ธรรมาธิปไตยไม่มา...

ธรรมาธปไตยไมมา

จงหาประชาธปไตยไมเจอ(จดบรรจบ: รฐศาสตร กบ นตศาสตร)

พระพรหมคณาภรณ(ป. อ. ปยตโต)

ธรรมทานจากพหบคคลเพอพหชน๒๗ มนาคม ๒๕๔๙

ธรรมาธป ไตยไม มา จงหาประชาธป ไตยไม เจอ

(จดบรรจบ: รฐศาสตร กบ นตศาสตร) พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

ISBN 974-94143-8-1

พมพครงท ๒ Ñ ปลายเดอน มนาคม ๒๕๔๙-

แบบปก: พระชยยศ พทธวโร

พมพท

ค าปรารภ

คนไมนอย พดกนบอยวา ใหเอาวกฤตเปนโอกาส แตเมอเกดวกฤตขนจรง กมกลมคตนไป หาไดประโยชนจากวกฤตนนไม

หลกพระพทธศาสนาสอนวา บรรดาการสญเสยทงหลาย การสญเสยทเลวรายทสด คอการสญเสยทางปญญา และในทางตรงขาม บรรดาการไดเพมขนมา การไดเพมขนซงปญญา เปนการไดทเลศสด (เอตทคค ภกขเว วฑฒน ยทท ปาวฑฒ - อง.เอก.๒๐/๓๗/๑๗)

โดยนยน บรรดาประโยชนทงหลายทจะไดจากโอกาสแหงวกฤต ไมมประโยชนใดยงใหญกวาการไดปญญา

สภาพวกฤตนนเองเปนโอกาสอนเยยม ซงมขอมลและแบบฝกหดมากมายในการเรยนร ใหเจรญปญญา และปญญาทเกดจากการเรยนร นน แมอาจจะมตองใชประโยชนในยามวกฤตเอง กมความส าคญยงกวานน ทจะเปนประโยชนยงยนนานในกาลระยะยาวเบองหนา

ไมวาคนจะไดประโยชนอนใดหรอไม หรอแมจะเกดการสญเสยใดๆ เมอรจกคดพจารณา มนษยยอมอาจถอเอาประโยชนทางปญญาไดทกโอกาส

เพอประโยชนทางปญญาดงวาน จงรวมใจใหมการพมพหนงสอนขนมาหลงจากมผ ศรทธามากทานขอพมพหนงสอนเมอสบวนกอน ได

ทราบวาหนงสอหมดไปอยางรวดเรว หลายทานขอพมพครงใหม จงถอโอกาสเพมเตมเลกนอยส าหรบการพมพครงปจจบน อนเปนวาระท ๒

ในโอกาสน ขอรวมตงใจปรารถนาด ใหทกทานตงอยในธรรม และประสบประโยชนสขจากการด าเนนตามธรรม และใหผรวมสงคมเหนทางน าประเทศชาตใหด าเนนสความสงบสขโดยธรรม

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)๒๒ มนาคม ๒๕๔๙

สารบญ

ค าปรารภ กธรรมาธปไตยไมมา จงหาประชาธปไตยไมเจอ ๑(จดบรรจบ: รฐศาสตร กบ นตศาสตร)

๑. เปนกลาง? กวาง และ ไกล ๑เขาไลนายกฯ ชาวพทธจะมบทบาทอะไรด ๑เพอทกกาล ไมใชเฉพาะกจ เปนกลาง ไมใชแคกลม ๒ถงเอาชนะได กไรความหมาย ถาไมหลดจากวงวน ๕เปนกลาง ไมใช อยกงกลาง - ครงๆ กลางๆ - ฉนไมเกยว ๗

๒. ธรรมาธปไตย กบ หรอ ใน ประชาธปไตย ๑๐ประชาธปไตย กบธรรมาธปไตย ตองชดวาอนไหนเปนอะไร ๑๐ไมมระบอบการปกครอง ทเรยกวาธรรมาธปไตย ๑๑ธรรมาธปไตย เปนเกณฑตดสนใจ ๑๓จะตดสนใจไดด คนตองมปญญา จงตองมการศกษา ๑๕อ านาจตดสนใจ คอตวก าหนดระบอบการปกครอง ๑๖ตดสนใจดวยปญญา โดยมเจตนาเปนธรรม คอ ธรรมาธปไตย ๑๗ในธรรมาธปไตย จะเอาธรรมไหน ไวถกกนตอไป ๑๘

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

๓. กฎคนท า ตองเพอ กฎแหงธรรม ๒๐ธรรมชนสอง ตองรองรบธรรมชนหนง ๒๐ในธรรมาธปไตย ถาเปนผปกครอง ตองเอาธรรมไหน ๒๒กฎแหงธรรมสมฤทธ เมอกฎคนท ามประสทธภาพ ๒๔กฎหมายเปนสมมต แตเจตนาเปนของจรง ๒๖ผปกครองตองดแล ใหกฎคนท า น าสผลตามกฎแหงธรรม ๒๘

๔. ธรรมาธปไตยของผปกครอง ๓๑ธรรมของนกปกครอง กบ ธรรมของนกธรกจ ๓๑เรายงตองกาวไปอก สความเปนธรรมและสนตสขทสากล ๓๓พลกแผนดนไทยได ถาธรรมาธปไตยมาในวนเลอกตง ๓๕ธรรมของผปกครอง ทกแหงมองหาทงนน ๓๗ธรรมของผปกครอง ตามครรลองราชประเพณไทย ๔๐

๕. เพอธรรม จงตองการปญญา ๔๒วธการทางปญญา คอคนหาธรรม จงไมมความรนแรง ๔๒รฐธรรมนญมงตงธรรมทจะเปนหลกของสงคมประชาธปไตย ๔๔สมานฉนทส าคญตอประชาธปไตย ๔๕จะปฏรปการเมอง ผรางรฐธรรมนญตองพฒนาปญญา ๔๖ตงแตเลอกตง ยนรางรฐธรรมนญ ยงยากจะหวง? ๔๘สงคมไทยเสอมทรดหางไกลจากธรรมาธปไตย? ๕๐

ธรรมาธปไตยไมมาฯง

๖. หนทางสประชาธปไตยทเปนธรรม ๕๒จะท าประชาธปไตยใหเปนธรรม ธรรมาธปไตยกตองมา ๕๒ปญหามแควา ประชาธปไตยทเปนอยน ไมเปนธรรม ๕๔ทจะปฏรปการเมอง กแคจะท าประชาธปไตยใหเปนธรรม ๕๗

๗. น าธรรมาธปไตยมาใหแกประชาธปไตย ๖๐จบประเดนใหชดไว ไมวาวนไปกบสถานการณทสบสน ๖๐มองใหกวางใหไกล ไมมองแคคนทอยในวงวน ๖๑หายวนเมอใด ควรมาจบหลกส าคญทเปนเรองกวางไกล ๖๓ใหการศกษามคณภาพ

ทจะน าธรรมาธปไตย มาใหแกประชาธปไตย ๖๕

๘. ธรรมาธปไตย ตอนเดยวจบ ๖๘“ประชาธปไตย” เพงเกดใหมจาก democracy ๖๘ธรรมาธปไตย เปนเกณฑตดสนใจ ใหไดประชาธปไตยทด ๗๐ธรรมาธปไตยของชาวบาน ถกทดสอบครงส าคญวนเลอกตง ๗๒ธรรมาธปไตยของนายกรฐมนตร ชชะตาประชาธปไตย ๗๔ธรรมาธปไตย พสจนนกบรหารทยงใหญยามฝาวกฤต ๗๖ธรรมาธปไตยมา จะแกปญหาไดถกทาง ๗๗

๙. เกาไป ใหมมา อยาใหเปน เกาแคใด ใหมกคอกน ๗๙ถงแมเมองวกฤตไป บานตองไมวกฤตดวย ๗๙ถงวกฤตรอนจะผานไป หากวกฤตลกไมหาย กยงไมไดชยชนะจรง ๘๑วกฤตรอนใหสตแลว จงตนขนมาขจดวกฤตลก ใหสงคมไทยมชยทแท ๘๔

ธรรมาธปไตยไมมาจงหาประชาธปไตยไมเจอ*

(จดบรรจบ: รฐศาสตร กบ นตศาสตร)

- ๑ -เปนกลาง? กวาง และ ไกล

เขาไลนายกฯ ชาวพทธจะมบทบาทอะไรดผหวงสถานการ : กราบนมสการครบพระอาจารย: มอะไรหรอ?

ผหวงสถานการ : พอดมเรองไลนายกฯ โดยสนธกบมหาจ าลอง ฯลฯทนเรากเปนหวงวา ถาชาวพทธไมไดมปฏกรยาทแสดงออกอะไรบางทางดานสงคม เขากจะมองวาพวกเราไมมน ายา ประการหนง และประการทสอง เราคดวา ถาเกดมการปฏรปรฐธรรมนญขนมา ในการทเราจะไปเสนอความคดเขาไป เดยวเขาจะไมฟง กเลยคดวาเราควรจะมบทบาทอะไรสกอยางหนงบาง * พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ตอบค าถามของคณะบคคลในเครอขายองคกรพระพทธศาสนา ซงไดเรงรดไปนมสการทวดญาณเวศกวน เมอตอนค า วนท ๒๖ กมภาพนธ ๒๕๔๙ (บางทานเสนอใหตงชอเรองนว า “ธรรมาธปไตยไมมา ประชาธปไตยกไมม”)[ถอดจากเสยงเปนตวอกษร ดวยความเออเฟอของคณพทธชาต แผนสมบญ]

ธรรมาธปไตยไมมาฯ๒

(ในพวกเราน) กมผใหความคดวา เราควรจะเสนอความคดเรองธรรมาธปไตยเขาไปในตอนนเสยเลย เพอเปนการบอกใหเหนวาประชาธปไตยมสวนของแนวคดทเปนทนนยม ซงกอปญหาทงหมด ตอนนรฐบาลกมปญหา เพราะวาไมมความชอบธรรม เอาคานยม ไมถกตองมาปกครองประชาชน และการเสนอธรรมาธปไตยกเปนทางออกของการปรบรฐธรรมนญใหม

ทน ถาเราเกดไปเขาฝายใดฝายหนง กจะเปนผลเสย ไมวาจะเปนฝายทกษณ หรอมหาจ าลอง หรอสนธ กจะสรางผลเสยใหเราหมด เพราะฉะนน ในการเสนอหลกการออกไป กจะเปนไปในลกษณะการเสนอความคดมากกวา จงไดมการท า(แถลงแนวความคด)เปนแถลงการณขนมา (อาน แถลงการณ . . .)

กราบเรยนถามทานวา ถาเราจะเสนอความคดเขาไปในตอนนจะเหมาะสมหรอเปลาพระอาจารย: เหมาะนะเหมาะ แตตองใหเขม ตองใหเหนชดเจน

หนง ตองชปญหาใหชดวา สภาพปจจบนนมนแย และกรวมทงทเปนมากอนนดวย

สอง ตองชใหเหนวา วธแกของพวกคณนมนไมพอ ยงไมตรงจดทจะใหหลดพนจากวงวน จงจะไมไดผลจรงจงยงยน

แตทวาน กตองยกมาชเปนอยางๆ ตองพดใหชดไปเลยวามนเพราะอะไร

เพอทกกาล ไมใชเฉพาะกจ เปนกลาง ไมใชแคกลมแตกอนทจะมาพดเรองน อาตมาอยากจะพดกวางๆ อกหนอย

คอ ทาททวาชาวพทธจะเขาไปในสถานะอะไร

เราตองมองกอนวา ชาวพทธนไมใชกลมผลประโยชน ไมใชกลมหนงเหมอนกบกลมอนๆ

พวกคนทเคลอนไหวท าการกนอยน เขาบอกวา เขามอดม-การณ เขาท าเพอประชาธปไตย เพอสวนรวม เพอประเทศชาต บางกท าเพอกลมผลประโยชนของตว ซงกเปนความจรงวา กลมผลประโยชนในบางเรองกเปนสงทด เชน เขาท าเพอเกษตรกร เพออะไรตออะไร เขาไมไดท าเพอสวนตว แตมนกเปนกลมหนงๆ

ทนในเรองกลมอยางน บางทไปมองวาชาวพทธกเปนกลมๆหนง แลวกจะไปโยงถงขนาดทวา เดยวเวลาเขารางรฐธรรมนญ เขาจะไดฟงเรา จะไดเออตอชาวพทธหรอตอพระพทธศาสนา

เราจะมองอยางนนไมได เพราะเรองของชาวพทธ เรองพระพทธศาสนา เปนเรองของธรรมะ ซงเปนของกลาง เปนเรองคณความดทเปนหลกการส าหรบมนษยทกคน เปนหนาทของคนทกคนทจะปฏบต ไมวาเขาจะเปนนกการเมองหรอเปนอะไรกตาม ยงในเรองการเมองซงเปนงานสวนรวม คนจะตองตงมนในธรรม

ทน การทมชาวพทธเขามาตงองคกรท างานเพออดมการณนนกเพอมาเตอนมนษยทกคน ไมใชมาท างานเฉพาะกจแบบพวกทจะมาแกไขปญหาปจจบนของรฐบาล ทเขามาคดคาน จะถอดถอนนายกฯ หรอจะใหนายกฯ ออก อะไรอยางน ปฏบตการของเขาอยางนเปนเรองทวา แมจะมอดมการณทมงเพอประโยชนสวนรวม แตกเปนเรองเฉพาะกจ

สวนธรรมะนน เปนเรองยนตวระยะยาว เปนเรองสวนรวมวงกวางทงหมด เมอมเรองอะไรกตาม คนกตองยดถอธรรมเปนหลก

ธรรมาธปไตยไมมาฯ๔

การทชาวพทธน าพทธศาสนาเขามาน หมายความวา เมอมกจกรรมหรอเรองราวของสวนรวมอะไรขนมา เราถอวาธรรมเปนหลกส าคญททกคนจะตองตระหนกไว และตองปฏบตใหถก เราเหนความส าคญอนน เราจงตองมาชมาย าวา พวกคณนอยาลมธรรมนะ ไมวาใครทงนน ทกคนตองปฏบตใหถกตอง ใหเปนธรรม ใหตรงตามธรรม

ไมใชหมายความวา พทธศาสนามาเปนกลมหนง ในบรรดากลมทงหลายอยางเขา แตไมวาใครกตามท าเรองอะไรขนมา ธรรมะกตองเปนเรองทเขาทกคนตองยดถอทงนน เราเหนความส าคญอนนจงออกมาเตอนวา นพวกคณอยาลมนะ ปฏบตใหถกนะ

เรองนตองพดกนไวใหชด เพราะเดยวจะไปนกวา เราน ในนามของพระพทธศาสนา เปนกลมผลประโยชนอะไรกลมหนง

อยางนอยตองแยกแยะไดวา ทเขาท ากนนนเปนเรองเฉพาะกจ เชนเขารวมตวกนมาในการแกไขปญหาของรฐบาล ทเกดเรองตอนนวาจะลาออก หรอจะยบสภา อยางนคอเขาท าเฉพาะกจ

ย าไวอกวา เรองของธรรมะนเปนเรองระยะยาวยนตววงกวางครอบคลมหมด ไมวาจะมเรองอะไรเกดขน คนกมธรรมเปนหนาท ทกคนนนแหละมหนาทตองท าใหถกตอง แตทนเขาไมท า เรากเขามาเตอนเขา ใหปฏบตตามธรรม นทาทตองตงใหถก นหนงละ เรองธรรมะไมใชเรองเฉพาะกจ

แลวกอยางทวา สอง เราไมใชกลมผลประโยชน อยาถอวาเออ… ฉนเปนกลมชาวพทธ กเขามารวมดวยนะ เวลารางรฐธรรมนญกอยาลมนะ ใสเรองทฉนตองการดวยนะ ซงจะกลายเปนวาเราเปนกลมหนงทเขามาเพอหาทางสนองผลประโยชนของเรา นนไมใชเลย

เพราะพระพทธศาสนาไมมเรองผลประโยชนอะไรทจะเรยกรองเอาแตเราเพยงมาช เมอเขาไมมองใหตรงใหถกตอง เรากมาบอก

มาเตอน เชนในเรองรฐธรรมนญทเกยวกบพระพทธศาสนานน กเปนหนาทของเขาทเปนคนไทยทกคน หรอทกคนทเกดหรออย ในประเทศไทย จะตองรตองคดตองเขาใจ และตองใหมการบญญตทถกตอง ใหเปนความชอบธรรม ใหเกดเปนประโยชนแกประเทศชาตของเขานนแหละ เมอเขาไมใสใจ เรากตองเตอนใหเขารจกหาความร และใหเขารจกใชปญญา เพอใหท าใหถก ตองตระหนกตรงนใหด เราไมไดเปนกลมทเกยวกบผลประโยชนอะไรของตวทงสน

ถงเอาชนะได กไรความหมาย ถาไมหลดจากวงวนแลวตอไป เวลาน ในเมอมนมปญหาขนมาอยางน กเกดมค

กรณขนมา ตอนนกเหนกนวาคกรณเกดขนแลว กลายเปนสองฝาย และกจะมการพยายามเอาชนะกน และในการพยายามเอาชนะกนมนกจะเกดมการท าเลหกล คดอบายเพอเอาชนะกน

ในเมอฝายหนงมอบาย อกฝายหนงกจะท าอบายมาแกกน กเปนปญหาขนมา เรากตองระวงตว อยาตกเขาไปในกลอบายของพวกน หมายความวา ถาเราไปท าการอยในกลอบายทเขาวางไว เรากไปตกเปนพรรคพวกของฝายใดฝายหนง นกตองระวงไว

เราตองเขาใจวา เขามาถงขนทท าอบายเพอเอาชนะกน ซงเมอท าไป บางคนกจะลมแมแตอดมการณ เพราะมวไปมงทจะเอาชนะเทานน

แลวทกวางออกไปกคอ เมอมองระยะยาว ในเรองประชาธปไตย

ธรรมาธปไตยไมมาฯ๖

ทมาเปนปญหากนอยน แมแตในรฐบาลเองกมคนทมประวตวาเคยร วมอดมการณก นม ากบพวกข างนอก เ คยเคลอนไหวเพอประชาธปไตย เคยเคลอนไหวมาเอง

แตตอนนกลายเปนวา พวกตวเองทเคยเคลอนไหวมาดวยกนนนแหละ เชน พวก ๑๔ ตลาฯ ขนาดชนน าดวย ทไปอยในรฐบาลท าไมจงกลายเปนอยางน เหมอนกบวาไดละทงอดมการณไปเสยแลว เรองเหลานเขาวากนเอง

ไมวาเขาจะเปนอยางไรกตาม ทยกมาพดนกใหเหนวา ถาเปนอยางนนจรง มนกแสดงชดวา ยงไมมหลกประกนอนใดทดพอ ทจะสรางและรกษาประชาธปไตย

เมอบคคลผมอดมการณนยงอยวงนอก แลวขณะทพวกวงในซงเปนรฐบาลท าอะไรผดพลาด พวกวงนอกนนมาแลว มาแกไขปญหาเสรจสนไป แลวพวกวงนอกนเกดมสถานะ กลายเปนวงในมอ านาจขนมา อาว... มองดจากบทเรยนกอนน และทเปนอยกนนสวา มนกอาจจะเปนอยางนนอก อยางนอยมนกไมไดแกปญหาจรงแตมนกจะเปนวงจรอยอยางน

กจงตองมองระยะยาววา วงจรแบบนจะแกไขไดอยางไร เชนวา ท าไมคนทเคยเปนเจาของอดมการณหรอรวมในอดมการณ อยางส าคญเหลาน เมอเขาไปอยในสถานะแหงอ านาจแลว หรออยในชองทางแหงผลประโยชนแลว อยางนอยท าไมไมสามารถไปยนหยดในหลกการ ทจะแมแตชวยตรงผน าทวา ถาเขาท าไมถกตอง กยนไว หรอตวเองยงยนหยดอยได

ถาอยางน ในระยะยาว พวกทเคลอนไหวอะไรน เรากไวใจไม

ได พอใครเขาไปไดต าแหนง ฐานะ อ านาจ มนกจะเปนอยางทเขาเองกลาววากน หมนเวยนอยอยางน...

