใหมชดความรนแสดงใหเหนถงคณลกษณะของความเปนมนษยทเจรญ
งอกงามขนอยางสอดคลองสมพนธกนทง3ดานคอพฤตกรรมจตใจและปญญา
คณคาและประโยชนของความรสามารถน�าไปเพมสาระในหลกสตรการเรยน
การสอนจตบ�าบดหรอกจกรรมเสรมหลกสตรการดแลดวยหวใจความเปนมนษย
ใหกบนกศกษาพยาบาล และจดโครงการอบรม เพมพนความร ในรปแบบ
ของการจดการความร หรอจดกล มแลกเปลยนเรยนร ในชมชน รวมถงการใช
กระบวนการของเรองเลาเปนเครองมอส�าหรบผปวยเพอการเยยวยาตนเอง
ค�าส�าคญ:เรองเลาการเลาเรองผลลพธการเรยนรของผปวย
Abstract This article aims to study the learning outcomes through chronic
illnessnarrativesofpatientswithchronicdiseases.Thisisthephenomenon
of change within by creating new consciousness and developing intellectual
skillsinseekingthesolutionoflifeproblems.TellingLifestoriesisatool
thatpeopleuse to learn thedelicate thoughtsof innerbehaviors.
The human intuition of learning is used to interpret and understand
therelationshipofhowwellthingsareintheformofstories.Fromthe
analysisofthecontentin5stepsofnarrativeprocess:(1)learningthe
layoutofthestory,(2)invitingpatientstotellthestory,(3)making
stepstoabsorbthestory,4)makingsteptoreachthemeaningofthe
story,and(5)thestorybecomingacompletestory;tosummarize,
174 วารสารมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏบานสมเดจเจาพระยาปท 12 ฉบบท 2 (กรกฎาคม - ธนวาคม 2561)
categorizethesummaryintoasetofknowledgeof6issues,Including
the understanding of the value of life, the awareness of family caring for
patients,learningpatients’actionsandtheirimpactonothers,Learning
the Principles of Religion for Healing, learning to face changes including
anewidentity.Storytellingshowsthecharacteristicsofhumanitythat
thriveinharmonyinthreeaspects:physical,mentalandintellectual
behavior.Thevaluesandbenefitsofknowledgeareelementsthatcanbe
addedtoacurriculum,psychotherapy,orextra-curricularactivities.
With regardtonursingstudents, it is important toorganizetraining
programs in order to increase knowledge in the form of knowledge
managementororganizegroupexchangeinthecommunity.Theuseof
patient narratives is a tool that helps them to heal and improve their
ownhealth.
Keywords: Narrative,Storytelling,PatientLearningOutcomes
บทน�า การน�าแนวคด“เรองเล า”มาเป นเครองมอในการดแลโรคและ
ความเจบปวยนน ม งเนนใหผ ปวยหายจากโรคหรอสามารถด�ารงชวตอย กบ
ความเจบปวยและมคณภาพชวตทด โดยน�าการรกษาแบบชวกลไกควบคไปกบ
การพฒนาดานจตใจ ซงผบ�าบดรกษาจะตองมทกษะในการฟง ความเปนมนษย
ทสมบรณ คอสภาวะทบคคลมความเขาใจตนเองมสตและปญญาในการใครครวญ
และเขาใจความเจบปวยซงเปนธรรมชาตของชวตในฐานะผบ�าบดรกษาความเขาใจน
จะสงผลใหเกดความรกความเมตตาทงตนเองและผอนซงจะน�าไปสการบ�าบดรกษา
ทมคณภาพ โดยทผ ปวยจะสามารถด�ารงชวตอยดวยดมความสขสงบ แมยาม
เจบปวยดวยปญญาและสตทพฒนาขน ดวยเหตผลนจงศกษาแนวคดและ
175การเรยนรของผปวยผานกระบวนการเรองเลาความเจบปวย
สดา เดชพทกษศรกล อควทย เรองรอง นสรา นามเดช
