als de wereld anders aanvoelt - spectrum brabant · autisme in de dsm 5 §beperkingen in de sociale...
TRANSCRIPT
![Page 1: Als de wereld anders aanvoelt - Spectrum Brabant · Autisme in de DSM 5 §Beperkingen in de sociale communicatie en interactie §Repetitief gedrag en specifieke interesses (Inclusief](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020416/5c74e6a309d3f2ba1a8c3830/html5/thumbnails/1.jpg)
Als de wereld anders aanvoelt
Autisme & sensorische ervaringen
Steven Degrieck
© Autisme Centraal
![Page 2: Als de wereld anders aanvoelt - Spectrum Brabant · Autisme in de DSM 5 §Beperkingen in de sociale communicatie en interactie §Repetitief gedrag en specifieke interesses (Inclusief](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020416/5c74e6a309d3f2ba1a8c3830/html5/thumbnails/2.jpg)
© Autisme Centraal
NEUROLOGIE
COGNITIE
GEDRAG
![Page 3: Als de wereld anders aanvoelt - Spectrum Brabant · Autisme in de DSM 5 §Beperkingen in de sociale communicatie en interactie §Repetitief gedrag en specifieke interesses (Inclusief](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020416/5c74e6a309d3f2ba1a8c3830/html5/thumbnails/3.jpg)
Autisme in de DSM 5
§ Beperkingen in de sociale communicatie en interactie§ Repetitief gedrag en specifieke interesses
(Inclusief andere sensorische verwerking)
© Autisme Centraal
GEDRAG
![Page 4: Als de wereld anders aanvoelt - Spectrum Brabant · Autisme in de DSM 5 §Beperkingen in de sociale communicatie en interactie §Repetitief gedrag en specifieke interesses (Inclusief](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020416/5c74e6a309d3f2ba1a8c3830/html5/thumbnails/4.jpg)
Een andere betekenisverlening
§ Zwakke centrale coherentie§ Zwakke Theory of Mind§ Zwakke executieve functies
© Autisme Centraal
COGNITIE
![Page 5: Als de wereld anders aanvoelt - Spectrum Brabant · Autisme in de DSM 5 §Beperkingen in de sociale communicatie en interactie §Repetitief gedrag en specifieke interesses (Inclusief](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020416/5c74e6a309d3f2ba1a8c3830/html5/thumbnails/5.jpg)
Prikkelverwerking
§ Een andere sensorische verwerking§ Geen probleem in het perifere orgaan
© Autisme Centraal
NEUROLOGIE
![Page 6: Als de wereld anders aanvoelt - Spectrum Brabant · Autisme in de DSM 5 §Beperkingen in de sociale communicatie en interactie §Repetitief gedrag en specifieke interesses (Inclusief](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020416/5c74e6a309d3f2ba1a8c3830/html5/thumbnails/6.jpg)
© Autisme Centraal
Dus soorten problemen
Betekenisverlening(cognitief)
Prikkelverwerking(sensorisch)
![Page 7: Als de wereld anders aanvoelt - Spectrum Brabant · Autisme in de DSM 5 §Beperkingen in de sociale communicatie en interactie §Repetitief gedrag en specifieke interesses (Inclusief](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020416/5c74e6a309d3f2ba1a8c3830/html5/thumbnails/7.jpg)
© Autisme Centraal
Per seconde ( ! ) komen er drie miljard impulsen
ons centraal zenuwstelsel binnen
![Page 8: Als de wereld anders aanvoelt - Spectrum Brabant · Autisme in de DSM 5 §Beperkingen in de sociale communicatie en interactie §Repetitief gedrag en specifieke interesses (Inclusief](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020416/5c74e6a309d3f2ba1a8c3830/html5/thumbnails/8.jpg)
© Autisme Centraal
Dat zijn er 21 BILJOEN tijdens deze lezing!
