AMORIS PLATONICI EXPOSITIO.

QUAM

V E N IA AM PL. F A C . PIIILOS. IJPSAL.

M ODESTE PR O PO N IT

M ac . P E T R U S S P O R S É IV,AD GYMNAS. CALM. LECT. PHILOS.

R E S P O N D E N T E

JACOBO LEONARDO E L U E M U S,H o lm ie n si

IN A U D IT . G U STA V . M AJORI D . XXIV NOV. MDCCCXLIX

it. \ • M. s.

P . I l l

— — ■ _________ - - A . " - —

U P S A LI A E ,EX C U D E B A N T R E G IA E A C A D EM IA E T Y PO G R A P H E

K

D c Huldaste Föräldrar

»f

JA C O B L E O N A R D .

ciems Phædrum, pudore captus in dicendo impedi- retiur. Unde sequitur, ut Socrates ipse suam ora- tiomem turpem esse existimaverit, quod etiam ex iis, quæ ille, orationem suam de amore coelesti inctepturus, dicebat, luculentissime apparet. So- crattes narrat, sibi flumen transituro, dæmonium et soliitum signum factum esse. Vocem audire sibi visius est, quæ se abire vetabat, antequam expia- verrit, quasi aliquid deliquerit erga Deum. ”Sum igitmr vates quidem, inquit, ut nequaquam bonus, sedi tamen quantum ad me sufficiens; clare itaque jami intelligo delictum meum, si quidem, o amice, præesagii quiddam etiam est in animo (fiavTvtov ys r) ipt^yrj.) Me enim commovit et antea, dum loqtuebar, unde quodammodo verebar, ne, cum forte apucd Deos deliquerim, apud homines gloriam consequar.” Phæd. ”Quid est?” So. ”Gravem, o Phaedre, gravem (ôeivov) sermonem et tu attulisti et une dicere compulisti.” Phæd. ”Ouonam pacto?” So. ”Stultum et quodammodo impium; quo quis graivior esse potest?” Postquam Socrates in bis oraitionibus vituperandis aliquamdiu perseveravit, inqiuit: ”mihi igitur, o amice, expiari necesse est. Est autem bis, qui confabulando peccant, expiatio quaedam vetus, quam Homerus non novit, sed Ste- siclliorus. Oculis enim privatus ob Helenæ vituperationem, non cœcitatis caussam, ut Homerus, igmoravit, sed utpote musicus eam agnovit, itaque stattim illa fecit carmina : ”non verus sermo ille fuitt; nec navibus altis exsisti fugiens, nee adisti Pargarna Trcyte” Atque ita edito poemate, quaim palinodiam vocant, id est, cantum contrarium, condestim visum recuperavit amissum. Ego autem in hoc ero utrisque sapientior, quod, antequam ac- cidiit mihi quidquam mali ob amoris vituperationem

conabor illi palinodiam reddere, et quidem apeirto capite, non, ut supra, ob verecundiam velato.”

Socrates, a Phædro, ut diceret, oratus, ita orsus est.

’Eia! ubi mihi puer ille adest, ad quem «superiorem sermonem habui, ut hunc etiam audi i at? ne, si minus commode audiat, temere non amamti obtemperet (xaPl6apevoœ- cppuvei.) Si enim simpliciter verum esset, finro- rem esse malum ( jo p a v i a v x a x o v e i r a i ,) reicte a nobis dictum fuisset; nunc autem maxima bomo- rum nobis Jiunt per furorem, divino quodam miu- nere concessum (— Sia p a v ia g , S e ia pevToi iSo- 6ei SiSojuevrjç.) Posthac furorem summopere hau- dat, bonaque ab eo hominibus nata, prolixe emunierat. Nam et quæ in Delphis futura vates piræ- dicit, et quæ in Dodona sacerdotes, furentes fe eia

pou p a yiyvrjrai,) ita existimantes nomen ei indiderunt; at nunc juniores, isti r interjecta littera, im perite nimium, manticen dixerunt (— pavnxrjv exoxXeoav.)

Laudibus furoris ita celebratis, ad amorem, funorem ordine quartum et postremum ') , transit.

Non pro utilitate amantis et amati amor a Diis coniceditur (ovx ett axpeXeia o epooç tco epœvTi xaii too tpojjuEVOD ex S eœ v etcittehttetoli?) Nunc ver o nobis ostendendum est contra, pro felicitate majxima hujuscemodi furorem a Diis hominibus ess

Immortalitas animi ex eo, quod se ipsum sem per movet, demonstratur. ”Omnis anima immortalis est.” Ouod enim semper movetur, immortale est, quod vero aliud movet ab alioque movetur, cum terminum habeat motus, terminum habeait et vitæ. Solum ergo quod se ipsum movet, quia nunquam cessat moveri, aliisque, quæcunque moventur, fons est et principium movendi. Principium autem sine ortu est. Quidquid generatur ex eo oriri necesse est, ipsum ex nullo. Cum vero absque ortu, et absque interitu sit necesse est. P rin cipium ergo motus est, quod seipsum movet; hoc autem neque mori, neque nasci potest. Immortale igitur est, quod se ipsum movet, quare animæ substantiam et rationem hanc ipsam esse qui dixerit, non erubscet, omne enim corpus, cui motus extrinsecus incidit, inanime est: cui vero intus« ex se ipso is inest, animatum, tamquam liæc animi natura sit. Quod si ita est, ut non sit aliud quidquam, quod se ipsum moveat, præter animam, necessario ingenita et imortalis est anima.”

”De idea vero ipsius in hunc modum est dicendum. Quale id omnino sit, divinae penitus pro- lixæque narrationis foret; similitudinem vero ejus quandam describere, humanae et brevioris.”

Similis esto, inquit, equorum jugo alatorum, quos gubernet et moderetur auriga. Sed in hoc mytho et Deorum et hominum describitur vita. Beatitudinis illius, qua Dii beatissimi quidem, ipsum verum in loco supra coelum evecto adspicientes, fruebantur, aliquando animi humani etiam participes fuerunt. Locum vero illum vTzepovpctviov nec quisquam adhuc laudavit nostrorum poetarum, ne-

que unquam pro dignitate laudaturus est (rov ôeV 7 T E p O V p a v i O V $ 0 7 T O V OVTE T1Ç V / U V p G S 7TGJ TG0V 77 / -ô e Trotprpç, ovre TtoSr v p v r j ö E i nar a^iav.) Tenetur liic locus ab essentia vere existente (ovGia o v t g û z ovGa,) quæ describitur esse sine colore (axpojjuocroç,) sine figura (aGxppariGroç,) sine tactu ( k o l i a v o L c p r f ç ,) eademque animæ gubernatore solo intellectu contemplante utitur. Illic etiam adest veræ scientiae genus (— itEpi pv ro rpç aXp- $ o v ç E7TiGrpppç ycvoç t o v t o v syei rov t o 7To v . ) Hanc: ovGtav o v t g û ç ovGav respiciens, inquit: ”cum Dei intelligentiam, quæ mente et scientia pura vertitur, tum cogitationem omnis animi, qui huic rei conveniens sit futurus, intuita per tempus id quod est, e t placida fruitur voluptate, et hoc veri spectaculo alitur, atque exhilaratur, quamdiu coeli vertigine in circulum vertitur ( c i t e ovv S e o v 6ia-VOia VCÙ TE KOLI E7tlGrp pp CLKTfpCLTGD TpECpOpEVp, k o l i cL7TaGr{/s' ipvxpç, oGp av pEXXp ro 7rpoçr/KOv ôe^egScxi, lôovGa ôia xpovov ro ov ayaira te Kat 5 EœpovGa: raXpSp rpscpErai Kai Evna§Ei, egdç av kvkXgj p ncpicpopa eiç ravrov 7TEpiEVEVKp.) In hoc autem circuitu conspicit ipsam justitiam, temperantiam ipsam, ipsam omnino scientiam, non quæ nata aliquando est, aut quæ alia est in aliis eorum, quæ nunc esse dicimus, sed quæ in eo obtinet, quod vere est ens, scientia est. Hanc igitur scientiam et cetera pariter omnia, quæ vere sunt, contemplatus animus, iisque nutritus ac pastus, recipiens se rurssus intra coelum, domum redit (ev ôe rrf TTEpioàcD KaSopa /uev avrpv ôi- Kaio&vvpv, KaSopa ôe GcocppoGvvpv, Karopa ôe E7tiGrrfprfv, ovk p yEVEGiç 7rpoçe.Griv3 ovôe 1/ iGri 7TOV ETE pa ev ers pa ovGa &)V rf/UElÇ vvv ovroov KaXov/x£v, aXXa rpv ev too o eGtiv ov ovtcdç e-

7TiöTt]id7]v ovGav xoti raXXa œôavTGdç ra o>yra ovTcoç ^eaöapevi] uai EöTiaöSeiöa, övöct 7TcaX.iv ei? to eiöa) rov ovpavov, ovcaÖE r/XSev.) P

ditio animorum longe alia est, ac divinorum. Deo- ruin enim et equi et aurigae ipsi et boni et ex b on is sunt; aliorum vero permixti (S-egdv p e r \tt-Troi t e x a i f/vioxoi avTOi t e a y a S o i X. T. À. ---to Se todv aWoDv pE p ixra i .) Illis vero alter e- q utis est docilis, alter ægre coercetur, quo fit, ut dura et difficilis necessario sit aurigatio nostra. Nam eq u u s pravitatis particeps deorsum præ pondere ruebat, ad terram vergens, nisi bene esset ab auriga doctus et cohibitus (ß p iS s i y a p o TpçXOCKTfÇ hlTTCOÇ pETEX.GOV, E7tl TÏ]V yrjv pE7TG0V TE x a i ßapVVGDV, CD p p Ua\(DÇ p TE$pa/JEVOÇ TGOV pvi-oycDr.) Oui animus optime et secutus est Deum suuni et imitatus, extulit ille in sublimem trans coelum locum aurigæ caput et una cum creli conversione conversus est, quamquam turbatus equis et v ix roc o v ra contemplatus (a i ô e a W a i ipvyai, p p e v apiGTa S e g o E7topEvp x a i EixaOpEvp v u e - p p p e v Eiç t o v e Z c d t o t t o v rpv t o v p v io yo v XEcpa- Àpv, x a i 6vp.7TEpipvExSp rpv nEpicpcopav, S o p v - ßovjuevp i n o t o d v \ n t t g o v xa i p o y iç xaSopcDöa Ta ovT a .) A lius autem animus modo extulit caput, modo demisit, et, fero«ci enti bus eq u is, partim aliquid vidit, partim non vidit. Ceteri vero appetentes om nes superiora, sequebantur, sed frustra contendentes, submersi circumferebantur, calcantes se invicem et incumbentes, alii alios praevertere proruendo conantes. Illic igitur tumultus et certamen e t sudor extremus, ubi vitio aurigarum multi claudicarunt, multi multas pennas confregerunt, o- mnes, gravi exantlato labore, veri expertes, quod spectatum iverant discesserunt, prope vero opinione u si sunt alimento. Unde autem tantum illud studium campum videndi veritatis, ubinam sit? S e i-

n

licet ex illo prato unice petitur, quo optima sit

nutrienda animi pars, quæque animum elevant alæ,

hoc aluntur (Phæd. 247—248.)

