อนทรย ๕ พละ ๕(ชดโพธปกขยธรรม)

บรษทฟรมายดพบลชชงจำากด ๒๗/๓๓ซอยศรบำาเพญถนนพระราม๔ แขวงทงมหาเมฆเขตสาทรกรงเทพฯ โทรศพท๐-๒๒๘๖-๒๔๑๔ โทรสาร๐-๒๒๘๖-๒๔๑๗

หางหนสวนจำากดภาพพมพ ๔๕/๑๒-๑๔,๓๓หม๔ต.บางขนน อ.บางกรวยจ.นนทบร๑๑๑๓๐ โทรศพท๐-๒๘๗๙-๙๑๕๔-๖ โทรสาร๐-๒๘๗๙-๙๑๕๓

พมพครงท๑ ธนวาคม๒๕๕๘ จำ�นวน ๑๐,๐๐๐เลม ISBN ๙๗๘-๖๑๖-๗๑๑๕--

ภ�พประกอบ มนตชยขาวสำาอางค

แบบปก/รปเลม พนดามเดช

ดำ�เนนก�รผลต

พมพท

โดย สภร ทมทอง www.ajsupee.com

แจกเปนธรรมทาน หามจำาหนาย

หนงสอ“โพธปกขยธรรม๓:อนทรย๕พละ๕”นเปนหนงสอเลมท๓ในชดโพธปกขยธรรมซงมทงหมด๕เลมเรยบเรยงจากคำาบรรยายในหวขอ “โพธปกขยธรรม” ทบรษท มหพนธไฟเบอรซเมนต จำากด(มหาชน)บรรยายทกวนองคารทสองของเดอนเวลา๑๓.๓๐–๑๕.๐๐น.การบรรยายหวขอนไดบรรยายตอเนองมาตงแตเดอนพฤษภาคม๒๕๕๔ถงเดอนมนาคม๒๕๕๖ เนอหาในเลมน นำามาจากการบรรยาย ครงท ๑๐-๑๒ จำานวน๓ตอน บรรยายระหวางเดอนกมภาพนธ-เมษายน ๒๕๕๕กลมเสบยงธรรมมหพนธ เปนผถอดคำาบรรยายผบรรยายไดนำามาปรบปรงเพมเตมตามสมควร เนอหาทบรรยายนนประกอบดวย (๑)คว�มหม�ยและลกษณะของอนทรยอธบายความหมายของอนทรย๕ประการไดแกสทธนทรยวรยนทรยสตนทรยสมาธนทรยปญญนทรยหมวดธรรมสำาหรบพจารณาดอนทรยใหเหนชดและแจกแจงลกษณะของอนทรยแตละขอ (๒)คว�มสำ�คญของอนทรยอธบายความสำาคญของอนทรยเชนเปนหมวดธรรมททำาใหพระพทธเจาปฏญญาตนวาเปนพทธะรอนทรยอยางถกตองทำาใหเปนพระอรยเจาเปนเครองจำาแนกระดบพระอรยเจาเปนตน

คำานำา

(๓)เรองทวไปเกยวกบอนทรยอธบายความรเกยวกบอนทรยในประเดนตางๆเชนปญญนทรยเปนยอดกวาอนทรยทงหลายการพฒนาอนทรยตามลำาดบจากสทธนทรยสปญญนทรย การแสดงอนทรยไมครบ๕ประการเปนตน (๔)คว�มหม�ยและลกษณะของพละ อธบายความหมายและลกษณะของพละ๕โดยเทยบเคยงกบอนทรย๕ ขออนโมทนาบรษทมหพนธไฟเบอรซเมนตจำากด(มหาชน)ซงเปนเหตปจจยทสำาคญในการทำาใหเกดหนงสอชดน ขออนโมทนาผทเกยวของในการทำาหนงสอเลมน และขอขอบคณญาตธรรมทงหลายทมเมตตาตอผบรรยายเสมอมาหากมความผดพลาดประการใดอนเกดจากความดอยสตปญญาของผบรรยาย กกราบขอขมาตอพระรตนตรยและครบาอาจารยทงหลายและขออโหสกรรมจากทานผอานไวณทนดวย

สภร ทมทองผบรรย�ย๒๘พฤศจก�ยน๒๕๕๗

สารบญ

(๙)(๑๑)๑.ความหมายและลกษณะของอนทรย (๑๑)๑.๑ความหมายของอนทรย (๒๙)๑.๒ลกษณะของอนทรย

(๖๓)(๖๙)๒.ความสำาคญของอนทรย (๖๙)๒.๑เปนธรรมะททำาใหพระพทธเจาปฏญญาตนวาเปนพทธะ (๗๔)๒.๒รอนทรยทำาใหเปนพระอรยเจา(๗๙)๒.๓เปนเครองจำาแนกระดบพระอรยเจา(๘๘)๒.๔เปนเครองจำาแนกปฏปทาของผปฏบตธรรม(๙๖)๒.๕ทำาใหหยงลงสอมตะนพพาน

(๑๒๕)(๑๒๙)๓.๓การแสดงอนทรยไมครบ๕(๑๔๔)๓.๔ตงอยในความไมประมาทจงเจรญอนทรยไดด(๑๔๗)๓.๕อนทรยไมเกดนอกพทธศาสนา

(๑๕๕)๔.ความหมายและลกษณะของพละ(๑๕๕)๔.๑ความหมายของพละ(๑๘๗)๔.๒ลกษณะของพละ(๑๙๕)๔.๓ปญญาพละเปนยอด

(๑๐๑)๓.เรองทวไปเกยวกบอนทรย(๑๐๑)๓.๑ปญญนทรยเปนยอด(๑๑๑)๓.๒การพฒนาอนทรยตามลำาดบ

อนทรย ๕ ตอนท ๑

อนทรย ๕ ตอนท ๒ อนทรย ๕ ตอนท ๓ และพละ ๕

๑

๒ ๓

9

ขอนอบนอมตอพระรตนตรยสวสดครบทานผสนใจในธรรมะทกทาน

วนนบรรยายโพธปกขยธรรมตอนท๑๐นะครบใน๙ครงนนไดบรรยายธรรมะทเปนฝายของการตรสรไปแลว๓เรองดวยกนคอสตปฏฐาน๔สมมปปธาน๔และอทธบาท๔วนนจะพดเรองท๔คออนทรย๕

โพธปกขยธรรม คอ ธรรมะทเปนฝายของการตรสรนนมอย ๗ หมวด๓๗ประการไดแก

หมวดท๑สตปฏฐาน๔ หมวดท๒สมมปปธาน๔ หมวดท๓อทธบาท๔ หมวดท๔อนทรย๕ หมวดท๕พละ๕ หมวดท๖โพชฌงค๗ หมวดท๗อรยมรรคมองค๘

อนทรย ๕ ตอนท ๑บรรยายวนท๒๑กมภาพนธ๒๕๕๕

10 11

๑.๑คว�มหม�ยของอนทรย วนนจะพดในหมวดท๔คออนทรย๕คำาวา“อนทรย”แปลวาสภาวะทเปนใหญ ใหญในหนาท ใหญในกจการงาน เปนเจาการในเรองนนๆ คนเราแตละคนน ถาทำางานแลวกจะเปนใหญในเรองใดเรองหนง ถาเปนเจานายกจะเปนใหญในแงตดสนใจ ถาเปนเลขานการกเปนใหญในเรองดแลรายละเอยดการประชม ตดตองาน เปนตน ถาเปนยามกเปนใหญในแงรกษาความปลอดภยแมบานกเปนใหญในงานทำาความสะอาด เปนใหญเหมอนกนนะ แตใหญคนละเรองกน ไมใชเอาคนหนงไปทำาแทนอกคน ไมใชอยางนนนะ ไมใชเจานายไปเปนยามเฝาประตไมใชอยางนนยามเปนใหญในการเฝาประตสวนเจานายเปนใหญในการตดสนใจเรองตางๆถาเปนคนงานกรรมกรใชแรงงานกเปนใหญในเรองแบกของยกสงโนนสงนไมใชใหเจานายไปแบกของคนละหนาทกนบางทเจานายอาจจะไปชวยแบกของบาง แตวาคนทเปนใหญในเรองน หรอทำาหนาทในเรองนจรงๆ คอคนงานอนทรยกมความหมายในทำานองนนคอเปนใหญในหนาทในเรองนนๆในเรองททำาในกจการงานชนดนนๆในกรณนนๆอยางนซงมอย๕อยางดวยกนคอ

๑. ความหมายและลกษณะของอนทรย

12 13

ศรทธาเรยกวาสทธนทรย วรยะ เรยกวาวรยนทรย สต เรยกวาสตนทรย สมาธ เรยกวาสม�ธนทรย ปญญาเรยกวาปญญนทรย

อนทรย๕สทธนทรยวรยนทรยสตนทรยสมาธนทรยและปญญนทรยเปนธรรมะทเปนใหญในเรองนนๆ ในกจหนาทชนดนนๆ เวลาทำาเรองน คนนเปนใหญคนอนๆตองตามคนนสมมตวาเรองการเฝาประตโรงงานคนทเปนใหญคอยามคนอนตองคลอยตามคนนถาเปนเรองการตดสนใจทบโตะเรองสำาคญๆอนนตองเจานายหรอหวหนา ผจดการ คนอนๆ ตองคลอยตามคนน ถาเปนเรองแบกของตองใหคนงานแบกคนอนๆตองคลอยตามคนงาน

อนทรยทง๕เกดประชมรวมกนเกดพรอมกนทำางานดวยกนกจรงอยแตพอมาถงเรองนกรณนศรทธ�เปนใหญในเรองนศรทธ�เปนสทธนทรยสภ�วะอนๆทเกดรวมกนวรยะสตสม�ธปญญ�ตองคลอยต�มศรทธ�ถาเปนเรองนกรณนนะถาเปลยนเปนอกเรองบางเรองวรยะเปนใหญความเพยรความกลาหาญบากบนความอดทนความไมกลวเปนใหญสภาวะอนๆศรทธาสตสมาธปญญาตองคลอยตามเขา ตองคลอยตามความเพยร ในบางกรณ ปญญาเปนหวหนาเขาในกรณนนปญญาเปนใหญทำาหนาทพจารณาสภาวะอนๆศรทธาสตวรยะสมาธคลอยตามปญญาลกษณะของการทำางานของอนทรยกจะเปนลกษณะเชนนอยางนคออนทรยสภาวธรรมทเปนใหญในเรองนนๆเปนใหญในเรองใดเรองหนง

ตอไปจะกลาวถงอนทรยเหลานจะปรากฏอาการใหเหนชดหรอจะเหนไดในทไหนเรองไหนทสทธนทรยเปนใหญสภาวะอนๆตองคลอยตามเรองไหนทวรยนทรยเปนใหญสภาวะอนๆตองคลอยตามเปนตน

ในสงยตตนกายมหาวารวรรคทฏฐพพสตร เลม๑๙ขอ๔๗๘พระผมพระภาคตรสวา

14 15

พระสตรนกลาวถงอนทรย ๕ ประการ และหมวดธรรมะแสดงใหเหนวาอนทรยชนดไหนเปนใหญในตอนนน อนทรยทง ๕ เปนใหญในธรรมะหมวดไหนธรรมะหมวดทอนทรยทง๕เปนใหญเปนธรรมะหมวดละ๔ทงหมด

สทธนทรยพงเหนไดชดเจนเปนใหญในเรององคเครองบรรลโสดา๔ประการคอโสตาปตตยงคะ๔

วรยนทรยพงเหนไดในสมมปปธาน๔ สตนทรยพงเหนไดในสตปฏฐาน๔ สมาธนทรยพงเหนไดในฌาน๔ ปญญนทรยพงเหนไดในอรยสจ๔

ภกษทงหลายอนทรย๕ประการน อนทรย๕ประการอะไรบางคอ ๑.สทธนทรย ๒.วรยนทรย ๓.สตนทรย ๔.สมาธนทรย ๕.ปญญนทรยพงเหนสทธนทรยไดทไหนพงเหนไดในองคเครองบรรลโสดา๔ประการพงเหนสทธนทรยไดในทนพงเหนวรยนทรยไดทไหนพงเหนไดในสมมปปธาน๔ประการพงเหนวรยนทรยไดในทนพงเหนสตนทรยไดทไหนพงเหนไดในสตปฏฐาน๔ประการพงเหนสตนทรยไดในทนพงเหนสมาธนทรยไดทไหนพงเหนไดในฌาน๔ประการพงเหนสมาธนทรยไดในทนพงเหนปญญนทรยไดทไหน

พงเหนไดในอรยสจ๔ประการพงเหนปญญนทรยไดในทนภกษทงหลายอนทรย๕ประการน

ทฏฐพพสตรท๘จบ

16 17

หมายความวาถาเปนในเรองโสตาปตตยงคะ๔ประการคณสมบตของผทบรรลถงโสด�ในเรองน อนทรยคอศรทธ�เปนใหญ สวนสภ�วะอนๆ วรยะสตสม�ธปญญ�ตองคลอยต�มศรทธ�ไมไดเปนใหญในเรองนไมไดจดแจงเรองนเรองนศรทธาเปนใหญเปนผนำาในการจดแจงทำากจ

คำาวา โสตาปตตยงคะ แปลวา องคเครองบรรลโสดา หรอคณสมบตของผทเปนโสดาบนผถงกระแสถงทางทพาไปนพพานคอพระโสดาบนมคณสมบต๔อยางคอ เชอมนไมหวนไหวในคณพระพทธเจา เชอมนไมหวนไหวในคณพระธรรม เชอมนไมหวนไหวในคณพระสงฆ และเปนผมอรยกนตศลทบรสทธ ไมขาดไมทะลไมดางไมพรอยเปนไทไมถกตณหาและทฏฐมาครอบงำายดถอศลนและศลนเปนไปเพอสมาธอยางน

ถาเปนเรองโสตาปตตยงคะ มศรทธาเปนผนำาทำาหนาทน เหมอนเวลาเรานกถงคณพระพทธเจาคณพระธรรมคณพระสงฆถามความเชอมนศรทธามความมนใจจตใจกมความแชมชนเบกบานผองใสเปนกศลไมไดเอาสภาวะอนเปนใหญศรทธาเปนใหญไมใชอยตอหนาพระพทธพระธรรมพระสงฆเอาปญญาเปนใหญอยางนไมไดตองเอาศรทธาเปนใหญเวลามจตโนมเอยงมาทางนหรอเลอมใสดงลงมาในคณพระพทธพระธรรมพระสงฆศรทธาเปนใหญในตอนนนวรยะสตสมาธปญญาแมจะเกดรวมดวยในตอนนนกคลอยตามศรทธา

เวลาเราฝกอนทรยกตองทำาแบบนแหละไมใชวาเวลานกถงคณพระพทธเจากจะเอาแตปญญาไมใชอยางนนนะมนคนละตอนกนในตอนทนกถงคณพระพทธพระธรรมพระสงฆและนกถงศลตองใชศรทธาเปนใหญสภาวะอนๆคลอยตามศรทธา ปญญายงไมตองใชมาก ปญญามอย เพยงแตวาตองคลอยตามศรทธาในเรองน

18 19

ตอมาวรยนทรยพงเหนไดในสมมปปธ�น๔สมมปปธานนเรากเรยนมาแลวทำาความพอใจใหเกดขนพยายามปรารภความเพยรประคองจตไวตงจตไวเพอความไมเกดขนของบาปอกศลธรรมทงหลายทยงไมเกดเพอละบาปอกศลธรรมทงหลายทเกดขนแลวเพอความเกดขนของกศลธรรมทงหลายทยงไมเกดและเพอรกษากศลธรรมทงหลายทเกดขนแลวไมใหเสอมใหดำารงอยทำาใหกาวหนาเจรญไพบลยบรบรณเตมทในตอนนตองอาศยความกลาหาญไมทอถอยความบากบน

ในตอนทจะละสงทไมดตองอาศยความกลาหาญจะมาบอกวาเดยว...รอมปญญาเยอะกอนคอยละ อยางนไมได เชน จะละความขเกยจนตองอาศยความกลาหาญอดทนไมกลวไมสนหลงยาวไมใชวาเดยวรอมปญญากอนนอนสนหลงยาวอย เออ... ไมเทยงหนอ อยางนใชคนละตอนกน ตวเองขเกยจจะตายอยแลวเดยวใชปญญามองใหมนทะลเลย อยางนไมได เวลาขเกยจนตองกลา ตองอดทนบากบน กาวไปขางหนาอยาหยด เอาละ...ใหตายกนไปขางหนงเลย ไมตองใชปญญามากนก ใชคนละตอนกน ในตอนทเกยวกบเรองสมมปปธานน วรยนทรยความกลาหาญบากบนกาวไปขางหนาไมกลวไมทอถอยไมทอดธระในกศลเปนใหญเปนผนำาทำาการในเรองน สวนศรทธาสตสมาธปญญาคลอยตามวรยะตองทำาเปนตอนๆกนไมใชวาจะใชปญญาเสยทกเรองไมใชอยางนน

20 21

เราตองมปญญาและตองมธรรมะอนดวยตองมสตดวยเพยงแตวาในกรณนนๆอะไรเปนใหญอะไรทำาหนาทอะไรเปนหลกในตอนนนอะไรตามชาวบานเขาถาพดถงโสตาปตตยงคะน สทธนทรยเปนใหญในเรองน สภาวะอนๆ คลอยตามถาพดถงสมมปปธาน๔วรยนทรยเปนใหญในเรองนสภาวะอนๆคลอยตามอยางนนะ

ธรรมะคออนทรยเปนใหญเกดขนมาทำาหนาทในกรณใดกรณหนงอปมาเหมอนกบวามลกเศรษฐ๔คนกบพระราชาองคหนงเปนสหายกนเดนเทยวเลนบนถนนทมงานมหรสพ ผานบานลกเศรษฐ ๔ คน แลวสดทายจะไปทพระราชวงลกเศรษฐ ๔ คน กเหมอนกบสทธนทรย วรยนทรย สตนทรย สมาธนทรย สวนพระราชาเหมอนปญญนทรย

ทนทง๕คนมารวมกนเดนเทยวชมงานมหรสพไปในเมองจดหมายอยทพระราชวงนนแหละ พอเดนถงบานของลกเศรษฐคนท ๑ กแวะเขาไปพกในบานลกเศรษฐคนท ๒ลกเศรษฐคนท ๓ลกเศรษฐคนท ๔และพระราชาตองนงนงๆพกเฉยๆไมตองจดแจงอะไรคนทคอยจดแจงในบานหลงนคอลกเศรษฐคนท๑เปนบานเขาเขาเปนคนชคนงานบอกวาเอา...เจาจงทำาโนนทำานเอานำามารบแขกลกเศรษฐคนท๑เหมอนกบสทธนทรยเปนใหญในเรองนเปนคนจดแจงคนอนๆนงพกรอกอน

ตอมาทง๕คนกเดนไปตามถนนตอไปชมมหรสพตอไปเรอยๆพอถงบานของลกเศรษฐคนท ๒ กแวะเขาไปในบาน พอเขาไปในบาน คนอนๆ ลกเศรษฐคนท๑ลกเศรษฐคนท๓ลกเศรษฐคนท๔และพระราชานงพกเฉยๆลกเศรษฐคนท๒เปนคนสงจดแจงเอา...เปดประตทำาโนนทำานสงคนงานในบานคนอนๆคลอยตามเขาเชญไปนงตรงไหนเชญนงเกาอตวนนตวนกทำาตามเขาสวนคนจดการคอลกเศรษฐคนท ๒ เหมอนกบมาถงเรองสมมปปธานแลว ตองใหวรยนทรยเปนใหญในเรองนจดการในเรองนสภาวะอนๆกคลอยตาม

22 23

พอเดนตอไปอกไปถงบานของลกเศรษฐคนท๓คนอนๆทง๔คนกนงนงหรอคลอยตาม ลกเศรษฐคนท ๓ กสงโนนสงนใหคนงานทำานนทำานในบานของตวเองเหมอนกบตอนสตนทรยเปนใหญในตอนทฝกสตปฏฐ�น๔พจ�รณ�ดก�ยเวทน�จตและธรรมคว�มระลกไดไมหลงลมคว�มมสตรตวเปนใหญกว�เข�ในเรองน

ตอมาเดนตอไปถงบานของลกเศรษฐคนท๔ทง๔คนนอกจากนกนงนงหรอคอยทำาตามลกเศรษฐคนท๔กเหมอนในตอนกลาวถงสมาธจตตงมนสงดจ�กก�มสงดจ�กอกศลธรรมทงหล�ยเปนผมปตและสขทเกดจ�กวเวกตอนนสม�ธนทรยเปนใหญในเรองนสมาธเปนใหญ เปนเจาการในเรองทำาใหจตอยกบอารมณเดยว ทำาใหจตไมกระโดดไปทางโนนทางน จตไมซดสายไปสภาวะอนๆนคลอยตามปญญาเกดดวยเหมอนกนแตไมใชเจาของงานอยามาใชตอนนศรทธากคลอยตามสตกคลอยตามเขาความเพยรกคลอยตามตอนนสมาธนทรยทำางานอย เปนใหญในเรองนทำาหนาทในเรองน เหมอนกบลกเศรษฐคนท๔เขาจดแจงในบานของเขา

เดนทางไปเรอยๆจนถงพระราชวงพอเขาไปในพระราชวงลกเศรษฐทง๔คนนงนงคลอยตามพระราชาพระราชาทรงเชญนงทนนทนคนเหลานกคลอยตามในตอนนเหมอนกบ เวล�พดถงเรองอรยสจ ๔ เหนคว�มจรง รจกทกข รจกทกขสมทยรจกทกขนโรธรจกทกขนโรธค�มนปฏปท�ปญญนทรยเปนใหญในเรองนในกรณนศรทธาวรยะสตสมาธคลอยตามปญญา

ถาฟงอปมานแลวเขาใจกเขาใจลกษณะการทำางานของอนทรยหรอสำาหรบเราทงหลายผทยงมอนทรยนอยอนทรยออนจะฝกอนทรยจะทำาอนทรยใหมากขนจะทำากนยงไง

24 25

อนทรยนเปนคณธรรมสำาหรบวดความพรอมของการบรรลธรรม ถาใครมจะเปนผทมโอกาสในการตรสร เปนไปเพอการตรสรถ�อนทรยออนกบรรลช�อนทรยแกกล�กบรรลไว เรากสามารถทจะตรวจสอบตวเองไดวา พอจะไดตรสรหรอเปลา ดอนทรย อนทรยบางตวมมากแลวกดแลว ตวไหนทยงนอยอยกจะไดเสรมเขามาได ไมใชสกแตวาทำาไปเรอยๆ ไมไดตรวจสอบอะไร ฝกสต กเอาสตอยางเดยวเลย ไมใชอยางนน เอาแตปญญาอยางเดยว อยางนนกอาจจะไดผลชาหรอวาอาจจะไมไดผลเลยตองมสวนประกอบหลายอยาง

