DENEY ADI : KALSYUM VE BLEKLER

DENEY NO : 3

AMA : Al kristallerinin elde edilmesi

TEORK BLG

ALI NEDR?

Al ta (jips) doal olarak oluan ve bileiminde iki molekl su bulunduran bir Kalsiyum Slfat

mineralidir (CaSO4.2H2O). Al

Al tann bnyesinde yarm molekl su kalacak ekilde, stlmas ve tlmesi ile al elde edilir.

Al suyla kartrlnca tekrar katlaarak balayclk zellii tayan bir yap malzemesine dnr.

Al, binlerce yldr birok alanda, ok saydaki yararlar ile insanln hizmetinde olmu ve ada yap

malzemeleri arasnda da yerini almtr. Kalknm lkelerin tketimleri incelendiinde alnn inaat

sektrndeki nemi gn getike artmaktadr.

Gnmzde al ta kullanmnn % 5 i zirai amal, %15 i endstriyel amaldr. Geri kalan miktarn

tamam yap sektrnde kullanlmaktadr.

Alnn yap malzemesi olarak salad yararlar son yllarda fark eden lkemiz gnmz koullarnda

yaklak 2 milyon ton aly yaplarda kullanr hale gelmitir.

Al doada pekok yerde doal kaynak olarak bulunan al tann (jips-kalsiyum slfat dihidrat)

deiik tekniklerle kalsine edilerek tlmesi ve katklandrlmas yoluyla retilir. Bu rnn yaps

(kalsiyum slfat yarhidrat, veya hemihidrat) uygulanan retim tekniine ve seilen al tann

cinsine, reetelendirilmesine, kullanmda kartrlan suyun miktarna, su ile kartrma yntem ve

ekline gre tebeir mukavemetinden betonarme betonunun drt kat mukavemete kadar farkllk

gsterir.

Ayrca, sngerin su emiciliinden mermerin su emiciliine, birim hacim arl polistren arlndan

granit kayann birim hacim arlna kadar deiebilen al eitlerinde bulunur. Biz, bu geni

yelpazede bulunan her rn retebilmekteyiz.

Alnn teknolojik olarak iki eidi bulunur, ALFA ve BETA. kisininde kimyasal ierik ve ifadesi ayn

olmasna ramen kristalografik yaplar farkldr. Beta cinsi alda kristal yap ine gibi ve amorf

ekilliyken, Alfa alda bu yap daha rafine ve geometrik ekillerdedir. Uygulamada ise bu fark, Alfa

alnn Beta alya gre ok daha az su ile kartrlnca belli bir akkanla gelmesiyle kendini gsterir.

Alnn belli bir akkanla gelmesi iin gereken su miktar retim tekniine bal olarak (al/su) 1

den 5'e kadar deiebilir.

Bu orantnn yksek deerlerinde alnn nihai rn younluu ve buna bal olarak eilme, basma,

izilmeye kar mukavemeti artar. 100 gr alnn 25 gr su ile kartrld 4 kvamdaki aldan yaplan

nihai rnn basmada mukavemeti 900 kg/cm civarndadr. Normal bir betonarme betonunda bu

rakamn 300 kg/cm civarnda olduu dnlrse Alfa al ile ulalan mukavemetlerin nemini

anlamak kolaylar.

Al/su orantsnn 5 olmas halinde basma mukavemeti 1100 kg/cm'ye kadar kacaktr. Al/su

orants 1-1,5 arasndaki rn ancak Beta al ile 1,5-5,0 aras orantlardaki rn ise ancak zel

teknoloji ile retilen Alfa al ile retmek mmkndr.

Burada anlatlan teknolojik al eitlerini Anadolu'da 9000 yl ve eski Msr'da 6000 yl evvel

kullanlmaya balanan bu malzemenin ulat son nokta olarak dnebiliriz.