Ut Deorum enim animi, sic etiam homiinuin

aliquando alis fuerunt instructi. His in altum (sub

lati ac sustentati, eo escendebant, ubi Deorum» ha

bitat genus. Nam alæ omnium maxime divina sunt

natura (IlEipvHEv p m tpov ôvvapiç to £/ußp£s ayaiv avœ juETEOopi^ovöay r) to toov S egjv yE-

VOÇ OlXEl HEHOIV GdVtptE 6 e 7T7] paXlÖTa TCDV 7TEpi

to öGD/ua Tov Seiov {tf’VXV) TO ÔE Seiov x a \o v , öocpov, ayaSor xai rrav 6 ti toiovto.) His a-

luntur et corroborantur animorum alæ, turpi vero

et malo infringuntur et pereunt (tovtoiç ôe t pE-

cpETcti te xai av^ETai /uaXiGTa to t?/ç ipvxw* 7üTEOGDfjLa, atöxpco ôe xai xaxœ nai toiç sravTi-

oiç (pSivEi te xai ôioXXvTai.) Fractis igitur alis

in illa contentione ad verum spectandum, lapsi sunt

animi in terram, terrenumquæ induerunt corpus,

alii vero aliud, quique plurima viderunt, in eos

migrarunt, qui postea nati sunt sive çuXoOcxpoi, sive cpiXoxaXoi, sive /uovGixoi ($e6/j.oç ôe Aôpa-

ôTEiag o ôe, ff tiç ay ipvxv $ ego B,vvo7raôoç yevo fXEvrj xanôr/ t i tojv aXr/Soov, pExpi te ti]

Talis est descriptio platonica vitæ beatae, quam gusltarunt hominum animi, antequam corpus hoc induerunt. /.ivS-oç autem hic sublimis subtilius nunc nobis est investigandus.

Insita est, ut inter omnes constat, homini perfecti idea et cupido, cui cum praesentis temporis conditio non congruat, fingere illud solet ingenio et pristino cuidam et remotissimo ævo tribuere. A urea ætas igitur generis humani et a poetis et a philosophis, ah utrisque tamen et ratione et consilio dissimili, summis laudibus celebratur. Illi, ut et semetipsos et alios delectarent pefecta felicitatis imagine, tempus fingebant, quo

Ver erat aeternum, placidique tepentibus annis Mulcebant Zephyri natos sine semine flores Flumina jam lactis, jam flumina nectaris ibant T)

Philosophi vero aliam, ac ceteri solent, felicitatem desiderantes, in hac hominis perfecta ætate, menti dabant omnia, sensibus corporique nihil. — Apud Poetas, llomerum dico, Deorum celebrantur convivia hilaritate summa, ad quam alendam Apollinis cantus Musarumque chori, et nectar inprimis adbibentur. In hac vero platonica divinæ beatitu- dinis descriptione nectar equis praebetur Deorum una cum ambrosia, quando itinere fatigati præsepi- bus adstant 2). Ipsos vero Deos nec cantus,, nec chori, nec vero nectar aut ambrosia demulcent aut exhilarant, sed unum tenet veritatis spectaculum, quod spectantes voluptate fruuntur, quæ sola dici divina potest. Hæc aurea ætas est philosophorum.

’ ) Ovid. Metam. 1: 107.2) Vide supra.

Quod autem ad ipsam attinet fabulam, faicile intelligimus, totam hanc animorum et coelestis itineris imaginem a solis ambitu ductam esse, q(ua- lem hunc informaverant poetæ Græci. Phæbtmni hi finxerant sedentem in curru et equos illos ijgni- vomos pennisque levatos agentem coelum conscum- dere quotidie et totum transire,

go Trjv ev aôrpoiç ovparov T£juvgdv ôSiov,

nat xPv(5oxo^ V roi

coeilo et imperator: aurigationem animi certatim in- stitiuunt, ut certant apud Homerum aurigæ. Nee veno negligenda est, quæ chori fit et initiorum memtio. I)eos sequuntur animi et student imitari, sequumtur autem, ut choregos suos, quasi choros eunn Diis celebrantes in sacris hisce omnium augustissim is, quin etiam initiantur mysteriis animi venum intuendo, quæque illic viderant E r t o m i n a , eonum in hac vita etiamnune sunt memores. E i ô o v t e m ai e t e X o v v t o t e X e t g d v rjv Sejuiç keyeiv p a n a - piGdnaTrjv rjv œpyiaZo/uev b^onXrjpoi /uev avTOi o v t ; e ç jcai ayraSEiÇ naHGor, oöa r/juaÇ e v vöTEpoo Xpo)vG) vTTEyiEVEv oXonXppa ô e Hai ànXa nai a- TpE,/u.r/ n a i Evöaifjiova cp a ö f ia ra j u v o v j u e v o i t e Hat £7tomTEVovTES e v a vy r j n a S a p a n a S a p o i o v t e ç , Phased. 250.)

Refertur hic p v § o ç totus ad explicanda evi- demtius, quæ de homine sentiebat Plato, deque e ju s et pristino statu et præsente conditione et futuira. Et vero quæ diligenter deinde exposuit de scientia et opinione, de recordatione et discipline, de animi omnino natura et tribus ejus par- tibuis, TGJ E7tl§VprfTlHGD, S v p O E lÔ E l nat ÀOyGO, cu- pidiitatibus, ratione, ira, qui locus late patet in omni «ejus philosophia, inprimis morali et politica, miriifice hæc omnia palmaria hoc p v $ œ illustrantur 1 ).

Ex hoc / x v S g d amor cœlestis et pulchrum derivantur, inter se arctissime conjuncta. A recorda- tiome eorum, quæ olim vidit anima nostra, initium

8

! ) Vid. Heusd. ïnit: Philos. Platonicæ, pp. 49— 54.

facit. O uæ quidem ex eo nascitur, quod ainiina

illa despiciens, quæ nunc esse dicimus, ad id, q[uod

vere est, su rsum reflectitur ( — t o v t o ôe tiOriv

avajuvpötg eheivgdv, a it or eiôev tjjuœv r) ipivyrj

övyntopEvSEiöa Segd n a t V7TEptöovöa d v v v ei-

va t cpapEv, n a t a va n v if ia ö a etg ro ov ovrtGog;)

quapropter sola philosophi cogitatio merito r e c u

perat alas, nam illis semper, quantum potest, me

moria inhaeret, qu ibus D eus inhaerens d iviinus

es t ( 6 1 0 ôrj ôinatGog p o vp n r t p o v r a i rf r o v cpt-

Xo6 oq>ov ô ta v o ia , 7rpoç y a p EUEivoig otei Eön

pLvrj/j-V n a r a ôvra /n tr , -rrpog big 7TEp 6 Seoç gdv

Ssiog Eön.) E t ille perfectus revera so lu s «eva

det (— — rsXsog ovrooi juovog y tyv E ra t .)

Tendit igitur totus hic sermo, qui es t ccirca

quartum furorem (amoris,) quo quando quis, visa

hic pulchritudine aliqua, verae illius reminisctens,

alas recipit, receptisque evolare n it itu r; (— Xœyog

TtEpi rr\g TEraprr/g /uavtag, rjv o r a v ro rrj 6 e e rig

opœ v naXXog, ro v aXr/Sovg avajui/unrföno/eESvog,

nrEpcDrai t e n a t avanrEpov/xEvog 7tpoSv juow p£-

vog ava7TTE6Sai,) cum vero id facere nequeat, tan-

quam avis superna suspiciens et inferiora conttem-

nens, crimen reportat, quasi furore co rrep tus (a-

bvvaroDv ô e , opvtSog ôtnr/v ßXE7TGDv a v œ , t c d v

n a r œ ô e aytEXoov, a i r ia v Eyn (bg juavtHGog *ôta-

KEipLEvog.) l læ c itaque divina alienatio, omniunn ali

enationum optima, atque ex optimis fit, et halnenti

et participanti, et qui hoc tenetur furore, cunn a-

met pulchra, amator vocatur (gö? a p a à vrr j n a -

ÖGDV TGDV EvSoVÖtaÖEGDV aptÖTT] TE n a t £&,

nia hominis ea, quæ vera sunt, intuita esset, recordatio illorum in hoc animal 11011 venisset; at vero ex his, quæ hic sunt, illorum recordari, 11011 facile est omnibus. Et iis animis enim difficile est, qui breve tempus illuc inspexerunt, et quot huc descendentes, quibusdam consuetudinibus depravati infortunati fuerunt, ut sacrorum, quæ aliquando inspexerant, oblivionem susceperint (ovS e ofiai ß p a -

EJÔOV TOTE T Oi XEl, OvS^E Oil ÖEVpO 7T£GOV6ctl EÔvçTvxpGar, g d ö t e — — Xr/$r/r t g o v t o t e e i ô o v lEpootv EXEiv.) Pauci igitur restant, quibus satis meinoriæ supersit (oX iya i X e i t t o v t u i , ai? t ot t j c f.ivppiri

Hæc autem memoriæ sunt attributa, (j a v v r a

/uer o vv nvr}ixrf K£xaptö$GD,) propter quam desiderio illorum, quæ quondam vidimus (

deinde inspiciens tanquam Deum colet (e n a npo-Gopcov œç S eo r öeßerai.)

Sequitur nunc descriptio permutationis aman* tis, amatum formosum intuentis. N isi vereretur in- saniæ crimen (rrjv rps ö(po6pa /uavia ; ôoF,av,) sacra amatis non aliter, quam Dei statuæ, faceret, lntuentem vero ipsum pemutatio, sudor et ardor insolitus occupat. Deinde, cum pulchritudinis influxum per oculos accepit, calefit, quo pennarum natura irrigatur. Ubi autem influxerit alimonia, pennarum germina, jam ah ipsis radicibus tumescentia , impetu quodam per animæ speciem totam nituntur erumpere (enippvei6ri7? Se ttjs rpocpr/s co- ôtfôe r e 7eat cbpprjGe ipveôSa i a n o 777? pigrjç o Tov n r e p o v navX os v n o n a v to rps tfivxrjs eiâos;) tota enim erat olim pennis sutfulta (n a ô a y a p rfv t o n a X a i mepcoTrj.)

Itaque cum pueri speciem intuetur, cupidi- nemque inde effluentem imbibens irrigatur cales- scitque, dolere jam desinit atque lætatur (Aaxpa re tt]S oôvvrjs n a t yeyrfSev.) Procul vero absente (ab amato), exarescunt meatus, et qua parte scaturire nititur ala, pennarum germen cohibetur (o r a v ôe x& PK yevrjra i — — anoxXeiei TYfv ß\aG Tr)v t o v nTepov.) 'Fota igitur anima undique saucia stimulo concitatur et angitur, rursus- que memor pulchritudinis delectatur ( — coste n a ö a h e v to v fxevTj kvkXoj 77 if’v x y oiöTpa Kai oSvvàTaiy pvrif.irjv 6e a v exo vô a ro v KaXov yeyrfSev.) Cum talis sit, neque nocte dormire, neque die usquam consistere potest, sed passim discurrit pulcfi videndi perculsa (— Sei 6e n o S o v ö a ö n o v a v oirf-

9

Tai orpeöSai tov syovTa to xa W o ç .) Hac utique svavissima voluptate in præsenti usque adeo delinitur, ut nunquam ab ejus illecebris spontie discedat: neque aliquem pluris facit, quam amatum., sed parentes, fratres, amicosque omnes oblivioni tradit, ac dissipato per incuriam patriomonio minime •commovetur, patrias quoque consuetudines et dignit ates, quibus gloriari solebat, penitus aspernatur, et servire et jacere parata, ubicunque permittitur, nnodo igniculo suo inhæreat; non enim colit solumnnodo et veneratur formosum, sed medicum etiam gravissimorum morborum sibi solum invenit. Hunc itaque affectum, o ingenue adolescens, ad quem meus est sermo, homines erota, id est, amorem, appellant, (TOVTO ÔE TO 7üa§OÇ, GO 710LI 7tpOÇ OV8t) p o t o Xoyoç, oLV$pm7toi psv E p œ T a o v o p a - Zovöi.)

