8/16/2019 Ai Khanoum

1/3

 Ai Khanoum znajduje się nad południowym brzegiem rzeki nazywającej siędziś Darya-i Pandj w północno-wschodnim Aganis!anie" # czasach s!aro$y!nych !aczęś% cen!ra&nej Azji s!anowiła rdze' (ak!rii) czy&i k&uczowej sa!rapii wschodniejczęści imperium Achemenidów" *woje znaczenie zawdzięczała dogodnemupoło$eniu +o!oczenie przez góry) czy&i wa&ory obronne, oraz wyją!kowej $yzności!ych !erenów) kuszącej zwłaszcza reków pochodzących z jałowej ojczyzny"

(ak!rię podbił A&eksander #ie&ki +miał z nią zresz!ą spore prob&emy) spędził!u a$ . &a!a,) po!em władzę objęła !u dynas!ia *e&eukidów i !o właśnie za jejpanowania zos!ało zało$one Ai-Khanoum" /azwa jes! oczywiście dzisiejsza +&oka&na)uzbecka - 0wzgórze księ$ycowej damy1,) nie znamy nazwy s!aro$y!nej poza okresemko'cowym +234-256,) gdy prawdopodobnie mias!o o!rzymało nazwę 7ukra!ideia odkró&a 7ukra!ydesa 8 pro" Pau& (ernard zas!anawiał się) czy nie mo$na byziden!y9kowa% !ego mias!a jako jednej z wie&u A&eksandrii +w !ym wypadku nad:ksosem,) jednak propozycja jes! raczej odrzucana" ;aka akura! &oka&izacja zos!aławybrana ze wzg&ędu na zbieg rzek) znacząco uła!wiający deensywę"

;ereny bak!ryjskie oczywiście nie były w $aden sposób związane z greckime!nosem przed podbojem A&eksandra +co najwy$ej Achemenidzi przesied&a&i !ugreckich je'ców,) $yła !u &udnoś% ira'ska) pozos!ająca zresz!ą na całkiem wysokim

s!opniu rozwoju cywi&izacyjnego +rozwinię!y sys!em irygacyjny," Pierwsze pewnegrupy &udności greckiej pozos!awił !u więc A&eksander) pó

8/16/2019 Ai Khanoum

2/3

powrócę, jak i po&i!yczne) gdy$ wiemy) $e wybijano je właśnie w Ai Khanoum) co jednoznacznie okreś&a wybi!ną ro&ę !ego$ mias!a w regionie zarówno za*e&eucydów) jak i w okresie nieza&e$ności"

Pozos!ałości po budynkach zachowały się na !y&e dobrze) i$ jes!eśmy ws!anie po!wierdzi%) $e mias!o zbudowano na p&anie !rójką!a o wymiarach5442>442B44 me!rów" Ior!y9kowane zos!ało grubymi murami) dzie&iło się naczęś% górną i do&ną +pałacową,) przedzie&oną główną u&icą) wzdłu$ k!órej płynąłuregu&owany kanał doprowadzający mias!u wodę zda!ną do u$y!ku" Hwraca uwagęs!arannie zap&anowana sia!ka u&ic) k!óra !ak$e była mo$&iwa do od!worzenia"Hdjęcie południowej części mias!a) północnej nie zdą$ono zbada%"

/as najbardziej zain!eresuje cen!rum adminis!racyjne) gdzie dysponujemycałą grupą zaby!ków) chocia$by sank!uarium herosa) czy&i Jeroonem poświęconymniejakiemu Kineaszowi) domniemanemu zało$ycie&owi mias!a" *!ał on na!rójs!opniowym podejściu i zawierał przedsionek z dwiema ko&umnami oraz wę$sząizbę) pod k!órej podłogą znajdował się kamienny sarkoag Kineasza) co jes! o !y&eis!o!ne) i$ naprawdę nie&iczni recy dos!ępowa&i pośmier!nie zaszczy!u spa&eniaswych zwłok wewną!rz mias!a) co sugeruje prawdziwoś% opowieści o Kineaszu"amy s!am!ąd !ak$e kamie' z inskrypcją"

Ko&ejny in!eresujący obiek! !o główne sank!uarium) na przykładzie k!óregomo$emy zobaczy% zmiany między okresem *e&eukidów i nieza&e$ności" (adaniawykazały szerokie u$ycie $wiru w ce&u pochłaniania wi&goci) jakiej na pewno woko&icy nie brakowało + rzeki L kanał," Porównanie sank!uarium z dwóch okresów jes! ciekawe przede wszys!kim z punk!u widzenia his!orycznego) widzimy bowiem owie&e większe zain!eresowanie mias!em nowych władców) !zw" kró&ów reko-(ak!ryjskich od *e&eukidów) d&a k!órych (ak!ria była jedną z wie&u prowincji" ;opó6me!rów na 6444 widzów czy !e$ specy9czna świą!ynia ze ścię!ymi wnękami) z !ychobiek!ów zachowało się jednak jeszcze mniej) nie będę się więc na nich skupia%)zwrócę !y&ko jeszcze raz uwagę) $e jes! !o dowód) jak bardzo &oka&nym władcomgreckim za&e$ało na pokazaniu swojego pres!i$u przez archi!ek!urę" Przebadano jednak !ak$e domy mieszka&ne e&i!) dających świadec!wo rozwars!wieniaspołecznego &udzi $yjących w Ai Khanoum) co nasuwa z ko&ei ana&ogie do #ie&kiejKo&onizacji) gdzie zachodziła podobna sy!uacja w nowo zakładanych osied&ach"/ajwiększe rezydencje mają a$ 3344 m) posiadały dziedziniec o wymiarach B6B4m" o!oczony oka&ającym kory!arzem +2," # wes!ybu&u znajdowały się dwie >-me!rowe ko&umny +," =zęś% mieszka&ną ormowało 6 przy!u&niejszych pomieszcze'+B-24, 8 . sypia&nie i pokoje z ogrzewaniem ogniskami) ła

8/16/2019 Ai Khanoum

3/3

dynaści) k!órych upadek nas!ąpił wraz z najazdem koczowniczych Kuszanów ok"256 p"n"e" niszczących bezpowro!nie mias!o"

Decydującą ro&ę odgrywają mone!y zna&ezione podczas wykopa&isk) gdy$ ichpowiązanie z wars!wą archeo&ogiczną doś% jednoznacznie wskazuje) za k!óregokró&a dany budynek zos!ał wzniesiony czy unkcjonował" Da&ej rozszerzenie !ejsamej wars!wy archeo&ogicznej pozwa&a okreś&i%) jakie przy&egłe inwes!ycje zos!ałydokonane w okresie odpowiadającym zna&ezionym mone!om) szczegó&nezas!osowanie ma !o przy rekons!rukcji sia!ki u&icznej" Hnamienne jes!) i$ jes!eśmy ws!anie wyró$ni% !ak naprawdę !y&ko okresy rozwoju mias!a) !j" na samym począ!kuza An!iocha E panującego w &a!ach >2-B2 i na samym ko'cu) w momencie szczy!uznaczenia) za 7ukra!ydesa w &a!ach 234-256" H !ego pó