Βία στον εργασιακό χώρο - workplace bullying

Η βία στην εργασία.

Ελένη Ροκά

Διευθύντρια Marketing

Skywalker.gr 27 Μαΐου 2015

ΒΙΑ.

Μερικές διαπιστώσεις

• 1 στις 3 γυναίκες παγκοσμίως θα υποστεί διάκριση με βάση το φύλο

• Ανισότητα στους ρόλους των δύο φύλων

• Ανισότητα στις κοινωνικο-οικονομικές δομές εξουσίας

• Βασικά αναπτυξιακά ζητήματα (υγεία, φτώχια)

• Βία κατά των γυναικών: ενδοοικογενειακή, βιασμός, trafficking, εξαναγκαστική πορνεία.

Φαύλος κύκλος

Βία Ανισότητα των δύο φύλων

Βία στην εργασία.

Σεξουαλική παρενόχληση (Sexual Harassment)

Εκφοβισμός (Bullying)

Ηθική παρενόχληση (mobbing)

Μεταξύ γυναικών…

• Περισσότερο εκτεθειμένες οι εργαζόμενες γυναίκες στο bullying

• 3Χ περισσότερες γυναίκες από άνδρες έχουν υποστεί σεξουαλική παρενόχληση*

• 40%-90% των γυναικών έχουν υποστεί κάποια μορφή βίας ή παρενόχλησης στην εργασιακή τους ζωή**.

* Μελέτη του Ευρωπαϊκού Ιδρύματος για τη Βελτίωση της Ζωής και της Εργασίας

** Αποτελέσματα διεθνών ερευνών

Αίτια

• Υπερεκπροσώπηση γυναικών σε πολλά επαγγέλματα υψηλού κινδύνου

• Συνεχής διαχωρισμός των γυναικών σε εργασία χαμηλής αμοιβής και κύρους

• Παράγοντες που σχετίζονται με την εργασία:

Δύσκολες συνθήκες εργασίας

Πλαίσιο εργασίας

Οργάνωση εργασίας

Βία και παρενόχληση: «Κρυμμένα φαινόμενα»

• Πολιτιστικά και κοινωνικά πρότυπα για το τι είναι βία

• Επίδραση στα ποσοστά των καταγγελιών από ενδοκοινωνικούς παράγοντες

Συνέπειες της βίας.

Τρία επίπεδα

Ατομικό

• Έλλειψη κινήτρων

• Απώλεια αυτοπεποίθησης

• Μειωμένη αυτοεκτίμηση

• Θυμός και κατάθλιψη

• Άγχος και ευερεθιστότητα

Εργασίας

• Άμεση και μακροπρόθεσμη ρήξη στις διαπροσωπικές σχέσεις

• Αποδιοργάνωση της εργασίας και του εργασιακού περιβάλλοντος

• Άμεσο κόστος

• Έμμεσο κόστος

Κοινωνικό σύνολο

• Τομέας υγείας

• Αποκατάσταση και ενσωμάτωση θυμάτων

• Ανεργία

• Επανεκπαίδευση

Γυναίκες & εργασία

• Επισφαλείς θέσεις εργασίας

• Δυσμενείς συνθήκες

• Χαμηλοί μισθοί

• Συμπεριφορές αποκλεισμού και υποβάθμισης

• Κακομεταχείριση

• Σεξουαλική παρενόχληση

Εκδηλώσεις βίας.

• Λεκτική βία

• Απειλητική συμπεριφορά

• Σωματικές επιθέσεις

Σημαντικό! Η βία στην εργασία δεν εκδηλώνεται μόνο στον εργασιακό χώρο.

Σεξουαλική παρενόχληση (Sexual Harassment)

Τι είναι;

• Έμφυλη βία

• Προσβολή της ανθρώπινης αξιοπρέπειας

• Παραβίαση της αρχής της ίσης μεταχείρισης των δύο φύλων

• Ιδιαίτερα συχνή

• Συντηρείται από:

• στερεότυπες αντιλήψεις

• κοινωνική ανοχή

Ο ορισμός της Ε.Ε.

Η σεξουαλική παρενόχληση είναι η εκάστοτε συμπεριφορά σεξουαλικού περιεχομένου ή άλλη έμφυλη συμπεριφορά, η οποία παραβιάζει την αξιοπρέπεια γυναικών και ανδρών στον χώρο εργασίας, συμπεριλαμβανομένης της συμπεριφοράς των προϊσταμένων και των συναδέλφων.

Παρατηρήσεις

• Έμφαση στην αντίληψη της γυναίκας για το τι θεωρεί προσβλητικό.

• Ο άνδρας δεν μπορεί να επικαλεστεί τη νομιμότητα αναφερόμενος στις δικές του αντιλήψεις.