เพราะฉะนน เราจงตองคดแกไขปญหาระยะยาวนดวย เพราะวาจากตวอยางในประวตศาสตร และแมแตเหตการณใกลๆ ทยงไมเปนประวตศาสตร มนกเกดปญหาแลว นตองมองอยางนดวย

เปนกลาง ไมใช อยกงกลาง - ครงๆ กลางๆ - ฉนไมเกยวชาวพทธในทนกคอเรองธรรมะ เรองหลกการใหญของสวนรวม

ซงเปนหนาทของทกคนทจะตองค านงถงหมดทงนน เพราะฉะนน เราจะตองแกปญหาทครอบคลมกวา ไมใชมายงอยกบคนสองพวกนน แตวาตองมองทง ๒ พวกน เพอทจะใหเขาแกปญหาใหถกตอง

เมอวางตวใหถกใหตรงอยางน มนกไมมเรองทจะไปเขากบฝายใดฝายหนง ชาวพทธตองมองใหถก เพอตวเองจะไดวางสถานะทาทใหถกตอง

นแหละทบอกแลววา ธรรมะเปนหลกการใหญ เปนของกลางธรรมะเปนเรองสากลกวางขวางรวมทวทงหมด ไมเขาใครออกใครทงนน เรากถอหลกไว ใครไมท าตามหลก หลกมนกวาคณทงนนแหละ

ผ ห วงสถานการ: ทกอนหนานทานบอกวา กนาจะวาทงสองฝายหมายความวาอยางไร?พระอาจารย: กนแหละ คอทวา เราไมไดวาใครทงสองฝาย แตมนเปนไปเองในตว ทวาหลกนนเองจะเลนงานทงสองฝาย คอเราวาไปตามหลก แลวหลกธรรม หรอหลกการน ไมวาเปนใคร คณจะเปนฝายหรอไมเปนฝาย กอยในนทงนน ไมวาเขาจะเปนฝายไหน เขาก

ธรรมาธปไตยไมมาฯ๘

ตองเอาตามน ถงใครจะไมเปนฝาย กตองเอาตามนเหมอนกน หลกการทมนแท ทเปนความจรง ความถกตอง ความดงาม คณปฏเสธไมไดทงนน ไมวาคณจะถอฝายหรอไมถอฝาย

ไมเฉพาะคนถอฝาย ทเปนสองฝายนน ถงจะเปนคนนอกฝายกเหมอนกน หนง กคนทงนอกฝายและในฝาย สอง กพวกในฝายทมสองฝาย สามฝาย ฯลฯ รวมแลว ไมวานอกฝายหรอในฝาย หรอสองฝาย หรอกฝาย กตองขนกบธรรมะทงหมด ธรรมะครอบคลมหมด

อยางนแหละทวาธรรมะเปนกลาง ใครจะเปนกลางกตองเอาอยางธรรมะ แตจะตองเขาใจความหมายของความเปนกลางนใหชด

ในแงหนง เปนกลาง คอเปนของกลางททกคนเขาถงครอบครองเสพใชไดเทากนเสมอกน เหมอนเวลา เหมอนอากาศ ธรรมะกเหมอนเปนสมบตของทกคน ใครจะปฏบตจะใชหรอไมกแลวแต กไดรบผลหรอขาดผลไปตามความเกยวของของตน ดงความหมายในแงตอไป

อกแงหนง เปนกลางกอยางทบอกแลววาไมเขาใครออกใคร เชน แสดงผลตอทกคนเทากนเสมอกน เหมอนเวลา ๑ ชวโมง หรอ ๑ วน หรอเทาไรกตาม กเทากนเสมอหนาแกทกคน ไมเลอนไมรอใคร

อกแงหนง เปนกลาง คอ ไมเอนเอยงดวยอคต ไมถอตามความเกยวของสวนตว ไมยอมตามความรสก แตวาไปตามหลกฐาน ขอมล ขอเทจจรง ซงน ามาพสจนความจรง

ถาพดใหสนกวา เปนกลาง คอ ของทกคนเทากนเสมอกน และตอทกคนเทากนเสมอกน

ทตองมาพดย าความหมายของค าวาเปนกลางน กเพราะมการเขาใจและใชค านในความหมายทเพยนกนบอยๆ เชนกลายเปน

วา อยกงกลาง ครงๆ กลางๆ หรอปลกตวไมเกยวของ เปนตนเหมอนกบวา มคน ๒ คนดมสรา คนหนงดมมาก อกคนหนง

ดมนอย นายคนหนงมาบอกวาเขาจะเปนกลาง โดยจะดมนอยกวาคนแรก และมากกวาคนหลง อยกงกลางระหวางสองคนนน

อกตวอยางหนง เหมอนกบวา มคนรายรางกายใหญโตแขงแรงก าลงท ารายเดกทออนแอกวา มคนอกคนหนงยนดเฉยอยใกลๆ เมอถกถามวาท าไมจงไมหาทางชวยเดก เขากตอบวาเขาเปนกลาง

ตวอยางอนๆ เชน มคนรายแยงชงของจากคนเดนทาง คนผหนงกยนดเฉย บอกวาตนเปนกลาง หรอมคนผหนงเอาน าสกปรกมาเทยวสาดรดถนนหลวงและบานผคน ชาวบานออกมาวากลาวและโตเถยงกน ต ารวจคนหนงมายนดเฉย บอกวาตนเปนกลาง

ตวอยางเหลาน ใครๆ กเหนวาไมใชความเปนกลาง เปนการกลาวอางทไมถกตอง แตพอเอาเขาจรง ทมกอางกนอยเรอยๆ กคอความเปนกลางแบบทวาน และคนจ านวนมากกยงเพลนหลงเชอตามไปงายๆ จงควรท าความเขาใจกนใหด

ในเมอธรรมะเปนกลางตอทกคน และเปนมาตรฐานกลางดวย ทกคน ทกฝาย และแมนอกฝาย รวมทงตวเราเอง ตลอดกระทงผพดน กตองเอาธรรมมาตรวจสอบตนเองวา ทเราพดเราท าอะไรอยน เราไมมเบองหนาเบองหลงอะไร ไมมแรงจงใจซอนแฝง เราท าดวยบรสทธใจ โดยมงหมายเพอความจรงความถกตองดงามและประโยชนสขของสวนรวมอยางแนแท

นอกจากนน ปฏบตการทท าอย กตองชอบธรรมดวย เชน ตงจตเมตตาตอกน ท าการทเปนสจรต ทงกาย วาจา ใจ ไรความรนแรง เปนแบบอยางทดงามไดสบไป

- ๒ -ธรรมาธปไตย ก บ หรอ ใ น ประชาธปไตย

ประชาธปไตย กบธรรมาธปไตย ตองชดวาอนไหนเปนอะไรทนกมาถงเรองทอาตมาตองการจะพด คอปญหาเกยวกบ

ความชดเจนของหลกธรรมาธปไตยกบประชาธปไตย เพราะค าแถลงการณแสดงแนวความคดทเขยนมานน ฟงดเหมอนกบวาเปนการพยายามทจะยกระดบประชาธปไตย ใหเปนประชาธปไตยทมคณภาพเปนธรรมาธปไตย ใชไหม?

ผหวงสถานการ : กเปนท านองนนพระอาจารย: เรองประชาธปไตยกบธรรมาธปไตย อนนเปนเรองทเราจะตองชดเจนดวยนะ ไมเชนนนกวนเวยนกนอยนแหละ คลมเครอๆ แลวคนภายนอกหรอคนทวไปกจะมองวาเปนเรองเพอฝน จงตองแยกแยะและพดออกมาใหชด

เทาทพดกนอย คงจะพอจดไดเปน ๒ แบบแบบท ๑ พดเหมอนกบวา ธรรมาธปไตยเปนการปกครอง

ระบบหนง ประชาธปไตยกเปนการปกครองอกระบบหนง แลวกพดเหมอนจะใหระบบประชาธปไตยของเขาปรบเปลยนหรอพฒนาไปเปนระบบธรรมาธปไตยน แตพอพดไป กไมชดแมแตจะแยกใหเปนระบบทตางหากกนอยางนนได กแคคลมเครออย

๑๑

แบบท ๒ ไมไดแยกเปนระบบทตางหากกน แตจะใหระบบประชาธปไตยนแหละมคณภาพเปนธรรมาธปไตย แตแลวกไมชดอกวาประชาธปไตยทเปนธรรมาธปไตยนนคออยางไร

ตรงนตองแยกใหชดนะ ระหวางธรรมาธปไตยกบประชาธปไตยอนไหนอยตรงไหน เปนอยางไร และสมพนธกนอยางไร

ขอถามตรงนว า คณะทมานคดม งไวว าจะเอาแบบไหน ระหวางประชาธปไตยกบธรรมาธปไตยอยางทพดมานน คอจะเอาแบบท ๑ ทคลายกบถอธรรมาธปไตยเปนระบบอดมคต แลวประชาธปไตยจะตองพฒนาตวเองขนไปเปนระบบธรรมาธปไตย หรอแบบท ๒ วา ประชาธปไตยเปนระบบ สวนธรรมาธปไตยเปนเนอในหรอเปนคณภาพ และจะพฒนาประชาธปไตยใหมคณภาพเปนธรรมาธปไตย หรอจะใหเปนแบบอะไรอยางอนอกผหวงสถานการ: คงเปนแบบท ๒พระอาจารย: กยงคลมเครอทงคผหวงสถานการ: ตอนทอานแถลงแนวคดนน ยงคยกนวา ถาจะแถลงออกไป ตองโดนใจอยางททานบอก วาเปรยงไปตองสะกดใจ ไปกระตกเขาวามนมอกแนวทางหนง

ทน ค าวา “ธรรมาธปไตย” มนคอนขางจะเปนนามธรรม คอถาเราไปบอกวาตองธรรมาธปไตย คนไมรเรองแน

ไมมระบอบการปกครอง ทเรยกวาธรรมาธปไตยพระอาจารย: สบสนมาตลอด คอไปพดใหธรรมาธปไตยเปนระบบ แลวมนมทไหนระบบธรรมาธปไตย ทจดตงวางไววาใหท าอยางนนๆ

ธรรมาธปไตยไมมาฯ๑๒

๑๒

ประชาธปไตยเปนระบอบการปกครอง แลวยงมการแยกประเภทวาเปนแบบไหนๆ และในประเภททจดอยนกตองมาแจกแจงวาจะจดตงอยางไร มนมระบบทก าหนดไวหมดวา มการเลอกตงอยางนนๆ มกระบวนการและขนตอนในการปฏบตอยางนนๆ ฯลฯ ตองดตรงน จงตองชดกอนวา ธรรมาธปไตยเปนอะไร มนเปนระบบหรอเปลา

แมแตในสงฆะ การปกครองสงฆกไมไดมระบบธรรมาธปไตย การปกครองคณะสงฆไมไดเรยกวาธรรมาธปไตย ค าวา “ธรรมาธปไตย” ไมไดใชเปนแบบแผนการปกครอง

คณะสงฆของพระพทธเจา เปนสงฆะ ซงมระบบแบบแผนทจดตงวางขอก าหนดไว เชน ในการประชม ในการทจะตดสนเรองราว ในการออกเสยง เปนตน ทงหมดเปนเรองทมบทบญญตเปนระบบแบบแผน

ผหวงสถานการ : อนนนไมไดเรยกวา "ธรรมาธปไตย" หรอ?พระอาจารย: ไมเรยกวาธรรมาธปไตย มนเปนคนละเรองกบสมยนทเรยกประชาธปไตยเปนระบบการปกครองแบบหนง

ตองรกอนวา ค าวา “ประชาธปไตย” สมยโนนยงไมม แตทานกมระบบของทานทเรยกวาเปน “สงฆะ” และสงฆะนนกเปนระบบทมการจดตง เชนวาจะบวชนาค จะพจารณาคด จะลงมตเลอกพระท างานวด กมการด าเนนการตามขอก าหนดทวางไว เชนวา จะตองมองคประชมเทานน เรมตงแตองคประชม ๔ รป เปนอยางนอย แตถาเปนการประชมตดสนเรองส าคญอยางนๆ องคประชมตองเกน

๑๓

กวานน เชน กจการอยางนตองม ๑๐ รปขนไป กจการอยางนนตองม ๒๐ รปขนไป ฯลฯ และในการด าเนนการพจารณาด าเนนเรองใหส าเรจเสรจสน จะตองมผเขารวมอยางนๆ ตองมใครเปนประธาน ตองมผด าเนนการประชมอยางน จะใชเสยงขางมาก หรอใชเสยงเอกฉนทอยางไร ฯลฯ อยางนจงจะเรยกวาระบบการปกครอง ซงในทางพระไมไดมการใชค าวาธรรมาธปไตย ในเรองอยางน

ธรรมาธปไตย เปนเกณฑตดสนใจทน ธรรมาธปไตยคออะไร มนกคอ หลกเกณฑในการตดสนใจ

ของบคคลทอยหรอรวมอยในระบบการปกครองนนบคคลทไปรวมประชมสงฆ หรอไปเขารวมประชมในกจกรรม

ประชาธปไตยใดๆ กตามนน ตวเขาเองแตละคนอาจจะใชเกณฑการตดสนแบบอตตาธปไตย หรอแบบโลกาธปไตย หรอแบบธรรมาธปไตย กได

ลองมองดปฏบตการในกจกรรมของระบบประชาธปไตยส แคเลอกตงน ชาวบานแตละคนกมเกณฑในการตดสนใจของตวเขาเอง

ชาวบานทมาเลอกตงนน ถาคนไหนตดสนใจโดยเอาตวเปนใหญ เอาผลประโยชนของตวเปนใหญ ตดสนใจลงคะแนนโดยเอาผลประโยชนของตวเองเปนหลก นคอเปนอตตาธปไตย* อะไรจะเกดขน * อตตาธปไตย โลกาธปไตย และธรรมาธปไตย ทงสามอยางน จะใชในแงดทงหมด กได ดงเชนในพระไตรปฎก (อง.ตก.๒๐/๔๗๙/๑๘๖) ทแสดงตวอยางไวใหเหนวา เราอาจจะตดสนใจไมท าชวหรอท าความด ดวยค านงถงสถานะหรอศกดศรของตน (อตตาธปไตย) ดวยค านงถงเสยงกลาวขานของผอน (โลกาธปไตย) ดวยค านงถงธรรม (ธรรมาธปไตย) แตแนนอนวา การตดสนใจดวยธรรมาธปไตย ยอมเปนขอทดทสด

ธรรมาธปไตยไมมาฯ๑๔

๑๔

ถาชาวบานคนไหนไดแตคอยฟงเสยงนยม เรยกวาไปตามกระแส ไมมหลกของตวเอง ตดสนใจลงคะแนนแบบเฮไปตามพวก กเปนโลกาธปไตย อะไรจะเกดขน

ทน ถาชาวบานแตละคนทจะเลอกตงนน ตดสนใจโดยตรวจสอบเรองราว สบคนความจรง หาขอมลใหชดเจนถองแท ใชปญญาพจารณาวา ผสมครคนไหนเปนคนด ประพฤตถกตองสจรตชอบธรรม มปญญา มความสามารถ มงหนาท าประโยชนแกสวนรวม แกสงคมประเทศชาต กตดสนใจลงคะแนนไปตามเกณฑของความดงามความถกตองนน นกคอเปนธรรมาธปไตย แลวอะไรจะเกดขน

แตละคนทมารวมในการปกครองระบอบประชาธปไตย อยางเชนชาวบานทกคนทมาเลอกตง พอตดสนใจถกตอง แตละคนนนกเปนธรรมาธปไตยแลว ใชไหม ถาแตละคนเปนธรรมาธปไตยอยางนละก ประชาธปไตยกดไดแนเลย

ไมวากจกรรมการปกครองระบบไหนกตาม กเปนอตตาธปไตย หรอโลกาธปไตย หรอธรรมาธปไตย ไดทงนน แลวแตเกณฑในการตดสนใจของผมอ านาจทจะตดสนใจ แตทน ถาเปนประชาธปไตย กประชาชนทกคนนนแหละมอ านาจทจะท าการตดสนใจ และในการตดสนใจนน แตละคนกมเกณฑในการตดสนใจของตวเอง

ผหวงสถานการ : ถาจะเทยบเปนตวอยางใหเหนชดๆ สมมตวา ถาผมเลอก ส.ส. โดยเพราะ ส.ส.คนนเคยเอาเงนมาใหผม อนนเปนอตตาธปไตย แตถาผมเลอกเพราะวาไดยนวาคนสวนใหญชอบเขา อนนเปนโลกาธปไตย แตถาคดวา เอ… เขาเปนคนดไหม เขาเหมาะ

๑๕

สมทจะเปนหรอไม อนนเปนธรรมาธปไตย อยางนนหรอครบ

จะตดสนใจไดด คนตองมปญญา จงตองมการศกษาพระอาจารย: ถกแลว ธรรมาธปไตย กคอ ตองมปญญารวาอะไรคอความจรง อะไรถกตอง อะไรดงาม แลวจงตดสนลงคะแนนอยางจรงใจไปตามมตของปญญานน

นแหละ พอถงตรงน มนกเปนเรองใหญขนมาทนท คอตองศกษา จงจะมปญญาใหรได

ท าไมการศกษาจงส าคญนกส าหรบระบอบประชาธปไตย กเพราะวา คนจะตดสนใจดวยธรรมาธปไตยได จะตองมการศกษา ใหเกดความรเขาใจ ตงแตรขอมล รความจรงความถกตองในเรองนนๆ วาเปนอยางไร เรมตงแตตองศกษาคนทมาสมครรบเลอกตง วาบคคลนเปนอยางไร มประวตอยางไร เปนคนด เปนคนทเชอถอไววางใจไดไหม เปนคนมอดมคตมฉนทะทจะท างานเพอสวนรวมจรงหรอเปลา

แลวกดตวเองดวยวา ทเรามาเลอกตงน ทเรามาท ากจกรรมน ไมใชเพอประโยชนสวนตวนะ การปกครองนเพอประเทศชาต เพอประโยชนสวนรวม เพอความถกตองดงาม เพอความเปนธรรมในสงคม เปนตน เมอพจารณาธรรมะทงหมดแลวตดสนใจบนเกณฑของธรรมะนน เรยกวา ธรรมาธปไตย

เพราะฉะนน ไมวาจะอยในเรองใดกตาม เราตองตดสนใจบนเกณฑของธรรมาธปไตย เมอมาเปนนายกรฐมนตร กตองถอธรรมเปนใหญในการตดสนใจทกกรณ ถกไหม เกณฑนใชไดในทกกจกรรม ทกกรณเลย

ธรรมาธปไตยไมมาฯ๑๖

๑๖

เปนอนวา ธรรมาธปไตยน ไมใชเปนระบบ แตมนเปนเกณฑการตดสนใจของแตละบคคล มนอยกบตวเลยทเดยว

อ านาจตดสนใจ คอตวก าหนดระบอบการปกครองผหวงสถานการ : ธรรมาธปไตยนเปนคณสมบตของคน ใชไหมครบ?พระอาจารย: จะวาเปนคณสมบต กยงเบาไป มนหนกแนนและจ าเพาะเจาะชดนอยกวาทบอกวาเปนเกณฑการตดสนใจในทกกรณ

จะตองพดกนใหชดวา ในเรองการปกครองน ค าทส าคญอยางยง คอค าวา “อ านาจตดสนใจ”

การใชอ านาจตดสนใจนแหละ เปนตวท าการ ทท าใหการปกครองส าเรจผลเปนความจรงขนมา

ธรรมาธปไตย ท าไมจงส าคญ กเพราะมนเปนเรองของการใชอ านาจตดสนใจ

อ านาจตดสนใจ เปนหวใจของระบบการปกครองนนๆ ใครมอ านาจตดสนใจสงสด นนคอตวก าหนดระบบการปกครองนน

เวลาใหความหมายเปนทางการ เราพดกนวา ประชาธปไตย คอ อ านาจอธปไตย (sovereignty) เปนของประชาชน

จะพดวา อ านาจอธปไตยเปนของประชาชน หรออ านาจอธปไตยเปนของปวงชน หรอจะวาประชาชนเปนใหญในแผนดน กถกทงนน ชาวบานฟงแลวกรสกภมใจวา ทนพวกเราเปนใหญละนะ อาจจะรสกโก แตกดเหมอนจะลอยๆ อย มนไมโยง ไมบงชถงการปฏบต

ทบอกวา ประชาชนเปนใหญนะ เปนใหญอยางไร แคนกยงละ มนไมใชแคเปนใหญอยโกๆ ถามวโกกบความใหญ จะไปไมถงประชาธปไตยสกท

๑๗

ถาพดกนแบบชาวบาน เอาตรงทวานดกวา คอท อ านาจตดสนใจ(decision-making power) อนนจะเหนทางปฏบตทนท

อยางทวาเมอก อ านาจตดสนใจ เปนหวใจของระบบการปกครองใครมอ านาจตดสนใจสงสด นนคอตวก าหนดระบบการปกครองนน

ถาเปนระบบเผดจการ กคอบคคลเดยว ทเรยกวาผเผดจการ หรอผน า มอ านาจในการตดสนใจ

ถาเปนคณาธปไตย กคอหมคณะหรอกลมบคคล เปนผมอ านาจในการตดสนใจ

ถาเปนประชาธปไตย กคอ ประชาชนมอ านาจในการตดสนใจ หรอวา ประชาชนเปนเจาของอ านาจตดสนใจ

ทน ใครมอ านาจในการตดสนใจ กตองใหคนนนตดสนใจบนฐานของธรรมาธปไตย คอตดสนใจดวยเกณฑของธรรมาธปไตย

ตดสนใจดวยปญญา โดยมเจตนาเปนธรรม คอ ธรรมาธปไตยเมอเปนประชาธปไตย หลกบอกวาอ านาจตดสนใจอยท

ประชาชนเมออ านาจตดสนใจอยทประชาชน กตองใหประชาชนตดสน

ใจอยางถกตอง คอตองมธรรมาธปไตยกจงตองมการพฒนาคณภาพของประชาชน เพอใหประชาชน

ผเปนเจาของอ านาจในการตดสนใจนน ท าการตดสนใจดวยปญญาโดยมเจตนาทเปนธรรม และตรงนแหละคอ ธรรมาธปไตย

ตรงนคอหวใจเลยนะ อยาไปนกวาไมส าคญ เพราะวาอ านาจตดสนใจ คอหวใจของการปกครอง และเปนตวก าหนดระบบการปกครอง ใครมอ านาจในการตดสนใจ กตองใหตดสนใจดวยธรรมาธปไตย

ธรรมาธปไตยไมมาฯ๑๘

๑๘

แตไมจบแคน เมอกไดบอกวา การปกครองระบอบประชาธปไตย กคออ านาจตดสนใจอยทประชาชน แตระบอบประชาธปไตยของเราไมใชเปนประเภทประชาธปไตยแบบตรง ทประชาชนใชอ านาจเองโดยตรง เรามประชาธปไตยแบบตวแทน เรองจงมตอไปอกวา มคนทใชอ านาจตดสนใจแทนประชาชน หรอในนามของประชาชน

คนผนจะตองใชอ านาจตดสนใจ โดยสามารถพดไดเตมปากวา เพอประชาชน ในนามของประชาชน หรอแทนประชาชน โดยทวามนเปนการตดสนใจทเปนธรรม กคอตดสนใจเปนธรรมาธปไตย

ทพดนหมายความวา มนไมใชจบแควาประชาชนใชอ านาจตดสนใจ แตมคนทใชอ านาจตดสนใจในนามของประชาชน และตรงนกคอเรามผน า ผปกครอง โดยเฉพาะนายกรฐมนตร

นายกรฐมนตรนเขาตดสนใจในนามของประชาชน หรอแทนประชาชนทงหมด เพราะวาตวแทนของประชาชน คอผแทนราษฎร ทมอ านาจตดสนใจ ไดเอาอ านาจตดสนใจไปมอบไวทนายกรฐมนตร

ในธรรมาธปไตย จะเอาธรรมไหน ไวถกกนตอไปผ หวงสถานการ: ทนธรรมาธปไตยของแตละบคคลเทากนไหมครบ เชน สมมตวากรณการขายหน…พระอาจารย: ออ… ไมมทางเทา แตเราเอาแคนกอนวา ขอใหเขาเอาหลก เอาความจรง เอาความถกตอง คอเอาธรรมนนเอง นตองหนงเลยนะ

หมายความวา ใน ๓ อยาง คอ อตตาธปไตย โลกาธปไตย กบธรรมาธปไตยนน ขอใหเอาธรรมะกอน แลวธรรมะทเอานนจะแค

