alüvyonda bulamaç hendeği

8
Alüvyonda Bulamaç Hendeği (Slurry Trench) Yönetimiyle Sızdırmazltk Perdesi Yapımı ve Aslantaş Barajındaki Uygulaması TALÎP KARAOÔULLARINDAN D.8,î. Aslantaş Baraj Kontrol Amirliği, Adana NURÎ ÜZGÜ2SEL D.8.Î. Aslantaş Baraj Kontrol Amirliği^ Adana NAMIK AKOANBAŞ B.B.Î. Aslantaş Baraj Kontrol Amirliği, Adana Baraj ve barajla ilgili yapılarda au sızıntıla- rını önlemek ve temel kazılarının kuruda yapıla- bilmesini sağlamak yapımın en füg yönlerinden birisidir. Temeli derin olan alüvyon dolgu baraj« ların güvenliği* barajın altındaki sızıntının kont- rolü veya aıaltılmasmdaki kil çekirdek hendeği- nin etkinliği ile direk bağıntılıdır. Temel alüvyo- nu sığ olduğu veya kurutma sorunlarının büyük olmadığı yerlerde genellikle sıkıştırılmış geçi- rimsiz malzemelerle (=»Kil) geri dolgusu (tek- rar dolgu) yapılan açık kazı şeklindeki pozitif bir çekirdek hendeği (Cut-Off) benimsenir. Derin çekirdek hendeği gerektiren koşullar- da (=Baraj gövdesinin oturacağı alüvyonu de- rin olması halinde) sıkıştırılmış çekirdek hende- ği yöntemi oldukça pahalı veya olanaksızdır. Bu durumda, kazıyı açık tutacak bentonit çamuru kullanıp daha sonra çamur hendeğin içinde iken harmanlanmış toprakla doldurma işlemi ile çe- kirdek hendeğinin yapımı ile başarılı sonuçlar elde edilmiştir. Çekirdek hendeğinin (Cut-Off) yapımının bu yöntemine bulamaç hendeği (Slurry-Trench) yöntemi denir* Bulamaç hendeği yönteminin çalışabileceği Maksimum derinlikle ilgili olarak pratik kısıtla- maları olmasına karşın, bu yöntem enjeksiyonla birleştirilerek düşük maliyetle yeterli bir çekir- dek hendeği elde edilmesini sağlar. îlk kullanı- mı 1952 yılında A.B.D. Kennewick şeddesinde kalıcı bir yapıda gerçekleştirilen ve kazdığı yeri harman edilmiş toprak yeniden dolduran bula- maç hendeği sızdırmazlık perdesi yöntemi her- hangi bir bakım sorunu yaratmadan geçirimsiz bir set oluşturmuştur. Bulamaç hendeği ve enjeksiyon yapılmış çekirdek hendekleri ile ilgili inşaatın genel gö- rünümü şekil 1 de gösterilmiştir. (A.B.D, de kul- lanılan yöntem.) 28 JEOLOJİ MÜHENDÎSLÎGÎ/EKÎM 1977

Upload: tolga-goezuetok

Post on 14-Apr-2017

249 views

Category:

Engineering


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: Alüvyonda bulamaç hendeği

Alüvyonda Bulamaç Hendeği(Slurry Trench) YönetimiyleSızdırmazltk Perdesi Yapımıve Aslantaş Barajındaki Uygulaması

TALÎP KARAOÔULLARINDAN D.8,î. Aslantaş Baraj Kontrol Amirliği, Adana

NURÎ ÜZGÜ2SEL D.8.Î. Aslantaş Baraj Kontrol Amirliği^ Adana

NAMIK AKOANBAŞ B.B.Î. Aslantaş Baraj Kontrol Amirliği, Adana

Baraj ve barajla ilgili yapılarda au sızıntıla-rını önlemek ve temel kazılarının kuruda yapıla-bilmesini sağlamak yapımın en füg yönlerindenbirisidir. Temeli derin olan alüvyon dolgu baraj«ların güvenliği* barajın altındaki sızıntının kont-rolü veya aıaltılmasmdaki kil çekirdek hendeği-nin etkinliği ile direk bağıntılıdır. Temel alüvyo-nu sığ olduğu veya kurutma sorunlarının büyükolmadığı yerlerde genellikle sıkıştırılmış geçi-rimsiz malzemelerle (=»Kil) geri dolgusu (tek-rar dolgu) yapılan açık kazı şeklindeki pozitifbir çekirdek hendeği (Cut-Off) benimsenir.

