amİnler - kimyaegitimi.org · • azot üzerindeki yalın elektron çiftinin serbestlik derecesi ,...
TRANSCRIPT
![Page 1: AMİNLER - kimyaegitimi.org · • Azot üzerindeki yalın elektron çiftinin serbestlik derecesi , • Radikallerin elektrik özellikleri (alkil gruplar bağıpekiştirir, arilleronu](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013019/5e0a4c43b12f07615f3bc9a8/html5/thumbnails/1.jpg)
AMAMİİNLERNLER
DERSDERS SORUMLUSU SORUMLUSU Prof.Dr.Prof.Dr.İİnci MORGnci MORGİİLL
![Page 2: AMİNLER - kimyaegitimi.org · • Azot üzerindeki yalın elektron çiftinin serbestlik derecesi , • Radikallerin elektrik özellikleri (alkil gruplar bağıpekiştirir, arilleronu](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013019/5e0a4c43b12f07615f3bc9a8/html5/thumbnails/2.jpg)
DERS SÜRESİ2 SAAT
HAZIRLAYANLARHALE SÜMERKAN
DERYA ÇAKICIÖZLEM ŞAHİN
PINAR ECE
![Page 3: AMİNLER - kimyaegitimi.org · • Azot üzerindeki yalın elektron çiftinin serbestlik derecesi , • Radikallerin elektrik özellikleri (alkil gruplar bağıpekiştirir, arilleronu](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013019/5e0a4c43b12f07615f3bc9a8/html5/thumbnails/3.jpg)
HEDEF HEDEF 11Aminleri tanAminleri tanııyabilmeyabilme
DAVRANIŞLAR1. Aminleri yapılarına göre sınıflandırır2. Aminlerin adlandırılmasına örnekler verir.3. Aminlerin elde edilme yöntemlerini
denklemlerle açıklar.4. Aminlerin fiziksel özelliklerini örneklerle
açıklar.5. Aminlerin kimyasal özelliklerini örneklerle
açıklar.6. Aminlerin endüstride kullanım alanlarını
örneklerle açıklar.
![Page 4: AMİNLER - kimyaegitimi.org · • Azot üzerindeki yalın elektron çiftinin serbestlik derecesi , • Radikallerin elektrik özellikleri (alkil gruplar bağıpekiştirir, arilleronu](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013019/5e0a4c43b12f07615f3bc9a8/html5/thumbnails/4.jpg)
![Page 5: AMİNLER - kimyaegitimi.org · • Azot üzerindeki yalın elektron çiftinin serbestlik derecesi , • Radikallerin elektrik özellikleri (alkil gruplar bağıpekiştirir, arilleronu](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013019/5e0a4c43b12f07615f3bc9a8/html5/thumbnails/5.jpg)
Aminlerin YapAminlerin Yapııssıı• Azot içeren bileşikler
yasam için gereklidir ve bu bileşikler atmosferik azottan türetilmişlerdir. Atmosferik azot ,azot tutulması adı verilen yöntemle önce amonyağa indirgenir ve sonra organik bileşiklere dönüştürülür. Aminler amonyağın organik türevleri olan zayıf bazlardır.
• Amonyak(NH3 )
![Page 6: AMİNLER - kimyaegitimi.org · • Azot üzerindeki yalın elektron çiftinin serbestlik derecesi , • Radikallerin elektrik özellikleri (alkil gruplar bağıpekiştirir, arilleronu](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013019/5e0a4c43b12f07615f3bc9a8/html5/thumbnails/6.jpg)
• Yapısal olarak aminler amonyağa benzerler, ama bir veya daha fazla hidrojen atomu, alkil veya aril gibi organik radikallerle yer değiştirmiştir.