• Ανασφαλές, αβέβαιο και επικίνδυνο ψυχοκοινωνικά εργασιακό περιβάλλον.

• Σαφή διάκριση μεταξύ της λεκτικής και της σωματικής συμπεριφοράς σεξουαλικού χαρακτήρα.

• Έκθεση πορνογραφικών εικόνων ή παρόμοιου υλικού

Αντίδραση των γυναικών

• Οι γυναίκες πάντα λένε όχι, με λόγια ή με έμμεσο τρόπο

• Οι γυναίκες κάνουν ό,τι μπορούν

• Υποφέρουν σιωπηλά, παραιτούνται, αλλάζουν τμήμα/διεύθυνση.

Ποιες γυναίκες μπορεί να πέσουν θύμα σεξουαλική παρενόχλησης;

Όλες!

Σε υψηλότερο κίνδυνο:

• Νέες

• Νεοεισερχόμενες στην αγορά εργασίας

• Μαθητευόμενες – Με σύμβαση

• Εργαζόμενες σε συνθήκες εργασιακής ανασφάλειας

• Σε επαφή με κοινό

• Ανύπαντρες

• Διαζευγμένες

• Μητέρες μονογονεϊκών οικογενειών

• Μετανάστριες

Έρευνα στην Ελλάδα

• 10% εργαζόμενων Ελληνίδων υφίστανται σεξουαλική παρενόχληση από ανώτερο ή συνάδελφο

• 18-30 ετών: τα μεγαλύτερα ποσοστά

• το 63% των παρενοχλήσεων προερχόταν από ανωτέρους

• 30% από συναδέλφους ή πελάτες

• 2%-5% από κατώτερους στην ιεραρχία

• 5,8%: απόπειρα βιασμού

Μορφές σεξουαλικής παρενόχλησης

• Προνόμια με αντάλλαγμα το σεξ (“Quid pro quo”)

• Σεξουαλικά παρενοχλητικό περιβάλλον

Πρόληψη της σεξουαλικής παρενόχλησης: Προς τους εργοδότες.

Πρωτογενής πρόληψη

• Σκοπός: η αποτροπή της σεξουαλικής παρενόχλησης επηρεάζοντας τις επιχειρήσεις/οργανισμούς

• Ενημέρωση και υπενθύμιση των υποχρεώσεων της διοίκησης από τις αρμόδιες αρχές

• Ενημέρωση των εργαζομένων για τα δικαιώματά τους από τις συνδικαλιστικές οργανώσεις και τις αρμόδιες αρχές

Δευτερογενής πρόληψη

• Σκοπός: περιορισμός των συνεπειών

• Ενημέρωση των εργαζομένων που θέλουν να καταγγείλουν

• Ενημέρωση των προϊσταμένων/διευθυντών που δέχονται καταγγελίες

• Απαραίτητα εργαλεία:

– Προστασία από αντίποινα

– συνέπειες για το θύτη

Τριτογενής πρόληψη

• Σκοπός: Περιορισμός των συνεπειών στο θύμα με τη Συμβουλευτική και της ανεύρεσης λύσης

Εκφοβισμός (Bullying)

Τι είναι;

• Σκοπός: ο υποβιβασμός ατόμου ή ομάδας ατόμων

• Επιθετική συμπεριφορά

• Εκδικητικές, μνησίκακες, κακόβουλες ή εξευτελιστικές προσπάθειες

• Επίμονες, αρνητικές επιθέσεις στην επαγγελματική και προσωπική απόδοση

• Συστηματική μείωση του ατόμου, για να μην μπορεί να αναζητήσει βοήθεια

• Δυσφήμιση του στόχου σε σημαντικές ομάδες: διοίκηση, τμήμα HR, συνδικάτα, κτλ.

Ηθική παρενόχληση (mobbing)

Τι είναι;

• Συνεχή αρνητικά σχόλια ή κριτική

• Απομόνωση

• Διάδοση κουτσομπολιού

• Εξευτελισμός

• Ομάδα vs άτομο

• Διοίκηση και συνδικάτα αποσύρουν την υποστήριξή τους

• Οι συνάδελφοι αδιαφορούν

• Σε ακραίες περιπτώσεις: διοίκηση και συνδικάτα στρέφονται κατά του θύματος

Ποιες συνθήκες ευνοούν το mobbing;

• Αναποτελεσματική διοίκηση

• Έλλειψη δεξιοτήτων για την επίλυση διαφορών

• Απουσία αντίληψης για την ηθική παρενόχληση και τις συνέπειές της

• Εκούσια χρήση του mobbing από τη διοίκηση

• Οικονομική κρίση της επιχείρησης

Ενδείξεις παρενόχλησης/εκφοβισμού

• Στρες

• Κακή απόδοση της εργαζόμενης

• Σκέψεις παραίτησης

• Άρνηση ανάληψης καθηκόντων

• Πρόβλημα πειθαρχίας

• Πολλές απουσίες

Τι πρέπει να κάνουν οι εργοδότες;

Για να δράσουν…

• Αναγνώριση της νομικής τους ευθύνης για ασφαλές, υγιές περιβάλλον εργασίας, χωρίς διακρίσεις.