๑๙

ไหน กมาเถยงกนได แตตองไดเกณฑเรมตนวา คณเอาธรรมนะ คณไมมงทประโยชนสวนตวนะ คณไมมงแคกระแสนยมนะ

คณยอมรบไหมวา คณจะมงเอาธรรมะ เรองนมนพสจนไดนวา จดหมายของคณอยทประโยชนสวนตวหรอไม คณมงจะเอาใจใคร หรอแคไปตามกระแสไหม หรอจะเอาธรรมะคอความจรงถกตองดงามและประโยชนสขทแททจรงทมนคงยงยน

ทน เมอตดสนใจเอาธรรม คอความจรงความถกตองดงาม เอาประโยชนสขทแทแลว ถาความเหนเกยวกบเรองของธรรมยงไมตรงกน กมาถกเถยงกนได

เพอใหชด ขอสรปอกทวาทกคนตองเปนธรรมาธปไตย ทจะตดสนใจเลอกเอาธรรม

เหมอนกน แตธรรมทตางคนตองเลอกเอา อาจจะไมเหมอนกน

- ๓ -กฎคนท า ตองเพอ กฎแหงธรรม

ธรรมชนสอง ตองรองรบธรรมชนหนงผหวงสถานการ : ทนผมเกรงวา ในทางโลกมนจะไมมขอยตอยางในทางธรรมพระอาจารย: ม มนดได เหนได มนมเครองเทยบเคยง กดสวา การตดสนใจในกรณนน มผลประโยชนของตนเองเปนตวก าหนดหรอเปลา หรอแลวแตพวกมากลากไป แคไปตามกระแส หรอวาค านงถงธรรมทเปนหลกการกฎเกณฑกตกา

พดถงกฎเกณฑกตกานน มนไมใชแคกฎเทานน เราตองยอมรบวา กฎเกณฑกตกาอยางเชนกฎหมาย กเปนธรรมอยางหนง แตเปนธรรมชน ๒

กฎหมายเปนธรรมชน ๒ หรอในระดบ ๒ คอในระดบสมมตจงตองท าความเขาใจวา โดยพนฐานนน เรามงเพอ "ธรรม"

แทๆ ทเปนความจรงความถกตองดงามตามสภาวะ หรอตามธรรมดาของมน (ทวาเปนกฎธรรมชาต)

แลวบนพนฐานนน เพอใหธรรมเปนไปและบงเกดผลตอวถชวตและสงคมสมประสงคของเราใหมากทสด เราจงพยายามตงกฎของมนษยขนมา เพอรองรบสนบสนนธรรมทเปนกฎธรรมชาตนน

๒๑

และเรากยอมรบกฎของมนษยทรองรบสนบสนนธรรมนน โดยเรยกมนวาเปน "ธรรม" ดวย

นแหละกจงม "ธรรม" ใน ๒ ขน หรอ ๒ ระดบ คอธรรมแทๆ ในระดบตามสภาวะของมน ทเปนกฎธรรมชาต

(เชนในค าวา “ธรรมสรณะ”) กบธรรม ในระดบสมมต ทเปนกฎของมนษย (เชนในค าวา

“ธรรมศาสตร”)แตเราจะเหนวา หลายครง จะดวยปญญาไมพอ หรอดวย

เจตนาไมซอกตาม ปรากฏวา กฎของมนษย ทเปนธรรมจดตง (สมมต) ไมตรงกบธรรมทแทจรง ไมสอ ไมน าไปใหถงธรรม จงตองมการปรบแกกฎของมนษย เชนกฎหมายนน

เรองกฎมนษย เชนกฎหมายนน เปนปญหากนอยเรอย ในแงปญญาไมพอ กหนกอยแลว ยงในดานเจตนา มนษยบางคนยงใชเลหกลมาจดตงวางตรากฎหมายขน ไมใชเพอธรรม แตเพอสนองประโยชนสวนตวโดยใชอตตาธปไตยเปนตน

เพราะฉะนน กฎหมายจงไมใชวาจะวางใจไดหมด และจงตองมการตรวจตราปรบปรงแกไขอยเรอย

เอาเปนวา ถงอยางไรมนกเปนเรองทพสจนกนได คอวา ในแตละกรณ ขนทหนง บคคลนนมเจตนาอยางไร เขากรชดอยกบตวเอง

ขนทสอง ส าหรบคนอนหรอในทางสงคม กพอดออก อยางทพดกนวา "กรรมเปนเครองสอเจตนา" และในระบอบประชาธปไตย เรากยงมระบบและกระบวนการเพอจดสรรโอกาสทจะตรวจสอบและชแจงกนอก

ธรรมาธปไตยไมมาฯ๒๒

๒๒

ในธรรมาธปไตย ถาเปนผปกครอง ตองเอาธรรมไหนทนมาดในแงการตดสนใจ ทเรามงใหคนเปนธรรมาธปไตย

โดยเอาธรรมเปนเกณฑนน แมวาคนจะหลดพนจากอตตาธปไตยทเอาแตตว และหลดพนจากโลกาธปไตยทไหลไปตามกระแสออกมาไดแลว แมวาเขาจะมงเอาความถกตองตามธรรม แตกมาเจอปญหาอกวา ธรรมทจะเอานนคออะไร แคไหน เพราะธรรมส าหรบแตละคน ส าหรบแตละกลมชน อาจจะไมเหมอนกน หรอไมเทากน

เพราะฉะนนจงมการเนนวา เมอทานมาเปนผปกครองประเทศ ทานจะปฏบตตวอยางชาวบานไมได จะเอาแคกฎกตกาขนธรรมดาของชาวบานหรอแคธรรมของชาวบานไมได ทานตองปฏบตธรรมของผปกครอง ทมงเพอใหสงคมประเทศชาตดงามมความสขความเจรญ เพอประโยชนสวนรวมของประชาชน ทานท างานเพออนนนหรอเปลา หรอทานยงวนวายอยกบเรองประโยชนสวนตว นคนกมองออก

ผ ห ว ง สถานกา ร : ถ าอย างนน ในส วนของธรรมาธปไตยน ธรรมาธปไตยของคนทอยในสถานะทตางกน กจะไมเทากน ไมเหมอนกนใชไหมพระอาจารย: อนน ขอย าทพดเมอก ยกมาพดอกทวา

"ทกคนตองเปนธรรมาธปไตย ทจะตดสนใจเลอกเอาธรรมเหมอนกน แตธรรมทตางคนตองเลอกเอา อาจจะไมเหมอนกน"

ตวอยางงายๆ เรามธรรมะของลก ธรรมะของพอแม ธรรมะของนกเรยน ธรรมะของคร ธรรมะของราษฎร ธรรมะของผครองเมอง ธรรมะของผเลอกตง ธรรมะของผแทนราษฎร ฯลฯ

๒๓

แมกระทงธรรมะของนกธรกจ กบธรรมะของผ บรหารเศรษฐกจของชาต กไมเหมอนกน ไมเทากน

แมแตธรรมอยางเดยวกนทตองปฏบตเหมอนกน บางทความจ าเปนทจะตองปฏบต หรอความคาดหวงในการทจะปฏบต ส าหรบตางคน กอาจจะไมเทากน

ทวานนคอ โดยพนฐานมนเทา แตส าหรบคนทตางสถานะ เรายอมใหในแงวา ส าหรบเรองนๆ เราไมมงหวงจากคนกลมนพวกนหรอระดบนมากนก

อยางเชนธรรมส าหรบพลเมองทกคน วาจะตองเอาใจใสท าประโยชนใหแกประเทศชาต --

ถาเขาเปนชาวบานทวไป การมงหวงในธรรมขอน คอในการถอธรรมะของเขา เรากไมคาดหวง ไมเรยกรองจากเขามาก บางทกเอาเพยงวา เมอคณท ามาหากน จะเอาผลประโยชนอะไร เรากไมวาละ ขอแควา คณอยาไปเบยดเบยนคนอน อยาไปฆาใคร อยาไปลกขโมย อยาไปละเมดตอคนอนชนดทมนชดๆ ออกมากแลวกน สวนการทจะท าประโยชนอะไร เรากอาจจะปลอยใหเปนเรองของตวเขาเอง

แตถาเขาบอกวา ฉนมาสมครเปนผบรหาร ฉนจะมาท าหนาทปกครองประเทศ มนชดอยแลววา เขาตองท าเพอความดงามความเจรญของประเทศชาต เพอประโยชนสขของประชาชน เขาจะมาวนวายกบการหาผลประโยชนตางๆ ไมไดแลว เพราะมนมธรรมของผปกครองมาก ากบอกชนหนง

เมอจะดรวบรด กบอกวา ถาเปนผปกครองแลว คณยดถอหรอตงมนอยในธรรมของผปกครองไหม แลวธรรมะกมเปนระดบ

ธรรมาธปไตยไมมาฯ๒๔

๒๔

เปนขนตอน ซงในทสดกดเจตนาในการตดสนใจทวา เขาเอาธรรมเปนเกณฑ หรอเอาอะไรเปนตวชน าก าหนด

กฎแหงธรรมสมฤทธ เมอกฎคนท ามประสทธภาพผหวงสถานการ: ทน ทผมอานในหนงสอ นตศาสตรแนวพทธ ของทานนน กฎหมายทดทสดคอมนเปนกฎของธรรมชาต และกมกฎหมายทเรารางขนเปนอกระดบหนงนะครบพระอาจารย: กใชอยางนน เหมอนกบทพดมาแลวนนแหละ แตเพอใหสอความหมายกนไดแมนย าชดเจน ไมใหสบสน ตองขอใชถอยค าแบบจ าเพาะอยางเครงครด คอ

กฎแหงความจรงทเปนไปตามธรรมดาของมน เชน ท าเหตปจจยอยางไร กเกดผลทสอดคลองกนอยางนน ถามนษยเบยดเบยนท ารายกน เขากเดอดรอน อยกนไมเปนสข สงคมกวนวายไมสงบ ถามนษยเออเฟอชวยเหลอกน เขากเรงรน อยกนสขส าราญ สงคมกสงบเรยบรอย

กฎแหงความจรงตามธรรมดาอยางน เรยกจ าเพาะลงไปวากฎธรรม หรอกฎธรรมชาต

ทน อกขนหนง เราไมอยากใหคนเดอดรอน ไมตองการใหสงคมวนวายไมสงบ แตเราอยากใหคนอยดสงคมมความรมเยนเปนสข และเรารวามนจะเปนอยางนนได คนจะตองไมเบยดเบยนท ารายกน แตตองเออเฟอชวยเหลอกน เรากจงบญญตจดตงกฎของเราขนมาหามกนคนไมใหเบยดเบยนท ารายกน เชน ตราไววา ใครฆา ใครขโมย จะถกลงโทษอยางนนๆ ฯลฯ

๒๕

กฎทมนษยเราจดตงขนมาอยางน เรยกจ าเพาะลงไปวากฎหมาย หรอกฎมนษย

จะเรยกงายๆ ใหลอกนกไดอยางแรก เรยกวา กฎแหงธรรมอยางหลง เรยกวา กฎคนท าตามทวานจะเหนวา เพอจะใหธรรม ทเปนอดมคต (กฎแหงธรรม)

ซงเปนนามธรรม เปนศกยภาพแหงความจรงในธรรมชาต มนสมฤทธผลเปนความจรงขนมาในสงคมมนษย เรากบญญตจดตงธรรม คอกฎหมาย ทเปนกฎของมนษย (กฎคนท า) ขนมาใหมนษยปฏบตจดการกนได*

กฎธรรม หรอกฎธรรมชาต นนมนแนนอนของมนอยแลว แตปจจยทหลากหลายมมากมาย มนอาจจะสอดแซงแทรกซอนเขามาจนมนษยตามไมทน และท าใหผลเกดขนไมสมประสงคของมนษย

ดงนน มนษยผมปญญาจงจดตงวางแผนของคนขนมา เพอเอาการกระท าของตนเขาไปรวมเปนปจจย ทจะผลกดนกระบวนการแหงเหตปจจยในกฎแหงธรรมนน ใหกอผลสมทตนประสงค * ในพระพทธศาสนา เรองทพดกนอยนส าคญอยางยง --

ธรรมทเปนความจรงแท ซงมอยและเปนไปตามธรรมดาของธรรมชาต ทเปนกฎแหงธรรม ทานเรยกสนๆ วา ธรรม

สวนธรรมทมนษยบญญตจดตงขนเปนกฎเกณฑกตกาหรอกฎหมาย ทเปนกฎของมนษย หรอกฎคนท า ทานใหชอพเศษวา วนย

ธรรมมอยตามธรรมดา พระพทธเจาตรสรและน าหรอยกมาแสดง สวนวนยนน พระพทธเจาทรงบญญตจดวางขน เพอใหธรรมสมฤทธผลเปนประโยชนแกมนษย หรอใหมนษยไดประโยชนมากทสดจากธรรม

ธรรมและวนยรวมกน เรยกวา ธรรมวนย คอทงหมดของพระพทธศาสนา

ธรรมาธปไตยไมมาฯ๒๖

๒๖

แผนการทมนษยจดตงวางขนนน จะเรยกวา กฎหมาย หรอกฎมนษย หรอกฎคนท า กแลวแต ขอส าคญอยทวา มนจะมประสทธภาพใหเกดผลดตามทมนษยตองการแคไหน กอยทคณภาพของปญญาและเจตนาของมนษยเองเปนส าคญ

ปญญาเชอมโยงมนษย ใหถงธรรมดาทเปนความจรงของธรรมชาต ถารจรงทวตลอดชดแจง กเจาะกฎแหงธรรมได

เจตนาชน ามนษย ไปสจดหมายทตนปรารถนา ถาชน ามงตรงไปยงจดหมายทแท กอาจสมฤทธประโยชน แตถาเจตนาไมตรง กคงวนวาย เจตนาจงเปนแกนหรอเปนตวแทนของจรยธรรม

ธรรมาธปไตยกส าเรจดวยเจตนาทเลอกเอาธรรมเทาทปญญาจะบอกใหไดนแหละ

ปญญาและเจตนาจงเปนจดศนยกลางในการพฒนามนษย

กฎหมายเปนสมมต แตเจตนาเปนของจรงผหวงสถานการ: ทน ในบางเรอง มนเปนกฎเกณฑทมนษยคดกตกากนขนเอง อยางเชน ขบรถน จะขบชดซายหรอชดขวาอะไรน มนเปนกฎเกณฑทไมใชเรองของกฎธรรมชาต มนกจะเปนกฎหมายทสมมตกนขนมา ทเราตกลงกนในกลมของประเทศนวาเราจะขบรถชดซาย…พระอาจารย: แตเจตนามนมอย ในการบญญตหรอก าหนดใหขบชดซายหรอขบชดขวานน มนมวตถประสงค ซงเปนธรรมะ กคอเพอความเรยบรอยในการเดนทาง ใหมนแนลงไปวาใครจะไปทางไหน

ผหวงสถานการ: ตรงน ถามองในความเหนของผม มนกคอวา เรองของการเสยภาษมนกเปนเรองกตกาทคดขนมา เปนกตกาทมนษยตกลง

๒๗

กนวา ถาเผอขายหนในตลาดไมตองเสยนะ แตถาอยางนๆ ตองเสย และกฎเกณฑตางๆ อนนมนษยคดขน เพราะฉะนน ผมเขาใจวามนไมเปนกฎธรรมชาต มนเปนกฎสมมต...พระอาจารย: นกฎมนสมมตชดๆ มนชดอยแลว

ผหวงสถานการ: ทน ตรงนแหละครบทจะเปนปญหา เพราะวาวนนถาผมเปนนายกฯ ผมบอกวา กในเมอกฎนเปนกฎทมนษยเราสมมตขน แลวผมกท าทกอยางใหถกตามกฎน ถกกฎหมดเลย คอในกรณของนายกฯ น ถาเราเอาตามกฎหมาย เอาเฉพาะตวหนงสอไปจบน กถกหมดเลย แตถาเอาเจตนาจรงๆ ลกๆ น มนคอเขาเจตนาเลยง โดยอาศยกตกาทมนษยคดขนมา คอตวกฎหมาย เขาเลยงโดยอาศยกตกา ในแงกฎหมายคอความถกตอง

ทน ในกรณอยางนนะ เขากบอกวา อาว… ในธรรมาธปไตยของผมน สมมตผมเปนนายกฯ ผมบอกวาผมท าถกตองแลว เพราะวา ในเมอกตกานมนษยคดขน ผมกท าตามกตกาแลวน ธรรมาธปไตยของเขาแบบนจะไดหรอเปลาพระอาจารย: กไดบอกถงหลกไวแลววา กฎมนษยหรอกฎคนท านนเรามไว เพอสนบสนนใหกฎแหงธรรมสมฤทธผลขนมาในสงคมมนษย แตทคณพดมานน มนตรงขามเลย มนชดอยแลววา เขาไมไดมงธรรมแลว แตเขามงเอากฎหมายหรอกฎมนษยนนมาสนองการหาผลประโยชนของตวเอง หมายความวา เขามองทวาท าอยางไรฉนจะได เออ… ใหกฎนมนเขาทางของฉนเถอะ ฉนกเอา แทนทจะนกวา ท าอยางไรจะใหเกดประโยชนสวนรวม

กฎมนษยนนคนท าขนมา เปนสมมต ใช แตเจตนาเปนของจรง

ธรรมาธปไตยไมมาฯ๒๘

๒๘

ผปกครองตองดแล ใหกฎคนท า น าสผลตามกฎแหงธรรมเรองนคงตองย าตองพดทวนซ าอก ตองขอใหเขาใจชดใหไดอยางทบอกแลววา กฎหมาย กฎมนษย หรอกฎคนท าน เรา

บญญตจดตงหรอตราขน เพอใหกฎแหงธรรมสมฤทธผลเปนประโยชนแกมนษย* เชน เพอใหคนอยกนเปนสขสงบและใหสงคมเจรญมนคง โดยมกตกากนมใหคนท าชว และใหคนทท าชวกไดรบผลชวดวยการถกลงโทษ

พรอมกนนนกมกฎเกณฑขอก าหนดในการสรางสรรค เชน ในการกอสราง การคาขาย การรกษาพยาบาล การบรหารกจการตางๆ ฯลฯ จะตองท าอะไร จะตองไมท าอะไร อยางไร ในขอบเขตแคไหน เปนตน และถาละเมดหรอท าไมไดผลตามทก าหนดนน จะจดการด าเนนการอยางไร

กฎหมาย ซงเปนกฎคนท านจะมความหมาย กตอเมอมนชวยผลกดนหนนน าก ากบใหเกดผลขนตามกฎแหงธรรม ในการท าใหเกดความถกตองดงามและประโยชนสขทมงหมาย

อยางทวาแลวอกนนแหละ คอ จะดวยปญญาไมพอ หรอดวยเจตนาไมผอง หรอดวยทงสองอยางกตาม มบอยๆ ทกฎคนท าไมยง * ความหมายนยลก ของกฎหมาย กฎมนษย หรอกฎคนท า ททานเรยกวา “วนย” นน กคอ การทมนษยนมปญญารเขาใจกฎธรรมชาตหรอกฎแหงธรรมแลว จงเอาตวเขาไปรวมเปนปจจยในกระบวนการแหงเหตปจจยของกฎธรรมชาตนนดวย โดยใชกรรมคอการกระท าของตนผลกดนใหกระบวนการแหงเหตปจจยด าเนนไปยงผลทหมายตามเจตจ านงทสนองเจตนาของตน ทงน ดวยการบญญตจดตงหรอตราขอทจะพงท าและไมท าขนใหสอดคลอง อนเรยกวาเปนกฎ กตกา กฎหมาย ฯลฯ คอ “วนย” นนสมมต และบญญต ของมนษย จงมผลจรงขน ดวยการมาบรรจบกบสภาวะทเปนจรง

ของกฎแหงธรรม ดวยประการฉะน

๒๙

ผลสมฤทธตามกฎแหงธรรม เบยงเบนไป หรอถงกบกอผลรายตรงขามกบความมงหมายทเปนหรอพงเปนเจตนารมณของมน

เหตใหไมสมฤทธอาจเกดขนในขนตอนของการบญญต หรอในขนปฏบตการคอน าไปใช กได

จงมกฎหมายทบญญตอยางด และน าไปใชใหไดผลทดจงมกฎหมายทบญญตอยางด แตน าไปใชใหไดผลทไมดจงมกฎหมายทบญญตไมด และน าไปใชใหไดผลทไมดจงมกฎหมายทบญญตไมด และไมน าไปใชใหไดผลทไมดตรงนแหละทตองทราบวา มนเปนธรรม(ในแงหนาท)ของผ

ปกครอง ทจะดแล จดการ ด าเนนการ ใหมนใจทสดวา การบญญตและการใชกฎหมาย(กฎคนท า)นน จะใหเกดผลทม งหมายตามกฎธรรมชาต(กฎแหงธรรม) อยางมประสทธภาพทสด

จะเปนอยางนนได ผปกครองตองทงมปญญาทพอ (รเขาใจชดเจน เทาทน ทวตลอด) และเจตนาทผอง (สจรต ใฝความจรงถกตองดงาม มงเพอประโยชนสขของประชาชน)

ขอส าคญทสดอยทวา จะตองโยงกฎหมายทเปนกฎคนท า ใหถงกฎแหงธรรมใหได คอตองเอาความไดผลตามกฎแหงธรรม เปนตวตดสนความใชไดหรอความชอบธรรมของกฎหมาย

ถาไมอยางน กฎหมายกไมมความหมายอะไร อาจจะถงกบเปนเครองมอท ารายเบยดเบยนกนกได

เหมอนกบวา เราตองการใชน าและจะท าใหมน ามาถงเราเพอพรอมทจะใชไดตลอดเวลา ทนเรามปญญารธรรมดาธรรมชาตของน าทเปนของเหลวและมการไหลไปไดอยางไรๆ (กฎแหงธรรม) เรากจงวาง

ธรรมาธปไตยไมมาฯ๓๐

๓๐

ระบบตดตงตอเดนทอน าจากแหลงน ามาถงทเราอยอาศย (กฎคนท า/กฎหมาย) เรากท าตามนนและมน าทจะใชไดตามประสงค

แตบางท เราอาจจะจดหาทอน ามา หรอดงเอาทอน าออกมาจากระบบทตดตงนน แลวแทนทจะใชมนเปนเครองน าน ามา เรากลบใชมนเปนเครองมอตอสกนหรอท ารายคนอน