![Page 7: AMİNLER - kimyaegitimi.org · • Azot üzerindeki yalın elektron çiftinin serbestlik derecesi , • Radikallerin elektrik özellikleri (alkil gruplar bağıpekiştirir, arilleronu](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013019/5e0a4c43b12f07615f3bc9a8/html5/thumbnails/7.jpg)
![Page 8: AMİNLER - kimyaegitimi.org · • Azot üzerindeki yalın elektron çiftinin serbestlik derecesi , • Radikallerin elektrik özellikleri (alkil gruplar bağıpekiştirir, arilleronu](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013019/5e0a4c43b12f07615f3bc9a8/html5/thumbnails/8.jpg)
AlifatikAlifatik AminlerAminler
• Aşağıdaki şekillerde gösterildiği üzere, amonyaktaki üç hidrojen
atomundan biri organik bir radikal ile yer değişirse bir birincil
amin ortaya çıkar. İkincil aminlerde N'ye iki organik radikal ve
bir H bağlıdır. Üçüncül aminlerde üç hidrojenin de yerinde
organik gruplar vardır. Bu terimler yerine sırasıyla primer amin,
sekonder amin ve tersiyer amin de kullanılır. R gruplarının alt
takıları organik radikalleri birbirinden ayırdetmek için kullanılır.
![Page 9: AMİNLER - kimyaegitimi.org · • Azot üzerindeki yalın elektron çiftinin serbestlik derecesi , • Radikallerin elektrik özellikleri (alkil gruplar bağıpekiştirir, arilleronu](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013019/5e0a4c43b12f07615f3bc9a8/html5/thumbnails/9.jpg)
Aromatik aminlerAromatik aminler• Aromatik aminlerde azot atomu bir aromatik
halkaya bağlıdır, anilin örneğinde olduğu gibi. Aromatik halka, üzerindeki diğer radikallere bağlı olarak, aminin bazlığını büyük oranda azaltır. İlginç bir şekilde, bir amin grubu, elektron verici özelliğinden dolayı, takılı olduğu aromatik halkanın reaktivitesini kuvvetle arttırır.
![Page 10: AMİNLER - kimyaegitimi.org · • Azot üzerindeki yalın elektron çiftinin serbestlik derecesi , • Radikallerin elektrik özellikleri (alkil gruplar bağıpekiştirir, arilleronu](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013019/5e0a4c43b12f07615f3bc9a8/html5/thumbnails/10.jpg)
![Page 11: AMİNLER - kimyaegitimi.org · • Azot üzerindeki yalın elektron çiftinin serbestlik derecesi , • Radikallerin elektrik özellikleri (alkil gruplar bağıpekiştirir, arilleronu](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013019/5e0a4c43b12f07615f3bc9a8/html5/thumbnails/11.jpg)
AMAMİİNLERNLERİİN ELDESN ELDESİİ
1.Amonyağın alkillenmesiylealkilaminlerin eldesi
![Page 12: AMİNLER - kimyaegitimi.org · • Azot üzerindeki yalın elektron çiftinin serbestlik derecesi , • Radikallerin elektrik özellikleri (alkil gruplar bağıpekiştirir, arilleronu](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013019/5e0a4c43b12f07615f3bc9a8/html5/thumbnails/12.jpg)
![Page 13: AMİNLER - kimyaegitimi.org · • Azot üzerindeki yalın elektron çiftinin serbestlik derecesi , • Radikallerin elektrik özellikleri (alkil gruplar bağıpekiştirir, arilleronu](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013019/5e0a4c43b12f07615f3bc9a8/html5/thumbnails/13.jpg)
Aminlerin Aminlerin EldesiEldesi
2.İndirgenmeyle alkilaminlerinelde edilmesi
![Page 14: AMİNLER - kimyaegitimi.org · • Azot üzerindeki yalın elektron çiftinin serbestlik derecesi , • Radikallerin elektrik özellikleri (alkil gruplar bağıpekiştirir, arilleronu](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013019/5e0a4c43b12f07615f3bc9a8/html5/thumbnails/14.jpg)
![Page 15: AMİNLER - kimyaegitimi.org · • Azot üzerindeki yalın elektron çiftinin serbestlik derecesi , • Radikallerin elektrik özellikleri (alkil gruplar bağıpekiştirir, arilleronu](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013019/5e0a4c43b12f07615f3bc9a8/html5/thumbnails/15.jpg)
3.3.ArilaminlerinArilaminlerin elde elde edilmesi(ArNHedilmesi(ArNH22))
Arilaminlerin sentezi için en elverişli yöntem ,bir nitroarenin(ArNO2) olusturulması ve indirgenmesidir.