วธการเลาเรองเพอน�ามาใชแกปญหาของการแพทยแบบชวกลไกทมงหวงกบผลของการรกษาโรคจนละเลยเรองความเปนบคคลและจตใจ จากการทบทวนเอกสาร พบวา กระบวนการของเรองเลาจะชวยใหผปวยมโอกาสยนหยดในสทธความเปนบคคล และด�ารงชวตอยไดอยางสนตและเปนสขตามบรบทแหงตนในขณะทผรกษาจะไดเรยนรชวตของผปวยทไมใชแคตวโรคเทานน แตสามารถสรางการรบร ใหแกสงคมรอบขางเกยวกบความอาทรตอเพอนมนษยดวยกนเรองเลาจงมความนาสนใจทงในเรองของคณคาทแฝงอยในเนอหาเพอการเขาใจถงความเจบปวยอยางลกซง และกระบวนการของเรองเลาทจะน�าไปสเปาหมายในการเยยวยารกษาดวยตวผเลาเอง ชดความรทไดจากเรองเลาจงเปนการศกษาเรองราวในฐานะทเปนเนอหาคอ “คดเกยวกบเรองราว” และศกษาเรองราวในฐานะทเปนกระบวนการคอ “คดไปพรอม ๆ กบเรองราว” (Bleakly, 2005อางถงในนภาภรณหะวานนท,2552)จากประเดนของการคดเกยวกบเรองราวและการคดไปพรอม ๆ กบเรองราวนเอง คอวธการของการเรยนรทเกดจากการสะทอนคด (Reflection)หรอการคดแบบใครครวญ (Reflective thinking)ของผ เลาและผ รบฟงเรองราว เกดการเรยนร ทเปลยนแปลงจตส�านก และกระบวนทศน ใหม เ กยวกบชวตสามารถปรบตวเผชญกบความเจบป วยไดอยางสงบสขในตอนจบของเรองเลานน กลาวไดวาเรองเลาชวยเตมเตมการรกษาสมยใหมทละเลยในเรองของจตใจ ซงกระบวนการเรยนรทเกดขนผานการเลาเรองจะกระตนความคดจตส�านกร เกยวกบการยอมรบผปวยในฐานะมนษยคนหนงทตองดแลทงรางกายและจตใจไปพรอมกน
วตถประสงค บทความน มวตถประสงคเพอศกษาการเรยนรของผปวยจากเรองเลาความเจบปวยของกรณศกษา จ�านวน 4 รายทผานการบ�าบดรกษาจากอาการเจบปวยดวยโรคเรอรงรายแรงและอยในระยะเฝาระวงประคบประคองจตใจในการเผชญกบความเจบปวย
176 วารสารมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏบานสมเดจเจาพระยาปท 12 ฉบบท 2 (กรกฎาคม - ธนวาคม 2561)
แนวคดเกยวกบเรองเลา เรองเล า มรากฐานแนวคดมาจากทศนะสรางสรรคสงคม (Postmodernism) ทใหความส�าคญในการท�าความเขาใจกบสรรพสงและมมมองของบคคลทมตอสงตาง ๆ รอบตวทกระทบตอวถชวต และมความเชอวาบคคลจะสรางความจรงตามทตนรบรรวมถงใหความหมายตอประสบการณทประสบอยในชวงเวลาหนง(นภาภรณหะวานนท,2552) ในทางมนษยศาสตรแนวคดอนเปนทมาของเรองเลามพนฐานมาจากศาสตรแหงการตความทางศาสนา(Hermeneuticstudies)ตอมาจงขยายขอบเขตการศกษามาสประสบการณของแตละบคคล โดยการวเคราะห และตความลกษณะเฉพาะเกยวกบคณคาตางๆในมตดานในของบคคลซงมกจะถกครอบง�าดวยบรบททางสงคมวถวฒนธรรมชดของภาษาหรอการกระท�าทมความคาดหวงและความเชอเปนพนฐาน จงมกพบความจรงททบซอนกนจากมมมองและการใหความหมายกบสงตาง ๆ ของผเลา ดงนนการวเคราะหเนอหาในเรองเลาจงชวยในการท�าความเขาใจความหมายจากค�าพดหรอขอความทบคคลเลอกใชน�ามาขยายมมมอง และสรางประสบการณใหกบชวตใหม รวมถงการสรางความหมายทางสงคมดวย(ศรวรรณลาภสมบรณานนท,2557,น.20) เกยวกบความหมายของเรองเลา(Narrative),การเลาเรอง(Storytelling)มผใหความหมายไวตาง ๆ ทศนะ คอ 1) เรองเลาเปนวธวทยาในการสบคน(Narrativeinquiry)และเขาใจประสบการณท�าใหเกดความเขาใจอตลกษณและความเปนตวตน(Barbezat&Bush,2013)2)เรองเลา(Narrative)เปนการกระท�าเชงสญลกษณไมวาจะเปนการพดหรอการกระท�าทมล�าดบขนตอนและมความหมายส�าหรบผทมชวตอยหรออาศยอยในเรองเลานน ไมวาผทอาศยอยในเรองเลานนจะเปนผสรางเรองเลา ผฟงหรอผตความเรองเลากตามทงนหนาทของขาวสารจากเรองเลานนจะเปนตวก�าหนดวถทางทเราจะมชวตอยในเรองเลาของเราเอง(W.Fisher,1987อางถงในกาญจนาแกวเทพ,2553,น.268)ซงความหมายน
คลายคลงกบ การเลาเรอง (Story telling) คอการถายทอดเรองราวของตน
177การเรยนรของผปวยผานกระบวนการเรองเลาความเจบปวย
สดา เดชพทกษศรกล อควทย เรองรอง นสรา นามเดช
ในชวงชวตหนง(Barbezat&Bush,2013)และ3)เรองเลาบ�าบด(Narrativetherapy)
เปนกระบวนการทเปดโอกาสใหผเลาเรองไดจดระบบขอมลเหตการณตาง ๆ
ในชวตขนมาใหมเพอสามารถแยกปญหาทเกดขนออกจากตนเอง อยางรเทาทน
เกดพลงใจ และมความเคารพตวเอง ในการเรยกคนตวตน (Self) ใหกลบคนมา
(Payne,2006อางถงในนภาภรณหะวานนท,2552)สอดคลองกบรตาชารอน
(Charon, 2006) ทว า การใชทกษะทางเรองเลาจะชวยใหผ เลาและผ ฟง
เกดความตระหนก ซมซบ ตความ เข าใจความทกข ร อนออนไหวไปกบ
เรองเลานน สรปไดวาการเลาเรอง หรอเรองเลาบ�าบด หมายถง การใชทกษะ