Kullanlan Balca Al eitleri:

Yap Sektrnde Kullanlan Allar Ve Trevleri

Yap als

Kartonpiyer als

Saten perdah als

Perlitli sva als

Makine sva als

Derz dolgu als

Yaptrma als ( Al plaka, duval blok )

Al duvar levhas

Kalp Allar

Teksir kalb als

Porselen kalp als

Seramik kalb als

Kiremit kalb als

Tpta Kullanlan Allar

Di als

Ortopedik Al

Al yap sektr dnda pek ok alanda kullanlmaktadr:

Tarm ve hayvanclk sektrnde gbre ve hayvan yemi olarak

Tpta, cerrahide, diilikte ve ortopedide

Endstride cam sanayinde, sondajclk, tutkal, plastik retiminde

Ham jips, beyaz boya, kat dolgu malzemesi olarak kat ve pamuklu tekstilde

Kmr iletmelerinde kmr tozlarnda kl orann artrmak iin

Ham jips, imento sanayinde

Mayalandrma iin bira sanayiinde

Seramik sanayinde dkm ve kalp ilerinde

Anhidrit (susuz al) kkrt veya kkrt oksitle slfat asidi elde etmek iin

iskoyada anhidrit ve aldan faydalanlarak slfirik asit retiminde ve Yan rn olarak portland

imentosu imalatnda

Alnn Tarihesi

Alnn tarihteki ilk izlerine, gnmzden yaklak 8.800 yl nce (M.. 6800 5700) dnyann bilinen

en eski yerleim merkezlerinden biri olan Konya atalhyk te rastlyoruz. Kazlar sonucu gn na

kavuturulan atalhyk evlerinin zemin ve duvarlar ile duvar resimlerinde (fresk) al kullanlmtr.

Al daha sonralar Anadolu ve Mezopotamya da Smer, Asur, Seluklu ve Osmanl; bu corafya

dnda ise zellikle Aztek, Msr, Yunan ve Roma uygarlklarnda nemli bir yap malzemesi olarak

karmza kmaktadr.

Avrupa da Rnesans mimarlnn zentili ve ssl slubuna uygun bir malzeme olan al, bu dnem

mimar ve ressamlar tarafndan gerek i gerekse d yzeylerde ve tatan daha rahat

biimlendirilmesinden dolay ilk kez stun ve kornilerde kullanlmtr.

1666 ylndaki Londra yangn al kullanmnn geni kitlelerce benimsenmesi bakmndan bir dnm

noktas saylabilir. Bu felaket srasnda ahap yaplar koruduu gzlenen alnn kullanm Paris te

zorunlu hale getirilmi, bu vesile ile sva alsna da Paris als lakab taklmtr. 1700 lerden itibaren

altann toprak slahnda, zellikle de sebze, yerfst, pamuk, patates gibi rnlere kalsiyum ve

kkrt salayc doal gbre olarak kullanmyla da artan ilginin neticesinde olsa gerek, 18.yzylda

Fransz kimyac Lavoisier al zerine yaplan ilk bilimsel almay yaynlad. Takip eden iki yzylda

insanolunun al kltr ylesine geliti ki, bugn 100 den fazla lkede 100 milyon tonun zerinde

alta tketilmekte.

Osmanl ya gelince, al bu dnemden gnmze miras kalan birok kervansaray, han, hamam,

konak, yal ve sarayda kullanlmtr. lgintir ki, baz Osmanl hamam tavanlar, ierideki youn nemi

dengelemek amacyla al ile kaplanmtr.

Cumhuriyet dneminde al retimi ilk kez 1930 larda atlye dzeyinde Kayseri de balam, srekli

eitlilik kazanarak ve yaygnlaarak gnmze kadar gelmitir.

Kalknm lkelerin tketimleri incelendiinde gnmzde zirai amal alta kullanmnn toplamn

% 5 i kadar olduu grlmekte. Yine toplamn % 10 15 kadar ise endstriyel kullanm olarak

adlandrlabilecek uygulamalar da tketilmekte. Bu grup bata imento retimi olmak zere, cam

sanayii, kalplk, sondajclk, hayvan yemi ve bcek ilac retimi, boya, tutkal, plastik retimi, gda ve

ecza sanayii gibi ok eitli faaliyetleri kapsar. Geri kalan altann tamam ise inaat sektrnde

kullanlan al trlerinin imalatnda kullanlr; inaat als, sva als, saten perdah als gibi toz

rnlerin yan sra, i meknlarda da aldan yaplan ara blme, st kaplama yap elemanlar

kullanlmaktadr.