![Page 16: AMİNLER - kimyaegitimi.org · • Azot üzerindeki yalın elektron çiftinin serbestlik derecesi , • Radikallerin elektrik özellikleri (alkil gruplar bağıpekiştirir, arilleronu](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013019/5e0a4c43b12f07615f3bc9a8/html5/thumbnails/16.jpg)
FFİİZZİİKSEL KSEL ÖÖZELLZELLİİKLERKLER• Hidrojen bağlanması birincil ve ikincil aminlerin, ayrıca
protonlanmış tüm aminlerin özelliklerine önemli ölçüde etki eder. Böylece aminlerin kaynama noktası benzer fosfinlerinkinden daha yüksek ama genelde benzer alkollerinkinden daha düşüktür. Alkoller, veya alkanoller, aminlere benzerler ama NR2 yerine bir -OH grubuna sahiptirler. Oksijen azottan daha elektronegatif olduğundan R-OH kendisine benzeyen R2 -NH bileşiğine kıyasla daha asidiktir.
• Metilamin, dimetilamin, trimetilamin ve etilamin standart şartlarda gaz halindedir, oysa dietilamin ve trietilamin sıvıdırlar. Çoğu diğer alkil aminler sıvıdırlar; yüksek molekül ağırlıklıaminler tabiî katıdırlar.
• Gaz aminlerin karakteristik bir amonyak kokusu vardır. Sıvıaminlerin kendilerine has "balığımsı" bir kokuları vardır.
• Çoğu alifatik amin hidrojen bağı kurma yeteneğinden dolayı suda çözünebilir. Karbon atomu sayısı arttıkça çözünürlük azalır (özellikle 6'dan sonra).
![Page 17: AMİNLER - kimyaegitimi.org · • Azot üzerindeki yalın elektron çiftinin serbestlik derecesi , • Radikallerin elektrik özellikleri (alkil gruplar bağıpekiştirir, arilleronu](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013019/5e0a4c43b12f07615f3bc9a8/html5/thumbnails/17.jpg)
BAZ BAZ ÖÖZELLZELLİİKLERKLERİİAmonyak gibi aminler de nispeten kuvvetli bazdırlar.
Aminlerin bazlıkları belirleyen faktörler:
• Azot üzerindeki yalın elektron çiftinin serbestlik derecesi ,
• Radikallerin elektrik özellikleri (alkil gruplar bağı pekiştirir, ariller onu azaltır).
• Protonlaşmış aminin su moleküllerine bağlanma (solvation) derecesi.
• Azot atomunda bir yalın elektron çifti bulunur, buna H+
• bağlanarak R3NH+ şeklinde bir amonyum iyonu oluşur. Bu metinde yalın elektron çifti N'nin yanında iki nokta olarak gösterilmektedir. Aminlerin suda çözünürlüğü büyük ölçüde su moleküllerindeki protonlar ile bu elektron çiftleri arasında hidrojen bağı oluşmasına bağlıdır.
![Page 18: AMİNLER - kimyaegitimi.org · • Azot üzerindeki yalın elektron çiftinin serbestlik derecesi , • Radikallerin elektrik özellikleri (alkil gruplar bağıpekiştirir, arilleronu](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013019/5e0a4c43b12f07615f3bc9a8/html5/thumbnails/18.jpg)
BBİİYOLOJYOLOJİİK ETKK ETKİİLERLERİİ
• Aminlerin kendilerine has, kuvvetli, kötü kokuları vardır ve toksiktirler. Amonyak, balık, idrar , çürüyen et ve sperm kokuları aminlerden oluşur. Pek çok biyolojik etkinlik amino asitlerin parçalanması sonucu aminler oluşturur.