Caussa vero affectioque amantium hæc ipsa est. Cum enim quilibet quemque Deorum, cum quo chorum egit, honoret imiteturque semper in vita pro viribus, quoad permanet incorruptus; hic in prima vitæ generatione et se ipsum Deo suo et amatum simillimum esse cupit. Amorem ergo ex suo quisque deligit more (tov te ovv EpœTa Tœv xaXœv rrpo? Tpoitov exXEyerai kxaôToç. ) Jovis itaque cultores eum sibi amandum quærunt, cujus sit jovialis animus, ceterorumque Deorum Dearumque cultores similiter pro se quisque proprio suo Deo amatum simillimum cupiunt. Amatum igitur comparatum omni studio ad perfectam tum sui, tum Dei, quem colunt, similitudinem formare conantur, (a \X ei? opoioTrjra àvTOiç xai Tœ 3e

vero, quisquis capitur, comprehenditur hoc pacto {à X iG xe ra i ôf ôrj ô a)pe$eiç t o i g o ô e rpo7rœ.) Redit nunc sermo ad subalatum currum et aurigam, quorum potentiae conjunctæ anima supra similis esse dicebatur.

Quamlibet animam ab initio hujus fabulæ trifariam divisimus atque equorum quidem formas geminas, duas quasdam species posuimus: aurigam vero, speciem tertiani: eademque nobis in praesentia maneant.

Equorum autem alter bonus, alter non item. Ouæ aut boni equi virtus, aut mali sit pravitas, nunc dicendum est. Descriptio nunc sequitur u- triusque equi primum speciei externæ, deinde ani- niæ indolis. Corporis habitu equus bonus excellentior est, figura rectus, ardua cervice &c. Alter temere delatus, confuse compositus, rigenti et dura cervice, atque demisso collo &c. Prior honoris cupidus, temperantiae pudorisque particeps ac verae opinionis amicus, nullis stimulis indigens, scilicet cohortatione sola rationeque regitur. Posterior morosus e t contumax, vix flagello et stimulis obtemperans. Ouando igitur auriga, amatorium aspiciens vultum, totamque sensu inflammans animam titillitationis et desiderii stimulis concitatur, ut consuevit, pudore cohibitus se ipsum continet, ne prosiliat in amatum. Alter neque stimulis neque verberibus coerceri potest, sed exsultat, ac violentia delatus, conjunctum sibi equum aurigamque perturbat rapitque ad Veneris voluptatem. At illi ab initio adversantur, indignati, quod ad gravia et iniqua trahantur: tandem, cum malum illud minime cesset, compulsi feruntur, ceduntque jam, et oon-

sentiunt, quod jussi sunt facere. Hinc haerent igniculo aspectumque ejus coruscum inspiciunt, qiuem intuitus auriga, pulchritudinis ipsius naturam jmemoria repetit (uai eiôov rrjv otfnv Tpv tgdy m a i - ôiKCDv aöTpa7TTOVöav, iôovtoç ôe tov e v io x o iv i) pvrjpr/ 7tpo? tov kolW ov? cpvöiv r/vex$r/,) rurs^us- que illam cum temperantia cernit, in casto fumda- mento firmiter collocatam (nat n a X iv eiôev a v n r j v p e r a GootppoGvvr/? ev ayvco ßarpoo ßeßGdöiav.) Videns autem metuit et præ reverentia recidit su pinus ( lôovGa Ôe eôeiGe te u a i GEcp^EiGa avéïTTE- gev v7TTia.) Certamen aurigæ et equi boni tcum altero malo depingitur, donec hic lascivire desttitit.

”Ouando vero, inquit, idem sæpe perpesssus pravus ille equus lascivire destitit, mansuefactus jam aurigæ obtemperat providentiae, atque etiam, ccuni vidit pulchrum, formidine contremiscit. 1 tpote igitur omni cultu, tanquam I)eo æqualis adolesceens, observatus ab amatore, haud quidem simuluinte, sed revera sic affecto, praesertim cum et ipse honoratus natura colentis sit amicus, in idem positre- mo cum amatore conspirat (uai i x v t o ç g o v opivGEi cpiXoç, Etç TavTov ayEt t t j v cpiXiav t c o $Epa7rrEV- ovTi): ac etiamsi a familiaribus suis coudiscipuilis- que et aliis per calumniam deceptus fuerit, ducentibus, turpe esse amanti haerere, ideoque amanitem rejecerit ( e c c v apa nat e v t o o npoG^Ev v7Co &vp- cpotTrjTGOv rj Tivcov aXXoov ötaßEßXr/pevoç r/, Äe- yovTGûv g o ç aiGxpov EpcovTt 7tXr]Gta8,EiVy noti ôta TOVTO a7TGD$r/ t o v EpoovTo)\ tandem vero, pnoce- dente tempore, ætas et naturæ debitus ordo «cum in consuetudinem amantis inducunt (— rf te n )\ i- xta uai t o xPEcûy Tjyaysv e i ç t o trpogfOi^ai avTov e i ç ôpiXiav.) Nunquam enim fato detere-

tum est, vel malum amicum malo, vel Itonum bono non amicum esse (ov y a p 6 e t t o t e EijuaoTai u a - uov MaHGo> qoiXov ov ÔE a y a $ o v u p cpiXov a y a - Soo E iva i .) Ergo cum adolescens colloquio et consuetudine receperit amatorem, tunc amantis illius benevolentia jam facta propinquior, amatum ipsum admirari compellit, animadvertentem, omnium aliorum benevolentiam, si cum amico divinitus afflato conferatur, nullius fore momenti ( — rov e p g o j u e - vov, ô iaiG $avojuevov o n ovô’ 01 B,vfjmavrEÇ aX- Xoi ipiXoi TE K O tl OIHEIOI JUOipaV (piXiaç OVÔEJUI- a v irapExovTOLi n poç rov e v $ e o v cpiXov). Ac si senior illa diu pergat, hæreatque, tunc jam fluxus liquorisque illius fons, quem Juppiter, Ganymedis amore captus himeron, id est, eupidineum influxum vocavit, iu amantem effunditur, atque ut flamen et echo a levibus solidisque repulsa corporibus, eodem, unde venerunt, iterum reflectuntur: ita pulchritudinis ille liquor, rursus in pulchrum per oculos refluens, qua penetrare in animam consuvevit, adeo pennarum meatus irrigat, ut et possint jam et incipiant pullulare: ( — o vrœ ro ro v uaXXovç p E vp a n a X iv e i ç ro uaXov ôia rœ v ouparoov lov ,p 7TE(pVKEV Eiri Tpv IpVXpV lEVai OUpiHOfXEVOV, nai ava7rrepoo0av ra$ ôioôovç rœv tttepcov^ apÔEi te uai Gopfxr]C)E TTTEpocpvEiv). Atque ita amati animum mutuo implet amore; amat igitur: quid vero diligat, ambigit: affectumque suum nee novit, nec eloqui potest, nec animadvertit, quod se ipsum in amatore, tanquam in speculo, respicit (d)ü7rep ÔeEV litX TO TT TpG O EV TCO E p û D V T l E C tV T O V op G D V Xt'Xp-$ e).Itaque præsente illo dolere desinit, absente vero, desiderat vicissim desideratus, mutuum amorem tanquam amoris simulacrum possidens (— eiôooXov epœroç avrEpoora exgdv), nec amorem ipsum, sed

amicitiam et vocat et putat (xaXEi 6e a v r o v u a i ôterai ov epGDTa aXXa cptXiav Eivat). In iipsa igitur consuetudine, amatoris quidem intempeirans equus aurigam compellans, brevem efflagitat pro multis laboribus voluptatem: adolescentis autem» e- quus, eidem quid dicat, ignorat, sed percitus an- xiusque amantem mutua persequitur benevolemtia, amantissimo suo congratulatus, atque in ipsa familiaritate paratus est, pro viribus amatoris dlesi- derio obtemperare. Conjugatus autem equus simul et auriga cum pudore et ratione bis in reebus ei adversantur. Ouare si secundum rectam uitae institutionem meliores cogitationis partes obtinebant, beatam et concordem vitam præsentem agunt, sui ipsorum domini atque modesti, ea parte subjeecta, cui animi vitium inest, ea contra liberata, ad qiuam probitas pertinet (ea v p e r ôp o v r eiç TETay/uærr/r t e ô i a n a v na t cptXo6oq)iav vinr\6rf r a ߣX\rtGD Trfç ô ta ro ta s a y a y o v T a , p a x a p to v j u e v x a i co/uo- vorfTixov rov EvSa ôe ß iov ô iayovG tv , EyxpatTEiç àvTGDv x a i xoGpioi o v t e ç , ôovXœôa/uEroi / u e v ' go u a x ta ipvxrfÇ EvsyiyvETO, EXEV^EpœOavTEç ô e s œ apETtj). In hujus autem vitæ fine, recupeiratis alis cum trium certaminum vere Olympicorum uinum pervicerint; quo quidem praestantius bonun» autt humana temperantia aut divinus furor hominibus aiffer- re non potest (— ov / u e i £ g d v a y a S o v u v t e ôœqppo- Gvvrj avSpooiTivr] o v t e $ £ ta p a r t a ô v v a rp 7to- p iô a i av$pGD7tG)). Ouod si impudentiorem qiuan- dam vitam, philosophiae expertem, alioquin aimbi- tiosam secuti sint, intemperati illorum equi imeau- tas animas invadunt, easque in idem conducemtes illud oblectamenti genus, quod vulgo beatissiimum judicatur, inque ejus desiderii expletione nonmun- quam deinde versantur. Hac tamen idcirco raro

utuntur, quia non omnis in hoc consentit animi cogitatio. Amici ergo isti, licet minus, quam illi superiores, tum fervente amore, tum restincto, degunt, fidem sibi invicem firmissimam et dedisse et accepisse putantes. Nefas enim esse ducunt, fidem frangere, et inimicos quandoque ex amicis evadere, demum, cum naturæ sic concesserunt, affecti abeunt, ut alati quidem nondum sint, sed pennas em ittere quodammodo coeperunt: quamobrem præmium amatorii furoris non parvum reportant; nam in tenebras locumque sub terram descendere illos, qui jam iter sub coelis agere coeperant, lex prohibet (— g j G t e ov 6/uinpov aSXov Try; epeon- nr)ç f-iaviaç (peporrai, e i ? yap ö h o t o v h o l i tt ] v v i t o y r / ç 7topEiay ov ropo; e ô t i v e t i e à S e i v t o i ? HOLTrjpyJUEVOIÇ TfÔT} TTfÇ VTtEp OVpOLVlOV 7TOpEiaç),sed claram vitam agentes beatos fieri jubet, dum una pergunt, et simul alas emittunt. (aXXa epa- vov ß i o v ô i a y o r r a ç Evôaipoveiv j u e t aXXpXœv7TopEVOfXEVOVÇ, H a i 0JU07TTEp0VÇ EpCJTOÇ Xa Ptv> O-r a v yE vo o rra i , yEVEôàai).