การเลาเรองเพอการแลกเปลยนความรความคดความรสกระหวางผปวยกบผบ�าบด
โดยการตงค�าถามตอประสบการณกระตนใหคดใครครวญเรองราวและเลาเรองนนๆ
ออกมาอนเปนความร ประสบการณจากการเรยนร และการเปลยนแปลง
ของกระบวนการทางจต(Mentalprocess)
แนวคดเกยวกบการเรยนรเพอการเปลยนแปลง การเรยนรเพอการเปลยนแปลง(Contemplativeeducation)หมายถง
การเรยนรภายในจตดวยการคดใครครวญเพอใหเกดปญญาและใชปญญาเขาถง
ความจรงความดความงามในลกษณะทเชอมโยงและอยในกนและกนซงจะท�าให
ผเรยนรเกดการเปลยนแปลงจตส�านกใหมเปลยนแปลงวธคดใหมและเปลยนแปลง
มมมองเกยวกบเพอนมนษยและธรรมชาตใหม (ประเวช วะส, 2550, น.16-17)
ซงสอดคลองกบแนวคดของดร.ประมวลเพงจนทร(งานวจยแบบฉน,2557)ทวา
“การเรยนรเพอการเปลยนแปลง (Transformative learning) เปนกระบวนการ
ศกษาใหพบคณคาของชวตผานความหมายของความจรง ความร ความดและ
ความงาม ในมตอตวสย” นอกจากน เมซโรว (Mezirow) ไดเสนอแนวคดเรอง
การปรบเปลยนทศนะตอโลกและชวต (Perspective transformation) อนเปน
พนฐานของการสรางกระบวนการเรยนร เพอการเปลยนแปลงทงในและ
นอกหองเรยน เมซโรว เชอวา กระบวนการในการเปลยนแปลงกรอบอางอง
178 วารสารมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏบานสมเดจเจาพระยาปท 12 ฉบบท 2 (กรกฎาคม - ธนวาคม 2561)
(Frameofreference)ซงไดแกมมมองในการใหความหมายแบบแผนความคด
และชดความคดความเชอ ทเราใชอยเปนประจ�าโดยไมร ตว เมอกรอบอางอง
ถกขยายออกความคดจะเปดกวางขนจ�าแนกแยกแยะไดดขนท�าใหเรามความเชอ
และทศนะทเปนจรงและชน�าการกระท�าไดเหมาะสมขน (Mezirow, 2000, น.8
อางถงใน ธนา นลชยโกวทย, 2552) ดงนน สงทเปนหวใจการเรยนร เพอ
การเปลยนแปลง คอการปรบเปลยนกรอบอางอง (Frame of reference)
ทบคคลใชในการมองโลก 2 สวนคอ 1.การขยายการตความ (Elaboration)
ของแบบแผนทางความคดทเปน ความเคยชน (Habits ofmind) ทใชอางอง
อยเดมและการเรยนรกรอบอางองใหม โดยการปรบเปลยนมมมอง (Points of
view)หรอการปรบเปลยนแบบแผนหรอความเคยชนในชวตซงผลของการเรยนร
จะท�าใหมนษยมความรความเขาใจในสภาวะตางๆตามความเปนจรงเพอประโยชน
ในการปรบตวและการด�ารงอยของมนษย
องคประกอบของการเรยนรเพอการเปลยนแปลง ตามแนวคดของเมซโรว (Mezirow) องคประกอบของการเรยนรเพอ
การเปลยนแปลงประกอบดวยสาระส�าคญ 3 ประการ คอ ประสบการณ
(Experience)การใครครวญสะทอนคดอยางมวจารณญาณ(Criticalreflection)
และการแลกเปลยนความคดอยางมเหตผล (Rational discourse) ซงแนวคดน
ผเขยนไดน�าไปใชก�าหนดวธการและกจกรรมของขนตอนการเลาเรอง5ขนตอน
ซงอธบายไดดงน
1)ประสบการณ(Experience)ประสบการณเปนจดเรมตนของการเรยนร
เพราะประสบการณจะตองถกตความและรบรผานกรอบอางองหากกรอบอางอง
ทมอย สามารถอธบายประสบการณไดด ประสบการณนนกจะไปเสรมให
กรอบอางองทมอยเดมมนคงขนแตถาประสบการณนนไมสอดคลองกบกรอบอางอง
บคคลกจะปรบเปลยนกรอบอางองใหมประสบการณจงเปนจดเรมตนของการเรยนร
เปนสงกระตนใหเกดการคดใครครวญ
179การเรยนรของผปวยผานกระบวนการเรองเลาความเจบปวย
สดา เดชพทกษศรกล อควทย เรองรอง นสรา นามเดช
180 วารสารมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏบานสมเดจเจาพระยาปท 12 ฉบบท 2 (กรกฎาคม - ธนวาคม 2561)
