agata Łukasiewiczkolegia.sgh.waw.pl/pl/kes/czasopisma/kwartalnik/documents...dana jest jej karta...

Agata Łukasiewicz

PROFILOWANIE BEZROBOTNYCH

– PROBLEMY I WYZWANIA

Wprowadzenie

Bezrobocie w Polsce jako problem społeczny i ekonomiczny pojawiło się po odzy-skaniu przez Polskę niepodległości w trzech różnych okresach1, tj. w latach: 1918– 19392, 1944–19893 oraz na przełomie lat 80. i 90.4 poprzedniego wieku. W ostatnim wymie-nionym okresie transformacja polskiej gospodarki spowodowała dotkliwe zmiany w różnych obszarach życia społeczeństwa – szczególnie w sferze zatrudnienia i rynku pracy. Zamykanie przedsiębiorstw, masowe zwalnianie pracowników doprowadziło do kilkunastoprocentowego bezrobocia w Polsce5. Powolny jego spadek rozpoczął się dopiero po wejściu Polski do Unii Europejskiej w 2004 r. Z otwarciem granic pojawiła się możliwość dla Polaków podjęcia pracy na terenie Unii Europejskiej. Wówczas bezrobocie obniżyło się z 19,5% w maju 2004 r. się do 8,8% w październiku 2008 r.

Kryzys gospodarczy na świecie w 2008 r. odbił się echem także u polskich pra-codawców, którzy ograniczając koszty związane z zatrudnieniem, zwalniali pracow-ników. W ten sposób stopa bezrobocia ponownie zaczęła rosnąć z 8,9% na koniec września 2008 r.6 do 9,6% na koniec października 2015 r.7 Według danych Eurostatu

1 K. Mlonek, Bezrobocie w Polsce w XX wieku w świetle badań, Wydawnictwo i Zakład Poligra!i Insty-tutu Technologii Eksploatacji, Warszawa 1999, s. 5.

2 W latach II Rzeczypospolitej Polskiej, od chwili odzyskania niepodległości do ponownej jej utraty spo-wodowanej II wojną światową, bezrobocie było stałym elementem rzeczywistości społeczno-gospodarczej. Brak pracy nękał kilkutysięczną rzeszę bezrobotnych w miastach oraz w postaci utajonej kilkumilionową masę zbędnych na wsi.

3 To okres Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej – konstytucyjne gwarancje prawa do pracy oraz reali-zowana polityka pełnego zatrudnienia doprowadziły do likwidacji jawnego bezrobocia w skali globalnej, ale jednocześnie przyczyniły się do wysokiego bezrobocia ukrytego, któremu okresowo towarzyszyły tzw. lokalne nadwyżki siły roboczej.

4 Lata odrodzonej w 1989 r. III Rzeczypospolitej Polskiej.5 Od 10,5% w październiku 1991 r. do 20,6% w marcu 2003 r., według danych GUS.6 Początek kryzysu gospodarczego w Stanach Zjednoczonych.7 www.stat.gov.pl – GUS, bezrobocie rejestrowane w październiku 2015 r.

218 Agata Łukasiewicz

we wrześniu 2015 r. stopa bezrobocia w stre!e euro wyniosła 10,8%. Najwyższe bez-robocie odnotowano w Hiszpanii – 21,6%, a najniższe w Niemczech – 4,5%.

Podobnie jak wiele krajów UE Polska musi podjąć wysiłek sprostania wyzwa-niom rynku pracy dzięki zmianom w polityce zatrudnienia i w prawie pracy. Zda-niem E. Kryńskiej konieczna jest „wery!kacja metod instrumentów oddziaływania, wdrażanie mechanizmów pomiarów efektywności i wprowadzanie programów szer-szego stosowania współpracy publicznych służb zatrudnienia z prywatnymi agen-cjami zatrudnienia, pracodawcami, a także ze związkami zawodowymi’’8.

Celem artykułu jest pokazanie, jakie problemy wynikają z faktu rejestracji i ustalenia pro!lu pomocy dla bezrobotnego. Szczególna uwaga zwrócona zostanie na ustawową de!nicję bezrobotnego, jego rejestrację, pro!lowanie, aż po pomoc, która przysługuje mu w tym zakresie. Jednocześnie wskazane zostaną zalety i wady pro!lowania pomocy, które wprowadzone zostało w maju 2014 r. w Polsce.

1. Pojęcie bezrobocia

W literaturze przedmiotu znajdziemy wiele de!nicji bezrobotnego prezentowanych np. przez Johna Maynarda Keynesa9, Mieczysława Kabaja10, Eugeniusza Kwiatkow-skiego11 czy Elżbietę Kryńską12. W niniejszym opracowaniu przyjęto pojęcie bezro-botnego zawarte w art. 2 pkt 2 Ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia

8 E. Kryńska, Dylematy polskiego rynku pracy, IPiSS, Warszawa 2001, s. 37. 9 Angielski ekonomista John Maynard Keynes twierdził, że bezrobocie nie ma charakteru dobrowol-

nego, lecz przymusowy i jest skutkiem niedostatecznego popytu. Jego de!nicja brzmi następująco: „Ludzie są bezrobotni nie z własnej woli, jeżeli – w wypadku niewielkiej zwyżki cen artykułów konsumpcji robot-niczej w porównaniu z płacą nominalną – zarówno łączna podaż siły roboczej gotowej do podjęcia pracy za wynagrodzenie według bieżących stawek płac nominalnych, jak i łączny popyt na nią przy tych stawkach byłyby większe od istniejącego poziomu zatrudnienia’’. J. M. Keynes, Ogólna teoria zatrudnienia, procentu i pieniądza, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003, s. 16.

10 Mieczysław Kabaj określa, że „bezrobocie przeważnie oznacza bezczynność, oderwanie się od środowiska pracy, radykalną zmianę trybu życia. Bezrobotny odzwyczaja się od normalnego trybu życia: praca, dyscyplina, rytm, czas wolny; zrywa wszelkie więzi ze środowiskiem pracy’’. M. Kabaj, Program przeciwdziałania ubóstwu i bezrobociu, IPiSS, Warszawa 2000, s. 84.