T o t igitur ac talia, o puer, tamque divina a- matoris tibi amicitia conferet; ejus autem, qui non amat, familiaritas, temperantiae mortali conjuncta (ôgdç)poövvrf Svr/rrj HEHpajusrp), mortalibusque et exilibus ministeriis dedita, illiberalitatem illam, quæ vulgo virtus habetur, in sodalis sui animo generabit (— avEv\EV$Epiay vno nXrj^ov EiraivapEvpv gjç a p e t Tjv TTj (piXrj ipvyri e v t e h o v G o ) , efficiet que, u t novem annorum millia super terram et sub terra demens pererret (— çvvea x i^ ia^a ̂ stgdv 7T£pi yrfv HvXivôov/uEvrjv avrpv nat v t c o yps a vo w TrapE^Ei.) (Phædr. 249—257.)

Ita Amore cœlesti e Phædro exposito, viideri fortasse potest, nos nunc eundem investigare debere, quæ ejus sit vis quoque modo cum imytho illo de anima divina et httmana aliisque platoimicis placitis eohæreat. Hæc autem, expositione trotius amori coelestis finita, perquirere aptius putaiunus. Ad Symposium igitur oratio nostra transeat.

E x Oratione Pliredri, primum loqnentis..

Magnus Deus est Amor et apud Deos lio- minesque mirandus, cum propter alia multa, tum maxime propter ejus originem. Cum enim ex .'antiquissimorum Deorum numero sit, honore disgnus appar et. Id autem ex eo constat, quod parem tes Amoris neque sunt neque commemorantur ab ullo vel poeta vel solutæ orationis scriptore (— ywvr/ç yap EpcoToç ovte eiöiv ovte Xsyovrai vn ov ôeroç ovte iöiodtov ovte noiprov) ‘). Ad hæc probanda sententia Hæsiodi primum allertur: lHöi-

] ) ”id autem ex eo constat, quod parentes aimor- is a nullo vel poeta vel alio quovis desctripti sunt.” Bekker. Vitiose hic Bekker vocem t6i- oDTTf? vertit per ”alium quemvis.” Significentur oratione soluta scribens, poetæ oppositus, «quod non solum ex hoc ipso loco apparet, sed eîtiam ex alio in Phædro 258, ubi hæc leguntur: e i t e 7 T o \ i t i h o v G v y y p a p p a e i t e i ô i g d t i k o v , e v p s - TpCD GOÇ 7TOir fTr/Ç , T} a V E V p E T p O V œ ç 1ÔIGD Tr/Ç .

Ast etiam in Lexic. Plat, vox lôiœrpç incquit: ”Poesi oppos. quippe arti quodammodo eonnmu- ni vel publicæ, designat prosæ orationis scriipto- rem, cujus rei exempla locum supra allatumi ex Phædro et hunc ex Symposio citavit.

oSoç Trpœrov p ev x a 0 $ (pqôi y w e ô S a i , a v r a t e- tteitcx. y a i e v p v ô T tp v o s , n a vT œ v kSos a0

legit pro viro suo perire et Achillis, Thetidis lilii, qui pro Pratroclo amatore suo pugnare et imori elegit. Ouod quidem magnopere probantes Di ii, insigni eum gloria decorarunt, quia tanti amateorem suum fecisset. Revera virtutem hanc in aunore Dii plurimi faciunt: vehementius autem admiiran- tur delectanturque, ac majora beneficia confeirunt, quando amatus amatorem tutatur et diligit, q^uam cum amator amatum. Divinior enim est annator amato, cum divino furore sit raptus (Se iorepov yap Epaörrjs n a ià ix œ v , evSeoç yap eôti). E x hiss o- mnibus Amorem assero Deorum omnium antiquissimum atque magnopere venerandum, et maxxime omnium ad virtutem et beatitudinem consequenidam

hominibus, tam viventibus, quam defunctis, coindu- cere. (O' vtcd ôrj EycoyE cprffii E p œ r a Segdv xai 7rpEößvraTOv xai TijuicoTarov xai xvpiœTcaTov Eivai e i s apsrrjs xai Evöai/uovia? xrrfGiv a v & p œ - 7roiç xai 8,os6i xai TeXEvrrjGaöiv). Talem fuiissesermonem Phædri narravit (Apolodorus.)

E x Oratione Pausaniœ.

Amor, qui cœlestem sequitur Venerem, quæ non feminei, sed masculi tantum sexus in geniera- tione est particeps, ipse quoque respicit gienus masculum. Deinde quoniam antiquioris Verneris pudicæque est comes, et ipse petulantiae ominis est expers 1 ). Ouocirca quicunque amore hoc sunt inspirati, genus masculum, natura robmstius et generosius et mentis magis particeps, dilig^unt; et qui amore hoc sincere perfecteque sunt rapti, ex hoc perspicue dignoscuntur, quod pueros non

1 ) vßpEGJS a p o ip o v . Vid. voc v ß p i s supra p.. 30.

amant., sed adolescentes, cum mente valere jam coeperint: hujusmodi vero genus exercendæ menti propinquius est, ad eamque exercendam familiaritas inter illos initur (— ov y a p epœôi naidcov , aXX r j EitEidav p ô r / apxGovTai v o w löysiv t o v t o ôe 7r\rfôiaë,Ei t c o yEveiaöKErv)', parati enim sunt, arbitror, qui sic amare inciperunt, per omnem vitam simul et communiter vivere, neque amatum decipere, neque ab uno in alterum amandum abire; neque enim pueros, adhuc mentis expertes, amant, quos deinde exoletos irrideant et relinquant. O- porteret autem legibus institutum esse, ne quis pueros amet, ne in re ambigua frustra tantum studii poneretur, incertum enim est, quo aut corpus aut anima puerorum, tam secundum virtutem, quam secundum vitium, postremo deveniat. Concedi plane videtur quod dicitur praeclarius esse palam amare quemdam, eosque præcipue qui generosi et optimi sunt, etiamsi minus formosi quam alii videantur ( — o n XsyETai xaXXiov t o (pavEpœç sp a v T o v X a S p a , x a i /uaXiOTa t g d v yEvvaiooTaToov xai aptöTGov, n a v a iö y io v s aXXœv œ6i). Favet quoque amatori quam plurimum communis omnium cohortatio, quasi nihil turpe adgrediatur, nam communiter, si quis amatum capiat, pulchrum quiddam videtur, si non capiat, turpe (— nai o t i av na- p a x t X E v ô i ç t c o EpœvTi 7 r a p a n a v T G O V S a v p a ô T r j , ovH goç Tt aiO xpov T t o i o v v T i , x a i e X o v t i t e xa- Xov S o x e i Eivat xa i p p i X o v T i aiôxpov). Et lex ad amatum sibi conciliandum amatori, mira quaedam machinamenta concedit, laudarique permittit: quae si quis aliquando cujusvis gratia tentare auderet, maximas apud philosophos vituperationes ireurre- ret. Hæc machinamenta sunt, cum pecuniae, magistratus et potentiae gratia amator adgreditur illa,

quæ quidem a lege absque ulla infamise nota fatcere permittitur, ab inimicis tamen pariter et amicis ju rgabitur. Solis amatoriis perjuriis Dii dant veniiam. Itaque tam Dii quam homines omnem amantii licentiam praestiterunt, ut lex nostra testatur. lBon- orum morum amator per omnem vitam in amiicitia perseverat. Facile autem citoque capi turpe censetur, ut tempus intercedat, quod ad examinamdos mores exigitur. Una itaque via restat secumdum legem nostram, qua amati amantibus ju re gratiificari possint, et etiam servitus voluntaria, quæ infiami- am nullam subit; hæc autem est, quæ circa vrirtu- tem versatur (— àvrp ôe e ô t i v p xspi rpv tape- t t j v ) . Si quis enim per amatorem in sapientia quadam vel in alia quavis parte vtrtutis proficit, hæc servitus neque dedecori servienti erit, neque adulatio vocari debet. Amator ad sapientiam aliassque virtutes conferre potens, amatus autem erudittione et sapientia indigens est; tunc sane in ununn bis legibus concurrentibus duntaxat evenit, ut honestum sit amatos amatoribus morem gerere; alias aiutein nullo modo. Virtutis aviditate gratificari atque servire, semper honestum (— o v t g j 7tavTœg ye xa- kov aperpç kvexa xaPlZ80Sai). Hic autem est ipsius coelestis Deæ amor, cælestis et ipse, qui tam privatim, quam publice pretiosus est, eet a- mantem pariter atque amatum virtutis curam suscipere cogit ( — 7to\\pv E 7 T i / u e \ e i a v avayxac^oov TtoiEiöSai xpoç aperpv t o v re epœvTa avTov av- Tov xai t o v epœpevov), ceteri vero amores Veneris Vulgaris sunt comites.

Pauca de Amore coelesti ex Oratione Æry- ximachi hausta.

Modestis hominibus et his, qui nondum 1110-

desti sunt, ut fiant, gratificandum eorumque servandus est amor. Atque hie est decorus ipse et cœ lestis Uraniæ Musæ amor. Anni temporum constitutio utroque amore plena est. Nam quoties illa, q u æ modo dicebam, calida et frigida, sicca et, humida congruum inter se sortiuntur amorem et harmoniam temperiemque opportunam suscipiunt, salubrem et fertilem annum hominibus, animantibus omnibus atque plantis, afferunt, neque quicquam læduut.

Praeterea sacrificia omnia et illa, quibus vaticinium praeest, circa nihil aliud versantur, quam amoris curationem et custodiam. Est insuper vaticinium amicitiae inter Deos et homines opifex, ex eo quod intelligit, qui potissimum ex humanis amoribus fas aut nefas attingat.”

E x Oratione Aristophanis."Aliter de Amore, quam tu (Eryximachus) et

Pausanias, loqui cogito. Mihi plane videntur homines Amoris vim omnino hactenus ignorasse, nam si eam nossent, delubra illi insignia, aras et hostias dedicarent, quorum uihil his temporibus agitur, cum erga illum maxime omnium observare hæc deceat. Est enim præ ceteris Diis sumopere generi humano beneficus, curator et tutor hominum atque medicus, quibus sanatis summam genus nostrum felicitatem nancisceretur. Conabor itaque vim illius vobis exponere. Oportet inprimis, qualis hominum quondam fuerit natura quærere, illius passiones animadvertere. Sequitur nunc narratio fabulae de genere Androgyno.