Alnn inaat malzemesi olarak salad avantajlar son on ylda fark eden Trkiye, 2000 li yllara

girerken ylda bir milyon ton aly yaplarda kullanr hale gelmitir. Ancak lkemizin ada konut

ihtiyacn rasyonel bir biimde ve bir kuakta karlayabilmesi bundan ok daha fazlasn kullanmay

gerektirmektedir.

lkemizde ve dnyada al nerelerde bulunmaktadr: Dnya'da iletilebilir al rezervlerinin toplam

2,6 milyar ton kadar olduu, bunun 800 milyon tonunun A.B.D. de, 500 milyon tonunun Kanada'da

olduu bilinmektedir. Al retimi tamamen Yap sektrnn gelimesine baldr. 2. dnya

savandan sonra Dnya al retiminde sratli bir art olmutur. 21. yzyl balarnda dnyada

yaklak 110 milyon ton al retilmekte, bunun yaklak % 20 sini A.B.D. kalann ise Kanada, ran,

Rusya, Fransa, Rusya, Fransa, talya, ngiltere, Almanya, Msr, in, Polonya, Hindistan ve Meksika

gerekletirmitir.

Trkiye'de al ta ok yaygn olarak bulunmaktadr. Al ta rezervlerimizi onlarca milyon ton olarak

ifade etmemiz mmkndr. Ancak lkemiz ekonomik artlar, alnn, gelimi toplumlar iindeki

kullanm seviyesine ulamamz engellemektedir.

Alnn zellikleri

Alnn Sahip Olduu zellikler

Yanmazlk

Is yaltm

Hafiflik

leme ve onarm kolayl

Yzeye nefes aldrma

Bakteri retmeme

Yanmazlk: Al anorganik bir madde olduu iin yanmaz Bir yangn annda alevle karlaan al

elemann boluklarndaki nem ile bnyesindeki kristal suyu ayrtrmak iin s enerjisinin byk bir

blmn absorbe eder. Ayran ve buharlaan su alev ile al elemann arasnda bir buhar tabakas

oluturur. Suyun buharlama srecinde al elemann yzeyindeki scaklk 140 santigrat derecenin

zerine kmaz. ki saat youn atee maruz kalan 15 cm. kalnlndaki bir al elemann d

yzeyindeki scaklk 1000 derece iken, i yzeyinde 55 derecedir. Al, yanmazl ve dayankll ile

tm dnyada bina ve yangn sigorta otoriteleri tarafndan kabul grmektedir.

Nem Dzenleyici zellii: Kapal bir hacimde bulunan su buhar, hacmi evreleyen d yap

elemanlarnn yzeylerine temas ettiinde souarak youur ve yap elemanlarnn slanmasna

dolaysyla da elemann yzeyinde su lekelerine ve ieklenmelere neden olur. Al ise s iletkenliinin

dk olmas dolaysyla yalnz youmay geciktirmekle kalmaz, ayn zamanda boluklarnda nemli

bir oranda ortam nemini ve kondansasyon suyunu absorbe edip, i hacimde bal nemin azalmasn

salayarak youmay azaltr. Buna ek olarak nem azaldnda al kendi bnyesindeki nemi ortama

vererek ortamn yeterli derecede nemli kalmasn salar ve bu suretle kaloriferli evlerde yaam

koullarnn iyiletirilmesine katkda bulunur.

Is letkenlik zellii: Al, yaplarda kullanldndan beri scak temasl bir malzeme olduu

bilinmektedir. Gnmzde s iletkenlik deerleri saptandnda, alnn s iletkenlik deerinin doal

malzemeler arasnda ahaba ok yakn olduu ve dier doal malzemelerden daha az s ilettii

grlmtr. TS 825'e gre birim hacim arl 800kg/m2 olan bir ahap malzemenin s iletkenlik

deeri 0,17 W/ mK dir. Alnn s iletkenlik dereceleri al hamurunun birim hacim arlna bal

olarak deikenlik gsterir. Birim hacim arl, hamura katlan al/su oranna baldr. Al

hamurundaki al oran fazlalap su oran azaldka alnn birim hacim arl artar. Binalarda s

yaltm kurallarn tanmlayan TS 825 te al hamurlarnn gzenekli ve youn oluuna gre birim

arlna bal olarak verilen s iletkenlik deeri 0,6-1,20 kg/m3 birim arlk iin 0,29-0,53 W/mK

deerleri arasnda deimektedir. Geleneksel bir yap malzemesi olan al, s yaltm ve dier olumlu

zellikleri nedeniyle gnmzdeki yaplarn duvar konstrksiyonlarnn estetik, konfor ve insan sal

asndan standardn ykseltecek niteliktedir. naat sektrnde, doadan kolayca elde edilip

ilenebilen al malzeme kullanmnn artmas ile minimum enerji sarfiyatyla yksek performansl

rn elde edilebilecek ve binalardaki s kayb da azalacaktr. Al malzeme doru olarak ve uygun

yerlerde uygulandnda, mimariye ok geni imkanlar tanyan ve yzyllarca bozulmadan kalan bir

malzemedir. Ayrca sanldnn aksine al malzeme imento ve kire esasl malzemelerden maliyet

asndan daha ekonomiktir.