โดยนยน ทอน าอาจกลายเปนไมพลองส าหรบใชตกนได ฉนใด กฎหมายกอาจกลายเปนเครองมอประทษรายเพอนมนษยและท าลายสงคมได ฉนนน

จะเหนวา บางครง แทนทจะใชกฎคนท าเปนเครองสอหรอชวยหนนใหเกดผลตามกฎแหงธรรม คนกลบใชกฎคนท านนเปนเครองหาชองหลบหนจากผลทจะพงเกดขนตามกฎแหงธรรม

พดงายๆ ถากฎหมายไมสอธรรม มนกกลายเปนเพยงกระบวยไวตกเอาผลประโยชนใหตว หรอเปนกระบองไวตหวคนอน อยางนอยกเปนเพยงกระบวนวธทจะหลบหลกหลอกลอเลนแงกน

- ๔ -ธรรมาธปไตยของผปกครอง

ธรรมของนกปกครอง กบ ธรรมของนกธรกจผหวงสถานการ: อยากจะเจาะทกฎหมายภาษพระอาจารย: กฎทจดตงเปนกฎหมายภาษแบบทพดถงอยน เขาวางไวเพอรกษาประโยชนของประเทศของตว บางทกเพอจะเอาเปรยบกนในการแขงขนระหวางประเทศ คอมงวาฉนจะหาหรอรกษาผลประโยชนของประเทศของฉน ฉนกเลยวางกฎหมายแบบน

ถาจะวากนในแงของความเปนธรรมระหวางประเทศ กอกเรองหนงนะ คอในระดบสากล กฎหมายนอาจจะไมเปนธรรมกได แตเอาละ เพอผลประโยชนของประเทศของตวๆ เราและเขากวางกฎหมายกนแบบน

คนทปกครองกตองรแลววากฎหมายนวางไวเพอผลประโยชนของประเทศของใครของมน ตวเรานมหนาทปกครองประเทศ ซงจะตองรกษาผลประโยชนของประเทศของตวเองในระดบทเปนหลกเปนหวหนาเลยทเดยว

เราไมใชเปนเพยงแคชาวบานทไปหาผลประโยชนในการแขงขนระหวางประเทศนน แตเราเปนผน าในการดแลผลประโยชนของประเทศของเรานะ

ฉะนน ตอนน ธรรมหรอหนาทของเรากคอ ตองมงมนในการ

ธรรมาธปไตยไมมาฯ๓๒

๓๒

รกษาผลประโยชนนนอยางเอาจรงเอาจง ถงขนาดทวา อะไรทแมจะเปนผลประโยชนแกตวเอง เรากตองสละได ใชไหม? เพราะวาเปาหมายมนอยทธรรม

แลวในทนกคอธรรมของผปกครองวา ตองท าเพอประโยชนสขของประชาชน ตองท าใหแกบานเมอง จนกระทงแมแตประโยชนสวนตนกสละได อยางททานเดมพนพระชนมชพดวยยทธหตถ

ตรงนแหละ ตองถามวา เจตนารมณทวามานมไหม นคอธรรมาธปไตย ไมใชไปดแคจะเอาแงเอามม แตตองดเจตนารมณทมงธรรม มงเอาความจรงความถกตองดงาม ท าเพอประเทศชาต เพอประโยชนสขของประชาชนอยางแทจรง ดวาอนนมไหม

ผหวงสถานการ : ถามลกลงอกนดหนง ถาผมเปนนกธรกจ ไมไดมสถานะในการเปนผปกครอง เหมอน DTAC ในการขายหนกใชกตกาน คอดอกเบยอนน อนนจะถอวาผดธรรมดวยหรอเปลาพระอาจารย: ผด แตไมจงๆ หมายความวา เมอเขารกษากตกาไมใหผดกฎหมายทเปนกฎมนษย เขากยงไมผดธรรมในระดบคนทวๆ ไป

แตขางในใจ เขาคงมปญญาทรอยกบตววา ในแงความถกตองชอบธรรมเพอประโยชนทแทจรงของชวต ของสงคมประเทศชาตประชาชน ตลอดจนของโลกของธรรมชาต การตดสนใจและท าการของเขาจะมผลในทางดหรอรายหรอไมอยางไร ถารอยเหนอยวามนจะมผลราย เขากผดธรรมในระดบน มากนอยตามสถานะและอตราทรทเปน

อยางไรกด ในกรณน เราไมคาดหวงจากคนทวๆ ไป ผโนนผน

๓๓

มากนก คอเราไมไดถอวาเขาตองถอธรรมของผปกครองประเทศ เขาไมไดอยในฐานะทตองถอธรรมของผปกครอง ทตองท าหนาทของผปกครอง เขาจงพนไป

เรายงตองกาวไปอก สความเปนธรรมและสนตสขทสากลอยางทวาแลว ธรรมมหลายระดบ เชน ธรรมของคฤหสถ

ธรรมของพระภกษ ธรรมของแพทย ธรรมของนกธรกจ ธรรมของผปกครองประเทศ ฯลฯ

ในหลายเรอง พระจะไปท าอยางชาวบาน กไมได อาจจะถงกบถกมองวาไมเปนพระ แลวในกรณทเขาเปนผปกครองประเทศ กตองตงอยในธรรมของผปกครองประเทศ ใชไหม

ทน หลกการของนกธรกจนน ถอผลประโยชนของตวเองเปนใหญ โดยทวาแมจะไมถกธรรมมากนก ไดแความนไมไปเบยดเบยนคนอนชดๆ เขากเอา เพราะวากฎหมายยอมรบความเปนจรงของมนษยอยางน คลายๆ กบวา คนออกกฎหมายกยอมรบในเรองของผลประโยชนทางธรกจ ซงสนองความโลภของบคคล ทสงผลพลอยไดเปนประโยชนตอประเทศชาตสงคมบาง กเลยยอมให

หมายความวา คนออกกฎหมายทฉลาด เขายอมใหแกเรองของความโลภทเปนกเลสของมนษยอยบาง บางทเขาเปดทางใหดวยซ า โดยทวาบางทกใหมความเปนธรรมในระดบมงประโยชนของประเทศของตวเอง แตไมไดค านงถงประเทศอน บางทมงเอาเปรยบประเทศอนดวยซ า

คอ ในระหวางประเทศน กฎหมายอนนๆ ยอมหรอเออใหพอ

ธรรมาธปไตยไมมาฯ๓๔

๓๔

คาของเราไดผลประโยชนดกวาพอคาตางประเทศ หรอวาในเวลาไปแขงขนระหวางประเทศ กใหมโอกาสดกวา แลวพอคากมงเพยงแควาปฏบตใหถกกฎหมายนน กพอแลว

แตเมอใครเปนผปกครองประเทศ ถาเขาละเลยธรรมของผปกครองประเทศ เขาจะถอหลกการของนกธรกจแบบนน มนกผดธรรมของผปกครอง

ผหวงสถานการ: จรงๆ ผมมองวา แมเปนนกธรกจแตไมไดเปนผปกครองน ผมพยายามใชแงมมทางกฎหมายหลบเลยง ผมกไมเปนธรรมพระอาจารย: กผดไปตามอตรา คอนอกจากตองรวาเปนธรรมในระดบไหนแลว ในแตละกรณ มนกเปนสมพทธดวยวา เขาตดสนใจโดยถอประโยชนตนแคไหน โลกาธปไตยแคไหน ธรรมาธปไตยแคไหน

ผหวงสถานการ: ถงบอกวา ในแงของผมทเปนนกธรกจ สงคมไมไดคาดหวงจากผมในระดบทเทากบผปกครองประเทศพระอาจารย: สงคมไมไดคาดหวงดวย และตนเองกไมมหนาทรกษาธรรมขนนนดวย เพราะวาถาเขาอยในสถานะเปนผปกครองประเทศ กตองถอธรรมของผปกครอง เมอเขาเปนนกธรกจ เขากถอธรรมของนกธรกจ อนนเปนธรรมดาอยแลว

แตควรมองใหกวางใหไกลมากกวาน จากทพดมา จะเหนวา ผปกครองทยงใหญในอดตไดท าการทกอยางเพอประโยชนสขของประเทศชาตและประชาชนของตน และในอดตนน แมวาความสมพนธระหวางประเทศยงไมมากนก การเบยดเบยนระหวางประเทศกไดมตลอดมา ผปกครองประเทศกตองดแลประเทศชาตให

๓๕

สงบสขปลอดพนจากการรกรานของตางประเทศดวยครนมาบดน ถงยคโลกาภวตน มการตดตอถงกนทวโลกเปน

เรองสามญ ในการสมพนธระหวางประเทศนน มการคาขายและกจกรรมทกอยางทางเศรษฐกจตอกน แลวกมเรองความไมเปนธรรมจากการเอารดเอาเปรยบกน ตลอดจนการรกรานแอบแฝง เปนปญหาเรอยมา เปนสาเหตส าคญทท าใหโลกไมมสนตภาพ

ในภาวการณอยางน นกปกครองผยงใหญ จะตองกาวตอไป และกาวออกไป ในการเพยรพยายามแกปญหาระหวางประเทศ โดยเฉพาะในการเสรมสรางความเปนธรรมในระดบสากล เพอใหโลกมสนตภาพและใหมวลมนษยมสนตสข

คนไทยไมควรตดจมกนอยแคปญหาจกจกในวงแคบทแสนจ ากด แตควรพฒนาจตใจและปญญาอนกวางใหญไรพรมแดน เพอสรางเสรมแผขยายประโยชนสขของประชาชนไทยรวมกบคนทงโลก

พลกแผนดนไทยได ถาธรรมาธปไตยมาในวนเลอกตงผหวงสถานการ: กรณอยางนคลายวาจะเปนเรองความบกพรองของกฎหมาย กฎหมายมนไมมทจะ perfect มนออกมาอยางนๆ มนกมชองโหวพระอาจารย: จงตองมการปรบแกกฎหมายกนเรอย อนนเปนธรรมดา ไมตองหวงหรอก มแตวา ขอใหผออกกฎหมายและผใชกฎหมายมใจเปนธรรมกอน คอ ไมวาจะอยางไรกตาม ถาท าไมถก มนกกลายเปนวามามงหวงอ านาจเพอจะใชสนองการหาประโยชนตน ซงผดธรรมของนกปกครองโดยตรง

ธรรมาธปไตยไมมาฯ๓๖

๓๖

ตอนนเราก าลงมองธรรม ซงเปนหนาทของผปกครอง คอ ทกคนทอยในสงคมประชาธปไตย กมความรบผดชอบทจะรกษาธรรมอยางนอยกเหนแกประโยชนสขของสงคมสวนรวม ทจะรกษาสงคมทดงามไว แตระดบของความรบผดชอบ ทเปนธรรมของแตละบคคลจะแคไหน กตองวากนไปเปนขนตอน ตามสถานะและบทบาท เปนตน

แตอยางนอย ทกคนกมธรรมทจะตองรบผดชอบในฐานะทเปนราษฎรของสงคมประชาธปไตย เรากตองจบใหไดวา ธรรมของราษฎรทเปนสมาชกคนหนงของสงคมหรอประเทศประชาธปไตยนคออะไร และตองใหประชาชนทกคนมธรรมนใหได แลวกใหเขาเอาธรรมนเปนเกณฑในการตดสนใจ แคนเขากเปนธรรมาธปไตย

ถามธรรมาธปไตยตวเดยวกอยเลย พอถงตอนเลอกตง กแคราษฎรตดสนใจดวยธรรมาธปไตยเทานนแหละ แผนดนกพลกเลยใชไหม ประชาธปไตยตวจรงกเผยโฉมโผลหนาขนมาเลย

แตน จนกระทงเดยวน กยงท าไมไดแมแตขนพนฐาน แคการเลอกตง กวนเวยนกนอยทอตตาธปไตยกบโลกาธปไตย แลวจะเจอหนาประชาธปไตยไดอยางไร

นนะ ธรรมาธปไตยมนส าคญตรงน มนส าคญทเปนเกณฑการตดสนใจในกจกรรมทกอยางของประชาธปไตย เปนตวก าหนดการใชอ านาจตดสนใจในการปกครองระบอบประชาธปไตย จงมความส าคญในขนรากฐานทสด เปนตวแกน เปนตวยน เปนตวส าเรจเดดขาด

ผหวงสถานการ: เพราะฉะนน ในการน าเสนอความคดครงน กควรเสนอในแงทใหทกคนมธรรมาธปไตยในตวเองพระอาจารย: ใช ตองแยกใหชดวา ธรรมาธปไตยน เปนเรองปฏบต

๓๗

การของตวบคคล ซงแนนอนวา ในทสด ทกคน แมแตคนทไมเปนตวของตวเอง กตองตดสนใจดวยตนเอง แมแตอยางงายทสด คนทเชอคนอน กตองตดสนใจเองทจะเชอ และในการตดสนใจนน ถาจะใหไดประชาธปไตย กตองใหทกคนตดสนใจดวยธรรมาธปไตย

ประชาธปไตยทวาน หมายถงประชาธปไตยทด หรอทพงปรารถนา ไมวาคณจะเปนราษฎร หรอเปนผปกครอง ถาจะใหประเทศมประชาธปไตย ตวคณเองตองมธรรมาธปไตย

โดยเฉพาะถาเปนผปกครอง คณตองมธรรมของนกปกครอง ตองท าหนาทของผปกครอง

คณกส ารวจตรวจสอบตวเองสวา คณมไดตดสนใจเพยงบนฐานแหงอ านาจ แตคณไดใชอ านาจตดสนใจบนฐานแหงธรรมของผปกครอง ใชหรอไม นมนตองวดกนเลยทเกณฑการตดสนใจ

ธรรมของผปกครอง ทกแหงมองหาทงนนธรรมซงเปนคณสมบตและหนาทของคนทอยในสถานะและ

บทบาทตางๆ เชน ธรรมของผปกครอง ธรรมของสมณะ ธรรมของแพทย เปนตนน คนปจจบนทอยกบแนวคดตะวนตก โดยเฉพาะพวกฝรงเอง กพดถงค านงกนมาก แตเขามกใชค าวา “จรยธรรม” ซงมความหมายตางเฉพาะ (ตามแนวคดทฝรงเรยกวาแบบแยกสวน)

ยกตวอยาง เชน ฝรงมองวา นกปกครองตองมจรยธรรมบางอยางพเศษหรอเครงครดเหนอกวาคนทวไป เพราะความคดวนจฉย (judgement) ของนกปกครอง อาจชน า ผนเบนชะตากรรม ตลอดจนตดสนความเปนความตายของประเทศชาต เขาจงจะตองงดความประพฤตบางอยาง และเวนจากความเกยวของกบกจการบางประเภท

ธรรมาธปไตยไมมาฯ๓๘

๓๘

เชนทมผลประโยชนซงอาจสงผลกระทบตอการคดวนจฉยนนดวยเหตทวามา นกปกครองและนกการเมองจงตองมมาตรฐาน

ทางจรยธรรมบางอยางสงกวาเกณฑทวไป ซงเขาใชค าวา “higher standard” คอใชมาตรฐานทสงกวา แตกชอบธรรม ไมถอวาเปนมาตรฐานสองชน (double standard)

ดงนน จงปรากฏวา นกการเมองฝรง บางททงทมความประพฤตเสยหายในขนทไมถอเปนเรองส าคญมากส าหรบคนทวไป แตกถกลงโทษหรอถกถอดถอนสถานะ

ตวอยางไมนานนกน คอ เมอป 1989 (พ.ศ.๒๕๓๒) ประธานาธบด George Bush (คนพอ) พอเขาด ารงต าแหนงใหมๆ กเสนอชอ นาย John Tower เปนรฐมนตรวาการกระทรวงกลาโหม แลวกตองเสยหนา เพราะวฒสภาตขอเสนอนนตกไป โดยอางเหตผลขอส าคญวา John Tower เปนคนขเหลา*

ถงแมวาประธานาธบด George Bush จะสเตมท และ John Tower เองกถงกบกลาวค าปฏญาณวา ถาไดรบฉนทานมตเขาด ารงต าแหนง จะเลกสรา วฒสภากหายอมไม กลายเปนกรณแรกใน ๓๐ ปทบคคลซงประธานาธบดขอตงในต าแหนงส าคญ ไมไดรบฉนทานมตจากวฒสภา ตองเปลยนคนใหม (ไดแก Richard B. Cheney) * ค าแถลงเหตผล ทมในรายงานขาวของ น.ส.พ. Time ฉบบ March 06, 1989 ตอนหนงวาดงน

“More important, for a handful of posts such as Secretary of State orDefense, CIA director and National Security Adviser (and, of course,President), a higher standard is legitimate. A Secretary of Education orLabor, or for that matter a Senator or Congressman, who overindulges isunlikely to damage the nation if a sudden crisis breaks. A Secretary ofDefense or CIA director who lacks a clear mind, steady nerves and cooljudgment could cause a disaster.” (อกษรหนา เปนตวเนนโดยผเรยบเรยงหนงสอน)

๓๙

ในเรองความประพฤตทเหมาะสมกบสถานะและบทบาทหนาทของตนนน นอกจากแงทอาจจะตองมมาตรฐานทางจรยธรรมบางอยางสงกวาเกณฑทวไป (higher standard) แลว อกแงหนงกอาจจะตองมจรยธรรมจ าเพาะส าหรบสถานะและบทบาทหนาทนนๆ ดวย ดงเชน สมาชกวฒสภากม senatorial ethics นกหนงสอพมพกม journalistic ethics ตลาการกม judicial ethics เปนตน

ดงตวอยาง เคยมกรณเสยจรยธรรมทลอลนมาก คอ เมอเดอนธนวาคม 1954 (พ.ศ.๒๔๙๗) Senator McCarthy ผเดนดง ไดเดนถอยสความมอดมวยทางการเมอง (political demise) เนองจากวฒสภาอเมรกนไดลงมตประณามเขา วามความประพฤตไมสมควรแกสมาชกวฒสภา (conduct unbecoming a senator) โดยในแถลงมตของวฒสภาใชขอความวา “ท าการขดตอจรยธรรมของสมาชกวฒสภา…” (…acted contrary to senatorial ethics…)

ฝรงตงศพทเฉพาะขนมา เรยกวา ethics แลวกแยกออกไปเปน senatorial ethics บาง journalistic ethics บาง เปนตน และความหมายกแปลกออกไปตามแนวคดแยกสวนของเขาอยางทวาแลว

เมอคนไทยซงมพนฐานความเขาใจตางกบฝรง แตไปคดตามแนวทางของถอยค าฝรงนน แลวแปล ethics ออกมาเปนค าไทยวา “จรยธรรม” กเกดเปนค าใหมขนมา พรอมกบเรมเกดความเขาใจไมชดเจน พอใชกนไปใชกนมา ในทสดกคลมเครอและสบสน

แตถาวาตามหลกของเราเอง กใชค าเดยวงายๆ วา “ธรรม” ซงในกรณน แปลงายๆ วา “หนาทและคณสมบต” หรอ “หนาทและคณธรรม” จากนนจะพดถงธรรมของใคร กวาไป เชนวา ธรรมของผปกครอง ธรรมของตลาการ ธรรมของนายจาง เปนตน

ธรรมาธปไตยไมมาฯ๔๐

๔๐

อยางของเราน มองดนาจะชดเจนด ไมเหนจะนาสงสยวาท าไมคนพวกตางๆ นน จงตองมธรรมของตนๆ ทแตกตางกน และไมเกดความรสกวาจะเปนมาตรฐานสองชนแตอยางใด

ดกนงายๆ วา บคคลใดๆ ไมวาใครกตาม เมอมาเปนตลาการ กจะตองประพฤตตวอยางนๆ ซงแมจะเปนมาตรฐานความประพฤตทสงกวาคนทวไป (higher standard) กไมเปนมาตรฐานสองชน (ไมเปน double standard)

แตถาคนทงหลายทวไปหรอคนพวกหนงมาเปนตลาการแลว ถกก าหนดใหตองประพฤตอยางน ในขณะทบคคลบางคนบางพวกมาเปนตลาการโดยไมตองประพฤตอยางนน นจงจะเปนมาตรฐานสองชน (double standard)

ธรรมของผปกครอง ตามครรลองราชประเพณไทยผหวงสถานการ: ตอนน ธรรมะของผปกครองทานพอจะชวยแนะน า…พระอาจารย: พดงายๆ แบบรวบรด คอ ตองมงเพอประโยชนสขของสวนรวม ของประเทศชาต ของประชาชน

ทจรง ธรรมะของผปกครองตามหลกพระพทธศาสนา ทานแสดงไวมากมาย มทงค าสอนแบบบรรยาย ทงขอความสนๆ เปนคตอยางทเราเรยกกนวาสภาษต และหลกธรรมทจดเปนหมวดๆ ตามจ านวนขอธรรมในแตละชด

ในประเพณการปกครองของไทย ถอมาวา พระมหากษตรย ซงทรงเปนผปกครองราชอาณาจกร ทรงปฏบตหลกธรรมส าคญจ านวนหนงทแสดงไวในพระไตรปฎกและอรรถกถา ซงน ามาจดใหพราหมณอานประกาศในพระราชพธบรมราชาภเษก ถาจะใหสะดวก กยกหลก

๔๑

ธรรมเหลานมาเปนค าตอบไดเลยหลกธรรมส าคญในการปกครอง ทประกาศในพระราชพธบรม

ราชาภเษก เทาทนกไดขณะน ไดแก ราชธรรม ๑๐ (คอทศพธราชธรรม) จกรวรรดวตร ๑๒ ราชสงคหวตถ ๔ และ ราชพละ หรอ ขตตยพละ ๕

แคนกไมนอยแลว*

ทงหมดน ถอไดวามสาระทสรปอยในพระปฐมบรมราชโองการในพระราชพธบรมราชาภเษก (๕ พ.ค. ๒๔๙๓) นนเอง ทวา*�

“เราจะครองแผนดนโดยธรรมเพอประโยชนสขแหงมหาชนชาวสยาม”

* ยงมหลกธรรมหมวดตางๆ อกมากมาย ทถอวาผปกครองพงปฏบต เชน พรหมวหาร ๔, สงคหวตถ ๔, การเวนอคต ๔, สปปรสธรรม ๗, สปปรสธรรม ๘, สาราณยธรรม ๖, อปรหานยธรรม ๗

†* พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช (รชกาลท ๑) ไดทรงประกาศพระราชปณธานในการเสดจขนครองราชย เมอ พ.ศ. ๒๓๒๕ (พระราชนพนธนราศทาดนแดง) วา

ตงใจจะอปถมภก ยอยกพระพทธศาสนาปองกนขอบขณฑสมา รกษาประชาชนและมนตร

- ๕ -เพอธรรม จงตองการปญญา

วธการทางปญญา คอคนหาธรรม จงไมมความรนแรงผหวงสถานการ: เหตการณในตอนนผมจบได ๒ ประเดน ประเดนแรกกคอวา ตอนน รฐบาลกยนยน การชมนมกยนยน มการเผชญหนากน นเปนประเดนแรก ประเดนทสอง คอการปฏรปการเมองตอไป

ในแงการน าเสนอ ส าหรบประเดนแรกทมการเผชญหนากน เรามหลกธรรมอะไรทจะบอก เราควรเสนอทางออกอยางไรใหกบสงคม ในวกฤตทมนเกดขนอยางนครบพระอาจารย: หนงกคอ ตองใชวธการทางปญญา ซงกคอการมงเอาธรรม และไมมความรนแรง นขนทหนง เปนขนพนฐานกอน อนนเปนหลกการทวไปของประชาธปไตย และของธรรมะดวย อนเดยวกน

จากน ดวยการใชวธการทางปญญา กคบไปสการพดจากน โดยท าขอมลตางๆ ใหกระจางชด ไมปกปด พดกนโดยเปดเผย อะไรคอความจรงความถกตองดงามและประโยชนทแทของชวตและสงคม กวากนไป แลวกตดสนใจบนฐานของความจรงความถกตองดงามและประโยชนทแทนน

ผหวงสถานการ: กเทากบวา ใหทงสองฝายหนหนาเขาหากน…พระอาจารย: ตอนน จะหนหนา หรอไมหนหนา เขากถอหลกการ

๔๓

เดยวกนแลว ไมวาจะหนหนาไปทางไหน เขากมหลกการทท าใหเปนอนเดยวกน

ถาจะหนหนาเขาหากน กขอใหหนใจเขาหาธรรม เมอหนหนาเขามาจะไดไมตกน ถาทกฝายหนใจเขาหาธรรม กมความเปนอนหนงอนเดยวกนในทนท

ผหวงสถานการ: สมมตวาอกฝายหนงไมยอมถอหลกการน จะวาอยางไรครบพระอาจารย: เราจะไปท าอยางไรได เรากตองย าอนนเขาไป หมายความวา ในเมอมคนสองพวก เราตองย าใหเขาถอหลกอนน ถาคณไมถอ มนกตองเกดเรอง

ผหวงสถานการ: คอเราน าเสนอแนวทางวาคณตองเอาแบบน หนงคอบนฐานของอนน กมาคยกน ทนถาเผอเขาไมคยกน กบงคบเขาไมได แตเรามแนวทางใหวามนควรจะเปนอยางน...พระอาจารย: เราบอกทางทถกตองใหวามนเปนอยางนแหละ ถาคณจะท าใหถก คณกตองท าแบบน แตถาคณไมท า มนกเรองของคณ ใครจะไปบงคบเขาได กเขาจะตกน

เราบอกวา ถาคณจะเปนประชาธปไตยจรง คณกตองตดสนใจบนฐานของธรรมะ ตองเปนธรรมาธปไตย ถกไหม คณกดซวาอะไรเปนหลกการ อะไรเปนความจรง อะไรเปนความถกตอง คณกพจารณา แตคณจะรจะเขาใจได คณกตองมปญญา

คณจะมปญญาได คณกตองเจรญปญญา หรอพฒนาปญญา ตองมาบอกแจงชแจงหาและใหความรกน มาเจรจากน พดจากน เอา

ธรรมาธปไตยไมมาฯ๔๔

๔๔

ขอมลมาบอกกนใชไหม ไมเชนนนมนจะรขนมาไดอยางไร ปญญามนจะเกดไดอยางไร

เมอกระบวนการแหงปญญาด าเนนไป มนกไมมความรนแรงมนษยในสงคมประชาธปไตยถอหลกการเดยวกนนแหละ ถา

ถอหลกการนมนกไปไดแลว คอประชาธปไตยเรมดวยการใชปญญาและอยบนฐานของธรรม ซงเปนเรองเดยวกน คอ ปญญานนมนมงไปทธรรม มนหาความจรง มนมงใหเขาถงความถกตองดงามและประโยชนทแท มนกไมใชวธการเบยดเบยน ตอจากนขนตอนมนกเดนหนาเปนกระบวนการไปเอง เปนสนตอยในตว

แตทน กระบวนการทจะเปนประชาธปไตยมนถกตดตอนไปเสยกอน เมอถกตดตอนเสยแลว มนกเลยไปไมถงประชาธปไตย ปญหากเลยเกดขน น… ตองใหชดตรงน

รฐธรรมนญมงตงธรรมทจะเปนหลกของสงคมประชาธปไตยผหวงสถานการ: ทน ประเดนทสอง ในการทจะแกไขกตกา คอรฐธรรมนญน เรามแนวคดมหลกทจะน าเสนอในท านองไหนดครบพระอาจารย: หนงกจบหลกใหไดวา รฐธรรมนญมเพออะไร กเอาละวากนสนๆ เราจะปกครองแบบประชาธปไตย มนกตองมหลกมกตกาทจะยดถอรวมกน แลวกตกาทจะยดถอรวมกนของสงคมประชาธปไตยน กมงเพอความดงามของสงคมเพอประโยชนสขของประชาชน และเมอพดใหสน นนกคอมงเพอธรรม

หมายความวา เปนหลกการของประชาธปไตยวาเราตองมกตกาทยดถอรวมกน แตสงคมประชาธปไตยกมงเพอธรรม คอเพอ

๔๕

ความถกตองดงามและประโยชนสขของสวนรวม และการทเรามกตกาทยดถอรวมกน กเพอธรรมทวานเอง

ถงตรงนเรากตองมาดละ คอ ดวา อะไรเปนความจรงความถกตองดงามและประโยชนสขทพงตองการ และหลกการวธการกฎกตกาอะไรจะใหเราลถงภาวะเชนนน นคอธรรมทงนน

ทน เพอใหเขาถงธรรม เราตองใชวธการทางปญญา ไมใชตดสนหรอทกทกวาไปโดยทยงไมทนศกษาเรองใหจะแจง หรอเอาแตความเหนของตวเองโดยไมหาความรใหชดเจน

ตองย าวา อนนขาดมากในสงคมไทย คอ ขาดการศกษาหาขอมลใหเพยงพอ เขาทประชมกนวเนยกนอยกบความเหน ชอบใหความเหน แตไมหาความร สงคมไทยเวลานบกพรองอยางยงในเรองทวา ชอบออกความเหน แตไมหาความร

สมานฉนทส าคญตอประชาธปไตยอกเรองหนง การทเราเปนประชาธปไตย เมอมหลกการรวม

กนนน เรากมองคประกอบอยางหนงขนมาดวย คอ สมานฉนทขอใหเขาใจวา สมานฉนทนไมไดมความหมายวาสามคค มน

เปนอกศพทหนงเวลานบางทเราใช “สมานฉนท” สบสนกบค าวา “สามคค”

สมานฉนทเปนปจจยอยางหนงของสามคค เปนปจจยอนหนงนะ ทจะใหสามคคคอความพรอมเพรยงเกดขนมา ยงไมใชตวความสามคค

“สมานฉนท” แปลวา มความตองการตรงกน ถาคนไมมความตองการตรงกน มนกไปกนไมได

ธรรมาธปไตยไมมาฯ๔๖

๔๖

ในสงคมประชาธปไตยนน คนมความตองการตรงกนรวมกนคอตองการธรรม ตองการความถกตองดงาม ตองการประโยชนสขของสงคม ตองการอยรวมกนในสงคมอยางสงบสข แมแตในดานรปธรรมกตองการระบบทจะใหทกคนมสวนรวม ถาอยางนกมความตองการรวมกน เปนสมานฉนท

เอ… ทแกปญหาภาคใตกนน ไมเหนจะแสดงใหเหนวาสองฝาย หรอกฝายทเกยวของ จะมความตองการตรงกน ไมเหนสมานฉนทปรากฏออกมาเลย ถาจะท าใหสมานฉนท กตองไปท าใหสองฝายหรอกฝายนนมความตองการตรงกน

นกคอ ตองชดกอนวา ความตองการอะไร ทจะตองใหมตรงเสมอเหมอนกน

จะปฏรปการเมอง ผรางรฐธรรมนญตองพฒนาปญญาผหวงสถานการ: ทผมเหนในโครงสรางของรฐธรรมนญฉบบปจจบน ผมมองวาจรงๆ ตวโครงสรางของรฐธรรมนญปจจบนมนใชได คอมการตรวจสอบอ านาจกน โดยใชกระบวนการในระบบประชาธปไตยเชนฝายคานตรวจสอบเสรจ กยงมองคกรอสระทเขา design ขนมาหมด แตปญหาทเกดขนคอการใชกฎหมาย

นายกฯ นเขามา เขารวาองคกรอสระจะเปนองคกรตรวจสอบทมก าลงเขมแขง เพราะฉะนนเขากสงคนเขาไปหมดเลย มนเลยท าใหองคกรอสระเปนหมนไปหมด ตรวจสอบอะไรเขาไมไดเลย

ผมเขาใจวาโครงสรางของกฎหมายมนดอยแลว แตวาคนใชน เนองจากเขาใชวธการ ใชสงทตวเองมอยทกวถทางทจะท าใหองคกร

๔๗

ตรวจสอบนมนออนแอลง ทน ตรงนถาจะแก ผมกไมรจะแกอยางไรเหมอนกน มนอยทส านกของคนใชกฎหมายเสยแลวพระอาจารย: เอาละ ตรงนม ๒ ประเดน

ประเดนหนง กคอ ตามทคณวามานน ตวคนทเขาไปเกยวของในระบบและในกระบวนการนทงหมด แตละคนไมเปนธรรมาธปไตย เรมตนพอคดนะ เจตนากไมดแลว คอคดจะเอาองคกรอสระมาเปนเครองมอสนองเจตนาในการหาผลประโยชนหรออะไรกแลวแตของตนเอง นกไมเปนธรรมาธปไตย และในพวกองคกรอสระนน เสยงทเปนมตออกมา กตดสนใจไมเปนธรรมาธปไตย

ทน สอง มนกเปนบทเรยนแสดงวา การวางกลไกทจะปองกนการรวบอ านาจยงไมรดกมดพอ กตองไปคดหนกละ

หมายความวา โครงสรางทวไปนนบวาดพอสมควร ในการทวาใหมกระบวนการตรวจสอบ มองคกรอะไรตาง ๆ มาคานมาดล แตกลไกทจะปองกนไมใหมการเขามากมอ านาจยงไมดพอ กตองสรางกลไกนขนมา นแหละตรงนคอจดออน

หมายความวา ผวางรฐธรรมนญกตองยอมรบตนเองวาตวนนมองไมถงในบางเรอง เชนไปไวใจในแงนนๆ เกนไป แลวในเรองบางอยางกมองดวยสายตาทตวศกษามาแบบตะวนตก ไมไดมองเหนแลวกไมไดคดใหทน ตอลกษณะนสยจตใจของคนไทย ทจะเอามาใชในการวางกลไกในระบบน เพอจะใหรบมอกนได

เลยกลายเปนวา ไหวพรบปฏภาณนสยของคนไทยไปเอาประโยชนจากระบบแบบฝรงนได คอไป exploit เลย

นกแสดงวา พวกคนทจะมาคดวางกฎหมายรฐธรรมนญ ก

ธรรมาธปไตยไมมาฯ๔๘

๔๘

ตองพฒนาปญญาของตนเองใหเพยงพอเรองนตองยอมรบความจรง และไมประมาทกนใหมาก มนไม

เฉพาะความรไมทนลกษณะจตใจนสยคนไทยเทานนหรอก ความรเกยวกบพนฐานของสงคมไทย และรากเหงาของอารยธรรมในดนแดนแถบน ตลอดจนสภาพปจจบนทเปนปญหา กตองศกษากนใหเพยงพอ

ผหวงสถานการ: ทนมนตรงกนขามกบททานอาจารยพด นกวชาการเขาคดวาฝรงเปนเทวดา จะบงคบคนไทย วสยไทย วถไทยใหตามแบบเขาพระอาจารย: นแหละไดบทเรยนแลวไงเลา มนบอกวาคณไปไมรอดแลว

ตงแตเลอกตง ยนรางรฐธรรมนญ ยงยากจะหวง?ผ หวงสถานการ: อยางตอนรางรฐธรรมนญ สสร.มทเรยนมาจากหลายชาต มทงองกฤษ ฝรงเศส สเปน กตกน ตางคนตางเสนอโครงสรางพระอาจารย : นแหละทว ามอตตาฯ ตางคนเข ามาตางกมอตตาธปไตย ถอตววาตนเองจบจากไหนๆ กเหมไปบาง สงวนทาทดวยกลววาตวจะเสยทาบาง หรอจะเสยหนาแกพวกโนนน เมอมอตตาธปไตยแรง กเลยท าใหการท างานไมไดผลด

ถาคนอยกบปญญาทมงธรรม คอเปนธรรมาธปไตยจรง จะไดผลมาก คอไมถอตว เมอเปนธรรมาธปไตยกมงใหไดผลทจะถงธรรมกแลวกน คอจดหมายมงอยทจะหาความจรงความถกตองดงามและ

๔๙

ประโยชนทแท เมอหาธรรม กหาปญญา เมอตองการธรรม กตองเสรมสรางปญญา ตอนน คณมค าแนะน าอยางไร ฉนฟงหมด

ถาคนมธรรมาธปไตยอยางน กหมดปญหา เพราะจะไมมาถอพรรค ถอพวก ถอกลม ถอแหลง ถอสถาบนอะไร แตมงหามงรมงใหถงธรรม เพอเอาธรรมเปนหลกเปนเกณฑในการตดสนใจ เลยขามพนการถอตวถอพวกไปไดหมด

เพราะฉะนน เกณฑตดสนใจจงส าคญทสด ตงแตชาวบานเรมดวยการเลอกตง กเอาผลประโยชนท ส.ส. มาใหเปนเกณฑตดสนใจ เมอเปนอยางน เกณฑตดสนใจในการเลอก สส. กไมเปนธรรมาธปไตยแลว แตจมกนอยแคอตตาธปไตย และโลกาธปไตย ไปไมถงธรรมาธปไตย ทเปนหวใจของประชาธปไตย

ขนมากระทงผ ร างรฐธรรมนญ ถาตดอย แคยดตวตนเปนอตตาธปไตยบาง หวนไหวไปตามแรงกดดน มอาการทจะท าเพราะเอาอกเอาใจ จนบางทถงขนทอาจจะลวงภยาคต เปนโลกาธปไตยบาง เจอปญหาของรฐธรรมนญทรางเสรจมา แตมไดเจรญปญญาจากบทเรยนของปญหานนเทาทควร จงไปไมถงธรรมาธปไตยบาง ถาอยางน รฐธรรมนญทดและการปฏรปการเมองกหวงไดยากทจะเปนจรง

แมเปนถงจกรพรรด ซงปกครองคนเดยวดวยซ า ทานยงบอกวาตองเปนธรรมาธปไตย ถาจกรพรรดใชเกณฑการตดสนใจเปนอตตาธปไตย กจบเหมอนกน เกณฑตดสนใจของจกรพรรดกตองเปนธรรมาธปไตย

เมอประชาชนทกคนมามสวนรวมในสงคมประชาธปไตย ประชาชนแตละคนนนกตองตดสนใจดวยธรรมาธปไตย เพอให

ธรรมาธปไตยไมมาฯ๕๐

๕๐

ประชาธปไตยเปนจรงขนมา

สงคมไทยเสอมทรดหางไกลจากธรรมาธปไตย?ผหวงสถานการ: มนสมพนธกน อยางทวา นายกฯ นเขาพยายามใชอบายตางๆ มาครอบง า เพอเปลยนคานยมคนไทยใหเปนบรโภคนยม ใหอยภายใตการครอบง าของเขา…พระอาจารย: นกอยในหลกทวามาทงนนแหละ ในเมอคนไมมหลกเกณฑในการตดสนใจ มนกไปตามกระแสหมด ตอนนประชาชนจบหลกอะไรไมได มนพราไปหมด

ผหวงสถานการ: ทกษณท าสงคมใหกลายเปนสงคมใหมแบบทกษณทกแงมมพระอาจารย: คงหมายถงค าทมใครคดขนวา Taksinization?ผหวงสถานการ: ทน วาตามหลกการศกษา โยนโสมนสการทจะใหเปนธรรมาธปไตยมนเกดยาก เพราะนายกฯ น เขาไปสรางสงแวดลอมใหเปนปาปมตรไปหมด มนไมมกลยาณมตรพระอาจารย: นจะกลายเปนการขยายขอบเขตของเรองจนกวางเกนไป แลวกเปนการขยายพวงไปกบปญหาตวบคคล ในทนจะไมใชเวลากบการวจารณตวบคคล และไมขยายขอบเขตของเรองออกไปอกละ เวลากลวงไปมากแลว

เอาเปนวา ทงหมดน พดรวมๆ กจบเขาหลกการพนฐานทงายๆ ชนเดยวเชงเดยวกอน บอกไปไดเลยวา ทกคนตองตดสนใจโดยเอาธรรมเปนหลก พอคนมหลกและอยกบหลกได กไมถกลากไป

๕๑

และเรมรกษาตวไดทน ธรรมะคออะไร กพดงายๆ กอน อยาเพงไปพดลกซง เอา

แควา ธรรมะ คอความจรงความถกตองดงามและประโยชนสขทแทลองถามซวา ทคณจะตดสนใจเลอกน ถาตกลงจะเปน

ธรรมาธปไตย คณเหนวาเขาเอาผลประโยชนมาใหแลวกชอบเขาอยางนเปนธรรมาธปไตยหรอเปลา ถาคณจะเลอกใคร คณรจกเขา รขอมลทเกยวของดแลวหรอยง แลวถาจะเอาความถกตองดงามและประโยชนสข เราคดถงประโยชนสขของคนสวนใหญ หรอมองแคประโยชนของตวเอง อะไรอยางน ตองชกนงาย ๆ ถามไปไดทนทเลย

ผหวงสถานการ : กรณเลอกตงนนะครบ สมมตวาทหนวยเลอกตงน๓-๔ พรรคนมนเลวหมด จะท าอยางไรครบพระอาจารย: กเอาทเลวนอยทสด - นพดไปตามหลก ทจรง เมอเขาใจดแลว จะเอาธรรมาธปไตย กตดสนใจไดเองในขอบเขตทกฎหมายบญญตไวนนแหละ ปญหากอยทวา เรองเลอกตงน ปญหาหมกหมมหนก กปลอยกนมาจนเสยหมดแลว คงตองแกกนใหญ

ฟงทพดทถามมาน เหมอนวาสงคมไทยนเสอมทรดลงไปจากธรรมะอยางหนก ในสภาพทเสอมอยางนน กสอวาคนแทบไมเอาธรรมาธปไตยกนแลว และกเปนเครองบอกดวยวา การฟนฟหรอการกาวไปสประชาธปไตย จะเปนงานทหนกหนาสาหส

- ๖ -หนทางสประชาธปไตยทเปนธรรม

จะท าประชาธปไตยใหเปนธรรม ธรรมาธปไตยกตองมาผ หวงสถานการ: ขออนญาตสรปสถานการณเพอจะตดสนใจ คอตอนนสถานการณมนเลยขนทวาไปแลว โดยสวนตวผมเองไมคดจะเคลอนไหวตอนน

แตมพระกบมคนคนหนงทเคยรวมงานกน เขามาบอกวา ชาวพทธควรจะรวมแสดงความเหน ควรจะเขามามบทบาท เพราะวาเปาหมายของชาวพทธของเรากคอ ปฏรปการเมองครงทสองนตองใหเปนการปฏรปอยางแทจรง ปฏรปใหทงระบอบของประชาธปไตยมคณสมบตของธรรมาธปไตยใหได เกอหนนสงทผมเสนอไปนน

เขาบอกวา ถาอยางนนคณตองไมตกขบวน เราตองแสดงความเหน ทนจะแสดงความเหนอยางไรทจะบอกวาเรากมสวน

แตตอนนอยางทวา สถานการณมนสกงอมเลยขนนนไปหมด ตางคนตางใชอบายเอาชนะกน เพราะฉะนนผมวา ทามกลางฝนตลบเราออกไปนมนตองโดนมองไมแงใดกแงหนง

ทนใจผมเองผมกอยากจะใหแนนอนกอนวาจะไปทางไหน คอใจจรงผมอยากจะทาทายตรงทวา ถาเกดปฏรปการเมองเทยวน เลกกรอบตะวนตกทงหมด ไมตองไปคดในกรอบรฐศาสตรตะวนตกทงหมด คดของเราใหดทสด

๕๓

ถาเอาความเหนของผม คดวา เรองหลกอธปไตย ๓ เราสามารถจะประยกตเรองธรรมาธปไตย มายกระดบประชาธปไตย คอตวโครงสรางเองกท าไดครบ ตวโครงสรางและกลไกนออกแบบใหเออตอธรรมาธปไตยพระอาจารย: พดไปพดมากวนกลบมาทเกาอก บอกแลววา มนจะสบสนและกคลมเครอ และคนจะยง แลวกกลายเปนวา พอพดไปๆ มนเหมอนกบมระบบอกระบบหนง เรยกวาธรรมาธปไตย แลวจะปรบประชาธปไตยใหเปนอยางนน กยงยงใหญเลย แลวเขาจะถามวา จรงๆ แลว ระบบธรรมาธปไตยมนเปนอยางไรนะ คราวนกยงละ ระบบธรรมาธปไตยมนไมม การปกครองคณะสงฆกไมมชออยางน

ผหวงสถานการ: ไมใชระบอบ ผมไมเคยเขยนค าวาระบอบพระอาจารย: ไมใชกไมใช แตตามวธทพดนนกคอจะไปปรบระบบประชาธปไตย ใหเปนธรรมาธปไตย

ผหวงสถานการ: ยกระดบขนมาใหถงขนทมคณสมบตธรรมาธปไตย ทกสวนทเกยวของในประชาธปไตยยกระดบขนมา…พระอาจารย: อนนกไดพดถงแลว มนไมชดหรอก ตองแยกแยะใหชด ประชาธปไตยนนกใหเปนประชาธปไตยทมนถกตอง มนกเปนประชาธปไตยทเปนธรรมเทานนเอง แลวในประชาธปไตยทเปนธรรมนน กตองมธรรมาธปไตยเปนแกน

ใหธรรมาธปไตยเปนแกนของประชาธปไตย กคอ คณตองตดสนใจดวยธรรมาธปไตย เพราะวาในประชาธปไตยนน ไมวากจกรรมไหนกมการตดสนใจทงนน ถกไหม?