2) การใครครวญสะทอนคดอยางมวจารณญาณ (Critical reflection)เปนหวใจของการปรบเปลยนกรอบอางองหรอกระบวนทศน มความส�าคญในการเรยนรเพอแกปญหาและการเรยนรเพอการตความและแปลความหมายทเกดขนจากการสอสาร แบงออกเปน 3ระดบคอ การใครครวญเนอหา (Criticalreflectionof content) การใครครวญกระบวนการ (Critical reflection ofprocess)เปนการตงค�าถามตอเนอหาและคดไตรตรองความถกตองทงเนอหาและกระบวนการและการใครครวญกระบวนทศน(Criticalreflectionofpremises)(Mezirow,2000,p.22-23อางในธนานลชยโกวทย2552,น.22-23)บทความนจงศกษากระบวนทศนของผปวยผานเรองเลา วามความคด ความเชอ โลกทศนอยางไร การใครครวญอยางมวจารณญาณนจะชวยใหบคคลเปนอสระ หลดจากทศนะทบดเบอนรวมถงกรอบทางวฒนธรรมทยดโยงบคคลไวท�าใหบคคลสามารถหลดออกจากกรอบอางองเดมเปดกวางทจะแลกเปลยนความคด(Opendiscourse)และปรบเปลยนโครงสรางการใหความหมายของตนเองได 3)การแลกเปลยนทางความคดอยางมเหตผล (Rational discourse)เมซโรวเชอวาการแลกเปลยนทางความคดอยางมเหตผลเปนเครองมอส�าคญทสดทจะท�าใหเกดการปรบเปลยนกรอบอางองหรอกระบวนทศนเพอตรวจสอบความคดความเชอ ความรสก และคณคาตาง ๆ ในกระบวนการนจงใชการตงค�าถามทงกบกระบวนทศนของตนเองและผ อนเพอสรางความเขาใจและประเมนความถกตองของกรอบอางองทสรางขนใหมดงทเมซโรวสรปไววา“เมอความรคอ ความเชอ คณคา และขอตดสน ไดถกสรางขนผานกระบวนการแลกเปลยนอยางมวจารณญาณ ซงเปนการสงเคราะหทศนะตาง ๆ และหลกฐานทปรากฏอยทงหมดแลว กยอมเปนไปไดทเราจะสรปวาขอตดสนหรอตความบางประการมความถกตองหรอแมนย�ากวาขอสรปอน ๆ โดยพจารณาจากหลกฐานหรอความรทมอยในปจจบนเปนส�าคญ ...และขอสรปนนจะชน�าการกระท�าของเราจนกวาจะมทศนะ หลกฐาน
หรอขอโตแยงใหมเกดขน” (Mezirow, 2003, p.61) ดงนนการเปลยนแปลง
181การเรยนรของผปวยผานกระบวนการเรองเลาความเจบปวย
สดา เดชพทกษศรกล อควทย เรองรอง นสรา นามเดช
จงเปนผลมาจากประสบการณทสะสมไวและคอยๆ พฒนาเปลยนแปลงอยางชาๆหรออาจเกดขนอย างฉบพลน โดยผ านการคดใคร ครวญประสบการณ(Experience) การใคร ครวญสะทอนคดอย างมวจารณญาณ (Criticalreflection) และการแลกเปลยนความคดอยางมเหตผล (Rational discourse)
วธการและขนตอนการเลาเรอง วธการและขนตอนในการศกษาม5ขนตอนพฒนามาจากแนวคดการเรยนรเพอการเปลยนแปลง และแนวค�าถามของเรองเลาบ�าบด (Types of narrativequestion) โดยน�าไปใชสนทนากบผปวยสปดาหละ 1 ครง ครงละ 60-90 นาทจ�านวน5ครงมรายละเอยดดงตารางท1
ตารางท 1 วธการและขนตอนการเลาเรอง
ขนตอน วธการ การประเมนผลการเรยนร
1.ขนเรยนรเคาโครงเรอง
1. ผบ�าบดบอกวตถประสงคของการเลาเรองใหขอมลขอความยนยอมในการรวมกจกรรมการเรยนร และสนทนาแลกเปลยนเรองชวตประจ�าวน2 . ใช ค� า ถ ามกระต นความค ด เก ย วก บการใหความหมายของชวต3. ใหผปวยเลาความเปนมาของความเจบปวยจนถงปจจบน
1.สงเกตท�าความเขาใจตความค�าพดภาษาพดและภาษาทาทาง
2.ขนเชญชวนใหผปวยเลาเรอง
1.ท�าสมาธกบฟงเพลงบรรเลงและทบทวนเรองราวครงทแลว2.ใหผปวยเลาประสบการณตนเองทเผชญกบความเจบปวยทงดานทพอใจและดานทกงวลใจ3.ใชค�าถามกระตนความคดและขยายมมมองตางๆของประสบการณชวตทผปวยเหนวามความหมายกบตนเอง
1.ใชค�าถามในการถอดบทเรยนเพอสะทอนความคดความรสกและประสบการณใหมหลงจบขนตอนในแตละขน
ขนตอน วธการ การประเมนผล
การเรยนร
3.ขนซมซบ
เรองราว
1.ท�าสมาธกบฟงเพลงบรรเลงและทบทวน
เรองราวครงทแลว
2.ใชค�าถามสงเสรมการสะทอนคดและตระหนกร
กบเรองราวทเลารวมกบสนทรยสนทนา
3.ใหผปวยแสดงความรสกเกยวกบชวต
ทความสมพนธกบความเจบปวยและสะทอน
มมมองทเปลยนไปรวมทงสรปคณคาและ
ความหมายจากมมมองน
4.ขนเขาถง
ความหมาย
ของเรองราว
1.ท�าสมาธกบฟงเพลงบรรเลงและทบทวน
เรองราวครงทแลว
2.ใชค�าถามกระตนคดเกยวกบชวตและอตลกษณ
ของตนและการใชชวตอยางมคณคา
3.ใหผปวยระบายความในใจโดยพดโตตอบ
กบความคดความรสกและความตองการลกๆ
ของตนและสรปการเรยนรทเกดขน
1.สงเกต
ท�าความเขาใจ
ตความค�าพด
ภาษาพด
และภาษาทาทาง
ทสะทอนความคด
ความรสก
2.ใชค�าถาม
ในการถอดบทเรยน
เพอสะทอน
ความคดความรสก
และประสบการณ
ใหมหลงจบขนตอน
ในแตละขน
182 วารสารมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏบานสมเดจเจาพระยาปท 12 ฉบบท 2 (กรกฎาคม - ธนวาคม 2561)
ขนตอน วธการ การประเมนผล
การเรยนร
5.ขนปรบแก
เรองราวเปน
เรองเลาฉบบ
สมบรณ
1.ท�าสมาธกบฟงเพลงบรรเลงและทบทวนเรองราว
ครงทแลว