Ses dzenleyici etkisi: Al yap eleman, ok kk boluklar iermesi nedeniyle zerine gelen ses

dalgalarn azaltarak yanstr. zellikle akustik amalarla retilmi elemanlar yardmyla, hacim iinde

ses dzen' ve hacimler arasndaki ses geii, iyi bir ekilde kontrol edilebilmektedir. Bu alanda yaplan

aratrmalarda, al elemanlarla yaplm bir duvar tertibinde, 700 Hz' lik bir sesi % 50 ye kadar

yuttuu, bu tertibe bilinen lifsel malzeme eklendiinde % 90'a varan bir ses yutuculuu yapt ortaya

kmtr.

Yap biyolojisi asndan ise all malzemelerin deerlendirmesini yapabilmek iin belirli ltlerin

nceden belirlenmi olmas gerekmektedir. Genellikle kabul edilen bu ltleri yedi grupta toplamak

mmkndr.

retim srasnda gereksinim duyulan enerji miktar,

retim aamasnda atk madde veya yan rn olarak kan zararl maddeler,

Malzemenin geri dnebilirlilii,

Malzemenin tekrar kullanlabilirlii,

Yerel kaynaklardan salanabilirlilii,

Merkezi byk tesisler dnda retim ve uygulama olanaklar,

Kii sal ve ortamn konfor dzeyi zerindeki etkileri,

Buna gre all yap malzemeleri iin "yap biyolojisine uygun nitelikte bir malzemedir" denilebilir.

Alnn yukarda bahsedilen zellikleri yannda dier yap malzemelerine gre stnlklerini sralamak

gerekirse;

Al dkmnden ve prizini yapp kuruduktan sonra boyutlarnda bir deiiklik gstermez. Bylelikle

beton gibi rtre atlaklar ve ahap gibi bnyesine rutubet alp verdii halde boyut ve ekil deiiklii

yapmaz,

Alnn ve al elemannn elde edilii, uygulanmas, bakm kolay ve ucuzdur,

Al, tam bitmi olarak yapya girer, ek emek ve masraf gerektirmez,

Al, hazr yap eleman retimine elverili bir malzemedir. Duvar ve tavan kaplamalarnn nceden

hazrlanmasna olanak salar. Deprem, yangn ve sel baskn gibi afet durumlarnda konut ihtiyacnn

artt ve karlanmasnn ksa srede gereklemesinin zorunlu olduu hallerde kullanlmak zere

depo edilebilecek yap elemanlar hazrlanabiliri).

Aldan retilen yap elemanlar, aranan fiziksel ve ekonomik zelliklere sahip, an inaat

usullerine uygun, abuk kuru, hafif yap elemanlarnn retimini salayan yap malzemeleri arasnda

nemli bir yer tutar (1).

Al malzemesi en az enerji kullanm ile elde edilebilir, Tasarmda ngrlen konfor ve estetik

koullarn salar, evre kirlilii yaratmaz,

Al doal hammadde kaynaklarndan elde edilmekte, bu malzemeler lke leinde yeterli olduu

gibi, lke dna da ihra edilerek lke ekonomisine katkda bulunulabilir.

Malzeme retimi byk yatrm ve karmak teknoloji ile deildir.

Teknolojik gelimelere uyum salar ve hazr yap elemanlar retimine elverilidir.

Standartlara uygun malzeme kolaylkla retilebilir.

Al malzemesi kolaylkla ilenebilir. Bu zellik, tasarmda ve yapmda esneklik salar. Dolaysyla

zaman iinde ortaya kabilecek kullancnn deitirme istek ve gereksinmeleri kolaylkla

karlanabilir.

Al malzemesinin birim hacim arl kullanm yerine gre ayarlanabilir. stenirse azaltlabilir. Hafif

malzemeler yap yknn az olmasn, dolaysyla zemine aktarlan ykn de az olmasn salar. Bu

zellik de ekonomiye nemli lde katk salar. zellikle tayc sistemli yaplarda blc duvarlarn

hafif olmas salanrsa, daha dk maliyette yap elde etmek zmne ulalabilir,

Al malzemeleri retim yerinden antiyeye kolaylkla tanabilir ve kolay uygulanabilir. ilik

masraf ve maliyeti azdr. Tama ve kullanma srasnda tahrip olmu malzeme veya yap elemanlar

kolay onarlabilir.