11 Eugeniusz Kwiatkowski de!niuje „bezrobocie jako zjawisko braku pracy zarobkowej wśród osób będących w pewnym przedziale wiekowym, które są zdolne i gotowe do pracy oraz pracy tej poszukują”. E. Kwiatkowski, Bezrobocie, Podstawy teoretyczne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002, s. 20.

12 Elżbieta Kryńska konstatuje, że źródeł bezrobocia upatruje się, w zależności od przyjętego modelu przeciwdziałania bezrobociu: „w małej aktywności osób bezrobotnych oraz niesprawnym funkcjonowaniu urzędów pracy – w przypadku modeli, które skupiają się na środowiskach i programach aktywnej polityki rynku pracy, bądź też w de!cycie miejsc pracy – w przypadku modeli, które koncentrują się na zintegrowanej, prozatrudnieniowej polityce społeczno-gospodarczej’’. E. Kryńska, op.cit., s. 37.

Profilowanie bezrobotnych – problemy i wyzwania 219

i instytucjach rynku pracy. Ustawodawca wskazuje w nim, jakie przesłanki należy

spełnić, żeby otrzymać status osoby bezrobotnej. Jest to osoba, która m.in.:

„1) bezpośrednio przed rejestracją jako osoba bezrobotna była zatrudniona nie-

przerwanie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez okres co najmniej

6 miesięcy;

2) jest niezatrudniona, niewykonująca innej pracy zarobkowej, zdolna i gotowa do

podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym w danym

zawodzie lub w danej służbie albo innej pracy zarobkowej, a jeżeli jest osobą nie-

pełnosprawną, zdolną i gotową do podjęcia zatrudnienia co najmniej w połowie

tego wymiaru czasu pracy, nieuczącą się w szkole, z wyjątkiem uczącej się w szkole

dla dorosłych lub przystępującej do egzaminu eksternistycznego z zakresu pro-

gramu nauczania tej szkoły lub w szkole wyższej, gdzie studiuje na studiach nie-

stacjonarnych, zarejestrowaną we właściwym dla miejsca zameldowania stałego

lub czasowego powiatowym urzędzie pracy oraz poszukującą zatrudnienia lub

innej pracy zarobkowej, jeżeli m.in:

– ukończyła 18 lat,

– nie osiągnęła wieku emerytalnego,

– nie nabyła prawa m.in. do: emerytury, renty, zasiłku przedemerytalnego,

świadczenia rehabilitacyjnego, zasiłku chorobowego, macierzyńskiego,

– nie jest posiadaczem samoistnym lub zależnym nieruchomości rolnej,

– nie złożyła wniosku o wpis do ewidencji działalności gospodarczej,

– nie jest osobą tymczasowo aresztowaną lub odbywającą karę pozbawienia

wolności,

– nie uzyskuje miesięcznych przychodów w wysokości przekraczającej połowę

minimalnego wynagrodzenia za pracę,

– nie podlega, na podstawie odrębnych przepisów, obowiązkowi ubezpiecze-

nia społecznego, z wyjątkiem ubezpieczenia rolników,

– nie pobiera na podstawie przepisów o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opie-

kunów zasiłku dla opiekuna”13.

Uwzględniając powyższe przesłanki, osoba pozostająca bez pracy może zareje-

strować się w powiatowym urzędzie pracy.

13 Art. 2 pkt 2 Ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, DzU 2004 nr 99, poz. 1001.


2. Rejestracja bezrobotnych

Osoba, która z różnych przyczyn nie świadczy pracy zarobkowej, może zareje-strować się jako osoba bezrobotna w powiatowym urzędzie pracy właściwym dla miejsca zameldowania.

Zgodnie z obowiązującym prawem osoba chcąca zarejestrować się jako bezro-botna, może to uczynić w następujący sposób14:1) powinna zgłosić się do powiatowego urzędu pracy, właściwego ze względu

na miejsce zameldowania stałego lub czasowego, a jeżeli nie jest zameldowana – do powiatowego urzędu pracy, na którego obszarze działania przebywa, zwa-nego dalej „właściwym powiatowym urzędem pracy”, albo

2) wypełnić wniosek o dokonanie rejestracji za pośrednictwem formularza elek-tronicznego, dostępnego na stronie internetowej ministra właściwego do spraw pracy lub w Biuletynie Informacji Publicznej ministra właściwego do spraw pracy lub za pośrednictwem elektronicznej platformy usług administracji publicznej, o której mowa w Ustawie z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne15.Rejestracja bezrobotnego następuje w dniu przedłożenia kompletu dokumen-

tów16, które są poświadczane przez bezrobotnego własnoręcznym podpisem. Doko-nanie rejestracji nie jest niekiedy łatwe, ponieważ ilość dokumentów potrzebnych do rejestracji jest spora. Powiatowy urząd pracy może wyznaczyć dodatkowy termin stawiennictwa w urzędzie w celu dostarczenia wszystkich wymaganych na potrzeby rejestracji dokumentów i dokonania rejestracji. W przypadku niestawiennictwa osoby w powiatowym urzędzie pracy w terminie wskazanym przez PUP dane prze-kazane przez te osoby są usuwane z systemu teleinformatycznego publicznych służb zatrudnienia17.

14 Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 12 listopada 2012 r. w sprawie rejestracji bezrobotnych i poszukujących pracy, DzU 2012, poz. 1299.

15 DzU nr 64, poz. 565 z późn. zm.16 M.in. aktualnego dowodu osobistego; dyplomu; świadectwa ukończenia szkoły oraz dokumentów

potwierdzających uzyskanie kwali!kacji zawodowych, potwierdzających okresy zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej; wszystkich świadectw pracy; zaświadczeń z ZUS-u, jeżeli takie były; decyzji o utracie prawa do renty czy świadczeń rehabilitacyjnych; orzeczenia o stopniu niepełnosprawności lub doku-mentów o przeciw wskazaniach do wykonywania określonych prac; jeżeli ta osoba posiada gospodarstwo rolne, po winna dostarczyć zaświadczenie z urzędu gminy o powierzchni gospodarstwa rolnego oraz decyzję z KRUS o niepodleganiu ubezpieczeniu społecznemu rolników w celu uzyskania statusu osoby bezrobotnej.

17 § 5 pkt 7 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 12 listopada 2012 r. w sprawie rejestracji bezrobotnych i poszukujących pracy, DzU 2012, poz.1299.


