akd waterschapsmiddag - innovatie in aanbesteden
TRANSCRIPT
Titeldia
Innovatie in aanbesteden: het water loopt je in de mond Waterschapsmiddag 14 november 2016
Prof. mr. Pieter Kuypers
Bijzonder Hoogleraar Europees en nationaal aanbestedingsrecht aan de Radboud Universiteit Nijmegen
Advocaat en partner bij AKD, sectie Europees en Mededingingsrecht te Brussel
TEXT LEVELS
1
2
3
4
Level vooruit
Level terug
Reguliere tekst (20pt)
5
6
7
8
9
Bullets (20pt)
Bronvermelding (14pt)
‒ Sub-bullets (18pt)
Sub-kop donkerblauw (20pt)
1. Opsomming (20pt)
Bullets # (18pt)
Sub-kop lichtblauw (20pt)
KAPITALEN-KOP (20PT)
Inhoudsopgave
Agenda
1. Inleiding
2. Jurisprudentie Waterschappen
3. Naleving Aanbestedingswet 2012
4. Innovatie
• Innovatiepartnerschap
• Innovatieve contractvormen
• Innovatieve gunningscriteria
5. Conclusie
TEXT LEVELS
1
2
3
4
Level vooruit
Level terug
Reguliere tekst (20pt)
5
6
7
8
9
Bullets (20pt)
Bronvermelding (16pt)
‒ Sub-bullets (18pt)
Sub-kop donkerblauw (20pt)
1. Opsomming (20pt)
Bullets # (18pt)
Sub-kop lichtblauw (20pt)
KAPITALEN-KOP (20PT)
Alleen tekst
1. Inleiding
TEXT LEVELS
1
2
3
4
Level vooruit
Level terug
Reguliere tekst (20pt)
5
6
7
8
9
Bullets (20pt)
Bronvermelding (16pt)
‒ Sub-bullets (18pt)
Sub-kop donkerblauw (20pt)
1. Opsomming (20pt)
Bullets # (18pt)
Sub-kop lichtblauw (20pt)
KAPITALEN-KOP (20PT)
Alleen tekst
Inleiding
Actuele nieuwsberichten:
PIANOo.nl, 5 oktober 2016: ‘Aanbestedingsbeleid waterschappen blijkt struikelblok voor dijkinnovaties’
‒ Floodcontrol IJkdijk: €60 miljoen aan innovaties
‒ Maar: aanbestedingsbeleid vormt grote barrière
NRC, 2 november 2016: ’Probleemproject 2: biogas’
‒ Bouw en het onderhoud van de Energiefabriek Tilburg, in opdracht van Waterschap De Dommel
‒ Fabriek van €31 miljoen moet biogas halen uit het zuiveringsslib van rioolwater
TEXT LEVELS
1
2
3
4
Level vooruit
Level terug
Reguliere tekst (20pt)
5
6
7
8
9
Bullets (20pt)
Bronvermelding (16pt)
‒ Sub-bullets (18pt)
Sub-kop donkerblauw (20pt)
1. Opsomming (20pt)
Bullets # (18pt)
Sub-kop lichtblauw (20pt)
KAPITALEN-KOP (20PT)
Alleen tekst
2. Jurisprudentie Waterschappen
5
TEXT LEVELS
1
2
3
4
Level vooruit
Level terug
Reguliere tekst (20pt)
5
6
7
8
9
Bullets (20pt)
Bronvermelding (16pt)
‒ Sub-bullets (18pt)
Sub-kop donkerblauw (20pt)
1. Opsomming (20pt)
Bullets # (18pt)
Sub-kop lichtblauw (20pt)
KAPITALEN-KOP (20PT)
Alleen tekst
Jurisprudentie Waterschappen (I)
Selectie uit 2013-2016
Ongeveer evenveel diensten als werken
Veel kort gedingen
Waterschappen vaak de winnende partij
Lessons learned?