ธรรมาธปไตยไมมาฯ๕๔

๕๔

การตดสนใจนเปนเรองส าคญทสด เพราะวาในการท าทกอยางตองมการตดสนใจทงสน จะเดนหนา จะขบเคลอนไปได ตองอาศยการตดสนใจทงนน เรากบอกเลยวา ในทกกจกรรมของประชาธปไตยนน ใหมการตดสนใจดวยธรรมาธปไตย หรอตดสนใจอยางเปนธรรมาธปไตย

เมอวาถงการปกครอง เรากพดใหเตมวา การใชอ านาจตดสนใจน เปนแกนของระบบการปกครอง เมอจะใหเปนระบบประชาธปไตย กเอาการตดสนใจดวยธรรมาธปไตยเปนเกณฑ

เปนอนวา คณตองตดสนใจในทกกจกรรมของประชาธปไตยดวยธรรมาธปไตย กเทานนแหละ

ปญหามแควา ประชาธปไตยทเปนอยน ไมเปนธรรมผ ห วงสถานการ: ทอาจารยพดนเขาใจครบ มนใหคนเปนคนทมธรรมาธปไตย มเกณฑทจะเอามาใช เอาธรรมาธปไตยเปนเกณฑในการตดสนใจ แตทนกลไกตางๆ ทงหลายตามกรอบความคดตะวนตกละ...พระอาจารย: อนนนเราแยกศพทไปเลย อยาไปยง อยาไปปน อยาเอาค าวาธรรมาธปไตยไปใชปะปนกบศพทของเขา เดยวมนจะไปสบสนแมแตกบค าวาประชาธปไตย

ประชาธปไตยเปนระบอบการปกครองแบบหนง ทมการตกลงวาประเทศไทยเรากเอาดวย เราตองชดแมแตวาประชาธปไตยนนเราเอาประเภทไหน แลวมนเปนอยางไร เมอตกลงใชแลว กใหประชาธปไตยนนเปนธรรม เทานนแหละ

๕๕

ผหวงสถานการ: ททานอาจารยวาประชาธปไตยทเปนธรรมน แตกลไกทพฒนามา มนมประวตศาสตรความเปนมาของมน ซงของเราถกครอบดวยความคดตะวนตกพระอาจารย: กนนนะซ

ผหวงสถานการ ๑: อาจารยเสนอแนวคดวาใหลมของตะวนตกหมดผหวงสถานการ ๒: ไมใชลมผหวงสถานการ ๑: คอผมคดวา การทเขาไปเรยนทางตะวนตกมาแลวเอามาเปนแนวคด มนไมใชวาผดผหวงสถานการ ๒: มนโดนครอบง าไง ไมคดตอวาจะท าอยางไรใหมน…ผหวงสถานการ ๑ : อนนนเปนอก step หนง แตการทเขามประสบการณไปเรยนฝรงเศส ไปเรยนอเมรกา ไปเรยนองกฤษมา แลวเอาวธการพวกนนมาเปนตกตา เอามาเปนแบบน ผมคดวาไมผด เพยงแตวาจะเอามาปรบอยางไรใหเหมาะสมกบเรา เหมาะสมกบสภาพของเราพระอาจารย: กนแหละ สรปลงดวยค าวา “ใหประชาธปไตยทน ามาใชมนเปนธรรม” ไมรละ คณจะเอาแบบไหนกตาม แตตองใหมนเปนธรรม เพราะประชาธปไตยทจดกนอยในปจจบนนไมเปนธรรม

ผหวงสถานการ : น มนอยแคนแหละ ไมใชไปสรางความคดเรองระบบธรรมาธปไตยขนแลวกมางง

ผหวงสถานการ ๑ : ในประเดนเรองธรรมาธปไตยน แมจะเปนเผดจการ แตถาตดสนใจดวยธรรมาธปไตย กด ถกไหมครบ ถา

ธรรมาธปไตยไมมาฯ๕๖

๕๖

อยางนคอ ไมอยแคระบบ มนอยทการตดสนใจพระอาจารย: อนนตองวาเปนขนๆ คอ ระบบเผดจการมนกเปนธรรมาธปไตยได เป นอตตาธปไตยได เป นโลกาธปไตยได คณาธปไตยกเชนเดยวกน ประชาธปไตยกเชนเดยวกน แตตกลงตอนนเราเอาระบบประชาธปไตย

เมอเราเอาระบบประชาธปไตย กใหทกคนมสวนรวมในการปกครอง และสวนรวมทจรงทแท กคอสวนรวมในการตดสนใจ โดยมอ านาจตดสนใจดวยเชนเดยวกนทกคน (ถาบอกวามสวนรวม แตไมมอ านาจตดสนใจดวย แลวสวนรวมนนจะเปนจรงไดอยางไร)

เมอทกคนมสวนรวมในการตดสนใจ เราบอกวาทกคนนนตองเปนธรรมาธปไตย ดงนน ทกคนตองตดสนใจดวยธรรมาธปไตย

ผหวงสถานการ: ชดครบ ชดเจนมากพระอาจารย: เขาใจนะ

ผหวงสถานการ: ไมหลงแลว ไมหลงประเดนพระอาจารย: แลวมนจะแยกกนชดไปเลย ไมตองมาสบสนกนอกคอไมตองเอาศพทและแนวคดไปปะปนกน ไมเอาค าวา ธรรมาธปไตยไปปนกบประชาธปไตย ใหผดต าแหนงผดท

เราบอกไดเลยวา คณจดการประชาธปไตยใหเปนธรรมนะเวลานประชาธปไตยไมเปนธรรม แลวจะยกตวอยางกได เชนวา คณไปยดตดความคดของตะวนตก เอาของเขามาเฉย ๆ โดยทไมไดรจรง

เราไมไดวาของตะวนตก ตะวนตกกมดเยอะ แลวทดนนบางอยางกเอามาใชได บางอยางกไมเขากบสภาพแวดลอมของเรา มน

๕๗

เหมาะกบของเขา อนนกวาไป มนเปนสวนของการอธบายรายละเอยด แตจะอยางไรกตาม เมอจดลงตวแลวกคอ ใหมนเปนธรรม

ทจะปฏรปการเมอง กแคจะท าประชาธปไตยใหเปนธรรมผหวงสถานการ: นความเหนของผมเดม อยางทวาองคความรยงไมชด คอผมอยากมคณะท างานซง…พระอาจารย: อนนไมเปนไร เปนรายละเอยด เปนเรองขนปฏบตการ

ผหวงสถานการ: ใจจรงผมไมอยากเผยแพรตอนน สถานการณตอนนดวา เรากไมร จะเปนการเขาไปแทรก ตอนนการน าเสนอคดวามนเสยง มนไมคมกบผลทจะไดพระอาจารย: มนวาไดเปนขนตอน ในแงของการลงลกทเปนรายละเอยดกวากนอกขนหนง แตในแงทจะพดรวมๆ ตอนนเราพดได วาประชาธปไตยทเปนอยตอนนมนไมเปนธรรม เราพดไดไหม กพดไดน มนเหนชดๆ อย เรายกปญหาขนมากอนกได โดยชใหเหนวา เพราะอยางนๆ เราจงบอกวาประชาธปไตยทเปนกนอยนมนไมเปนธรรม

ผ หวงสถานการ: สถานการณตอนนเขาไมสนใจเรองจะปฏรปการเมอง มนยงไมถงขนทจะ…พระอาจารย: ไมใชอยางนน นเราพดถงปญหา คอสภาพบานเมองทมอย จะเปนรฐบาลหรออะไรกแลวแต ทท าอะไรตางๆ ซงเปนตวปญหา

เราอาจจะพดเรมไวกอน แตตองเปนค าพดทชดจะแจงลงไป เรารบสมอางเขากได เราไมจ าเปนตองไปพดเอง นนะ ใครๆ กเหนกนอย ทเขาพดกนอยน ทเขาวากนอยน พดกนสนๆ กคอเขาบอกวา

ธรรมาธปไตยไมมาฯ๕๘

๕๘

ประชาธปไตยมนไมเปนธรรมเราพดไปเลยว า ทคณว ากนอย น คณยอมรบแล วว า

ประชาธปไตยทเปนอยนไมเปนธรรม จรงไหมแลวทวาจะปฏรปการเมองกน ดเหมอนเปนเรองใหญโตนน ก

คอ และกแค จะแกปญหาประชาธปไตยทไมเปนธรรม โดยจะท าใหมนเปนประชาธปไตยทเปนธรรม ใชไหม

ผหวงสถานการ: ถาเปนธรรมมนกไมมปญหาหรอกพระอาจารย: เอาละ เราบอกวา พวกคณทมาพดกนอยน พากนปรารภเรองปญหาประชาธปไตยไมเปนธรรม แลวคณคดวาจะท าอยางไรใหเปนธรรม ตกลบไปเลย

ผหวงสถานการ : ผมคดวาเอาตรงนจดนออกไป ถาประชาธปไตยตงอยบนความเปนธรรม จะไมเกดปญหา แลวเขาจะฝนตลบอยางไร จะฟงไมฟง กเปนอกประเดนหนง

สมมตวาเราเตอนเขาแลว แนวทางมนควรจะเดนอยางนนะ นดทสดนะ แตไมมใครฟงเราเลย วนหลงเมอมปญหา เรากบอกเขาไดวา เราบอกคณแลวนะ วาคณตองเดนทางน คณไมเชอ มนเลยเกดปญหาอยางนพระอาจารย: เราพดไวทหนงกอนได

ผหวงสถานการ : ถาเราพดทหลง เขาจะมองวา เออ! ไอนมาพดโมเม แตเราเตอนเขาแลว ไมมใครเชอเลย ไมฟงเลย คอเราพดไวกอนแลวไง

๕๙

ปญหาคอ ตองใหสงทเราพดน ทเราแนะแนวทางน ตองใหเปนธรรมอยางททานบอก สงทเราพดตองถกตอง เปนเเนวทางทถกตอง ฟงไมฟงเราบงคบเขาไมได เขาจะคดวาเราเปนฝายไหน ไมเปนไรพระอาจารย: แลวทเราพดขนมาน เราจบเอาสงทเขาวาน เราไมไดวาเอง

พวกคณก าลงพดถงประชาธปไตย สรปแลวกคอ คณพดวา ประชาธปไตยทเปนอยนมนไมเปนธรรม

ผหวงสถานการ: วนนเขาประชมกน เดยวเยนน ถาตกลงกนได เขาเปลยนแผนแลว … จะปฏรปการเมอง คอประเดนวา ประชาธปไตยไมเปนธรรม หรอวารฐธรรมนญทตองแก ฝายคานพดมานาน รฐบาลไมยอม นกเพงมายอมวาจะใหปฏรปการเมอง ใหแกรฐธรรมนญพระอาจารย: อนนนเปนเรองของเขา แตเราสรปใหไดเลย

ผหวงสถานการ: ความจรง ทเขาวากนไมใชประเดนหลกนะครบพระอาจารย: อาว... กไมใชซ เราสรปใหเขา คอเขาพดกนอยนน แตเขาสรปไมได ไมตงเปนประเดนชดออกมา

เ ร าช ให เขาเหนว า ทคณพดกนทงหมดนน คอพดว า ประชาธปไตยทเปนอยมนไมเปนธรรม จรงไหม แลวท าไมมนไมเปนธรรม กเพราะวา… อยางนนๆ เหมอนทพดกนมาแลว

- ๗ -น าธรรมาธปไตยมาใหแกประชาธปไตย

จบประเดนใหชดไว ไมวาวนไปกบสถานการณทสบสนผหวงสถานการ: ปญหาเรองประชาธปไตยทไมเปนธรรมน มนเกดมานานแลว มนอย ทามกลางกระแสซงตอนนความร สกของเขากไลทรราชอยางเดยว วาทรราชมนจะไปอยางไร ถาเราไปตอนน ผมวามนไมคม ความเหนของผมนะพระอาจารย: มนอยทเราจะปฏบตแคไหน เราจะพดแคไหนผหวงสถานการ ๒: ไมไดอยทระบบนะ มนอยทตวบคคล มฝายทจะไลกบฝายทพยายามจะอยผหวงสถานการ ๑: กชางเขาซ เปนเรองของเขาไงพระอาจารย: นเราพดหลกการ ไมไดพดถงบคคล เราไมไปพดเรองใคร แลวกไมตองพดมาก พดนดเดยว แตถาค าทพดมนตรงเรองนะ มนหนก พดทงไวเลย แลวไมตองไปท าอะไรมาก

ผหวงสถานการ: พดไปแลว ฟงไมฟงกชางเขา แลวเราขดขนมาพดใหมไดผหวงสถานการ ๒: ถาท า กท าแบบเปนแถลงการณยอๆพระอาจารย: กแลวแต อนนนอาตมาไมตองออกความเหน ไปวากนเอง ขอส าคญอยทวา จะออกในรปไหนกตามแต กเอาสาระทวานเปนหลกการ เปนแนวทาง พดใหมนเขม

๖๑

มองใหกวางใหไกล ไมมองแคคนทอยในวงวนผ หวงสถานการ: ขอผมสรปขนตอนถวายทานอาจารยนดหนงครบ คอตอนนเทาทคดด ทกษณจะอยยาก แตวาจะไปโดยวธไหน เวลาเรวหรอไมเรว แตคดวารนแรง เทยวนคงจะแรงมาก

ฝายทจะไลมนมหลายฝายทไดโอกาส เพราะวาฝายทไมชอบ กลมคนทเสยประโยชน พรรคการเมองทเสยประโยชน และฝายนกวชาการ ซงเปนกลาง และนกวชาการพวกนสวนหนงเคยท างานใหทกษณ กรตนลกหนาบาง

อยางอาจารยชยอนนตมาเขยนน มน าหนกมาก เพราะอาจารยชยอนนตเคยเปนประธานการบนไทย ประธานการไฟฟาฝายผลต อาจารยชยอนนตกรขอมลลก กบอกวาการเลอกตงทผานมาบตรเลอกตงมนพมพหลายชด กเปลยนยกชด

แลวกรณทฉอฉล ใครๆ เขากสรปวา ตอนแรกกยงไมคดอะไรมาก แตพอทกษณเรมอกขนหนงกคอวา เรมทจะเอาตางชาตเขามาครอบง าประเทศไทย ซงอาจารยกทนไมได อยางเชนการบงคบการบนไทยนนะครบ เปดใหแอรเอเชยหลายเสนทาง และแอรเอเชยนายกฯ กถอหนใหญอยในนนรวมลงทนกบสงคโปร

เวลาไปเจรจาท า FTA กบประเทศไหน กไดสทธพเศษดานโทรคมนาคม อยางบงคลาเทศกบออสเตรเลยเนย แตเปนการท าลายรากฐาน อยางไปเจรจา FTA กบออสเตรเลยน พวกทเลยงวว นมววยงตองเททงเลย เพราะวามนถก ทออสเตรเลยขนาดเอามาตงไกล เปนหมนกโล เรายงแพงกวาเขาตงเยอะ...พระอาจารย: เอาละ นเปนรายละเอยด เปนค าบรรยายในเรองความไมซอตรง ไมอย ในธรรมะ ของนกปกครองทม งเรองผล

ธรรมาธปไตยไมมาฯ๖๒

๖๒

ประโยชนสวนตว ถาวาไปกคงยาวไปเรอยทนตอนนกคอรวมความทมนเปนอยางน เราถงใชค าวา

“ประชาธปไตยทเปนอยมนไมเปนธรรม” เรองกอยทวาตองใหคนจบประเดนใหได

พวกทมายงกนอยน บางทยงจบประเดนไมถกเลย ฝายหนงกจะไลทกษณออกใหได อกฝายหนงกตรงขามหรอจะตานพวกทไล ไปๆ มาๆ บางทกจะหาทางแคเอาชนะกน

เรองทนาจะคดกนบางกอยางทวา เรามองกวางระยะยาว นเขาวากนไป เราไมไดเขาไปยงดวย คณเลนงานกนไป ถาสมมตวาทกษณออกไปจรง แลวตอนนมหลกประกนอะไรไหม อยางนอยใหสตวา ท าอยางไรจะใหคนทจะมาแทนทกษณ ทจะมอ านาจใหมน เขาจะไมเปนอยางนอก

เราคดเรองระดบนมากกวาทจะมายงกบ ๒ ฝายททะเลาะกนขณะน เราตองมองระยะยาวกวานน

ทพดกนเวลาน วาทกษณเปนอยางน อยางนอยกลมหนงกวาไมด ไมไดเรอง จงมาไลทกษณ แลวตอไปจะมหลกประกนอะไรวาผทมาแทนจะไมเปนอยางทกษณอก เราตองท างานขนาดนน ตองใหสงคมมทางไปทถก ทจะไดผลในระยะยาว ใหเปนประชาธปไตยทเปนธรรม ซงมประโยชนจรงๆ

ผหวงสถานการ: นขนท ๒พระอาจารย: เราตองพดไวกอน ตองใหสตเขากอนวา คณนยงอยแคนเองหรอ เรองทส าคญคณอยาคดแคนไมได ตองใหเขารวาเขาจะคดอยแคนไมพอ เพราะวาบทเรยนมนมอยแลว มนกหมนเวยนเปน

๖๓

วงจรกนอยแคนแหละ ถาคณท าเสรจแลว คณจะหมนอยแคนหรอ เหนคณหมนกนมาหลายรอบแลว ตอนนกรอบแลว นตองเตอนเขา

นคอ เมอเขามวนวเนยกนอย เราตองมองใหกวางออกไป จะเอาแคไปตกอยในวงวนกบเขาไมได ถาเรามวไปยงอยกบเขา เรากไมมอะไรทจะชวยจะใหแกสงคมได ทงในมตกวาง และมตไกล

เปนอนวา เราตองมองกวาง-คดไกล โดยมใจทใฝสงอยแลว คอใฝธรรมทจะตองเอามาเปนแกนของระบบประชาธปไตย อนไดแกธรรมาธปไตย

แตทงนกไมใชหมายความวา เราจะมองนงเฉยอย ในสถาน-การณอยางน เราตองเตอนตองบอกตองพยายามใหแนวทางทเปนทางออกอยางชอบธรรมแกเขา แตจะเตอนจะบอกอยางไร อนนคอเรองทคณะผมานจะตองไปคดกน

หายวนเมอใด ควรมาจบหลกส าคญทเปนเรองกวางไกลวนนไดพดกนในเรองการปกครองระบอบประชาธปไตย และได

พดถงเรองทถอวาเปนหวใจของการปกครอง คอเรอง การใชอ านาจตดสนใจ ซงมจดส าคญอยทวา ใครมอ านาจตดสนใจ คนนนตองตดสนใจดวยธรรมาธปไตย

ท าไมธรรมาธปไตยจงมความส าคญตอการปกครองระบอบประชาธปไตย กเพราะวา เมอเปนประชาธปไตย อ านาจตดสนใจกอย ทประชาชน เมออ านาจตดสนใจอย ทประชาชน กตองใหประชาชนตดสนใจอยางถกตอง คอตดสนใจดวยธรรมาธปไตย

นแหละ จงต องมธรรมาธปไตย เพ อให ประชาชนมธรรมาธปไตยนนเปนเกณฑในการตดสนใจ

ธรรมาธปไตยไมมาฯ๖๔

๖๔

ผหวงสถานการ: เราเสนอค าวาธรรมาธปไตยตรงนพระอาจารย: กใชนะซ ชจดใหเหนชด ไมใชวากนพราไปหมดจนไมรวาธรรมาธปไตยเปนอะไร เอาไปปะปนกบระบบการปกครองวนวายสบสน

ผหวงสถานการ: สรปยอๆ ขนตอนทจะปฏรปการเมองจรงจงเพอไปสประชาธปไตยทเปนธรรมอยางททานอาจารยวา ใหคนมธรรมาธปไตยในการตดสนใจจรงๆ มนสามารถท ากลไกได เอามาประยกตไดพระอาจารย: การปฏรป ๒ ดาน ตองบรรจบกน

หนง ดานการจดตงวางระบบ ตองจดกลไกอะไรตางๆ ทจะใหมนใจทสดวาการตดสนใจจะเปนไปดวยธรรมาธปไตย มการถวงดลและไมใหมการมาครอบง า เปนตน

ดานนกไมงายเลย การวางกฎกตกา ตงแตรฐธรรมนญลงไปทเดยว ยงมปญหาขาดพรองมชองโหวและบดเบนอยเรอย ซงจะตองวางใหมกลไกทจะก าหนดและก ากบใหไดผลดอยางแนนอนมนใจ แตในทสด การทจะใหไดธรรมรวมทงธรรมาธปไตยในภาคปฏบต กมาขนตอธรรมาธปไตยในใจตงแตของคนผบญญตเอง ทจะมคณภาพแคไหน กเลยเปนเรองวนเวยน และขนตอการปฏรปดานท ๒ อกนนเอง

สอง ดานตวคน ไดแกการศกษาทจะพฒนาบคคล ใหมคณภาพทจะใชเจตนาหรอเจตจ านงทถกตอง ทจะตดสนใจโดยเอาธรรมเปนเกณฑ ทเรยกวาเปนธรรมาธปไตย

ในการตดสนใจ ถาเราไมใหการศกษา ไมพฒนามนษย เมอคนไมมความร ไมมปญญา กงอนแงนคลอนแคลน โอนเอนไปตาม

๖๕

กระแส ถกชกจงหรอแมแตหลอกไดงาย หรอไมกเฮไปตามพวก หรอแมกระทงตามเสยงเลาลอ กลายเปนโลกาธปไตย ถาไมเชนนนกเอาผลประโยชนของตวเองเปนใหญ ถอทฐของตว หรอมองอยแคทตวจะไดจะเปน กลายเปนอตตาธปไตย การตดสนใจของคนทขาดการศกษา จงมกอยกบอตตาธปไตย และโลกาธปไตย

