afríka samantekt
TRANSCRIPT
![Page 1: Afríka samantekt](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020110/55c2b42dbb61ebd7768b464e/html5/thumbnails/1.jpg)
1
Afríka• Afríka er nær samfelld háslétta sem hækkar
til suðurs.• Mjó láglendisræma er víðast við ströndina,
en er þó mest við:– Miðjarðarhaf– Atlantshafsströnd Sahara– Gíneuflóa (þar sem Níger rennur til sjávar)
• Um 70% álfunnar er í hitabeltinu.• Við miðbaug eru tvö regntímabil en bara
eitt er fjær dregur.
![Page 2: Afríka samantekt](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020110/55c2b42dbb61ebd7768b464e/html5/thumbnails/2.jpg)
2
![Page 3: Afríka samantekt](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020110/55c2b42dbb61ebd7768b464e/html5/thumbnails/3.jpg)
3
Gróðurbelti Afríku
• Regnskógur– Gróður sem hefur aðlagast miklum hita og
mikilli úrkomu allt árið– Gífurlegur fjöldi tegunda– Fáir íbúar; of mikill raki og hiti– Nær allur forði næringarefna er bundinn í
plöntunum; ef þær eru fjarlægðar endurnýjast skógurinn ekki.
![Page 4: Afríka samantekt](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020110/55c2b42dbb61ebd7768b464e/html5/thumbnails/4.jpg)
4
• Savanna– Heitt og rignir hluta úr ári (einn regntími).– Gróft mannhæðarhátt gras, stök „regnhlífartré“
einkennandi; jurtir þola löng þurrkatímabil– Mörg stór dýr– Kvikfjárrækt þrengir að villtu dýrunum og
veldur ofbeit sem breytir savanna í eyðimörk.
• Runnasteppa/gresja– Of þurrt loftslag fyrir skóg; grasivaxnar sléttur
vaxnar runnum; millistig eyðimerkur og savanna.
![Page 5: Afríka samantekt](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020110/55c2b42dbb61ebd7768b464e/html5/thumbnails/5.jpg)
5
![Page 6: Afríka samantekt](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020110/55c2b42dbb61ebd7768b464e/html5/thumbnails/6.jpg)
6
• Eyðimerkur– Gróður er fábrotinn eða alls enginn– Plöntur sem hafa aðlagast þurrki (t.d. kaktus)
hafa vel þróað rótarkerfi, djúplægar rætur og lítil sem engin blöð.
• Makkí/Miðjarðarhafsgróður– Heit og þurr sumur, mildir og rakir vetur– Jurtir eru þykkblaða og þyrnóttar– Tré og runnar eru sígrænir (ólífutré, sítrustré og
vínviður).
![Page 7: Afríka samantekt](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020110/55c2b42dbb61ebd7768b464e/html5/thumbnails/7.jpg)
7
![Page 8: Afríka samantekt](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020110/55c2b42dbb61ebd7768b464e/html5/thumbnails/8.jpg)
8
Atvinnulíf í Afríku
• Atvinnulíf í Afríku er dæmigert fyrir þróunarlönd.– Um 75% vinna við landbúnað en 10-15% við
iðnað sem er komin skammt á veg.– Um 90% af útflutningi Afríku eru hráefni – Menntun er á lágu stigi– Aðeins um 1% af iðnaðarvörum heims eru
framleiddar í Afríku.
![Page 9: Afríka samantekt](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020110/55c2b42dbb61ebd7768b464e/html5/thumbnails/9.jpg)
9
Landbúnaður í Afríku• Aðeins 6% af álfunni er ræktanleg.• Um 80% bænda eru smábændur sem nýta 60% af
ræktanlegu landi Afríku (=> mjög fá stórbú/planterkur).– notuð eru lítil og frumstæð áhöld– framleiðsla er lítil– vinnan hvílir mikið á konunum
• Vandamál landbúnaðarins eru:– þurrkar, vatnsskortur (vegna lítillar úrkomu og mikillar
uppgufunar) og ör fólksfjölgun (krafa um meiri matvælaframleiðslu – aukna framleiðni).
– breyttar áherslur í útflutningsvörum - erfitt er að rækta vatnsfrekar jurtir eins og bómull og jarðhnetur.
– skógarhögg og jarðvegseyðing - landið er ekki hvílt
![Page 10: Afríka samantekt](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020110/55c2b42dbb61ebd7768b464e/html5/thumbnails/10.jpg)
10
Iðnaður í Afríku• Iðnaðurinn er bundinn við arabalöndin í norðri
(Marokkó, Alsír, Túnis, Líbýu og Egyptaland) og við Suður-Afríku.
• Um 90% útflutnings eru hráefni. • Útflutningsvörur eru aðallega:
– Hráefni: aðallega gull, demantar og kopar.– Landbúnaðarafurðir: jarðhnetur, kaffi, te, kakó og
pálmaolía.
• Stórveldi Evrópu gerðu Afríku að nýlendum. Þau vildu fá ódýr hráefni þaðan og vinna úr þeim heima hjá sér og skapa þannig atvinnu fyrir sitt fólk.