Eén biljoen seconden is 31,690 jaar
![Page 9: Als de wereld anders aanvoelt - Spectrum Brabant · Autisme in de DSM 5 §Beperkingen in de sociale communicatie en interactie §Repetitief gedrag en specifieke interesses (Inclusief](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020416/5c74e6a309d3f2ba1a8c3830/html5/thumbnails/9.jpg)
De zintuigen
© Autisme Centraal
![Page 10: Als de wereld anders aanvoelt - Spectrum Brabant · Autisme in de DSM 5 §Beperkingen in de sociale communicatie en interactie §Repetitief gedrag en specifieke interesses (Inclusief](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020416/5c74e6a309d3f2ba1a8c3830/html5/thumbnails/10.jpg)
© Autisme Centraal
Sensorium (Lat.): bewustzijn
Visueel (zien)Auditief (horen)Tactiel (voelen)Olfactorisch (ruiken)Gustatief (proeven)
![Page 11: Als de wereld anders aanvoelt - Spectrum Brabant · Autisme in de DSM 5 §Beperkingen in de sociale communicatie en interactie §Repetitief gedrag en specifieke interesses (Inclusief](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020416/5c74e6a309d3f2ba1a8c3830/html5/thumbnails/11.jpg)
5 + 1
Vestibulair (evenwicht)
© Autisme Centraal
![Page 12: Als de wereld anders aanvoelt - Spectrum Brabant · Autisme in de DSM 5 §Beperkingen in de sociale communicatie en interactie §Repetitief gedrag en specifieke interesses (Inclusief](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020416/5c74e6a309d3f2ba1a8c3830/html5/thumbnails/12.jpg)
5 + 2
Proprioceptie
(houding/spierspanning)
© Autisme Centraal
![Page 13: Als de wereld anders aanvoelt - Spectrum Brabant · Autisme in de DSM 5 §Beperkingen in de sociale communicatie en interactie §Repetitief gedrag en specifieke interesses (Inclusief](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020416/5c74e6a309d3f2ba1a8c3830/html5/thumbnails/13.jpg)
© Autisme Centraal
![Page 14: Als de wereld anders aanvoelt - Spectrum Brabant · Autisme in de DSM 5 §Beperkingen in de sociale communicatie en interactie §Repetitief gedrag en specifieke interesses (Inclusief](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020416/5c74e6a309d3f2ba1a8c3830/html5/thumbnails/14.jpg)
© Autisme Centraal
hangjongeren
![Page 15: Als de wereld anders aanvoelt - Spectrum Brabant · Autisme in de DSM 5 §Beperkingen in de sociale communicatie en interactie §Repetitief gedrag en specifieke interesses (Inclusief](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020416/5c74e6a309d3f2ba1a8c3830/html5/thumbnails/15.jpg)
Proprioceptie
§ Positie van het lichaam§ Krachten die er worden op uitgeoefend§ Snelheid van bewegen
§ Handelen zonder te kijken§ Zwaar en licht beoordelen§ Een gevoel van ‘zelf’ ontwikkelen
© Autisme Centraal
Daardoor kunnen we:
![Page 16: Als de wereld anders aanvoelt - Spectrum Brabant · Autisme in de DSM 5 §Beperkingen in de sociale communicatie en interactie §Repetitief gedrag en specifieke interesses (Inclusief](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020416/5c74e6a309d3f2ba1a8c3830/html5/thumbnails/16.jpg)
5 + 3
Interoceptie (intern/organen)
© Autisme Centraal
![Page 17: Als de wereld anders aanvoelt - Spectrum Brabant · Autisme in de DSM 5 §Beperkingen in de sociale communicatie en interactie §Repetitief gedrag en specifieke interesses (Inclusief](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020416/5c74e6a309d3f2ba1a8c3830/html5/thumbnails/17.jpg)
Interoceptie
§ Honger§ Dorst§ Lichaamstemperatuur§ Slaap§ Hartslag§ …
© Autisme Centraal
![Page 18: Als de wereld anders aanvoelt - Spectrum Brabant · Autisme in de DSM 5 §Beperkingen in de sociale communicatie en interactie §Repetitief gedrag en specifieke interesses (Inclusief](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020416/5c74e6a309d3f2ba1a8c3830/html5/thumbnails/18.jpg)
5 + 4
Nocioceptie (pijn)
© Autisme Centraal
![Page 19: Als de wereld anders aanvoelt - Spectrum Brabant · Autisme in de DSM 5 §Beperkingen in de sociale communicatie en interactie §Repetitief gedrag en specifieke interesses (Inclusief](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020416/5c74e6a309d3f2ba1a8c3830/html5/thumbnails/19.jpg)
Als het mis loopt
© Autisme Centraal
![Page 20: Als de wereld anders aanvoelt - Spectrum Brabant · Autisme in de DSM 5 §Beperkingen in de sociale communicatie en interactie §Repetitief gedrag en specifieke interesses (Inclusief](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020416/5c74e6a309d3f2ba1a8c3830/html5/thumbnails/20.jpg)
