Academic Focus มนาคม 2560

สารบญ

บทนา 1

ความเปนมา 2

แนวคดและรปแบบการดาเนนงาน 2

รปแบบการจดองคกร 3

หนาทความรบผดชอบ 5

ลกษณะของเรองรองเรยน 6

ขนตอนการดาเนนงาน 6

ผลการดาเนนงาน 7

ชองทางการรบเรองรองเรยน รองทกข 8

ศนยดารงธรรมในปจจบน 9

บทวเคราะห 10

บทสรปและขอเสนอแนะของผศกษา 11

บรรณานกรม 13

ศนยดารงธรรม กระทรวงมหาดไทย

เอกสารวชาการอเลกทรอนกส สานกวชาการ สานกงานเลขาธการสภาผแทนราษฎร http://www.parliament.go.th/library

บทนา

ศนย ดารงธรรม กระทรวงมหาดไทย นน มาจากคาวา “ดารง” และ “ธรรม” โดย “ดารง” หมายถง ทรงไว ชไว ทาใหคงอย สวน “ธรรม” หมายถง ความยตธรรม ความถกตอง ดงนน “ศนยดารงธรรม” จงหมายถง แหลงททรงไวซงความยตธรรม นอกจากนคาวา “ดารง” ย งสอดคลองกบพระนามขององคปฐม เสนาบดกระทรวงมหาดไทย คอ สมเดจพระเจาบรมวงศเธอกรมพระยาดารงราชานภาพ จงนบไดวา “ศนยดารงธรรม” เปนคาทมความหมายและเปนมงคลยง โดยให “ศนย ดารงธรรม กระทรวงมหาดไทย” มบทบาทในการบาบดทกข บารงสข แกประชาชนอยางจรงจง และเกดเปนผลสาเรจอยางเปนรปธรรม ซ งแต เ ดม “ศนยดารงธรรม กระทรวงมหาดไทย” มชอเดมวา “ศนยบรการขาวสารของกระทรวงมหาดไทย” ตอมา กระทรวงมหาดไทยจงไดจดตงและปรบปรงใหมใหมประสทธภาพยงขน โดยกาหนดสถานท ตงใหชดเจนเหมาะสม มเจาหนาทและเครองมอสอสารอยางเพยงพอ มเครอขายเชอมโยงถงกนในทกระดบสามารถตดตอประสานงาน ได อย า ง ร วด เ ร ว และ ได ม พ ธ เ ป ด “ศนย ดารงธรรม กระทรวงมหาดไทย” อยางเปนทางการพรอมกนทวประเทศ เมอวนท 1 ธนวาคม 2545 ซงตรงกบ “วนดารงราชานภาพ”

2  

ความเปนมา เม อ วนท 1 เมษายน 2536 กระทรวงมหาดไทยไดจด ตง “ศนยบรการขาวสารของ

กระทรวงมหาดไทย” เพอรบฟงความคดเหนของประชาชน ใหบรการขอมล และรบเรองรองเรยน รองทกขเกยวกบงานของกระทรวงมหาดไทยทางโทรศพทหมายเลข 1567 และทางไปรษณย ต ป.ณ. 101 ปณฝ. มหาดไทย กรงเทพมหานคร 10206 ตอมาบทบาทของศนยบรการขาวสารของกระทรวงมหาดไทยไดเพม มากขนโดยเฉพาะอยางยงภารกจเกยวกบการแกไขปญหาเรองรองเรยน รองทกขของประชาชน จงไดมการปรบปรงศนยบรการขาวสารของกระทรวงมหาดไทยใหมเอกภาพและประสทธภาพยงขนโดยใชชอใหมวา “ศนยดารงธรรม กระทรวงมหาดไทย” (Damrongdhama Center of Ministry of Interior) ตงแตวนท 1 เมษายน 2537 เปนตนมา การดาเนนงานของศนยดารงธรรม กระทรวงมหาดไทย มลกษณะการทางานแบบปด โดยบรหารเปนการภายใน จะทางานในเชงรบมากกวาเชงรก ซงในขณะนนนายวนมหะมดนอร มะทา อดตรฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทย ไดมนโยบายทจะปรบบทบาทการทางานของศนยดารงธรรมใหเปนไปในลกษณะเชงรกมากกวาเชงรบ โดยพจารณาเหนวา การดาเนนงานของศนยดารงธรรมจะเปนอกกลไกหนง ทจะชวยใหบานเมองนาอย เชดชคณธรรม และประสบผลสาเรจอยางเปนรปธรรม จงไดมอบนโยบายและแนวคดในการปรบบทบาทของศนยดารงธรรม ดงน

1. ใหศนยดารงธรรมมบทบาทในการอานวยความยตธรรมแกประชาชนอยางจรงจง โดยมลกษณะการทางานเชงรกมากกวาเชงรบ

2. ใหประชาชนรบทราบถงบทบาทหนาทของศนยดารงธรรมอยางแพรหลายและสามารถแจงขอรบความชวยเหลอในเรองความเดอดรอนตาง ๆ ไดทกเรองตลอดเวลา

3. ใหองคกรภาคเอกชนมสวนรวมและสนบสนนการดาเนนงานของศนยดารงธรรม 4. ใหศนยดารงธรรมมภารกจเสรมในดานสงเสรมเชดชคนด และใหความรทางศลธรรม