„[…] W szczególnie uzasadnionych przypadkach starosta, mając na uwadze obiektywne okoliczności lub przeszkody, które uniemożliwiają przedłożenie kom-pletu dokumentów, może wyrazić zgodę na rejestrację osoby bezrobotnej niepo-siadającej kompletu dokumentów lub która nie przekazała wymaganych danych’’18.

Jeżeli jednak osoba przedłoży w urzędzie wszystkie wymagane dokumenty, zakła-dana jest jej karta rejestracyjna bezrobotnego w postaci elektronicznej. Może być ona w przyszłości mody!kowana, jeżeli osoba była wcześniej już na jej podstawie zare-jestrowana w urzędzie pracy. Jeżeli nie nastąpiła zamiana w danych przekazanych w trakcie ostatniej rejestracji, bezrobotny składa tylko oświadczenie po wcześniejszej wery!kacji dokumentów, że przekazane uprzednio dane nie uległy zmianie. Dane zawarte w kartach rejestracyjnych tworzą rejestr bezrobotnych. Ważnym elementem w trakcie rejestracji jest zapewnienie poufności, by informacje składane przez osobę rejestrującą się nie były narażone na przedostanie się do wiadomości osób trzecich.

Po zarejestrowaniu powiatowy urząd pracy przekazuje osobie bezrobotnej kopię lub wydruk złożonego przez nią oświadczenia, wydruk z karty rejestracyjnej oraz informację o przysługujących jej prawach i obowiązkach wynikających z ustawy oraz formach pomocy określonych w ustawie.

Osoba bezrobotna, która zamierza zmienić miejsce zameldowania, powiadamia o tym fakcie właściwy urząd pracy, który wyłączy kartę bezrobotnego z rejestru bez-robotnych oraz prześle do właściwego urzędu dane zawarte w karcie rejestracyjnej w postaci elektronicznej oraz w wersji papierowej. W przypadku niestawiennictwa w powiatowym urzędzie pracy we wskazanym terminie19 właściwy urząd pracy infor-muje urząd, z którego otrzymał dokumenty, o braku stawiennictwa wskazanej osoby i wysyła zwrotnie do urzędu pierwotnego otrzymane dokumenty. Z powodu braku stawiennictwa w urzędzie pracy osoba ta wyłączona zostaje z rejestru bezrobotnych, co można również potraktować jako rezygnację z podjęcia pracy.

Z doświadczenia, które autorka wyniosła w toku przeprowadzania ankiet i wywia-dów pogłębionych wśród osób bezrobotnych oraz pracowników powiatowych urzę-dów pracy, wynika, że niektóre urzędy pracy rejestrują osoby pozostające bez pracy w dniu zgłoszenia się, ale są również takie urzędy, które wyznaczają termin kilku-dniowy oczekiwania na rejestrację. Oczekiwanie to spowodowane jest z jednej strony małą liczbą osób zatrudnionych w urzędach pracy, z drugiej zaś natężeniem prac, którymi obciążeni są pracownicy urzędów. To z kolej powoduje, że osoba chcąca dokonać formalności rejestracji pozostaje przez kilka dni bez ubezpieczenia, które zapewnia jej status osoby bezrobotnej. Wynika z tego wniosek, że powiatowe urzędy

18 § 8 pkt 5, ibidem.19 14 dni od zmiany miejsca zameldowania.


pracy powinny zwiększyć zatrudnienie, by zapewnić bieżącą obsługę osób, które chcą zarejestrować się jako osoby bezrobotne.

3. Pro"lowanie pomocy dla bezrobotnych

Pojęcie pro!lowania znane jest polityce społecznej od lat 90. XX w. Wykorzysty-wane jest np. przez Stany Zjednoczone, Australię, Kanadę, kraje europejskie, a w tym przez Danię, Holandię, Niemcy i Wielką Brytanię20. Jak wspomniano, wprowadzono je również w Polsce.

Pro!lowanie pomocy dla osób bezrobotnych jest nowym sposobem współpracy urzędu pracy z osobami bezrobotnymi, który w Polsce wprowadzony został Ustawą z dnia 14 marca 2014 r. o zmianie ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz innych aktów prawnych21.

Pro!l pomocy charakteryzuje właściwy ze względu na sytuację i potrzeby osoby bezrobotnej zakres form pomocy określonych w ustawie. Celem pro!lowania jest zastosowanie wobec osoby bezrobotnej takiej pomocy, która najbardziej odpowiada jej aktualnej sytuacji i potrzebom. Cel ten można osiągnąć przez lepsze adresowanie instrumentów i usług, co pozwoli na racjonalne gospodarowanie środkami budże-towymi oraz dobrą efektywność działań22.

„Powiatowy urząd pracy, niezwłocznie po rejestracji, ustala dla bezrobotnego pro!l pomocy […]’’23. Ustalenie pro!lu pomocy polega na przeprowadzeniu przez doradcę klienta wywiadu z osobą bezrobotną. Wywiad obejmuje 24 pytania, 8 z nich generowanych jest przez urząd pracy w trakcie rejestracji, a na pozostałe 16 pytań odpowiada osoba bezrobotna. Doradca klienta zaznacza w elektronicznym kwe-stionariuszu odpowiedzi osoby bezrobotnej. Urzędnik, otrzymując wynik działania z programu Syriusz, wie, do którego pro!lu pomocy został przypisany bezrobotny oraz jaka forma pomocy mu w tym zakresie przysługuje. Oparte na wystandary-zowanej ocenie uzupełnionej rozmową z doradcą pro!lowanie pomocy dla osób bezrobotnych pozwala nie tylko na podejmowanie zobiektywizowanych decyzji,

20 M. Wojdyło-Presner, Pro#lowanie bezrobotnych jako metoda przeciwdziałania długookresowemu bez-robociu, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń 2009, s. 75–100.

21 Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 14 maja 2014 r. w sprawie pro!lowania pomocy dla bezrobotnego, DzU 2014, poz. 631.

22 J. Męcina, Niewykorzystane zasoby. Nowa polityka rynku prac, IPS UW, O!cyna Wydawnicza ASPRA--JR, Warszawa 2013, s.170.