Sensorische problemen bij mensen met autisme
§ Monoverwerking van stimuli§ Hyperresponsiviteit§ Hyporesponsiviteit§ Overgang / veranderingen§ Langer blijven hangen in of voorkeur voor
nabijheidszintuigen
© Autisme Centraal
![Page 21: Als de wereld anders aanvoelt - Spectrum Brabant · Autisme in de DSM 5 §Beperkingen in de sociale communicatie en interactie §Repetitief gedrag en specifieke interesses (Inclusief](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020416/5c74e6a309d3f2ba1a8c3830/html5/thumbnails/21.jpg)
Monoverwerking
§ Eén zintuig tegelijkertijd§Aanpassing om sensorische
overbelasting te vermijden§Aanpassing om één ding goed te
kunnen doen
© Autisme Centraal
![Page 22: Als de wereld anders aanvoelt - Spectrum Brabant · Autisme in de DSM 5 §Beperkingen in de sociale communicatie en interactie §Repetitief gedrag en specifieke interesses (Inclusief](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020416/5c74e6a309d3f2ba1a8c3830/html5/thumbnails/22.jpg)
Concreet
§ Hij kijkt me niet aan als ik tegen hem spreek§ Als ik zijn hand stuur luistert hij niet naar wat
ik zeg§ Tijdens het eten staart hij voor zich uit§ Als hij naar zijn schema kijkt luistert hij niet
naar wat ik zeg
© Autisme Centraal
![Page 23: Als de wereld anders aanvoelt - Spectrum Brabant · Autisme in de DSM 5 §Beperkingen in de sociale communicatie en interactie §Repetitief gedrag en specifieke interesses (Inclusief](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020416/5c74e6a309d3f2ba1a8c3830/html5/thumbnails/23.jpg)
§ Sensorische overprikkeling§Geen of tragere gewenning aan
omgevingsstimuli§Meer opnemen dan normaal
© Autisme Centraal
Hyperresponsiviteit(hypersensitief, hyperreactief)
![Page 24: Als de wereld anders aanvoelt - Spectrum Brabant · Autisme in de DSM 5 §Beperkingen in de sociale communicatie en interactie §Repetitief gedrag en specifieke interesses (Inclusief](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020416/5c74e6a309d3f2ba1a8c3830/html5/thumbnails/24.jpg)
Gedrag bij hyperresponsiviteit
§ Fight§ Flight§ Freeze
© Autisme Centraal
![Page 25: Als de wereld anders aanvoelt - Spectrum Brabant · Autisme in de DSM 5 §Beperkingen in de sociale communicatie en interactie §Repetitief gedrag en specifieke interesses (Inclusief](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020416/5c74e6a309d3f2ba1a8c3830/html5/thumbnails/25.jpg)
Hyper Vestibulair
§ Moeilijk van richting kunnen veranderen§ Evenwichtsproblemen§ Paniek bij achteruit gaan / rijden§ Paniek bij lichamelijke
bewegingsactiviteiten (schommel,…)§ Angst wanneer voeten de grond niet meer
raken (zwaartekracht-onzeker)§ Traag bewegen
© Autisme Centraal
![Page 26: Als de wereld anders aanvoelt - Spectrum Brabant · Autisme in de DSM 5 §Beperkingen in de sociale communicatie en interactie §Repetitief gedrag en specifieke interesses (Inclusief](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020416/5c74e6a309d3f2ba1a8c3830/html5/thumbnails/26.jpg)
Hyper Vestibulair
§ Onevenredige angst om te vallen§ Weinig plezier in speeltuin (vaak in
zandbak)§ Niet graag opgepikt worden§ Duurt lang voor kind kan traplopen§ Lichaamsschema minder ontwikkeld§ Vaak weinig zelfvertrouwen§ Niet graag fietsen, schaatsen…§ Probleem met liften en roltrappen
© Autisme Centraal
![Page 27: Als de wereld anders aanvoelt - Spectrum Brabant · Autisme in de DSM 5 §Beperkingen in de sociale communicatie en interactie §Repetitief gedrag en specifieke interesses (Inclusief](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020416/5c74e6a309d3f2ba1a8c3830/html5/thumbnails/27.jpg)
Hyper samengevat
§ Prikkels komen te sterk door§ Te veel details komen door§ Bepaalde soort prikkels (bvb frequenties)§ Onvoorspelbare prikkels§ Afkeer of fascinatie zijn mogelijk
© Autisme Centraal
![Page 28: Als de wereld anders aanvoelt - Spectrum Brabant · Autisme in de DSM 5 §Beperkingen in de sociale communicatie en interactie §Repetitief gedrag en specifieke interesses (Inclusief](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020416/5c74e6a309d3f2ba1a8c3830/html5/thumbnails/28.jpg)
Hyporesponsiviteit(hyposensitief, hyporeactief)
§ refereert naar de problemen die de persoonheeft met het aandacht geven (registreren) aan relevante omgevingsstimuli.