ถาเปนเรองโสตาปตตยงคะศรทราเชอมนไมหวนไหวในพระพทธพระธรรมพระสงฆ และอรยกนตศลศรทธาเปนใหญในเรองน ในกรณน เวลาทเราจะเสรมหรอวาจะฝกศรทธา ไหวพระสวดมนต ระลกถงคณพระพทธ คณพระธรรมคณพระสงฆเราเอาเรองศรทธามาเปนหลกกอนความเพยรสตสมาธปญญาเปนตวเสรมหรอวาเปนตวคลอยตามในตอนนนไมตองพจารณาอรยสจหรอทำาอยางอนใหนอมจตเชอมนเปนไปในพทธคณเปนตนกพอ

ถาจะตามดกายเวทนาจตและธรรมเหนกายวาเปนสกแตวากายเปนตนนสตเปนใหญสตเปนตวหลกใหญใหมสตรสกตวไวรกายกายเปนยงไงเวทนาจตและธรรมตามดอยบอยๆเสมอๆกรณนสตเปนใหญอยางนนะครบอยางทพระองคตรสเอาไว

26 27

พงเหนสทธนทรยไดทไหนพงเหนไดในองคเครองบรรลโสดา๔ประการพงเหนสทธนทรยไดในทนพงเหนวรยนทรยไดทไหนพงเหนไดในสมมปปธาน๔ประการพงเหนวรยนทรยไดในทนพงเหนสตนทรยไดทไหนพงเหนไดในสตปฏฐาน๔ประการพงเหนสตนทรยไดในทนพงเหนสมาธนทรยไดทไหนพงเหนไดในฌาน๔ประการพงเหนสมาธนทรยไดในทนพงเหนปญญนทรยไดทไหนพงเหนไดในอรยสจ๔ประการพงเหนปญญนทรยไดในทน

ถาเปนเรอง สงดจากกาม สงดจากอกศลธรรมทงหลาย ทำาใหเกดปตและสขทเกดจากวเวกอนนตองสมาธนทรยสมาธเปนใหญตองใหจตมความตงมนใหหาอารมณอนใดอนหนง ใหจตอยเปนหลกไวกอน ถาจตไปทอนกใหนำากลบมา ใหแนบแนนเพมขนๆฌาน๔นสมาธเปนใหญ สมาธเปนเจาการทำาหนาทในเรองนถาเปนในเรองอรยสจ๔ในเรองเหนความจรงปญญาเปนใหญ

อนทรยทงหมดน เราตองทำาใหมนสมดลกนใหมนพอเหมาะสมกน ถาไมเหมาะสม อนใดอนหนงมากเกนไป หรอบางอยางนอยไป คงเคยเหนบางคนมบางอยางมากจนเกนไปดเพยนๆไปบางบางคนมศรทธามากไปกมขอเสยดแลวกเปนคนดเหมอนกน แตจะดเปนแบบพวกงมงายสกหนอย ปญญามากกดเปนพวกหวแขงวรยะมากกจะฟงสมาธมากกจะหลบดงนนตองรจกปรบใหพอเหมาะพอดกบขออนๆศรทธ�ใหเสมอกบปญญ�วรยะใหเสมอกบสม�ธสวนสตนนใหมไวเสมอ คอยตรวจเชกธรรมะอนๆ ไมประม�ท ไมปลอยจต อนไหนทควรฝกกจะไดฝก

28 29

๑.๒ลกษณะของอนทรย ตอไปอกพระสตรหนง พระพทธเจาทรงขยายความลกษณะของอนทรยแตละขอแจกแจงอนทรยออกมาใหเหนชดขน

ในทตยวภงคสตรสงยตตนกายมหาวราวรรคขอ๔๘๐พระองคตรสวา

ภกษทงหลายอนทรย๕ประการน อนทรย๕ประการอะไรบางคอ ๑.สทธนทรย ๒.วรยนทรย ๓.สตนทรย ๔.สมาธนทรย ๕.ปญญนทรย

30 31

สทธนทรยเปนอยางไร คอ อรยสาวกในธรรมวนยนเปนผมศรทธา เชอพระปญญาตรสรของตถาคตวาแมเพราะเหตนพระผมพระภาคพระองคนนเปนพระอรหนตตรสรดวยพระองคเองโดยชอบเพยบพรอมดวยวชชาและจรณะเสดจไปดรแจงโลกเปนสารถฝกผทควรฝกไดอยางยอดเยยมเปนศาสดาของเทวดาและมนษยทงหลายเปนพระพทธเจาเปนพระผมพระภาค

นเรยกวาสทธนทรย

วรยนทรยเปนอยางไร คออรยสาวกในธรรมวนยนเปนผปรารภความเพยรเพอละอกศลธรรมเขาถงกศลธรรมมความเขมแขงมความบากบนมนคงไมทอดธระในกศลธรรม เธอสรางฉนทะ พยายาม ปรารภความเพยร ประคองจตมงมนเพอปองกนบาปอกศลธรรมทยงไมเกดมใหเกดขน เธอสรางฉนทะพยายาม ปรารภความเพยร ประคองจต มงมนเพอละบาปอกศลธรรมทเกดขนแลว เธอสรางฉนทะ พยายาม ปรารภความเพยร ประคองจตมงมนเพอทำากศลธรรมทยงไมเกดใหเกดขน เธอสรางฉนทะ พยายามปรารภความเพยร ประคองจต มงมนเพอความดำารงอย ไมเลอนหายภญโญภาพไพบลยเจรญเตมทแหงกศลธรรมทเกดขนแลว

นเรยกวาวรยนทรย

32 33

สตนทรยเปนอยางไร คออรยสาวกในธรรมวนยนเปนผมสตประกอบดวยสตปญญาเปนเครองรกษาตนอยางยง ระลกนกถงสงททำา คำาทไดพดไวนานบางเธอพจารณาเหนกายในกายอย มความเพยร มสมปชญญะ มสต กำาจดอภชฌาและโทมนสในโลกได พจารณาเหนเวทนาในเวทนาทงหลายอยมความเพยร มสมปชญญะ มสต กำาจดอภชฌาและโทมนสในโลกไดพจารณาเหนจตในจตอยมความเพยรมสมปชญญะมสตกำาจดอภชฌาและโทมนสในโลกไดพจารณาเหนธรรมในธรรมทงหลายอยมความเพยรมสมปชญญะมสตกำาจดอภชฌาและโทมนสในโลกได

นเรยกวาสตนทรย

สมาธนทรยเปนอยางไร คอ อรยสาวกในธรรมวนยนทำานพพานใหเปนอารมณ ไดสมาธไดเอกคคตาจต เธอสงดจากกามและอกศลธรรมทงหลายแลว บรรลปฐมฌานทมวตกวจารมปตและสขอนเกดจากวเวกอยเพราะวตกวจารสงบระงบไปบรรลทตยฌานมความผองใสภายในมภาวะทจตเปนหนงผดขนไมมวตกไมมวจารมแตปตและสขอนเกดจากสมาธอยเพราะปตจางคลายไปเธอมอเบกขามสตสมปชญญะเสวยสขดวยนามกายบรรลตตยฌานทพระอรยะทงหลายสรรเสรญวา ผมอเบกขา มสต อยเปนสขเพราะละสขและทกขไดเพราะโสมนสและโทมนสดบไปกอนแลวเธอบรรลจตตถฌานทไมมทกขและไมมสขมสตบรสทธเพราะอเบกขาอย

นเรยกวาสมาธนทรย

34 35

ปญญนทรยเปนอยางไร คอ อรยสาวกในธรรมวนยนเปนผมปญญาประกอบดวยปญญาเปนเครองพจารณาเหนทงความเกดและความดบอนเปนอรยะ ชำาแรกกเลสใหถงความสนทกขโดยชอบเธอรชดตามความเปนจรงวานทกขนทกขสมทยนทกขนโรธนทกขนโรธคามนปฏปทา

นเรยกวาปญญนทรย

ภกษทงหลายอนทรย๕ประการน

ทตยวภงคสตรท๑๐จบ

พระสตรนแจกแจงขยายความลกษณะของอนทรยทง ๕ ใหเขาใจชดเจนยงขน ทานไหนทำาไดกจะสามารถบอกตวเองไดวาอยางนคออนทรยชนดนๆทานไหนยงทำาไมไดกฝกใหมสตสมปชญญะต�มหลกสตปฏฐ�น๔ทำ�คว�มเพยรต�มสมมปปธ�นฝกใหมสม�ธต�มอทธบ�ทแลวกเสรมใหมอนทรยตามททรงขยายเอาไวนอนทรยจะคอยๆแกกลาขนตามลำาดบสำาหรบบคคลทมปญญานอยอนทรยออนนจะตองทำาไปตามลำาดบมาศกษาฟงธรรมแลวกตองมาสอบถามใหเขาใจเอาไปปฏบตเอามาฝกฝนพวกอนทรยออนตองฝกไปตามลำาดบนะอนทรยออนฝกไปตามลำาดบมนกแกได หากอนทรยออนแลว นงรออนทรยแก ไมทำาเหตปจจยไมสรางเงอนไขใหถกตองอนทรยเหลานคงจะไมแกตามสวนตาหจมกลนกายพวกนนคงแกตาคงใชการไมไดหตงอนนนแกจรงๆ

36 37

อนทรย๕จะแกไดกตองทำาใหมขนทำาใหเกดขนและเจรญงอกงามเพราะเปนภาเวตพพธรรมสวนสงทอยดๆกแกเลยตามธรรมดาเปนธรรมะทควรกำาหนดรทกขสจยงไงกแกอยแลวตานตอไปมนกจะแกลงหตอไปกจะแกลงอนทรย๕คอศรทธาเปนตนแกเองไมไดนงเฉยๆมนไมยอมแกตองมาทำาขนเพราะวาเปนสวนของภ�เวตพพธรรม ธรรมะทควรทำาใหเกดขนใหมขน ถาทำาบอยๆทำาอยางถกตองตามหลกการมนจงจะแก

ถาเปนธรรมะประเภทควรกำาหนดรไมตองหวงยงไงมนกแกอยแลวรางกายอปาทานขนธ๕เปนธรรมะควรกำาหนดรยงไงมนกแกอยแลวมนของเกดดบแกเปนธรรมดาเจบเปนธรรมดาตายเปนธรรมดาเสอมเปนธรรมดาของมน

ธรรมะชดโพธปกขยธรรมนเปนธรรมชดภาเวตพพธรรมธรรมะทควรทำาใหมขนทำาใหเกดขนจะแกสกงอมกตอเมอทำาใหเกดขนสวนทกขสจรางกายของเรายงไงกงอมอยแลวไมตองหวงขอใหรจกมนตามความเปนจรงไมตองทำาอะไรกงอมสวนพวกภาเวตพพธรรมนถาไมทำาอะไรมนไมงอมตองทำ�ใหสมบรณทำ�ใหเตมทจงจะแกและสกงอมใหผลเกดขนทำ�ล�ยกเลสไดถาไมทำามนกไมสกงอมอยเทาเดมหรอบางทหนกกวาเดมคอเสอม

ในทตยวภงคสตรนแจกแจงอนทรยแตละขอใหเหนชดสามารถนำาไปปฏบตไดโดยงายทเดยวพระองคตรสวา

38 39

สทธนทรยเปนอยางไร คออรยสาวกในธรรมวนยนเปนผมศรทธาเชอพระปญญาตรสรของตถาคตนเปนลกษณะของผทมศรทธา คำาวาศรทธ� แปลวาคว�มเชอมน คว�มมนใจคว�มเชอถอเชอในสงทควรเชอเราควรเชออะไรเชอปญญาตรสรของพระพทธเจาปญญาตรสรของพระพทธเจานควรเชอถอความมนใจความเชอมนในสงทควรเชอนเรยกวาศรทธาศรทธาในทนใชจำากดมากหมายถงเชอปญญาพระพทธเจาพระองคตรสคำาไหนความจรงเปนอยางนนแนนอนถาไปเชอในสงทไมควรเชอนนไมเรยกวาศรทธา

ความเชอมนปญญาในการตรสรของพระตถาคตคำาทพระองคตรสเปนคำาทมาจากการตรสร ไมใชการคดนกเดาเอา ไมใชคำาสอนหลกจรยธรรม ตะลอมใหเราเปนคนด จงยกเรองโนนเรองนมาเลาใหฟง ไมใชอยางนน เปนคำาสอนทมาจากการตรสร รแจงแทงตลอด เหนชดทะลปรโปรงแลว ความจรงเปนอยางนๆจงเอามาบอก มาประกาศใหชาวโลกไดร ความเชอมนแบบนเรยกวาเชอศรทธาเชอพระปญญาตรสร ของพระตถาคตเรยกเปนชอพเศษวาตถ�คตโพธศรทธ� เชอมนปญญาตรสรของพระตถาคตรวาพระพทธเจานนไมไดคดธรรมะเองพระองคแสวงหาปฏบตอยางถกตองจนรแจงแทงตลอดแลวเอามาบอก

40 41

ทานแจกแจงตอไปวา ศรทธาเชอปญญาตรสรของพระพทธเจา เปนอยางไรบางแมเพราะเหตนพระผมพระภาคพระองคนนเปนพระอรหนตตรสรดวยพระองคเองโดยชอบเพยบพรอมดวยวชชาและจรณะเสดจไปดรแจงโลกเปนสารถฝกผทควรฝกไดอยางยอดเยยมเปนศาสดาของเทวดาและมนษยทงหลายเปนพระพทธเจาเปนพระผมพระภาค บท อตปโส ภควา เหมอนทเราสวดกนนนแหละบางคนกสวดบอยสวดไปกคดไปถงนนคดไปถงนจตฟงซานไมนอมลงไปวาพระพทธเจาเปนพระอรหนตเพราะเหตอยางนๆ เปนผหมดกเลสอยางนๆ ศรทธาทำาหนาทในเรองนโดยเฉพาะเปนเจาการในการทำาใหจตมนคงในคณพระพทธเปนตน

ในเรองความเชอมนความมนใจนเราไมจำาเปนตองใชปญญามากปญญามแตใหคลอยตามศรทธา ศรทธาเชอมนไวกอนพระองคตรสอยางนตองจรงอยางแนนอนเชอมนปญญาตรสร เชอวาพระพทธเจาเปนผไมมกเลสตรสรชอบไดโดยพระองคเองนอมจตไปตามคำาทสวดนนแหละอตปโสภควาอรหำสมมาสมพทโธเราสวดกนเปนประจำาถาไมมศรทธาสวดๆไปกวาแตปากใจมนไมนอมนะถาเรารเหตปจจย ไมตองรอ เรารเหตปจจย กทำาเหตปจจยใสเขาไปทำ�บอยๆ นกถงพระสตรอนเปนทตงของศรทธ�เปนตนสทธนทรยกจะเกดไดงายเกดไดไว

บางคนมศรทธามาตงแตเดกเลยอยางนกดนะไมตองนอมมากแตบางคนไมคอยม บางคนเปนนกคดแบบวทยาศาสตรเนนไปดานทฏฐซะมากศรทธานอยเหมอนจะปญญามาก กทำาลายกเลสไมได เพราะวาไมสมดล มนตองสมดลกนบางคนศรทธาเยอะแตปญญานอยนกทำาลายกเลสไมไดเหมอนกน

42 43

ลกษณะของผมศรทธาคอเชอปญญาตรสรของพระพทธเจา ธรรมะนเปนสจจะเปนความจรงไมใชเปนหลกทฤษฎหรอเปนแคแนวความเหนไมใชอยางนนแตมาจากการตรสรของพระพทธเจาพระองคมปญญามองเหนความจรงอยางแจมชดแลวกเอามาประกาศบอกโลกนหรอจกรวาลนเหมอนผลมะขามปอมทอยในฝามอของพระพทธเจาพระองคมองดทะลปรโปรงเขาใจชดแลวกเอามาบอกถามเชอมนมนใจในคำาสอน แบบนเรยกวา ศรทธาเชอในสงทควรเชอ สวนความเชอในสงทไมควรเชอไมเรยกวาศรทธาบางคนศรทธาในอาจารยศรทธาในคนโนนศรทธาในคนนอยางนไมเรยกสทธนทรยเปนคนละเรองกนถาอาจารยพดคำาไหนดฉนกวาอยางนนแหละ อยางนไมไดเรอง ตามทพระพทธองคทรงขยายความไว ศรทธาหมายถงความเชอปญญาตรสรของพระพทธเจาจำากดความเทานจะไปเชออาจารยเชอคนโนนคนนไมไดมลกษณะเฉพาะอยางน

44 45

ตอไปวรยนทรยเปนอยางไรพระพทธองคตรสวา

วรยนทรยเปนอยางไร คออรยสาวกในธรรมวนยนเปนผปรารภความเพยรเพอละอกศลธรรมเขาถงกศลธรรมมความเขมแขงมความบากบนมนคงไมทอดธระในกศลธรรมนเปนลกษณะของวรยนทรย ปรารภความเพยร ตงความเพยรอยเสมอ คำาวาปรารภแปลวาตงขนเรมตงตงอยเสมอขเกยจเมอไรกตงใหมอยเสมอนอนแลวกลกขนใหมลมแลวกลกขนใหมเสมอทำาอยในเรองอะไรละในเรองละอกศลเพอความถงพรอมแหงกศลธรรมมกำาลงมความบากบนมนคงไมทอดธระในกศลธรรมทงหลายไมทอดธระเอาใจใสเปนอยางนมคว�มรสกว�มเรองตองทำ�อยเสมอ

ถาเปนเรองการทำางานเราไมทอดธระเรองการงานเอาใจใสดแลทำาใหเสรจใหงานออกมาด สวนวรยนทรย ไมทอดธระในกศลธรรม เรองกศลธรรมทงหลายมเยอะแยะมากมายทพระพทธองคทรงแสดงไวกศลยงไมเกดเราไมทอดธระปลกใจวาจะทำา ทำาใหได ทำาใหมนถงพรอม ทำาใหเตมทบรบรณ บากบนอยเสมอ มนคงในเรองละอกศล ทำาตนใหกาวหนาไปทางกศล มสงดๆ อกมากรออย ตองอาศยความกลาหาญ บากบน อะไรทยงทำ�ไมถง ตองทำ�ใหถง อะไรทยงไมบรรลตองทำ�ใหบรรลอะไรทยงไมไดกระทำ�ใหแจงตองกระทำ�ใหแจงถาคนไมกลาหาญไมบากบน ทอดธระเสยแลวกไมคอยไดอะไร ทำาไปไดนดๆ หนอยๆ กพอแลวเหนอยแลวลนหอยแลวไดดระดบใดระดบหนงกพอแลวกไมไดทำาอะไรใหยงขนไปในเรองนตองใชความเพยรกลาหาญบากบนมนคงเขมแขงอดทน

46 47

ฟงอยางนแลวเรากจะรวายงขาดเรองอะไรบางบางคนขาดหมดเลยพอมกบเขาบางเลกๆนอยๆศรทธามนดหนอยแลวหายเงยบไปเลยความเพยรกพอมตงทาอยสองสามทา เดนจงกรม นงสมาธ ไดไมกครง สกหนอยกหมดทา ทำาไมไมไดผลไมไดบรรลมนกเปนไปตามธรรมะอยากบรรลกตองทำาเหตเอาทำาถงกถงทำาไมถงกไมถงพทธศาสนาไมมเรองลมๆแลงๆทำาอะไรเลนๆเหยาะๆแหยะๆไมรอโหนอเหนแลวจะบรรลพรบพรบขนมาอยางนไมมนะเปนไปไมได

นเปนวรยนทรยอรยสาวกในธรรมวนยนปรารภความเพยรเพอละอกศลธรรมเพอความถงพรอมแหงกศลธรรม มกำาลงมความบากบนมนคง ไมทอดธระในกศลธรรมทงหลายนเปนลกษณะถาแจกแจงออกมากม๔ขอตามแบบสมมปปธาน๔

เธอสรางฉนทะพยายามปรารภความเพยรประคองจตมงมนเพอปองกนบาปอกศลธรรมทยงไมเกดมใหเกดขนเธอสรางฉนทะพยายามปรารภความเพยรประคองจต มงมนเพอละบาปอกศลธรรมทเกดขนแลว เธอสรางฉนทะ พยายามปรารภความเพยรประคองจตมงมนเพอทำากศลธรรมทยงไมเกดใหเกดขนเธอสรางฉนทะพยายามปรารภความเพยรประคองจตมงมนเพอความดำารงอยไมเลอนหายภญโญภาพไพบลยเจรญเตมทแหงกศลธรรมทเกดขนแลวอนนเรยกวาวรยนทรยแสดงใหเหนชดๆเลยวาเปนอยางไรแจกเปนขอๆใหดจะไดรถามแลวจะไดเกดปราโมทยและปตเจรญและกระทำาใหมากสวนใครทยงไมมตองไมประมาทมสตและสมปชญญะใหมากแลวรบมาเจรญบกพรองตรงไหนกทำาเหตเขาไปถาทำาเหตถกตองกไดผลงาย

48 49

ตอไปอนทรยขอท๓คอสตนทรยมลกษณะอยางไรพระพทธองคตรสวา

สตนทรยเปนอยางไร คอ อรยสาวกในธรรมวนยนเปนผมสต ประกอบดวยสตปญญาเปนเครองรกษาตนอยางยงระลกนกถงสงททำาคำาทไดพดไวนานบางอนนเปนลกษณะของสตนทรยประกอบดวยสตและปญญาเครองรกษาตวอยางยงเปนสตทมกำ�ลงและมปญญ�ประกอบคอยคมครองรกษ�จตใหเดนไปต�มท�งเรยกวาสตนทรยสตจะมกำาลงไดตองมปญญาประกอบสตอยางเดยวไมมกำาลงมนทอไปรกษาตวเองไมรอด ตวชวยใหรกษาตวใหรอดคอสมปชญญะ ซงเปนปญญาระดบหนงทมากบสตมสตรสกตวมปญญาพจารณาทำาอยางไรเหตการณนจงจะรอดทำาอยางไรกเลสจงจะไมครอบงำาทำาอยางไรจะพจารณาดกายเวทนาจตและธรรมไดอยในหองมสตไดออกนอกหองทำาอยางไรจะทำาไดตองมสตปญญารกษาจตจงสามารถระลกนกถงสงททำาและคำาทพดไดวาเกดจากจตชนดไหนเปนกศลหรอเปนอกศลเปนตน

เมอแจกแจงออกมากเปนหลกสตปฏฐาน ๔ นนเอง ไดรบการฝกมาจนกระทงใชการไดดสามารถรกษาตวใหรอดไดมสตปญญารกษาจตสามารถชวยใหตวเองรอดได ทกๆ เรอง ทกๆ สถานการณ ไมยนดไมยนรายไปกบเหตการณตางๆมสตสมปชญญะกลบมาพจารณากายเวทนาจตและธรรมอยเสมอๆเนองๆผมพดมา๓ขอแลวขาดขอไหนกนบางถาขาดสกขอสองขอพอทำาไหวกใหรบทำาบางคนขาดทง ๕ เลยกมนะ อยางนยงตองรบใหมาก อนทรยออน อนทรยแกจะรจกกนหากทบรรยายมานพอมบางแลวแตยงนอยอยอนนเรยกวาอนทรยออนบางทานไมมเลยสกขอตองไปฝกมาเรมตงแตธรรมะหมวดตนๆคอสตปฏฐาน๔สมมปปธาน๔อทธบาท๔มาตามลำาดบ