Principio tria hominum erant genera, mas et

femina, et tertium Androgynum, ex utroque ceom- positum. Præterea tota cujusque hominis speccies erat rotunda, manus quatuor et crura, vultus diuos tereti cervice connexos et consimiles, caput unium aures quatuor, genitalia duo et alia singula, ut ex liis quisque convenienter excogitare poitcest. Incedebat rectus in utramque vellet partem. Ob liaanc vero caussam tria genera et talia erant, quia ima- sculum Sole genitum erat, femina Terra, prounis- cuum denique Luna, utriusque enim Luna est [particeps. Robusto corpore et elato animo errant, quare cum Diis pugnare tentabant et in ccelumi a- scendere. Postquam Jupiter unaque Dii ceiteri diu, quid agendum esset, consultaverunt, tantidem Jupiter sententiam suam explicuit. — ”Invœni, inquit, qua ratione fieri possit, ut et sint homiines et modestiores sint, idque erit, si imbecilliores* fiant. Unumquemque nunc in duas partes div/isit, mandavitque Apollini, ut partitione statim facta cu- jusque vultum cervicisque dimidium in eam parttem, qua sectus esset, verteret: reliquis autem metderi jussit. Postquam natura hominum ita divisa Ifuit, cum quisque dimidium sui agnitum cuperet, iiuter se concurrebant, circumjaetisque brachiis se iinvi- cem complectebantur, conflari in unum affectamtes, unde fame et torpore deficiebant, eo quod mun- quam sejungebantur, et cum dimidium unum moirie- batur restabatque alterum, rursus boc aliud adlsci- scebat, similiterque congrediebatur. Atque ita genus hominum deperibat. Quocirca miseratus Ju piter remedium aliud excogitavit: permutavit genitalia, et quæ prius retro erant, ad anteriores partes transtulit. Cum vero ad anteriora transttulit, per hæc generationem in se invicem fecit expderi, per masculum quidem in femina: hac de cauissa,

ut si in amplexu vir feminae commisceretur genita prole speciem hominum propagarent; sin autem masculo masculus, satietate ah amplexu amoverentur et ad res gerendas conversi victum curarent. Hinc utiqne ex illo tempore mutuus hominibus innatus est amor, priscæ naturæ conciliator, annitens unum ex duobus efficere hominumque naturæ mederi. Est igitur quisque nostrum dimidium hominis, utpote sectus. Ouærit autem sui quisque dimidium. Quam- obrem quicunque ex viris promiscui generis portio sunt* quod olim Adrogynum vocabatur, mulierosi sun t, adulteriaque ut plurimum ex his patrantur; ex hoc saue genere moechi ducunt originem. Kursus quæcunque mulieres virorum cupidæ mœchæ- que sunt, hac stirpe nascuntur. Ouæ vero mulieres mulieris pars exsistunt, haud multum viros desiderant, sed feminas magis affectant: atque hinc feminæ, qui feminas cupiunt, nascuntur. At vero qui maris portio sunt, mares sequuntur, at dum pueri sunt, uttqote qui maris particula sunt, viros diligunt, virorumque familiaritate assidua congrcs- suque gaudent, hique sunt puerorum adolescentu- lorumque omnium generosissimi, quippe qui natura præ ceteris omnibus sunt viriles. Hos enim impudicos falso appellant, neque enim impudentia ulla, sed generositate et fortitudine quadam mascula virilique natura hoc agunt: nam simili suo congratulantnr. Hujus evidens argumentum est, quod cum adoleverint, soli ad civilem administrationen! conversi, viri praestantes evadunt, et in æta- te virili constituti ipsos adolescentes diligunt; matrimonium vero filiorumque generationem spernunt, nisi lege cogantur, cælebs porro vita his placet. Omnino igitur vir talis mares diligit, amicorumque studiosus efficitur cognato semper congratulatus,

quoties igitur dimiduum suum alicui, cujusque s e xus avidus sit, occurrit, vehementissime concitantur et obstupescunt amicitiæque et familiaritahe et amore ardent; neque momentum, ut ita dixerim, a se invicem sejungi patiuntur. Atque hi sunt., qui per omnem vitam amare pergunt: neque quid! potissimum a se invicem exspetant, exprimere postsunt, neque enim venereus coitus id esse videtur, cujus gratia alter alterius consuetudine tantopere 'delectatur. Aliud quiddam est profecto, quod animus utriusque cupit, nec exprimere valet, sed vaticinatur potius et affectum insitum vestigiis siignat obscuris.

Ouia prisca hominis natura talis erat integri- que eramus, totius itaque reficiendi cupido nexus- que amoris nomen accepit. Deos summa pietate colere unumquemque decet et alios ad hoc exhortari, quemadmodum nos dux noster am or et imperator admonet, cui nullus repugnare audeat; repugnat autem huic, qui adversatur Diis; nam sic Deo reconciliati, cum propitium habuerimus, singuli dimidium suum exoptatum reperiemus et con- sequemur, quod quidem pauci his temporibus a- gunt. Assero equidem de omnibus viris et feminis, ita demum genus nostrum fore beatum, si quando Amoris impetum expleamus, et suis quisque deliciis potiatur, in antiquam naturam penitus restitutus. Si hoc felicissimum quiddam est, sequitur, ut ex iis, quæ nunc nobis tributa sunt, quod huic proximum est, id sit et optimum: hoc est, ut quilibet eos, qui natura ipsi cordi sunt, nanciscatur. Cujus utique caussam Deum laudantes, Amorem jure laudare debemus, qui in præsenti tempore nos sumopere juvat, dum in suum igniculum

quemque conducit, et in posterum spem summam porrigit nobis, Deos pie colentibus, in veterem figuram restituendo medendoque se nos beatissimos effecturuum.”

E x Oratione Agathonis.

”Oualis ipse sit Amor, primum ostendere decet, deinde munera illius exponere.”

Amor primum omnium Deorum beatissimus dicitur, cum pulcherrimus omnium optimusque exsistat {kolWiötov ovra koli apiörov). Pulchritudo ejus ex juventute, cum Amor omnium Deorum maxime juvenis sit, (7rpcorov juev vécût aro? Segov), derivatur. Maxime vero juvenis est idcirco, quod senectutem fugiat eamque natura odit (cpEvyGDv cpvyrf ro yr/pag), juvenibus vero se miscet, proverbio veteri praeclaro, simili semper haerere (œç ojuoiov o/uoiGO aEi 7TEXâ Ei). Imo prae ceteris Diis juvenem esse ajo semperque juvenem (asi veov). Ouæ Hesiodus Parmenidesque (vide supra) prisca Deorum gesta describunt, potius necessitate quam Amori attribuenda, neque enim castrari invicem et vinciri, aliaque violenta permulta Diis olim contigissent, si Amor illis tunc affuisset, quemadmodum nunc, ex quo imperare Diis Amor incepit. Ergo juvenis est, et tener praeterea mol- lisque (npog 6e tco vego

autem mitem mollemque, habitat. Cum itaque i mollissimas semper partes pedibus totoque tangat,, tenerrimum esse Amorem necesse est (— a 7raiXœ- toltov avayxrj eivai). Formositas etiam Aimori tribuitur, id est figuræ concinnitas, qua Amoir o- mnium maxime decoratus est. Inter deformitaatem porro et Amorem est pugna perpetua. Assiidua inter flores hujus Dei habitatio eo significatur, q[uod in iis, quæ floribus carent aut defloruerunt, Annor ipse non insidet. Ubicunque vero floridus ett o- dorifer est locus, gratissime conquiescit. De virtute Amoris nunc est dicendum. Amor nec iinju- riam infert Deo vel homini, nec a Deo vel ho m ine injuriam patitur; nam violentia non tangit Aimo- rem; neque vi facit, si quid faciat; quisque emim sponte Amori in singulis paret. Hæc est justtitia Amoris (a ô’ av n ç exgov exovti opoXoyrpGrj, cpaGiv 0 1 7To\egdç ßaötXrf? vopoi ôixaia eiv(oci). Temyerantiæ etiam est particeps summae (irpog Se ttj SixaioGvvrj GœppoGvvr/ç ttXeiGttjç petexcm). Si quidem inter omnes convenit, temperantiam e.*sse libidinibus et voluptatibus dominari, nullamque voluptatem esse Amore potentiorem; quod si vollup- tates omnes amore imbecilliores, ab illo utiEpovTGoç av GcocppovEi.)

Amor fortissimus est.

Neque Mars quidem Amori resistit, necque enim Mars Amorem, sed Amor Veneris, ut ferttur, Martem detinet; potentius autem est quod detimet, quarn quod detinetur. Qui vero ceteiorum forttis-

simo dominatur, omnium absque dubio fortissimus est judicandus (xov

quippe non sequitur Amor (ôr/Xov o n xaX X covç. a iô x & 7aP ovK etteôtiv E p œ ç.) Ante Amoireu» ortum permulta atque atrocia inter Deos prompter necessitatis regnum, ut dicitur, contigerunt; pcost- quam vero Deus hic ex pulchrorum desiderio natus est, bona omnia tam ad Deos quam ad houni- nes provenere (— exeiSt} v ex r o v s p à v TGDV xaXooVy n a v r a a y a S a yE yrovs x a i S so tç x a i a v S p œ n o iç ) . — Ita mi hi videtuir, o Phædre, Amor ipse primum pulcherrimus optrmius- que esse, deinde talia quaedam quoque ceteris llar- giri. Hic Deus est, qui p a c e m largitur h om in ibm s, q u i m a ri ta iiq u illita te m , qu i v e n tis r e q u ie m , . cu bile v iv e n tib u s om rdum que secu ru m . — ”Hic rusticitatem a nohis amovet; hic nos familiaritate c o n ciliât, ccetus hujusmodi omnes congregans; in fso- lemnibus festisque diehus, in choris, in sacrificiiis, dux nohis et praesidens: mansuetudinem quidlem porrigens, exterminans feritatem, benevolentiae llar- gitor, malivolentiæ omnis expulsor: propitius, Ibe- neficus, spectandus sapientibus, Diis placidus, «exoptandus expertibus, participantibus possidendlus atque tenendus: deliciarum, dulcis perfusionis et desiderii pater: bonorum studiosus, malorum spire- tor: in labore, in timore, in desiderio, in sermome gubernator, perfectus adjutor servatorque praecipuus: cunctorum Deorum atque hominum dec:us et dux pulcherrimus atque optimus, quem profe«eto sectari debet præclarisque hymnis venerari vir quiis- que cantilenae illius particeps, quam Amor ipse cmn- cinit, mentem Deorum hominumque permulceies. ' Haec igitur oratio mea, Phaedre, Deo devoveatuir, partim jocis, partim seriis rebus pro ingenii nnei facultate referta.”

Colloquium Socratis cam matière Di at ima, postremus in Symposio de Amore sermo.