![Page 19: AMİNLER - kimyaegitimi.org · • Azot üzerindeki yalın elektron çiftinin serbestlik derecesi , • Radikallerin elektrik özellikleri (alkil gruplar bağıpekiştirir, arilleronu](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013019/5e0a4c43b12f07615f3bc9a8/html5/thumbnails/19.jpg)
KULLANIM ALANLARIKULLANIM ALANLARIİLAÇLAR
• Klorfeniramin bir antihistamindir, soğuk
algınlığı, saman nezlesi, böcek sokması gibi
durumlar için kullanılır.
• Klorpromazin bir sakinleştiricidir. Anksiete,
heyecan, yerinde durama ve hatta akıl
hastalıklarında kullanılır.
• Amfetamin, metamfetamin illegal ilaçlardır.
![Page 20: AMİNLER - kimyaegitimi.org · • Azot üzerindeki yalın elektron çiftinin serbestlik derecesi , • Radikallerin elektrik özellikleri (alkil gruplar bağıpekiştirir, arilleronu](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013019/5e0a4c43b12f07615f3bc9a8/html5/thumbnails/20.jpg)
İİLALAÇÇLARLAR• Klorfeniramin • Klorpromazin
![Page 21: AMİNLER - kimyaegitimi.org · • Azot üzerindeki yalın elektron çiftinin serbestlik derecesi , • Radikallerin elektrik özellikleri (alkil gruplar bağıpekiştirir, arilleronu](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013019/5e0a4c43b12f07615f3bc9a8/html5/thumbnails/21.jpg)
BOYALARBOYALAR
Birincil aromatik aminler azo boyalarının yapımı için başlangıç malzemesi olarak kullanılır. Nitrik (III) asit ile tepkiyip diazonyum tuzları oluşturur, bu da birleşme tepkimesi sonucunda azo bileşiği oluşturur. Azobileşikleri renkli olduklarından boya endüstrisinde yaygın olarak kullanılırlar. Bu maddelere bazı örnekler:
• Metil orange
• Gün batımı sarısı
![Page 22: AMİNLER - kimyaegitimi.org · • Azot üzerindeki yalın elektron çiftinin serbestlik derecesi , • Radikallerin elektrik özellikleri (alkil gruplar bağıpekiştirir, arilleronu](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013019/5e0a4c43b12f07615f3bc9a8/html5/thumbnails/22.jpg)
Methyl orange
![Page 23: AMİNLER - kimyaegitimi.org · • Azot üzerindeki yalın elektron çiftinin serbestlik derecesi , • Radikallerin elektrik özellikleri (alkil gruplar bağıpekiştirir, arilleronu](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013019/5e0a4c43b12f07615f3bc9a8/html5/thumbnails/23.jpg)
Gün batımı sarısı:Kullanıldığı bazı ürünler
LucozadeNestlé Smarties
Doritos (Tangy Cheese) Irn-Bru
Cadbury's Creme Egg
![Page 24: AMİNLER - kimyaegitimi.org · • Azot üzerindeki yalın elektron çiftinin serbestlik derecesi , • Radikallerin elektrik özellikleri (alkil gruplar bağıpekiştirir, arilleronu](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013019/5e0a4c43b12f07615f3bc9a8/html5/thumbnails/24.jpg)
BBİİYOKYOKİİMYASAL AMMYASAL AMİİNLERNLER• Nitrosamin ve nitrosamid (N-nitroso
bileşikleri), N-nitrosation adı verilen bir işlemle oluşur.
• Besin yoluyla alınan nitrit ve nitratın neden olduğu nitrosamin oluşumu askorbat, erithorbat ve tokoferoltarafından engellenir. Bu da sebzelerden alınan nitratın insan sağlığı üzerine çok fazla etkisi olmamasının bir nedenidir, zira sebzeler aynı zamanda nitrosaminoluşumunu engelleyen Vitamin C gibi antioksidanlar açısından zengindir.