จรยธรรมแกประชาชนทวไป แนวคดและรปแบบการดาเนนงาน

แนวคดในการทางานของศนยดารงธรรม กระทรวงมหาดไทย จะเนนรปแบบการสอสาร ทางโทรศพทไมเนนเอกสาร เนนการมสวนรวมระหวางภาคราชการ องคกรปกครองสวนทองถน องคกรพฒนาเอกชน มลนธ ชมรม สมาคม สถาบน อาสาสมคร และองคกรภาคเอกชนตาง ๆ ทเกยวของ โดยเปนแกนหลก ในการประสานความรวมมอของทกองคกร สวนรปแบบการดาเนนงานของ “ศนย ดารงธรรม กระทรวงมหาดไทย” นน มการจดตงครอบคลมทวประเทศ เพออานวยความเปนธรรมใหกบประชาชน ทงในสวนกลาง และสวนภมภาค โดยสวนกลาง จะแบงออกเปน 2 ระดบ คอ ศนยดารงธรรม กระทรวงมหาดไทย มทตงบรเวณชน 1 อาคารศาลาวาการกระทรวงมหาดไทย และศนยดารงธรรมหรอศนยใหบรการประชาชน ในลกษณะเดยวกบศนยดารงธรรมกระทรวงของหนวยงานระดบกรม และรฐวสาหกจ มทตงอยในกรมและหนวยงานรฐวสาหกจแตละแหง สวนภมภาค จะแบงออกเปน 2 ระดบ คอ ศนยดารงธรรมจงหวด ณ ศาลากลางจงหวดทกจงหวด และศนยดารงธรรมอาเภอ/กงอาเภอ ณ ทวาการอาเภอและกงอาเภอทกแหง

3  

รปแบบการจดองคกร กระทรวงมหาดไทยพจารณาแลวเหนวา ศนยดารงธรรมเปนชองทางหนงทจะขบเคลอนนโยบาย

ในการบรหารราชการใหเปนรปธรรม ดงนน เพอใหศนยดารงธรรมสามารถปฏบตงานไดอยางมประสทธภาพ สามารถแกไขปญหาความเดอดรอนของประชาชนไดอยางแทจรง โดยการเพมชองทางการรองทกขทม การบรหารจดการทมประสทธภาพ กระทรวงมหาดไทยจงไดจดวางโครงการศนยดารงธรรมรวม 2 ระดบ ประกอบดวยสวนกลาง และสวนภมภาค ศนยดารงธรรม กระทรวงมหาดไทย มฐานะเปนหนวยงานเทยบเทา ระดบกองภายในสานกงานปลดกระทรวง มอานาจหนาทรบผดชอบในการรบเรองรองเรยน รองทกขตลอด 24 ชวโมง วเคราะหตดตาม ประสาน และประเมนผลการทางาน สงเสรมและสงเคราะหพลเมองด รวมทง การปฏบตการในพนทกรณมเรองสาคญเรงดวน เพอตอบสนองความตองการของประชาชนไดอยางรวดเรว โดยมการจดโครงสรางในการแบงสวนงานภายในออกเปน 4 สวน ประกอบดวย

1. สวนวเคราะหรบเรอง มหนาทรบเรองรองเรยน รองทกขตลอด 24 ชวโมง ลงทะเบยนรบเรอง ตอบปญหาขอซกถาม (กรณทตอบได) ประสานการรบเรองรองเรยน และการแกไขปญหาใหกบศนยดารงธรรม ในสวนภมภาค สรางเครอขายการทางานรวมกนระหวางภาคราชการ องคกรปกครองสวนทองถน และภาคเอกชน ประสานการประชาสมพนธผลการดาเนนงานตดตามประเมนผล และจดทารายงานประจาป ของศนยดารงธรรมฯ โดยมอบหมายใหเจาหนาทผลดเปลยนหมนเวยนรบเรองรองเรยน รองทกขจากประชาชนตลอดทงวน (ไมมชวงพกเทยง) เพออานวยความสะดวกใหกบประชาชน แลวสรปเรองแยกตามกลมเรองและประเภท วเคราะหและประเมนเรองรองเรยน รองทกข จดลาดบความสาคญเรงดวน แยกเรองสงให สวนปฏบตการในพนท หรอประสานหนวยงานทเกยวของ

2. สวนเรงรดตดตามและประสานงาน มหนาทเรงรด ตดตามผลการดาเนนงานเรองรองเรยน รองทกข ขอความชวยเหลอของหนวยงานทเกยวของในและนอกสงกดกระทรวงมหาดไทย เสนอรายงานผล การดาเนนงานของหนวยงานทเกยวของใหผบงคบบญชาทราบและพจารณาสงการ แจงผลการดาเนนงาน ตรวจสอบขอเทจจรงใหผรองเรยน รองทกขทราบ ตลอดจนจดทารายงานผลการตดตามเรองรองเรยน รองทกขประจาเดอน

3. สวนสงเสรมและสงเคราะหพลเมองด มหนาทรบผดชอบเรองกองทนสงเสรมและสงเคราะห พลเมองด วเคราะหและตรวจสอบเหตการณตาง ๆ ทเกดขน ดแลพลเมองดทไดรบความเดอดรอน ประกาศเกยรตคณหรอใหรางวลพลเมองดประจาป จดทาทะเบยนพลเมองด และตดตามประเมนผล การดาเนนงานของกองทนทงในสวนกลางและจงหวด

4. สวนปฏบตการในพนท มหนาทใหความชวยเหลอเรองสาคญเรงดวน ทงเรองรองเรยน รองทกข และการสงเคราะหพลเมองดทนททไดรบแจง โดยลงไปปฏบตงานในพนททงสวนกลาง และสวนภมภาคประสานงานกบหนวยงานทเกยวของทรวมปฏบต

ศนยดารงธรรม กระทรวงมหาดไทย บรหารงานในรปของคณะกรรมการ เรยกวา “คณะกรรมการบรหารศนยดารงธรรม” ประกอบดวย