§ zich niet bewust zijn van aanraking, pijn, beweging, smaak, geur, visuele of auditieveprikkels.(meestal is meer dan 1 kanaalbetrokken)
© Autisme Centraal
![Page 29: Als de wereld anders aanvoelt - Spectrum Brabant · Autisme in de DSM 5 §Beperkingen in de sociale communicatie en interactie §Repetitief gedrag en specifieke interesses (Inclusief](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020416/5c74e6a309d3f2ba1a8c3830/html5/thumbnails/29.jpg)
Hyporesponsiviteit
§ leidt soms tot op extreme wijze opzoeken van bepaalde soorten van sensorische input.§ vaak rusteloos, overactief, motorisch
gedreven, spanning zoeken§ kan gevaarlijk gedrag veroorzaken§ zoeken van grote hoeveelheden
proprioceptieve input.
© Autisme Centraal
![Page 30: Als de wereld anders aanvoelt - Spectrum Brabant · Autisme in de DSM 5 §Beperkingen in de sociale communicatie en interactie §Repetitief gedrag en specifieke interesses (Inclusief](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020416/5c74e6a309d3f2ba1a8c3830/html5/thumbnails/30.jpg)
Hypo Vestibulair
§ Veel draaien, rondslingeren§ Hevig wiegen, hoofdschudden§ Balanceren op 2 poten van de stoel§ Vaak overactief§ Schommelt hard, lang
© Autisme Centraal
![Page 31: Als de wereld anders aanvoelt - Spectrum Brabant · Autisme in de DSM 5 §Beperkingen in de sociale communicatie en interactie §Repetitief gedrag en specifieke interesses (Inclusief](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020416/5c74e6a309d3f2ba1a8c3830/html5/thumbnails/31.jpg)
Hypo Vestibulair
§ Struikelt en valt veel§ Onvoldoende opvangreacties§ Lage spierspanning in rust§ Onvoldoende integratie van beide
lichaamshelften§ Minder goede oog-handcoördinatie
© Autisme Centraal
![Page 32: Als de wereld anders aanvoelt - Spectrum Brabant · Autisme in de DSM 5 §Beperkingen in de sociale communicatie en interactie §Repetitief gedrag en specifieke interesses (Inclusief](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020416/5c74e6a309d3f2ba1a8c3830/html5/thumbnails/32.jpg)
Hypo Proprioceptief
§ Slechte lichaamshouding§ Hoofd ondersteunen met handen§ Problemen met trappenlopen§ Extreme vermoeidheid bij kleine
lichamelijke inspanningen
© Autisme Centraal
![Page 33: Als de wereld anders aanvoelt - Spectrum Brabant · Autisme in de DSM 5 §Beperkingen in de sociale communicatie en interactie §Repetitief gedrag en specifieke interesses (Inclusief](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020416/5c74e6a309d3f2ba1a8c3830/html5/thumbnails/33.jpg)
Hypo Proprioceptief
§ Aanleunen tegen anderen of tegen meubilair§ Speciale manier van lopen§ Kledij zit slordig, verkeerd§ Erg druk§ Met hielen op grond stampen bij lopen§ Met stokken slaan tijdens lopen
© Autisme Centraal
![Page 34: Als de wereld anders aanvoelt - Spectrum Brabant · Autisme in de DSM 5 §Beperkingen in de sociale communicatie en interactie §Repetitief gedrag en specifieke interesses (Inclusief](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020416/5c74e6a309d3f2ba1a8c3830/html5/thumbnails/34.jpg)
Hypo proprioceptief
§ Graag bijten§ Kauwen, nagelbijten§ Riemen en touwen strak aantrekken§ Diepe druk zoeken§ Gewichten op hem of haar§ Te veel of te weinig kracht§ Bruut§ Onderuitgezakt, hangerig
© Autisme Centraal
![Page 35: Als de wereld anders aanvoelt - Spectrum Brabant · Autisme in de DSM 5 §Beperkingen in de sociale communicatie en interactie §Repetitief gedrag en specifieke interesses (Inclusief](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020416/5c74e6a309d3f2ba1a8c3830/html5/thumbnails/35.jpg)
Hypo interoceptief