Yaplarda kullanlacak malzemelerin seiminde ise enerji-malzeme retim teknikleri dikkate alnmal,

karbondioksit ile hava ve evre kirlenmesi dengeleri hesaba katlmaldr. Alternatiflerden en az

zararls seilmelidir. Bu nedenle mimarlar, mhendisler ve tketiciler yap malzemelerini seerken

retim aamasnda en az enerji kullanan, evre ile uyumlu malzemeleri semek durumundadrlar.

nsan yaama ortamn kendi istekleri ynnde deitirirken doadan kopmamaya ve doaya zarar

vermemeye zen gstermek zorundadr. Eer retimi ve ilenmesi srasnda en az enerji harcanan,

kullanm mrn tamamlaynca doa tarafndan kolayca dnme uratlan, hem retim

aamasnda, hem de yaklmas srasnda doay kirletmeyen ve kanserojen maddelerin ortaya

kmasna neden olmayan malzemeler semeye zen gsterilirse doal dengeyi korumaya katkda

bulunmu oluruz.

Gnmz koullarnda youn ehirleme karsnda, insanlar, sktrlm i ve yaam alanlarndan

kurtulmak amacyla bulunduklar meknlar ada, aydnlk ve zevkli ortamlar haline getirmek iin

uygulamas kolay, ekonomik, insan ve evre salna yararl ada rnler yaratmak peindedir.

Al, binlerce yldr birok alanda, ok saydaki yararlar ile insanln hizmetinde olmu ve ada yap

malzemeleri arasnda da yerini almtr. Al ta (jips) doal olarak oluan ve bileiminde iki molekl

su bulunduran bir Kalsiyum Slfat mineralidir. (CaSO4.2H2O) Al tann bnyesinde yarm molekl su

kalacak ekilde, stlmas ve tlmesi ile Al elde edilir. Al suyla kartrlnca tekrar katlaarak

balayclk zellii tayan bir yap malzemesine dnr. Kalknm lkelerin tketimleri

incelendiinde alnn inaat sektrndeki nemi gn getike nemini daha fazla

kazanmaktadr. Gnmzde al ta kullanmnda, genel toplamn % 5' i zirai amal, %10-15 kadar

ise endstriyel kullanm olarak adlandrlabilecek uygulamalarda tketilmektedir. Geri kalan al

tann tamam inaat sektrnde kullanlan al trlerinin imalatnda tketilir. Bu gn inaaat

sektrnde kullanlan sva als, kartonpiyer als, saten perdah als ve makine sva als gibi toz

al rnleri kullanm miktarlar gn getike artmaktadr. Bunun yan sra al ile hazr bina blme

duvarlar, panolar, blok kri ve tavanlar yapmnda kullanlmaktadr. Alnn inaat malzemesi olarak

salad avantajlar son yllarda farkeden lkemiz 2000' li yllar geerken 1 milyon ton aly yaplarda

kullanr hale gelmitir. Ancak lkemizin ada konut ihtiyacnn rasyonel bir biimde karlanabilmesi

iin ok daha fazlasn kullanmas gerekmektedir. Kimya sanayiinde al tann kullanlmas, bundan

40 yl kadar nce pratik olarak hi bir alanda kullanlmayan anhidritin (susuz al), ngiltere' de ki

Imperial Chemichal Industries irketinin bu hammaddeyi amonyum slfata dntrlmesi ile

balanmtr. Bu yntemde havann azotu yapay amonyaa dntrlerek anhidrit ile birlemekte ve

elde edilen amonyum slfat tarmda gbre olarak kullanlmaktadr. Bunun yan sra al tpta,

cerrahide, diilikte, cam sanayii, sondajclk, hayvan yemi bcek ilac retimi, yapay kkrt, tutkal,

plastik retimi, gda gibi ok eitli faaliyet alanlarnda kullanlmaktadr. Sektrn rettii mallar

(901162) GTIP numarasyla anlmaktadr. lkemizde dnya retimine paralel olarak birok al rn

pazarda yerini almtr.

Ayrca retilen rnler iin T.S.E. tarafndan uluslararas standartlarda gz nne alnarak standartlar

hazrlanm olup sektrde Al reticileri Derneine ye firmalarn tm T.S.E belgelidir.

Ham jips, beyaz boya, kat dolgu malzemesi olarak kat ve pamuklu tekstil maddelerine katlr.