4  

1. ประธานทปรกษารฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทย เปนประธาน 2. ปลดกระทรวงมหาดไทย เปนรองประธาน 3. รองปลดกระทรวงมหาดไทย เปนกรรมการ 4. หวหนาผตรวจราชการกระทรวงมหาดไทย เปนกรรมการ 5. รองอธบดกรมการปกครอง เปนกรรมการ 6. ผอานวยการสานกตรวจราชการและเรองราวรองทกข สป. เปนกรรมการ 7. ผอานวยการศนยดารงธรรม กระทรวงมหาดไทย เปนกรรมการและเลขานการ คณะกรรมการบรหารศนยดารงธรรม กระทรวงมหาดไทย มอานาจหนาท ดงน 1. กาหนดกรอบแนวทางการทางานของศนยดารงธรรม 2. ชวยเหลอและสนบสนนการปฏบตงานของศนยดารงธรรม 3. ดาเนนงานอนใดตามทรฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทยมอบหมาย ศนยดารงธรรมสวนภมภาค แบงออกเปน 2 ระดบ คอ ระดบจงหวด และระดบอาเภอ โดยศนย

ดารงธรรมจงหวด แบงงานออกเปน 5 สวน คอ 1. สวนรบเรอง มอบหมายใหกลมงานปกครองจงหวดรบผดชอบ ทาหนาทรบเรองรองเรยน รองทกข

ตลอด 24 ชวโมง ลงทะเบยนรบเรอง ตอบปญหาขอซกถาม (กรณทตอบได) แยกเรองและสงเรองรองเรยน รองทกขและขาวพลเมองด ใหสวนปฏบตการในพนท (หนวยเคลอนทเรว) หรอสวนวเคราะห ตดตามและ ประสานงาน หรอสวนสงเสรมและสงเคราะหพลเมองด สรางเครอขายการทางานรวมกนระหวางภาคราชการ องคกรปกครองสวนทองถน และภาคเอกชน จดทาทะเบยนอาสาสมครผแจงขาว จดทาสถต รายงานผล การดาเนนการใหกระทรวงทราบทกเดอน

2. สวนวเคราะห ตดตามและประสานงาน มอบหมายใหสานกงานจงหวดรบผดชอบ ทาหนาท วเคราะห ตดตาม ประสานงาน และประเมนเรองรองเรยน รองทกข จดลาดบความสาคญเรงดวน และประสานแจงหนวยงานทเกยวของตรวจสอบขอเทจจรง และพจารณาหาแนวทางแกไข รวมทงเรงรดตดตามผล การดาเนนงาน และแจงผลการดาเนนการใหผรองทราบ

3. สวนสงเสรมและสงเคราะหพลเมองด มอบหมายใหกลมสงเสรมการปกครองทองถนจงหวด รบผดชอบ ทาหนาทเรองกองทนสงเสรมและสงเคราะหพลเมองด จดหาทน รบผดชอบการใชจายเงนกองทน วเคราะหและตรวจสอบเหตการณตาง ๆ ทเกดขน ดแลพลเมองดทไดรบความเดอดรอน ประกาศเกยรตคณ หรอใหรางวลพลเมองดประจาป จดทาทะเบยนพลเมองด และตดตามประเมนผลการดาเนนงานของกองทน สงเสรมและสงเคราะหพลเมองดจงหวด

4. สวนปฏบตการในพนท หรอหนวยเคลอนทเรว มอบหมายใหนายอาเภอเมองรบผดชอบ ทาหนาทใหความชวยเหลอเรองสาคญเรงดวน ทงเรองรองเรยน รองทกข และการสงเคราะหพลเมองดทนท ทไดรบแจง โดยการลงไปปฏบตในพนทประสานงานกบหนวยงานทเกยวของทรวมปฏบต

5  

5. สวนประชาสมพนธ มอบหมายใหประชาสมพนธจงหวด รบผดชอบทาหนาทจดทาแผนและบรหารงานประชาสมพนธ จดรายการวทย ประชาสมพนธผลการดาเนนงานของศนย สถานทตงศาลากลางจงหวดทกจงหวด

ศนย ดารงธรรมจงหวดบรหารงานในรปของคณะกรรมการ เรยกวา “คณะกรรมการ บรหารศนยดารงธรรมจงหวด” ประกอบดวย คณะกรรมการบรหาร จานวนไมเกน 15 คน

1. ผวาราชการจงหวด เปนประธาน 2. รองผวาราชการจงหวด เปนรองประธาน 3. ปลดจงหวด เปนกรรมการ 4. ผบงคบการตารวจภธรจงหวด เปนกรรมการ 5. บคคลทผวาราชการจงหวดเหนสมควร เปนกรรมการ 6. หวหนาสานกงานจงหวด เปนกรรมการและเลขานการ คณะกรรมการบรหารศนยดารงธรรมจงหวด มอานาจหนาท ดงน 1. กาหนดกรอบแนวทางการทางานของศนยดารงธรรมจงหวด 2. ชวยเหลอและสนบสนนการปฏบตงานของศนยดารงธรรมจงหวด 3. ดาเนนงานของศนยดารงธรรม กระทรวงมหาดไทยมอบหมาย 4. ดาเนนงานอนใดตามทผวาราชการจงหวดมอบหมาย ใหปลดจงหวดทาหนาทผอานวยการศนยดารงธรรมจงหวด มหนาทบรหารและควบคมกากบ

ดแล การปฏบตงานของศนยดารงธรรมจงหวด และมอบหมายเจาหนาทผรบผดชอบใหชดเจน ทงน ใหคณะกรรมการบรหารศนยดารงธรรมจงหวด มคณะทปรกษาในการดาเนนงาน

ประกอบดวย คณะกรรมการทปรกษา ดงตอไปน 1. สมาชกสภาผแทนราษฎรในพนท 2. สมาชกวฒสภาในพนท 3. ผนาศาสนา 4. ผนาประชาชน 5. ผแทนองคกรพฒนาเอกชน 6. บคคลตามทผวาราชการจงหวดเหนสมควร (ถาม)