2.ใชค�าถามกระตนใหคดจนตนาการเกยวกบตวตน
หรออตลกษณทคาดหวงการเปนคนใหมทมคณคา
เข าใจชวต การวางแผน เพอด�าเนนชวตได
อยางเปนจรงในอนาคต
3.แสดงความรสกเกยวกบการใชชวตอยางมความร
ดานความรกและเมตตาตนเอง
1.สงเกต
ท�าความเขาใจ
ตความค�าพด
ภาษาพดและ
ภาษาทาทาง
ทสะทอนความคด
ความรสก
2.วเคราะหผลลพธ
การเรยนร
โดยวเคราะหเนอหา
ค�าพดของเรองเลา
ทกขนตอนน�ามา
จ�าแนกและสรป
เปนชดความร
ประสบการณ
จากขนตอนและวธการทใชเพอการเลาเรองดงกลาวการทผปวยสามารถ
คดทบทวนและตดสนใจตอสถานการณความเจบปวยของตนจนกระทงเกด
การเรยนรและเปลยนแปลงภายในตนนน ลกษณะของค�าถามจดเปนตวแปร
ส�าคญ ทน�ามาใชกระต นการเรยนร ซงลกษณะของค�าถามประกอบดวย
ค�าถามเกยวกบโครงสรางของเรองค�าถามเพอการปรบมมมองค�าถามเพอเขาใจมต
ดานในค�าถามตอค�าตอบทจะเปนไปไดค�าถามกระตนการอธบายซ�าหรอเรองราว
ทตองการปรบเปลยน ค�าถามเพอเสนอทางเลอก ค�าถามเพอหยดเรองราว
ทไมตรงประเดน และค�าถามทเกยวของกบผรบฟงเรองราว ดงตวอยางค�าถาม
ในตารางท2
183การเรยนรของผปวยผานกระบวนการเรองเลาความเจบปวย
สดา เดชพทกษศรกล อควทย เรองรอง นสรา นามเดช
ตารางท 2 ลกษณะของค�าถาม Types of narrative question
ประเดน (Term) จดประสงค
(Purpose)
ตวอยางค�าถาม ตวอยาง
การตอบสนอง
โครงสรางเรอง
(Deconstructive)
เพอแสดงความเปนมา
ของเรองและเหตการณ
ทน�ามาสรางเรองราว
‘ชวยเลาถง
ประสบการณ
เกยวกบ
ความเจบปวย
ของคณ’
‘ความเจบปวย
ครงนเกดขน
ไดอยางไร’
‘อายประมาณ
10ขวบเรยนอยชน
ป.4ตอนนนพยาบาล
เปนคนบอกวา
‘ตดเชอมาจากแม
นะ…’อยรอดมาถง
เวลานปท21ดแลว
กกนยาตลอดมกงวล
บางแตกอยได’
ปรบมมมอง
เปลยนความคด
(Renaming)
สนบสนนใหเหน
ความสามารถของตน
ในการเผชญกบปญหา
‘คณคดอยางไรกบ
ความเจบปวย’
‘มะเรงท�าใหเรารวา
มคนรกและเปนหวง
เรามากแคไหน
เราตองไมท�าใหเขา
เสยใจ’
กรอบของการมอง
เรองราว
(Perspective)
ส�ารวจการรบรและ
ประสบการณ
‘คณคดอยางไรท
เจบปวยดวยโรคน
(มะเรงเอดส
ไตวาย)และคดวา
คนอนๆเขาคด
อยางไรบาง’
‘เปนแลวตองตาย
คนอนเขาจะรงเกยจ’
‘เปนโรครายกลวจะ
ทกขทรมาน’
184 วารสารมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏบานสมเดจเจาพระยาปท 12 ฉบบท 2 (กรกฎาคม - ธนวาคม 2561)
ประเดน (Term) จดประสงค (Purpose)
ตวอยางค�าถาม ตวอยางการตอบสนอง
เปดพนทดานใน(Openingspace)
ส�ารวจตดตามความคดความหวงทสะทอนถงความสามารถทจะควบคมหรอจดการกบปญหา
‘จตใจตอนนเปนอยางไรคดรสกอยางไร’
‘ไมกลวเพราะสงทกลวยงมาไมถง’‘กงวลวาจะตดเชอเพมขน’‘อก5%ทรอดคงมเรารวมอยดวย’
ความชนชอบตอปญหา(Preference)
เพอตรวจสอบความมนใจการยอมรบปญหา
‘การทรบรวาเปนโรคทไมมทางรกษาคณคดถงปญหานอยางไร’
‘ดทรวาเปนอะไรและตองวางแผนชวตทเหลออยางไร’
หาค�าตอบทจะเปนไปได(Hypothetical)
กระตนใหคดวางแผนถาสงทหวงไมเกดขนในอนาคต
‘ถาเราพยายามดแลถงทสดแลวไมเกดปาฏหารยกอนเนอไมตอบสนองตอเคมคณจะตดสนใจอยางไร’
‘ถาไมมทางรกษากหยดเถอะผมยงไมตายตอนนถาอยางนนกใชเวลาทเหลอท�าในสงทอยากจะท�าเมอเวลานนมาถงกหยด’
สะทอน-อธบายซ�า/(Reflect-Redescription)
ชวยใหผปวยท�าความเขาใจและน�าเสนอตวตนใหม
‘คณเลาเรองมาหลายครงแตละครงรสกอยางไรและคดวามอะไรเปลยนหรอไม’
‘ผอนคลายมากขนเพราะคดวาเขาใจความจรงหลายๆอยางจตใจสงบ’
ทางแยกทตองเลอก(Bifurcation)
กระตนใหผปวยเลอกแนวทางเผชญปญหา
‘คณตดสนใจทจะรกษาดวยวธใด?’
‘จรงๆแลวไมอยากไดคโมแตเปนไปไมไดกใชทงการผาตดเคโมฉายแสงและพลงพทธคณและสมนไพร’
185การเรยนรของผปวยผานกระบวนการเรองเลาความเจบปวย
สดา เดชพทกษศรกล อควทย เรองรอง นสรา นามเดช
ประเดน (Term) จดประสงค (Purpose)
ตวอยางค�าถาม ตวอยางการตอบสนอง
ผเขยน/ผเลา/ผฟง(Audience)
สนบสนนใหปรบปลยนภาพลกษณของตนเองและชวยกนสรางเรองเลาจากขอมลใหม
‘ใครบางจะมความสขเมอเหนคณเขมแขงขน?’