Derin çekirdek hendeği gerektiren koşullar-da (=Baraj gövdesinin oturacağı alüvyonu de-rin olması halinde) sıkıştırılmış çekirdek hende-ği yöntemi oldukça pahalı veya olanaksızdır. Budurumda, kazıyı açık tutacak bentonit çamurukullanıp daha sonra çamur hendeğin içinde ikenharmanlanmış toprakla doldurma işlemi ile çe-

kirdek hendeğinin yapımı ile başarılı sonuçlarelde edilmiştir. Çekirdek hendeğinin (Cut-Off)yapımının bu yöntemine bulamaç hendeği(Slurry-Trench) yöntemi denir*

Bulamaç hendeği yönteminin çalışabileceğiMaksimum derinlikle ilgili olarak pratik kısıtla-maları olmasına karşın, bu yöntem enjeksiyonlabirleştirilerek düşük maliyetle yeterli bir çekir-dek hendeği elde edilmesini sağlar. îlk kullanı-mı 1952 yılında A.B.D. Kennewick şeddesindekalıcı bir yapıda gerçekleştirilen ve kazdığı yeriharman edilmiş toprak yeniden dolduran bula-maç hendeği sızdırmazlık perdesi yöntemi her-hangi bir bakım sorunu yaratmadan geçirimsizbir set oluşturmuştur.

Bulamaç hendeği ve enjeksiyon yapılmışçekirdek hendekleri ile ilgili inşaatın genel gö-rünümü şekil 1 de gösterilmiştir. (A.B.D, de kul-lanılan yöntem.)

28 JEOLOJİ MÜHENDÎSLÎGÎ/EKÎM 1977

Page 2: Alüvyonda bulamaç hendeği

Şekil İt Perde enjeksiyonu ile geçirimsizlik duvarı çekirdeği yapımı*

Âslantaş Barajmdaki uygulamada bentonitçamuru ile geri dolgu denen malzeme aynı andakullanılmaktadır.

Yazıda anlatılan ilk bölüm A.B.D. sistemiolup Aslantaş*daki uygulama ise Fransız Sole-tanehe firmaamm kendine özgü yöntemdir. Bu-rada mümkün olduğu kadar somut gözlemler so-nucu elde edilen bilgiler yazıya aktarümı§tır.

BULAMAÇ HENDEĞİ SIZDIEMAZÏJKFERDESİ YÖNTEMÜrtN ÖZÜ

Bu yöntemle çekirdek hendeği yapımı, dikkenarlı hendek kazıp bunu bentonit çamuru iledestekledikten sonra, hendeğin seçme toprak ge-redyïe (kum, silt ve çimento olabilir) harman-lanması ve yeniden doldurulmasından oluşur.Kazılan malzeme hendekten dışarı atıldıkça ben-tonit çamuru verilir. (Kazılan hendek süreklibentonit çamuru ile dolu duracak şekilde olma-lıdır.) Sudan azıcık daha ağır olan bu çamurhendek duvarlarına yeterli basınç vererek dikdurmalarını sağlar. Yeterli uzunlukta hendekkazıldıktan sonra geri dolgu (tekrar dolgu) işle-mi başlar. Geri dolgu malzemesi ile birleştirilenbentonit çamuru geçirimliliği azaltır, Aynı za-manda ince ve iri geri dolgu malzemesinin har-manlanmasına yardım eder ve geri dolgunun çö-kelme koşullarını geliştirir»

BULAMAÇ HENDEĞİ YÖNTEMİYLEYAPILAN ÇEKİRDEK HENDEĞÎNfifPRCOTLENDÖiftMESt

Dolgu barajlarında bulamaç hendeği perde-si çekirdek hendeğinin normal olarak altına yer-

leştirilir, veya memba şeddesi boyunca bir palyeyada örtü altındaki bir lokasyonla sınırlandırı-labilir.