หนาทความรบผดชอบ ศนยดารงธรรม กระทรวงมหาดไทย มหนาทความรบผดชอบ ดงตอไปน 1. รบเรองราวความเดอดรอนของประชาชนในทกเรองตลอด 24 ชวโมง 2. วเคราะห ประเมนเรองราว เหตการณ ดาเนนการตรวจสอบขอเทจจรงและปฏบตการ

ใหความชวยเหลอในเบองตนอยางรวดเรว ทนเหตการณ 3. ประสานการปฏบตและสงตอเรองราวใหหนวยงานทเกยวของรบไปดาเนนการ

6  

4. รายงานผลการปฏบตตามสายการบงคบบญชาทนททไดรบเรองราว ระหวางการปฏบตและภายหลงภารกจเสรจสนแลว

5. ประชาสมพนธผลงานใหประชาชนทวไปทราบอยางแพรหลาย 6. ดาเนนกจกรรมสงเสรมเชดชคนดและใหความรทางศลธรรม จรยธรรมแกประชาชนทวไป 7. ดาเนนการอน ๆ ตามทไดรบมอบหมาย

ลกษณะของเรองรองเรยน ในการพจารณาเรองรองเรยนของศนยดารงธรรม กระทรวงมหาดไทย จะพจารณาลกษณะ

ของเรองรองเรยน (สานกตรวจราชการและเรองราวรองทกข สานกงานปลดกระทรวงมหาดไทย, 2552, น. 9)ดงตอไปน

1. เรองรองเรยนทมลกษณะเปนบตรสนเทห เปนกรณการรองเรยนกลาวโทษทขาดขอมลหลกฐาน ซงศนยดารงธรรมจะระงบเรองทงหมด แตถาเปนการรองเรยนในประเดนเกยวของกบสวนรวม จะสงใหหนวยงานทเกยวของรบทราบไวเปนขอมลประกอบการพจารณาตอไป ซงกรณนสามารถยตเรองไดทนท

2. เรองรองเรยนทวไป ศนยดารงธรรมจะดาเนนการจดสงเรองใหหนวยงานทเกยวของรบไปดาเนนการ โดยจะพจารณาสงตามความเหมาะสมของแตละเรองและจะตอบใหผรองทราบไวชนหนงกอน ซงเมอหนวยงานทเกยวของดาเนนการแลวจะแจงใหศนยดารงธรรมและผรองทราบ หรอบางกรณปญหาหนวยงานทเกยวของจะแจงใหผรองทราบโดยตรง ซงระยะเวลาการพจารณาดาเนนการของหนวยงาน ทเกยวของจะชาหรอเรวขนอยกบขนตอนการดาเนนการใหการชวยเหลอของแตละกรณปญหา ในกรณเปนเรองรองเรยนทวไป หากหนวยงานทเกยวของไมแจงผลใหทราบภายในระยะเวลาทกาหนด ศนยดารงธรรม จะมหนงสอเตอนขอทราบผลไปอกครงหนง

3. เรองรองเรยนสาคญ เปนเรองทเกยวของกบประชาชนสวนรวมหรอเปนเรองทเกยวของ กบหลายหนวยงาน เปนประเดนขอรองเรยนทางกฎหมายหรอเปนเรองรองเรยนทมขอเทจจรงและรายละเอยดตามคารองยงไมชดแจงหรอไมแนนอน หรอบางกรณศนยดารงธรรมอาจตองใหเจาหนาทเดนทางไปตรวจสอบขอเทจจรงในพนทกอนสงใหหนวยงานทเกยวของดาเนนการตอไป โดยแจงใหผรองทราบ ไวชนหนงกอน เมอหนวยงานไดรายงานผลการตรวจสอบขอเทจจรงเขามาแลวจงจะแจงใหผรองทราบตอไป หรอหากหนวยงานทเกยวของยงไมรายงานผลใหทราบภายในระยะเวลาทกาหนด ศนยดารงธรรมจะแจงเตอนไปอกครงหนง ขนตอนการดาเนนงาน

การดาเนนการเกยวกบเรองรองเรยน รองทกขของศนยดารงธรรม สานกตรวจราชการและเรองราวรองทกข ไดมการกาหนดแนวทางและขนตอนในการปฏบตงาน (สานกตรวจราชการและเรองราวรองทกข สานกงานปลดกระทรวงมหาดไทย, 2552, น. 6-7) ดงตอไปน

7  

1. การรบและลงทะเบยนหนงสอเรองรองเรยน รองทกข - การรบและลงทะเบยนหนงสอทสงมาจากหนวยงานภายนอกและภายในกระทรวงมหาดไทย

รวมทงทมารองเรยนดวยตนเองทศนยดารงธรรม กระทรวงมหาดไทย 2. การเสนอผบงคบบญชาสงการตรวจสอบ

- หนวยงานรฐวสาหกจ/สวนราชการ /จงหวด ตรวจสอบขอเทจจรงและรายงานผลใหทราบ - มอบหมายใหผตรวจราชการกระทรวงมหาดไทยไปตรวจสอบ/สอบสวน และสดบตรบฟง

ขอเทจจรงตลอดจนเสนอแนะแนวทางแกไขปญหา แลวรายงานผลใหทราบ - แตงตงคณะกรรมการประกอบดวยผแทนสวนราชการหรอหนวยงานทเกยวของไปสอบสวน

ขอเทจจรง ตลอดจนเสนอแนะแนวทางแกไข แลวรายงานผลใหทราบ 3. การตดตามผลการดาเนนการ

เมอมการแจงใหหนวยงานรฐวสาหกจ/สวนราชการ/จงหวด ตรวจสอบขอเทจจรงแลว หากพนระยะเวลาทกาหนด แลวยงไมไดรายงานผลจะมการแจงเตอนเปนระยะ ๆ ดงน

- เตอนครงท 1 เมอครบกาหนด 30 วน - เตอนครงท 2 เมอครบกาหนด 15 วน นบตงแตไดรบการเตอนครงท 1 - เตอนครงท 3 เมอครบกาหนด 7 วน นบตงแตไดรบการเตอนครงท 2