Postquam Socrates orationem Agathonis summis laudibus extulit, inquit, se Amorem laudare nescire. ”Absit igitur a me ista laudatio, neque enim sie illum extollere possem.” Contra vei'a duntaxat de Amore se loqui dicebat. ”Vide itaque, Phædre, utrum nobis placeat orationem hujusmodi nunc audire, quæ de Amore vera solum e- narret, verborum uominumque utcunque accidit procedens/’ Pliæd. ”Milii sane et aliis placet, ut tuo arbitratu loquaris/ Posthac Socrates Phaedrum obsecrabat, ut sibi concederet, pauca quædam Agatlionem interrogare. Hoc concesso, Socrates inquit: ”age itaque, postquam de Amore ceterea ornate atque magnifice es locutus, hoc insuper circa illius naturam mihi declara, utrum talis sit. A- mor, ut alien ju s sit umor, an nullius? (noTepov eôTi toiovtoç ôtoç eivai tivoç o Epcoç tpoog, p ovôevaç;) Ouæstio vero hæc similis est illi : ”estne pater iilii aut liliæ pater, annon?” Agath. prorsus. So. Nonne et mater alicujus est mater? Ag. Et istud. So. Conare similiter de amore nobis ostendere, an amor alicujus sit amor. Ag. alicujus certe. So. Utrum amor illud ipsum, cujus est amor, appetat, nec ne. Ag. Maxime quidem. So. Numquid hoc ipsum apud se habet, quod appetat et amat, an potius non habet? Ag. Verisimile est, non habere.” Colloquium ita continuatur, ut Socrates primum contendat, hoc non solum verisimile esse, sed necessarium, exempla afferens eorum, qui quasdam habent virtutes adeoque easdem habere non cupere. ”Si diligenter animadvertas, necessarium esse videbis quæcunque præsenti in tem-

pore isti habent, eodem in tempore eadem habtere, veliat, nolint; hoc ijusum vero quisquam cuperret? Cum vero quis dixerit: ”at ego, sanus dum sium, volo equidem sanus esse, et dives dum sum, essse dives; atque idcirco quæ habeo, cupio.” Huic piro- tinus respondemus: ” 0 bone vir (ironice) ip.se divitias, sanitatem roburque adeptus, vis hæc ett in futuro tempore possidere, quoniam in praesenti, velis nolisve, habes. Amor profecto hujusmodi illlud respicit, quod nondum in promptu est nec habeetur adesse videlicet et servari illa in tempore quod sequatur. Iste igitur et alius quicunque id appeetit, quibus indiget. Talia quaedam sunt illa, quorrum appetitus est et amor (Kai o v t o ? apa K a i a\,.\os7raç O ETZlSvflGOV TOV flTf ETOlflOV E7Tl$VJUEl JKai r o v fir] TTapovTOÇ, K a i o fit] exei u a i o fit] eOîtiv avro ç Kai o v EvÔErjç eöti , ToiavT a r r a eôItiv gov i] E7Ei$vfiia te Kai o EpGoç EôTiv.) Suipra dicta repetamus. Primo quidem amor aliquorrum dictas est amor, deinde illorum potissimum, qpii- bus indiget. Ag. Certe. So. Recordare præterrea, quorum esse amorem asseruisti (in oratione ejuis.) Ego autem, si vis, tibi in memoriam reducam;, e- quidem ita te dixisse arbitror: ”a Diis onnnia propter pulchrorum amorem fuisse disposita, ttur- pium quippe amorem nullum esse: annon ita dicebas V Ag. ita omnino. So. Si ita est, annor certe pulchritudinis amor est, turpitudinis vero imi- nime. Ag. Consentio. So. Id autem, quo qiuis eget nec habet, amat? Ag. Omnino. So. Eirgo pulchritudine indiget amor eamque non habet. /Ag, Mihi vero. So. Si igitur amor pulchris caret, Ibo- na vero pulchra sunt, bonis quoque caret (' j a y v a - Sa o v Kai KaXa öokei öoi Eivai ; E/ioiye E i a.pa

o Epoj? tgov ytaXcDV evöei]

piam hæc ipsa, quorum indigus est, appetere

excogitaret; quare juxta illum accubuit Amorem- que concepit, unde natus est Amor, sectator cul- torque Veneris, propterea in Veneris natalibus est progenitus; quin etiam natura pulcbri desiderio capitur, cum Venus ipsa sit pulchra (nai apa cpvözi epaöTr/z gdv Ttepi to naXov). Ouoniam vero Pori et Peniæ Amor est filius, sortem hujusmodi nactus est.” Natura Amoris nunc describitur secundum et matrem et patrem. Aridus et squalidus est nudisque pedibus, semper humi volans, sine domicilio, in via ad fores sub divo dormiens, naturamque matris servans, semper egenus. Secundum vero patris stirpem pulchris et bonis insidiatur, virilis, audax sagaxque venator, facundus, per omnem vitam philosophans, incantator fascina- torque potens, veneficus et sophista; neque immortalis omnino secundum naturam neque mortalis, sed interdum eodem die vivit, interdum deficit, at- que iterum reviviscit ob patris naturam; quod vero acquiritur, continuo subterfluit. Ouocirca neque mendicus est Amor, neque opulentus: etiam inter sapientiam et inscitiam constituitur. Nullus Deorum philosophatur aut sapiens fieri cupit, est enim. Neque sapientes philosophantur, neque ignorantes. So. Oui ergo potissimum, Diotima, philosophantur, si neque sapientes neque ignorantes id agunt? Dio. Oui inter istos sunt medii, e quibus est. Amor. Sapientia nempe pulcherrimum quiddam est, Amor autem circa pulchrum versatur, ex quo necessario sequitur, Amorem esse philosophum, cumque philosophus sit, medium ignorantis sapientisque tenere (s ö t i yap ôrj t g d v H a X X i ö T c o v r / 6oiXo-

öocpov ôe ovra /uETct%v eivai Oocpov uai caepa- Sovg). Horum caussa iu ejus genitura consristit, nam ex patre spiente et opulento est genitus* matre vero minime sapiente et certe paupere. !Satu- ra itaque Daemonis, o amice Socrates, ista. So. Cum vero talis sit Amor, ad quid conducit hiomi- nibus? Dio. Pulchrorum est Amor, ut ipse inquis. Verum si quis ita quaerat, cujus grati:a A- mor pulchrorum est, imo sic clarius, qui pnllchra amat, quid ab his potissimum expetit? So. Adesse videlicet sibi. Dio. Quid erit illi, cui pulchra aderunt? So. Nihil in promptu habeo,

nomem subeunt, amorem videlieet et amare et amatores.. Nonnulli ferunt (Aristophanes) eos, qui dimidium sui perquirunt, amare, ego autem neque dimidii neque totius amorem assero, nisi aliquo pacto sit bonum {xai Xeyerai 6e pEv nç, Xoyo goç 0 2 av ro fjpiGv eavroov 2 ,y] t g o G i v , bvroi epoj- Giv. o ÔE Epoç Xoyos ov$’ rjpiöEos q t r j ö i v e i v o l i rov e pmra ovS’ bXov, Eav pr] rvyyavr] yE nov ayaS^ov or,-) simpliciter ergo dicendum est, homines bonum amare (eo? o v ô e v yE aXXo e ö t i v o v EpGoSuv av^poD7toi, 7] rov ayaSov). Soc. procul dubio- Dio. annon addendum est, quod adesse sibi Ibonum cupiunt? nec adesse solum, sed et sem per adesse? So. Semper. Dio. Est -igitur summatim Amor appetitio, qua bouum sibi semper esse quis cupit { e ö t i v apa ZvXXrfßbrjv b spoos rov ro ayaDov àvrœ Eivai aEi). Dio. Ouæ po- tissinuum appetendi conditio, quive prosequendi modus e s t Amor, proprie nominatus? Cum Socrates hoc iignorare se diceret, inquit Dio. ”hoc partus est in pulchro tam secundum animam, quam secundum corpus (Eön yap rovro t o k o ? e v xaXoo xai n a ra ro Gœpa xai Kara rrfv ipvyr/v). Socrate autem nondum se intelligere fatente, inquit Dio. „’dicam equidem planius. Omnium hominum prægmans est et gravidum corpus, prægnans et a- nima; et cum primum ad certam ætatem pervenimus, parere nostra natura cupit, parere vero in turpi nequit, in pulchro potest (t i k t e i v ö e e v aiG- Xpoo ov ôvvarai, e v ôt rœ xaXoo.) Viri sane mu- lierisque congressu fœtus partusque provenit, est autem opus hoc divinum, et in animali ipso mortali immortale hoc est, conceptio scilicet et generatio. Turpe dissonum est ah omni Divino, pulchrum vero eidem consonum. Parca igitur et Lu-

cina generationi pulchritudo ipsa est. Quociirca quotiens pulchro, quod gravidum est, adhaeret, llæ- titiæ gestit, paritque et generat. Contra vero ccum turpi propinquat, tristitia quadam et dolore conttra- hitur, nec gignit, sed fœtum retinens angitur. lEst enim amor non pulchri, ut tu putas, o Socrattes. So. at cujus? Dio. Generationis partusque in p>ul- chro (EöTi yap , go ^œicpareç, ov t o y xaXow o epGjg, cbç öv oiei. AXka t i f x r fv - , t j j ç y e v v t j ô e s G û ç 7tai t o v TOKOV e y t g o HaA.GD.) So. Cur geneira* tionis? Dio. Quia amor sempiterrum quiddam est et immortale, quemadmodum in ipso mortali getne- ratio (ori aeiyeveç e ö t i nai aSa.va.TOY go g S v r f i T G O ff yevrfôiç,) immortalitatem autem una cum hcono appetere necesse est ex illis, quæ supra concessimus, quandoquidem amor est appetitio, qua

que non solum aliæ evanescunt, aliæ surgunt; verum etiam unaquævis scientiarum idem patitur. Oblivio scientiae exitus est: meditatio vero, novam memoriam semper abeuntis loco restituens, scientiam servat, ut eadem esse videatur. Hoc utique pacto omne mortale servatur, non quia semper o- mnino idem sit, ut divinum, sed quia quod tabescit e t abit, novum et simile sibi relinquit. Hoc a remedio, Socrates, quod mortale est, sive corpus seu quodlibet aliud, particeps immortalitatis evadit: quod vero divinum et immortale, alia ratione. Quamobrem mirari non debes, si omnia germen suum natura carissimum habeant, nam immortalitatis gratia nixus hujusmodi atque amor cuilibet inest. (fxrj ovv S-av/uage, ei to avrov ano- ßXaöTrj/ua cpvöei navTipa aSaraGtaç yap x aPlv navri avTrj rj Govörf uai b epco; tuerai,)