50 51

แตถามธรรมะเหลานเยอะ ฝายกเลสเปนเรองเลกนอยไปอนทรยเปนใหญแทนมกำาลงเยอะกวามากสามารถครอบงำากเลสไดชนะกเลสไดกเลสนกลายเปนเรองเลกนอยไปแลว ความขเกยจเกดขน วรยนทรยกมขนมา ครอบงำาชนะความขเกยจไมทำาตามมนเดนดมไปขางหนาสบายไมวอกแวกตามกเลสเลยพอความงวงนอนเกดขนมาวรยะกตงขนไมนอนตามกเลสมเสยงดาหรอนนทามสตขนมาจะพดกบคนนอยางไรดจะจดการอยางไรดหรออยเฉยๆกอนดมธรรมะฝายปญญาเขามาทำางาน เปนใหญในการทำาสงตางๆ มเยอะกเรยกวาอนทรยแกกลา พรอมทจะถงธรรมะ สามารถเจรญสมถะวปสสนา ใหประสบความสำาเรจได เปนธรรมะทวดความพรอมสำาหรบการบรรลธรรม

คนทพรอมจะรบธรรมเทศนาตองเปนคนมคณสมบตกอนตองมคณสมบตพรอมจงจะรบได ไมอยางนนจะรบไวไมได เหมอนพวกเราน ถาไมมธรรมะถงขนอนทรยจะรบธรรมะไวไมไดตอนฟงกรเรองเหมอนกนพอเดนออกจากหองมนหายหมดตอนฟงกรเรองวาทกคนเปนเพอนเกดแกเจบตายดวยกนทงหมดทงสนแตเวลาโดนคนอนดาจะนกไมออกอยากใหไอหมอนนตายไปซะอยางเดยวไมไดเปนเพอนตายอยากใหมนตายไมใชเพอนเกดแกเจบตายอยากใหเขาตายไปจากโลกนเลยอยากใหไมไดผดไมไดเกด ไมอยากใหมาพบเจอกนอกเลยฟงธรรมมาเยอะแลวลมหมดเลยรบธรรมะไวไมไดรบไมอยถามอนทรยแลวจะรบธรรมะไดและมอยในใจเรยกวาเปนภาชนะรองรบธรรมะพวกเรานรรวมนใหญไปหนอยรองรบธรรมะไมได บางคนไมไดเปนรรวดวยนะ มนทะลออกไปเลยอยางนกมรบเขามาหซายทะลหขวาออกไปเลยกมหรอไมเขาหเลยกยงม

52 53

อนทรยขอท๔สม�ธนทรยเปนอยางไรพระพทธองคตรสวา

สมาธนทรยเปนอยางไร คอ อรยสาวกในธรรมวนยน ทำานพพานใหเปนอารมณ ไดสมาธ ไดเอกคคตาจตจตทมอารมณเดยวเปนเลศโดยการมนพพานเปนอารมณทำานพพานใหเปนอารมณ คอระลกนกถงความพนไปแหงทกข ฝกปฏบต เดนหนามงไปทางนพพานจตตงมนเปนสมาธมงตรงแนวไปสพระนพพานมนพพ�นเท�นนเปนหลกเปนเรองสำ�คญ ไมใชสมาธทมาจากอารมณอนอน ไมใชไปเพงโนนเพงน ไมใชจองโนนจองนเปนสมาธทมลกษณะเฉพาะ

ศรทธากจำากด จำากดเฉพาะวา เชอมนปญญาการตรสรของพระพทธเจาเทานนจงเปนสทธนทรย เชอมนอยางอนไมใชสทธนทรยสมาธนทรยกเปนสมาธทกระทำานพพานใหเปนอารมณคอมงหนาปฏบตเพอความพนทกขไมไดเปนไปเพอเอานนเอานเอาสงบเพอเอาสขใหเราไดดใหเราไดมอภญญาใหเรามฤทธใหเราเปนผวเศษกวาคนอนเขา ไมใชอยางน แตเปนทเปนไปเพอใหมปญญา ปลอยวางสงขารตงมนมงหนาไปนพพาน

54 55

สมาธเปนธรรมะระดบกลาง เปนเหตใหเกดปญญา ถาไมมสมาธ ปญญากไมเกด มปญญาเหนโทษของสงขาร เบอหนายสงขารทงสงขารจะไดถงนพพานตองการไปนพพานนนแหละ แตจะไปนพพานไดตองอาศยสมาธสวนหนง สมาธทวไปมทงขอดและขอเสยถาเปนสมาธททำาดวยจตใจโนมเอยงไปเพอพนทกขนไมมขอเสยนะถาทำาสมาธใหเราเปนสขใหเราสบายใหเราไดนนไดนวเศษกวาคนอนอยางนไมไดเปนสมาธนทรยบางคนมสมาธดแตไมจดเขาในโพธปกขยธรรมเพราะทำาแคใหจตสงบ เปนสขสบายนอนนง เฉยอย มนกไมเกดประโยชน ไมมผลมากไมมอานสงสมากมความสขเหมอนกนแตไมพนทกข

พระพทธศาสนานเนนไปทพนทกขถาพนทกขยงไงกตองสขอยางแนนอนมงเนนไปทางพนทกขมนพพานเปนอารมณแลวมจตเปนเอกคคตาตงมนนแหละเปนสมาธนทรย เปนบาทฐานของปญญาตอไป ถาเขาใจแลวกเอาไปปฏบตไดบางคนทำาสมาธแทบลมแทบตาย ทำาเพอใหตวเองมความสข ทำาใหตวเองสบายไมมเรองรบกวน ใหหยดความคด เขาสมาธจะไดไมรบรอะไร ไมมเรองอะไรมารบกวนอยางโนนอยางนอยางนมนผดไปไกลแลว

56 57

สมาธทมนพพานเปนอารมณไมเปนอยางนน ทำาเพอพนทกข สนตณหาพนจากกเลสตางๆถาทำาอยางนแลวจตตงมนเปนเอกคคตาจตมระดบความแนบแนนมนคง เปนฌานระดบตางๆ เหมอนกน แตวตถประสงคในการทำานไมเหมอนกนในลทธคำาสอนอนๆ ทำาสมาธไดฌานเยอะแยะ แตไมไดอนทรย ไมไดเปนไปเพอการตรสร ไปเปนพระพรหมคางอยทพรหมโลก เราทงหลายถาไมศกษาใหด กไปฝายเขาไดเหมอนกนทกคนกอยากเปนสขทงหมดรกสขเกลยดทกขดวยกนทงหมดมแตรกตวเองอยากใหตวเองสบายไมอยากใหตวเองลำาบากทอยากใหถงนพพานมนอยสวนใหญเกลยดทกขไมอย�กไดทกขหนทกขปฏเสธทกขไมยอมรทกข ไมไดเรยนรศกษาใหรจกทกขวาเปนทกข

58 59

ทานขยายความแจกแจงวาทวาเปนเอกคคตาจตนมระดบความแนบแนน๔ระดบคอฌานท๑ฌานท๒ฌานท๓ฌานท๔นเรยกวาสมาธนทรย

ตอมาปญญณทรยพระพทธองคตรสวา

ปญญนทรยเปนอยางไร คออรยสาวกในธรรมวนยนเปนผมปญญาประกอบดวยปญญาเปนเครองพจารณาเหนทงความเกดและความดบอนเปนอรยะ ชำาแรกกเลส ใหถงความสนทกขโดยชอบ

ปญญณทรย มลกษณะเปนปญญาเหนความเกดและความดบ ไมใชเหนอยางอนนะ ไมใชเหนอะไรเยอะนกหนาหรอก เหนความเกดความดบ เหนเกดเหนดบ เหนสงข�รทงหล�ยเกดเมอมเหต หมดเหตกดบไป เหนว�อะไรเกดอนนนตองดบทงนน เหนอยางนดทสด เพราะเปนสงจรงแทอะไรเกดมนตองดบกฎนไมมการเปลยนแปลงอนเปนอรยะเปนสงทประเสรฐชนสงชำาแรกกเลสทำาใหถงความสนทกขไดโดยชอบ การจะถงความสนทกขนนตองทำาโดยวธทถกตองตองเหนมนเกด เหนมนดบ เหนความแปรปรวน เหนมนตามทเปนจรง เหนทกขและรเรองทกขจบบรบรณอะไรทเกยวกบทกขนรจนจบแลวกถงความสนทกขโดยชอบนเปนลกษณะของปญญณทรยเมอแจกแจงขยายความออกไปขยายความวาอรยสาวกนนยอมรวานทกข นทกขสมทย นทกขนโรธะ นทกขโรธคามนปฏปทาคอความรในอรยสจ๔

60 61

ทตวภงคสตรแสดงลกษณะของอนทรยทง ๕ และแจกแจงลกษณะใหเหนชดวามอะไรบาง ถาทำาเตมทสมบรณ รวมกบโพธปกขยธรรมอนๆ กไดเปนพระอรหนตทำาไดลดลงมากเปนพระอรยบคคลระดบอนๆถาไมมเลยอนทรยทง๕ยงไมรวมกบโพธปกขยธรรม ยงไมเกดอรยมรรคกยงไมไดเปนพระอรยบคคลพระพทธองคทรงแจกแจงนตรสถงยอดไวกอนเลยถาทำาเตมทแลวทำาไดทงหมดกเปนพระอรยเจาไปเลย

สรปอธบายยอๆวาสทธนทรย ไดแก เปนผมศรทธาเชอพระปญญาตรสรของพระพทธเจาวรยนทรยคอการมกำาลงบากบนมนคงตงความเพยรปรารภความเพยรเพอละอกศลธรรม เพอเจรญกศลธรรม ไมทอดธระในกศลธรรมทงหลายของดๆ นตองไมทงตองผกใจไววาจะทำาใหไดสตนทรยคอเปนผสตประกอบดวยสตและปญญาเครองรกษาตวอยางยอดเยยมสามารถระลกถงสงททำาคำาทพดนานๆไดสมาธนทรยคอเปนผกระทำานพพานใหเปนอารมณ แลวไดเอกคคตาจต จตมความตงมน ปฏบตมงเนนไปทนพพานทำาเพอความพนทกขปญญนทรยคอเปนผมปญญาเหนความเกดความดบเหนอะไรทเกดลวนแตดบไปทงนนเหนอรยสจ๔

บรรยายมากพอสมควรแกเวลาแลวนะครบอนโมทนาทกทาน

62 63

ขอนอบนอมตอพระรตนตรยสวสดครบทานผสนใจในธรรมะทกทาน

วนนบรรยายในหวขอชอวา โพธปกขยธรรม ครงท ๑๑ ในคราวทแลวครงท๑๐บรรยายเกยวกบเรองอนทรย๕พดถงความหมายและลกษณะอนทรยหมายถง สภาวะทเปนใหญในการทำากจหนาท ทำากจในเรองนนๆ เปนเจาการในกรณนนๆ ถงแมวาอนทรยทง ๕ นจะเกดดวยกน เกดพรอมกน หากแยกเปนประเดนตางๆเปนเรองๆกจะมผเปนใหญเปนเจาการในการทำาสงนน

อนทรย ๕ ตอนท ๒บรรยายวนท๒๐มนาคม๒๕๕๕

64 65

ถาเปนเรองโสตาปตตยงคะ๔คอความเลอมใสไมหวนไหวในพระพทธเจาความเลอมใสไมหวนไหวในพระธรรมความเลอมใสไมหวนไหวในพระสงฆและเปนผมอรยกนตศล แมจะมธรรมะหลายอยางรวมกนขน ทงศรทธา วรยะ สต สมาธปญญาเกดพรอมกนประกอบกนเขาในขณะนนแตผททำาหนาทเปนใหญในเรองโสตาปตตยงคะนคอศรทธาศรทธานเรยกวาสทธนทรย

ถาเปนประเดนความกลาหาญ บากบน ไมทอดธระในกศล พยายามในการละบาปอกศล ในการเจรญกศล เดนกาวหนาไปเพอเขาถงกศล ในตอนนนแมจะมศรทธาและมธรรมะอนๆประกอบรวมกนขนสภาวธรรมทเปนใหญในหนาทนนคอวรยะเรยกวาวรยนทรย

อปมาเหมอนวา มพระราชาเดนเทยวไปกบลกเศรษฐ ๔ คน รวมกนเปน๕ คน เดนเทยวไปตามทองถนน พอมาถงบานลกเศรษฐคนท ๑ ขนไปบานนนลกเศรษฐคนท ๑ กทำาหนาทดแลจดแจงเรองตางๆ สวนอก ๔ คนอยนงๆ ไวพอเดนมาถงบานของลกเศรษฐคนท๒ลกเศรษฐคนท๒กทำาหนาทจดแจงทบานของตวเองสวนคนอนกนงๆไวทำาคลอยตามเขาเดนไปเรอยๆถงบานของลกเศรษฐคนท๓ลกเศรษฐคนท๓กทำาหนาทจดแจงทบานของตวเองสวนคนอนกนงๆไวถงบานของลกเศรษฐคนท๔ลกเศรษฐคนท๔กทำาหนาทจดแจงทบานของตวเองสวนคนอนกนงๆ ไว สดทายถงพระราชวง พระราชาเปนผสงการดแลจดการลกเศรษฐทมาดวยกนเปนกลมเดยวกน กนงเฉยอย คนทสงการหรอทำาหนาทเปนใหญในเรองนนๆดงอปมานคออนทรย

66 67

สทธนทรย พงเหนไดใน โสตาปตตยงคะ๔ วรยนทรย พงเหนไดใน สมมปปธาน๔ สตนทรย พงเหนไดใน สตปฏฐาน๔ สม�ธนทรย พงเหนไดใน ฌาน๔ ปญญนทรย พงเหนไดใน อรยสจ๔

ในเรองนนๆ มตวธรรมะทเปนใหญ เปนเจาการทำาหนาท สวนธรรมอนๆเกดรวมกน มารวมกนใหเปนองครวม ทำาใหเตม เชนในเรองอรยสจ การจะเหนอรยสจตอนเหนความจรงพจารณาความจรงศรทธากม วรยะกมสตกมสมาธกมเหมอนกน แตหนาทการพจารณาอรยสจนเปนหนาทของปญญา ปญญาเปนผทำาหนาทเรองนจงเรยกวาปญญนทรย

อนทรยเปนความเปนใหญในหนาท ในประเดนนนๆ ม ๕ อยาง คอสทธนทรยวรยนทรยสตนทรยสมาธนทรยและปญญนทรยไดบรรยายไปในคราวทแลวเกยวกบเรองความหมายและแจกแจงลกษณะของอนทรยแตละอยางวนนจะพดเรองอนทรยตอไป ในประเดนความสำาคญของอนทรย ๕ ประการเพอชวยใหเขาใจอนทรยไดชดขนหากคราวทแลวถายงฟงไมชดเจนฟงซำาไปซำามากจะไดเขาใจขน

68 69

๒.๑เปนธรรมะททำ�ใหพระพทธเจ�ปฏญญ�ตนว�เปนพทธะ วนนพดตอนท ๑๑ อนทรย ๕ ครงท ๒ จะพดในประเดนความสำาคญของอนทรย อนทรย ๕ ประการ อนทรย ๕ ประการน เปนธรรมะกลมหนงในโพธปกขยธรรม เปนธรรมะทควรทำาใหมขน รวมอยในกลมอรยมรรคมองค ๘ถาวาตามหลกอรยสจแลวอยในกลมทกขนโรธคามนปฏปทาอรยสจพระพทธองคตรสรอรยสจครบถวนสมบรณ มเรองอนทรยประกอบดวย เมอพระองครเรองอนทรยนแหละจงปฏญญาวาเปนพระพทธเจาอนทรยทง๕น เปนสวนหนงของอรยสจ๔ความสำาคญของอนทรย๕ประการคอเปนธรรมะททำาใหพระพทธเจาปฏญญาตนวาเปนพทธะถาพระองคไมรเรองนพระองคกไมปฏญญาพระพทธองคทรงรทกขรทกขสมทยรทกขนโรธรทกขนโรธคามนปฏปทาอนทรย๕ประการนเปนสวนหนงของทกขนโรธคามนปฏปทา

๒. ความสำาคญของอนทรย

70 71

ในสงยตตนกายมหาวรรคปนพภวสตรขอ๔๙๑พระพทธองคตรสวา

พระผมพระภาคตรสวาภกษทงหลายอนทรย๕ประการน อนทรย๕ประการอะไรบางคอ ๑.สทธนทรย ๒.วรยนทรย ๓.สตนทรย ๔.สมาธนทรย ๕.ปญญนทรย

ภกษทงหลายตราบใดเรายงไมรชดความเกดความดบคณโทษและเครองสลดออกจากอนทรย๕ประการนตามความเปนจรงตราบนนเรายงไมยนยนวาเปนผตรสรสมมาสมโพธญาณอนยอดเยยมในโลกพรอมทงเทวโลกมารโลกพรหมโลกในหมสตวพรอมทงสมณพราหมณเทวดาและมนษย

แตเมอใดเรารชดความเกดความดบคณโทษและเครองสลดออกจากอนทรย ๕ ประการนตามความเปนจรง เมอนน เราจงยนยนวา เปนผตรสรสมมาสมโพธญาณอนยอดเยยมในโลก พรอมทงเทวโลกมารโลกพรหมโลกในหมสตวพรอมทงสมณพราหมณเทวดาและมนษย

อนง ญาณทสสนะเกดขนแลวแกเราวา วมตตของเราไมกำาเรบชาตนเปนชาตสดทายบดนภพใหมไมมอก

ปนพภวสตรท๑จบ

72 73

พระสตรนแสดงความรของพระพทธองคทชดเจนแจมแจงในเรองของอนทรย ๕ พระองคจงปฏญญาตนวาเปนพระอรหนตสมมาสมพทธเจา ไดตรสรพระอนตตรสมมาสมโพธญาณในโลกในหมสตวพรอมทงสมณพรามณเทวดาและมนษย อยางน ซงการรทวถงธรรมะไมวาจะเปนหมวดไหน จะมการรทวถงอย๕ ลกษณะดวยกน ตอนนกำาลงพดถงอนทรย ๕ พระพทธเจากทรงรอยางทวถงรอะไรบาง

อยางท ๑ รคว�มเกด รเหตใหเกดอนทรย ๕ วาอนทรยเหลานเกดมาไดอยางไรพวกเรารหรอยงตองรจงจะไดเปนอรยเจาตองรความเกดอนทรย๕เปนธรรมะทเปนสงขาร เกดจากเหตปจจย ทฟงผมบรรยายมาทานทงหลายคงรแลววาเกดมาไดยงไง เกดมาจากการมพนฐานทด มสต ฝกความเพยรตามสมมปปธานทำาใหไดสมาธตามหลกอทธบาทสทธนทรยมาไดอยางไร วรยนทรยมาไดอยางไรมเหตเกดอยางไรอยางนเรยกวารจกความเกดธรรมะไมไดมาลอยๆเกดเมอมเหต

อยางท๒รคว�มดบอนทรยเกดขนเมอมนมเหตดบไปเมอมนหมดเหต

อยางท๓รคณอนทรยมคณอยางไรบางมอสสาทะมความนาพอใจหรอมประโยชนอะไรบางสขและโสมนสทอาศยสงนนเกดทานเรยกวาอสสาทะคอคณของสงนนทานทงหลายรประโยชนของอนทรย๕หรอยงสทธนทรย วรยนทรยสตนทรยสมาธนทรยปญญนทรยมคณประโยชนอยางไรบาง

อยางท ๔ รโทษ รจกโทษของมน ธรรมะฝายดมโทษดวยหรอ มโทษทตดมาแนนอนคอมนเปนสงไมเทยง ไมแนนอน ถาเราไปยดถอ กเปนเหตใหเกดความทกขขนได สตกเปนของไมเทยง โทษของมนคอเปนของไมเทยง มความแปรปรวนไปเปนธรรมดาเราจงพงมนไมไดจรง

และอยางท ๕ รจกอบ�ยเครองสลดออก คอรจกนสสรณะ วธทจะอยเหนอมนออกไปจากสงขารนำามนมาใชประโยชนสวนทเปนโทษกระวงไวอยางนเปนการรทวถงในเรองอนทรย๕

74 75

๒.๒รอนทรยทำ�ใหเปนพระอรยเจ� ตอมาความสำาคญขอท ๒ ถาใครรอนทรย รอยางถกตอง จะทำาใหคนนนเปนอรยเจาอยางเปนพระโสดาบนกตองรจกชดเจน๕อยางทกลาวมาแลวนแหละ

ในทตยโสตาปนนสตรขอ๔๗๓พระผมพระภาคตรสวา

ภกษทงหลายอนทรย๕ประการน อนทรย๕ประการอะไรบางคอ ๑.สทธนทรย ๒.วรยนทรย ๓.สตนทรย ๔.สมาธนทรย ๕.ปญญนทรย ภกษทงหลายเมอใดอรยสาวกรชดความเกดความดบคณโทษและเครองสลดออกจากอนทรย๕ประการนตามความเปนจรงเมอนนอรยสาวกนเรากลาววาเปนโสดาบนไมมทางตกตำามความแนนอนทจะสำาเรจสมโพธในวนขางหนา

ทตยโสตาปนนสตรท๓จบ

จะเปนพระโสดาบนตองรจกอนนออ...มนเกดอยางนมนดบอยางนมคณอยางน มประโยชนอยางน มโทษ มนเปนของไมเทยงไมแนนอน ไปคาดหวงกบมนไมได และรวธออกจากมนเปนอยางน คนทเขาใจเรองน กเปนพระโสดาบนเรยกอรยสาวกนนวาเปนพระโสดาบนมความไมตกตำาเปนธรรมดา เปนผแนนอนทจะตรสรในภายหนาอนนเปนความรแบบพระโสดาบนเกยวกบอนทรย๕รจกคณรจกโทษ และรจกวธทจะออกจากมน ออกจากอนทรย ๕ ตอไปพระอรหนตกรคลายๆ กน แตมปญญามากกวา จนกระทงหลดพนเพราะไมยดมนถอมนไดดวยดงทพระพทธองคตรส

ในปฐมอรหนตสตรขอ๔๗๔วา

76 77

ภกษทงหลายอนทรย๕ประการน อนทรย๕ประการอะไรบางคอ ๑.สทธนทรย ๒.วรยนทรย ๓.สตนทรย ๔.สมาธนทรย ๕.ปญญนทรย ภกษทงหลายเมอใดภกษรชดคณโทษและเครองสลดออกจากอนทรย ๕ ประการนตามความเปนจรง เปนผหลดพนเพราะไมถอมนเมอนน ภกษนเรากลาววา เปนอรหนตขณาสพอยจบพรหมจรรยแลวทำากจทควรทำาเสรจแลวปลงภาระไดแลวบรรลประโยชนตนโดยลำาดบแลวสนภวสงโยชนแลวหลดพนเพราะรโดยชอบ