• Γνώση για τις σοβαρότατες πολυεπίπεδες συνέπειες της βίας.

• Κατανόηση των αιτίων για τη σιωπή των θυμάτων.

Υπογραφή συμφωνιών

• Σύναψη συμφωνιών μεταξύ εργαζομένων και εργοδοτών

• Αντίσταση από την πλευρά των εργοδοτών.

• Αμηχανία: ειρωνεία, επιθετικότητα, υπονομευτικές ενέργειες

• Αποφασιστική εργοδοτική πολιτική: αναγκαία!

Τα επιχειρήματα των εργοδοτών

• Η σεξουαλική παρενόχληση δεν είναι πρόβλημα

• Θα χαρακτηριστούμε υπερβολικοί και συντηρητικοί

• Είναι προσωπική υπόθεση

• «Οι γυναίκες πάνε γυρεύοντας» - «Αυτές είναι που δημιουργούν το πρόβλημα»

• Αν υπάρξει πρόβλημα, θα το λύσουμε φιλικά

• Λόγω της οικονομικής κρίσης, έχουμε σοβαρότερα προβλήματα

Επιχειρήματα για τους εργοδότες

• Η σεξουαλική παρενόχληση έχει επίπτωση στο χρόνο και την ενέργεια των εργαζομένων

• Κοστίζει πολλά χρήματα εξαιτίας της μειωμένης παραγωγικότητας

• Επιπτώσεις στη φήμη της εταιρείας (επιπλέον κόστος)

• Πολύ υψηλό κόστος για την εταιρεία, όταν πρόβλημα φτάσει στην Επιθεώρηση Εργασίας, στο Συνήγορο του Πολίτη, στα δικαστήρια, κλπ.

Γιατί γραπτή συμφωνία;

• Δέσμευση της εταιρείας ότι θα λυθεί το πρόβλημα

• Σαφείς οδηγίες για το πώς πρέπει να ενεργήσουν τα θύματα

• Τα θύματα φοβούνται ότι θα στιγματιστούν, ότι θα υποστούν αντίποινα, ότι θα ζημιωθούν

• Άνδρες θύματα: αντιμετωπίζονται με την ίδια σοβαρότητα, όπως οι γυναίκες

• Ξεκάθαρο μήνυμα της διοίκησης ότι δεν ανέχεται τη σεξουαλική παρενόχληση.

Εσωτερική Επικοινωνία

• Εξασφάλιση ότι η πολιτική κατά του εκφοβισμού/σεξουαλικής παρενόχλησης θα παραληφθεί από όλους τους εργαζόμενους.

• Υπογραφή από τους εργαζόμενους

• Ανάρτηση της πολιτικής ψηφιακά/σε πίνακα ανακοινώσεων

Εκπαίδευση των εργαζομένων

• Τι είναι παρενόχληση/εκφοβισμός

• Ποια είναι η πολιτική της εταιρείας

• Σε ποιον να απευθυνθούν, σε περίπτωση καταγγελίας

• Τρόποι επικοινωνίας για την καταγγελία: γραπτά, με email, κλπ.

Σε περίπτωση καταγγελίας

Διερευνείστε όλες τις καταγγελίες με ταχύτητα και επαγγελματισμό

Δείξτε εμπιστευτικότητα

Τηρείστε ακριβές αρχείο της έρευνας και των αποτελεσμάτων

Προστατεύστε τους καταγγέλλοντες από αντίποινα

Αναλάβετε πρωτοβουλία, όταν διαπιστώσετε εκφοβισμό/σεξουαλική παρενόχληση.

X Μην αγνοήσετε τα παράπονα

X Μη δικαιολογήσετε το δράστη

Τι πρέπει να κάνω αν είμαι θύμα;

Απαιτείστε να σταματήσει η δυσάρεστη συμπεριφορά

Προσέξτε τη γλώσσα σώματος: ευθύ σώμα, οπτική επαφή, σοβαρή στάση

Χρησιμοποιείστε ακριβή ορολογία για να περιγράψετε τη συμπεριφορά του. Π.χ. «Λίγο πριν, με χαϊδέψατε χωρίς να σας έχω δώσει άδεια. Η συμπεριφορά σας παραβιάζει την αξιοπρέπειά μου και θέλω να μην επαναληφθεί»

Στείλτε τη γραπτή συμφωνία της εταιρείας στο θύτη

Αναφέρετε ότι οι νόμοι της χώρας μας και της Ε.Ε. απαγορεύουν τον εκφοβισμό και την παρενόχληση.