23 Art. 33 pkt 2b Ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, DzU 201, poz. 567, 598.


kto w jakim czasie będzie skierowany do aktywizacji przez urząd pracy lub agen-cję zatrudnienia, ale również na skuteczniejsze świadczenie pomocy w powrocie na rynek pracy24 (rysunek 1).

Rysunek 1. Rejestracja i profilowanie pomocy dla bezrobotnych

Źródło: Broszura informacyjna Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej.

Z doświadczenia nabytego przez autorkę w trakcie przeprowadzania badań wśród osób bezrobotnych wynika, że około 99,8% ankietowanych nie pamięta, do którego pro!lu pomocy należy. Także wywiad pogłębiony25 wśród pracowników PUP potwier-dził, że bezrobotni nie wiedzą lub nie pamiętają, do którego pro!lu pomocy należą, jednak wiedzą, jaka forma pomocy w danym pro!lu im przysługuje. Zdaniem

24 K. Ślebarska, Postawa wobec pracy jako predykator dążenia do zatrudnienia, w: Człowiek – praca – organizacja. Wymiary socjologiczne, psychologiczne i zarządcze, Wydawnictwo PCz, Częstochowa 2010, s.103–112.

25 Wywiad pogłębiony przeprowadzony wśród urzędników kilku PUP z województwa łódzkiego. Zgod-nie z prośbą dyrekcji PUP nie wskazuję z nazwy powiatów, w których przeprowadzono badanie.


pracowników powiatowych urzędów pracy bezrobotni doskonale orientują się, jakiej należy udzielić odpowiedzi na zadane przez doradcę klienta pytanie26, żeby znaleźć się w odpowiednim dla siebie pro!lu pomocy.

Znowelizowana ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy w art. 33 pkt 2c ustanawia trzy pro!le pomocy oraz formy pomocy dla osób bezro-botnych, zakwali!kowanych do danego pro!lu:• I pro!l pomocy przewidziany jest dla osób aktywnie poszukujących pracy. Zakłada

on, że urząd pracy może zastosować pośrednictwo pracy i pomóc w uzyskaniu oferty pracy. Najmniej osób bezrobotnych znajduje się w pierwszym pro!lu pomocy. Potwier-dza ten fakt również raport miesięczny27 z października 2015 r., który określa, że do I pro!lu pomocy należy około 1,9% spro!lowanych bezrobotnych.

• II pro!l pomocy przeznaczony jest dla osób, które wymagają wsparcia. Urząd pracy może zastosować dowolne formy pomocy określone w ustawie, takie jak szkole-nia, skierowanie do prac interwencyjnych lub robót publicznych itd., z wyłącze-niem Programu Aktywizacja i Integracja. W tym pro!lu pomocy według danych Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej znajduje się najwięcej osób bezrobot-nych, tj. około 67,2% spro!lowanej populacji.

• III pro!l pomocy przeznaczony jest dla osób, które są oddalone od rynku pracy28. Urząd pracy może zastosować takie formy pomocy, jak: Program Aktywizacja i Integracja. Według danych MPiPS ten pro!l charakteryzuje około 30,9% popu-lacji bezrobotnych. Zdaniem autorki znajdują się w nim osoby, które nie chcą w ogóle pracować (np. długotrwale bezrobotni, korzystający z pomocy MOPS lub zarejestrowani bezrobotni, którzy mając ubezpieczenie zdrowotne, chętnie pracują na czarno), ale także bezrobotne kobiety, które ze względu na opiekę nad chorym członkiem rodziny lub małym dzieckiem w obecnej sytuacji nie mogą podjąć pracy. W tym gronie znajdują się także osoby, które ze względu na stan zdrowia nie mogą podjąć pracy.Po zakończeniu wywiadu z bezrobotnym doradca klienta informuje bezrobot-

nego, do którego pro!lu pomocy został zaklasy!kowany oraz umawia się z bezro-botnym na ustalenie Indywidualnego Planu Działania29. IPD musi być przygoto-

26 Pytania dla bezrobotnych generowane są przez program Syriusz, za pomocą którego ustala się pro!l pomocy dla osoby bezrobotnej.

27 MPiPS, Departament Rynku Pracy, Raport miesięczny – październik 2015 r., Bezrobocie rejestrowane w Polsce, s. 3.

28 Przez oddalenie od rynku pracy należy rozumieć te czynniki, które stoją na przeszkodzie w wejściu lub powrocie na rynek pracy.

29 Indywidualny Plan Działania (IPD), ustalany przez doradcę klienta w PUP dla każdej spro!lowanej osoby bezrobotnej.


wany nie później niż 60 dni od dnia ustalenia pro!lu pomocy. Pomoc w ramach danego pro!lu pomocy jest udzielana przez urząd pracy w okresie nie dłuższym niż: 180 dni dla I pro!lu pomocy, 540 dni dla II pro!lu pomocy, 720 dni dla III pro!lu pomocy. W trakcie realizacji IPD urząd pracy co najmniej raz na 60 dni kontaktuje się z osobą bezrobotną w celu monitorowania sytuacji i postępów we wprowadza-niu w życie działań przewidzianych dla bezrobotnego. Realizacja Indywidualnego Planu Działania kończy się w przypadku podjęcia pracy przez bezrobotnego, roz-poczęcia działalności gospodarczej albo ustalenia nowego pro!lu pomocy i przygo-towania nowego IPD. W tabeli 1 przedstawiono zestawienie podziału bezrobotnych w 2015 r. według liczby osób z ustalonym pro!lem pomocy oraz stopy bezrobocia.

Tabela 1. Bezrobotni według ustalonego profilu pomocy i stopy bezrobocia w Polsce

Na koniec

Źródło: Raport miesięczny za miesiące I–X 2015 r. dotyczący bezrobocia rejestrowanego w Polsce, opubliko-wany przez MPiPS.

Najmniej osób znajduje się w I pro!lu pomocy. Ich liczba uzależniona jest m.in. od pory roku. I tak zgodnie z raportem MPiPS w styczniu i lutym 2015 r. było ich zaledwie 4,2%. Od marca tegoż roku udział w tej grupie systematycznie maleje, osią-gając poziom 1,6% we wrześniu 2015 r. W tym pro!lu pomocy znajdują się osoby, które bez wsparcia powiatowego urzędu pracy poradzą sobie w znalezieniu pracy. Jest ich stosunkowo niewiele w porównaniu z dwoma pozostałymi pro!lami.