§ Geen pijnervaring§ Doorgaan tot uitputting§ Geen dorstgevoel§ Geen hongergevoel§ Te veel eten of drinken§ Niet zindelijk
© Autisme Centraal
![Page 36: Als de wereld anders aanvoelt - Spectrum Brabant · Autisme in de DSM 5 §Beperkingen in de sociale communicatie en interactie §Repetitief gedrag en specifieke interesses (Inclusief](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020416/5c74e6a309d3f2ba1a8c3830/html5/thumbnails/36.jpg)
Gevolgen
© Autisme Centraal
![Page 37: Als de wereld anders aanvoelt - Spectrum Brabant · Autisme in de DSM 5 §Beperkingen in de sociale communicatie en interactie §Repetitief gedrag en specifieke interesses (Inclusief](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020416/5c74e6a309d3f2ba1a8c3830/html5/thumbnails/37.jpg)
Algemene reacties op sensorische ervaringen
§ Constant afgeleid zijn§ Moeheid§ Angsten§ Verwarring ßà fascinatie§ Vermijdingsgedrag§ Aversie§ Atypische emotionele responsen§ Overstemming/ stimulusreductie
© Autisme Centraal
![Page 38: Als de wereld anders aanvoelt - Spectrum Brabant · Autisme in de DSM 5 §Beperkingen in de sociale communicatie en interactie §Repetitief gedrag en specifieke interesses (Inclusief](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020416/5c74e6a309d3f2ba1a8c3830/html5/thumbnails/38.jpg)
Reacties op sensorische ervaringen
§ Terugtrekken (flight)§ Verbaal/lichamelijk/emotioneel
§ Platleggen van het systeem § Pijnervaring§ Automutulatie§ Stereotiep gedrag§ Verdedigingsmechanisme§ Overleven met ongewenste prikkels§ Innerlijke genotsbeleving
© Autisme Centraal
![Page 39: Als de wereld anders aanvoelt - Spectrum Brabant · Autisme in de DSM 5 §Beperkingen in de sociale communicatie en interactie §Repetitief gedrag en specifieke interesses (Inclusief](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020416/5c74e6a309d3f2ba1a8c3830/html5/thumbnails/39.jpg)
De aanpak
© Autisme Centraal
![Page 40: Als de wereld anders aanvoelt - Spectrum Brabant · Autisme in de DSM 5 §Beperkingen in de sociale communicatie en interactie §Repetitief gedrag en specifieke interesses (Inclusief](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020416/5c74e6a309d3f2ba1a8c3830/html5/thumbnails/40.jpg)
Aanpak
§ Hersendysfunctie: welke onherstelbaar isDus aanpak van de sensorische problemen, geneest het autisme niet!§ Aanpassingen in het dagelijkse leven§ Tegelijkertijd andere behandelingen/
begeleidingen laten doorgaan
© Autisme Centraal
![Page 41: Als de wereld anders aanvoelt - Spectrum Brabant · Autisme in de DSM 5 §Beperkingen in de sociale communicatie en interactie §Repetitief gedrag en specifieke interesses (Inclusief](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020416/5c74e6a309d3f2ba1a8c3830/html5/thumbnails/41.jpg)
Aanpak
§ Bewustwording
§ Aanpassingen
§ Controle!
![Page 42: Als de wereld anders aanvoelt - Spectrum Brabant · Autisme in de DSM 5 §Beperkingen in de sociale communicatie en interactie §Repetitief gedrag en specifieke interesses (Inclusief](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020416/5c74e6a309d3f2ba1a8c3830/html5/thumbnails/42.jpg)
Bewustwording
§ Erkenning / bewustwording van het probleem = 50% van de aanpak
§ De persoon met autisme: gedrag herkennen
§ De omgeving: welke prikkels zijn er
![Page 43: Als de wereld anders aanvoelt - Spectrum Brabant · Autisme in de DSM 5 §Beperkingen in de sociale communicatie en interactie §Repetitief gedrag en specifieke interesses (Inclusief](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020416/5c74e6a309d3f2ba1a8c3830/html5/thumbnails/43.jpg)
Aanpassingen: algemeen
§ Stress verminderen
§ Voorspelbaarheid
§ Controle!