En ekonomik lokasyon, baraj kesitine, te-mel koşullarına yapım sırasına ve yapım tekni-ğine bağlıdır,

Merkezi lokasyonun avantajlarından bir ta-nesi teknik yönden olup sızdırmakhk perde du-varının üst kısmı ile çekirdek arasındaki doka-nakta daha yüksek basınçlar oluşacak dolayı-siyle olası su kaçaklarına karşı dokanak boyun-ca koruyuculuk görevi yapacaktır.

Bir memba lokasyonun teknik avantajlarışunlardır:

— Eğer rezervuar düzeyi indirilebilirse gölalanı ileriki işlemler için hazır duruma gelir.

— Memba kil çekirdek hendeği aşamalı in-şaatı kolaylaştırır.

— Ana lemin çalışmaları ile eş zamanda en-jeksiyon yapılmasını sağlar, Sızdırmazlık perde-si, tipik kazı lokasyonu şekil 2 de gösterilmiştir.

a.) Çekirdek hendeğinin (out-off) genişli-ği: Çekirdek hendeklerinin çoğunun amacı su sı-zıntısını önlemektir; ya toplam sızıntı miktarınıazaltmak veya yeterli ısı kaybına neden olarakburulanma olayına karşı temeli korumaktır. Çe-kirdek hendeğinin projedeki genişliği, çekirdekhendeği, geri dolgu gerecinin seviyeleri ve biti-şik temel gereçleri üzerindeki yükün bir fonksi-yonudur,

Kolombiya Nehri üzerindeki Wanapum Ba-rajının çekirdek hendeği için geri dolgu malze-mesinin seviyeleri ve bitişik temel malzemesiüzerinde Laboratuar deneyleri yapılmış ve so-

JEOLOJÎ MÜHENPÎSLÎĞt/BKÎM 197? 29

Page 3: Alüvyonda bulamaç hendeği

Şekü 2: Kazının tipik lokasyönları,

nuçta bulamaç ile inşa edilen çekirdek hendek«lerinin geçirimlilik kat sayısı 10~6 ile 10"*cm/snarasında değişmiştir*

b) Çekirdek hendeğinin kesinliği: Geçi-rimli ion ana kayaya kadar uzandığında» çekir-dek hendeği normal olarak ana kayaya kadarulaşmalıdır. Lokal olarak derin zonlarda, enjeksi-

yon yapılmış bir çekirdek hendeği sızdırmazlıkperdesi ile birleştirilerek limit derinliklerden da-ha derine ekonomik bir çekirdek hendeği yapı-labilir.

Çeşitli projelerdeki maksimum yük ile çe-kirdek hendeği genişliği ve derinliği ile ilgili Ör-nekler tablo Tde verilmiştir.

Proje Adı

Kennewiek ŞeddesiMe, Nary BarajProjesi.Kolombiya NehriWashington ABDWanapum Barajı

Kolombiya NehriWashington ABD

Mangla kapatmaBarajıB. PAKİSTANDuncan Göl BarajıDuncan NehriKANADA

Wells BarajıKolombiya NehriWashing ton ABD

Temel Malzemesi

Açık çakıl zonlu kumluvëya siltli çakıllark = 0,4 em/sn.

Çakıllı ve çakıl kum

kari|imık = l cm/sn.

tri çakıllı, kumlu çakılînee çakıl, iri kum

Silt-ince siltli kum zonuüzerindeki kum ve çakılk = (yüzey zonu)

*»* 1 cm/sn,Geçirimi! çakıllar

Hendeköeniglifi

L89 m,ana çekirdek

3S28 m,

ana çekirdek

3,28 m,ana çekirdek

3.2S m,membaşeddesinde

2.52 m.ına çekirdek

MaksimumSu Yttktt

4,92 m.

27,8 m.

72,4 m,

32 m.

21,3 m.

D ü ş ü n c e l e r

İ952 de in§â edildi.Maksimum derinlik 7 m,

tngaat öncesi deney hen-defi.Pompalanan lab, boru«lanma deneyi hendefinaltının enjeksiyonu. în-§aat 1959-62 arası mak-simum derinlik 581984 de yapümî§tır,Maksimum derinlik 7 m,

196rt̂ 68'da yapılmi|tır#

Miiksimum derinlik 18 m,

1964'de yapıldı. Maksi-mum derinlik 24 m,

(Jack C, Jones 1967)Tablo ; 1 — Bulamaç hendeği yöntemi il© în§a edUetl itzdırmazlık perdelerinin karşılaştırılması.