ในทางตรงขาม ถาคนมการศกษาทถกตอง หรอการศกษาทแทแลว กจะเปนคนมคณภาพ คอดทงดานปญญา และดทงดานเจตนาดงทไดย าบอยๆ

๑) มปญญาด คอ รเขาใจเทาทนขอมลขาวสารสถานการณ รจกคด มเหตผล มวจารณญาณ แยกแยะไดวา อะไรเปนความจรงถกตองดงาม ประโยชน-มใชประโยชน เปนตน

๒) มเจตนาด คอ คดสจรต ตงใจด มงพดจาสอสารและท าการในทางทจะชวยเหลอเกอกลสรางสรรค เรมแตหมายมนท าหนาทของตนใหบรสทธบรบรณ

นเปนเกณฑอยางงายๆ ทจะใชตรวจสอบและวดผลการศกษา ดแค ๒ ดานนกนบวาเพยงพอ

ใหการศกษามคณภาพทจะน าธรรมาธปไตย มาใหแกประชาธปไตยผหวงสถานการ: ปจจบนน คนดเหมอนจะหวงกงวลเกยวกบคณภาพของการศกษากนมากพระอาจารย: เทาทมองๆ กน จะเหนวา คนมกบอกวาการศกษาเวลานเนนดานปญญา ใหคนมความร แตพอดกนจรง ทวาปญญากไมคอยตรง มกเอาแคความรขอมลในวงจ ากด บวกกบทกษะจ าเพาะ

ธรรมาธปไตยไมมาฯ๖๖

๖๖

สวนหนง ทจะเอาไปใชท างานอาชพ แตความมเหตผล มวจารณญาณ เปนตน บางทไมไดฝกกน

สวนดานทสอง คอเจตนาหรอเจตจ านง มกจะเลอนลางหรอขาดพรอง ขาดจตส านกทจะใหเจตนาตงแนวมงไปในทางด แทนทจะมเจตนาเปนกศล กลบตรงขาม คอมกเปนไปในทางคดจองหาผลประโยชนใหแกตน มงจะเสพบรโภคบ ารงบ าเรอ ฟงเฟอหลงความโกเก ฮอเฮไปตามกระแส มความคดผวเผนแคสนองคานยม ตอกย ากนแตอตตาธปไตย และโลกาธปไตย

ถาตรวจสอบวดผลออกมาอยางน กไมใชแควาเดกจะสอบตกในการศกษาเทานน แตระบบการศกษาเองไดสอบตกเสยกอนแลว

ถาคนเปนผ ทพฒนาแลวดวยการศกษา มทงปญญาและเจตนาทด กมนใจไดวาเขาจะใชอ านาจตดสนใจทเขามในระบบประชาธปไตย ดวยการตดสนใจทเปนธรรมาธปไตย

แตถามพลเมองทขาดๆ พรองๆ ทางปญญาบาง ทางเจตนาบาง ประชาธปไตยกขาดๆ พรองๆ ไมมหลกประกน แลวกคงเวยนวายอยในวฏสงสารอยางทเปนอยน

สรปวา ถาเจตนาดแลว มปญญาดวย กตดสนใจไดผลดถามปญญา แตเจตนาไมด กเสรจมน กเอาปญญาไปใชหา

ผลประโยชนใหแกตว และท ารายผอนถาเจตนาด แตปญญาไมม กจบเหมอนกน เพราะจะตดสนใจ

ผดพลาดโดยรไมเทาถงการณ แลวกไปไมรอดนเปนจดบรรจบของระบบการปกครอง กบธรรมะ คอความ

จรงความถกตองดงาม ทเปนหลกทวไปอนหนง

๖๗

ผหวงสถานการ: ปญญา กบ เจตนา น เหนเลยวาเปนเรองใหญจรงๆพระอาจารย: ไมใชดแคปญญากบเจตนาในสวนของตวเองเทานน แตปญญานนยงมองดรเขาใจเทาทนเจตนาของผอนทงหลายทรวมอยในระบบประชาธปไตยดวย เชน สามารถพสจนเจตนาของผทใชอ านาจตดสนใจ ดวาเขามเจตนาทเปนธรรมหรอเปลา ตรงนเปนเรองใหญเหมอนกน

จะเหนวา ประชาชนไมคอยมองทเจตนา แตไปมองทอะไรทตวจะได กเลยตดอยแคอตตาธปไตย

ทจรง อยางนอยตองมองสองขนสองดาน เขาจะใหอะไรแกเรา ตอนนคงมองแน แตเขาใหเพออะไร กตองมองดวย เจตนาของเขามงดเพอประโยชนแกประชาชนในฐานะทเราเปนคนหนงทยากจน จงมาชวยยกฐานะ หรอวาเขามงอะไรอก และอะไรอกทวานน ควรเปนทยอมรบไดหรอไม อยางนกเปนขอทจะศกษา

นกคอ เปนเรองของคนในสงคมประชาธปไตยทจะตองใชปญญา ถาไมเชนนน ถงดานเจตนาจะใชได กจะไมสามารถใชอ านาจตดสนใจไดถกตอง

ฉะนน จงตองพฒนาคณภาพของประชาชน เพอใหประชาชนผเปนเจาของอ านาจตดสนใจนน ท าการตดสนใจดวยปญญาโดยมเจตนาทเปนธรรม แลวตรงนแหละคอธรรมาธปไตย

ตอนนกคงไมมองประชาธปไตยกบธรรมาธปไตยปนกนยงอกตอไปแลวผหวงสถานการ : วนนคงจะรบกวนทานมากไปแลว เกอบ ๒ ชวโมง

ขอนมสการ

- ๘ -ธรรมาธปไตย ตอนเดยวจบ*

“ประชาธปไตย” เพงเกดใหมจาก democracyผดสถานการ: ไดทราบวาทานเทศนเรอง…พระอาจารย: ไมมอะไรหรอก พดกนเรอง ประชาธปไตย กบธรรมาธปไตย คณะนนเขารางมาเปนแถลงการณเลยนะ สาระส าคญกคอ จะยกระดบประชาธปไตย ใหเปนธรรมาธปไตย

ก เลยบอกว า ต องพดกนให ชดว า ความหมายของธรรมาธปไตยคออะไรกนแน เพราะมการยกมาอางมาอธบายกนจนกระทงคลมเครอไปหมด ดงจะเหนวา พอจะเอาเขาจรง กไมจะแจงไมเดดขาดลงไป แลวคนกชกจะมองในลกษณะทเปนการเพอฝน

เรองเปนอยางน คอ มการพดกนเหมอนกบวามระบบการปกครองอดมคตทเรยกวาธรรมาธปไตย แตเวลานเราเปนแคประชาธปไตย จงยงตองกาวไปเปนธรรมาธปไตย คลายๆ อยางนน

อกแบบหนง กมองเหมอนกบวา ธรรมาธปไตยเปนคณสมบตสงสดของการปกครองทด จงจะตองพฒนาระบบประชาธปไตยขนไป ใหมคณภาพเปนธรรมาธปไตย * หลงจากมการสนทนาในตอนค าวนท ๒๖ กมภาพนธ ๒๕๔๙ แลว ตอมา ในวนรงขน บงเอญวามผมาเยยมอกคณะหนง ซงไดปรารภเหตการณใหญเดยวกนนน จงไดพดทบทวนสาระของเรองธรรมาธปไตยทไดพดไปแลว เหนวาเนอหาเหมอนเปนค าสรป นาจะเปนประโยชน จงน ามาลงพมพตอทายไวดวย โดยตดเตมตามควร

๖๙

เดยวน คนทพดเรองธรรมาธปไตย มกจะมองในความหมายอยางทวามานน

ความจรง ธรรมาธปไตยมนไมใชระบบการปกครอง แตมนเปนคณธรรมหรอคณสมบตในตวคน กเลยบอกวา นนะ แมแตสงฆะซงเปนสถาบนทพระพทธเจาตงขนเอง กไมมการปกครองทเรยกวา ธรรมาธปไตย ค าวา “ธรรมาธปไตย” ไมใชการปกครองทไหนทงนน แมแตในคณะสงฆ แตมนเปนคณสมบตในตวบคคล

“ธรรมาธปไตย” เปนค าเกาทมอยกอนแลวในพระไตรปฎกโดยมความหมายของมนเองมาแตเดม ทนชอของมนเกดมาคลายเขากบค าใหมทเขาคดบญญตขนมาไมนานนวา “ประชาธปไตย” ซงเปนการบญญตเพอใหเปนค าแปลของค าฝรงวา democracy

เมอเปนค าบญญตขนส าหรบ democracy ค าวา “ประชาธปไตย” กจงตองมความหมายไปตามค าฝรงคอ democracy ทวานนดวย

ทน เมอเวลาผานมา ค าวา “ประชาธปไตย” มการใชดาษดนมาก จนกลายเปนวา คนรจกค าวา “ประชาธปไตย” มากกวาค าวา“ธรรมาธปไตย” พอเจอค า “ธรรมาธปไตย” กเลยชกจะมองความหมายของมนไปในเชงทจะใหเขากบหรอใหอนวตรตามความหมายของค าวา “ประชาธปไตย”

ไปๆ มาๆ “ธรรมาธปไตย” กเลยจะมความหมายทคลมเครอหรอสบสน เพราะยกขนมาพดท ไ ร กมกม เ งาของค าว า“ประชาธปไตย” เขามาพาดผาน

ประชาธปไตยเปนระบอบการปกครอง ซงมเรองของการจดตงวางระบบ มกระบวนการขนตอนระเบยบวธอะไรตางๆ ในการ

ธรรมาธปไตยไมมาฯ๗๐

๗๐

ด าเนนการทเปนรปธรรม ตรงนชดวา ระบบจดตงทวานไมมในธรรมาธปไตย เพราะฉะนน ถาจะไปบอกใหพฒนาประชาธปไตยไปเปนธรรมาธปไตย กย อมมองไมชด แลวถาคนเขาใจผดวาธรรมาธปไตยเปนระบอบเปนระบบ กเลยจะยงกนใหญ

จงตองใหชดวาประชาธปไตยเปนระบอบการปกครอง แลวกไปเทยบกบระบอบการปกครองอนๆ จะเปนระบอบเผดจการ สมบรณาญาสทธราชย คณาธปไตย หรออะไรกวาไป

แลวทน ธรรมาธปไตยคออะไรละ ออ… อนนตองมาดทการตดสนใจของบคคล กเลยตองอธบายกนหนอย

ธรรมาธปไตย เปนเกณฑตดสนใจ ใหไดประชาธปไตยทดตรงนดใหชดนะวา ในการปกครองทกระบอบ มองคประกอบ

ส าคญ คอ อ านาจตดสนใจ อนนเปนตวก าหนดเดดขาดการปกครองระบอบตางๆ ทงหลายนน เมอมองไปใหถงทสด

ตวก าหนดกอยทอ านาจตดสนใจ หมายความวา อ านาจตดสนใจสงสดอยทไหน การปกครองกคอระบอบนน จะเปนระบอบการปกครองไหนกดวาอ านาจตดสนใจสงสดอยทใด

ถาอ านาจตดสนใจอยทบคคลผเดยว กเปน เผดจการถาอ านาจตดสนใจอยทคณะบคคล กเปน คณาธปไตยถาอ านาจตดสนใจอยทประชาชน กเปน ประชาธปไตยตอนน บานเมองของเราน ตกลงกนวาใหเปนประชาธปไตย

อ านาจตดสนใจกจงมาอยทประชาชนทน ปจจบน เรามระบอบประชาธปไตยทมตวแทน ประชาชนก

มอบอ านาจตดสนใจนใหแกพวกตวแทนทพวกตนเลอกตงไปนน แลว

๗๑

ตวแทนหรอผแทน (ส.ส.) เหลาน ยงไปประชมกนเลอกผน าหรอหวหนาผบรหารขนมาใหเปนนายกรฐมนตรคนหนง

กเลยเทากบไปมอบอ านาจตดสนใจ ใหกบคนทเปนนายก-รฐมนตรนน

ดงนน นายกรฐมนตรกจงเปนผมอ านาจในการตดสนใจ และท าการตดสนใจในนามของประชาชน

ถงแมจะไดจดวางกระบวนการในการตดสนใจ และมระบบตรวจสอบถวงดลคานอ านาจ เปนตน (ไมใหนายกรฐมนตรกลายเปนผเผดจการ) แตนายกรฐมนตรกเปนแกนหรอเปนศนยกลางของกระบวนการตดสนใจนนแหละ

ทน ในเมออ านาจตดสนใจเปนสงส าคญ เรยกไดวาเปนหวใจของการปกครองนน มนกเปนเรองส าคญอยางยงวา บคคลผตดสนใจ จะใชอ านาจตดสนใจนน ดวยเอาอะไรเปนตวก าหนด หรอเอาอะไรเปนเกณฑตดสนใจ

นเราดตรงนนะ ไมวาระบอบไหน จะเปนระบอบเผดจการ หรอเปนระบอบคณาธปไตย หรอเปนระบอบประชาธปไตย ในเวลาทใชอ านาจตดสนใจ จะเอาอะไรเปนเกณฑ

ถาเอาตวเอง เอาความยงใหญของตน เอาความทะนงตว เอาทฐความเหนความเชอยดถอสวนตว เอาผลประโยชนของตนเปนเกณฑตดสน กเปนอตตาธปไตย

ถาตดสนใจไปตามกระแสความนยม เสยงเลาลอ หรอแมแตไมเปนตวของตวเอง คอยฟงวาใครจะวาอยางไร อยางทวาแลวแตพวกมากลากไป หรอตามแรงกดดน จะเอาใจเขา จะหาคะแนน หรอตอบแทนการเออประโยชน กเปนโลกาธปไตย

ธรรมาธปไตยไมมาฯ๗๒

๗๒

ถาเอาความจรงความถกตองดงาม หลกการ กฎ กตกา เหตผล ประโยชนทแทจรงของชวตและสงคม เปนเกณฑตดสน โดยใชปญญาหาขอมลตรวจสอบขอเทจจรงและความคดเหนทรบฟงอยางกวางขวาง ใหถองแท ชดเจน และพจารณาอยางดทสด เตมขดแหงสตปญญาจะมองเหนไดดวยความบรสทธใจ กเปนธรรมาธปไตย

ฉะนน ผเผดจการกเปนไดทงอตตาธปไตย โลกาธปไตย และธรรมาธปไตย

คณาธปไตยกเปนไดทงอตตาธปไตย โลกาธปไตย และธรรมาธปไตย

ประชาธปไตยกเช นเดยวกน กเป นได ทงอตตาธปไตย โลกาธปไตย และธรรมาธปไตย

แตทเราตองการ ซงดทสด คอใหเปนธรรมาธปไตยถาผเผดจการใชเกณฑตดสนแบบธรรมาธปไตย กเปนเผดจการ

ทด แตเรากลววาเขาจะตดสนใจไมรอบคอบ เพราะรขอมลไมทวถง หรอปญญาอาจจะไมพอ เปนตน

ถาคณาธปไตยทไหน เปนธรรมาธปไตย มนกยงด คอเปนอยางดทสดของคณาธปไตย แตเราเหนวายงมจดออนอยมาก

ทนเราหวงวา ถาระบอบเปนประชาธปไตย และคนใชอ านาจตดสนใจดวยเกณฑธรรมาธปไตย กจะดทสด

จะเปนอยางนได กตองใหประชาชนทกคนเปนธรรมาธปไตย เพราะประชาชนทกคนมอ านาจตดสนใจ ตงแตเลอกตงเลยทเดยว ทกคนตองตดสนใจเลอกดวยเกณฑธรรมาธปไตย

๗๓

ธรรมาธปไตยของชาวบาน ถกทดสอบครงส าคญวนเลอกตงพอถงวนเลอกตง เราตดสนใจดวยธรรมาธปไตย เลอกใครละ

กใชปญญาพจารณาตรวจตราไลดใหชดทสด ใครพรรคไหนเปนคนดมธรรมมปญญาซอสตยสจรตมงท าประโยชนแกสวนรวมแนนอน กไดตวเลย บอกวาคนนเปนผแทนของเราได

ผแทนเปนอยางไร กแสดงวาผเลอกคงเปนอยางนน ถาผเลอกเปนคนด กคงไดผแทนทเปนคนด ถาผแทนชว กตองสงสยไวกอนวาผเลอกกคงจะชวหรอมคณภาพต า มองไปไดถงทงประเทศ คนชาตอนมองดท ส.ส. ไทย แลวบอกวา คนไทยกคออยางน

พดสนๆ วา ธรรมาธปไตยจะตองเปนเกณฑในการตดสนใจของทกกจกรรมในระบอบประชาธปไตย เรมตงแตการเลอกตง ซงเปนบททดสอบการใชอ านาจตดสนใจครงส าคญยงใหญ ส าหรบประชาชนในระบอบประชาธปไตย

ทน คนทมอ านาจตดสนใจใหญทสด คอผบรหารสงสด ในกรณนกคอนายกรฐมนตร เพราะไดรบมอบความไววางใจใหเปนผใชอ านาจตดสนใจนแทนประชาชน ในนามของประชาชน หรอในนามของประเทศชาตทงหมด

เพราะฉะนน การใชอ านาจตดสนใจของนายกรฐมนตรจงส าคญทสด

ถานายกรฐมนตรผ ท าหนาทตดสนใจแทนประชาชนน ใชอ านาจตดสนใจสงสดนน ดวยเกณฑธรรมาธปไตย กดนะซ กหวงไดวาเขาจะรกษาประเทศชาตไวดวยด และตวเขาเองกจะเปนรฐบรษ

แตถานายกรฐมนตรใชเกณฑอตตาธปไตย หรอโลกาธปไตย

ธรรมาธปไตยไมมาฯ๗๔

๗๔

ในการตดสนใจ แลวไมชาไมนานนก ประเทศชาตกมหวงปนปวนวนวาย และตวเขาเองกจะเปนอะไรทตรงขามกบรฐบรษ

ตอนน เรามประชาธปไตยทวาเปนระบอบการปกครองทดทสด หรอเลวนอยทสดแลว ท าไมจงตองมาโอดครวญแตปญหากนอยเรอย

เรองกคอวา การใชอ านาจตดสนใจมนไปไมค อยจะถงธรรมาธปไตยกนเลย หรอวาธรรมาธปไตยมนไมคอยจะเดนขนมาใหเหนชดทจะท าใหชนใจมนใจ

เมอไรๆ กไดแตนวเนยตดพอตอวา กระทงทะเลาะกนอย ทเรองอตตาธปไตยกบโลกาธปไตยนนแหละ

บางทท าทาจะเอาธรรมาธปไตย แตกอยแคธรรมชนสองทเปนกฎคนท า อางกนอยนน ตดอยแคนน ขนไมคอยถงธรรมแททเปนกฎแหงธรรม กเลยเอาดจรงไมได

เอาละ ระบอบประชาธปไตยจะดได คนตองเปนธรรมาธปไตยระดบชชะตาของประเทศ: ประชาชน ผเปนเจาของอ านาจตดสนใจ แตละคนตองท าการตดสนใจในการเลอกตง ทจะเลอกผ แทนมารบมอบอ านาจตดสนใจของตนไป โดยใชเกณฑธรรมาธปไตยระดบตดสนชะตากรรมของชาต: นายกรฐมนตร และผรวมขบวนการปกครอง ซงใชอ านาจตดสนใจในนามของประชาชน จะตองท าการตดสนใจในการบรหารกจการของประเทศชาต โดยใชเกณฑธรรมาธปไตย

นแหละ ประชาธปไตย กบธรรมาธปไตย มาบรรจบกนทน ถาอยางนจะไมสบสน ไมเชนนนกยงอยนวา จะท าประชาธปไตย ใหเปนธรรมาธปไตยไดอยางไรด

จ าไวเลย ธรรมาธปไตยมใชเปนระบอบทมาแขงกบประชาธปไตยแตธรรมาธปไตยเปนแกนกลาง อยทตรงหวใจของประชาธปไตย พอดๆ

๗๕

ธรรมาธปไตยของนายกรฐมนตร ชชะตาประชาธปไตยผดสถานการ: ชดเจนมาก แตคนเราไมคอยมหลก ไมมหลกคดพระอาจารย: มนตองชดลงไป ขอน ความน หลกน มนอยตรงไหน ทจดไหน ต าแหนงไหน ของเรองนนๆ ตองจบใหได ความชดเจนนส าคญมาก ตองจะแจงชดเจนผดสถานการ: ความจะแจงชดเจนตองทการกระท าดวย คอในการทจะท าตรงนนใหไดพระอาจารย: เรมดวยความชดเจนในการคด แลวกพดออกมาใหชดเจน และท าไดชดเจนตรงจด - คดชด พดชด ท าชด

เรองนส าคญจรงๆ นะ เรองประชาธปไตย กบธรรมาธปไตยนควรจะชด ไมเชนนนจะยงจะมวไปหมด และจะไมหนกแนน ไมมพลง แลวชาวพทธเดยวนกชอบอางกนมากในเรองธรรมาธปไตย

ถาไมชด มนกจะกลายเปนอยางทวาเมอก คอคนขางนอกเขาจะมองไปในแงเปนเรองเพอฝน จบเอามาปฏบตไมได

ทจรง แมแตค าทใชเชงนามธรรมวา "ความเปนประชาธปไตย"ทหลายคนชอบพด กมความหมายแคท านองวาใจกวาง รบฟงคนอน ยอมรบเสยงสวนใหญได ซงไมถงขนเปนตวหลกการ แตธรรมาธปไตยน ถาเขาใจแลว จะเหนวาเปนตวหลกการทชดเปนแกนเลยทเดยว

เอ… นาจะจบเสยท ถงตรงน เราตองก าชบวา นายกรฐมนตรท าหนาทใชอ านาจตดสนใจแทนประชาชน ทานตองเปนธรรมาธปไตย ไมเชนนนประชาธปไตยไมมทางส าเรจ

ประชาธปไตยจะดไมได ถาผ น าค อนายกรฐมนตรไม มธรรมาธปไตย และประชาธปไตยนนกจะไมเปนธรรม

ธรรมาธปไตยไมมาฯ๗๖

๗๖

ประชาธปไตยจะเปนธรรมไมได ถานายกรฐมนตรไมมธรรมาธปไตย

จะพดใหหนกกวานกไดวาประเทศไทยจะเปนประชาธปไตยไมได ถานายกรฐมนตรไมม

ธรรมาธปไตยผดสถานการ: เขาเขยนปายกนวา ใหมจรยธรรม ใหมอยางนนอยางน มนกวางๆ คลมๆ ไมเหนชดลงไปอยางน