ปฐมอรหนตสตรท๔จบ

ความรของพระอรหนตกเพมมาอก เปนผหลดพนเพราะไมยดมนดวยความรของพระโสดาบนกบพระอรหนตกคลายๆกนพระโสดาบนกรความเกดความดบคณโทษและอบายวธการสลดออกแตยงไมหลดพนยงไมสนอาสวะกเลสยงไมหมดเรยกวายงรไมเตมทพระอรหนตมคว�มรเตมทเปนผหลดพนเพร�ะไมยดมน

อนทรย ๕ มความสำาคญตงแตพระพทธเจาปฏญญาตนกตองรชดเรองนจะเปนพระโสดาบนกตองรอนทรย ๕ เปนพระอรหนตกตองรอนทรย ๕ ไมใชวาจะบรรลกนแบบงายๆบรรลแบบกาวกระโดดไมมตองอบรมเจรญโพธปกขยธรรมใหมขน การปฏบตวปสนานน เปนการพจารณาดรปนาม ใหเหนวามนเปนของไมเทยง เปนทกข ไมใชตวตน ถาไมมธรรมะชดโพธปกขยธรรมมาเปนกองหนนไมไดเจรญโพธปกขยธรรมกไมอาจบรรลไดเหมอนอปมาเรองแมไกกกไขแมแมไกนมความตองการอยากใหลกไกเกดมาแตไมทบไมกกไมฟกใหดทำาไมถกลกไกกออกจากไขมาไมได คงตายเสยกอนพวกเราแมปฏบตธรรมพจารณาดรปธรรม

78 79

นามธรรมเปนไปตามกฎไตรลกษณไมเทยงเปนทกขไมใชตวตนถาไมอบรมโพธปกขยธรรมไมบมสตปฏฐาน๔เปนตนไมเจรญศลสมาธปญญาใหเตมบรบรณขนมามอะไรบางม๓๗ประการนนแหละถาไมทำาใหเตมทกไมบรรลเหตปจจยมนไมครบ

เหมอนกบเราปลกขาวเวลาเราปลกขาวถาทำาอยางถกตองเรากจะไดขาวแตการทจะไดขาวเหตปจจยมนมเยอะเราไปบงคบขาวใหออกรวงไมไดตองทำาเหตใหเหมาะสม การทจตจะถงนพพานกทำานองเดยวกน บอกวาใหมปญญาเหนไตรลกษณแลวปลอยวางเราจะบงคบใหปลอยวางกไมไดตองปฏบตครบอรยมรรคมองค๘จงจะมดวงตาเหนธรรมแจกแจงละเอยดออกไปกเปนโพธปกขยธรรม๓๗เปนกองหนน อยางน ฟงแบบนแลวบางทานถอดใจแลว รสกมเรองตองทำาเยอะเหลอเกนหลกการเปนอยางนทำาเลกๆนอยๆไมบรรลตองทำาใหครบถวน

๒.๓เปนเครองจำ�แนกระดบพระอรยเจ� ตอไปความสำาคญขอท๓คออนทรย๕ประการนเปนเครองจำาแนกระดบอรยบคคลมระดบเปนอรหนตเปนอนาคามเปนสกทาคามเปนโสดาบนพระอรยเจาเหลานจำาแนกตามความบรบรณของอนทรย

ในปฐมสงขตตสตรขอ๔๘๒พระพทธองคตรสวา

ภกษทงหลายอนทรย๕ประการน อนทรย๕ประการอะไรบางคอ ๑.สทธนทรย ๒.วรยนทรย ๓.สตนทรย ๔.สมาธนทรย ๕.ปญญนทรย อนทรย๕ประการน

80 81

ภกษทงหลายบคคล๑.เปนพระอรหนตเพราะมอนทรย๕ประการนครบถวนบรบรณ๒.เปนพระอนาคามเพราะมอนทรยออนกวาพระอรหนตนน๓.เปนพระสกทาคามเพราะมอนทรยออนกวาพระอนาคามนน๔.เปนพระโสดาบนเพราะมอนทรยออนกวาพระสกทาคามนน๕.เปนพระโสดาบนผธมมานสารเพราะมอนทรยออนกวาพระโสดาบนนน๖.เปนพระโสดาบนผสทธานสารเพราะมอนทรยออนกวาพระโสดาบนผธมมานสารนน

ปฐมสงขตตสตรท๒จบ

และปฐมวตถารสตรขอ๔๘๕พระพทธองคตรสวา

ภกษทงหลายอนทรย๕ประการน อนทรย๕ประการอะไรบางคอ ๑.สทธนทรย ๒.วรยนทรย ๓.สตนทรย ๔.สมาธนทรย ๕.ปญญนทรย อนทรย๕ประการน

82 83

ภกษทงหลายบคคล๑.เปนพระอรหนตเพราะอนทรย๕ประการนครบถวนบรบรณ๒. เปนพระอนาคามผอนตราปรนพพายเพราะมอนทรยออนกวาพระอรหนตนน๓. เปนพระอนาคามผอปหจจปรนพพายเพราะมอนทรยออนกวาพระอนาคามผอนตราปรนพพายนน๔. เปนพระอนาคามผอสงขารปรนพพายเพราะมอนทรยออนกวาพระอนาคามผอปหจจปรนพพายนน๕. เปนพระอนาคามผสสงขารปรนพพายเพราะมอนทรยออนกวาพระอนาคามผอสงขารปรนพพายนน๖. เปนพระอนาคามผอทธงโสโตอกนฏฐคามเพราะมอนทรยออนกวาพระอนาคามผสสงขารปรนพพายนน

๗.เปนพระสกทาคามเพราะมอนทรยออนกวาพระอนาคามผอทธงโสโตอกนฏฐคามนน๘.เปนพระโสดาบนเพราะมอนทรยออนกวาพระสกทาคามนน๙. เปนพระโสดาบนผธมมานสารเพราะมอนทรยออนกวาพระโสดาบนนน๑๐.เปนพระโสดาบนผสทธานสารเพราะมอนทรยออนกวาพระโสดาบนผธมมานสารนน

ปฐมวตถารสตรท๕จบ

84 85

ตามพระสตรทอานมานแบงแยกพระอรยบคคลตามความเขมขนของอนทรยทง๕พระอรหนตมอนทรย๕ประการครบถวนบรบรณเตมทเหมอนเรองอรยมรรคมองค๘ผมครบถวนบรบรณเตมทคอพระอรหนตพระอรยบคคลระดบอนๆกมรองๆลงมาโพธปกขยธรรมหมวดอนๆเรองโพชชฌงค๗สตปฏฐาน๔ผททำาไดเตมท ครบถวนบรบรณหมดคอพระอรหนต สวนผทำาไดบางสวนกเปนอรยเจาระดบอนๆ ลดหลนตามความเขมขนททำาได สวนผทกำาลงฝกหดอย ยงทำาไมไดยงไมมอรยมรรคมารวมกน อนนกเปนกลยาณปถชน สวนพวกไมรเรองเปนคนมดบอดไมรหนทางขอปฏบตเปนอนธปถชน

ตอนนพดเรองอนทรย๕แยกบคคลออกมาเปน๖กลมใชความมากนอยของอนทรยเปนตวแยกพระอรยบคคลในคนปฏบตธรรมดวยกนแยกมาเปน๖กลม

บคคลท ๑ เปนพระอรหนต เพราะมอนทรย ๕ ครบถวนเตมบรบรณบคคลท ๒ เปนพระอนาคาม เพราะอนทรย ๕ ออนกวาอนทรยของพระหนตพระอนาคามนอนทรย๕ยงไมเตมปญญาของทานยงไมเตมบรบรณปญญนทรยยงไมเตมบคคลท๓พระสกทาคามเพราะอนทรย๕ออนกวาพระอนาคามบคคลท๔พระโสดาบนเพราะอนทรย๕ออนกวาพระสกทาคามปกตแลวพระโสดาบนทานมอนทรยทเตมอยขอเดยวคอสทธนทรย เปนผมศรทธาทไมหวนไหว เตมในสวนของศรทธา ศรทธาเชอมนไมหวนไหวในพระพทธ พระธรรม พระสงฆ และมศล ไมขาด ไมทะล ไมดาง ไมพรอย เปนอสระ ไมถกตณหาและทฏฐครอบงำาเปนไปเพอสมาธวรยะสตสมาธปญญายงไมเตมท

86 87

บคคลท ๕ เปนพระโสดาบนผธมมานสาร เพราะอนทรย ๕ ออนกวาพระโสดาบน ธมมานสาร ผไปตามธรรมะ มปญญานำาหนา กาวลงสอรยมรรคจะไดเปนพระโสดาบนในชาตนกอนตายบคคลท๖เปนพระโสดาบนผสทธานสารเพราะอนทรย ๕ ออนกวาพระโสดาบนผพระธมมานสาร สทธานสารใชศรทธานำาหนามความเชอมนในธรรมทพระพทธองคทรงประกาศไวแลวกาวลงสอรยมรรคจะไดเปนพระโสดาบนในชาตนกอนตายอนทรยออนกวาทานอนๆทงหมดถาหากแยกใหละเอยดไปอก พระอนาคามแยกออกเปน ๕ ประเภท หรอแยกละเอยดกวานนอก แยกพระโสดาบนออกเปน ๓ ประเภท กเพราะอนทรย ๕ ประการแกออนกวากนตามลำาดบ

88 89

๒.๔เปนเครองจำ�แนกปฏปท�ของผปฏบตธรรม ตอไปความสำาคญอยางท ๔ อนทรย ๕ เปนเครองจำาแนกปฏปทาของผปฏบตธรรม ในการปฏบตธรรม ดำาเนนตามทางทพระพทธเจาไดแสดงเอาไวนมปฏปทาอย๔แบบดวยกนแบบท๑ทกขาปฏปทาทนธาภญญาปฏบตลำาบากทงรไดชาแบบท๒ทกขาปฏปทาขปปาภญญาปฏบตลำาบากแตรไดเรวแบบท๓สขาปฏปทาทนธาภญญาปฏบตสะดวกแตรไดชาแบบท๔สขาปฏปทาขปปาภญญา ปฏบตสะดวกทงรไดเรว มปฏปทาในการปฏบตอย ๔ ลกษณะนแหละซงอนทรย๕นเปนตวทใชแบงปฏปทาในองคตตรนกายจตกกนบาตวตถารสตรขอ๑๖๒พระพทธองคตรสวา

ภกษทงหลายปฏปทา๔ประการน ปฏปทา๔ประการอะไรบางคอ ๑.ทกขาปฏปทาทนธาภญญา ๒.ทกขาปฏปทาขปปาภญญา ๓.สขาปฏปทาทนธาภญญา ๔.สขาปฏปทาขปปาภญญา

ทกข�ปฏปท�ทนธ�ภญญ�เปนอยางไร คอบคคลบางคนในโลกนโดยปกตเปนคนมราคะกลายอมเสวยทกขโทมนสทเกดจากราคะเปนประจำาบาง โดยปกตเปนคนมโทสะกลายอมเสวยทกขโทมนสทเกดจากโทสะเปนประจำาบาง โดยปกตเปนคนมโมหะกลายอมเสวยทกขโทมนสทเกดจากโมหะเปนประจำาบางอนทรย๕ประการนของเธอคอสทธนทรย วรยนทรยสตนทรยสมาธนทรยปญญนทรยยอมปรากฏออน เพราะอนทรย ๕ ประการนปรากฏออนเธอจงบรรลคณวเศษเพอความสนอาสวะชา นเรยกวา ทกขาปฏปทาทนธาภญญา

90 91

ทกข�ปฏปท�ขปป�ภญญ�เปนอยางไร คอบคคลบางคนในโลกนโดยปกตเปนคนมราคะกลายอมเสวยทกขโทมนสทเกดจากราคะเปนประจำาบาง โดยปกตเปนคนมโทสะกลายอมเสวยทกขโทมนสทเกดจากโทสะเปนประจำาบางโดยปกตเปนคนมโมหะกลายอมเสวยทกขโทมนสทเกดจากโมหะเปนประจำาบางอนทรย๕ประการนของเธอคอสทธนทรย วรยนทรยสตนทรยสมาธนทรยปญญนทรย ยอมปรากฏแกกลา เพราะอนทรย ๕ ประการนปรากฏแกกลา เธอจงบรรลคณวเศษเพอความสนอาสวะเรว นเรยกวา ทกขาปฏปทาขปปาภญญา

สข�ปฏปท�ทนธ�ภญญ�เปนอยางไร คอบคคลบางคนในโลกนโดยปกตเปนคนไมมราคะกลาจงไมเสวยทกขโทมนสทเกดจากราคะเปนประจำาบางโดยปกตเปนคนไมมโทสะกลาจงไมเสวยทกขโทมนส ทเกดจากโทสะเปนประจำาบาง โดยปกตเปนคนไมมโมหะกลาจงไมเสวยทกขโทมนสทเกดจากโมหะเปนประจำาบางอนทรย ๕ ประการนของเธอ คอ สทธนทรย วรยนทรย สตนทรยสมาธนทรยปญญนทรยยอมปรากฏออนเพราะอนทรย๕ประการนปรากฏออน เธอจงบรรลคณวเศษเพอความสนอาสวะชา นเรยกวาสขาปฏปทาทนธาภญญา

92 93

สข�ปฏปท�ขปป�ภญญ�เปนอยางไร คอ บคคลบางคนในโลกนโดยปกตเปนคนไมมราคะกลา จงไมเสวยทกขโทมนส ทเกดจากราคะเปนประจำาบาง โดยปกตเปนคนไมมโทสะกลาจงไมเสวยทกขโทมนสทเกดจากโทสะเปนประจำาบางโดยปกตเปนคนไมมโมหะกลาจงไมเสวยทกขโทมนสทเกดจากโมหะเปนประจำาบางอนทรย๕ประการนของเธอคอสทธนทรยวรยนทรยสตนทรยสมาธนทรยปญญนทรยยอมปรากฏแกกลาเพราะอนทรย๕ประการนปรากฏแกกลา เธอจงบรรลคณวเศษเพอความสนอาสวะเรว นเรยกวาสขาปฏปทาขปปาภญญา

ภกษทงหลายปฏปทา๔ประการนแล

วตถารสตรท๒จบ

พระสตรนแสดงอนทรย๕เปนตวจำาแนกปฏปทาของผปฏบตธรรมซงมอย๔อยางคอ ทกขาปฏปทาทนธาภญญาปฏบตลำาบากทงรไดชา ทกขาปฏปทาขปปาภญญาปฏบตลำาบากแตรไดเรว สขาปฏปทาทนธาภญญาปฏบตสะดวกแตรไดชา สขาปฏปทาขปปาภญญาปฏบตสะดวกทงรไดเรว

ปฏปทาแยกเปน๔มทงกลมปฏบตลำาบากปฏบตสะดวกรชารเรวปฏบตลำาบากกรชากไดรเรวกไดปฏบตสะดวกรชากไดรเรวกไดก�รรช�หรอรเรวนนวดกนทอนทรยสวนปฏบตลำ�บ�กหรอสะดวกดทกเลส

94 95

ถากเลสราคะเยอะ โทสะเยอะ โมหะเยอะ กเลสมกำาลงแรง มกเลสเยอะเวลาปฏบตธรรมกเหนอยตองบงคบเคยวเขญตวเองมความรสกเปนทกขโทมนสเกดจากกเลสบอยๆมปญหาอยเรอยโทสะเยอะกหงดหงดรำาคาญอยเรอยนเรยกวาปฏบตลำาบาก ทกขโทมนสเกดขนเพราะกเลสของตวเองบอยๆ อยางนคอปฏบตลำาบาก ในการปฏบตลำาบากอาจจะบรรลชากได บรรลเรวกได อยทอนทรยคนปฏบตถงแมจะมกเลสเยอะแตถ�สงสมอนทรยม�กๆอนทรยแกกล�กบรรลเรวได ทงๆ ทกเลสเยอะนแหละ มกเลสและมทกขโทมนสทเกดจากกเลสบอยๆถาอนทรยแกกลากบรรลไว ถาอนทรยออน กบรรลชา อนนปฏบตลำาบากรไดชากมรไดเรวกมปฏปทาท๑และ๒

ตอไปปฏปทาท ๓ และ ๔ ปฏบตสะดวก คำาวาปฏบตสะดวกคอเปนคนไมคอยมกเลส ไมคอยมราคะ ไมคอยมโทสะ ไมคอยมโมหะ แสดงวามกศลเยอะถาพดแบบกลบขาง ไมคอยมราคะ มแตปลอยวาง คดจะออกจากกาม ไมคอยมโทสะเลยมแตเมตตากรณาคดชวยเหลอคนอนไมคอยมโมหะมสตไมหลงลมไมประมาทไมมวเมานกถงความตายอยเสมอผปฏบตทไมคอยมกเลสกม๒กลมบรรลชากม บรรรลเรวกม ดทอนทรย เพราะการทไมคอยมกเลสเกดขนอาจเปนอปนสยใจของคนนนชอบชวยเหลอคนอนบาง ชอบใหทานบาง เปนคนใจดมเมตตาบางหรอชอบทำาสมาธชอบอยเงยบๆฝกสมาธไดฌานขนตางๆกไมคอยมกเลสเกดอนทรย๕แกกลาบรรลเรวอนทรยออนกบรรลชา

อนทรยทง ๕ จงเปนเครองจำาแนกผปฏบตใหเปนผบรรลชาหรอบรรลเรวชาหรอเรวนอยทอนทรย๕แกหรอออนคนมกเลสกลารนแรงบรรลชากมบรรลเรวกมคนมกเลสนอย ไมคอยมกเลสเกดบรรลช�กมบรรลเรวกม การมกเลสมทกขโทมนสมากหรอนอยจงไมใชตววดวาบรรลชาหรอวาบรรลเรว ตววดจรงๆกคออนทรย

96 97

๒.๕ทำ�ใหหยงลงสอมตะนพพ�น ตอไปความสำาคญขอท ๕ อนทรย ๕ กเหมอนธรรมมะหมวดอนๆทเปนชดโพธปกขยธรรมถาเจรญแลวทำาใหมากแลวกหยงลงสอมตะหยงลงสนพพานธรรมหมวดนทำาเอาไวไมเสยหลายสตปฏฐาน๔สมมปปธาน๔อทธบาท๔อนทรย๕พละ๕โพชฌงค๗อรยมรรคมองค๘เจรญแลวกระทำ�ใหม�กแลวทำ�ใหโนมเอยงไปนพพ�น หยงลงสอมตะ ทานทงหลายมโอกาสควรศกษาไว ธรรม๗หมวด๓๗ประการนทำาอนไหนไดกทำาไปเลยทำาแลวหยงลงสอมตะ

บางคนไมไดศกษาเรองนไปทำาแตเรองอน ทำาแตบญอยางโนนอยางนทำาสาธารณประโยชนมากมายไมเขาเรองนสกอยางหนงอยางนนมนกวนเวยนไปไกล ไมหยงลง ไมเอยงมาทางอมตะ ไมเปนไปเพอนพพาน ไมไดเปนไปเพอความสงบอยางแทจรง ฟงคำาสอนของพระพทธเจาไว เราจะไดทำาถก ทำาไดมากหรอไดนอยอนนกแลวแตอยางนอยกไดทำาถกคอยๆเกบสะสมเพมพนไปเรอยๆ

พระสตรชอวาปพพโกฏฐกสตรในสงยตตนกายมหาวารวรรคขอ๕๑๔

ขาพเจาไดสดบมาอยางน สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ ปพพโกฏฐกะ เขตกรงสาวตถณทนนแลพระผมพระภาครบสงเรยกทานพระสารบตรมาตรสวา

สารบตรเธอเชอหรอไมวาสทธนทรยทบคคลเจรญทำาใหมากแลวยอมหยงลงสอมตะ มอมตะเปนทไปในเบองหนา มอมตะเปนทสดวรยนทรย... สตนทรย... สมาธนทรย... ปญญนทรยทบคคลเจรญทำาใหมากแลวยอมหยงลงสอมตะมอมตะเปนทไปในเบองหนามอมตะเปนทสด

98 99

ทานพระสารบตรกราบทลวาขาแตพระองคผเจรญขอนชนเหลาใดไมรไมเหนไมเขาใจมไดทำาใหแจงมไดสมผสดวยปญญาชนเหลานนพงถงความเชอตอผอนในขอนนวา สทธนทรยทบคคลเจรญ ทำาใหมากแลว ยอมหยงลงสอมตะ มอมตะเปนเบองหนา มอมตะเปนทสดวรยนทรย...สตนทรย...สมาธนทรย...ปญญนทรยทบคคลเจรญทำาใหมากแลว ยอมหยงลงสอมตะ มอมตะเปนเบองหนา มอมตะเปนทสดขาแตพระองคผเจรญขอนชนเหลาใดรเหนเขาใจทำาใหแจงสมผสดวยปญญาแลวชนเหลานนยอมไมมความสงสยไมมความแคลงใจในขอนนเลยวา สทธนทรยทบคคลเจรญ ทำาใหมากแลว ยอมหยงลงสอมตะมอมตะเปนเบองหนา มอมตะเปนทสด วรยนทรย... สตนทรย...สมาธนทรย... ปญญนทรยทบคคลเจรญ ทำาใหมากแลว ยอมหยงลงสอมตะมอมตะเปนเบองหนามอมตะเปนทสดกขอนนขาพระองครเหนเขาใจทำาใหแจงสมผสดวยปญญาแลวขาพระองคไมมความสงสยไมมความแคลงใจในขอนนวา สทธนทรยทบคคลเจรญ ทำาใหมากแลวยอมหยงลงสอมตะมอมตะเปนเบองหนามอมตะเปนทสดวรยนทรย...สตนทรย... สมาธนทรย... ปญญนทรยทบคคลเจรญ ทำาใหมากแลวยอมหยงลงสอมตะมอมตะเปนเบองหนามอมตะเปนทสด

พระผมพระภาคตรสวาดละดละสารบตรขอนชนเหลาใดไมรไมเหน ไมเขาใจ มไดทำาใหแจง มไดสมผสดวยปญญา ชนเหลานนพงดำาเนนไปดวยความเชอตอผอนในขอนนวา สทธนทรยทบคคลเจรญทำาใหมากแลว ยอมหยงลงสอมตะ มอมตะเปนเบองหนา มอมตะเปนทสดวรยนทรย...สตนทรย...สมาธนทรย...ปญญนทรยทบคคลเจรญทำาใหมากแลว ยอมหยงลงสอมตะ มอมตะเปนเบองหนา มอมตะเปนทสดขอนชนเหลาใดร เหน เขาใจทำาใหแจง ไดสมผสดวยปญญาชนเหลานนหมดความระแวงสงสยในขอนนวา สทธนทรยทบคคลเจรญทำาใหมากแลว ยอมหยงลงสอมตะ มอมตะเปนเบองหนา มอมตะเปนทสดวรยนทรย...สตนทรย...สมาธนทรย...ปญญนทรยทบคคลเจรญทำาใหมากแลว ยอมหยงลงสอมตะ มอมตะเปนเบองหนา มอมตะเปนทสด