Immortalitas etiam ex gloriae studio ducitur. Gloriam exoptantes omnia pericula subeunt, labo- resque nullos respuunt, ac denique sese morti exponunt, ut immortalem in futurum gloriam consecuturi sint. Pro immortali virtute et honesta opinione cuncta hæc agunt: et quo meliores homines sunt, eo magis ad ista contendunt, nam immortalitatem amant. ”Ouicunque igitur corpore fœcundi sunt, ad feminas se magis convertunt, atque ita amant, et filiorum generatione immortalitatem, memoriam, felicitatem per omne tempus assequi sperant. Sunt et qui animam gravidam et fcecundam magis quam corpus habeant, hi sane concipiunt ea, quæ animae et concepisse et, concipere convenit. Sed quidnam convenit? Prudentiam alias- que virtutes. Maxima et omnium praestantissima est prudentia, qua civilia et domestica gubernan-

tur, cujus nomen est temperantia et justitia (ttyoàv ôe fxeyiöTT] x a i xaWiGTïf rrjç (ppovr/Geœç rj 7rrepi Taç TGOV 7To \ e o d v t e x a i oixrjöEGov ôiaxoG/ur/ûJEiç, rf örj o vopa e Gt i GcåcppoGvvrf t e x a i öixaioGvrvtf). Ouisquis ergo virtutum hujusmodi natura plemus et gravidus est, ideoque divinns, ætate debita imminente, parere jam generareque affectat, qusærit- que pulchrum, in quo generet, in turpi namique minime generaret. Quapropter corporibus spe«cio- sis magis quam deformibus, gratulatur; quodl si animam praeterea pulchram, generosam docilennque reperiat, utraque pulchritudine concurrente niiirifi- ce delectatur. Hi angustiorem, communiorem fiirmi- oremque amicitiam vicissim contrahunt, quam nnor- talium filiorum parentes, utpote qui in filiis immior- talibus magis pulchrioribusque una communicant. In bis utique amatoriis, o Socrates, ipse forsutan industria tua initiaveris, utrum vero ulterius, jpro- cedas, ac perfecta demum amatoria, quæve suibli- me spectant, quorum gratia hæc sunt, animadwer- tas: utrum, inquam, pergere valeas, nec ne, igntoro. Dicam tamen, omnique studio tibi opitulabor: tuvero pro viribus me sequi nitere. ”Oportet eium, qui ad boc recto tramite sit progressurus, stmtim ab adolescentia pulchra corpora contemplari:: et primum quidem, si recte ducatur, unum corpus» a- mare, ibique rationes pulchras producere; cogiitare deinde pulchritudinem, quæ corpori cuilibet imest, alterius corporis esse germanam. Et si sequi decet, quod in specie pulchrum, absurdum est «credere eam, quæ omnibus corporibus inest, nom u- nam eandemque pulchritudinem es.se. Et qui boc advertit, omnium simpliciter pulchrorum corpoirum amator evadere debet, amoris autem erga umum vehementiam remittere atque unius speciem psarvi

facere. Post liæc pulchritudinem, quæ animis inest, illa, quæ in corpore, praestantiorein existimet, adeo, ut si quis animi ingenui sit, quamvis forma corporis aliis quibusdam cedat, sufficere tamen arbitratur et amet curetque et rationes hujusmodi pariat quæratque sermones omnes, qui reddere meliores adolescentes possint: ut hinc ad pulchritudinem, quæ in ofliciis et legibus reperitur, inspiciendam ducatur, intelligatque illam omnem sibi ipsi uniformem cognatamque exsistere, ut eam, quæ circa corpus est, pulchritudinem parvi faciat. Post officia legesque ad scientias transeat, ut scientiarum pulchritudinem contempletur; dumque id, quod ampla exuberat pulchritudine, contuetur, haud amplius tanquamjmancipium unius puelli speciem admiretur, neque unius hominis vel officii pulchritudine sit contentus: nam quisquis in hoc delinquit, exilis est et abjectus servus: verum in profundum pulchritudinis pelagus se mergat, ubi ipso intuitu multas præclaras atque magnificas rationes intelligentiasque in philosophia abunde pariat, donec ibi confirmatus et corroboratus scientiam jam unam talem intueatur, quæ pulchri talis exsistit , ). Aciem vero nunc mentis pro viribus adhibe. Oui- cunque hucusque per amatoria gradatim deducitur, recto ordine pulchra intuitus, ad finem jam amatorii affectus perveniens, subito quandam natura mirabilem inspiciat pulchritudinem. Hoc illud, cujus gratia labores omnes praecedentes subivimus (ov 6rfEVEKEV KOLl 01 EfJ-TTf)Oü,§£ TTOLVTEC 7TOVOI Tf6av\ prin-cipio quidem semper t>st, nec fit, nec interiit (jrpw-

') Haec jam supra in metbodo Platonis exponenda p. 46 attulimus.

t ov jiev asi ov jcai o v t e yiyvo/esvov o v t 8 ajuroX- X v /u e v o v ); neque crescit unquam, neque descrœ scit ( o v t e avF,avo/AEvov o v t e ç > $ i v o v ) : præterea non hac ex parte pulchrum, ex illa turpe (en en a ov tî] juEv ytaXov, Tïf

ria rec te pergere vel ab alio duci, quando videli- cit qui ab bis pulchris gratia pulchri illius ascendere incipit, quasi quibusdam gradibus utens, at- que ab uno primum in duo transiens, et a duobus in omnia, quæ pulchra sunt, corpora; ab bis in omnia officia pulchra, a pulchris officiis ad doctrinas pulchras conversus, a doctrinis denique multis in illam doctrinam perveniens, quæ non alterius est, quam illius ipsius pulchri doctrina: atque ita demum, quid ipsum pulchrum sit, contemplatur *). In hoc utique vitæ statu, o Socrates, si usquam alibi, homini videlicet ipsum pulchrum spectanti vivendum; quod si quando videris, supra quam dici possit pretiosius auro ornatisque vestibus et pulchris pueris adolescentibusque censebis(-- O EOLV 7TOTE tÔr/Ç, OV UOLTOL XPv6l0v r £vE aviG K ovç ô o fc i 6oi E ivai.) Quos nunc et tu et alii multi dum spectatis, nimium obstupescitis, et si fieri posset, eligereris inter illos semper cibo potuque neglecto versari. Ouam felix illud spectaculum fore putamus, si cui contigerit, ut ipsum pulchrum intueatur, sincerum, integrum, purum, simplex, non humanis carnibus, nugis contaminatum: sed ipsum secundum se pulchrum divinum inspiciat ( r i ô r jr a , E(pr/, o to p sS a , Et tcd yEVOiro avTO to x aX ov tô s tv EiXixpivE s ' , x a S a p o v , a p tx - Tov , a X X a prj avanXEGOv öapxcov te a v^ p c o m - vcDv n a t xp&pocTcov K ai aXXrjs noXX-rf? ç tX v a p ta ç Svr/Trpç, aXX avTO to S ewv x aX ov ô vva iT o p o - voeiôeç xaTtÔEiv , ) Num vitam hujusmodi parvi fa-

*) Hæc jam supra in platonica philosophandi methodo explicanda attulimus.13

cisV hominis videlicet ipsius, qui illuc suspiicit,

qui tain præclarum spectaculum contuetur, qui illi

cohæret, nonne cogitas, quod sibi solum cerniens

ille eo oculo pulchrum, quo percipi potest, mon

imagines virtutis ulterius, sed virtutis ipsas pairiet

quippe cum 11011 simulacrum sed rem ipsam atttin-

gat? (— rf ovx evSvjuei, scpr/, ori evSctvra av- ToD povaxov yevijöETai, bpœvTi œ dparov ro xa- Xov, rixreir ovx eiôœXa aperr/g, are ovx enôœ- Xov Ecponrropeva?, aXX aXrj^rj.) Cumque viirtu- tem veram pariat et alat, Deo amicus efficieetur,

et si quis alius hominum, is maxime immorttalis exsistet {texovti 6e aperrfv aXrjSrf xai $pe-i[)a- peroj vffapxM SeGOcpiXei ytveöSai, xai ei7T£p) tgd aXXco av$pGD7TGJv, cxSavarco xaxeirœ ). llseic, o Phædre aliique convivae, inquit Diotime, cui fiidem

adhibeo atque aliis persuadere studeo, homiinum

naturam haud facile posse ad heatæ immortaliitatis

possessionem quidquam legitimo amore condutcibi-

lius invenire. Ouamobrem honorandum Amcorem

ah omnibus hominibus censeo; equidem amattoria

colo, meque summopere in his excerceo, ailios-

que exhortor; et nunc quidem ac semper pro» in

genii facultate Amoris vim et fortitudinem lauido."

Ita Amoris coelestis finita expositione e scri

ptis Platonis, illius vim, qualis ex allatis expllicari

possit, eruere tentabimus.

Ut Plato duplicem amorem homini inesse; sta

tuit, ita etiam duas animi humani partes, altieram

amori vulgari, Amori coelesti alteram congruemtem,

descripsit. In Phædro primum occurrit hoc discrimen, et quidem duobus locis, in Socratica pri

ma oratione, ubi perspicue est expressum, et in

secunda, ubi in mytho illo sublimi latet. ”Ut igitur quo amans a non amante discernitur, intelliga- mus, scire oportet, duas in unoquoque nostrum i- deas esse dominantes atque ducentes, quas sequimur, quocunque ducunt. ( — t o l ôrj t o v s p œ v r a t e n a t fjLrf npivovjuev ; 6et a v vorjGat o t i t j / u g d v e v ExaŒTGO ôvo t i v e e G t o v tôea apxovTE n a t a y o v - TE, o i v E7To/u£§a r) a v ayrjTov.) Altera quidem est innata nobis voluptatum cupiditas; altera vero acquisita opinio, optimi affectratrix ( p / u e v e j u ç > v - t o ç o v G a E 7 T i S - v / u i a rjôovœ v, aXXr/ 6s E7ttHTr]Toç ô oë ,a7 E

bus coerceri potest, sed violentia delatus, conjuin- ctum sibi equum aurigamque perturbat, rapitqjue ad veneris voluptatem. Quis non videt, in hioc equuo pravo amorem pessimum illum vulgarem latere?

Cum Phædrus, ut supra vidimus, a Platome, circiter sex et triginta annos nato, scriptus sit, et ex nostra sententia, quam firmis rationibus probiare studuimus, primus sit vere platonicus d ialogus; Plato nondum, animum humanum investigans, tter- tiam illam ejus partem, quam postero tempore «explicuit, invenit. Haec quidem pars est t o $ v / iu o - etôeç, quod non minus nobis, quam ratio et cuipi- ditates, inest. Deesse igitur videtur comparaitio- ni animi cum auriga et gminis equis in Phædro, qiuod ad recte cognoscendam animi naturam requirannus. Distinguit Plato in Politia primum inter ra tio m a le et ir ra tio n a le con cu p iscen squ e , deinde ab his discernitur Svjuos, ro Sju/uoEiôeç. Ducitur haec differentia rationis et cupiditatum a siti,” Fatennur- ne esse aliquos, qui, cum sitiant, nonnunqiuam bibere nolint? Multos sane et crebro. Quid igçitur de hisce dicat aliquis? Nonne inesse in eoirum animo, quod jubeat, inesse item quod vetet bilbere quonam hoc jubenti illi imperat? Videtur uiihi s;ane. Nonne igitur quod prohibet ista, ubi existet? e; ratione existit? quæ vero agunt trahuntque in vairias partes animum, ex affectibus perturbationibussque oriuntur? Apparet. Non igitur sine ratione duo» illa esse et a se invicem diversa statuemus: et iillud quidem, quo ratiocinatur animus, ra tio n a le voicabi- mus: illud vero, quo amat, esurit, sitit, cetieris- que cupiditatibus agitatur, ir ra tio n a le e t concrupi- scensj repletionum quarundam ac voluptatum so-