แลวธรรมาธปไตย จนถงอตตาธปไตย เรายงไมรเลยวา ทจรง มนเปนเรองทมาจากขางในตว ไมใชระบบ ประชาธปไตยนคอระบอบพระอาจารย: ในทสด ระบอบนจะส าเรจไดดวยตวบคคลนเองผดสถานการ: คอ การใชอ านาจตดสนใจในเรองนน ๆ…

ธรรมาธปไตย พสจนนกบรหารทยงใหญยามฝาวกฤตพระอาจารย: ทพดมาน เปนเรองหลกการทงนน และหลกการมากมายหลายอยาง กเปนเรองทมนษยเรานแหละบญญตจดตงวางกนขน โดยเฉพาะทเดนกคอกฎหมาย ทวาเปนกฎคนท า แลวหลกการจ าพวกกฎคนท าเหลานกออกมาในฐานะเปนตวแทนหรอเปนสอของธรรมและกฎแหงธรรมนนเอง คนจะตองไปใหถงธรรมตวจรงตวแทน

คนทรจกยดกฎคนท า โดยโยงไปถงกฎแหงธรรมได ไมหลง ไมเฉไฉ นบวาเปนคนทยอดเยยม

คนทเขาถงธรรม อยกบธรรม โดยมปญญารธรรม และเจตนาเปนธรรม จะมความมนใจทจตไดดล ซงเปนความมนคงทแทจรง จะใสสวางสะอาดสงบ ไมหวนไหว และมความสขทเปนอสระ

ผบรหารกจการของมนษย ไมวาในระดบใดๆ กตาม จะเปน

๗๗

เรองประเทศชาต หรอหางรานบรษท จะประสบความส าเรจแทจรงได เปนนกบรหารสมบรณ ตอเมอบรหารตลอดลงไปถงกระบวนธรรมชาตทวาน ใหกลมกลนเปนองครวมทบรณาการทวตลอด

เมอเกดเหตการณราย แมจะเปนความขดแยงทรนแรง ถงขนวกฤต นกบรหารทมงธรรม กจะมองเปนโอกาสทจะกาวไปสความสมบรณในการเขาถงบรณภาพแหงธรรม เพราะจะไดสามารถส ารวจตรวจสอบมองเหนจดเหนแงทยงขาดยงพรองทจะไดแกไขจดปรบใหสมบรณ เขาจงไมปฏบตการเชงลบ ทจะสญเสยหรอท าลายพลงงานดวยการววาทตอกรพยายามเอาชนะภายนอก

เมอตงสตและด ารงขนตได ผานพนอารมณความรสกขนเคองเปนตนไปแลว พอกาวสการใชปญญา เขาจะขอบใจพวกคนทมาชโทษให แลวใชโอกาสและพลงงานในทางสรางสรรคใหเตมท แลวเขากจะกาวสงขนไป พรอมดวยชยชนะแท ททกฝายไดดวยกน ทความเปนฝายละลายหายไป และทกอยางดขน คอชยชนะแหงธรรม

ถาตอสเพอเอาชนะกน ดวยความรนแรงหรอเลหกลภายนอก จะไมมทางไดชยชนะแทจรง เพราะความชนะทสญเสยธรรม ไมอาจเปนชยชนะทแท ตราบาปจะคงอย และคงอยยนยาว นานกวาชวตและแมแตชาตวงศของคนทคดวาตนชนะนน

ชยชนะทแทและยงยน ตองเปนชยชนะแหงธรรม และชยชนะโดยธรรมเทานน

ธรรมาธปไตยมา จะแกปญหาไดถกทางผดสถานการ: ท าอยางไรด ตอนนแทนทจะคดแกไขความแตกแยกดเหมอนเขาจะยงแสวงความแตกแยกใหหนกขน

ธรรมาธปไตยไมมาฯ๗๘

๗๘

พระอาจารย: คนทขดแยงกนเกนขด จนกลายเปนแตกแยกแบงฝ ายทะเลาะตอส จะเอาชนะกนนน ถาไมใชเพราะยดถอผลประโยชนทถกกระทบหรออาจจะสญเสย หรอมความตองการซอนแฝงบางอยางแลว กมกเปนเพราะมความยดตดในตวตนของบคคลเปนตนดวยการมองแบบคลมๆ หรอเหมารวม ไมทางบวก กทางลบ แลวกกลายเปนวา ถาเปนบวกกบวกอยางเดยวทงตวทงคน ถาเปนลบกลบอยางเดยวทงตวทงคน ซงโดยทวไปยากทจะเปนจรง

คนทแตกแยกแบงฝายนน ทจรงตางกคงมความหวงดตอประเทศชาตสงคมของตน ถาเขามความหวงดเหมอนกน แตเขามองเหนตางกน กแสดงวาโดยพนฐาน เขายงเปนอนหนงอนเดยวกน

ถาอยางนน เขานาจะเอาความตางทมองเหน ซงบางทกคอสวนเพม มาท าใหเปนประโยชนแกประเทศชาตของตนเทาทจะเปนไปได

การทจะท าอยางนนได กคอ การไมมองแบบเหมารวม ซงหมายความวา ไมมองตดตนอยทตวบคคล อนจะท าใหความเปนฝายเกดขนโดยเกาะอยกบตวบคคลนน แตมองไปทการกระท าของเขา ซงจ าแนกออกไปไดเปนแตละอยางๆ ทจะเหนไดหรอวเคราะหไดวาด-ราย ถก-ผด เปนคณ-เปนโทษ อยางไรๆ โดยใจมงไปทการแกปญหา และท าใหเกดประโยชนสขของสวนรวมประเทศชาต

ทด ทเปนคณ กยอมรบโมทนา ทไมด ทผด ทเปนโทษ กยอมรบตามเปนจรง แลวแกไขหรอปฏบตไปตามธรรม

การปฏบตโดยมองตามทมนเปน และตงวางใจไปตามธรรมอยางน นอกจากจะแกปญหา ชวยใหธรรมเกดขนแลว กชวยใหบคคลนนเจรญงอกงามกาวสความสมบรณยงขนดวย

- ๙ -เกาไป ใหมมา อยาใหเปน เกาแคใด ใหมกคอกน

ถงแมเมองวกฤตไป บานตองไมวกฤตดวยไดยนวา ขณะน สงคมไทยใกลวกฤต คนแตกแยกทะเลาะกน

ไปทว แมแตในครอบครวกแยกพวกแบงฝาย พดเรองการเมองไมได กลายเปนขนเสยงเถยงกนถงขนรนแรง ขาดความสามคค

คนในบาน ในครอบครว หรอคนใกลชดนน ทจรง ถงจะชอบคนละอยาง ถงจะตางเปนคนละพวก ถาอยกบธรรม กพดกนได

วธงายๆ กคอ ถาความเหนไมตรงกน เราตองไมมองทตวคน เราไมดาวาพวกไหนฝายไหน แตเรามองทการกระท าของเขา

เราไมค านงวาคนไหนพวกไหน หรอเปนใครฝายไหนทงนน เราพดถงการกระท าเปนอยางๆ ไป ยกขนมาวเคราะหพจารณากนวาอนนนอยางนน มแงด-แงเสย แงผด-แงถก อยางนนๆ มทางทจะแกไขใหถกตอง หรอปรบปรงใหดยงขนไปไดอยางนนๆ

ถาพดกนอยางน กจะไมมองอะไรแบบเหมารวม อยางทวาถาชอบพวกไหน เขาฝายไหนแลว พวกนนวาอยางไรกถกหมด ฝายนนท าอะไรกดหมด อกฝายผดหมด รายทกอยาง แตเรายงเปนตวของเราเองทวาไปตามธรรม

พรอมนนกไมกลายเปนการเอาชนะกน ซงท าใหยอมกนไมได ยงกวานน ยงไดประโยชนจากสถานการณทไดเอามนมาเปนเครอง

ธรรมาธปไตยไมมาฯ๘๐

๘๐

ฝกความคดของเรา เปนการเจรญปญญาดวยนอกจากไมมาทะเลาะทจะเอาชนะกนในครอบครวหรอในกลม

ยอยแลว เรายงมอะไรทชวยบอกชวยเตอนพวกทเตนออกโรงกนอยใหตรวจดตวเอง และแกไขปรบปรงตวเขาใหดใหถกตองมากขนดวย

ทจรง เมอมองใหด เหตการณรายกมคณคาในแงทมนชจดยกเรองขนมา ชวยใหเรามองเหนปญหารตวรสถานการณ แตพวกเราคนสวนใหญน กยงควรเปนผใหสตแกพวกกลมทเตน เพอใหเขาเปนตวแทนทชอบธรรมของคนสวนใหญไดอยางถกตอง ไมใชใหคนสวนใหญกลายเปนพวกทถกจงหรอแคเตนตามเขา

คนพวกทเตนหรอสกนฝายตางๆ นน ไดท าการในลกษณะทจะยอมรบไดหรอไมวา คนไทยสวนใหญหรอสงคมไทยเปนอยางนน หรอควรจะเปนอยางทเขาแสดงอาการกนนน

ถาเราไมใชคนเฉยโง และเราคดตรงไปตรงมาโดยไมมอคตตอฝายไหน เมอเขาชจดยกเรองใหเราเหนแลว เราอาจจะมองสถานการณไดดกวาเขา และเหนหนทางหรอแงมมในการแกปญหาทเขาไมเหนกได

คนในกลมทเคลอนไหว อาจจะรเรองจ าเพาะเจาะลกกวา แตคนขางนอกอาจจะเหนอะไรๆ กวางขวางครอบคลมกวา คนในกลมอาจจะครนคดเรองแคบเขามาจนมงแคจะเอาชนะอกฝายหนง แตคนขางนอกอาจจะมนอยกบจดหมายทมงเอาชนะปญหา คนในกลมอาจถกสถานการณบบใหใจรมรอนขดเคองเครยดแลวคดไมชดไมรอบคอบแตคนขางนอกอาจจะมใจสงบโลงโปรงคดและมองไดทวตลอดกวา ฯลฯ คนขางนอกจงมสตปญญาทจะเพมใหแกคนในพวกในฝายได

นอกจากใหสตแกเขา ชวยใหเขาปรบปรงตวแลว กเตอนใหเขาไมมวมงแตจะเอาชนะกน จนลมทจะเอาชนะปญหา แตใหเขามงไปท

๘๑

การแกปญหา และถาเปนไปได กใหมงไปทการรวมกนเอาชนะปญหาทกคนตองมหลก ถาเราอยกบหลก คออยกบธรรมะ เรากพดก

วาไปตามธรรม แลวใครหรอพวกไหนฝายไหนมธรรม เปนธรรม เรากอยกบฝายนนพวกนนไปเองในตว

ถาตางฝายหรอทกพวกทกฝายไมถกตอง เมอเราอยกบธรรม ถงเราจะไมพดวาเปนกลาง เรากเปนกลางเองในตว

ในการแบงพวกแบงฝายกนนน มหลกความจรงอยวา การทฝายหนงท าผด ไมไดหมายความวาอกฝายหนงจะถกตอง ความผดหรอความวปรตของคนหนงฝายหนง ไมท าใหอกคนหนงอกพวกหนงจะกลายเปนถกขนมา

คนดกบคนรายทะเลาะกนกม คนดกบคนดทะเลาะกนกม คนรายกบคนรายทะเลาะกนกม คนทตางกกงดกงรายทะเลาะกนกม

มนษยเรามเรองทะเลาะววาทตอส กนมาตงแตยคโบราณดกด าบรรพ ทงทมประสบการณในเรองนมากมาย กยงจมกนอยแคน ถงเวลาทควรจะพฒนากนบาง

ถงวกฤตรอนจะผานไป หากวกฤตลกไมหาย กยงไมไดชยชนะจรงหนกลบมาดทบานและหมญาตวงมตร ซงกคอคนสวนใหญของ

สงคมไทย ทแมจะอยในความเงยบ กก าชะตาของสงคมในระยะยาวถายงพดกนไมได แมแตจะถกกนเกยวกบเรองทคนท า โดยไม

พาดพงตวคน ไมเอาคนเปนตวตง กยงทะเลาะกน ถาอยางนน กยงมเรองอนอกทคงจะพดกนได และนาจะเอามาพดกนดวย แลวกเปนเรองส าคญทมกถกมองขามไปเสยอกดวย

แลวอนนกเปนเรองส าคญทสดในขณะน เพราะวา ขณะทสอง

ธรรมาธปไตยไมมาฯ๘๒

๘๒

พวกหรอหลายฝายทะเลาะกนอยน สวนมากเขากมวแตหมกมนอยกบเรองเฉพาะหนาทเขาถอวาเปนปญหาของเขา ยงถาเขาเขมนหมายจะเอาชนะกนดวย บางทกมดมนจนลมอยางอนหมด ท าใหการงานส าคญของประเทศชาตพลอยชะงกงนไป

คนสวนใหญจะมวหมกจมไปกบเขาไมได สงส าคญยงใหญ คอประโยชนสขของสงคมประเทศชาต ไมใชแคปญหาทเขาทะเลาะกนอยนน การแกปญหาเฉพาะหนากตองคดตองท าไป แตจะละเลยมองขามทงเรองราวและปญหาอนไมได

ยงเขามวหมกมนเรองนกนอย พวกเราในบานในครอบครวกควรชวยสงคมประเทศชาตของเรา โดยยกเอาเรองราวปญหาตางๆ ในบานเมองขนมาคดพจารณาหาทางแกไขไปดวย

ถาพวกททะเลาะกนก าลงแกปญหาสวนหนง เรากชวยเสรมการแกปญหาสวนทขาดหรออาจจะถกมองขามไป แลวผลรวมใหญคอประเทศชาตกจะยงเดนหนาไปตามปกตได

สถานการณปญหารายในขณะน พดกนวาถงขนเปนวกฤตของสงคมไทย ทจรงควรเรยกวาเปนวกฤตรอน เพราะวาทแทนนสงคมไทยเขาสภาวะวกฤตมานานแลว

มปญหาเลวรายมากมายกดกรอนสงคมไทยอยตลอดเวลา ซงควรใสใจคดแกไขกนอยางจรงจงไมนอยกวาปญหาวกฤตรอนนนหรอยงกวาเสยอก เพราะมนเปนรากเหงาของวกฤตรอนนนดวยซ า

ตวอยาง เชน• สงคมไทยเกลอนไปดวยพฤตกรรมหวงลาภลอย นอนคอยโชค รอผลดลบนดาล ไมหวงผลจากการกระท าดวยเรยวแรงความเพยรพยายามของตน

๘๓

• สงคมไทยเตมไปดวยคานยมฟงเฟอ ชอบโกเกอวดกน ฉาบฉวย ออนแอ ขาดความใฝร ไมมวฒนธรรมแสวงปญญา

• สงคมไทยลมหลงบรโภคนยม คนเอาแตเสพบรโภค ไมมนสยเปนนกผลต

• คนไทยมกตนอยแคคอยตามกระแสความเจรญของประเทศทพฒนาแลว เชน ตามฝรง เหอญปน มโลกทศนแคบและวสยทศนจ ากด ขาดความรเทาทนและความมงมนทจะกาวขนไปสการแกปญหาของโลกและการสรางสรรคเพอมนษยชาต

• คนไทยมากมายหมกมนในกาม ปลอยตวมวเมาในเรองเพศและประดาอบายมข จนสดโตงยงกวาวฒนธรรมนอกทตนชอบตามอยาง

• วฒนธรรมไทยเสอมถอยรวดเรว จตใจคนเหยมหนลงไป อาชญากรรมรนแรงแพรระบาดอยางทแทบจะคาดคดไมถง

• ปญหาวยรนหนกหนา ทงเรองเพศ เรองความรนแรง ความเสอมดอยในดานการศกษา เกดปญหาสขภาพจากความหมกมนมวเมาด าเนนชวตผด เชน เปนโรคอวนแตเดกมากขนๆ

• คนไทยมกไมรจกใชเทคโนโลย เอาประโยชนจากขาวสารขอมลไมได แตใชเทคโนโลยและเสพขอมลในทางทเกดโทษ

• การทจรตฉอราษฎรบงหลวงในรปแบบหลากหลายนบวนยงระบาดแพรขยายจนกลายเปนเหมอนของปกตสามญ

ตองยอมรบวา สภาพผโทรมของสงคมอยางน เปนมลเหตอยเบองหลงวกฤตรอนทเราก าลงเผชญอย มนเปนวกฤตทางสงคมทยดเยอ และเปนวกฤตทลกลงไปในชวตจตใจของคน เปนวกฤตแหงคณภาพของคน

ทงทสภาพปญหาเหลานเกาะกนสงคมของเราอยางหนก แตมนกถกละเลย อยางดกแคแตะปญหากนอยางผานๆ ผวเผน ปลอยใหมนสะสมตวจนกลายเปนวกฤตลกทแกไขไดยาก

ธรรมาธปไตยไมมาฯ๘๔

๘๔

วกฤตรอนใหสตแลว จงตนขนมาขจดวกฤตลก ใหสงคมไทยมชยทแทในชวงวกฤตรอนตอนทเหตการณก าลงงวดขนเขามาน กมขาว

ใหญเรองการทบท าลายองคทาวมหาพรหมในศาลทโรงแรมเอราวณเมอเกดเหตการณนประจวบชวงวกฤตรอนนน คนกหวนใจ และ

ไดแปลความหมายกนตางๆ บางโยงไปถงวาเปนลางรายตอประเทศชาต บางวาบงบอกชะตารายของผนนผน รวมแลวกเปนเรองของโหร-ไสย ทมองอยในขอบขายของสภาพจตใจคนไทยอยางทพดขางตน

นาจะมใครสกทานหนงบอกความหมายทสอดคลองกบพรหม-ประวตแหงเอราวณนวา ทาวมหาพรหมไดเสดจมาชวยผคนในสงคมนนานถง ๕๐ ปแลว ทงทรายการกจวตรของพระองคกบอกอยแลววามาประทบทนทกวน เวนวนพระจะไปเฝาพระพทธเจา คนกมแตรอจะขอจะเอาผลประโยชนของตนอยางเดยว ไมเคยสนใจในเรองททาวมหาพรหมเสดจไปเฝาพระพทธเจา ไมใสใจทจะสดบค าสอนของพระพทธเจาและไมคดจะใฝธรรมอยางทาวมหาพรหมบาง เวลาผานมานานครงศตวรรษแลว คนกยงอยกนแคคอยออนวอนขอผล

ทาวมหาพรหมจงทรงระอาและทรงท านมตตกเตอนวา ถาคนไทยยงไมกาวสงขนไปใหถงธรรมบางแลว ตอนไป จะทรงปลกพระองคมงไปทางธรรม จะไมเสดจมาทนอก

เหตการณรายทงหลายทเกดขนมา นาจะกระตกเตอนคนไทยใหไดสต และเจรญปญญา

แทนทจะมวรนแรงกนในการทะเลาะเบาะแวง เราควรเขมแขงในการทจะสรางสรรค และมนกเปนเรองทเรมไดตงแตบดน โดยยกเอาปญหาวกฤตลกขนมาวเคราะหพจารณาหาทางแกปญหารวมกน เรา

๘๕

กจะไดรวมแกปญหาของประเทศชาต โดยทวาขณะทก าลงมการทมตวแกไขวกฤตรอนกนอย เรากแกปญหาวกฤตลกทเปนฐานใหดวย เทากบใหสงคมแกปญหาทงวกฤตรอนและวกฤตลกไปพรอมกน

ไมชานานนก วกฤตรอนจะตองจบลง แลวไมวาเมองไทยจะมรฐบาลใด วกฤตลกกจะยงคงอย แลวเรากจะตองเดอดรอนกบมนตอไป

บางรฐบาล แมในยามปกต กอาจจะคดและท าการโดยไมแยบคาย แลวเสรมเตมวกฤตลกใหซ าหนกลงไปอก

ถายงไมมการแกไขวกฤตลกนนอยางจรงจง มนกจะน าเราไปสวกฤตรอนครงใหม ท าใหสงคมหมนเวยนอยในวงจรบาป

ถงจะมวนทพดไดวา วกฤตรอนจบแลว ประชาธปไตยฟนคนมา แตถาวกฤตลกยงอย เราจะมประชาธปไตยทนาภมใจไดจรงหรอ มนจะเปนเพยงประชาธปไตยคณภาพต า ของสงคมทเปนเหยอในโลกแหงทนนยม ทถกซดพดพาลอยไปในกระแสโลกาภวตน เปนสงคมทถกกระท า ไมสามารถเปนผน าทมอะไรใหแกอารยธรรมของโลก

ถาใสใจทจะแกไขปญหาและเขมแขงในการสรางสรรคจรง ไมวาใครจะมาเปนรฐบาล คนไทยจะตองเรยกรองแนะน าอยางเอาจรงเอาจงใหรฐและใหสงคมตองมงมนในการแกปญหาวกฤตลกน

จะตองเรยกรองและเรงรด ใหมการพฒนาคณภาพคนไทยอยางจรงจง ทจะชวยใหสงคมไทยไมตองมาหวาดหวนเสยงภยกบปญหาวกฤตรอนอยางนอก กบทงใหสามารถมความภมใจมนใจในประเทศชาตของตน วามสงคมทเจรญมนคง อนเออตอการพฒนาของชวตจตปญญา โดยมประชาธปไตยทควรแกความหมายอยางแทจรง

ธรรมาธิปไตยไม่มา...

Documents

à¹€à¸£à¸·à¹ˆà¸à¸‡ android...

à¸ˆà¸à¸à¹‚à¸ˆà¸£à¸ˆà¸à¸à¸£à¸²à¸à¸±à¸™à¸¢à¹Œ...

à¸à¹ˆà¸²à¸™à¸ˆà¸µà¸...

à¸§à¸´à¸™à¸±à¸¢:...

à¸à¸—à¸„à¸§à¸²à¸...

à¸›à¸±à¸à¸ˆà¸à¸«à¸²à¹‚à¸ˆà¸£...

à¸ˆà¸à¸à¹‚à¸ˆà¸£à¸ˆà¸à¸à¸£à¸²à¸à¸±à¸™à¸¢à¹Œ...

à¸ˆà¸”à¸«à¸à¸²à¸¢à¸‚à¹ˆà¸²à¸§...