ปพพโกฏฐกสตรท๔จบ

100 101

๓.๑ปญญนทรยเปนยอด ในอนทรย๕นนมอนทรยทสำาคญทเปนเลศเปนยอดกวาอนทรยทงหลายอยคอปญญนทรย เราทงหลายกพอรอยวาถาพดเรองธรรมะในฝายสงขารธรรมะตวทเปนยอดในฝายสงขารคอปญญาไมใชหมายความวามปญญาอยางเดยวแลวจะบรรลธรรมหรอกตองประชมกนทงปญญาศลสมาธนนแหละจงจะหมดกเลสหากพดถงสงทเปนยอดเปนสงสงไปตามลำาดบยอดคอปญญ�

บางคนไดยนวาปญญาเปนยอดกจะเอาแตปญญาเนนแตปญญาอยางเดยวคนไหนไปทำาวดสวดมนตทำาบญกไปดหมนเขาอกอยางนกเลยเถดไปหลกธรรมในชดโพธปกขยธรรมนปญญานเปนเลศทสด

ในสงยตตนกายมหาวรวรรคสาลสตรขอ๕๒๑

๓. เรองทวไปเกยวกบอนทรย

102 103

ขาพเจาไดสดบมาอยางน สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ หมบานพราหมณชอสาลาแควนโกศลณทนนแลพระผมพระภาครบสงเรยกภกษทงหลายมาตรสวา

ภกษทงหลาย สตวดรจฉานเหลาใดเหลาหนง พญาราชสหชาวโลกกลาววาเลศกวาสตวดรจฉานเหลานนเพราะพละกำาลงความเรวความกลาแมฉนใดโพธปกขยธรรมเหลาใดเหลาหนงปญญนทรยบณฑตกลาววาเลศกวาโพธปกขยธรรมเหลานน เพราะเปนไปเพอความตรสรกฉนนนเหมอนกน

โพธปกขยธรรมอะไรบางคอ สทธนทรยเปนโพธปกขยธรรมยอมเปนไปเพอความตรสร วรยนทรยเปนโพธปกขยธรรมยอมเปนไปเพอความตรสร สตนทรยเปนโพธปกขยธรรมยอมเปนไปเพอความตรสร สมาธนทรยเปนโพธปกขยธรรมยอมเปนไปเพอความตรสร ปญญนทรยเปนโพธปกขยธรรมยอมเปนไปเพอความตรสร

ภกษทงหลายสตวดรจฉานเหลาใดเหลาหนงพญาราชสหชาวโลกกลาววาเลศกวาสตวเหลานนเพราะพละกำาลงความเรวความกลาแมฉนใดโพธปกขยธรรมเหลาใดเหลาหนงปญญนทรยบณฑตกลาววาเลศกวาโพธปกขยธรรมเหลานนเพราะเปนไปเพอความตรสรกฉนนนเหมอนกน

สาลสตรท๑จบ

104 105

อนนกลาวถงในบรรดาโพธปกขยธรรมดวยกนในหมวดอนทรย๕มอนทรยทเปนยอดกวาเขาเปนยอดแหงโพธปกขยธรรมหรอยอดแหงอนทรยคอปญญนทรยเหมอนกบทางโลกเขาสมมตกนในบรรดาสตวเดรจฉานสตวเจาปาพญาราชสหเปนเจาปาเพราะวามพละกำาลงมากกวามฝเทาวงเรวกวามความกลากวาสตวอนๆ

ถาพดอกแบบหนงในบรรดาอนทรย๕ประการนอนทรยขออนๆจะมนคงหรอไมมนคงกตองดทปญญนทรยมปญญนทรยเปนปจจยเดนในเรองนเหมอนกนสทธนทรยวรยนทรยสตนทรยสมาธนทรยจะมนคงหรอเปลาตองดวามปญญาหรอเปลา ถาไมมปญญา ถงแมจะมศรทธา ศรทธากไมมนคง เพราะวาไมมสงททำาใหหยงลงอยางลกซง

บางคนมความเพยร มความกลาหาญบากบนมาก หากไมมปญญากจะไมมนคงแมจะเปนคนมสตดมความไมประมาทถาไมมปญญากไมมนคงเปนผมสมาธดมจตตงมนดถาไมมปญญากไมตงมนอยางเมองไทยเราดเหมอนวาผคนมศรทธาเยอะ หากปญญาไมม ศรทธากไมมนคง ไมไดหยงลกลงไปในพระรตนตรย เดยวลอยไปทางโนนลอยไปทางนทงทมเจตนาดรกพระพทธเจารกศาสนาแตปญญาไมมทำาใหศรทธาไมมนคง

ในสงยตตนกายมหาวารวรรคมลลกสตรขอ๕๒๒

106 107

ขาพเจาไดสดบมาอยางน สมยหนงพระผมพระภาคประทบอยณนคมของชาวมลละชออรเวลกปปะแควนมลละณทนนแลพระผมพระภาครบสงเรยกภกษทงหลายมาตรสวาภกษทงหลายอรยญาณยงไมเกดขนแกอรยสาวกเพยงใดอนทรย๔ประการกชอวายงไมตงมนไมหยงลงเพยงนนแตเมอใดอรยญาณเกดขนแกอรยสาวกเมอนนอนทรย๔ประการกชอวายอมตงมนยอมหยงลง

ภกษทงหลาย ยอดของเรอนยอดเขายงไมยกขนเพยงใด กลอนทงหลายกชอวายงไมไดตงยงไมไดใสเพยงนนแตเมอใดยอดของเรอนเขายกขนแลวเมอนนกลอนทงหลายกชอวาไดตงไดใสไวแมฉนใดอรยญาณกฉนนนเหมอนกนยงไมเกดขนแกอรยสาวกเพยงใด อนทรย ๔ประการกชอวายงไมตงมนไมหยงลงเพยงนนแตเมอใดอรยญาณเกดขนแกอรยสาวกเมอนนอนทรย๔ประการกชอวายอมตงมนยอมหยงลง

อนทรย๔ประการอะไรบางคอ ๑.สทธนทรย ๒.วรยนทรย ๓.สตนทรย ๔.สมาธนทรย

ภกษทงหลาย สทธาทเปนไปตามปญญา วรยะทเปนไปตามปญญาสตทเปนไปตามปญญาสมาธทเปนไปตามปญญาของอรยสาวกผมปญญายอมตงมน

มลลกสตรท๒จบ

108 109

พระสตรนกลาวถงถาไมมปญญาไมมอรยญาณไมมญาณทเปนไปเพอระงบดบกเลส ไมมปญญาเหนความเกดดบชำาแรกกเลส ไมมปญญาเหนอรยสจ ไมมปญญนทรย อนทรย๔กไมตงมน ไมมนคงหวนไหวอยเรอย เหมอนบางทานทฮดเปนพกๆบางคราวขยนมากทำาความเพยรเผากเลสบางคราวกขเกยจถกกเลสเผาจนไหมเกรยมไปเลย บางวนมสตด เปนคนไมประมาท บางทกลมตายไปเลยประมาท ลมหลง มวเมา สมาธกไมตองพดถง ไมคอยมเลย จะทำาสมาธกกลวตดสมาธแลวคดหวนไหววนวายไปเรอยอนทรยทง๕ไมมนคงอยางนถ�มปญญ�นนแหละ อนทรยทง ๔ จะตงมน พระพทธองคทรงสรปวา สทธาทเปนไปตามปญญาวรยะทเปนไปตามปญญาสตทเปนไปตามปญญาสมาธทเปนไปตามปญญาของอรยสาวกผมปญญายอมตงมน

ศรทธาวรยะสตสมาธทเปนไปตามปญญาของอรยสาวกนนแหละจงจะตงมนศรทธาตองเปนไปตามปญญาจงจะตงลงมนปญญาเหนความเกดดบชำาแรกกเลสเหนอรยสจมศรทธาเชอมนปญญาตรสรของพระพทธเจาเชอมนในพทธคณธรรมคณสงฆคณและมศลกใหเปนไปตามปญญาจะไดมรากหยงลงวรยะคอความเพยรเพยรละกเลสเพยรเจรญกศลกตองมปญญาประกอบการมสตรกายเวทนาจตธรรมตองประกอบไปดวยปญญาตามปญญาสมาธกเหมอนกนตองเปนไปตามปญญา

110 111

๓.๒ก�รพฒน�อนทรยต�มลำ�ดบ ตอไปอานอกพระสตรหนงกลาวถงการพฒนาหรอการฝกอนทรย๕ไปตามลำาดบอาศยศรทธานำามาเมอมศรทธาจะมความเพยรมสตมสมาธจนมปญญาได

ในสงยตตนกายมหาวราวรรคอาปณสตรขอ๕๒๐

ขาพเจาไดสดบมาอยางน สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ นคมของชาวองคะชออาปณะ แควนองคะณ ทนนแล พระผมพระภาครบสงเรยกทานพระสารบตรมาตรสวาสารบตรอรยสาวกใดมศรทธามนคงเลอมใสยงในตถาคต อรยสาวกนนไมพงสงสยหรอเคลอบแคลงในตถาคตหรอในคำาสอนของตถาคต

112 113

ทานพระสารบตรกราบทลวา ขาแตพระองคผเจรญ พระอรยสาวกใดมศรทธามนคงเลอมใสอยางยงในพระตถาคตพระอรยสาวกนนไมพงสงสยหรอเคลอบแคลงในพระตถาคตหรอในคำาสอนของพระตถาคต

อนง พระอรยสาวกผมศรทธาพงหวงไดวา จกเปนผปรารภความเพยร เพอละอกศลธรรม เขาถงกศลธรรมมความเขมแขง มความบากบนมนคงไมทอดธระในกศลธรรมอยกวรยะของพระอรยสาวกนนพงจดเปนวรยนทรย

อนง พระอรยสาวกผมศรทธา ปรารภความเพยร พงหวงไดวาจกเปนผมสตประกอบดวยสตปญญาเปนเครองรกษาตนอยางยงระลกนกถงสงททำาคำาทไดพดไวนานบางกสตของพระอรยสาวกนนพงจดเปนสตนทรย

อนงพระอรยสาวกผมศรทธาปรารภความเพยรมสตมนคงพงหวงไดวาจกทำานพพานใหเปนอารมณไดสมาธไดเอกคคตาจตกสมาธของพระอรยสาวกนนพงจดเปนสมาธนทรย

114 115

อนงพระอรยสาวกผมศรทธาปรารภความเพยรมสตมนคงมจตตงมน พงหวงไดวา จกรชดวา สงสารมทสดและเบองตนกำาหนดรไมไดเบองตนและทสดไมปรากฏแกเหลาสตวผมอวชชาปดกนมตณหาผกไว แลนไป ทองเทยวไป สวนความดบกองแหงความมดคออวชชาไมใหเหลอดวยวราคะ นเปนทางอนสงบ นเปนทางอนประณต คอความระงบสงขารทงปวง ความสละคนอปธทงปวง ความสนตณหาความสนกำาหนด ความดบ นพพาน กปญญาของพระอรยสาวกนนพงจดเปนปญญนทรย

ขาแตพระองคผเจรญพระอรยสาวกผมศรทธานนพยายามอยางนครนพยายามแลวระลกอยางนครนระลกแลวตงมนอยางนครนตงมนแลวรชดอยางนครนรชดแลวยอมเชอมนอยางนวานแลคอธรรมทเราไดฟงมากอนบดนเราถกตองดวยนามกายนนอยและเหนแจงแทงตลอดดวยปญญากศรทธาของพระอรยสาวกนนพงจดเปนสทธนทรย

พระผมพระภาคตรสวาดละดละสารบตรอรยสาวกใดมศรทธามนคง เลอมใสอยางยงในตถาคต อรยสาวกนนไมพงสงสยหรอเคลอบแคลงในตถาคตหรอในคำาสอนของตถาคตดวยวาอรยสาวกผมศรทธาพงหวงไดวาจกเปนผปรารภความเพยรเพอละอกศลธรรมเพอใหกศลธรรมเกด มความเขมแขง มความบากบน มนคง ไมทอดธระในกศลธรรมทงหลายอยกวรยะของอรยสาวกนนพงจดเปนวรยนทรย

116 117

อนงอรยสาวกผมศรทธาปรารภความเพยรพงหวงไดวาจกเปนผมสต ประกอบดวยสตปญญาเปนเครองรกษาตนอยางยง ระลกนกถงสงททำาคำาทไดพดไวนานบางกสตของอรยสาวกนนพงจดเปนสตนทรย

อนงอรยสาวกผมศรทธาปรารภความเพยรมสตมนคงพงหวงไดวาจกยดนพพานใหเปนอารมณไดสมาธไดเอกคคตาจตกสมาธของอรยสาวกนนพงจดเปนสมาธนทรย

อนง อรยสาวกผมศรทธา ปรารภความเพยร มสตมนคง มจตตงมนพงหวงไดวา จกรชดวา สงสารมทสดและเบองตนกำาหนดรไมไดเบองตนและทสดไมปรากฏแกเหลาสตวผมอวชชาปดกน มตณหาผกไวแลนไปทองเทยวไปสวนความดบกองแหงความมดคออวชชาไมใหเหลอดวยวราคะนเปนทางอนสงบนเปนทางอนประณตคอความระงบสงขารทงปวง ความสละคนอปธทงปวง ความสนตณหา ความสนกำาหนดความดบนพพานกปญญาของอรยสาวกนนพงจดเปนปญญนทรย

สารบตร อรยสาวกผมศรทธานนพยายามอยางน ครนพยายามแลวระลกอยางนครนระลกแลวตงมนอยางนครนตงมนแลวรชดอยางนครนร ชดแลวยอมเชอมนอยางนวา นแลคอธรรมทเราไดฟงมากอนบดนเราถกตองดวยนามกายนนอย และเหนแจงแทงตลอดดวยปญญากศรทธาของอรยสาวกนนพงจดเปนสทธนทรย

อาปณสตรท๑๐จบ

118 119

ตามพระสตรนตอนแรกอาศยศรทธาเชอมนปญญาตรสรของพระพทธเจาไมเคลอบแคลงสงสยในคำาสอนของพระองค มาทำาความเพยรไปตามลำาดบจนกระทงมปญญาเขาถงไดสมผสกบธรรมะธรรมะทเหนนกคอธรรมะทเคยฟงและเชอม�กอนนนแหละแตวาบดนถกตองธรรมะนนดวยนามกาย เหนแจงชดดวยปญญา

เคยฟงมาแลววาสงขารทงหลายทงปวงไมเทยงไมมสงขารใดๆสกนดหนงทจะมนคง สงทงหลายไมใชอตตาตวตน โลกเตมไปดวยทกข นพพานเปนบรมสขปฏบตตามอรยมรรคมองค๘จะทำาใหถงนพพานเคยฟงมาฟงมาแลวกเชอมนในคำาสอนนทำาความเพยรฝกมาเรอยๆกเหนชดสทธนทรยของอรยสาวกทำาใหเกดผลเรยงมาตามลำาดบอยางน

อธบายไปตามลำาดบวาอรยสาวกมศรทธามนคงแลวไมสงสยในพระตถาคตหรอคำาสอนของพระตถาคตกเปนไปไดวาจะเปนผปรารภความเพยรเพอละอกศลธรรมเพอทำากศลธรรมใหถงพรอมตามคำาสอนของพระพทธเจามกำาลงเขมแขงมความบากบนมนคงไมทอดธระในอกศลธรรมทงหลายสงใดควรละสงใดควรเจรญพระพทธองคทรงแสดงไวเมอมศรทธากทำาตามเรมจากศรทธาไมเคลอบแคลงสงสยในพระพทธเจาและในคำาสอนของพระองค เชอมนวาเปนอยางนนแนนอน ไมผดจากทพระองคทรงสอนความเชอมนเปนสทธนทรย จะทำาใหมความเพยร ความเพยรนเปนวรยนทรย

120 121

พอมความเพยรแลวเปนอยางไรถาปรารภความเพยรเอาจรงเอาจงบากบนมงไปขางหนาไมทอถอยสงใดควรละกพยายามเพอละสงใดควรเจรญกพยายามเพอเจรญ กเปนไปไดวาจะเปนผมสต ประกอบดวยสตปญญาเปนเครองรกษาตนอยางยงระลกนกถงสงททำาคำาทไดพดไวนานบางผมความเพยรพยายามละอกศลเจรญกศลจะเปนคนทมสตไมมวเมาไมประมาท รจกพจารณาอะไรอยางรอบคอบมความรตวอยเสมอสตปญญาอยางนกจะคอยรกษาจต คอยดแลใหดำาเนนไปตามทางสนพพานได พดอะไร ทำาอะไร กมความรตวอยเสมอ ไมเลนเลอ ไมปลอยใจเลอนลอยอยางนเปนสตนทรย

เมอมศรทธาปรารภความเพยรสตตงไวมนคงกเปนไปไดวาจะเปนผมสมาธจกยดนพพานใหเปนอารมณ ไดสมาธ ไดเอกคคตาจต เมอเชอมนในคำาสอนของพระพทธเจากไมไปทางโลกสงขารมแตพยายามเพอละความเหนผดและความยดมนถอมน เหนโทษในสงขาร เจรญมรรค จตโนมเอยงไปนพพาน กเปนไปไดทจะยดนพพานเปนอารมณ ไดสมาธ ไดเอกคตาจต จตมนพพานเปนอารมณอนเลศเปนอารมณสำาคญ ไมวอกแวก ไมสนไหว ไมคลอนแคลนไปทางสงขาร นเรยกวาสม�ธนทรย

122 123

เมอมสมาธนทรยกหวงไดวาจะมปญญารชดไดวา ชวตเปนทกข เวยนวายตายเกดมายาวนานเบองตนของสงสารไมปรากฏจดกำาเนดของการเวยนวายตายเกดนหาไมไดเกดแกเจบตายวนเวยนมานานแสนนานสำาหรบผมอวชชาบงตามตณหาผกไวจะหาจดสนสดไมไดทองเทยววนเวยนไปอยางนนไมจบสนตายแลวเกดเกดแลวตายตายแลวเกดใหมอกอยางนนตลอดไปเมอมศรทธามาทำาความเพยรเจรญอรยมรรคต�มทพระพทธองคทรงแสดงไวนนแหละทำ�ใหเกดวชช�ขน คว�มมดคออวชช�ห�ยไป นเปนทางททำาใหถงนพพาน ถงความสงบอยางแทจรงเปนทางใหถงนพพานความรนเปนปญญนทรย

การปฏบตเรยงไปตามลำาดบอนทรย ๕ อยางน อรยสาวกผมศรทธานนพยายามอยางน ครนพยายามแลวระลกอยางน ครนระลกแลวตงมนอยางน ครนตงมนแลวรชดอยางน ครนรชดแลวยอมเชอมนอยางนวานแลคอธรรมทเราไดฟงมากอนบดนเราถกตองดวยนามกายนนอย และเหนแจงแทงตลอดดวยปญญากศรทธาของอรยสาวกนนพงจดเปนสทธนทรย อยางนศรทธาของอรยสาวกนกทำาหนาทจนสมบรณแลว ไดรตาม ไดเหนตาม เปนพยานการตรสรของพระอรหนตสมมาสมพทธเจา

บรรยายมากพอสมควรแกเวลาแลวนะครบอนโมทนาทกทาน

124 125

ขอนอบนอมตอพระรตนตรยสวสดครบทานผสนใจในธรรมะทกทาน

วนนบรรยายโพธปกขยธรรมตอนท๑๒นะครบบรรยายหวขอเรองอนทรย๕ตอนท๓สำาหรบเรองอนทรย๕กไดพดไปแลว๒ตอนดวยกนพดถงความหมายของอนทรย ๕ สทธนทรย วรยนทรย สตนทรย สมาธนทรย และปญญนทรย มลกษณะเปนอยางไรเหนไดชดในธรรมะหมวดไหนเปนเจาการในธรรมหมวดไหน

และเรองความสำาคญของอนทรย ๕พระพทธองคทรงรแจงชดอนทรย ๕จงปฏญญาตนวาเปนพระพทธเจา การรความเกดความดบ อบายเปนเครองสลดออกจากอนทรย๕ทำาใหเปนพระอรยเจาอนทรย๕เปนเครองจำาแนกปฏปทาของผปฏบตธรรมผปฏบตธรรมบรรลเรวกมบรรลชากมคนทบรรลเรวกเพราะมอนทรยแกกลาสวนคนทอนทรยออนกบรรลชา

อนทรย ๕ ตอนท ๓ และ พละ ๕บรรยายวนท๑๐เมษายน๒๕๕๕

126 127

ในคราวทแลวพดถงประเดนท ๓ กคอเรองทวๆ ไป วนนจะพดตออกเลกนอยจนจบเรองอนทรยและพดเรองพละ๕ตอซงเรองพละ๕พดนดเดยวกจบแลวเพราะเหมอนกนกบอนทรย๕เพยงแตลกษณะอาการแตกตางกนบางเลกนอยเพราะมกำาลงเพมขน

สำาหรบเรองทวไปเกยวกบเรองอนทรย๕ผมไดพดไปแลวเรองทหนงคอปญญาเปนสงทสงสดในบรรดาอนทรยทงหา ถามปญญาแลว ศรทธา วรยะ สตสมาธจะมนคงถาไมมปญญาศรทธาเปนตนจะไมมนคงถาศรทธาไมมปญญามาประกอบกหวนไหวไปเรองนนเรองนไดความเพยรทไมมปญญาประกอบกอาจจะเพยนไปเลยกไดเพยนไปทำาอยางอนแทนไปการละกเลสเจรญกศลมปญญาเขาไปประกอบทำาใหศรทธาทมนคงวรยะทมนคงสตทมนคงและกสมาธทมนคง

เรองทสองคอการปฏบตไปตามลำาดบโดยเอาอาศยศรทธ�นำ�ไปสปญญ�ผทมสทธนทรยเชอมนปญญาตรสรของพระพทธเจากเปนไปไดวาจะมความเพยรเมอมความเพยรกเปนไปไดวาจะมสตผมสตตอเนองกนอยเสมอกเปนไปไดวาจะมสมาธผมสมาธจตตงมนสะอาดผดผองกเปนไปไดวาจะมปญญาพอมปญญาแลวกยอมรเหนวาสงทรเหนนน เปนทเคยไดฟงมาแตเดมแลว เปนสงเดยวกนเพยงแตตอนแรกอาศยความเชอตอมากไดสมผสดวยปญญาอนนศรทธานำาไปสปญญา

128 129

๓.๓ก�รแสดงอนทรยไมครบ๕ วนนจะพดในเรองทวไปตอจากคราวทแลวอนทรยทง๕นบางครงกลาวไมครบทง ๕ กได เอาขอทสำาคญมาพดถอวาใชไดแลวคออาจจะกลาวอนทรย๑อนทรย ๒ อนทรย ๓ อนทรย ๔ กได เวลาทานทงหลายไปอานในพระสตรบางพระสตรกลาวถงแคบางขอ เวลากลาวถงอนทรย๔อนทรยอะไรบางอนทรย๓อนทรยอะไรบาง อนทรย ๒ อนทรยอะไร จนกระทงอนทรย ๑ อนทรยอะไรครบถวนมอนทรย๕สทธนทรยวรยนทรยสตนทรยสมาธนทรยและปญญนทรยถากลาวในแบบอน ลดจำานวนลงกวานน กลาวเปน ๔ จะกลาวอนทรยอะไรบางกลาวเปน๓จะกลาวอนทรยอะไรบางกลาวเปน๒กลาวเปน๑จะกลาวอนทรยอะไรบางจงจะถกตองถอวาครบหรอเพยงพอสำาหรบการตรสร