![Page 11: Afríka samantekt](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020110/55c2b42dbb61ebd7768b464e/html5/thumbnails/11.jpg)
11
• Erfiðleikar í iðnaði Afríku felast í því að: – iðnaður Vesturlanda er langt á undan í þróun og
samkeppni er því nánast ómöguleg.– erfitt er að fá fjármagn inn í iðnaðinn– grunngerð er frumstæð– mikill hluti tekna af útflutningi fer í að greiða
fyrir vélar og tilbúinn áburð til að rækta afurðirnar og borga af erlendum lánum.
– sökum vanþróaðs iðnaðar fullvinna Afríkubúar hráefni sín ekki sjálfir.
![Page 12: Afríka samantekt](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020110/55c2b42dbb61ebd7768b464e/html5/thumbnails/12.jpg)
12
Erfiðleikar Afríku• Af hverju er Afríka fátækasta heimsálfan?
– Þjóðfélagseiningar eru víðast smáar og einangrun, sjúkdómar og ófrjó jörð hafa sett framförum skorður.
– Matvælaframleiðslan hefur dregist saman vegna þurrka, vatnsskorts, lækkandi hráefnaverðs, olíukreppu (upp úr ´70) og frumstæðrar grunngerðar.
– Aðrir erfiðleikar eru:• vaxandi borgvæðing (félagsleg vandmál)• versnandi efnahagur (í inn- og útflutningi)• erlendar skuldir• afturför í heilsugæslu og lágt menntunarstig• borgarastyrjaldir – aukin glæpatíðni
![Page 13: Afríka samantekt](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020110/55c2b42dbb61ebd7768b464e/html5/thumbnails/13.jpg)
13
Vatnsskortur• Til að lifa af þarf hreint vatn til drykkjar.
– Í tempraða beltinu 1-2 lítra á dag– Í hitabeltinu 4-5 lítra á dag.– Mengað vatn flytur sjúkdóma sem valda dauða.
• Vatnsskortur og árstíðabundnir rigningartímar– valda því að rætur jurta ná aðeins í vatn í stuttan tíma í senn. – vaxtartíminn er þess vegna stuttur og endurtekin þurrkaár
geta leitt til mikilla áfalla fyrir viðkvæman gróður.– til að bregðast við vatnsskorti ná menn í grunnvatn langt
niður í jörð með borholum– taki menn meira vatn en nemur því sem bætist við verður
sífellt að dýpka holurnar og fyrr en síðar þrýtur vatnið.– stríðshættan vex þegar vatnsyfirborðið lækkar.
![Page 14: Afríka samantekt](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020110/55c2b42dbb61ebd7768b464e/html5/thumbnails/14.jpg)
14
Sahara eyðimörkin• Stærsta eyðimörk jarðar; nær yfir mestalla N-Afríku
milli Atlantshafs og Rauðahafs.– 1/5 hluti er sandur (aðallega í vestur- og suðurhlutanum)– 4/5 hlutar eru klappir, grjót og saltsvæði
• Sahara er háslétta í 300-400 m hæð en klettótt hálendi eru um miðbikið í:– Ahaggarfjöllum (2918 m) í Alsír– Airfjöllum (1944 m) í Níger– Tíbestifjöllum (3415 m) í Tsjad og Líbýu.
• Hitasveiflur eru gríðarlegar, allt frá 58 °C á daginn niður fyrir frostmark á nóttunni.
• Ársúrkoma er alls staðar minni en 300 mm og á sumum svæðum rignir ekkert svo árum skiptir.
![Page 15: Afríka samantekt](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020110/55c2b42dbb61ebd7768b464e/html5/thumbnails/15.jpg)
15
![Page 16: Afríka samantekt](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020110/55c2b42dbb61ebd7768b464e/html5/thumbnails/16.jpg)
16
Sahel svæðið
• Sahel er landsvæði í V-Afríku, sunnan Sahara og norðan Savannabeltisins.– er háslétta í 300-500 m hæð– ársúrkoma er 100-600 mm, einkum sumarregn– gróður er aðallega graslendi með runnum og
akasíutrjám.– íbúar eru flestir hirðingjar með mikinn fjölda kvikfjár.
• Miklir þurrkar hafa geisað af og til í Sahel og valdið hungursneyð og dauða gripanna og jaðar eyðimerkurinnar færist sífellt sunnar (og þá minnkar sahelsvæðið).
![Page 17: Afríka samantekt](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020110/55c2b42dbb61ebd7768b464e/html5/thumbnails/17.jpg)
17
![Page 18: Afríka samantekt](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020110/55c2b42dbb61ebd7768b464e/html5/thumbnails/18.jpg)
18
Afríkusigdalurinn• Sigdalur = misgengisdalur
– aflangur dalur sem afmarkast til beggja hliða af misgengjum, t.d. Þingvallasigdældin.