Najliczniejszą grupę charakteryzuje II pro!l pomocy. Bez względu na porę roku, znajduje się w nim około 67% spro!lowanych osób. Jest to najbardziej pożądany pro!l pomocy przez bezrobotnych. Znajdujący się w nim bezrobotny może uzyskać od urzędu pracy konkretną pomoc w postaci przeszkolenia w celu zmiany kwali!-kacji lub otrzymania określonej kwoty pieniędzy na założenie własnej !rmy. Z kolei


przedsiębiorcy mogą uzyskać z PUP do!nansowanie w celu utworzenia nowego miejsca pracy dla osoby jej poszukującej.

Liczny jest również III pro!l pomocy. Liczba osób przyporządkowanych do tego pro!lu od stycznia 2015 r. wzrosła z 27,9% do 31,2% we wrześniu 2015 r. Są to osoby najbardziej oddalone od rynku pracy, którym najtrudniej powrócić na ten rynek. Jest to spowodowane m.in. brakiem umiejętności, wykształcenia, chorobą bądź koniecz-nością stałego opiekowania się chorą lub starszą osobą z rodziny.

Z punktu widzenia systemu pro!lowania pomocy dla bezrobotnych wygląda on względnie dobrze. Struktura osób zarejestrowanych w powiatowych urzędach pracy według trzech pro!li pomocy pokazuje jednak, że jest między nimi wyraźna dyspro-porcja30. Można przypuszczać, że pro!lowanie albo jest za „ostre”, albo bezrobotni nie są gotowi do podjęcia pracy.

4. Dane statystyczne i ich wykorzystanie

Z badań statystyki publicznej, instytucji naukowych oraz wielu innych korzy-stają nie tylko organy państwa, przedsiębiorcy, studenci i uczniowie, ale także ogół społeczeństwa. To, co dzieje się w społeczeństwie, pokazują nam nie tylko spisy powszechne, ale również systematycznie prowadzone badania w zakresie gospodarstw domowych, bezrobotnych czy przedsiębiorców. Tak zgromadzone dane służą do róż-nych analiz. Na ich podstawie opracowywane są publikacje dotyczące rozmaitych dziedzin życia. Dzięki nim można ustalić zmienność zjawisk masowych, tendencji ich przekształceń w czasie. Dane te stanowią również podstawę do podejmowania strategicznych decyzji ekonomicznych, społecznych i administracyjnych na niemal wszystkich szczeblach zarządzania (od struktur lokalnych po centralne). Wyniki analiz prezentowane są w ogólnie dostępnych publikacjach Głównego Urzędu Sta-tystycznego, Urzędu Statystycznego Unii Europejskiej (Eurostat) oraz wielu innych instytucji w wersji papierowej lub elektronicznej, w formie raportów czy też szcze-gółowych opracowań. Celem analizy statystycznej jest uzyskanie jak największej wiedzy z zebranych danych.

Zjawisko bezrobocia, będące jednym z głównych problemów społecznych, gospo-darczych oraz politycznych, jest wyzwaniem dla każdego kraju, który chce zmini-malizować je choćby do stopy bezrobocia naturalnego, liczącego około 5%. Jednym

30 Według danych Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej z września 2015 r. w I pro!lu było około 1,6%, w II pro!lu 67,2%, natomiast w III pro!lu 31,2% spro!lowanych bezrobotnych.


z warunków ustalenia tego jest dobra statystyka, dzięki której oceniamy stopę bez-robocia, strukturę bezrobocia (według cech demogra!cznych i społecznych) oraz jego rozmieszczenie przestrzenne.

Wiele instytucji, w tym przede wszystkim Główny Urząd Statystyczny, Minister-stwo Pracy i Polityki Społecznej, uczelnie, instytuty PAN, a także Narodowy Bank Polski, prowadzi badania i zbiera informacje dotyczące bezrobocia w Polsce. Dane te służą do uzyskania informacji, jakie jest w danym okresie bezrobocie, jak kształ-tuje się stopa bezrobocia w danym roku, w jakich zawodach jest de!cyt, a w jakich nadwyżka. Statystyka ta odzwierciedla sytuację osób bezrobotnych na polskim rynku pracy, a zarazem służy instytucjom państwowym do zmiany prawa, strategii oraz pomocy tej grupie społecznej, która pozostała bez pracy.

Dane statystyczne dotyczące bezrobocia sytuują również Polskę na tle państw Unii Europejskiej, informując, w jakim stanie znajduje się polska gospodarka oraz jakie są zasoby niewykorzystanego kapitału ludzkiego.

5. Bezrobotni w świetle badań Narodowego Banku Polskiego

Narodowy Bank Polski zajmuje się badaniem, analizą i prognozą różnych wskaź-ników gospodarczych. Prowadzi badania między innymi w zakresie prognozy in$a-cji, koniunktury gospodarczej, badania rynku pracy i rynku nieruchomości. Bank Centralny, „realizując ustawowy cel, jakim jest utrzymanie stabilnego poziomu cen”31, prowadzi od 2006 r. badania zjawisk zachodzących na rynku pracy (wśród osób bezrobotnych i przedsiębiorców), mających wpływ na kształtowanie się cen. Badanie pilotażowe rynku pracy na terenie województwa świętokrzyskiego prze-prowadził na przełomie lutego i marca 2006 r. Oddział Okręgowy Narodowego Banku Polskiego w Kielcach. Założenia badawcze przygotował zespół w składzie: prof. dr hab. Leszek Zienkowski, dr Wiesław Gumuła, dr Adam Czyżewski oraz mgr Wiktor Wojciechowski. Dzięki badaniu została opracowana diagnoza ww. rynku pracy oraz narzędzia badawcze, które wykorzystano w badaniach ogólnopolskich w latach 2006–2015. Od października 2006 r. do października 2010 r. badania wśród osób bezrobotnych odbywały się dwa razy w roku. Kwestionariusze ankiet opra-cowywane były we współpracy z Departamentem Analiz Makroekonomicznych i Strukturalnych Narodowego Banku Polskiego. Od wiosny 2011 r. badania rynku

