Εισαγωγή στην κλασική Φιλολογία_6

ΑΕΦΦ 1006Η ΠΑΡΑΔΟΣΗ, 4 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2014

Οι απαρχές του δράματος

Τραγωδία - η άποψη του Αριστοτέλη στην Ποιητική

Κωμωδία – φαλλικές πομπές, κώμοι προς τιμήν του Διόνυσου, σχέση ιάμβου και κωμωδίας

Οι τραγικοί χοροί της Σικυώνας

Οι δραματικοί αγώνες στην Αθήνα

536/5: Θεσμοθέτηση τραγικών αγώνων στα Μεγάλα Διονύσια (ἐν ἄστει) από τον Πεισίστρατο (Μάρτιος/Απρίλιος)

487/6: Θεσμοθέτηση κωμικών αγώνων στα Μεγάλα Διονύσια

440: Θεσμοθέτηση κωμικών αγώνων (κατά κύριο λόγο) στα Λήναια (Ιανουάριος/Φεβρουάριος)

Τα Μικρά (κατ’ ἀγροὺς) Διονύσια εορτάζονταν στους αττικούς δήμους (Δεκέμβριος/Ιανουάριος) και φιλοξενούσαν τραγικούς αγώνες, συνήθως ήταν παραστάσεις παλαιοτέρων έργων.

Σημαντικοί πρώϊμοι τραγικοί ποιητές

Θέσπις: Στον πρώτο τραγικό αγώνα (536/5) συμμετείχε ο Θέσπις από τον δήμο της Ικαρίας ως ποιητής και ως υποκριτής. Του αποδίδεται η εισαγωγή τυπικών στοιχείων του δράματος (δηλ. προλόγου, διαλόγου και της χρήσης προσωπείων)

Φρύνιχος: εισαγωγή συγχρόνων θεμάτων, Μιλήτου Άλωσις (493/2), Φοίνισσες.

Πρατίνας Φλειάσιος: του αποδίδεται η «εύρεση» του σατυρικού δράματος

Κωμικοί ποιητές Επίχαρμος (τέλος 6ου – μέσα 5ου αι.): Ο Αριστοτέλης

τον θεωρεί πρόδρομο της αττικής κωμωδίας και ο Πλάτωνας τον καλύτερο εκπρόσωπο της κωμωδίας. Ταλαντούχος ποιητής που δραστηριοποιήθηκε στις Συρακούσες της Σικελίας. Θεωρούνταν ο ποιητής που ανήγαγε τους μιμητικούς αυτοσχεδιασμούς σε έντεχνο κωμικό δράμα.

Αττικοί πρώϊμοι κωμικοί ποιητές: Σουσαρίων, Χιωνίδης, Μάγνης

Τραγωδία και σατυρικό δράμα Το θέατρο ήταν ψυχ-αγωγικός θεσμός, είχε

δηλαδή παιδευτικό χαρακτήρα Τα θέματα ήταν μυθικά, αλλά αντιμετωπίζονταν

υπό το φως των σύγχρονων ηθικών επιταγών και της κοσμοθεωρητικής αντίληψης.

Η τραγωδία ως πολιτικό (<πόλις) διδακτικό θέαμα και ακρόαμα

Η τραγωδία ως χορικό είδος (χορὸν διδόναι)

Τραγωδία και σατυρικό δράμα Επώνυμος άρχων – ποιητής – χορηγός (ο

επώνυμος άρχων επιλέγει τον ποιητή, ο επώνυμος άρχων επιλέγει τον χορηγό). Ο επώνυμος άρχων επιλέγει 3 ποιητές, οι οποίοι διδάσκουν μια τετραλογία ο καθένας (τρεις τραγωδίες & ένα σατυρικό δράμα). Κρίνονται από επιτροπή 10 πολιτών (ένας πολίτης από καθεμιά από τις 10 φυλές).

Σατυρικό δράμα: τραγωδία παίζουσα Οι τρεις μεγάλοι τραγικοί ποιητές του 5ου αι.:

Αισχύλος, Σοφοκλής, Ευριπίδης

Αισχύλος (525-455 π.Χ.)