© Autisme Centraal
![Page 44: Als de wereld anders aanvoelt - Spectrum Brabant · Autisme in de DSM 5 §Beperkingen in de sociale communicatie en interactie §Repetitief gedrag en specifieke interesses (Inclusief](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020416/5c74e6a309d3f2ba1a8c3830/html5/thumbnails/44.jpg)
Controle!
§ Geef hulpmiddelen maar laat persoon zelf beslissen§ Vluchtroutes en recht op§ Nooit ‘dwingen’ bij hyperreactiviteit§ Aversie§ Negatieve koppeling bij jou als persoon§ Anticiperend probleemgedrag
© Autisme Centraal
![Page 45: Als de wereld anders aanvoelt - Spectrum Brabant · Autisme in de DSM 5 §Beperkingen in de sociale communicatie en interactie §Repetitief gedrag en specifieke interesses (Inclusief](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020416/5c74e6a309d3f2ba1a8c3830/html5/thumbnails/45.jpg)
Aanpassingen: specifiek
§ In ruimte en materialen
§ In activiteiten
§ In omgang
© Autisme Centraal
![Page 46: Als de wereld anders aanvoelt - Spectrum Brabant · Autisme in de DSM 5 §Beperkingen in de sociale communicatie en interactie §Repetitief gedrag en specifieke interesses (Inclusief](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020416/5c74e6a309d3f2ba1a8c3830/html5/thumbnails/46.jpg)
In ruimte en materialen
§ Bij Hyper§ Prikkels vermijden§ Filteren§ Vluchtplek
§ Bij Hypo§ Sterkere prikkels
© Autisme Centraal
![Page 47: Als de wereld anders aanvoelt - Spectrum Brabant · Autisme in de DSM 5 §Beperkingen in de sociale communicatie en interactie §Repetitief gedrag en specifieke interesses (Inclusief](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020416/5c74e6a309d3f2ba1a8c3830/html5/thumbnails/47.jpg)
In activiteiten
§ Vooral bij hypo§ Een gepast aanbod
© Autisme Centraal
![Page 48: Als de wereld anders aanvoelt - Spectrum Brabant · Autisme in de DSM 5 §Beperkingen in de sociale communicatie en interactie §Repetitief gedrag en specifieke interesses (Inclusief](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020416/5c74e6a309d3f2ba1a8c3830/html5/thumbnails/48.jpg)
Activiteiten bij proprioceptische moeilijkheden 1
§ Dragen van zware items§ Verzwaarde rugzak, vest§ Stretchen, isometrische spieroefeningen§ Hometrainer§ Zwemmen§ Hand- en voet massage§ Trampoline of pogo stok§ Joggen§ Springen op een zitbal§ Lineair zwaaien (voor en achteren)§ Push-up§ Huishoudelijke taakjes§ Enkel- of polsgewichten
![Page 49: Als de wereld anders aanvoelt - Spectrum Brabant · Autisme in de DSM 5 §Beperkingen in de sociale communicatie en interactie §Repetitief gedrag en specifieke interesses (Inclusief](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020416/5c74e6a309d3f2ba1a8c3830/html5/thumbnails/49.jpg)
§ Zithoek met grote kussen, zitzakken§ Schootslang of zwaar boek op schoot bij zitten§ Elastiek rond poten van stoel§ Traplopen§ Touwtrekken§ Armworstelen§ Gooien en trappen met ballen§ Deeg kneden§ Fitness oefeningen§ Gras maaien§ Hammeren en zagen
Activiteiten bij proprioceptische moeilijkheden 2
![Page 50: Als de wereld anders aanvoelt - Spectrum Brabant · Autisme in de DSM 5 §Beperkingen in de sociale communicatie en interactie §Repetitief gedrag en specifieke interesses (Inclusief](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020416/5c74e6a309d3f2ba1a8c3830/html5/thumbnails/50.jpg)
§ Stenen in een meer gooien§ Oosterse gevechtssporten, Yoga, Pilates§ Skiën§ Schaatsen§ Drummen of tamtam§ Met rug tegen muur zitten§ Boeken tegen lichaam dragen met handen tegen de
tegenoverliggende elleboog§ Stofzuigen§ Schoolborden afvegen§ Stoelen opruimen§ Kar duwen of trekken§ Blikjes en flessen samendrukken