จะยกพระสตรทแสดงอนทรย๔มากอน

ในสงยตตนกายมหาวารวรรคตตยปพพารามสตรขอ๕๑๗

130 131

พระผมพระภาคตรสวา ภกษทงหลาย ภกษขณาสพพยากรณอรหตตผลวา เรารชดวา ชาตสนแลว อยจบพรหมจรรยแลว ทำากจทควรทำาเสรจแลวไมมกจอนเพอความเปนอยางนอกตอไปเพราะอนทรยเทาไรทภกษขณาสพเจรญทำาใหมากแลว

ภกษทงหลายทลตอบวา ขาแตพระองคผ เจรญ ธรรมของขาพระองคทงหลายมพระผมพระภาคเปนหลก มพระผมพระภาคเปนผนำามพระผมพระภาคเปนทพงขาแตพระองคผเจรญขอประทานวโรกาส เฉพาะพระผมพระภาคเทานน จะทรงอธบายเนอความแหงพระภาษตนนใหแจมแจงได ภกษทงหลายฟงตอจากพระผมพระภาคแลวจกทรงจำาไว

พระผมพระภาคตรสวา ภกษทงหลาย ภกษขณาสพพยากรณอรหตตผลวา เรารชดวา ชาตสนแลว อยจบพรหมจรรยแลว ทำากจทควรทำาเสรจแลวไมมกจอนเพอความเปนอยางนอกตอไปเพราะอนทรย๔ประการทภกษขณาสพเจรญทำาใหมากแลว อนทรย๔ประการอะไรบางคอ ๑.วรยนทรย ๒.สตนทรย ๓.สมาธนทรย ๔.ปญญนทรย

ภกษขณาสพพยากรณอรหตผลวาเรารชดวาชาตสนแลวอยจบพรหมจรรยแลว ทำากจทควรทำาเสรจแลว ไมมกจอนเพอความเปนอยางนอกตอไปเพราะอนทรย๔ประการนทภกษขณาสพเจรญทำาใหมากแลว

ตตยปพพารามสตรท๗จบ

132 133

พระสตรนกลาวแค ๔ เวนศรทธาไว วรยนทรย สตนทรย สมาธนทรยปญญนทรยเจรญและกระทำาใหมากกสามารถพยากรณอรหตผลโพธปกขยธรรมนผททำาไดเตมทบรบรณคอพระอรหนต สวนพระอรยะบคคลระดบอนๆ จะบอกวาอนทรยเตมบรบรณแลวไมได ยงไมเตมไมบรบรณ มแลวบางสวน เหมอนกบอรยมรรคมองค๘ผทมเตมทบรบรณคอพระอรหนตสวนพระอรยบคคลระดบอนๆมเหมอนกนแตยงไมเตมบรบรณ มบางสวน สวนพวกปถชนกไมตองหวง ไมมเลยหรอมบางเลกๆนอยๆบางประเดนเทานนในดานอนทรยกทำานองเดยวกนถาทำาเตมทบรบรณเจรญและกระทำาใหมากอยางบรบรณเตมทกเปนพระอรหนตถาไมเตมทกเปนพระอรยบคคลระดบอนๆถาพอมบางเลกๆนอยๆกเปนกลยาณปถชนถาไมมเลยยงมดบอดอยกเปนอนธพาลปถชน

เมอกกลาวถงอนทรย๔ประการพดแค๔กถอวาใชไดแลวตอไปจะกลาวถงวธพดในแบบอนทรย๓ประการ

ในสงยตตนกายมหาวารวรรคปณโฑลภารทวาชสตรขอ๕๑๙

ขาพเจาไดสดบมาอยางนสมยหนงพระผมพระภาคประทบอยณโฆสตารามเขตกรงโกสมพสมยนนทานพระปณโฑลภารทวาชะไดพยากรณอรหตตผลวาเรารชดวาชาตสนแลวอยจบพรหมจรรยแลวทำากจทควรทำาเสรจแลวไมมกจอนเพอความเปนอยางนอกตอไป

ครงนน ภกษจำานวนมากเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบถวายอภวาท แลวนงณ ทสมควร ไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวาขาแตพระองคผเจรญทานพระปณโฑลภารทวาชะพยากรณอรหตตผลวา เรารชดวา ชาตสนแลว อยจบพรหมจรรยแลว ทำากจทควรทำาเสรจแลวไมมกจอนเพอความเปนอยางนอกตอไปทานพระปณโฑลภารทวาชะเหนอำานาจประโยชนอะไร จงพยากรณอรหตตผลวา เรารชดวา ชาตสนแลวอยจบพรหมจรรยแลวทำากจทควรทำาเสรจแลวไมมกจอนเพอความเปนอยางนอกตอไป

134 135

พระผมพระภาคตรสวาภกษทงหลายภกษปณโฑลภารทวาชะพยากรณอรหตตผลวาเรารชดวาชาตสนแลวอยจบพรหมจรรยแลวทำากจทควรทำาเสรจแลว ไมมกจอนเพอความเปนอยางนอกตอไป เพราะอนทรย๓ประการทภกษปณโฑลภารทวาชะเจรญทำาใหมากแลว

อนทรย๓ประการอะไรบางคอ ๑.สทธนทรย ๒.สมาธนทรย ๓.ปญญนทรย

ภกษปณโฑลภารทวาชะพยากรณอรหตตผลวาเรารชดวาชาตสนแลวอยจบพรหมจรรยแลวทำากจทควรทำาเสรจแลวไมมกจอนเพอความเปนอยางนอกตอไป เพราะอนทรย ๓ ประการนทภกษปณโฑลภารทวาชะเจรญทำาใหมากแลว

อนทรย๓ประการนมอะไรเปนทสด คอมความสนไปเปนทสด อะไรมความสนไปเปนทสด คอชาตชราและมรณะมความสนไปเปนทสด

ภกษปณโฑลภารทวาชะพจารณาเหนวาชาตชราและมรณะสนไปจงพยากรณอรหตตผลวาเรารชดวาชาตสนแลวอยจบพรหมจรรยแลวทำากจทควรทำาเสรจแลวไมมกจอนเพอความเปนอยางนอกตอไป

ปณโฑลภารทวาชสตรท๙จบ

136 137

พระสตรนกลาวแค๓ทานทำาบรบรณในอนทรย๓ประการกเปนพระอรหนตพดแค๓คอสตนทรยสมาธนทรยปญญนทรยเวนสทธนทรยกบวรยนทรยจะพดแค๓กไดแตตองพดใหถกไมใชเอาขอไหนมาพดกไดสลบไปสลบมาอยางนนใชไมไดแสดงวาไมรจรงสวนผรจรงทานจะพดเทาไรกไดถา๔กตองพดใหถกนะ วรยนทรย สตนทรย สมาธนทรย ปญญนทรย ถาพด ๓ สตนทรยสมาธนทรยและปญญนทรย

พดแค๒อนทรยกมเหมอนกนอนนในกรณตองการพดแบบไมครบจำานวน

ขอ๕๑๖ทตยปพพารามสตร

พระผมพระภาคตรสวา ภกษทงหลาย ภกษขณาสพพยากรณอรหตผลวาเรารชดวาชาตสนแลวอยจบพรหมจรรยแลวทำากจทควรทำาเสรจแลวไมมกจอนเพอความเปนอยางนอกตอไปเพราะอนทรยเทาไรทภกษขณาสพเจรญทำาใหมากแลว

ภกษทงหลายทลตอบวา ขาแตพระองคผเจรญ ธรรมของขาพระองคทงหลายมพระผมพระภาคเปนหลกมพระผมพระภาคเปนผนำามพระผมพระภาคเปนทพง ขาแตพระองคผเจรญ ขอประทานวโรกาสเฉพาะพระผมพระภาคเทานน จะทรงอธบายเนอความแหงพระภาษตนนใหแจมแจงไดภกษทงหลายฟงตอจากพระผมพระภาคแลวจกทรงจำาไว

พระผมพระภาคตรสวา ภกษทงหลาย ภกษขณาสพพยากรณอรหตผลวาเรารชดวาชาตสนแลวอยจบพรหมจรรยแลวทำากจทควรทำาเสรจแลวไมมกจอนเพอความเปนอยางนอกตอไปเพราะอนทรย๒ประการทภกษขณาสพเจรญทำาใหมากแลว

138 139

อนทรย๒ประการอะไรบางคอ ๑.ปญญาทเปนอรยะ ๒.วมตตทเปนอรยะ ปญญาทเปนอรยะเปนปญญนทรย วมตตทเปนอรยะเปนสมาธนทรย

ภกษขณาสพพยากรณอรหตตผลวาเรารชดวาชาตสนแลวอยจบพรหมจรรยแลว ทำากจทควรทำาเสรจแลว ไมมกจอนเพอความเปนอยางนอกตอไปเพราะอนทรย๒ประการนทภกษขณาสพเจรญทำาใหมากแลว

ทตยปพพารามสตรท๖จบ

พระสตรนกลาวถงอนทรย๒ประการคอสม�ธนทรยกบปญญนทรย ในการปฏบตธรรมเราจะพดกอยางกไดพดขอใหถกตองกเปนทรกนแลวเขาใจกนได คำาวากได ไมใชหมายความวาขอไหนกได ตองใหถกดวย แบบ๒ ตองพดวาสมาธนทรยกบปญญนทรยจะไปพดวาอนทรย๒คอสทธนทรยกบปญญนทรยหรอสทธนทรยกบวรยนทรยอยางนไมได

แบบหนงอนทรยกไดเราทงหลายคงทราบดอยแลวกคอปญญนทรยนนเองผททำาปญญนทรยจนบรบรณกสามารถพยากรณอรหตผลได

ขอ๕๑๕ปฐมปพพารามสตร

140 141

ขาพเจาไดสดบมาอยางน สมยหนงพระผมพระภาคประทบอยณปราสาทของนางวสาขามคารมาตาในบพพารามเขตกรงสาวตถณทนนแลพระผมพระภาครบสงเรยกภกษทงหลายมาตรสถามวา ภกษทงหลาย ภกษขณาสพพยากรณอรหตตผลวา เรารชดวา ชาตสนแลว อยจบพรหมจรรยแลวทำากจทควรทำาเสรจแลวไมมกจอนเพอความเปนอยางนอกตอไปเพราะอนทรยเทาไรทภกษขณาสพเจรญทำาใหมากแลว

ภกษทงหลายทลตอบวา ขาแตพระองคผเจรญ ธรรมของขาพระองคทงหลายมพระผมพระภาคเปนหลกมพระผมพระภาคเปนผนำามพระผมพระภาคเปนทพง ขาแตพระองคผเจรญ ขอประทานวโรกาสเฉพาะพระผมพระภาคเทานน จะทรงอธบายเนอความแหงพระภาษตนนใหแจมแจงไดภกษทงหลายฟงตอจากพระผมพระภาคแลวจกทรงจำาไว

พระผมพระภาคตรสวา ภกษทงหลาย ภกษขณาสพพยากรณอรหตตผลวา เรารชดวา ชาตสนแลว อยจบพรหมจรรยแลว ทำากจทควรทำาเสรจแลวไมมกจอนเพอความเปนอยางนอกตอไปเพราะอนทรยอยางหนงทภกษขณาสพเจรญทำาใหมากแลว

อนทรยอยางหนงคออะไร คอปญญนทรยศรทธาทเปนไปตามปญญาวรยะทเปนไปตามปญญาสตทเปนไปตามปญญาสมาธทเปนไปตามปญญาของอรยสาวกผมปญญายอมตงมน

ภกษขณาสพพยากรณอรหตตผลวา เรารชดวา ชาตสนแลวอยจบพรหมจรรยแลวทำากจทควรทำาเสรจแลวไมมกจอนเพอความเปนอยางนอกตอไป เพราะอนทรยอยางหนงนทภกษขณาสพเจรญ ทำาใหมากแลว

ปฐมปพพารามสตรท๕จบ

142 143

พดแบบอนทรยขอเดยววาอนทรยอยางเดยวทเจรญและกระทำาใหมากทำาจนเตมทแลวไดเปนอรหนตคอปญญนทรยแบบ๒สมาธนทรยกบปญญนทรยแบบ ๓ สตนทรย สมาธนทรย และปญญนทรย แบบ ๔ วรยนทรย สตนทรยสมาธนทรยและปญญนทรยอนทรย๕พดเตมครบถวนทงหมดทกคนตองทำาเตมทงหมด เพยงแตเวลาพดออกมาเปนคำาสอสารกนสามารถพดกอนทรยกได ถาพด๑ตองพดอยางนถาพด๒ตองพดอยางนถาพด๓ตองพดอยางนถาพด๔ตองพดอยางนถาพด๕กพดครบเลยอยางนนะ

144 145

๓.๔ตงอยในคว�มไมประม�ทจงเจรญอนทรยไดด ตอไปจะกลาวเรองทวไปอกเรองหนงคออนทรยทง๕นนผทจะเจรญไดดและทำาไดเตมทคอผทตงอยในธรรมอยางหนง คอความไมประมาท ผไมประมาทอยอยางมสตเสมอ ไมหลงลม ไมมวเมาลมหลง จงจะเจรญไดด เจรญไดเตมท กเหมอนกบธรรมหมวดอนๆทวไปอนทรย๕นเปนธรรมฝายดฝายกศลทจะชำาระลางจตใหหมดจดจากกเลสไดดานรางกายเรากมนำาสำาหรบชำาระลางสงสกปรกถาภายในไมดรางกายมพษกมยาถายทานลงไปถายพษออก

สวนในดานจต สงไมดต างๆ กตองมยาสำาหรบถายออกเหมอนกนพระพทธเจาเปรยบเหมอนหมอผฉลาดเอายาถายมาใหย�ถ�ยหรอย�สำ�รอกย�ล�งพษอะไรคออรยมรรคมองค๘กลมธรรมในหมวดโพธปกขยธรรมนนแหละซงการจะฝกฝนพฒนาขนมาไดกอาศยความไมประมาทความมสตความไมหลงลมไมมวเมาในชวต ไมมวเมาในความเปนหนมสาว เหนคณคาของเวลา จงจะปฏบตได

ในสงยตตนกายมหาวารวรรคขอ๕๒๖ปตฏฐตสตรพระผมพระภาคตรสวา

ภกษทงหลายอนทรย๕ประการเปนอนภกษผตงอยในธรรมอนเปนเอกเจรญอบรมดแลว ธรรมอนเปนเอกคออะไร คอความไมประมาท ความไมประมาทเปนอยางไร คอ ภกษในธรรมวนยนยอมรกษาจตในธรรมทงหลายทงทเปนอาสวะและทเปนไปพรอมกบอาสวะ เมอเธอรกษาจตในธรรมทงหลายทงทเปนอาสวะและทเปนไปพรอมกบอาสวะ สทธนทรยกด วรยนทรยกด สตนทรยกด สมาธนทรยกด ปญญนทรยกด ยอมถงความเจรญเตมท

ภกษทงหลายอนทรย๕ประการเปนอนภกษผตงอยในธรรมอนเปนเอกเจรญอบรมดแลวแมอยางนแล

ปตฏฐตสตรท๖จบ

146 147

สำาหรบผทจะเจรญอนทรยทง ๕ ใหเตมทบรบรณตองเปนผตงอยในธรรมอนเอกคอความไมประมาทมสตรกษาจตอยเสมอถาไมรกษาจตโพธปกขยธรรมเจรญไมไดจตเลอนลอยหลงไปยนดไปยนรายถกกเลสเขามาครอบงำาอยางนนฝกจตไมได สภาวะทคมครองรกษาจตคอความไมประมาทความมสตอยเสมอ รกษาจตเอาไว รกษาจตคมครองจต แลวฝกจตใหมธรรมะฝายด ฝกโพธปกขยธรรมขนมาได ถาประมาทไมรกษาจต ปลอยจตไปตามรปเสยงกลนรส สมผสไมมสตเฝาสงเกตจตตนกไมอาจฝกจตได

ผทรกษาจตไดดมความตงมนไมยนดไมยนรายคอพระอนาคามเปนผทมสมาธบรบรณเมอมสมาธบรบรณเชนนนแลวรกษาจตไดดอยางนนแลวฝกปญญาตอไป กจะไดเปนพระอรหนต มปญญาสมบรณเตมท สวนเราทงหลายกทำาแบบเดยวกนคอมสตรกษาจตทำาใหจตมสมาธตงมนแลวฝกพจารณาธรรมใหเกดปญญาเพยงแตรกษาไดนอยหนอย ถาไมรกษาเลยคงไมได จะเกดความยนดยนรายและกเลสทวมทบอยบอยๆตองฝกใหเปนผใชชวตอยางมสตสมปชญญะเปนผอยดวยความไมประมาท อยางนพดถงการเจรญอนทรย ๕ ใหประสบความสำาเรจ ทำาใหเตมทบรบรณตองตงอยในความไมประมาทมสตรกษาจตอยเสมอ

๓.๕อนทรยไมเกดนอกพทธศ�สน� ตอไปเรองสดทายคอเรองอนทรย๕ประการนไมเกดนอกพทธศาสนามเฉพาะในสมยทมพระพทธเจามาตรสรเทานนเรมจากอนทรยขอแรกคอสทธนทรยเชอมนปญญาตรสรของพระพทธเจา ถาไมมพระพทธเจามาตรสรกจะไมมอนทรยทง๕เลย

ในสงยตตนกายมหาวารวรรคขอ๕๒๙ปฐมอปปาทสตร

เรองเกดขนทกรงสาวตถ พระผมพระภาคตรสวา ภกษทงหลาย อนทรย ๕ ประการนทบคคลเจรญทำาใหมากแลวทยงไมเกดยอมเกดขนเวนความอบตขนของพระตถาคตอรหนตสมมาสมพทธเจายอมไมเกดขน

148 149

อนทรย๕ประก�รอะไรบางคอ ๑.สทธนทรย ๒.วรยนทรย ๓.สตนทรย ๔.สมาธนทรย ๕.ปญญนทรย

อนทรย ๕ ประการนทบคคลเจรญ ทำาใหมากแลว ทยงไมเกดยอมเกดขน เวนความอบตขนของพระตถาคตอรหนตสมมาสมพทธเจายอมไมเกดขน

ปฐมอปปาทสตรท๙จบ

พระสตรนกกลาวถงอนทรย๕ประการทบคคลเจรญแลวและทำาใหมากๆทำาใหบอยๆทยงไมเกดกจะเกดขนทยงไมมกจะมขน ไมใชนงรอใหม ไมใชมนจะเกดเองเพราะอนทรยนนเปนสงขารธรรมตองมเหตมเงอนไขพรอมจงจะเกดขนตองรเทคนควธทถกตองในการกระทำาพอรแลวตองเจรญและทำ�ใหม�กๆทำ�ใหบอยๆสงทไมมกจะมขนและจะเกดนอกพทธศ�สน�กเปนไปไมได เพร�ะไมมผสอน ไมมผบอกเหตทถกตอง ฉะนนในยคน เราทงหลายสามารถทำาใหเกดไดเพราะมพระพทธเจาตรสรไดตรสบอกวธการฝกไวโดยละเอยดถาเจรญและกระทำาใหมากๆ สงทยงไมมกจะมขนได ถารอไปนานไป หมดศาสนาของพระพทธองคกหมดสทธแลวตองรอพระพทธเจาองคตอไปคงตองเวยนวายตายเกดระหกระเหนไปอกยาวนาน ตองรบทำาในตอนทมศาสนาของพระพทธเจาอย ถาเจรญและทำาใหมากทำาใหอนทรยทง๕มาประชมรวมกนเปนพระอรยเจาระดบใดระดบหนงหรอทำาใหบรบรณจนเปนพระอรหนตกไดอกพระสตรหนงกคลายๆกน

ขอ๕๓๐ทตยอปปาทสตร

150 151

พระผมพระภาคตรสวา ภกษทงหลาย อนทรย ๕ ประการนทบคคลเจรญทำาใหมากแลวทยงไมเกดยอมเกดขนเวนวนยของพระสคตยอมไมเกดขน อนทรย๕ประการอะไรบางคอ ๑.สทธนทรย ๒.วรยนทรย ๓.สตนทรย ๔.สมาธนทรย ๕.ปญญนทรย

อนทรย ๕ ประการนทบคคลเจรญ ทำาใหมากแลว ทยงไมเกดยอมเกดขนเวนวนยของพระสคตยอมไมเกดขน

ทตยอปปาทสตรท๑๐จบ

นอกจากวนยของพระสคต คอขอปฏบตทพระพทธเจาบญญตเอาไวเพอขดเกลากเลสไมมทอนแลวคำาสอนอนๆมขอปฏบตใหเราเปนคนดอยางนนอยางนแตทำาลายกเลสไมได ถอนกเลสไมขนมเฉพ�ะวนยของพระพทธเจ� หลกการทพระพทธเจาทรงบญญตเอาไวนแหละทปฏบตตามแลวจะมโพธปกขยธรรมเกดขนและถอนกเลสขนได การทำาลายลางกเลสหรอถอนกเลสมเฉพาะคำาสอนของพระพทธเจาสวนคำาสอนอนๆมสอนใหเปนคนดบางเปนคนมจตสงบอยางทเหนทวไปนนแหละ แตกเลสไมหมด ถอนไมขน ถอนยากมากนะกเลส ชำาระยากมากตองมโพธปกขยธรรมทำาใหครบบรบรณอรยมรรคมองค ๘ มาประชมรวมกน จงทำาลายกเลสไดสวนวธอนๆนนทำาลายกเลสไมได

152 153

เราทงหลายคงทำามาหลายเรองแลวนะทำาบญมาหลายบญแลวบางทานกสรางวดสรางวาทำาสาธารณประโยชนชวยเหลอผประสบภยตางๆบรจาคมาหลายพนหลายหมนทำาความดมาหลายครงแลวทำาบญมาหลายอยางแลวสมาทานศลมาหลายครงแตละกเลสไมไดถอนกเลสไมขนถาถอนไดกสบายนะบรจาคเยอะๆแลวกเลสหมดบางคนบรจาคเงนเยอะแลวกเลสเพมกมก�รละกเลสเผ�ทำ�ล�ยกเลสจนกระทงหมดไปไมใหมกเลสเกดขนม�อกมอยทเดยวคอในวนยของพระสคต ปฏบตตามแนวทางทพระพทธองคบญญตไว ตองทำาใหถกตองตามน ทำาใหถกใจตนเองหรอถกใจคนอนไมไดอยาไปทำาตามความอยากหรอตามความไมอยากอยาไปทำาตามคดหรอตามไมคดตองทำาตามทพระพทธองคทรงสอนไว