Απευθυνθείτε στο γιατρό σας, αν υπάρξει σωματική βία

Κρατείστε ακριβές ημερολόγιο με τα περιστατικά και τα πειστήρια: π.χ. γράμματα, sms

Σημειώστε τα ονόματα μαρτύρων, καθώς και σε ποιο περιστατικό βρέθηκαν

Τι δεν πρέπει να κάνω.

X Μην απομονωθείτε! Μιλήστε στην οικογένειά σας, σε φίλους. Χρειάζεστε ηθική συμπαράσταση.

X Μην αγνοείτε τα πρώτα σημάδια

X Μη δικαιολογείτε το δράστη

X Μη δέχεστε χάρες από το δράστη

Και αν επιμείνει;

Μιλήστε σε έμπιστο συνάδελφο

Ακολουθήστε τη διαδικασία καταγγελίας της εταιρείας

Συμπεριλάβετε συγκεκριμένα περιστατικά

Διατηρείστε ουδέτερη, αντικειμενική γλώσσα.

Μιλήστε στον ανώτερο του θύτη

Πρέπει να τον εμπιστεύεστε και να μην έχει φιλικές σχέσεις με το θύτη

Και αν επιμείνει;

Ζητήστε από τον έμπιστο συνάδελφό σας να είναι παρών στη συζήτηση

Κρατείστε αναλυτικές σημειώσεις για το τι ειπώθηκε

Κρατείστε αντίγραφο της καταγγελίας

Αν δεν υπάρχει προϊστάμενος εμπιστοσύνης, απευθυνθείτε σε εξωτερικό αρμόδιο φορέα.

Αρμόδιοι φορείς

• Επιθεώρηση Εργασίας (ιδιωτικός τομέας)

• Συνήγορος του Πολίτη (δημόσιος τομέας)

• Η καταγγελία πρέπει να είναι γραπτή

• Συμβουλευτείτε δικηγόρο

• Ζητήστε συμβουλές από τη γραμμή SOS 15900 της Γενικής Γραμματείας Ισότητας Φύλων

• Να θυμάστε: η προσφυγή στους φορείς δεν συνεπάγεται επίσημη καταγγελία και δικαστήρια.

• Στόχος είναι να λυθεί το πρόβλημα διακριτικά αλλά με αποφασιστικότητα.

Τι πρέπει να κάνω αν φίλος ή συνάδελφος μου πει ότι είναι θύμα παρενόχλησης;

Τον στηρίζω ηθικά και πρακτικά

Τον ενθαρρύνω να μιλήσει για το πρόβλημα

Τον ενημερώνω για το πώς πρέπει να ενεργήσει με συγκεκριμένες πληροφορίες

Θυμάμαι: ο άνθρωπος που ήρθε σε εμένα αντιμετωπίζει ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα.

X Δεν αστειεύομαι με το πρόβλημά του

X Δεν τον κατηγορώ ως υπεύθυνο

X Δεν δικαιολογώ το δράστη

X Δεν τον αποφεύγω.

Προσοχή!

Το ασφαλές εργασιακό περιβάλλον, η ίση μεταχείριση των εργαζομένων

είναι ευθύνη των εργοδοτών που ορίζεται από τους νόμους (νόμος 3896/2010)!

Όμως…

Η εύρυθμη καθημερινότητα στην εργασία μας είναι ευθύνη όλων των εργαζομένων!

Μήπως ασκούμε και εμείς bullying?

https://youtu.be/H-V7cOestUs

Πηγές - οδηγοί

• «Δεν ανεχόμαστε τη σεξουαλική παρενόχληση στο χώρο εργασίας», Υπουργείο Εσωτερικών, Γενική Γραμματεία Ισότητας των δύο φύλων: http://bit.ly/1cGMXxR

• «Βία ενάντια στις γυναίκες στο χώρο εργασίας τους…ας μιλήσουμε για αυτό», Ευρωπαϊκός Οργανισμός για την Ψυχική Υγεία: http://bit.ly/1JMrQXZ

• Γενική Γραμματεία Ισότητας των Φύλων (ΓΓΙΦ) : http://www.isotita.gr/

• Κέντρο Ερευνών για Θέματα Ισότητας: http://kethi.gr/

• Ινστιτούτο Εργασίας ΙΝΕ ΓΣΕΕ: http://www.inegsee.gr/

Σας ευχαριστώ πολύ!

Ελένη Ροκά https://gr.linkedin.com/in/eleniroka eroka@skywalker.gr 210 97 30 280