4. การรายงานผล - เมอหนวยงานรฐวสาหกจ/สวนราชการ/จงหวด ตรวจสอบขอเทจจรงและสรปรายงานผล

มายงกระทรวงมหาดไทยแลว ผตรวจราชการกระทรวงมหาดไทยจะดาเนนการสรป วเคราะหและรายงานผลการตรวจสอบขอเทจจรงเพอนาเรยนปลดกระทรวงมหาดไทย หวหนาผตรวจราชการกระทรวงมหาดไทย ทราบและพจารณาสงการ หรอยตเรอง ถาเปนกรณทเปนเรองรองเรยนตอรฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทย จะนาเรยนรฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทยเพอโปรดทราบ สวนเรองทยตแลวจะแจงใหหนวยงานทสงเรองมาใหกระทรวงมหาดไทยและแจงผรองทราบตอไป

5. ระบบ E-Inspection - เปนโปรแกรมระบบฐานขอมลเรองรองเรยน โดยบนทกรายละเอยดขอมลและผลการดาเนนการ

เรองรองเรยน รองทกขในแตละเขตตรวจราชการลงในระบบ E-Inspection เพอจะเปนขอมลในการตรวจสอบและตดตามเรองราวรองทกขของจงหวด และผตรวจราชการกระทรวงมหาดไทย ผลการดาเนนงาน

ศนยดารงธรรมจงหวดภายใตการขบเคลอนของกระทรวงมหาดไทยไดบรณาการรวมกบ ทกหนวยงานทเกยวของเพอใหบรการประชาชนใน 7 ภารกจหลก ตงแตเปดศนยดารงธรรมเมอวนท 18 กรกฎาคม 2557 จนถงป 2559 มประชาชนมาใชบรการผานศนยดารงธรรมทวประเทศ จานวน 2,974,261 เรอง สามารถดาเนนการแลวเสรจ 2,934,657 เรอง คดเปนรอยละ 98.67 นอกจากน ศนยดารงธรรมยงได สนบสนนการดาเนนงานตามนโยบายรฐบาล อาท การชวยเหลอเกษตรกร โดยใหคาแนะนาและใหขอมล

8  

พนฐานทจาเปน เชน ขอมลดานการเกษตร โรคระบาดพช ราคาพชผล ความรทางการเกษตร หรอใหขอมล ดานเศรษฐกจ ทงน จากสถตการปฏบตงาน พบวาเกนรอยละ 70 ของการรองเรยนไดรบการแกไขภายใต การดาเนนการของจงหวด แตหากเปนเรองทอยเหนออานาจของจงหวดจะถกสงเรองขนมาตามลาดบ การปกครอง แตอยางไรกตาม กระทรวงมหาดไทยไดสงการใหทกจงหวดจดตงศนยดารงธรรมอาเภอ ขนทกอาเภอ จานวน 878 อาเภอ ตามมตคณะรฐมนตรเมอวนท 25 ตลาคม 2559 ทไดใหความเหนชอบ เรอง “การจดตงศนยดารงธรรมอาเภอ” โดยกาหนดใหสวนราชการทเกยวของตองใหความรวมมอ และชวยเหลอนายอาเภอในการแกไขปญหาใหกบประชาชนใหไดอยางรวดเรว มประสทธภาพ และทนตอสถานการณ ซงจะสามารถตอบสนองตอความตองการของประชาชนไดอยางรวดเรว ทวถง และมประสทธภาพมากยงขน (มท. รบเรองรองทกขศนยดารงธรรม 2.97 ลานเรอง, 2559) ชองทางการรบเรองรองเรยน รองทกข

ประชาชนสามารถรองเรยน รองทกขมายงศนยดารงธรรม กระทรวงมหาดไทย ได 5 ชองทาง ดงตอไปน

1. ทางโทรศพทสายดวน 1567 2. ทางต ปณ. 101 ปณฝ. มหาดไทย 3. มารองเรยนดวยตนเอง 4. ทางเวบไซต http://www.damrongdhama.moi.go.th/ หรอการโหลดแอป Spond 5. ทางอน ๆ เชน ตรบเรองรองเรยนของศนยดารงธรรม

ชองทางการรองเรยนรองทกขทางแอป Spond

จาก http://www.damrongdhama.moi.go.th/images/spond1567.jpg

9  

ศนยดารงธรรมในปจจบน กระทรวงมหาดไทยไดมการปรบปรงกระบวนการและขนตอนระบบงานเรองราวรองทกข

ของกระทรวงมหาดไทย โดยไดกาหนดใหกองตรวจราชการและเรองราวรองทกข สานกงานปลดกระทรวงมหาดไทยเปนหนวยงานกลาง รบผดชอบการดาเนนการเกยวกบเรองราวรองทกข และเพอใหการปฏบต ราชการของศนยดารงธรรม กระทรวงมหาดไทย มความสอดคลองกบแนวทางการปรบปรงกระบวนการ และขนตอนระบบงานเรองราวรองทกขของกระทรวงมหาดไทยทมการปรบปรงใหม จงมอบอานาจใหหวหนา ผตรวจราชการกระทรวงมหาดไทยปฏบตราชการแทนปลดกระทรวงมหาดไทยในงานศนยดารงธรรมแทน รองปลดกระทรวงมหาดไทย โดยมแผนผงโครงสรางสานกตรวจราชการและเรองราวรองทกข (สานกตรวจราชการและเรองราวรองทกข สานกงานปลดกระทรวงมหาดไทย, 2552, น. 4-5) ดงน