‘ครอบครวพอแมเขาไมคดวาเราเปนภาระแตเปนผทเขารก..เราตองพงตนเองใหมากเทาทรางกายจะอ�านวยเพอใหเขามความสข’
ผลของการเรยนรของผปวยจากกระบวนการเลาเรอง จากการศกษาท�าความเขาใจ ตความและวเคราะห เนอหา ทงภาษา
และถอยค�าทสะทอนความคด ความรสกผานการเลาประสบการณทเผชญกบ
ความเจบปวยของผปวย4รายมประเดนการเรยนรสรปได6ประเดนดงน
1.การเรยนรคณคาของชวตและการท�าประโยชนตอตนเอง
2.การเรยนรเกยวกบคณความดและการส�านกขอบคณความกตญญ
3.การเรยนรทเกยวของกบความคดความเขาใจตนเองและผอน
4.การเรยนรทเกยวของกบการเขาใจชวต รเทาทน ยอมรบ เผชญกบ
ความเปลยนแปลง
5.การเรยนรหลกธรรมค�าสอน และน�ามาท�าความเขาใจกบชวตและ
เยยวยาตนเอง
6.การเรยนรความเปนอสระของความคดทไมถกครอบง�าเพอเรยกคน
ตวตนและสรางอตลกษณใหม
แต ละประเดนใช แนวคดและองค ประกอบของการเรยนร เ พอ
การเปลยนแปลงมาท�าความเขาใจและสรปกระบวนการเรยนรทเกดขนซงเรองเลา
ของกรณศกษา ในบทความน แสดงใหเหนถงการเปลยนผานความคดอยางเปน
186 วารสารมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏบานสมเดจเจาพระยาปท 12 ฉบบท 2 (กรกฎาคม - ธนวาคม 2561)
ขนตอนโดยเรมจากการไมยอมรบตอความเจบปวยทเกดขนแสดงออกดวยค�าพดและถอยค�าแสดงถงความคดความรสกของการโตแยงทางความคดการตอตานและความสบสนกงวลใจ สะทอนกระบวนการท�างานของจตใจจากออนแอไมมเปาหมายจนในทสดเกดการยอมรบกบความเจบปวยและแสวงหาหนทางตางๆทจะด�าเนนชวตทามกลางความเจบปวยไดอยางมความสข ในการประมวลความรจากการเลาเรองน อธบายการเรยนร ท เกดขนไดว ามองคประกอบทเป นพลงขบเคลอนใหเกดการเรยนรและน�าไปสการเปลยนแปลง 4 องคประกอบ คอ1)ประสบการณ(Experience)คอการพจารณาสงทไดรบรดวยประสาทสมผสวาเปนความจรงหรอไมคอการน�าขอมลมาใหความหมาย2)การใครครวญสะทอนคดอยางมวจารณญาณ (Critical reflection) คอการการคดอยางมวจารณญาณบนพนฐานของขอมล ซงเปนเหตผลในการตดสน ใหคณคากบเรองราวทรบฟง3)การแลกเปลยนทางความคดอยางมเหตผล(Rationaldiscourse)และ4.ญาณทศน(Intuition)เปนการเขาใจถงสภาวะจตใจทท�าใหเราเปนมนษยทสมบรณเปนการรทกาวขามตรรกะและเหตผลเปนความรหรอการตดสนใจโดยสญชาตญาณมอยในตวทกคน (Instinct) เปนความคดเฉยบแหลม หยงรถงแกนเรองและส�านกแหงความรสกผดชอบชวด ซงปรากฏเปนประเดนการเรยนรในดานปญญาความคด และจตใจ ดงเนอหาบางตอนของเรองเลา น�ามาขยายความประเดนการเรยนรของผปวยแตละประเดนดงน 1.การเรยนรคณคาของชวตการท�าประโยชนตอตนเองในภาวะความเจบปวยผปวยไดสะทอนการเรยนรเกยวกบชวตและใหความหมายของชวตวาชวตคอรางกายและจตใจซงสมพนธกนการละเลยไมดแลรางกายจะท�าใหการด�าเนนของโรครนแรงขน เกดความเครยด ภาวะภมคมกนลดลง สงผลใหการรกษามความซบซอนขนมคาใชจายเพมขนและครอบครวตองรบภาระมากขนซงผปวยไดสะทอนใหเหนถงการเปลยนแปลงดานปญญาความคดดงน “ดนะทร ตววามเชออย ในตว ความร กมากขน ท�าใหเราคดมาก วตกกงวลวาถาใครรวา เรากนยาเอดส เขาคงรงเกยจท�าใหไมอยากกนยาอกแลว
187การเรยนรของผปวยผานกระบวนการเรองเลาความเจบปวย
สดา เดชพทกษศรกล อควทย เรองรอง นสรา นามเดช
แตเรามนา ดแลเอาใจใสอย รอดมาถงทกวนนกไมอยากใหเสยเงนมากขน ไมเคยคดถงเรองจะหายหรอไมหายจากโรค แตคดวาจะท�าอยางไรไมใหเจบปวย ตองควบคมทกอยางเพราะเราจะตดเชองาย” (case1,22ธ.ค.2558) “...ตองท�าใจทจะยอมรบและเผชญใหได...ขนอยกบปญหาถาแกไดเองกจะแกแกไมไดกหาคนชวย อกอยางหนงการทเราไมแขงแรงเหมอนเดม เราจงตองเตรยมพรอมทกอยางส�าหรบตนเองหากมการเปลยนแปลงเกดขน ความเจบปวยท�าใหเราตองวางแผนและเตรยมพรอมรบสถานการณมากขน” (case2,6ก.ค.2559) 2.การเรยนรเกยวกบคณความด และการส�านก ขอบคณความกตญญตอครอบครวและบคคลทเกยวของผปวยไดเรยนร และเกดส�านกทจะตอบแทนเออเฟอผอนรวมถงดแลตนเองเพอลดภาระของครอบครวดงทผปวยกลาววา “หนรบรถงความหวงใยของ นา อา ลง ปาทใหก�าลงใจตลอดมา คดวาโชคดทเขาสงสารเรา เลยงดอยางด …ชวตจะมความหมายกตอเมอมคนรก เอาใจใสชวยเหลอกน ชวตเปนของเราจงตองดแลตวเองใหด รกตวเองใหมากคนทรกเราจะมความสขไปดวยหนตงใจวาจะเรยนใหจบ ท�างานและเลยงดนาตอบแทนทดแลเรามาตงแตเกด”(case1,27ธนวาคม2558) “…ครงหลงหนไมร วาทองแตสงทหนร สกมากกคอพหยก (สาม) ตองมารอหนาหองผาตดเปนครงท3แลว...