Activiteiten bij proprioceptische moeilijkheden 3
![Page 51: Als de wereld anders aanvoelt - Spectrum Brabant · Autisme in de DSM 5 §Beperkingen in de sociale communicatie en interactie §Repetitief gedrag en specifieke interesses (Inclusief](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020416/5c74e6a309d3f2ba1a8c3830/html5/thumbnails/51.jpg)
Kringgesprek aanpassen
§ Niet enkel luisteren naar elkaar§ Ook kijken naar prenten§ Iets in de handen betasten§ Op een wiebelkussen zitten§ Rechtstaan bij bepaald woord§ Ja en neen vragen en bij ‘ja’ opstaan
![Page 52: Als de wereld anders aanvoelt - Spectrum Brabant · Autisme in de DSM 5 §Beperkingen in de sociale communicatie en interactie §Repetitief gedrag en specifieke interesses (Inclusief](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020416/5c74e6a309d3f2ba1a8c3830/html5/thumbnails/52.jpg)
Sensorisch dieet
§ Alert makende activiteiten
§ Organiserende activiteiten
§ Kalmerende activiteiten
© Autisme Centraal
![Page 53: Als de wereld anders aanvoelt - Spectrum Brabant · Autisme in de DSM 5 §Beperkingen in de sociale communicatie en interactie §Repetitief gedrag en specifieke interesses (Inclusief](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020416/5c74e6a309d3f2ba1a8c3830/html5/thumbnails/53.jpg)
Alert maken
§ Kauwen§ Springen§ Douche
© Autisme Centraal
![Page 54: Als de wereld anders aanvoelt - Spectrum Brabant · Autisme in de DSM 5 §Beperkingen in de sociale communicatie en interactie §Repetitief gedrag en specifieke interesses (Inclusief](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020416/5c74e6a309d3f2ba1a8c3830/html5/thumbnails/54.jpg)
Organiserend
§ Kauwen§ Hangen§ Duwen§ Ondersteboven hangen
© Autisme Centraal
![Page 55: Als de wereld anders aanvoelt - Spectrum Brabant · Autisme in de DSM 5 §Beperkingen in de sociale communicatie en interactie §Repetitief gedrag en specifieke interesses (Inclusief](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020416/5c74e6a309d3f2ba1a8c3830/html5/thumbnails/55.jpg)
Kalmerend
§ Zuigen§ Tegen muur duwen§ Handen, schouders, rug, achterwerk, hoofd
§ Langzaam schommelen of zwaaien§ Knuffelen§ Over rug wrijven§ Bad
© Autisme Centraal
![Page 56: Als de wereld anders aanvoelt - Spectrum Brabant · Autisme in de DSM 5 §Beperkingen in de sociale communicatie en interactie §Repetitief gedrag en specifieke interesses (Inclusief](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020416/5c74e6a309d3f2ba1a8c3830/html5/thumbnails/56.jpg)
Naar bed
§ Vast ritueel maakt prikkels voorspelbaar§ Nachtlampje of net pikdonker§ Gladde lakens (zijde)§ Zachte pyjama§ In slaapzak§ Verzwaarde dekens§ Matras op grond
© Autisme Centraal
![Page 57: Als de wereld anders aanvoelt - Spectrum Brabant · Autisme in de DSM 5 §Beperkingen in de sociale communicatie en interactie §Repetitief gedrag en specifieke interesses (Inclusief](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020416/5c74e6a309d3f2ba1a8c3830/html5/thumbnails/57.jpg)
In bad
§ Zelf temperatuur laten bepalen§ Bad vollopen met persoon er in§ Washandje over douchekop§ Niet tegen haren instrijken§ Vaste shampoo, zeep (geur)§ Zitten in de douche§ Stevig inpakken in handdoek
© Autisme Centraal
![Page 58: Als de wereld anders aanvoelt - Spectrum Brabant · Autisme in de DSM 5 §Beperkingen in de sociale communicatie en interactie §Repetitief gedrag en specifieke interesses (Inclusief](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020416/5c74e6a309d3f2ba1a8c3830/html5/thumbnails/58.jpg)
Bedankt voor uw proprioceptische kalmte !
© Autisme Centraal