หลงจากทคณะรกษาความสงบแหงชาต (คสช.) เขามาบรหารประเทศ “ศนยดารงธรรม” ซงเปนหนวยงานททาหนาทรบเรองราวรองทกขของประชาชนทกเรองทกปญหา ซงมทงสวนกลางอยททาเนยบรฐบาล และทศาลากลางจงหวดทกจงหวด ตอมาคณะรฐมนตรไดมมตเหนชอบผลการประชมเรอง “การจดตงศนยดารงธรรมอาเภอ” เมอวนท 5 ตลาคม 2559 ตามบญชานายกรฐมนตร และใหกระทรวงมหาดไทย (มท.) ดาเนนการตามทรองนายกรฐมนตร (นายวษณ เครองาม) เสนอ ดงตอไปน (สานกเลขาธการนายกรฐมนตร, 2559, น. 7)

1. ใหกระทรวงมหาดไทย (มท.) ดาเนนการตามหนงสอ มท. ดวนทสด ท มท 0307.2/ว2417 ลงวนท 22 สงหาคม 2557 ตอไป แตเพอใหมการจดตงศนยดารงธรรมขนในอาเภอเปนไปตามประกาศคณะรกษาความสงบแหงชาต ฉบบท 96/2557 ใหผวาราชการจงหวดออกคาสงจดตงศนยดารงธรรมขนในอาเภอ และกาหนดใหสวนราชการทเกยวของใหความรวมมอและชวยเหลอนายอาเภอในการแกไขปญหาความเดอดรอนของประชาชนทมสาเหตจากการรองเรยน รองทกข

2. ใหกระทรวงมหาดไทย (มท.) เกลยอตรากาลงทมไปสนบสนนการดาเนนการของศนยดารงธรรม อาเภอ

สานกตรวจราชการและเรองราวรองทกข

ศนยดารงธรรม มท. ผชวยผตรวจราชการ

สวนตรวจราชการ สวนประมวลผลและวเคราะหเรองราวรองทกข

สวนตดตามผลการบรหารราชการ

ฝายบรหารงานทวไป

10  

3. ในการดาเนนการใหผวาราชการจงหวดมอบอานาจตามประกาศคณะรกษาความสงบแหงชาต ฉบบท 96/2557 ใหแกนายอาเภอเพอใหศนยดารงธรรมทจดตงขนสามารถดาเนนการแกไขปญหา ความเดอดรอนของประชาชนทมสาเหตจากการรองเรยน รองทกขไดอยางรวดเรว มประสทธภาพ และทนตอ สถานการณ

4. เมอศนยดารงธรรมอาเภอ ดาเนนการไประยะหนงแลว ใหกระทรวงมหาดไทย (มท.) พจารณาถงความจาเปนเหมาะสมในการคงอยระหวางศนยดารงธรรมจงหวดกบศนยดารงธรรมอาเภอ

บทวเคราะห

“ศนยดารงธรรมอาเภอ” ถอเปนเครองมอหลกในการบรหารงานของรฐบาลพลเอก ประยทธ จนทรโอชา ในการปรบเปลยนบทบาทใหม โดยเพมอานาจใหมการจดตง “ศนยดารงธรรมอาเภอ” ในแตละจงหวด ตามประกาศคณะรกษาความสงบแหงชาต ฉบบท 96/2557 โดยกาหนดอานาจหนาทของศนยดงกลาวเพมขน ทงในสวนกลางและระดบจงหวดขนตรงกบกระทรวงมหาดไทย เพอใหประสทธภาพ การบรหารงานระดบจงหวด และการปฏบตงานของสวนราชการในการบรการประชาชนมคณภาพ รวดเรว และลดขนตอนในการปฏบตงาน รวมถงรบเรองรองเรยนจากประชาชน และการปฏรปประเทศ ทงน กระทรวงมหาดไทยไดมการจดประชมระดบผบรหารของกระทรวงและผวาราชการจงหวดทวประเทศ เพอขบเคลอนตามนโยบายของคณะรกษาความสงบแหงชาต (คสช.) โดยเหนวา การเพมอานาจใหกบ ศนยดารงธรรมใหกลายเปน “ศนยทสงการเบดเสรจ” หลงจากเปดศนยดารงธรรมมาแลวตงแตป 2537 แตคอย ๆ หมดบทบาทลง เมอรฐบาลทมาจากการเลอกตงเลอกใชศนยบรการประชาชนททาเนยบรฐบาล และรองเรยนผานทางสมาชกสภาผแทนราษฎร (ส .ส .) ดงนน รฐบาลพลเอก ประยทธ จนทรโอชา จงไดมประกาศคณะรกษาความสงบแหงชาตหรอคาสงดงกลาว โดยมเหตผล ดงตอไปน

1. ตองการใหผวาราชการจงหวดมอานาจเพมขน เพอใหศนยดารงธรรมเปน “ศนยสงการเบดเสรจ” เพอแกปญหาในพนท โดยเฉพาะอยางยงการแกไขปญหาเกยวกบมอบพชผลการเกษตรทมอย ทวประเทศใหจากดอยในเฉพาะพนทนน ๆ

2. ตองการจดโครงสรางการบรหารใหม ใหมการแบงลกษณะงานเปน 2 ประเภท คอ งานปกต ไดแก การรบเรองราวรองทกข การใหคาปรกษา การใหบรการขอมล การจดตงบอรดบรหารและกาหนดเปน คณะทางาน 4 กลม และอกประเภทหนง คอ งานกรณพเศษ ขนอยกบบอรดบรหารในการพจารณาเปนกรณไป เชน ปญหานาทวม ปญหาภยพบต ปญหายาเสพตด เปนตน โดยใหศนยดารงธรรมอาเภอ และองคกรปกครองสวนทองถน (อปท.) ไดมชดปฏบตการเคลอนทเรวเพอแกปญหาเรงดวน