6
TEXT LEVELS
1
2
3
4
Level vooruit
Level terug
Reguliere tekst (20pt)
5
6
7
8
9
Bullets (20pt)
Bronvermelding (16pt)
‒ Sub-bullets (18pt)
Sub-kop donkerblauw (20pt)
1. Opsomming (20pt)
Bullets # (18pt)
Sub-kop lichtblauw (20pt)
KAPITALEN-KOP (20PT)
Alleen tekst
Jurisprudentie Waterschappen (II): overkoepelende thema’s
Ongeldige inschrijving:
‒ Abnormaal lage prijs: ECLI:NL:RBGEL:2016:5779, ECLI:NL:RGEL:2015:1374
‒ Fraude: ECLI:NL:RBOBR:2014:7463
Aanbestedingsbeginselen en motiveringsplicht:
‒ Fair-play: ECLI:NL:RBZWB:2014:1007
‒ Transparantiebeginsel:ECLI:NL:RBGEL:2016:5779, ECLI:NL:RBOVE:2015:1375, ECLI:NL:GHARL:2014:7724
‒ Motiveringsplicht:ECLI:NL:RBNNE:2014:1937, ECLI:NL:RBNNE:2014:1938
Innovatie:
‒ ECLI:NL:RBGEL:2014:4344
Beoordelingssystematiek:
‒ ECLI:NL:RBGEL:2016:5779, ECLI:NL:RBDHA:2016:7888
7
TEXT LEVELS
1
2
3
4
Level vooruit
Level terug
Reguliere tekst (20pt)
5
6
7
8
9
Bullets (20pt)
Bronvermelding (16pt)
‒ Sub-bullets (18pt)
Sub-kop donkerblauw (20pt)
1. Opsomming (20pt)
Bullets # (18pt)
Sub-kop lichtblauw (20pt)
KAPITALEN-KOP (20PT)
Alleen tekst
3. Naleving Aanbestedingswet
8
TEXT LEVELS
1
2
3
4
Level vooruit
Level terug
Reguliere tekst (20pt)
5
6
7
8
9
Bullets (20pt)
Bronvermelding (16pt)
‒ Sub-bullets (18pt)
Sub-kop donkerblauw (20pt)
1. Opsomming (20pt)
Bullets # (18pt)
Sub-kop lichtblauw (20pt)
KAPITALEN-KOP (20PT)
Alleen tekst
Naleving Aanbestedingswet Waterschappen
Rapport Rekenkamer, ‘Naleving Europees aanbesteden’ (2012)
‒ Conclusie: gebrekkige en niet correcte naleving van Europees aanbestedingsrecht
Nalevingspercentages Aanbestedingswet door Waterschappen:
‒ 2010: 37%
‒ 2012: 32%
‒ 2014: 29%
Instelling klachtcommissies:
‒ Waterschappen lopen achter
9
TEXT LEVELS
1
2
3
4
Level vooruit
Level terug
Reguliere tekst (20pt)
5
6
7
8
9
Bullets (20pt)
Bronvermelding (16pt)
‒ Sub-bullets (18pt)
Sub-kop donkerblauw (20pt)
1. Opsomming (20pt)
Bullets # (18pt)
Sub-kop lichtblauw (20pt)
KAPITALEN-KOP (20PT)
Alleen tekst
Aanbesteding door Waterschappen
Punten uit de Evaluatie marktvisie waterschappen (juni 2016):
Veel aanbesteding in waterzuivering
‒ Voorbeelden: Energie- en Grondstoffenfabriek Tilburg
Beperkte aanbesteding in: watersystemen en beheer en onderhoud van waterkundige werken
10
TEXT LEVELS
1
2
3
4
Level vooruit
Level terug
Reguliere tekst (20pt)
5
6
7
8
9
Bullets (20pt)
Bronvermelding (16pt)
‒ Sub-bullets (18pt)
Sub-kop donkerblauw (20pt)
1. Opsomming (20pt)
Bullets # (18pt)
Sub-kop lichtblauw (20pt)
KAPITALEN-KOP (20PT)
Alleen tekst Aanbesteding door Waterschappen: belang van innovatie
Innovatie is belangrijk voor Waterschappen
Evaluatie marktvisie waterschappen (juni 2016):
‒ ‘In een zo vroeg mogelijk stadium wordt gekeken naar innovatieve oplossingen en krijgen marktpartijen ruimte om innovatieve oplossingen aan te dragen.’