Kmr iletmelerinde kmr tozlarnda kl orann artrmak iin kullanlr.

Al ta (ham jips) imento sanayiinde her gn artan miktarlarda kullanlmaktadr. Nikel izabesinde

eritmeyi kolaylatrma ve bira sanayiinde mayalandrma iin kullanlr.

Son yllarda al scak ve souk yaltm malzemesi olarak ok byk llerde kullanlmaya

balanmtr. Binalarda ses izolatr ve rutubet dzenleyici olarak, konferans salonlarnda, lobilerde

vb. Alanlarda byk grltleri kesmek iin kullanlmaktadr.

Al dkm ve kalp ileri ve seramik endstrisinde byk lde kullanlr.

Anhidrit (susuz al) kkrt veya kkrt oksitle slfat asidi elde etmek iin kullanlmaktadr. Halen

iskoyada anhidrit ve aldan faydalanlarak slfirik asit retilmektedir. Yan rn olarak portland

imentosu imal edilmektedir.

Alnn Faydalar

Al dkmnden ve prizini yapp kuruduktan sonra boyutlarnda bir deiiklik gstermez. Bylelikle

beton gibi rtre atlaklar ve ahap gibi bnyesine rutubet alp verdii halde boyut ve ekil deiiklii

yapmaz,

Alnn ve al elemannn elde edilii, uygulanmas, bakm kolay ve ucuzdur,

Al, tam bitmi olarak yapya girer, ek emek ve masraf gerektirmez,

Al, hazr yap eleman retimine elverili bir malzemedir. Duvar ve tavan kaplamalarnn nceden

hazrlanmasna olanak salar. Deprem, yangn ve sel baskn gibi afet durumlarnda konut ihtiyacnn

artt ve karlanmasnn ksa srede gereklemesinin zorunlu olduu hallerde kullanlmak zere

depo edilebilecek yap elemanlar hazrlanabilir).

Aldan retilen yap elemanlar, aranan fiziksel ve ekonomik zelliklere sahip, an inaat usullerine

uygun, abuk kuru, hafif yap elemanlarnn retimini salayan yap malzemeleri arasnda nemli bir

yer tutar

Al malzemesi en az enerji kullanm ile elde edilebilir, Tasarmda ngrlen konfor ve estetik

koullarn salar, evre kirlilii yaratmaz,

Al doal hammadde kaynaklarndan elde edilmekte, bu malzemeler lke leinde yeterli olduu

gibi, lke dna da ihra edilerek lke ekonomisine katkda bulunulabilir.

Malzeme retimi byk yatrm ve karmak teknoloji ile deildir.

Teknolojik gelimelere uyum salar ve hazr yap elemanlar retimine elverilidir.

Standartlara uygun malzeme kolaylkla retilebilir.

Al malzemesi kolaylkla ilenebilir. Bu zellik, tasarmda ve yapmda esneklik salar. Dolaysyla

zaman iinde ortaya kabilecek kullancnn deitirme istek ve gereksinmeleri kolaylkla

karlanabilir.

Al malzemesinin birim hacim arl kullanm yerine gre ayarlanabilir. stenirse azaltlabilir. Hafif

malzemeler yap yknn az olmasn, dolaysyla zemine aktarlan ykn de az olmasn salar. Bu

zellik de ekonomiye nemli lde katk salar. zellikle tayc sistemli yaplarda blc duvarlarn

hafif olmas salanrsa, daha dk maliyette yap elde etmek zmne ulalabilir,

Al malzemeleri retim yerinden antiyeye kolaylkla tanabilir ve kolay uygulanabilir. ilik masraf

ve maliyeti azdr,

Tama ve kullanma srasnda tahrip olmu malzeme veya yap elemanlar kolay onarlabilir

Al Yangna Dayankldr

Al, inorganik bir madde olduu iin yanmaz. Yap gerelerinin yanclk asndan

deerlendirilmesinde al, A1 snf Yanmaz bir malzeme olarak gruplandrlr. Bir yangn annda alevle

karlaan al, boluklarndaki nem ile bnyesindeki kristal suyu ayrtrmak iin s enerjisinin byk

bir blmn absorbe eder. Ayran ve buharlaan su, alev ile al arasnda bir buhar tabakas oluur.

Yangn baladktan 2 saat sonra yangn yzeyinde 1040 santigrat dereceye ulaan s, 5 cm lik al

duvarda arka yzeye 54 santigrat derece olarak aktarlr.