31 Art. 3.1 Ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim, DzU 2013, poz. 908 z późn. zm.


pracy wśród osób bezrobotnych przeprowadzane są raz w roku. Piecze nad nimi sprawuje Instytut Ekonomiczny Narodowego Banku Polskiego. Pytania istotne z perspektywy prowadzenia polityki monetarnej, zawarte w ankiecie badawczej, zaakceptowane zostały przez Instytut Ekonomiczny NBP. Poza cechami społeczno--demogra!cznymi dotyczą one poszukiwania pracy, dojazdów do pracy, mobilności bezrobotnych, oczekiwań płacowych, niedopasowania strukturalnego oraz proce-sów cenotwórczych – w tym wyznaczania płac32. W 2014 r. wprowadzono w Pol-sce pro!lowanie pomocy dla osób bezrobotnych, natomiast od 2015 r. w kwestio-nariuszu ankiety dla bezrobotnych Narodowego Banku Polskiego zawarte zostały pytania dotyczące tej procedury. Świadczy to o zainteresowaniu banku centralnego zmianami zachodzącymi na rynku pracy.

Badanie rynku pracy wśród osób bezrobotnych prowadzone jest cyklicznie przy udziale ankieterów, którymi są pracownicy oddziałów okręgowych Narodowego Banku Polskiego. To z kolei powoduje, że ankieter poznaje codzienne problemy osób poszukujących pracy oraz możliwe sposoby ich zapobiegania i radzenia sobie w takiej sytuacji. Zapraszając respondenta do wzięcia udziału w ankiecie, ankieter spotyka się z różną reakcją ze strony bezrobotnych. Są osoby, które czekając na rozmowę z urzędnikiem urzędu pracy, chętnie decydują się na wzięcie udziału w badaniu, ale są również tacy, którym się śpieszy i nie mają czasu bądź też krytykują obecną sytu-ację na rynku pracy w Polsce.

Wyniki przeprowadzonych trzynastu edycji badań rynku pracy wśród osób bezrobotnych dostępne są na stronie internetowej Narodowego Banku Polskiego33 w zakładce publikacje – rynek pracy. W sumie przez dziewięć lat badań rynku pracy wśród osób bezrobotnych Narodowy Bank Polski przeprowadził ponad 42 tys. wywiadów34. Było to możliwe dzięki udziałowi pracowników, ze wszystkich szesna-stu Oddziałów Okręgowych Narodowego Banku Polskiego, którzy doskonale spraw-dzili się w roli ankieterów. Jest to niezwykle trudna praca, wymagająca czasami rów-nież opanowania się, ponieważ zdarzają się respondenci niechętnie odpowiadający na pytania, a dodatkowo obwiniający innych za swój los.

W tabeli 2 przedstawiono liczbę bezrobotnych respondentów według płci obję-tych kolejnymi edycjami badań, które były prowadzone przez Narodowy Bank Polski.

32 Raport Narodowego Banku Polskiego z 2013 r., Badanie ankietowe rynku pracy, Narodowy Bank Pol-ski, Warszawa 2013, s. 3.

33 www.nbp.pl34 Brak danych z I oraz XIV edycji badań rynku pracy (według autorki artykułu w 2006 r. przeprowa-

dzono około 2400 wywiadów, a w 2015 r. około 4750 ankiet).


Tabela 2. Próby badawcze bezrobotnych badanych przez NBP w latach 2006–2015

Uwaga: Zgodnie z konceptualizacją ogólnopolskich badań rynku pracy, prowadzonych przez dr. Wiesława Gumuła (Narodowy Bank Polski Oddział Okręgowy w Kielcach), badaniem zostały objęte wszystkie katego-rie bezrobotnych, które zostały wyodrębnione według kryterium czasu przebywania na bezrobociu w próbie liczącej 150 respondentów w każdym województwie w Polsce. Trudno jest określić w pierwszej edycji badania rynku pracy wśród osób bezrobotnych podział ze względu na płeć, ponieważ baza, którą otrzymała autorka, jest niekompletna.

Żródło: Baza danych rynku pracy NBP z lat 2006–2015.

Badanie rynku pracy wśród osób bezrobotnych rozpoczęte jesienią 2006 r. obej-mowało przez dwie edycje badań próbę badawczą 2400 respondentów. W związku z tym, że baza danych z 2006 r. otrzymana od Instytutu Ekonomicznego Narodo-wego Banku Polskiego35 jest niekompletna, nie zostały wskazane liczby bezrobotnych według płci. Od jesieni 2007 r. do maja 2010 r. próby badawcze bezrobotnych pozo-stawały na niezmienionym poziomie w liczbie 2000 respondentów. Przejęcie badania rynku pracy przez Instytut Ekonomiczny spowodowało w kolejnych latach zwiększe-nie prób badawczych z 2000 respondentów w październiku 2010 r. do 4992 respon-dentów w maju 2014 r. We wszystkich edycjach badania rynku pracy prowadzonych przez Narodowy Bank Polski większą liczbę ankiet wśród bezrobotnych respondentów pozyskuje się od kobiet niż od mężczyzn. Jest to odwzorowaniem statystyki powia-towych urzędów pracy, Głównego Urzędu Statystycznego, która potwierdza fakt, że kobietom trudniej jest znaleźć pracę.

35 Dysponentem baz danych wszystkich edycji rynku pracy jest Instytut Ekonomiczny NBP.


W tabeli 3 wskazano bezrobotnych respondentów według wykształcenia. Wynika z niej, że od maja 2007 r. do maja 2014 r. badaniami objęci byli respondenci posia-dający wykształcenie zasadnicze i niższe, średnie oraz wyższe. W badanym okresie udział wykształcenia zasadniczego i niższego wśród badanych bezrobotnych w powia-towych urzędach pracy zmniejszył się o 11,1 pkt. proc. Udział osób z wykształce-niem średnim zwiększył się o 6,6 pkt. proc., a udział osób z wykształceniem wyższym zwiększył się o 4,5 pkt. proc. Oznacza to, że bezrobotni w Polsce mają coraz lepsze kwali!kacje, potwierdzone świadectwami szkolnymi. Z tego wynikałoby, że praco-dawcy nie powinni mieć kłopotów z pozyskiwaniem pracowników o wymaganych kwali!kacjach, a jednak te kłopoty są i zatrudniający odpowiednich osób poszukują.