บคคลส�าคญทสด คอแมมาเฝาหนตลอดกระต นใหหนคดได หนรบรวาแมรกมากแมถามถงอาการไมสขสบายทกวนท�าใหคดไดวาตองอย เพอคนทเรารก...” (case2, 9 เมษายน 2559) จากการสะทอนความคดความร สกดงขอความขางตนแสดงถงการเปลยนแปลงมตภายในมการ สมผสรบรถงการพงพาอาศย กระตนใหปญญาใครครวญ (Reflection) จนสามารถสรปความรสวนตนบ�าบดอารมณจตใจและรางกายตนเอง
“...เครยดเรองอาการของตวเองท�าไมตองเปนแบบน …กลวเจบ ทรมาน
(อาเจยน) อายไมกลาเผชญกบสงคม และกลวตายไมอยากใหครอบครว
188 วารสารมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏบานสมเดจเจาพระยาปท 12 ฉบบท 2 (กรกฎาคม - ธนวาคม 2561)
ตองมาทกขกบเรา คอถาเราเหนเขาเราจะหงดหงด แตลก สามกรนะวาเราหงดหงด
เพราะไมอยากเปนภาระของครอบครว” (case3,1มนาคม2559)
“รสกกลว รวาโรคนอนตรายและตองตายและใจกบอกใจตวเองวาฉนยง
ไมอยากตาย ความคดซอนขนมาอกวาจะไมบอกแมตอนนเพราะแมพงสญเสยพอไป
แตกเกบความรสกกลวไวไมไดกตดสนใจบอกแมวา “ไตวายแลวตองฟอกเลอด”
แมเขาใจและเขมแขงกวาหนมาก”(case2,9เมษายน2559)
4.การเรยนรทเกยวของกบการเขาใจชวต รเทาทน ยอมรบ เผชญกบ
ความเปลยนแปลง ความเจบปวด ความกลวและความตาย การยอมรบและ
ใหความส�าคญกบชวตปจจบน จะเหนไดจาก ไมปฏเสธ ไมโกรธ ไมตอตาน
หรอทอแทกบความทกข แตยอมรบกบภาวะความเจบปวยอยางเขาใจ และ
จากความเขาถงความจรงนท�าใหผ ปวยเกดความสงบทางจตใจ มอสรภาพ
ทไมยดตดกบความเจบปวยทก�าลงประสบอย แสดงใหเหนถงการเปลยนแปลง
ดานปญญาดงทผปวยกลาววา
“การเจบปวยทเกดขนแตละครงเหมอนย�าเตอนใหดแลตนเองมากขน
เรองความกลว คดขนมากกลวๆวาอาการจะก�าเรบหรอภมตานทานจะลดลงอก
คอรสกนะวาคดแวบขนมาอยตลอดแตกไมยอมคดจนเปนทกข...ตอนแรกไมคดวา
จะอยมาไดนานขนาดนเพราะมนเปนโรคราย ไมอยากหวงวาจะมอายสกกป
คดแตเพยงวาถาจะเปนอะไรกเปนแลว และจะใชชวตใหเปนปกต ไมคดไกลเพราะ
อะไรมนกไมแนนอน”(case1,22มนาคม2559)
“โรคนจะตายตอนไหนเรากไมร เราจะไปเครยดท�าไม..มะเรงเกดได
กบทกคน เกดมาแลวกตองยอมรบมนจรงๆแลวพอเราไดทบทวนอะไรท�าให
มนคดขนมาไดเองวามนกเปนเชนนชวตมการเปลยนแปลงไปเรอยๆ...อะไรจะเกดอก
กเกดเราหามไมได อกอยางจะพยายามไมนกถงมน หาท�างานและไมนอนอยเฉยๆ
บางครงเราสแตรางกายเราไมไหวกยอมเพราะไมไหวจรง ๆ ”(case3,15มกราคม
2559)
189การเรยนรของผปวยผานกระบวนการเรองเลาความเจบปวย
สดา เดชพทกษศรกล อควทย เรองรอง นสรา นามเดช
5. การเรยนร หลกธรรมค�าสอน และน�ามาท�าความเขาใจกบชวต
และเยยวยาตนเอง แสดงใหเหนว าผ ป วยมการพฒนาปญญาในลกษณะ
ของการคดไตรตรองเชอมโยงอยางมเหตผลดงทผปวยกลาววา
“กอนนอนกภาวนา นอนพกรกษาตวนาน 3 เดอน กอานหนงสอธรรมมะ
ทกวน เรองเกด แก เจบ ตาย ...อานหนงสอธรรมชวยไดมากโดยเฉพาะเรองความตาย
ไมใชคนเปนมะเรงเทานนทตองตาย คอทกคนตองตายไมวาจะเปนโรคมะเรง
หรอไมเปนโรคอะไรเลยกตาม อยาโทษแตมะเรง”(case3,9มนาคม2559)
“เวลาอยกบตวเองไมไดท�าอะไรมกจะมความคด ทเปนความกลวเกดขน
ทกครงซงบางครงกมสต มเหตผลแครวา ชวตเราอยในอนตรายนะ กไมเกบมากงวล
จนรบกวนจตใจเพยงแตระลกถงเพอไมประมาทและตงใจดแลตนเองนอกจากน
กออกไปฟงเทศนทวดชลประทาน การสวดมนต ท�าบญใหทาน” (case2,
6กรกฎาคม2559)
6.การเรยนรความเปนอสระของความคดทไมถกครอบง�าเพอเรยกคน
ตวตนและสรางอตลกษณใหมแสดงถงการพฒนาในมตของจตใจปญญาความคด
ความรและการใชเหตผลดงทผปวยกลาววา
“เราอาน Face แมนนยงไมยอมแพเลยใจสมาก ๆ หวโลนตงหลายรอบ
เขายงอยได เรากตองอยได ถามนยงไมกระจายไปทอน กลวเรองการกระจาย
ของเชอมะเรง แตกบอกกบตวเองวาอะไรจะเกด มนกตองเกด เราเตรยมพรอมรบ
ตองทนกบความเจบปวด”(case4,22มนาคม2559)
“ความเจบปวยทเกดขนมนท�าใหความรสกมคณคาในตวเราลดลง