![Page 25: AMİNLER - kimyaegitimi.org · • Azot üzerindeki yalın elektron çiftinin serbestlik derecesi , • Radikallerin elektrik özellikleri (alkil gruplar bağıpekiştirir, arilleronu](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013019/5e0a4c43b12f07615f3bc9a8/html5/thumbnails/25.jpg)
NNİİTROSAMTROSAMİİNN• Gıdaların, daha önceden oluşmuş nitrosamin
alımına olan katkısı çok azdır. Domuz etinde nitritin kullanılması, az miktarda nitrosaminoluşumuyla sonuçlanır. Yüksek seviyelerde olduğunda hayvanlarda kanserojenik etki yaptığıgörülmüştür ama normal seviyelerdeki domuz eti tüketimiyle alınan nitrosaminkonsantrasyonu oldukça düşüktür.
• Bira, viski ve diğer malt alkollü içeceklerde çok az miktarda nitrosamin oluşumunun olduğu görülmüştür. Ancak, imalatçılar bu tür içecekler ve gıdaların üretim metotlarındaki birtakım modifikasyonlarla nitrosamin seviyelerini düşürmektedirler.
![Page 26: AMİNLER - kimyaegitimi.org · • Azot üzerindeki yalın elektron çiftinin serbestlik derecesi , • Radikallerin elektrik özellikleri (alkil gruplar bağıpekiştirir, arilleronu](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013019/5e0a4c43b12f07615f3bc9a8/html5/thumbnails/26.jpg)
![Page 27: AMİNLER - kimyaegitimi.org · • Azot üzerindeki yalın elektron çiftinin serbestlik derecesi , • Radikallerin elektrik özellikleri (alkil gruplar bağıpekiştirir, arilleronu](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013019/5e0a4c43b12f07615f3bc9a8/html5/thumbnails/27.jpg)
![Page 28: AMİNLER - kimyaegitimi.org · • Azot üzerindeki yalın elektron çiftinin serbestlik derecesi , • Radikallerin elektrik özellikleri (alkil gruplar bağıpekiştirir, arilleronu](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013019/5e0a4c43b12f07615f3bc9a8/html5/thumbnails/28.jpg)
KOKAKOKAİİNN
• Koka bitkisi yapraklarından elde edilen bir merkezi sinir sistemi uyarıcısıdır.
![Page 29: AMİNLER - kimyaegitimi.org · • Azot üzerindeki yalın elektron çiftinin serbestlik derecesi , • Radikallerin elektrik özellikleri (alkil gruplar bağıpekiştirir, arilleronu](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013019/5e0a4c43b12f07615f3bc9a8/html5/thumbnails/29.jpg)
HHİİSTAMSTAMİİNN• Tüm
memelilerin dokularında ve çavdar mahmuzunda değişik oranlarda bulunur.
• Nörotransmittermaddedir.
![Page 30: AMİNLER - kimyaegitimi.org · • Azot üzerindeki yalın elektron çiftinin serbestlik derecesi , • Radikallerin elektrik özellikleri (alkil gruplar bağıpekiştirir, arilleronu](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013019/5e0a4c43b12f07615f3bc9a8/html5/thumbnails/30.jpg)
SEROTONSEROTONİİNN• Epifiz bezinde
salgılanan bir hormondur.
• Bazı ruhsal bozuklukların beyinde serotonindüzeyiyle ilgili olduğuna inanılmaktadır.
![Page 31: AMİNLER - kimyaegitimi.org · • Azot üzerindeki yalın elektron çiftinin serbestlik derecesi , • Radikallerin elektrik özellikleri (alkil gruplar bağıpekiştirir, arilleronu](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013019/5e0a4c43b12f07615f3bc9a8/html5/thumbnails/31.jpg)
ADRENALADRENALİİN(EPN(EPİİNEFRNEFRİİN)N)
![Page 32: AMİNLER - kimyaegitimi.org · • Azot üzerindeki yalın elektron çiftinin serbestlik derecesi , • Radikallerin elektrik özellikleri (alkil gruplar bağıpekiştirir, arilleronu](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013019/5e0a4c43b12f07615f3bc9a8/html5/thumbnails/32.jpg)
ADRENALADRENALİİN(EPN(EPİİNEFRNEFRİİN)N)• Adrenal bezi
tarafından salgılanan bir hormondur.
• Canlıyı kavgaya ya da kaçışa hazırlar.