ciuni.” (De Rep. IV: 439.) Hæ itaque duæ jam in anima species distinctæ sunt. Illud autem, quod ad irascibilem pertinet, quove irascimur, utrum tertium quiddam est, an alterius horum cognatum? (to 8 e ôrj T ov $ v /x o v n a i œ $v/xov/xE$a, n o T E p o v T p i - Tov rf tovtgdv 7TOT8pcû av sir] ô/xoçfVEîÿ') Conten- ditur, iram sœpe pugnare adversus concupiscentiam, tanquam hæc inter se diversa sint (— tov S v- /xov ttoXe/xeiv eviotb Taiç E7EiB v /x ia iç œç aXXo ov aXXco.) Nonne et frequenter animadvertimus, quando distrahunt aliquem præter rationem cupiditates, objurgantem ipsum sese, et adversus id sui, quod trahitur, indignantem? et quasi duobus dissentientibus adjutricem rationi iram accurrere? ( B,vfx-/x a x o v too Xoyco yiyvo/uEvov tov S v /xov tov toi- ovTov-y) ratione autem imperante non esse sibi contradicendum, iram cupiditatibus conjunctam obsistere illi, arbitror te nunquam vel in te ipso vel in alio tale persensisse. Iram asserimus animæ inter se partibus dissidentibus pro ratione arma capessere. Nunquid et irascendi vis est a ratione diversa, vel quædam species rationis, adeo ut non tres in animo, sed duæ species sint, rationale et, concupiscens? an potius in anima tertia quædam vis et iracundia; quæ natura ipsa rationis tutatur partes, nisi ea improba educatione fuerit depravata? (De Rep, IV: 440 — 441.) Antequam hanc rem relinquimus , non alienum videtur quæ Plato in eodem opere de viro tyrannico dixit, breviter afferre, quoniam amorem partim illa respiciunt. Plato primum describit vehementissimas cupiditates, quæ in somnis subinde excitantur, quando reliqua pars animi, quæ rationis est particeps, obdormivit. Omnia huic visa objiciuntur, menti ac ratione vacua, ut aut cum matre corpus mi

scere videatur, aut cum quovis alio vel honmine

vel deo, scepe bellua atque etiam trucidare ali

quem , impie cruentare, multaque facere impiure

atque tætre cum temeritate atque impudentia. ÎPa

tet bine, inquit Plato, quam vehemens, quam immane, quam dirum cupiditatum genus homini i insit.

Deinceps virum tyrannicum depingit. ”Finge ju

venem, democratici viri (Plato antea, ut demoicra-

tiam in tyrannidem abiisse, ita ex viro demoerrati-

co virum tyrannicum oriri demonstraverat) filiium,

similiter atque illius patrem, multis variisque e;upi-

ditatibus agitatum: primum quidem in omnes ]par-

tes distrahetur: deinde vero, cum tyrannidis fatuto-

res adolescentem existimaverint non alia posse? ra

tione contineri, amorem ei quendam indere niitun- tur, 7tpoöTaTT]y tgdv apy&v uai ra etoi/ucc iôia- vEjuo/xEVGDv EiTiSviiiGOv, præsidem otiosorum aitque libidinum illi subministrantium. Ubi vero suissu-

rantes circa illum cupiditates ceterae — tum jam

hic animi praeses (amor) furit omnino dementhaque

fervet, ac stipatus inde satellitibus stimuloque per

citus, si quas intra se frugales et verecundas o-

piniones cupiditatesque offenderit, protinus exestir-

pat expellitque, donec temperantiam omnem amimo

ejecerit seque nova insania repleverit, Hanc? ob

caussam amor tyrannus dictus olim est. (De Rep. IX: 571—573.) Luculenter patet, hic non allium,

quam pessimum intelligi amorem illum vulgaremi.

Phaedrum relinquentes ad Symposium nos

convertimus.

Phaedrus, primum loquens, philosophemai an

tiquum, cx Hesiodo sumtum, memoravit, chao>s his

verbis exstitisse dicente: ”terra ampla stabiliisque

semper omnium sedes atque Amor, post chaois vi

delicet asserens duo liæc exstitisse, Terram et Amorem.'’ Unde apparet,' chaos, quod rudis indi- gestaqiue moles erat, rerum universarum principia continens, amore nato in ordinem et concentum redactum* et pulcherrimum exstitisse, quem nunc admiramur, mundum. Ilinc Empedoclis q>i\ia xai veiko? (Aristol. Met. 1: 4.) et /uvSog apud Aristophanem in pulcherrimo avium choro, ubi nox dicitur in Erebi sinu ovum peperisse.Ejpsßovg ô’ ev aitEipoöi noXnoiç t i k t e i rrpœ- TiöTor v7rr/vE/uiov NvB, r) pEXavomEpoç coor, eF, ov 7rep

lo i

ciat. Hic amor maxime est æstimandus tum )sin- gulis, tum universis: nam amantem pariter et auma- tum ad virtutem ducit.

Philosophema elegans de vi Amoris per to)tam rerum naturam diffusa, quod in oratione Phsædri memoravimus, dominatur in Eryximachi sem itone, qui post Pausaniam locutus est. Ouod ille intclio- averat, hic persequitur. In omnibus rebus aimo- rem inesse inquit, nec unum celebrat, sed tluupli- cem distinguit, alterum temperatum, alterum vioden- tum, turbidum, contumacem.” Sic veteres, «quae animo sentiebant de amore, hæc in rerum natuiram transferebant: eodemque medicus hicce in «corpora hominum eorumque curationem applicat. Distinguit inter sanitatem et morbum in corpiore. Bono cuique in corporibus appetitui obsequemdum est, malo resistendum. Eritque ille medico>rum optimus, qui optime utrumque amorem distinxcerit. Oui vero effecerit, ut pro altero quis alterum accipiat, ut nascatur amor ubi non adsit et esse,* debeat, vel restinguatur, ubi satius sit abesse, mæ is erit optimus artifex.

Plato autem exquisivit maxime, quæ amorris in homine esset et in hominum civitate vis et efffica- citas. Proposuit eum in Phaedri oratione, ut virtutis auctorem, quo duce maxime et turpia vittare- mus et honesta appeteremus. Pausanias etiaim in sua oratione hanc amori vim tribuit, ut ad pattriam vindicandam et propugnandam maxime valeat.

Aristophanes, ut vidimus, ex fabula de gemere Androgyno amoris originem ducit ita concludi ens: ”Ah hoc tempore innatus est hominibus amor mutuus.” Unde factum est, ut suum unaquæque pars

(limiilium sui anquirat inventumque vehementi studio amplexetur. Fabula etiam alia de Amoris origine in oratione Diotimæ occurrit, quam supra exposuimus. Eadem tere in his duobus inest sententia. Ex iis enim facile apparet, ex indigentia oriri amorem omnem: anquirere amantem, quo hunc indigentiae sensum expleat: reperto vero isto, insitas virtutes omnes explicare, suamque assequi perfectionem. Ouod vero Aristophanes dixit, utri- usque, amatoris et amati, animum anquirere, quod quale sit dicere non potest, sed quasi vaticinatur quid cupiat, et obscure indigeat; id convenit plane et in Diotimam et in totam antiquitatem.

Placent autem nobis fabulæ illae hanc praesertim oh caussam, quod sensibus conveniunt nostris, imo oculis proponunt, quæ intus sentimus a- nimo. Nam quæ continentur iis amoris notiones, sunt hæ sic propriae naturae nostrae, ut lateant in nullis non linguis., in vocibus maxime, quibus caritatis caussa mutuo compellare amantes solent, partem se invicem sui3 dimidium sui vocantes, ut Horatius appellat Virgilium suum.

Navis, quæ tibi creditum Debes Virgilium, finibus Atticis edas incolumem, precor, Et serves animte dimidium meæ. (Carni. 1: 3.)

Hac autem perspecta intima amoris necessitudine, intelligimus jam plane, quæ de Amore duxit Phaedrus, tum etiam hocce, quod dictis sub- juxit, uni esse amori proprium, ut alter bibens pro altero mortem subeat. ”Nemo ita est ignavus, quem amor ad virtutem non evS eov efficiat.” Divino impetu optima quaeque in hominum genere

exstiterunt ( gdç en evrvxict rrj fxeyiötrj rf TotcxvTtf pavia ôiôoTai, Phædr.)

In Agathonis oratione, qui proxime post Aristophanem dicendi partes excepit, aliquantulum morari decet.

Amor dicitur omnium Deorum beatissimus, pulcherrimus et optimus esse. Idemque semper est juvenis et tenerrimus eumque inter et deformitatem perpetua est repugnatio. Postquam de pulchritudine Amoris dixit, virtutes ejusdem enumerat et demonstrat. Amori justitia, temperantia, fortitu do et sapientia tribuitur. ”Hes Deorum Amore interveniente dispositae sunt, amore inquam, pulchritudinis. Antea permulta atque atrocia inter Deos propter necessitatis regnum contigerunt, postquam vero Deus hic ex pulchrorum desiderio natus est, bona omnia tam ad Deos, quam ad homines pervenere.” Ita mihi videtur amor ipse primum pulcherrimus optimusque esse, deinde talia quaedam ceteris quoque largiri.”

Si quidem hic allata ex oratione Agathonis brevissime comprehendamus, illae in iis sunt sententiae. Ex desiderio pulchrorum Amor natus est, ex indigentia igitur, at vero ex indigentia pulchri. Pulcherrimus itaque est Amor. Apud Platonem vero pulchrum et bonum pluribus locis idem esse dicitur, quare Amor merito etiam optimus censetur. Oui vero optimus est, beatissimus quoque sit ne- cesse est, Praeterea Amor omnibus ornatur virtutibus et quæ ipse habet bona, ceteris largitur. Quapropter in fine oratione sua Agathon eundem suminis laudibus extollit, beneficia ejus maxima et

magnificentissima celebrans; de qua re vide supra expositionem nostram Amoris ceelestis.

O iiæ in Diotimæ cum Socrate colloquio, ultimo in Symposio de Amore sermone, de parentis ejusdem fabula occurrit, jam supra a nobis explicata fuit. Cetera vero, quæ ibi leguntur, partim ita sunt perspicua, ut disputatione non egeant, partim ad tertiam disputationis nostrae partem pertinent, ad quam nunc transgredi ordine debemus.

I l e v i e t e f f i c a c i t a t e , q u a m A m io r i l l e c œ le s t i s in p h i lo s o p h ia m P l a l o m i - ca in p r o c r e a n d a m e t fo r m a n d a m li ia - biiit.

E x doctrina de animo humano platcmiica amor derivatur.

Apud Platonem pluribus locis de pristina ami- moruni humanorum vita, antequam in hanc terrram delapsi corpus mortale induerunt, dicitur, in equa vita ipsum pulchrum, bonum, verum, justum et ssan- ctum vere intuiti sunt, et summa in ipsis his id leis conspiciendis fructi sunt felicitate. Cujus pristiinæ vita1! nihil nunc restat, nisi memoria tantum obsteu- ra. Ouæ autem memoria in animo excitari et revivisci et debet et potest, unde ex hac reminisceen- tia expergefacta Amor et desiderium illius priisti- næ vitae incenditur. Supra in expositione Amojris cœlestis vidimus, eum ex indigentia oriri, qiuod quidem elegantissime cum hac de animo humaano doctrina convenit, quippe quæ nos doceat, remiini- scentia illa evigilata, animum vitae illius priscae be- atitudinis conscium fieri, unde sequatur necesse