30 JEOLOJİ MÜHENDİSLtĞÎ/BKiM 1977

Page 4: Alüvyonda bulamaç hendeği

HENDEĞİN TABANINDA YAPILANİ^IJEMLEK

a) Ana kaya: Çekirdek hendeğinin ana ka-yaya ulaşması halinde, tekrar dolgu yapılmadanÖnce hendek üe ana kaya arasındaki dokanaktasızıntıyı Önlemek için ana kaya yüzeyindeki cep-lerin, doğal çatlakların ve sonradan meydana ge«len çatlakların içindeki geçirimi! malzeme temiz-lenmelidir. Geri dolgu ile ana kaya arasındakidokanağm yeterliliğini denetlemek için geri dol-guda muhafazalı kuyu açılmalı ve basınç deney-leri yapılmalıdır .Su kaybı fazla olduğunda, dokanak boyunca enjeksiyon yapılabilir,

b) Geçirimsiz tortu.- Sızdırmazlık perdesigeçirimsiz malzemelerin ana tortusunda çalıştığızaman dokanaktan tam emin olabilecek derin-likte kazı yapılacaktır,

HENDEK TAVANINDA YAPILANîfLEMIJEûR

Açılacak bulamaç hendeğinin üst genişliği(Flare) yapılan barajın temel koşullarına, barajeksenine göre, hendeğin lokasyonuna ve geridolgu malzemelerinin sıkıştırılma miktarına bağ-lıdır,

a) Eğer kil çekirdek memba topuğu yakı-nma yerleştirilmişse ve geri dolgu malzemesininsıkıştırılabilme oranı temeîdekine benzer yadaondan a^ise sadece küçük bir genişleme veya bugenişleme çekirdeğin mansap kısmıyla sınırlan-dırılır.

b) Sızdırmazlık perdesi hendeği baraj ek-senine yakın bir yere yerleştirilirse veya tekrardolgu malzemesi temel malzemesinden daha sı-kıştırılmış bir durumda ise daha geniş bir geniş-leme yapılır.

Büyük genişlemelerde sızdırmazlık perdesiile barajın geçirimsiz dolgusu arasındaki geçiş,bulamaç ile karıştırılmış geçirimsiz dolgusundanoluşan pekişmiş bir malzeme ile sağlanabilir. Ge-çiş sızdırmazlık perdesi geri dolgusu yüzeyi ileY.A.S. üzerinden genişlemenin en üst kısmmadek uzanır,

BULAMAÇ VE ÙmMAJXJUmîa) Bentonİt §amuru: Çekirdeği inşa et-

mede kullanılan bentonit çamuru 1/14 oranındadoğal sodyum bentonit ve suyun kariftırılmasıile elde edilir. (71,8 gr. bentonit /I İt su)

Bu bentonit parçacıklarının tam erimesinigerçekleştirene dek su ile birlikte karıştırılır.

Çamur özelliği petrol sondajlarında kullanılansondaj çamurunun özelliklerine benzemektedir,

b) Kullanılan mal/emenin dene timi:1) Yoğunluk; Bentonit çamurunun yo-

ğunluğu, düşük olursa hendek duvarları göçebi-lir.

İstenilenden yüksek olursa kazı yapandragline kovası çamurda yüzebilir ve kazı yapa-maz, Aynı zamanda yüksek yoğunluk geri dolgumalzemesinin ayrı§masına neden olur.

Yoğunluk 1.44 • 140 gr/cm3 arasında olma-lıdır.

2 — Viskozite ve jel mukavemeti,3 — înee malzemenin kazı gonucu dışarı

atıldığından emin olmak için kum muhtevasınıdenetlemek gerekir.

4— Bentonit çamuru üst düzeyi iş durdu-ğunda Y.À.5. düzeyinin, üstünde olacak şekildeayarlanması gerekir,

5 — Sert suyun bulunduğu bölgelerde;— Kalsiyum iyonu: 1000 ppm'i geçtiği za-

man katkı malzemesine bentonit (=1222 gr/ltşerbet) veya soda külü eklemek gerekir,

— Kalsiyum iyonu 500-1000 ppm arasındaise normal işlemler uygulanır.