3. เมอแตละจงหวดไดจดตง “ศนยดารงธรรมอาเภอ” ตามนโยบายของคณะรกษาความสงบแหงชาต (คสช.) เรยบรอยแลว จะเปนการแกไขปญหาในเชงรก โดยเนนการมสวนรวมของคนในพนทใหมากทสด กอใหเกดลกษณะงานทปฏบตจนเปนรปธรรม คอ One Stop Service รวมทงเปนการวางนโยบาย เชงรกและวางยทธศาสตรใหกบศนยดารงธรรม เพอจดตงคณะทางานทจะเขาไปศกษาปญหาทเกดขนในพนทเพอเปนการปองกนไมใหเกดความเสยหายลวงหนา โดยเฉพาะอยางยงปญหาราคาพชผลทางการเกษตร และ

11  

ปญหานาทวม ซงเปนปญหาทเผชญอยซาซากทกป หากสามารถใชกลไกการประสานหนวยงานราชการทมอยตอนนอยางเปนองครวม จะชวยแกไขปญหาไดมประสทธภาพมากขน

กอนมประกาศคณะรกษาความสงบแหงชาต (คสช.) จะพบวา ประเดนปญหาทพบมากทสด จะเปนเรองปญหาราคาพชผลเกษตรตกตา ปญหาภยธรรมชาต เชน นาทวม โดยปญหาดงกลาวไมสามารถแกไขไดทนท เนองจากจงหวดไมมอานาจในการตดสนใจทงหมด จงตองสงเรองมายงสวนกลางโดยตรง แตอยางไรกตาม ปญหาอปสรรคทคดวาจะพบในชวงแรก นาจะเปนเรองความเขาใจของประชาชนและเจาหนาทตอศนยดารงธรรม และงบประมาณทไมเพยงพอ เพราะเดมเปนเพยงหนวยงานทรบเรองรองเรยน รองทกขทอยภายใตการดแลของกระทรวงมหาดไทย แตหลงจากมประกาศคณะรกษาความสงบแหงชาต (คสช.) ทาใหจงหวดกลายเปนแกนนาหลกในการขบเคลอนศนยดารงธรรมในแตละพนท เพราะสามารถสงการใหหนวยงานขาราชการภายใตสงกดดาเนนการแกไขปญหาอยางทนทวงท ซงจรง ๆ แลว การปฏบตงานในลกษณะนมอยแลว เพยงแตแยกสวนงานกนทา ทาใหการดาเนนงานไมเปนองครวม คณะรกษาความสงบแหงชาต (คสช.) อยากใหประชาชนไดรบการบรการทดขน รวมทงการบรหารงานทมประสทธภาพมากขน เพราะถามาศนยดารงธรรมแลว สามารถจบไดในศนยเดยว บทสรปและขอเสนอแนะของผศกษา

การขยายใหมการตง “ศนยดารงธรรมอาเภอ” เปนการอานวยความสะดวกใหกบประชาชนทมปญหา ความเดอดรอน จะไดแจงใหภาครฐไดรบรแลวนาปญหาตาง ๆ ไปกระจายใหหนวยงานทรบผดชอบไปแกไขไดโดยตรง ถอเปนอกชองทางหนงทจะไดรบรปญหาของชาวบาน ทผานมาประชาชนจะตองเดนทางเขามารองเรยน รองทกขทสวนกลาง กรงเทพมหานคร ซงกมความยากลาบาก หรอจะเขาจงหวดกเชนกน เมอม การขยายออกไปสระดบอาเภอ จงเปนการอานวยความสะดวกใหกบประชาชนโดยตรง ทผานมาจะเกดปญหาเมอไปรองเรยน หรอแจงปญหาใหหนวยงานทรบผดชอบในระดบจงหวด มกจะเปนลกษณะ “รบเรองไว” แตยงไมไดรบการแกไขอยางทนทวงท ประชาชนจงเกดความรสกวา ในระดบจงหวดยงไมสามารถแกไขเยยวยาได สดทายกตองเดนทางเขามารองเรยน รองทกขทสวนกลาง กรงเทพมหานคร รวมทงประชาชน ไมเชอมนวาเจาหนาทระดบจงหวดจะรบรหรอไม และอาจจะถกกลมผมอทธพลขดขวางกตองเดนขบวน เขามาเพอแจงใหรฐบาลไดรบรเรองเหลาน ซงนบวาเปนชองวางระหวางรฐกบประชาชนทไมสามารถสอสาร ถงกนได และสรางความรสกทไมดตอภาครฐ หลายปญหาหลายเรองราวในแตละจงหวดนนมความแตกตางกน เชน การบกรกพนทปา นายทนเขาไปรงแกชาวบาน โรงงานปลอยนาเสย ปญหาผมอทธพล และอน ๆ อกหลายเรองทเกดขน ถาหากผวาราชการจงหวด นายอาเภอ ฝายปกครองทองถนตาง ๆ รบรและแกไข แตเบองตน จากปญหาทสามารถรบแกไขไดกจะไมเปนเรองใหญโตบานปลายอยางทไมควรจะเกดขน

นอกจากน การอานวยความเปนธรรมถอเปนภารกจทสาคญประการหนงของกรมการปกครอง (ปค.) ทอยภายใตการกากบดแลของกระทรวงมหาดไทย (มท.) ในการแกไขปญหาความเดอดรอนของประชาชน ใหไดรบความเปนธรรม ทาใหสงคมมความสงบสขภายใตกฎหมายทเทาเทยมกน เพอเปนการลดขอขดแยงภายในหมบาน ชมชน โดยใหทกสวนราชการในอาเภอไมวาจะเปนหนวยราชการในอาเภอ หนวยราชการ