– myndast við gliðnun jarðskorpu
• Afríkusigdalurinn er stærsti sigdalur jarðar– þar er að finna elstu minjar um mannvist í heiminum.– hann er víðast mjög djúpur, breiður og vötnóttur og
dalbotninn nær sums staðar niður fyrir sjávarmál (t.d. í Rauðahafi og Dauðahafi og Tanganyikavatni).
– liggur frá Sýrlandi í norðri, suður um Galíleuvatn, Dauðahaf, Rauðahaf, Afarlægðina, Albetsvatn, Tanganyikavatn, Malawivatn og fjarar út í Mósambík í suðri.
– í Kenýa og Tansaníu er hann klofinn og þar eru há eldfjöll, t.d. Kenýafjall (5200 m) og Kilimanjaro (5895 m).
![Page 19: Afríka samantekt](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020110/55c2b42dbb61ebd7768b464e/html5/thumbnails/19.jpg)
19
![Page 20: Afríka samantekt](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020110/55c2b42dbb61ebd7768b464e/html5/thumbnails/20.jpg)
Vin í eyðimörkinni
• Allir íbúar Sahara búa í vinjum. • Hægt er að finna mörg þjóðarbrot.
Þekktastir eru Túaregar.• Miklar deilur eru á milli íbúanna vegna
baráttunnar um vatnið. • Vinjar verða til vegna úrkomu sem hefur
fallið til jarðar langt í burtu en kemur upp í eyðimörkinni vegna misgengi jarðlaga
![Page 21: Afríka samantekt](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020110/55c2b42dbb61ebd7768b464e/html5/thumbnails/21.jpg)
Vatnið• Eitt helsta vandamál Afríku er vatnsskortur• Vatnsskorturinn stafar bæði af lítilli úrkomu og mikilli
uppgufun.• Vatnsmagnið sem íbúar jarðar hafa aðgang að er alltaf
jafnt en í Afríku er íbúum alltaf að fjölga. • Í framtíðinni kann að koma til þjóðarflutninga til röku
hitabeltissvæðanna.• Hungur og stríð vegna vatnsins er því algengt í Afríku og
alltaf að aukast.+• Ferskvatnsvinna úr sjó virðist vera eina von Afríkubúa
en slíkt er ennþá bæði kostnaðasamt og orkuríkt.
![Page 22: Afríka samantekt](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020110/55c2b42dbb61ebd7768b464e/html5/thumbnails/22.jpg)
Landbúnaður í Afríku• Einungis 6% af álfunni er ræktuð. Samt vinna 2/3
íbúa við landbúnað aðallega konur – bóndinn vinnur annars staðar
• Vatnsskortur er helsta vandamál landbúnaðarins sem er mjög frumstæður og jörðin sérlega viðkvæm.
• 80% allra bænda eru smábændur. -þeir nýta 60% ræktarlands en uppskera
einungis 40% af heildaruppskeru
![Page 23: Afríka samantekt](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020110/55c2b42dbb61ebd7768b464e/html5/thumbnails/23.jpg)
GRUNNGERÐ
Samheiti yfir reglur í samfélaginu sem gerir það starfhæft.• Efnahagsleg grunngerð
Hér er átt við samgöngur af ýmsu tagi t.d. Orkuver og leiðslur til að dreifa orkunni, fjarskipti og pósthús
• Félagsleg grunngerðUndir það fellur menntakerfið og dómskerfið (lög og reglur samfélagsins)
![Page 24: Afríka samantekt](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020110/55c2b42dbb61ebd7768b464e/html5/thumbnails/24.jpg)
Iðnaður í Afríku
• Afríka framleiðir aðeins 1% af iðnaðarvörum heims og einungis 10 – 15 % íbúanna starfa við iðnað.
• Iðnaðaðurinn er lítt þróaður og stenst ekki samanburð við þróuð iðnríki
• GRUNNGERÐ flestra Afríkuríkja er líka stutt á veg komin (þ.e. lélegar samgöngur og takmörkuð orka)
![Page 25: Afríka samantekt](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020110/55c2b42dbb61ebd7768b464e/html5/thumbnails/25.jpg)
Útflutningur
• 90% af heildarútflutningi Afríku er hráefni. Aðallega: jarðhnetur, te, kakó, og pálmaolía
• Í suðurhluta álfunnar er að finna mestu gull og demantabirgðir heims
• Jarðefni sem finnast í Afríku eru: fosfót, kopar, króm, mangani og olía.
• Sökum lélegs og vanþróaðs iðnaðar fullvinna Afríkubúar þessi hráefni ekki sjálfir
![Page 26: Afríka samantekt](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022020110/55c2b42dbb61ebd7768b464e/html5/thumbnails/26.jpg)
Erfiðleikar Afríkuríkja
• Vatnið – Vatnið – Vatnið - Vatnið
• Fólksfjölgunin (hungur)
• Vaxandi borgvæðing (félagsleg vandamál)
• Versnandi efnahagur (inn-og útflutningur)
• Erlendar skuldir (skuldagildra)
• Afturför í heilsugæslu og menntakerfi. (versnandi efnahagur)