Tabela 3. Bezrobotni objęci badaniem NBP według wykształcenia w latach 2006–2015

Źródło: Baza danych rynku pracy NBP z lat 2006–2015.

Oznacza to, że system szkolny w Polsce nie zapewnia rynkowi pracy wykształco-nych absolwentów z odpowiednimi kwali!kacjami, których pracodawcy poszukują.


6. Pro"lowanie pomocy dla osób bezrobotnych

w świetle opinii pracowników PUP

Pierwszą osobą, która po przeprowadzeniu rozmowy z bezrobotnym widzi usta-lony jej pro!l pomocy, jest urzędnik powiatowego urzędu pracy. Stąd też interesujące jest pytanie, jak pracownicy urzędów widzą proces pro!lowania pomocy oraz jego skuteczność. W tym celu autorka przeprowadziła badanie w kilku powiatowych urzę-dach pracy36 w województwie łódzkim, wśród 39 respondentów urzędników, którzy zajmują się na co dzień pro!lowaniem pomocy dla bezrobotnych.

Z tych badań wynika, że 17 ankietowanych osób oceniło pro!lowanie pomocy dla bezrobotnych jako dyskryminujące, ponieważ w różnych pro!lach przysługuje inna forma pomocy dla osób zarejestrowanych. Z drugiej jednak strony, aż 21 pra-cowników ocenia je pod kątem efektywności jako dobre. Na zadane pytanie, czy pro!lowanie pomocy ułatwia urzędnikowi pracę w kontakcie z bezrobotnym, 24 biorących udział w wywiadzie uznało, że tak. 19 odpowiedzi twierdzących uzyskano na pytanie dotyczące zadowolenia bezrobotnych z pro!lowania pomocy. Ankieto-wani ci uważali, że bezrobotni są zadowoleni z pro!lowania pomocy, druga połowa urzędników twierdziła jednak, że bezrobotni woleliby poprzednie rozwiązanie, czyli zwykłą rejestrację. 12 spośród badanych 39 respondentów PUP opowiedziało się za likwidacją pro!lowania pomocy. Zdaniem tych pracowników urzędów pracy każdy pro!l pomocy wymaga tej samej pracy z bezrobotnym, ale w ramach pro!-lów pomocy terminy i formy pomocy przewidziane dla bezrobotnego są różne. Inną sprawą jest brak posiadanych środków !nansowych na pomoc dla bezrobotnych. Wszyscy objęci badaniem urzędnicy PUP, zajmujący się na co dzień pro!lowaniem pomocy dla bezrobotnych, stwierdzili zgodnie, że informują bezrobotnego, do któ-rego pro!lu pomocy należy. Ich zdaniem nie ma to znaczenia, ponieważ bezrobotni są zorientowani, w jakim pro!lu dana forma pomocy im przysługuje. 31 opiniodaw-ców uznało, że pro!lowanie pomocy nie przyspiesza wejścia pracownika do grona osób pracujących. Zgadzają się z tym również osoby poszukujące pracy, twierdząc, że w powiatowym urzędzie pracy nie znajdzie się potencjalnego pracodawcy. Bezro-botni pytani w kwestionariuszu Narodowego Banku Polskiego w jaki sposób poszu-kują pracy, twierdzą, że wysyłają e-mail zawierający CV, pytają o pracę znajomych, szukają jej w prasie oraz w internecie. Te metody w opinii badanych okazują się

36 Zgodnie z prośbą trzech PUP z województwa łódzkiego dane statystyczne (próba – 39 wywiadów) uzys-kane w ramach wywiadu pogłębionego będą podawane agrarnie, bez wskazania miasta, powiatu, w którym zostały przeprowadzone.


skuteczniejsze. Jak z powyższego wynika, pro!lowanie pomocy dla bezrobotnych nie jest jednoznacznie oceniane wśród urzędników i bezrobotnych.

7. Mocne i słabe strony pro"lowania pomocy

dla bezrobotnych

Pro!le pomocy dla bezrobotnych to nic innego jak klasy!kowanie ich do jednej z trzech grup, które charakteryzują się aktywnością, wsparciem bądź oddaleniem od rynku pracy. W tabeli 4 przedstawione zostały pozytywne i negatywne strony pro-!lowania pomocy dla bezrobotnych, które stosowane jest na polskim rynku pracy od ponad roku.

Tabela 4. Zalety i wady profilowania bezrobotnych

• •

•

•

•

• •


• •

•

•

•

• •

•

• •

• •

• •

• •

• •


• •

•

• •

• •

•

• •

• •

• •

Źródło: Opracowanie własne na podstawie przepisów prawa oraz informacji uzyskanych podczas wywiadu pogłębionego przeprowadzonego wśród pracowników trzech powiatowych urzędów pracy na terenie wojewódz-twa łódzkiego w maju i czerwcu 2015 r.

Ponad roczny okres funkcjonowania pro!lowania pomocy dla bezrobotnych ukazał nam zalety i wady tej procedury. Warto jej przyjrzeć się bliżej, by poprawić obecnie funkcjonujący system pomocy dla bezrobotnych oraz znaleźć dodatkowe środki w budżecie państwa na umożliwienie bezrobotnym korzystania z różnych form pomocy, która im przysługuje w ramach danego pro!lu. Należałoby się rów-nież zastanowić, czy funkcjonujące trzy pro!le pomocy dla bezrobotnych są wystar-czające, czy też należy zwiększyć ich liczbę.


Podsumowanie

Bezrobocie jest bez wątpienia problemem społeczno-gospodarczym XXI w. i dotyczy wielu krajów, w tym także Unii Europejskiej. W Polsce stopa bezrobocia rejestrowanego w końcu września 2015 r. kształtowała się na poziomie 8,7% ludno-ści aktywnej zawodowo. Największy udział bezrobotnych odnotowano wśród osób długotrwale bezrobotnych, osób do 30 roku życia oraz bezrobotnych około 50 roku życia37. Wielu z nich albo pracuje na czarno, albo wybiera pracę za granicą. Widoczne jest to szczególnie w powiatach rolniczych, gdzie osoby bezrobotne nie mają perspek-tyw na znalezienie pracy, a dodatkowo mają problemy z dojazdem do niej. Potwier-dzają to wyniki badań Narodowego Banku Polskiego wśród osób bezrobotnych.