Yap allar ve al levhalar ile 120 dakika yangn dayanm sresi elde etmek mmkndr. Alnn bu

zellii tm yangn sigortas otoritelerince kabul grmektedir. 1666 ylndaki Londra yangnnda zarar

grmeyen yaplarn al olduu tespit edilmi, gzlenen koruyuculuu sayesinde, gelimi lkelerde

insanlarn younlukla bulunduu alanlarda al kullanm zorunlu hale getirilmitir. Trkiye de henz

bu konuda yasal bir zorunluluk yoktur.

Al Enerji Tasarrufudur

Al, tula retiminde kullanlan enerjinin yars, imento retiminde kullanlan enerjinin ise 1/5i

kullanlarak elde edilmektedir.

Alnn retimi aamasnda alternatif rnlere kyasla ok daha az enerji kullanlr. 1 ton al retmek

iin 30 litre fuel-oil gerekirken, 1 ton tula retmek iin bunun iki kat, 1 ton imento iin be katna

ihtiya vardr.

Al kullanlarak yaplan yap elemanlarnn s iletiminin uygun olmas evreledii mekanda konforun

bozulmamas dolaysyla enerji tasarrufuna neden olmaktadr.

Al dk enerji ile retilir. Emsali olan dier inaat malzemelerinden rnein kire 900 C, imento

1000 C de al ise 90-120 C de elde edilir.

Al evreyi Korur

Alternatif yap malzemelerinde kullanlan harlarda bulunan kum, dere yataklarndan elde edilir. Bu

da doal kaynaklarn tketilmesine neden olduu gibi erozyonu da tetikler. Al kullanmna arlk

verildiinde tm bu dezavantajlar ortadan kalkm olur.

Ayrca plastik al torbalarmz evre dostudur; tekrar kullanlabilir veya geri kazanlabilir. Sanlann da

aksine, kat torba yapmak plastik torba yapmaktan iki kat daha fazla atmosferi kirletir ve 200 kat

daha fazla atk su kmasna sebep olur.

Duvar, tavan vs. dier yzeylerde s yaltm zelliine sahip al kullanarak, dnya ortalamasn oktan

geen, lkemizdeki hava kirliliinin azalmasna katkda bulunuruz.

Al Hafiftir

Younluk faktr gz nne alnrsa 1 ton al ile 1 ton tula veya 1 ton imentodan ok daha fazla

hacimde yap eleman retilir. Dolaysyla al kullanlan inaatlarn yk hafiflemi olur ki bu da ou

deprem kuanda olan lkemiz iin nemli bir avantajdr. Depremde insanlar daha ok binann

tad arlklardan zarar grmektedir. Bina arl azaltlarak can ve mal kaybnn olumasna engel

olunmaktadr.

Alternatif yap rnleri ile karlatrldnda al levhalar ile duvar ykn 4 kat hafifletmek

mmkndr. Hafifleyen sistem, kolon-kiri gibi tayc eleman kesitlerini kltr inaat maliyeti

daha balangta azalr, yap kullanm alanlar metrekare baznda artar.

Al Salktr

Al, kimyasal yaps nedeniyle bnyesinde bakteri barndrmaz, bazik ve asidik zellikler tamaz. Ph

deeri insan cildiyle ayndr. Kristalin silis ihtiva etmediinden kanserojen deildir, cilde dosttur. Bu

sebepten tbbi amal kullanm da yaygndr.

lkemizde yaplmakta olan baz otellerde byk kalabalklarn toplanabilmesini salayacak

mahallerde, restoran veya toplant salonlarnda al sva ve al tavan kaplamalarnn yabanc

mavirler tarafndan art koulmaktadr.

Al Doal Klimadr

Alnn mikroskobik boluklar vardr, Bu sayede yaadmz mekn kn scak, yazn serin tutar.

mekanlarda oluan rutubeti abucak emer, hava kuruyunca da ortama iade eder.

(Dk nem oran ile oluan kuru havann, zellikle souk algnl, astm, ba ars, nefes darl,

performans dkl, yorgunluk ve halsizlie yol atn biliyor muydunuz? Yaantmzn % 90 n

yapay yollardan oluturulmu kapal mekanlardan geirdiimize gre bu yapay evrelerin

duvarlarnn, tavanlarnn, i donanmlarnn ve malzemelerinin, seiminde ne kadar duyarl olmamz

gerekliliini aklmzdan karmamalyz. Hastalar tedavi etmek zorunda kalmak yerine,

hastalanmamak iin nlemler almak en ucuz ve kolay yntemdir.)