เราตองเปนคนซอสตยตรงไปตรงมากลบมาดตวเองตวเองมกเลสแลวกใชธรรมะขดเกลาขดไดเทาไหนกเทานนชาตตอไปกทำาตอใหอยในกรอบวนยของพระพทธเจา ตามพรหมจรรยทพระองคทรงประกาศไว วธอนไมม ธรรมะชดโพธปกขยธรรมนมเฉพาะในวนยของพระสคตขอปฏบตทพระพทธองคบญญตไวทำาตามแลวจะมดวงตาปญญาขดเกลากเลสไดฝกหดไปจนสงสดอรยมรรคมองค๘ครบถวนสมบรณกเปนพระอรหนตแลว หมดกเลสโดยสนเชงแลว จบพรหมจรรยแลวไมมกจอะไรอนทตองทำาเพอการนอกตอไปไดพดเรองอนทรย๕มากคงพอเทานนะครบ

154 155

๔.๑คว�มหม�ยของพละ ตอไปวนนจะพดอกเรองหนงคอ พละ๕ อนทรยแปลวาสภาวธรรมทเปนใหญในหนาทเฉพาะเรอง เปนเจาหนาท เปนเจาการในเรองนนๆมความสามารถพเศษเฉพาะในเรองนนๆประเดนนนๆอนทรยทง๕เกดพรอมกนแตแบงกนทำาหนาทตามความสามารถพเศษเวลาทำาเรองนอนทรยนเปนใหญอนทรยอนอยเฉยๆกอนอยเปนเพอนเขาทำาคลอยตามเขาเวลาทำาอกเรองหนงอนทรยอกอยางเปนใหญอนทรยอนๆอยเฉยๆกอน

๔. ความหมายและลกษณะของพละ

156 157

ทานกลาวถงธรรมะอนเปนทดอนทรยอนทรยแตละอยางเหนไดชดในขอธรรมทตางกนสทธนทรยเหนชดในโสตาปตตยงคะในเรองความเชอมนไมหวนไหวในพระพทธพระธรรมพระสงฆและมอรยกนตศลวรยะสตสมาธปญญากมในตอนนน แตไมแสดงตวชด มาเปนเครองประกอบเฉยๆ ในเรองนศรทธาเปนใหญเปนเจาหนาทเปนเจาการความเชอมนความมนใจในปญญาตรสรของพระพทธเจาเชอในคนทควรเชอศรทธาเปนทรพยอนประเสรฐของบคคลในโลกนถาไมเชอสงทควรเชอแลวกเปนคนทไรประโยชนมากหลกลอยลอยไปลอยมาไมแนนอนคดนกเอาเองเปลยนไปเปลยนมาตามเหตผลและความคดของตนทไมแนนอนทาทางดเหมอนจะดนะคนทไมเชอใครเปนคนไมมศาสนาดเหมอนเปนคนเชอมนตวเองมากแตความจรงเปนพวกหลกลอยไมไดอะไรขนมาเลยเปนคนทไมมความหนกแนนในเรองใดเรองหนงถามศรทธาแลวกเรมไดทรพยแลวเรมมอะไรตดไมตดมอหรอตดตวไปบางเชอมนในปญญาตรสรของพระพทธเจาตามคณของพระพทธเจาทวาอรหงสมมาสมพทโธ เปนตน นเปนลกษณะของอนทรย สทธนทรยใหญในเรองน

ถาปญญนทรยกเปนใหญในเรองอรยสจเหนความเกดความดบเขาใจความไมแนไมนอน ในตอนนนกมศรทธา วรยะ สต สมาธ แตเปนแคเปนองคประกอบสวนตวททำาหนาทในเรองน เปนเจาการในงานมองเหนนคอปญญา ปญญนทรยความหมายของอนทรยมลกษณะเชนน

ตอไปความหมายของพละคำาวาพละแปลวากำาลงหมายถงสภาวะทมกำาลงหนกแนนมนคงสภาวะททำาใหไมหวนไหวไปในเรองทตรงกนขาม ไมเอยงหรอไมใหนำาหนกไปทางฝายตรงขามเหมอนคนมกำาลงดกไมลมไมเอนเอยงไปทางฝายศตรศตรหรอฝายตรงขามกเปนเรองเลกนอยไมอาจทำาใหหวนไหวได

อยางสทธ�พละ กำาลงคอศรทธา กไมหวนไหวในสภาวะทไมนาศรทธาคนมศรทธาไมหวนไหวเมอไดเจอบางเรองทตรงขามกบศรทธานาจะทำาใหศรทธาเอนเอยงหวนไหวไดเขากไมเอนเอยงไปดวยอยางนเรยกวามสทธาพละ

158 159

เชนคนมศรทธาในคณพระพทธพระธรรมพระสงฆเปนสทธาพละมกำาลงตงมนไมหวนไหวแลวถามคนมาวาพระพทธพระธรรมพระสงฆมขอเสยหายไมดอยางโนนอยางนหาวาพระพทธเจาไมไดตรสรจรงหรอไปเหนพระภกษบางรปทำานสยไมดอาจจะเปนคนปลอมบวชหรออะไรกตามแตเขากจะไมหวนไหวเลยเพราะมศรทธา มกำาลงมนคงในคณของพระรตนตรย คนทศรทธาไมมกำาลง ตองพงพาสงภายนอกเหนพระดๆกมศรทธาพอเหนพระไมดกรสกมอาการหวนไหวศรทธามนโยกคลอนหรอบางครงศรทธาเสอมหนกทสดกเลกนบถอศาสนาไปเลย

คนมสทธาพละจะไมหวนไหวในเหตตรงขามกบศรทธาเรองตรงกนขามกบศรทธาคอเรองทไมนาศรทธาเรองทไมนานบถอขอเสยของสงทนบถอเมอไดยนคนอนใสรายกไมหวนไหวไปตามเรองเหลานนอยางนเรยกวาพละแปลวากำาลงไมหวนไหวไมเอนเอยงไปเมอเจอเหตการณตรงกนขาม

วรยะพละความเพยรทมกำาลงไมหวนไหวไปในความขเกยจความขเกยจจมลงนอนพกผอน ไมยอมเดนตอไปในคณความด ไมกลาเดนตอไปในกศลธรรมทงหลายกศลธรรมมมากเหลอเกนหมดอาลยตายอยากแลวทำาไมไหวแลวหมดวาสนาแลว เราคงทำาไมไดแลว ทอแทใจ หรอสขภาพรางกายไมอำานวย เอาแตนอนพกผอนรอวนตายเปนตน ความขเกยจนทกคนกตองมอยแลวเรองธรรมดาโดยเฉพาะความเมาอาหารหนงทองตงหนงตาหยอนเกดขนเวลาททานขาวเสรจใหมๆหรอเวลารางกายไมสบายกตองการพกผอนบางความขเกยจทอแททอถอยกจะเกดขน ถามวรยะพละกจะไมหวนไหวไปตามความขเกยจนน ทำากจของตนตอไป อะไรทควรทำา จำาเปนตองทำา กเรงทำากจไป ถาไมมวรยะพละพอรางกายไมแขงแรงขนมากจะคดในทำานองวาเอาละ...ขอพกผอนซะกอน เดยวรางกายแขงแรงแลวคอยมาทำาตอมนคดอยางนนมนหวนไหวไป

160 161

วรยะพละเปนกำาลงททำาใหไมหวนไหวไปในเรองทควรจะขเกยจเรองทคนสวนใหญเขาขเกยจ หรอเรองทเราเคยขเกยจ ใจจะไมหวนไหวไป หากไมมวรยะพละกจะหวนไหวไปเรอย เจอเรองททำาใหขเกยจเดนจงกรมกลบไปกลบมา พอเหนอยสกหนอยกไมมความเพยรไมกลาหาญบากบนฝกสตสมาธปญญาตอไปขอพกสกคร ใหสบายกอน นอนเพอเอาความสบาย หาความสขจากการนอนหาความสขจากการพดคยคลกคลกบผอนไรแกนสารไปวนๆสงดๆทยงไมไดทำากไมยอมทำาอยางนเปนลกษณะของผทหวนไหวไปตามเรองตางๆไมมพละกำาลงจตไมมกำาลงไมมพลงจตนนเอง

ในระยะหลงๆมานกมผนำาคำานมาใชเยอะใชคำาวาพลงจตแตความหมายจะออกไปทำานองอทธปาฏหารยสกหนอยความจรงพลงจตทแทจรงหมายถงจตทมพละ๕เขามาประกอบอยมศรทธาวรยะสตสมาธปญญาไมใชอนใดอนหนงถามอนใดอนหนงกใชการไมคอยไดเทาทควร ตองประกอบกนใหสมดล เจรญใหสมบรณจงใชการได เปนไปเพอการตรสรอรยสจ ไมใชจตมกำาลงมพลงจตแตไปทำาอะไรกไมรทำาแตเรองงมงาย

ถาเปนปญญ�พละกไมหวนไหวไปในทางฝายอวชชาอวชชาปดบงความจรงของอารมณทำาใหหลงวามตวเรามของเราทำาใหหวนไหวไปตองตอสเพอหนาเราตองรกษาสงของของเราถาเปนของเขาหรอเปนของมนอยางนนกไมเปนไร เมอมปญญาพละกไมหวนไหวไปตามสงนนเปนของเรากรวาเปนแคสมมตอยกบเราไมนานเปนของใชเปนเครองอำานวยความสะดวกแตไมใชของเราจรงกไมหวนไหวไปตามสวนผไมมปญญาพละจะหวนไหวไป

บางคนแคหมอดทกกหวนไหวแลวคณมโอกาสเปนทกขเกดปญหาเรองนนเรองนอยากจะพนทกขตองทำาพธอยางโนนอยางนสำาหรบผมปญญาไมหวนไหวเพราะรวาขอปฏบตใหถงความพนทกขคออรยมรรคมองค๘เทานนไมมทางอนเลย

162 163

เราทงหลายมาสำารวจตวเองกนวามกำาลงกนไดบางไหมโดยทวไปไมคอยมจงหวนไหวยายไปทางโนนททางนทไปเจอพระภกษนสยไมดกใจแปวแลวเปนคนไมมทพงเอาผาเหลองเปนทพงไวกอนถาคนหมผาเหลองดกสบายใจไดขนสวรรคถาคนหมผาเหลองไมดกไมสบายใจไปดถกดหมนบนนนทาตกนรกไดเหมอนกนเพราะใจมนเศราหมองกอนตรายมนขนๆลงๆไปเกาะขางคนดมนดเหมอนกนแตดมนไมเทยงถายงหวนไหว อยางนนมนกลำาบาก ชวยตวเองไมไดจรง พงของไมแนไมนอน ดมนกไมเทยงเหมอนกน ถาไปตดของกบด เมอดมนไมเทยงขนมากหวนไหวไป ใจมนกตกไปทางโนนทางน สขๆ ทกขๆ ยนดยนรายไปเรอยๆ ในหลกทางพทธศาสนาจงใหฝกตนเพอทจะเหนอขนไปเลย เหนอดขนไปไมหวนไหว

พละม๕เหมอนกบอนทรยนนเองไดแกสทธ�พละวรยะพละสตพละสม�ธพละและปญญ�พละองคธรรมหรอตวสภาวะกเหมอนกนเพยงแตมกำาลงเพมขนกวาอนทรยอนทรยมลกษณะทำาหนาทททำากจชนดนนเปนใหญในเรองนนสามารถครอบงำาผอนทำาหนาทของตวเองไดสวนพละมลกษณะทมกำาลงมนคงไมหวนไหวเอนเอยงเมอเจอฝายตรงขาม ถาคนไมมพละกจะไหวไปตามคนโนนคนนไหวไปตามสงโนนสงนเยอะมกเลสเกดขนกหวนไหวไปตามกเลสมความประมาทมวเมากบเรองนนเรองนเกดขนกขาดสตไปยาวเพราะไมมสตพละ

อนทรยและพละเปนสภาวะเดยวกนและองอาศยเชอมโยงกน

ในสงยตตนกายมหาวารวรรคขอ๕๑๓สาเกตสตรมขอความอธบายวา

164 165

ขาพเจาไดสดบมาอยางน สมยหนงพระผมพระภาคประทบอยณปาอญชนวน สถานทพระราชทานอภยแกหมเนอเขตเมองสาเกตณทนนแลพระผมพระภาครบสงเรยกภกษทงหลายมาตรสถามวา ภกษทงหลาย เหตทอนทรย๕ประการอาศยแลวกลายเปนพละ๕ประการและทพละ๕ประการอาศยแลวกลายเปนอนทรย๕ประการมอยหรอ

ภกษทงหลายทลตอบวา ขาแตพระองคผเจรญ ธรรมของขาพระองคทงหลายมพระผมพระภาคเปนหลกมพระผมพระภาคเปนผนำามพระผมพระภาคเปนทพง ขาแตพระองคผเจรญ ขอประทานวโรกาสเฉพาะพระผมพระภาคเทานน จะทรงอธบายเนอความแหงพระภาษตนนใหแจมแจงไดภกษทงหลายฟงตอจากพระผมพระภาคแลวจกทรงจำาไว

พระผมพระภาคตรสวาภกษทงหลายเหตทอนทรย๕ประการอาศยแลวกลายเปนพละ๕ประการและทพละ๕ประการอาศยแลวกลายเปนอนทรย๕ประการมอย

เหตทอนทรย๕ประการอาศยแลวกลายเปนพละ๕ประการและทพละ ๕ ประการ อาศยแลวกลายเปนอนทรย ๕ ประการ เปนอยางไร

คอสงใดเปนสทธนทรยสงนนเปนสทธาพละสงใดเปนสทธาพละสงนนเปนสทธนทรยสงใดเปนวรยนทรยสงนนเปนวรยะพละสงใดเปนวรยะพละ สงนนเปนวรยนทรย สงใดเปนสตนทรย สงนนเปนสตพละสงใดเปนสตพละ สงนนเปนสตนทรย สงใดเปนสมาธนทรย สงนนเปนสมาธพละสงใดเปนสมาธพละสงนนเปนสมาธนทรยสงใดเปนปญญนทรยสงนนเปนปญญาพละสงใดเปนปญญาพละสงนนเปนปญญนทรย

166 167

ภกษทงหลายแมนำาไหลไปสทศปราจนบาไปสทศปราจนหลากไปสทศปราจนกลางแมนำานนมเกาะเหตทจะใหนบวาแมนำานนมกระแสเดยวมอยและเหตทจะใหนบวาแมนำานนม๒กระแสกมอย

เหตทจะใหนบว�แมนำ�นนมกระแสเดยวเปนอยางไร คอนำาทอยสดทศตะวนออกและสดทศตะวนตกของเกาะนน นแลคอเหตทใหนบวาแมนำานนมกระแสเดยว

เหตทจะใหนบว�แมนำ�นนม๒กระแสเปนอยางไร คอนำาทอยสดทศเหนอและสดทศใตของเกาะนน นแลคอเหตทใหนบวาแมนำานนม๒กระแสแมฉนใด

ภกษทงหลาย ขอนกฉนนนเหมอนกน สงใดเปนสทธนทรย สงนนเปนสทธาพละสงใดเปนสทธาพละสงนนเปนสทธนทรย สงใดเปนวรยนทรยสงนนเปนวรยะพละสงใดเปนวรยะพละสงนนเปนวรยนทรยสงใดเปนสตนทรยสงนนเปนสตพละสงใดเปนสตพละสงนนเปนสตนทรยสงใดเปนสมาธนทรย สงนนเปนสมาธพละ สงใดเปนสมาธพละ สงนนเปนสมาธนทรยสงใดเปนปญญนทรยสงนนเปนปญญาพละสงใดเปนปญญาพละสงนนเปนปญญนทรย

ภกษทำาใหแจงเจโตวมตต ปญญาวมตตอนหาอาสวะมไดเพราะอาสวะทงหลาย สนไปดวยปญญาอนยงเองเขาถงอยในปจจบน เพราะอนทรย๕ประการทภกษนนเจรญทำาใหมากแลว

สาเกตสตรท๓จบ

168 169

พระสตรนกลาวถงอนทรย๕กบพละ๕วาเปนสภาวะทเหมอนกนองอาศยกนอยเหมอนกบแมนำาไหลจากทศตะวนตกไปทศตะวนออก เรยกวาแมนำาสายเดยวกนนนเองแตวาคนละตอนกนตอนหนงมนอยทศตะวนตกอกตอนอยทศตะวนออกมเกาะคนอยตรงกลางจะบอกวาแมนำาสายเดยวกนเปนกระแสเดยวกนกไดบอกวามสองกระแสกได เพราะตอนมเกาะมากนอย ดานขางๆทางทศเหนอและทศใตของเกาะเปนคนละกระแสกน

เหมอนกบวาสตนทรยกเปนอยางหนงนะสทธาพละกเปนอยางหนงอยางนเปนการมองในขณะนนขณะทธรรมะกำ�ลงทำ�กจเปนใหญในง�น กเปนอนทรยมลกษณะไมหวนไหวเมอเจอฝ�ยตรงข�ม กเปนพละ หากมองเปนกระแสตามทศทางตงแตตนจนสดทายกเปนกระแสเดยวกนธรรมะเดยวกนเปนไปในลกษณะเปนกระแสเปนสภาวะเดยวกนไหลถงจดขางนเรยกวาอนทรยไหลตอไปอกขางหนงเรยกวาพละเปนสงเดยวกนนนเองตอเนองกนมามกำาลงมาตามลำาดบเตบโตจากตวเลกๆกใหญขนจากมกำาลงนอยกมกำาลงมากขนเหมอนคนคนเดยวกนตอนเดกกคนนตอนโตกคนนแตกเปนคนละตอนกนมความสามารถเฉพาะเพมเตมทแตกตางกนบางแตกเปนคนเดยวกนนนเองสภาวะเดยวกนนถงตอนหนงเรยกวาสทธนทรยอกตอนหนงกเรยกวาสทธาพละ

170 171

สทธนทรยคออะไรคอเชอมนปญญาตรสรของพระพทธเจาวาพระพทธเจาเปนพระอรหนตเปนสมมาสมพทโธตรสรชอบไดดวยพระองคเองสทธาพละกอยางนนแหละเชอมนปญญาตรสรของพระพทธเจาวาพระพทธเจาเปนพระอรหนตเปนสมมาสมพทโธตรสรชอบไดดวยพระองคเองเหมอนกนเลยเปนสภาวะอนเดยวกนไหลไปเปนกระแสเหมอนกบกระแสนำา

การปฏบตธรรมนกมลกษณะไหลไปเหมอนกระแสนำาเราทงหลายกประกอบดวยรปและนาม ไหลไปในรปกระแสไมมการหยดนง ดานรปรางกายนกไหลไปไดหนงชาตนะเอาพอสมควรกแลวกนอยาคดเอาบานและทดนไปดวยตดของมากๆเดยวจะเปนกลายจงจก ตกแกอยแถวนมนอนตรายเกนไป เมอถงเวลากทงไปผานมาแลวกผานไปสวนในดานนามธรรมบญบาปคณธรรมอปนสยใจคอมนกจะตดไป

ทนพดถงกระแสทไปทางนพพาน เปนโพธปกขยธรรมไหลตามไป เราทงหลายกอยาลมใสโพธปกขยธรรมเขาไปในจตเยอะๆ นะ ใหตามเขาไปเรอยๆจะไดไหลเขาไปสนพพาน อยางททานกลาวไววา ถาบคคลมสมมาทฏฐนำาหนาจะเปนเหมอนขอนไมทไหลไปตามกระแสนำามความเขาใจถกวาสงสารนมแตทกขมแตเรองยงยากไมอยากเกดอกแลวเลยมาฝกมาปฏบตไหลไปเหมอนกระแสนำาไหลไปเรอย สกวนหนงจะถงมหาสมทร คอนพพาน มสมมาทฏฐเปนหวหนาและไมไปตกตดคางอยทใดทหนงกจะถงนพพานไดในทสด

กระแสในทนกลาวถงอนทรยกบพละ ตวสภาวะนเหมอนกน เปนไปในกระแสเดยวกน สงใดเปนสทธนทรย สงนนกเปนสทธาพละ สงใดเปนสทธาพละสงนนกเปนสทธนทรยสภาวะเดยวกนเลยอยในลกษณะกระแสตอเนองกนไป

172 173

ตอไปกลาวถงทดพละ ๕ พละ ๕ ประการเหลาน เหนไดชดเจนในธรรมหมวดไหนบาง

ในองคตตรนกายปญจกนบาตเลม๒๒ขอ๑๕ทฏฐพพสตรพระผมพระภาคตรสวา

ภกษทงหลายพละ๕ประการน พละ๕ประการอะไรบางคอ ๑.สทธาพละ ๒.วรยพละ ๓.สตพละ ๔.สมาธพละ ๕.ปญญาพละ

ภกษทงหลายพงเหนสทธาพละไดทไหน พงเหนไดในโสตาปตตยงคะ๔พงเหนสทธาพละไดทน พงเหนวรยพละไดทไหน พงเหนไดในสมมปปธาน๔พงเหนวรยะพละไดทน พงเหนสตพละไดทไหน พงเหนไดในสตปฏฐาน๔พงเหนสตพละไดทน พงเหนสมาธพละไดทไหน พงเหนไดในฌาน๔พงเหนสมาธพละไดทน พงเหนปญญาพละไดทไหน พงเหนไดในอรยสจ๔พงเหนปญญาพละไดทน ภกษทงหลายพละ๕ประการนแล

ทฏฐพพสตรท๕จบ

174 175

เรองนกเหมอนกบเรองอนทรย๕อยางทกลาวแลววาเปนกระแสเดยวกนทานกลาวถงทดกำาลง๕อยางทดพละสทธาพละดไดชด เหนไดชดเจนในทไหนเวลาจะสงเกตสงเกตทไหนสงเกตเกยวกบเรองนวาถามเรองตรงขามกบเรองนแลวหวนไหวไปไหมถาไมหวนไหวเจอเรองตรงขามกยงมนคงอยอยางนแหละเชนยงเชอมนในปญญาตรสรของพระพทธเจาเหมอนเดมพระพทธเจาเปนผตรสรดตรสรชอบ ไมใหนำาหนกไปทางฝายตรงขามนนเลย ถงมคนมาพดวาอยางโนนอยางนกไมมความรสกหวนไหวไปตาม ในโลกน มนกมฝายตรงขามอยแลวเปนเรองปกตพระธรรมทพระพทธเจาตรสเอาไวดแลวไมใชหรอกมการลอกตอกนมาเตมใสอะไรลงไปไมใชของจรงของจรงตองอยางโนนอยางนคนวาอยางนกมในโลกบางคนกไหวไปทางโนนกระโดดไปกระโดดมาเรองพระอรยสงฆอะไรตางๆกมฝายตรงขามทเปนเหตใหศรทธาสนคลอนหวนไหวมอยเยอะแยะถาคนมสทธาพละจตประกอบดวยกำาลงคอศรทธาแลวกจะไมไหวไปตาม

สทธ�พละพงเหนไดในทไหนพงเหนไดในโสต�ปตตยงคะเชอมนไมหวนไหวในพระพทธพระธรรมพระสงฆเปนผมศลทพระอรยเจารกใครไมขาดไมทะลไมดางไมพรอยเปนอสระไมถกตณหาและทฏฐลบคลำาเปนไปเพอสมาธเจอเรองตรงขามไมหวนไหวเลยไมไหวมเรองใหผดศลแมคนขมขใหตองทำาผดศลไมอยางนนจะทำาอนตรายไมอยางนนจะฟองคณตองโกงนะไมอยางนนจะไลออกจากงานเสยถาคนมสทธาพละแลวไมหวนไหว ไมหวนไหวไปในทางทจะผดศลหรอเสยศลไมหวนไหวไปตามเลยแมคนอนจะผดกนหมดเขากไมหวนไหวไปตามผอนไมไปทำาตามชาวโลกเขามโอกาสทำาผดกไมมทางทจะผดไดอยางนเรยกวาพละคอไมหวนไหวเวลาเจอเรองตรงขาม