‒ ‘Innovaties op diverse terreinen kunnen bijdragen aan een snelle en efficiënte uitvoering en daarmee realisatie van de maatschappelijke doelen.’
‒ ‘Innovaties nodig om de grote opgaven te kunnen realiseren.’
‒ ‘Marktvisie heeft het verkennen van nieuwe aanbestedings- en contractvormen in een stroomversnelling gebracht, waardoor de waterschappen veel meer geïntegreerde contract- vormen zijn gaan toepassen en de ‘achterstand’ ten opzichte van andere overheden hebben ingelopen.’
11
TEXT LEVELS
1
2
3
4
Level vooruit
Level terug
Reguliere tekst (20pt)
5
6
7
8
9
Bullets (20pt)
Bronvermelding (16pt)
‒ Sub-bullets (18pt)
Sub-kop donkerblauw (20pt)
1. Opsomming (20pt)
Bullets # (18pt)
Sub-kop lichtblauw (20pt)
KAPITALEN-KOP (20PT)
Alleen tekst
4. Innovatie
12
TEXT LEVELS
1
2
3
4
Level vooruit
Level terug
Reguliere tekst (20pt)
5
6
7
8
9
Bullets (20pt)
Bronvermelding (16pt)
‒ Sub-bullets (18pt)
Sub-kop donkerblauw (20pt)
1. Opsomming (20pt)
Bullets # (18pt)
Sub-kop lichtblauw (20pt)
KAPITALEN-KOP (20PT)
Alleen tekst
Innovatie (I) Wat is innovatie?
Zie art. 2 lid 1 onder 22 Richtlijn 2014/24/EU:
‒ ‘De toepassing van een nieuw of aanmerkelijk verbeterd product, een nieuwe of aanmerkelijke verbeterde dienst of een nieuw of aanmerkelijk verbeterd proces, waaronder, maar niet beperkt tot productie-, bouw- of constructieprocessen, een nieuwe verkoopmethode of een nieuwe organisatiemethode in de bedrijfsvoering, organisatie op de werkvloer of de externe betrekkingen onder meer om maatschappelijke problemen te helpen oplossen dan wel om de Europa 2020-strategie voor slimme, duurzame en inclusieve groei te ondersteunen’
Zie ook art. 1.1 Aanbestedingswet 2012:
‒ ‘De toepassing van een nieuw of aanmerkelijk verbeterd product, een nieuwe of aanmerkelijk verbeterde dienst of een nieuw of aanmerkelijk verbeterd proces’
De Unie van Waterschappen staat positief tegenover de recent gewijzigde Aanbestedingswet:
‒ Meer ruimte voor innovatie, duurzaamheid en flexibilisering van aanbestedingsprocedures
13
TEXT LEVELS
1
2
3
4
Level vooruit
Level terug
Reguliere tekst (20pt)
5
6
7
8
9
Bullets (20pt)
Bronvermelding (16pt)
‒ Sub-bullets (18pt)
Sub-kop donkerblauw (20pt)
1. Opsomming (20pt)
Bullets # (18pt)
Sub-kop lichtblauw (20pt)
KAPITALEN-KOP (20PT)
Alleen tekst
Innovatie (II)
3 manieren voor ‘innovatiebevorderend’ inkopen:
‒ Innovatiepartnerschap
‒ Innovatieve contractvormen
‒ Innovatieve gunningscriteria
14
TEXT LEVELS
1
2
3
4
Level vooruit
Level terug
Reguliere tekst (20pt)
5
6
7
8
9
Bullets (20pt)
Bronvermelding (16pt)
‒ Sub-bullets (18pt)
Sub-kop donkerblauw (20pt)
1. Opsomming (20pt)
Bullets # (18pt)
Sub-kop lichtblauw (20pt)
KAPITALEN-KOP (20PT)
Alleen tekst
Innovatiepartnerschap (1)
Procedure uit art. 2.31a Aanbestedingswet 2012:
‒ Aankondiging van (minimale) selectie- en gunningscriteria (beste prijs-kwaliteitsverhouding)
‒ Selectie op potentieel inschrijvers
‒ Onderzoeks- en ontwikkelingsfase
‒ Per fase doelstellingen en vergoeding voor inschrijvers
‒ Aanpassen gunningscriteria en/of technische specificaties (behalve minimum)
‒ Beëindiging van fase op voorwaarden in bestek
‒ Definitieve inschrijving
‒ Gunning
15
TEXT LEVELS
1
2
3
4
Level vooruit
Level terug
Reguliere tekst (20pt)
5
6
7
8
9
Bullets (20pt)
Bronvermelding (16pt)
‒ Sub-bullets (18pt)
Sub-kop donkerblauw (20pt)
1. Opsomming (20pt)
Bullets # (18pt)
Sub-kop lichtblauw (20pt)
KAPITALEN-KOP (20PT)
Alleen tekst
Innovatiepartnerschap (2)
Knelpunten:
‒ Gebrek aan technische kennis
‒ Risicomijdend gedrag: de risico’s zijn soms niet goed in te schatten waardoor bedrijven terughoudend zijn, wat de innovatie negatief beïnvloedt
‒ Zorgen over staatssteun (art. 107 VWEU)
‒ Verbod om product direct aan te kopen
‒ Organisatorische uitdagingen bij grensoverschrijdende projecten
16
TEXT LEVELS
1
2
3
4
Level vooruit
Level terug
Reguliere tekst (20pt)
5
6
7
8
9
Bullets (20pt)
Bronvermelding (16pt)
‒ Sub-bullets (18pt)
Sub-kop donkerblauw (20pt)
1. Opsomming (20pt)
Bullets # (18pt)
Sub-kop lichtblauw (20pt)
KAPITALEN-KOP (20PT)
Alleen tekst
Innovatieve contractvormen (I)
Aandeel innovatieve contractvormen bij waterschappen, 2012 en 2015 (in %), bron: EIB
17
TEXT LEVELS
1
2
3
4
Level vooruit
Level terug
Reguliere tekst (20pt)
5
6
7
8
9
Bullets (20pt)
Bronvermelding (16pt)
‒ Sub-bullets (18pt)
Sub-kop donkerblauw (20pt)
1. Opsomming (20pt)
Bullets # (18pt)
Sub-kop lichtblauw (20pt)
KAPITALEN-KOP (20PT)
Alleen tekst
Innovatieve contractvormen (II)
Sterke toename van nieuwe contractvormen
‒ Achterstand van Waterschappen ten opzichte van gemeenten en provincies is ingehaald
Voorbeelden:
‒ D&C
‒ DBM
‒ DB(F)M(O)
‒ Toelating varianten (considerans 48)
Concessies: gaan ook in de toekomst een grote rol spelen bij innovaties
‒ Ruimer dan een overheidsopdracht
‒ Meer ruimte om de innovatie bij de ondernemer te laten
18
TEXT LEVELS
1
2
3
4
Level vooruit
Level terug
Reguliere tekst (20pt)
5
6
7
8
9
Bullets (20pt)
Bronvermelding (16pt)
‒ Sub-bullets (18pt)
Sub-kop donkerblauw (20pt)
1. Opsomming (20pt)
Bullets # (18pt)
Sub-kop lichtblauw (20pt)
KAPITALEN-KOP (20PT)
Alleen tekst
Innovatieve contractvormen (III)
Richtlijn 2014/23/EU en deel 2a Aanbestedingswet 2012
Definitie concessie: een schriftelijke overeenkomst onder bezwarende titel (…) waarvoor de tegenprestatie bestaat hetzij uitsluitend (…) , te exploiteren, hetzij in dit recht en een betaling
− Exploitatieverplichting
− Let op de samenloop tussen concessie en vergunning: een vergunning kan vallen onder de Concessierichtlijn indien uitvoeringsverplichting (HvJ EU C-221/12, Belgacom)