Al Nem Dzenleyici zellii Sahiptir

Kapal bir hacimde bulunan su buhar, hacmi evreleyen d yap elemanlarnn yzeylerine temas

ettiinde souyarak youur ve yap elemanlarnn slanmasna dolaysyla da elemann yzeyinde su

lekelerine ve ieklenmelere neden olur. Al ise s iletkenliinin dk olmas dolaysyla yalnz

youmay geciktirmekle kalmaz ayn zamanda boluklarnda nemli bir oranda ortam nemini ve

kondanzasyon suyunu absorbe edip, i hacimde bal nemin azalmasn salayarak youmay azaltr.

Buna ek olarak nem azaldnda al kendi bnyesindeki nemi ortama vererek ortamn yeterli

derecede nemli kalmasn salar ve bu suretle kaloriferli evlerde yaam koullarnn iyiletirilmesine

katkda bulunur.

Al Kolaylktr

leme ve onarm aldan daha kolay inaat malzemesi yoktur. Sadece suyla kartrmak yeterlidir,

bunu iin de zel bir beceri ya da alet gerektirmez. Elle olduu kadar makine ile de ok dzgn sva

yapmaya uygundur.

Al Ekonomiktir

Alnn kolay ilenilebilirlii ve uygulanabilirlii alternatif malzemelere kyasla ok daha abuk

kurumas inaat sresinin ksalmasn salar ki bu da inaat ekonomisi iin olduka nemli bir katkdr.

Al ve al trevi rnlerin elde edilii, uygulanmas, bakm kolay ve ucuzdur. Al tam bitmi olarak

yapya girer, ek emek ve masraf gerektirmez. Al malzemeleri retim yerinden antiyeye rahatlkla

tanabilir ve kolay uygulanabilir. ilik masraf ve maliyeti azdr. Doal hammadde kaynaklarndan

elde edilen e milli bir rn olarak da nitelendirilebilen al, lkemiz dna da ihra edilerek yurt

ekonomisine katkda bulunmaktadr.

Yaratc ve Estetik Uygulamalara Olanak Tanr

Al beyaz rengi ile snrsz dekoratif seenek sunarak yaama konfor salar, yaratc uygulamalara

olanak tanr. stenilen forma sokulabilen al, sadelik, zerafet ve estetiin vazgeilmez unsurlar olan

tavan ssleri, kartonpiyer, niler, apliklere dnr, kalpsz konkav yzeyler yaplmasna olanak

salar, ortamdaki scaklk hissini artrr.

Al levhalar ile, estetik ve kullanl mekanlar yaratlabilir. Al hafiflii ve kolaylkla deitirilebilme

zellii sayesinde mimari uygulamalara zgrlk tanr.

Al Yaltm Salar

Yaplan aratrmalar gstermitir ki yaplardaki s kaybnn balca sebebi: s yaltm malzemesi ile

svanmam duvar ve yzeylerdir. nk snn yzde 35 i yaltm gc olmayan duvar ve yzeylerden

kaybedilmektedir.

Yaltmn olmay, kapal mekanlar stmak iin yaplan harcamalara gereksiz bir yk, lke

ekonomisine byk bir zarardr.

Al rnleri gzenekli yapsndan dolay ortam stldnda duvarlarn hzla snmasn ve kn daha

scak geirilmesini, yaz aylar boyunca da ortamn daha serin olmasn salar. Alnn s iletkenlik

deeri doal malzemeler arasnda ahaba ok yakndr. Dolaysyla dier doal malzemelere gre

daha az s iletir.

Al yap eleman, yine ierdii boluklar nedeniyle ses yaltm da salar. zellikle akustik amalarla

retilmi elemanlar yardmyla, hacim iinde ses dzeni ve hacimler arasndaki ses geii, iyi bir

ekilde kontrol edilebilmektedir. Bu alanda yaplan aratrmalarda, al elemanlarla yaplm bir

duvarn 700Hz lik bir sesi %50 ye kadar yuttuu, bu duvara bilinen lifsel malzeme eklendiinde %90 a

varan bir ses yutuculuu yapt ortaya kmtr.

Al sva, akustik zelliinden dolay, teknik danmanlar tarafndan lkemizdeki birok otel, restoran

veya toplant salonu gibi kalabalk meknlarda sva ve tavan kaplamas olarak art koulmaktadr.