— Suyun içindeki klorit iyonları 3000 ppmlgeçene dek bentonit çamuru etkilenmez,

8 — Sızdırmazlık perdesi yapımı tuzlu sudayapılırsa bentonit yerine Zeogel ticarî ismi altın-da satılan lifli kil minerali olan Attapulgite kul-lanılır.

ÖEEt DOLGUNUN Kİ LEŞİ M İ VEÖ

Geri dolgu genellikle kazı sonucu artırılabi-len malzemeden oluşur. Uygun bir geçirimsizliğisağlamak için geri dolgu karışımında iri malze-melerin boşluklarını doldurmak üzere yeterli in-ce malzeme kullanılmalıdır,

Bentonit ile beraber p? 10-26 arasında incemalzeme yeterli olmaktadır.

Geri dolgu için tavsiye edilen derecelenmelimitleri:

Elek Çapı(AJB.B, Standurtı)

3"

a/4"No 4No 30No 200

Ağırlık Olarakgeçen %

S0—10040—10030—7020—5010—25

JEOLOJİ MÜHENDİSLİÛI/EKİM 1977 81

Page 5: Alüvyonda bulamaç hendeği

Pratik olarak derecelenme ve filtre ölçeğin-de olması istenir*

Kohezyon olmadığı için süt, kazılan geçirim-li maiıemeye ince malzeme olarak katılmüBi ter-cih edilir,

Büyük çakü s_% sini içeren malzemelerdekonsolidasyon az olmaktadır, ince kum ve siltlikum kullanılırsa konaolidasyon daha büyük olur.

PERDEASLANTAŞ BARAJÏNDAKÎ UYGULANMASI

Aslantaş Barajı VB KES, İnşaat süresi içer-sinde kazının kuruda yapılabilmesi veya YAS et-kisinin minumum düzeye indirilmesi amacıylamemba ve mansap batardoları çevirme tünelleriçıkış yapıları önü, santral binası çevresinde vedolusavak düşüm havuzunda sızdırmadık perde-si yapılacaktır.

Memba ve mansap batardo dolgularında kilçekirdeğinin ana kayaya bağlanması ve barajınoturacağı ana çekirdek kazısının kuruda yapıla-bilmesi ilkesinden gidilerek alüvyon enjeksiyonuyerine sızdırmazlık perdesi yapımı daha uygungörülmüştür, Batardo altlarında perdenin yapı»İacağı alüvyonun derinliği 20-25 m* arasında de-ğişmektedir. Genellikle kötü tabakalaşmış yü-zeyde 3-İ m, kalınlığında silt ve ince kum düıeyiiçerir. Derinlere gidildikçe iri taşlı sütü kum-ça-kıl vardır. Pompa deneyi sonuçlarına göre geçi-rimlilik katsayısı K=2.10™2cm/sn dir,

Aslantaş barajında uygulanmakta olan bu-lamaç hendeği yöntemiyle sızdırmazhk perdeyapımı Fransız Soletanche Firması tarafındanyapılmaktadır.

Yöntemin örfiDü§ey ve 90 cm. gençliğinde hendak kazıp

sürekli bulamaç ile dolu kalacak şekilde kam ya-pılır. Bu yöntemle geri dolgu yerine çimento,bentonit çamuru üe beraber aynı anda kullanıl-maktadır. Karışıma 1 kg da toz şeker katılma-lıdır, Hendek her zaman bulamaç ile dolu du-racak tekilde ayarlanır. Kazı bitiminde bulama-cın prizlenme süresi 5-7 gün arasında değişmek-tedir. Bu yöntemle (Kelly-Grab makinası ile) in-şaatı bitmiş ve daha sonraları bazı nedenlerdenetkilenmiş su kaçağı olan barajlarda sızdırmaz-hk perdesi yapılarak su kaçakları minumum dü-zeye indirilmiştir. Örneğin - İngiltere'de Balder-

head Barajmdaki 50 İt/sn lik su kaçağı işlemsonucu 6 İt/sn, ye düşürülmüştür, Yine aynı şe-kilde Meksika'da Nexapa Barajmdaki 24 İt/snlik su kaçağı 10.5 İt/sn, gibi bir değere indiril,mistir,

Aslantaş Barajında bulamaç hendeği yönte-miyle sızdırmazlık perdesinin uygulandığı alan-lar*