Γεννήθηκε στην Ελευσίνα Μάχη του Μαραθώνα 472 Πέρσες (Περικλής χορηγός) 470 (επίσκεψη στη Σικελία) Αιτναίαι 467 Επτά επί Θήβας (Λάιος, Οιδίπους + Σφίγξ) 463 Ικέτιδες (Αιγύπτιοι, Δαναϊδες + Αμυμώνη) 458 Ορέστεια: Αγαμέμνων, Χοηφόροι, Ευμενίδες

(Πρωτεύς)

Αισχύλος (καινοτομίες)

Αύξηση των υποκριτών από έναν σε δύο (Αριστοτέλης)

Εντυπωσιακό σκηνικό θέαμα

Διδασκαλία των έργων του μετά τον θάνατό του στο πλαίσιο των αγώνων

Σοφοκλής (496-406 π.Χ.) Γεννήθηκε στον Κολωνό 468 λαμβάνει για πρώτη φορά μέρος στους

δραματικούς αγώνες, 18 νίκες Σημαντικά πολιτικά και στρατιωτικά αξιώματα Αύξηση του αριθμού των υποκριτών από δύο σε

τρεις Αύξηση των μελών του χορού από 12 σε 15 7 σωζόμενες τραγωδίες (από 120?) Αίας, Τραχίνιαι, Ηλέκτρα, Οιδίπους τύραννος,

Αντιγόνη, Φιλοκτήτης, Οιδίπους επί Κολωνώι

Ευριπίδης (485-406 π.Χ.) Γεννήθηκε στη Σαλαμίνα, αλλά ήταν Αθηναίος Πέθανε στην αυλή του βασιλιά Αρχέλαου στην

Πέλλα, όπου είχε μεταβεί το 408 Σώζονται 17 τραγωδίες Άλκηστις, Μήδεια, Ηρακλείδαι, Ιππόλυτος,

Ανδρομάχη, Εκάβη, Ικέτιδες, Ηρακλής μαινόμενος, Τρωάδες, Ηλέκτρα, Ιφιγένεια εν Ταύροις, Ελένη, Ίων, Φοίνισσαι, Ορέστης, Ιφιγένεια εν Αυλίδι, Βάκχαι

Σατυρικό δράμα Κύκλωψ

Ευριπίδης (καινοτομίες)

Προτίμηση στις μονωδίες

Μείωση της έκτασης των χορικών

Επίδραση από τους σοφιστές (Αναξαγόρας, Πρόδικος, Πρωταγόρας)

Επίδραση του Πελοποννησιακού πολέμου (431-404)

Κωμωδία Αρχαία κωμωδία (συμβατικά όρια: 486-388 [τελευταία

συμμετοχή του Αριστοφάνη]) Παιδαγωγικός σκοπός –συνδυασμός του σπουδαίου και

του γελοίου Δομικά συστατικά: ἀγὼν (αντιπαράθεση μεταξύ δύο

αντιπάλων), παράβασις (καταργεί προς στιγμή τη δραματική ψευδαίσθηση, τα μέλη του χορού βγάζουν το προσωπείο και απευθύνονται στους θεατές). Ο χορός αποτελείται από 24 μέλη (πρβλ. τους τραγικούς χορούς που αποτελούνται από 12-15 μέλη)

Συμμετοχή στους κωμικούς αγώνες 5 ποιητών (πρβλ. την συμμετοχή 3 ποιητών στους τραγικούς αγώνες)

Κριτική της επικαιρότητας (ὀνομαστὶ κωμῳδεῖν, παρρησία, αθυροστομία)

Σικελικό δράμα -Επίχαρμος (540-460)

Συρακούσες Δωρική διάλεκτος Διακωμώδηση του Ηρακλή, του Οδυσσέα κά Έργα -Γη και Θάλασσα, Λόγος και Λογίνα - αγών Σατιρική εκμετάλλευση της επικαιρότητας

Σικελικό δράμα – Σώφρων (5ος αι.)

Συρακούσες Θαυμαστής του Σώφρωνα ήταν ο Πλάτωνας

Αττική κωμωδία – Αριστοφάνης (445-385 π.Χ.)

Γεννήθηκε στον δήμο Κυδαθηναίων 427 Δαιταλείς (2η θέση) 425 Αχαρνείς – Λήναια Πολιτικά θέματα Αχαρνείς, Ιππείς, Σφήκες,, Ειρήνη, Λυσιστράτη,

Όρνιθες Θέματα αντλημένα από το πνευματικό γίγνεσθαι Νεφέλαι, Θεσμοφοριάζουσαι, Βάτραχοι

Κωμωδία (συνέχεια)

Μέση κωμωδία (συμβατικά όρια: 388-322 [η πρώτη παραγωγή του Μενάνδρου]

Απόσταση από την επικαιρότητα, ωστόσο επιβιώνει η πολεμική (φιλοσοφική, λογοτεχνική κάποτε και προσωπική)