Concessies voor diensten aanbestedingsplichtig
−Drempelwaarde: EUR 5.225.000,-
−Onder de drempel: algemene beginselen van aanbestedingsrecht bij grensoverschrijdend belang (transparantie, gelijke behandeling, non-discriminatie en proportionaliteit)
19
TEXT LEVELS
1
2
3
4
Level vooruit
Level terug
Reguliere tekst (20pt)
5
6
7
8
9
Bullets (20pt)
Bronvermelding (16pt)
‒ Sub-bullets (18pt)
Sub-kop donkerblauw (20pt)
1. Opsomming (20pt)
Bullets # (18pt)
Sub-kop lichtblauw (20pt)
KAPITALEN-KOP (20PT)
Alleen tekst
Innovatieve contractvormen: (IV)
Exploitatie inherent aan operationeel risico
− Operationeel risico voor de concessiehouder. De concessie staat onder druk van de grillen van de markt (C-324/98, Telaustria en C-458/03, Parking Brixen)
Concessieduur (langer dan 5 jaar): beperkt tot terugverdienen investering vermeerderd met rendement
− Mogelijkheid tot, niet de feitelijke situatie (grillen van de markt)
− Meeste concessies duren langer dan 5 jaar
20
TEXT LEVELS
1
2
3
4
Level vooruit
Level terug
Reguliere tekst (20pt)
5
6
7
8
9
Bullets (20pt)
Bronvermelding (16pt)
‒ Sub-bullets (18pt)
Sub-kop donkerblauw (20pt)
1. Opsomming (20pt)
Bullets # (18pt)
Sub-kop lichtblauw (20pt)
KAPITALEN-KOP (20PT)
Alleen tekst
Innovatieve contractvormen (VI)
Evaluatie marktvisie waterschappen (juni 2016):
Spanning tussen het uitgangspunt van moderne contractvormen en het bewust afwegen van verschillende alternatieven bij aanbesteding
Het denken over geïntegreerde contractvormen lijkt doorgeschoten
‒ Gevolg: zware projectteams, beperkte schakelmogelijkheden op probleemprojecten en te hoge verwachtingen bij opdrachtgevers
21
TEXT LEVELS
1
2
3
4
Level vooruit
Level terug
Reguliere tekst (20pt)
5
6
7
8
9
Bullets (20pt)
Bronvermelding (16pt)
‒ Sub-bullets (18pt)
Sub-kop donkerblauw (20pt)
1. Opsomming (20pt)
Bullets # (18pt)
Sub-kop lichtblauw (20pt)
KAPITALEN-KOP (20PT)
Alleen tekst
Innovatieve gunningscriteria (I)
Meer sturen op ‘output’ i.p.v. technisch specificeren
EMVI als populair gunningscriterium:
‒ Waterschappen zijn nog zoekende naar de juiste EMVI-criteria
Dus: meer aanbesteden op basis van levenscycluskosten
‒ Laagste kosten berekenen via kosteneffectiviteit
22
TEXT LEVELS
1
2
3
4
Level vooruit
Level terug
Reguliere tekst (20pt)
5
6
7
8
9
Bullets (20pt)
Bronvermelding (16pt)
‒ Sub-bullets (18pt)
Sub-kop donkerblauw (20pt)
1. Opsomming (20pt)
Bullets # (18pt)
Sub-kop lichtblauw (20pt)
KAPITALEN-KOP (20PT)
Alleen tekst
Innovatieve gunningscriteria (II)
Art. 68 Richtlijn 2014/24/EU en art. 2.115a Aanbestedingswet
Levenscycluskosten: alle kosten gedurende de levenscyclus van een product, dienst of werk:
‒ A: kosten gedragen door de aanbestedende dienst of andere gebruikers, zoals: verwerving, gebruikskosten, onderhoudskosten, verwijderingskosten, sociale kosten, kosten volgend uit het einde van de levenscyclus
‒ B: kosten toegerekend aan externe milieueffecten die verband houden met het product, de dienst of de werken gedurende de levenscyclus, mits hun geldwaarde kan worden bepaald en gecontroleerd
23
TEXT LEVELS
1
2
3
4
Level vooruit
Level terug
Reguliere tekst (20pt)
5
6
7
8
9
Bullets (20pt)
Bronvermelding (16pt)
‒ Sub-bullets (18pt)
Sub-kop donkerblauw (20pt)
1. Opsomming (20pt)
Bullets # (18pt)
Sub-kop lichtblauw (20pt)
KAPITALEN-KOP (20PT)
Alleen tekst
Innovatieve gunningscriteria (III)
De brede context waarin individuele projecten worden uitgevoerd is niet altijd zichtbaar
‒ Geen zicht op het potentiële achterliggende marktvolume
‒ Zie Evaluatie marktvisie waterschappen (juni 2016)
Ruimte om te innoveren is beperkt want opdrachtgevers schrijven vaak nog te veel in detail in
‒ Zie Evaluatie marktvisie waterschappen (juni 2016)
Hanteren van functionele criteria is lastig voor techneuten:
‒ Sturen op output i.p.v. technisch specificeren
24
TEXT LEVELS
1
2
3
4
Level vooruit
Level terug
Reguliere tekst (20pt)
5
6
7
8
9
Bullets (20pt)
Bronvermelding (16pt)
‒ Sub-bullets (18pt)
Sub-kop donkerblauw (20pt)
1. Opsomming (20pt)
Bullets # (18pt)
Sub-kop lichtblauw (20pt)
KAPITALEN-KOP (20PT)
Alleen tekst
5. Conclusie
25
TEXT LEVELS
1
2
3
4
Level vooruit
Level terug
Reguliere tekst (20pt)
5
6
7
8
9
Bullets (20pt)
Bronvermelding (16pt)
‒ Sub-bullets (18pt)
Sub-kop donkerblauw (20pt)
1. Opsomming (20pt)
Bullets # (18pt)
Sub-kop lichtblauw (20pt)
KAPITALEN-KOP (20PT)
Alleen tekst
Conclusie
Compliance aanbestedingsrecht bij Waterschappen is nog te laag
Waterschappen liggen relatief vaak onder vuur, maar balans is positief
Er zijn knelpunten op het gebied van innovatie, maar:
- Het innovatiepartnerschap biedt goede kansen voor kleinere projecten
- Concessie als goede vorm om zonder grote investeringen opdrachten in de markt te zetten
- Levenscycluskosten als belangrijk gunningscriterium, vooral bij kapitaal/onderhoud intensieve projecten
- Switchen naar functionele specificaties als innovatieve gunningscriteria
- Varianten aanmoedigen
26
1
2
OK
TABEL INVOEGEN
Verwijder de bestaande tabel. Klik op het icoontje om een nieuwe tabel in te voegen.
Kies het aantal gewenste rijen en kolommen en klik op ´OK´
Tekst met Tabel
TEXT LEVELS
1
2
3
4
Level vooruit
Level terug
Reguliere tekst (20pt)
5
6
7
8
9
Bullets (20pt)
Bronvermelding (16pt)
‒ Sub-bullets (18pt)
Sub-kop donkerblauw (20pt)
1. Opsomming (20pt)
Bullets # (18pt)
Sub-kop lichtblauw (20pt)
KAPITALEN-KOP (20PT)
Vragen of overleg later?
Pieter Kuypers
Telefoon: +31 88 253 5083
E-mail: [email protected]
27