Memba batardosu ekseni : 4500 m*Mansap batardosu ekseni : 2T50Çevirme tünelleri çıkış yapısı önü : 2050 "Santral binası çevresinde : 2275 "Dolusavak düşüm havuzunda : 9000 "

Toplam alan: 20515 mß

Perde yapımı projelendirmesi baraj inşaatı-na uygun olarak ayarlanmış olup uygulanış sı-rası:

1 — Çevirme tünelleri çıkışı2 — Santral binası çevresi3 — Memba batardosu ekseni sol yakası4 — Dolusavak düşüm havuzu5 — Memba batardosu ekseni sağ yakası6 — Mansap batardosu ekaenî

şeklindedir.Aslantaş Barajında bulamaç hendeği yönte-

miyle yapılan sızdırmazlık perdesi yapımı içinkullanılan araç ve gereçler: (Şekil 3)

Araçlar:Çimento silosuKarıştırıcı kazan /

mikserDinlendirme havuzuBasmç pompasıKazıcı makina ve

baglıfı

(Pinguelly ve Kelly)Kazıcı uç

Bulamacın özelliği:a) Kânımı oranları

Bentonit çamuru

Bulamaç (Slurry)

b) özellikleri:Viskozite

YoğunluğuÇökelme süresiBasmç dayanımı

: 125 ton kapasiteli

: 15-İ8 ms/saat: 100 ton: 35-40 mVsaat

: 32 m. derine kazı yapıla-bilir.

: 0.90x2,20 m. kazı yapıla-bilir*

Ağırlık esaıma göre: %95 BU

i%5 bentonit: %64 bentonit çamuru

%20 çimento!%İ8 SU

İ kg toz feker

: Bentonit çamuru : 32"*36"Bulamaç : S3"-55"

: 1.25 gr/çm3: 7 saat sonunda %2î 28 gün sonunda 3,4-4 kg/emi2

32 JEOLOJİ MÜHENDtSLtOI/EKÎM 1977

Page 6: Alüvyonda bulamaç hendeği

Kıdamaç hendeğiyapın ıı

sızdırma/İlk perdesinin

Sızdırmazlık perdesinin yapılacağı bölümdekolay çalışmayı sağlamak için 1 m. yükseğe ka-dar gelişigüzel dolgu ile makînanm üzerinde gi-debileceği bîr platform yapılır. Ayrıca kazıdamakinanm güzergah üzerinden kaymaması vekulesinin düşey durması için yönlendirici betonduvarlar inşaa edilir (Şekil: 4). Makinanm ka-zıcı ucu (00x220 cm) güzergâh boyunca ilk pa-noyu yukarıdan aşağı doğru kazar. Kazı işlemisırasında devamlı olarak bulamaç kazılan çuku-ra pompalanır ve kazı sürekli bulamaç igerisin-de yapılır. Alüvyondaki kazının derinliği, anakayaya 1-2 m. girinceye kadar devam eder. 1.pano kazıldıktan sonra 90 em bırakılarak 3. pa-

Şekil 4 ı Bulamaç hendeği yöntemi ile yapılan sızdır-mazlık perdesinin enine kesiti«

nonun kazılmasına geçilir (Şekil: 5). 3. pano ka-zıldıktan sonra 2* panonun kazılmasına geçilirve işlem sırasıyla tamamlanır (Ara panonun0,90 m* oluşu nedeni, alüvyonun içerisindeki iri

JEOLOJİ MÜHBNDÎSLÎĞÎ/EKÎM 1977 83

Page 7: Alüvyonda bulamaç hendeği

parçalardır, Eto fazla 1.10 m. olması gerekirki,2# pano aracında oluşmasın),

işlemdeki Öncelik kazının bulamaç içerisin-de yapılması ve dolayısıyla sızdırmadık perde-sinin yapımının birlikte yürütülmesidir Kamçımakina alüvyon kazısı yaparken bulamaç da ka-zı yapılan yere pompalanmaktadır. Bulamacınyoğunluğu ve viskozitesi kazı sırasında perde du-varından olabilecek yıkıntıyı ve yer altı suyun-dan basıncı önleyecek şekildedir.