Czy w związku z trudną sytuacją na rynku pracy obecne pro!lowanie pomocy pomoże bezrobotnym znaleźć pracę? Celem pro!lowania jest uchwycenie wśród osób bezrobotnych tych, którzy rzeczywiście poszukują i chcą podjąć pracę. Ten sposób pomaga lepiej oszacować bezrobocie, które obecnie jest w Polsce. Jednak sama staty-styka bezrobocia nie wyjaśnia wszystkiego, ponieważ potrzebna jest pomoc w ramach danego pro!lu, na którą w chwili obecnej, jak mówią sami urzędnicy powiatowych urzędów pracy, nie ma funduszy.

Niewątpliwie najprostszym rozwiązaniem problemu bezrobocia byłoby two-rzenie nowych miejsc pracy dla osób jej poszukujących, a z drugiej strony do!nan-sowanie powiatowych urzędów pracy na rzecz wsparcia różnych form pomocy dla bezrobotnych. Nie ulega także wątpliwości, że potrzebne jest wsparcie zatrudniają-cych przez państwo, aby ci chętniej zatrudniali osoby chcące podjąć pracę. Należy zachęcić nowych inwestorów, dzięki którym mogłyby powstać nowe miejsca pracy. Jednocześnie trzeba zwrócić uwagę na odpowiednie kształcenie młodzieży oraz przekwali!kowanie się osób bezrobotnych oraz monitorować zawody, na które jest w danym okresie zapotrzebowanie.

Literatura

Kabaj M., Program przeciwdziałania ubóstwu i bezrobociu, IPiSS, Warszawa 2000.

Kryńska E., Dylematy polskiego rynku pracy, IPiSS, Warszawa 2001.

37 MPiPS, Departament Rynku Pracy, Raport miesięczny – październik 2015 r., Bezrobocie rejestrowane w Polsce, s. 3.


Kwiatkowski E., Bezrobocie, Podstawy teoretyczne, Wydawnictwo Naukowe PWN, War-szawa 2002.

Męcina J., Niewykorzystane zasoby. Nowa polityka rynku prac, IPS UW, O!cyna Wydaw-nicza ASPRA-JR, Warszawa 2013.

Mlonek K., Bezrobocie w Polsce w XX wieku w świetle badań, Wydawnictwo i Zakład Poli-gra!i Instytutu Technologii Eksploatacji, Warszawa 1999.

Raport miesięczny MPiPS, Departament Rynku Pracy, Bezrobocie rejestrowane w Polsce, październik 2015 r.

Raport NBP z 2013, Badanie ankietowe rynku pracy, Narodowy Bank Polski, Warszawa 2013.

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 12 listopada 2012 r. w sprawie rejestracji bezrobotnych i poszukujących pracy, DzU 2012, poz. 1299.

Ślebarska K., Postawa wobec pracy jako predykator dążenia do zatrudnienia, w: Człowiek – praca – organizacja. Wymiary socjologiczne, psychologiczne i zarządcze, Wydawnic-two PCz, Częstochowa 2010.

Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, DzU 2004 nr 99, poz. 1001.

Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim, DzU 2013, poz. 908 z późn. zm.

Wojdyło-Presner M., Pro#lowanie bezrobotnych jako metoda przeciwdziałania długookre-sowemu bezrobociu, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń 2009.

The Unemployed – Pro�ling Problems and Challenges

*e aim of this article is to present how aid is o+ered to the unemployed and how it is registered in Poland. Special attention is given to pro!ling as the new kind of aid o+ered. *e procedure was introduced elsewhere already in the 1990 s whereas in Poland it has been in use for two years now. *e paper is based on the o/cial statistics provided by the Ministry of Labour and Social Policy and the National Bank of Poland, and interviews with civil servants working with the unemployed. *e analysis points to the need for diversi!cation of the kinds of pro!ling aid for the unemployed.

Keywords: labour market, unemployment, pro!ling aid, registration of the unemployed


L'enregistrement des chômeurs et les formes d’assistance

Cet article vise à montrer comment les chômeurs s’inscrivent comme deman-deurs d'emploi auprès de Pôle emploi en Pologne et quelles sont les formes d'assis-tance pour les chômeurs. Une attention particulière est accordée à un nouveau type d'aide – le pro!lage. Cette procédure a déjà été connue dans les années 90 à l'étranger. Dans l’article, l'auteur utilise des données statistiques du Ministère de l’emploi et de la politique sociale et de la Banque nationale de Pologne ainsi que les résultats de ses propres recherches (interviews). L'analyse démontre la nécessité de développer le pro!lage des chômeurs.

Mots-clés: le marché du travail, le chômage, le pro!lage, l'enregistrement des chômeurs

Регистрация и формы помощи безработным

Целью статьи является показать, как проводится регистрация безработных в Польше и какую помощь им предоставляется. Особое внимание уделяется новому типу поддержки безработных – профилированию. Хотя эта процедура используется в других странах уже с девяностых годов, в Польше она была принята два года назад. В литературе отсутствует тема профилирования безработных в Польше. Настоящая статья пытается восполнить недостаток знаний в этой области. В работе использовались статистические данные из ежемесячных отчетов Министерства труда и социальной политики за 2015 год, относящиеся к уровню безработицы, включая процентное соот-ношение по профилям помощи, а также исследования, проведенные Наци-ональным банком Польши среди безработных. Кроме того, автор провел собственное, инновационное исследование (углубленное интервью) среди 39 респондентов – чиновников местных управлений труда (Urząd pracy) в лодзинском воеводстве, которые каждый день имеют дело с профилиро-ванием безработных. Это исследование позволило выявить положительные и отрицательные стороны профилирования безработных. Анализ материала показал необходимость рассмотрения вопроса об увеличении количества типов профилей помощи безработным.

Ключевые слова: рынок труда, безработица, профилирование помощи, регистрация безработных

agata Łukasiewiczkolegia.sgh.waw.pl/pl/kes/czasopisma/kwartalnik/documents...dana jest jej karta...

Documents