12  

ภมภาค และหนวยราชการทองถน รวมทงกานน ผใหญบาน ผชวยผใหญบาน และกรรมการหมบาน อาสาสมครหมบาน (อสม.) ภาคประชาชน มารวมกบนายอาเภอในการแกไขปญหาความเดอดรอนหรอใหบรการตาง ๆ แกประชาชนในอาเภอนน ๆ โดยกรมการปกครอง (ปค.) ไดดาเนนการตามนโยบาย ของกระทรวงมหาดไทย (มท.) โดยใหทกอาเภอจดตงศนยดารงธรรมอาเภอขน เพอใหบรการและแกไขปญหาของชาวบานในระดบอาเภอ ระดบตาบล หมบาน แบบเบดเสรจ (one stop service) ทาใหประชาชนไมตองเดนทางเขามาเรยกรองถงในจงหวด และสวนกลาง โดยกรมการปกครอง (ปค.) ไดใหนายอาเภอใชอานาจตามพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการแผนดน พ.ศ. 2534 แตงตงคณะกรรมการอานวยการระดบอาเภอทมหวหนาสวนราชการทกสวนในอาเภอเขามารวมเปนกรรมการและรวมกนรบผดชอบในการแกไขปญหาตาง ๆ โดยมอานาจหนาทในการทางานดานอานวยการ และเพอใหการแกไขปญหาของประชาชนเปนไปดวยความรวดเรว จงไดจดตง “ชดปฏบตการตาบล (ชปต.)” ขน โดยมกานน ผใหญบาน กรรมการหมบาน อาสาสมครหมบาน (อสม.) ผนาศาสนาหรอประชาชนทตองการอาสาเขามาชวยแกไขปญหา พรอมดวยหนวยงานทรบผดชอบ เขาทาการตรวจสอบขอเทจจรงของปญหาหรอขอรองเรยนของประชาชนในหมบานหรอตาบลนน และดาเนนการไกลเกลยในเบองตน แตถาไมสามารถแกไขไดจะสงเรองใหคณะกรรมการระดบอาเภอดาเนนการแกไขตอไป

ดงนน “การจดตงศนยดารงธรรมอาเภอ” ขนมา ถอเปนแนวทางหนงในการอานวยความเปนธรรมใหเกดผลเปนรปธรรม และเปนศนยกลางใหความชวยเหลอและแกไขปญหาความเดอดรอนของประชาชน ในทก ๆ เรอง เพอลดความขดแยงในพนท โดยเนนการปฏบตการในเชงรก ทงน หากพบพฤตกรรมไมถกตองชอบธรรม หรอมขอเสนอแนะด ๆ ทเปนประโยชนตอสงคมไทย หรอไมไดรบความสะดวก มปญหาเดอดรอนคบของใจ สามารถไปศนยดารงธรรมจงหวด อาเภอ ไดทวประเทศ รวมทงเปนเครองมอสาคญทจะสอถงกนระหวางผปกครองกบประชาชน อกทงเจาหนาทจะสามารถรถงปญหาความเดอดรอน สภาพความเปนไปตาง ๆ ของพนท ซงจะเปนประโยชนตอภาครฐ เมอศนยดารงธรรมอาเภอไดรบรถงปญหาตาง ๆ กจะตองเรงแกไขเยยวยา สรางความเขาใจดวยการชแจงดวยเหตดวยผล ซงเปนแบบอยางทนกปกครองตองนาไปปฏบต เพอ “บาบดทกข บารงสข” ใหกบประชาชนซงเปนเรองสาคญทสด

จดทาโดย นายโชคสข กรกตตชย วทยากรชานาญการพเศษ กลมงานบรการวชาการ 1 สานกวชาการ โทร 0 2244 2060 โทรสาร 0 2244 2058 Email : sapagroup1@gmail.com

บรรณานกรม “ประกาศคณะรกษาความสงบแหงชาต ฉบบท 96/2557 เรอง การจดตงศนยดารงธรรม” (23 กรกฎาคม

2557). ราชกจจานเบกษา, เลม 131 ตอนพเศษ 138 ง, น. 8-9. ประวตศนยดารงธรรม. (ม.ป.ป.). สบคน 31 ตลาคม 2559 จาก

http://www.ins.moi.go.th/damrong1.html มท. รบเรองรองทกขศนยดารงธรรม 2.97 ลานเรอง. (22 ธนวาคม 2559). สบคน 22 กมภาพนธ 2560

จาก http://www.bangkokbiznews.com/news/detail/732962 มท. ลยตงศนยดารงธรรมอาเภอทวประเทศ. (18 สงหาคม 2557). สบคน 22 กมภาพนธ 2560

จาก http://www.bangkokbiznews.com/news/detail/599301 ศนยดารงธรรมฟนราชการ-อานาจผวาฯ. (10 กนยายน 2557). สบคน 22 กมภาพนธ 2560

จาก http://www.posttoday.com/analysis/report/317448 ศนยดารงธรรม สานกตรวจราชการและเรองราวรองทกข สานกงานปลดกระทรวงมหาดไทย. (พฤษภาคม

2554). คมอการดาเนนการแกไขปญหาการรองทกข/รองเรยน. สบคน 9 กมภาพนธ 2560. จาก http://www.ins.moi.go.th/Download/book/02-book.pdf

สานกตรวจราชการและเรองราวรองทกข สานกงานปลดกระทรวงมหาดไทย. (กรกฎาคม 2552). คมอการปฏบตงานเกยวกบการรองเรยน/รองทกข. สบคน 9 กมภาพนธ 2560. จาก http://Km.moi.go.th/E_Library/File_Books/EB0214.pdf

สานกเลขาธการนายกรฐมนตร. (25 ตลาคม 2559). สรปขาวมตคณะรฐมนตร วนท 25 ตลาคม 2559. สบคน 31 ตลาคม 2559 จาก http://www.thaigov.go.th/index.php/th/ news-summary-cabinet-meeting/item/108343-id-108337

ภาพอางอง ชองทางการรองเรยนรองทกขทางแอป Spond สบคน 31 ตลาคม 2559

จาก http://www.damrongdhama.moi.go.th/images/spond1567.jpg