Ana kayaya 1-2 m. kadar girilmesi, alüv-yonda sızacak suyun ana kayaya (filişe) etkisi-ni Önleyecektir, Bulamacın katılaşma (piriz ya-pı süresi toz şeker konarak geciktirilmektedir.İşlem sırasında çeşitli nedenlerle bir gecikme ve-ya kazıcı makina arıza yaptığında bulamacın he-men katılaşması Önlenmiş olacaktır.

Sızdı nııazisk perdesinin denetimiBulamaç hendeği ile oluşturulan perdenin

gızdırmazlığını öğrenmek için §u yöntem uygu-lanır: Perdenin arkasına gözlem ve pompaj ku-yuları açılır (Şekil* 6), Kuyuların derinlikleri

alüvyonun sonuna kadardır. Pompaj kuyusun-dan yeraltı suyu pompalanır, ve gözlem kuyular-dan yeraltı su düzeyinin yükselişi de aynı şe-küde kayıt edilir. Bu değerlerden perdenin sı-zan suyun debîsini hesaplamak mümkündür. Buşekilde perdenin geçirimi! olup olmadığı denet-lenmiş olur, Sızdırmazlık perdesini yapan yetki-liler başarının [%100 olduğunu söylemektedirler.

Süre ve Parasal yonBulamaç hendeği gızdırmazlık perdesi ya-

pımında normal ilerleme hızı 5 mVsaat' tir» AB-lantaş Barajmdaki uygulamada:

a,) Memba batardosu sol yakada 1 aylıkçalışmanın ortalaması 5 mVsaat,

b) Dolusavak dinlendirme havuzunda 20günlük ortalama hız 3 mVgaat olmuştur,

c) Memba batardosu sol yakada toplam1520 m2 yapılmış ve 141.60 ton bentonit ile820*45 ton çimento kullanılmıştır.

d) Dolusavak düşüm havuzunda 20 gün-de (2 vardiya) makina 336 saat çalışmı§ 144saat çeşitli arızalar nedeniyle çalışmamıştır.

34 JEQLQJÎ MÜHENDÎSLÎĞÎ/EKÎM 1977

Page 8: Alüvyonda bulamaç hendeği

Toplam 1SI7 m2 ïik alan içinde 2118 m3 karışım(bunun içinde S00 ton çimento» 89 ton bentomt,15ÔÛ kg şeker) kullanılmıştır, Ortalama olarak3 mVsaat ilerleme yapılmıştır.

Personel olarak: 2 vardiya içinde 30 kişiçalışmaktadır.

1 m8 alanın yapımı için 1,5 - 2 ms bulamaçharcanmaktadır* Parasal değeri malzeme ve iş-lemin yapılması dahil 1800-2000 TL./ms dir (Bi-zim somut gözlemlerimize dayanarak elde edilensonuç)

SONUÇÜlkemizde ve diğer ülkelerde zaman yönün-

den büyük avantajlı olan bulamaç hendeği yön-

temi ile sızdırmazlık perdesi yapım çalışmalarıdevam etmektedir.

Bu yöntem ilk kez 1052 yılında uygulanmışülkemizde ise ilk kez Aslantaş Barajında uygu-lanmaktadır.

Resin sonuçları kazıya geçümce denetlene-bilecektir* Süre ve parasal yönden diğer yöntem-lere (düşey kazıklar, kesişen kazıklar, alüvyonenjeksiyonu v,b*) göre daha kısa sürede yapı-labilmekte ve daha ucuza mal olmakta ve em-niyetli görülmektedir.

KATGI UEIJRTMEÇevirilerde Jeoloji Mühendisi Hasanyardımcı olmuştur.

Özaslan

YABABLANILAN KAYNAKLAR

Aşçiöflu, E, ve Karaofullarmdan, T. 1977 Aslanta§ Ba-rajının Mühendislik jeolojisi ve alüvyonda bulamaçhendefi yöntemiyle sızdırmazlık perdesi yapımı.Yeryuvarı ve İhsan-TJ.K. Yayım Cilt: 2 sayı: i»Ankara.

Jones, J, C, 1967, Deep Cut-offs İnpervious, Alluvium,Combining Slurry Trenches and Grouting. DC, Bü-yük Barajlar Kongresi - İstanbul,

Earth Dams - Remedial Works, 1973» InternationalCongress on large Dams-Madrid, Sole tanche,

JEOLOJİ MÜHENDİSLİĞÎ/EKÎM 1977 35