เพราะจากเปนคนแขงแรงท�าอะไรกไดแตตอนนมขอจ�ากด… ปจจบนฉนคดวา
ฉนไมไดปวย ตราบใดทเรากนได พกผอนได ชวยเหลอตวเองได ท�างานและ
อยรวมกบผ อนได เรากเปนคนปกตคนหนง มนอย ทเราคดไดเอง เราคดวา
เรามคาเรากภมใจแมเราเปนคนปวยอย กตามคดหวงวาเราตองมชวตอย ได
อกยาวนานโดยจะท�าทกวนใหมคามประโยชนเมอถงเวลาของเราเรากจะพกผอน
190 วารสารมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏบานสมเดจเจาพระยาปท 12 ฉบบท 2 (กรกฎาคม - ธนวาคม 2561)
สรป ในการจดการเรยนร เพอการเปลยนแปลงจากการศกษาเรองเล าความเจบปวยนมองคประกอบทกระตนการเรยนรทส�าคญคอ 1) ประสบการณความเจบปวย (Experience) 2) การใครครวญสะทอนคดอยางมวจารณญาณ(Critical reflection) 3) การแลกเปลยนความคดอยางมเหตผล (Rationaldiscourse) และ 4) ญาณทศน (Intuition) องคประกอบเหลานน�าไปใชเปนขนตอนของการเลาเรอง รวมกบทกษะการตงค�าถาม ซงจะพฒนาพฤตกรรมจตใจและปญญาของผ ปวย ดงปรากฏผลลพธการเรยนร 6 ประเดน ไดแก1.การเรยนรคณคาของชวตและการท�าประโยชนตอตนเอง 2.การเรยนรเกยวกบคณความด การตอบแทนบญคณ 3.การเรยนรถงความเขาใจตนเองและผอน4.การเรยนรเขาใจชวตรเทาทนยอมรบเผชญกบความเปลยนแปลง5.การเรยนรหลกธรรมค�าสอนและน�ามาท�าความเขาใจกบชวตและเยยวยาตนเอง6.การเรยนรความเปนอสระของความคดทไมถกครอบง�าเพอเรยกคนตวตนและสรางอตลกษณใหม ทงหมดนยอมน�าพาใหผปวยเขาใจคณคาของการมชวต เขาใจความหมายของความจรง ความร ความดและความงามผานเรองราวความเจบปวย และเกดการเปลยนแปลง (Change) ดงท รศ.นพ.ชชวาลย ศลปะกจ (2557) ไดแสดงความคดเหนไว ว า “วฒนธรรมของการเรยนร อย างยงยนควรเนนใหเกดการเคลอนตวกาวขามของจตและปญญา จตใจตองแสดงใหเหนคณภาพของการตงมนรบร ตระหนกรในตน เมตตา กรณาและจตสาธารณะสวนปญญาเขาใจ ภาษา ธรรมชาต ตนเองและมตสมพนธอยางมเหตผล” ดงนนเรองเลาจงมคณคาในการสงเสรมการเรยนร ทจะน�าไปสการเปลยนแปลง เพอการพฒนามนษยและสงคม
.
191การเรยนรของผปวยผานกระบวนการเรองเลาความเจบปวย
สดา เดชพทกษศรกล อควทย เรองรอง นสรา นามเดช
เอกสารอางอง
กาญจนาแกวเทพ. (2553). แนวพนจใหมในสอสารการศกษา. กรงเทพฯ :
ภาพพมพ.
กตพฒนนนทปทมะดลย.(2552).ปรากฏการณวทยา การก�าหนดสรางทางสงคม
และศาสตรแหงการตความในการปฏบตงานสงคมสงเคราะห. เอกสาร
ค�าสอน วชา สค.603 ทฤษฎและการปฏบตงานสงคมสงเคราะห 1
ภาค1/2552.หลกสตรสงคมสงเคราะหศาสตรมหาบณฑตมหาวทยาลย
ธรรมศาสตร.
ธนานลชยโกวทยและอดศรจทรสข.(2552). ศลปะการจดกระบวนการเรยนร
เพอการเปลยนแปลง : คมอกระบวนกรจตปญญาศกษา. นครปฐม :
เอส.พ.เอน.การพมพ.
นภาภรณ หะวานนท. (2552). วธการศกษาเรองเลา : จดเปลยนของการวจย
ดานสงคมศาสตร.ว.สงคม ลมน�าโขง. 5(2),4-10.
มลนธสดศร สฤษดวงศ. (2550). แพทยศาสตรศกษาองครวม. กรงเทพฯ :
แผนงานพฒนาจตเพอสขภาพมลนธสดศรสฤษดวงศ.
ศรวรรณ ลาภสมบรณานนท. (2557). เรองเลาเพอการเยยวยา. โครงการวจย
การส�ารวจสถานภาพความร ส�านกวจยสงคมและสขภาพ ส�านกงาน
นโยบายและยทธศาสตรส�านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข.
Barbezat, P., & Bush, (2014). Contemplative Practices in Higher
Education : Powerful Methods to Transform Teaching and
Learning. (2nded.).SanFrancisco:Jossey-Bass.
Calssel,E.J.(2004).The Nature of Suffering and Goals of Medicine.
(2nded.).NewYork:OxfordUniversityPress.
192 วารสารมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏบานสมเดจเจาพระยาปท 12 ฉบบท 2 (กรกฎาคม - ธนวาคม 2561)
Charon,R.(2006).Narrative Medicine: Honoring the Story of Illness.
NewYork:OxfordUniversityPress.
Mezirow,J.(2003).TransformativeLearningasdiscourse.Journal of
Transformative Education.(1),58-63
193การเรยนรของผปวยผานกระบวนการเรองเลาความเจบปวย
สดา เดชพทกษศรกล อควทย เรองรอง นสรา นามเดช
top related