ถาเปนผทไมมกำาลงถาเงนจำานวนนอยไมเปนไร ไมโกงหรอกถาเงนเยอะกหามใจไมไหวไปแลวอยางนนกไมมพละถาเรามบางนดๆหนอยๆกเปนกลยาณปถชนถามจนกระทงไดทง๕มาประชมรวมกนทำาหนาทไมหวนไหวกเปนพระอรยเจาถาทำาไดเตมทบรบรณหมดกเปนพระอรหนต

176 177

เราทงหลายไดศกษาแลว กจะไดมาพจารณาตวเองวา เออ... ยงมธรรมะอะไรอกบางทยงขาดอยจะไดรจกตนเองแลวทำาเพมเตมเขามาใหเตมบรบรณตอไปผทปฏบตไปตามลำาดบนตองมธรรมะสำาหรบเชกตวเองเยอะเหมอนกนตองทำาใหครบถวนจงจะบรรลได บางคนบอกวาไมตองรเยอะกไดเอานดๆ หนอยๆ กบรรลอยางนนสำาหรบบางคนทเปนผมอนทรยแกกลาไดฝกมาจากชาตเกาๆเยอะกอาจจะเปนไปไดแตสำาหรบคนทวไปทมปญญานอยตองอาศยการฝกหดคนทมอนทรยออนจะตองฝกตองหดกนหลายป ในสมยพทธกาลอยางทานพระราหลอยางนนะฝกเปนเวลา๑๒ปตงแตเดกบรรพชาเปนสามเณรจนกระทงอปสมบทเปนพระจนอาย๒๐ปจงไดบรรลธรรมเปนพระอรหนตมผฝกทดมทานพระสารบตรเปนอปชฌาย และพระพทธเจาทรงแสดงธรรมกบทานบอยๆ ขนาดมครฝกอยางดใชเวลา๑๒ป

พวกเรานครฝกกไมคอยดแถมไมคอยขยนดวยจะใชเวลากปกไมรอยางนเรยกวาพวกทมบารมนอย กำาลงนอยตองใชเวลานานและตองมขอฝกหดทถกตองดวยเราเรยนรเอาไวกมประโยชนเหมอนกนไมใชวาไมตองเรยนอะไรเยอะทำาไปกบรรลอยางนนอาจสำาหรบบางคนเปนไปไดนะเปนคนพเศษจรงๆสวนคนธรรมดาทวไปตองฝกกนนานทงนน

สทธาพละพงเหนไดในโสตาปตตยงคะ๔ลองเชกดเอาประเดนเหลานมาตงเปนหลกไวทนถาเจอเรองทตรงขามแลวเปนยงไงบางหวนไหวไปไหมถาหวนไหวกเรยกวาไมมกำาลงใจ ใจไมมกำาลง อารมณภายนอกยงมกำาลงอยมาก ใจหวนไหวไปตามสงภายนอกถาใจมกำาลงแลวสงภายนอกจะเปนอยางไรตรงขามขนาดไหนกไมหวาดเสยวไมหวนไหวไมเอนเอยง

178 179

วรยะพละกำาลงคอวรยะพงเหนกำ�ลงคอวรยะในทไหน พงเหนในสมมปปธ�น๔ความเพยรทเปนหลกอนถกตองเปนประธานในการขดเกลากเลสในการชำาระลางบาปอกศลใหหมดไปความเพยรถกตองม๔อยางหนงคอเพยรปองกนกเลสสองเพยรละกเลสสามเพยรทำาใหกศลเกดมขนและสเพยรรกษากศลใหคงอยไมใหเสอมและทำากศลใหเจรญงอกงามไพบลยอนนคอสมมปปธานเอาสมมปปธานทง๔มาตงแลวลองพจารณาตวเองดเมอเจอสภาวะตรงกนขามแลวจตเปนอยางไรหวนไหวไปตามไหมกเลสเกดขนอยเรอยไหมมเรองอะไรนดๆหนอยๆ คดไปคดมากลมเลกความเพยร ทอดธระในกศล เอาไวกอนๆ ปฏบตมานานแลวขอปลดปลอยบางเดยวเครยด เดยวลงแดงไปซะกอน เราเปนปถชนมนกตองมกนบางแหละเอาแลว...ไปรองคาราโอเกะซะแลวแทนทจะปองกนกเลสหวนไหวไปตามกเลสอยเรอย

ในทางธรรมะ หากตองการเจรญกาวหนากตองเลอกขาง มความสขกบกามคณตางๆหลงใหลเพลดเพลนมวเมาลมหลงไปกจะไมไดธรรมะธรรมะฝายกศลไมเจรญงอกงาม ถาจะเอาธรรมะ กตองงดเวนกามคณออกไปตามสมควร มความสขกบทกเรองแลวไดธรรมะดวยอยางนเปนไปไมไดเราทงหลายโดยมากเปนกนอยางนนอยากเจรญทงทางโลกและทางธรรมใหมความสขกบกามคณดวยไดสมาธดวยไดปญญาดวยอยางนนมนเปนไปไมไดถาไมหวนไหวตองปองกนอกศลละอกศลเจรญฝายกศลและรกษากศลไวใหเจรญงอกงามไมใหเสอม

180 181

ธรรมะฝายดหลายๆทานกพอมบางเหมอนกนแตโดยทวไปรกษาไมไดไดมานดๆหนอยๆไดบางบางเวลาสกหนอยกหายไปหมดไมมกำาลงมากพอทจะรกษาเอาไวไดหวนไหวเอนเอยงไปตามคนโนนคนนเอยงตามกเลสอะไรตางๆถามกำาลงจตดานความเพยรกไมหวนไหวสนคลอนไปตามความเกยจครานมวรยะพละดไดในทไหน ดไดทสมมปปธาน ๔ ถามเรองตรงขามกระทบเขา มพญามารอะไรมาทดสอบกไมหวนไหวไปตามอยางนเรยกวาวรยะพละ

พงเหนสตพละในทไหน พงเหนกำ�ลงคอสตในสตปฏฐ�น๔การมความเพยรเผากเลสมสมปชญญะมสตประชมรวมกนมาพจารณาดอยในกายเวทนาจตและธรรมอยเสมอๆ เนองๆบอยๆ เปนประจำา ใหจตมาเทยวโคจรอยในกายเวทนาจต และธรรม ไมใหลอยไปทอน ไมปลอยจตใหลอยฟงไป พงเหนกำาลงในทนแมจะมเรองใหมวเมาประมาทจตกไมหวนไหวไปมาเหนอยทนทองเทยวในกายและใจเสมอ

182 183

พงเหนกำ�ลงคอสม�ธในทไหนพงเหนในฌ�น๔พงเหนกำาลงคอสมาธในทนสมาธพละไมหวนไหวไปในกามคณหรออกศลธรรมตางๆไมแสวงหาความสขจากการดรปสวยๆจากการฟงเสยงเพราะๆจากการดมกลมหอมๆจากการลมรสอรอยๆไมแสวงหาความสขจากทนอนหรอสมผสทออนนมไมเอาความสขทเจอปนกบอกศลอยางนนไมหวนไหวไมมงไปทางนนมาเนนความสขทเกดจากสมาธเปนเนกขมมสขมปตและสขอนเกดจากวเวก

ความสขแบบโลกๆมนเปนทพงไมได เพราะวาความสขทเปนสงขาร เปนของไมเทยงแตแยกออกเปนสองอยางอยางทหนงคอความสขทควรกลวอยางทสองคอความสขทไมควรกลว

คว�มสขทควรกลวคอความสขทเกดจากกามคณความสขทเกดโดยอาศยรปเสยงกลนรสสมผสเหนของสวยๆแลวมความสขอยางนควรจะกลวเพราะมนเหนอยมากกวาจะไดดรปสวยๆรปสวยๆกไมเทยงดวยชาวโลกเขาแยงกนเยอะดวยดไมดอาจตองตอสแยงชงกนมความสขเพราะไดฟงเสยงเพราะๆคำาพดถกใจมคนพดเอาอกเอาใจแลวมความสขอยางนควรจะกลวเปนความสขเหมอนกนนะแตเปนความสขทควรกลวตองระวงตวใหมากๆยอมรบวามนสขแตตองกลวรจกกลวกลนหอมๆอาหารอรอยๆสมผสดๆผาหมนมๆลกนองทไดดงใจเสมองานทไดดงใจเสมอ ลงทนทำาอะไรแลวไดกำาไรขนเสมอ เสนกราฟขาขนตลอดเหลานใหความสขไดเหมอนกนยอมรบวาเปนสขแตตองกลว เปนความสขทควรกลวอนนอนทหนง

184 185

อยางทสองสขทไมควรกลวสขทไมควรกลวคอสขทเกดจากสมาธนงสมาธมสตดลมหายใจเขาดหายใจออกมปตและสขทเกดจากวเวกนงอยคนเดยวความสขอยางนดไมควรกลวเพราะไมมใครมาแยงมใครมาแยงเราหายใจบางไหมไมมนะสวนกามคณมคนมาแยงเยอะ ตองลำาบากในการหามา ลำาบากในการดแลรกษาตองอาศยพละกำาลงมาก หากเหนอยแลว หามาไดกตองรกษาคมครองอก เปนสงทคนทวไปทเขาตองการสวนนงสมาธไมมใครแยงเลยไมคอยมใครตองการเทาไรเปนความสขทไมควรกลว ฉะนนอยาลมทำาสมาธ ใหจตมความตงมน มกำาลงทางดานนสมาธพละพงเหนไดในฌาน๔มาเนนทางนคนอนมความสขกบเงนทองชอเสยงเราไมหวนไหวไปตามเรามาทางน

ตอไปกปญญาพงเหนกำ�ลงปญญ�ในทไหนพงเหนในอรยสจ๔พงเหนกำาลงคอปญญาในทน เหนวาโลกนมแตทกขเอาอรยสจ๔มาตงสงขารทงหลายเปนทกขหมดเหตทเกดทกขคอตณหาไมรจกความจรงแลวไปตดของมความอยากไดตองการเพอตวตนความเพลดเพลนยนดนนคอเหตใหเกดทกขความดบทกขความไมมทกขคอนพพานขอปฏบตหรอทางดำาเนนใหถงความดบทกขคออรยมรรคมองค๘

เมออย ในโลก ชาวโลกเขาเทยวแสวงหาความสขกน แขงกนทำาตามความตองการไดทำาอะไรตามใจชอบแลวสนกเหนวาเปนความดเหนวาไดทำาตามใจชอบแลวไมทกขหวนไหวไปตามไหมถาหวนไหวไปแสดงวาไมมปญญายงเหนวาโลกเปนสขเหนวาไดทำาตามใจชอบแลวเปนเหตใหเกดสขอยากพนทกขแตไปทำาพธกรรมอยางโนนอยางน ไดยนเขาบอกวาตองทำาอยางนๆ กหวนไหว อยางนยงไมมปญญาแตหากไมหวนไหวใครจะว�อย�งไร เร�กเดนไปนพพ�นปฏบตอรยมรรคมนคงอยอย�งนกเปนผมปญญ�พละ

186 187

นเปนธรรมสำาหรบดพละทง๕มบางไหมถามกใหมปราโมทยและปตเจรญและกระทำาอยางนนใหมากยงขนไป อย กบกศลธรรมทงหลาย ถาไมม ใหมสตสมปชญญะมความเพยรพยายามทำาใหมขนเจรญและทำาใหมากๆทยงไมมกจะมขนไดถาไมทำากจะไมมเพราะธรรมะเหลานสงขารนะตองปรงแตงเอาและตองปรงใหถกวธการพระพทธเจากทรงแสดงไวอยางชดเจนแลว

สรปวา สทธาพละพงเหนไดในโสตาปตตยงคะ ๔ วรยะพละพงเหนไดในสมมปปธาน๔ สตพละพงเหนไดในสตปฏฐาน๔ สมาธพละพงเหนไดในฌาน๔ปญญาพละพงเหนไดในอรยะสจ๔

๔.๒ลกษณะของพละ ตอไปจะขยายความพละแตละขอ ในองคตตรนกายจตกกนบาตขอ๑๔วตถตสตรพระผมพระภาคตรสวา

ภกษทงหลายพละ๕ประการน พละ๕ประการอะไรบางคอ ๑.สทธาพละ ๒.วรยะพละ ๓.สตพละ ๔.สมาธพละ ๕.ปญญาพละ

188 189

สทธ�พละเปนอยางไร คออรยสาวกในธรรมวนยนเปนผมศรทธาคอเชอปญญาเครองตรสรของตถาคตวา“แมเพราะเหตนพระผมพระภาคพระองคนนเปนพระอรหนตตรสรดวยพระองคเองโดยชอบ เพยบพรอมดวยวชชาและจรณะ เสดจไปด รแจงโลก เปนสารถฝกผทควรฝกไดอยางยอดเยยมเปนศาสดาของเทวดาและมนษยทงหลายเปนพระพทธเจาเปนพระผมพระภาค”นเรยกวาสทธาพละ

วรยะพละเปนอยางไร คออรยสาวกในธรรมวนยนเปนผปรารภความเพยรเพอละอกศลธรรมเพอใหกศลธรรมเกดมความเขมแขงมความบากบนมนคงไมทอดธระในกศลธรรมทงหลายอยนเรยกวาวรยะพละ

สตพละเปนอยางไร คออรยสาวกในธรรมวนยนเปนผมสตคอประกอบดวยสตปญญาเปนเครองรกษาตนอยางยงระลกถงสงททำาคำาทพดแมนานไดนเรยกวาสตพละ

สม�ธพละเปนอยางไร คอ อรยสาวกในธรรมวนยนสงดจากกาม และอกศลธรรมทงหลายแลวบรรลปฐมฌานทมวตกวจารมปตและสขอนเกดจากวเวกอยเพราะวตกวจารสงบระงบไปบรรลทตยฌานมความผองใสในภายในมภาวะทจตเปนหนงผดขนไมมวตก ไมมวจาร มแตปตและสขเกดจากสมาธอยเพราะปตจางคลายไปเปนผมอเบกขามสตสมปชญญะเสวยสขดวยนามกาย บรรลตตยฌานทพระอรยะทงหลายสรรเสรญวา “ผมอเบกขามสตอยเปนสข”เพราะละสขและทกขไดเพราะโสมนสโทมนสดบไปกอนแลว บรรลจตตถฌานทไมมทกขไมมสข มสตบรสทธเพราะอเบกขาอยนเรยกวาสมาธพละ

190 191

ปญญ�พละเปนอยางไร คอ อรยสาวกในธรรมวนยนเปนผมปญญา คอประกอบดวยปญญาเปนเครองพจารณาเหนทงความเกดและความดบอนเปนอรยะชำาแรกกเลสใหถงความสนทกขโดยชอบนเรยกวาปญญาพละ ภกษทงหลายพละ๕ประการนแล

วตถตสตรท๔จบ

192 193

กำาลง๕เปนอยางนแจกแจงใหเหนชดขนสทธ�พละคออรยสาวกในธรรมะวนยนเปนผมศรทธายอมเชอปญญาตรสรของพระตถาคตวาเพราะเหตนๆพระผมพระภาคพระองคนนเปนอรหง เปนสมมาสมพทโธ เปนตน ไมตางไปจากนแลวใครมาวาอยางไรกไมหวนไหวไปตามเขา

วรยพละคอเปนผทปรารภความเพยรทำาความเพยรกลาหาญบากบนมนคงในการกระทำาเพอละกเลสละบาปอกศลไมทอดธระในเจรญกศลกลาหาญบากบนมนคงในเรองนกลาทำาในเรองนเปนหลกอยในโลกตองกลาใหเปนนะไมหวนไหวเอนเอยงไปทำาเรองอน

สตพละ กำาลงคอสต เปนของผมสตประกอบดวยสตและปญญารกษาตนชนเยยมมสตอยกบตวเสมอสตเปนเครองรกษาจตมปญญารจกปรบปรงสงตางๆแกไขใหสามารถเดนทางไปสเปาหมายคอพระนพพานได สามารถระลกหรอนกไดสงททำาคำาทพดแมนานได ถาเปนผใชชวตอยางมสตอยเสมอสามารถรจกวาทไปทำาอยางนเพราะจตอะไรพดอยางนเพราะจตอะไรอยางนมสตอยกบตวเสมออยางนไมหลงลมไมปลอยใจเลอนลอยนกำาลงคอสต

สม�ธพละกำาลงสมาธมปตและสขทไดเกดจากวเวกอาศยเนกขมมะสงดจากกามไมเทยวดเทยวฟงเทยวดมกลนเทยวลมรสเทยวสมผสไมหาความสขจากกามคณทำาจตใหสงดจากอกศลธรรมทงหลายใหมสตเปนกศลตอเนองกนมระดบความแนบแนน๔ระดบเปนฌาน๔ปฐมฌานทตยฌานตตยฌานจตตถฌาน

194 195

ปญญ�พละ กำาลงปญญา คอประกอบไปดวยปญญาทเหนความเกดความดบเปนอรยะสามารถชำาแรกกเลสทำาลายกเลสไดเปนเครองใหถงความสนไปแหงทกขโดยชอบ ปญญาทเปนพละคอเหนความเกดดบเปนสำาคญ เหนอรยสจดวยปญญาชนดนเทานนจงจะทำาใหละกเลสได ถารแบบอนๆ ชำาแรกกเลสไมขาดละกเลสไมไดตองเหนความเกดความดบเหนวาสงขารทงหลายเกดเมอมเหตหมดเหตกดบถงจะเปนสงทดแตมนไมเทยงอยางนละกเลสไดถาไมเหนอยางนละกเลสไมไดนะตองเหนความไมแนไมนอนเหนความไมเทยงในสงขารทงหลายนลกษณะของพละทง๕ซงกเหมอนกบอนทรย๕นนเอง

๔.๓ปญญ�พละเปนยอด ตอไปจะกลาวถงพละทสำาคญทสดทเปนยอดของพละทง ๕ ทานทงหลายคงจะเดาไดแลวพดกนอยบอยๆเอาสงสดไวกอนคอปญญาบางคนยงแหงนคออยพดอยบนฟาตลอด พดแตเรองเกดดบ พดเรองปลอยวาง แตขางลางนยงไมไดทำาเลย ตองไดครบนนแหละจงทำาลายกเลสได แตสงทยอด เปนศนยรวมของพละทกอยางคอปญญาพละในองคตตรนกายจตกกนบาตขอ๑๖ปนกฏสตร

ภกษทงหลายพละ๕ประการน พละ๕ประการอะไรบางคอ ๑.สทธาพละ ๒.วรยะพละ ๓.สตพละ ๔.สมาธพละ ๕.ปญญาพละ

196 197

ภกษทงหลายพละ๕ประการนแลพละทเปนเลศ เปนทรวมเปนศนยรวมแหงพละ๕ประการนคอปญญาพละ ภกษทงหลายสงทเปนเลศเปนทรวมเปนศนยรวมแหงเรอนยอดคอยอดเรอน แมฉนใด พละทเปนเลศ เปนทรวม เปนศนยรวมแหงเสขพละ๕ประการนคอปญญาพละฉนนนเหมอนกนแล

ปนกฏสตรท๒จบ

พระสตรนเนอความกชดอยตามพระพทธพจนคอในบรรดาพละทง๕สทธาพละวรยะพละสตพละสมาธพละปญญาพละนนปญญาเปนเลศเปนยอดเปนศนยรวมของพละทงหมด เหมอนเรามองยอดเจดยหรอมองยอดของบาน เปนทรวบรวมของทกอยางทมยอดปรากฏออกมาอยางนนแสดงวาตองมเสาเขมมคานชนลางมพนชนลางมสวนประกอบอนมาอยางสมบรณแลวยอดจงมขนและตงอยได เปนทรวมอยางน ปญญากเปนยอดของทกเรอง เปนทรวมของทกเรอง เปนททำาใหอนทรยคอศรทธาวรยะสตสมาธมนคงมารวมลงทปญญามปญญาเขาไปกำากบ

วนนพดสองเรองอนทรย๕ตอนท๓และพละ๕กจบแลวเพราะอนทรยกบพละ ความจรงแลวเปนเรองเดยวกนนเอง แตจะรวมเหมาวาเปนอนเดยวกนเหมอนกนทกแงมมกไมใชทเดยวนก โดยตวสภาวะแลวเหมอนกน อยในลกษณะเปนกระแสทตอเนองกนไปถงจดหนงมลกษณะอยางนมความเปนใหญสามารถครอบงำาผอนทำาหนาทของตนไดถงจดหนงกหนกแนนเพมขนอกมกำาลงไมหวนไหวเหมอนแมนำามเกาะอยระหวางกลางจะพดเปนกระแสเดยวหรอ๒กระแสกไดแลวแตแงมมของการพด

198 199

สรปแลว ทผมไดบรรยายมา อนทรย ๕ พดถงความหมายและแจกแจงลกษณะของแตละอนทรยพดความสำาคญและเรองทวไปเกยวกบอนทรยแลววนนกพดพละ๕พละกบอนทรยนเกยวเนองกนอยางไรบางสทธนทรยอนใดสทธาพละกอนนนสทธาพละอนใดสทธนทรยกอนนนเปนตนเปนอยางไรบางทดพละ๕แจกแจงพละแตละขอวามลกษณะอยางไรพละทเปนเลศเปนยอด เปนทรวบรวมคอปญญาพละกถอวาจบอนทรย๕กบพละ๕แลว

ในคราวตอไปจะเปนบรรยายเรองโพชฌงคซงเปนคณสมบตของผทเหมาะจะไดตรสร ถาไดฝกหดมาตามลำาดบ สตปฏฐาน๔ สมมปปธาน๔ อทธบาท๔อนทรย๕พละ๕ตอไปคณธรรมประเภททเปนโพชฌงคกจะเรมมขนในตวบคคลนน บคคลนนกเปนผพรอมสำาหรบการบรรลธรรม คำาวาพรอมนอาจจะบรรลหรอไมบรรลกได ตองดตามโพชฌงความขนมาในจตใจไหม หลกของโพชฌงคคอการเปนผมสตสมปชญญะทำาสมาธภาวนาอยเสมอทำาสมถะและวปสสนาอยเสมอมสตสมปชญญะวจยธรรมมความเพยรมปตมปสสทธมสมาธและอเบกขา

สตสมโพชฌงค เปนสตทมความตงมน เปนสตทเปนไปเพอสมาธ มสตขนมาเปนผทจตมนคง ไมเลอนลอย เมอมสตกมาทำาธรรมวจยะ รางกายและจตใจกเปนธรรมะ วจย คนควา สอบสวน ลงไปในกายและในใจน เหนกายเปนกาย ใจเปนใจเหนรปนามขนธ๕เหนความไมเทยงเปนทกขเปนอนตตาในสภาวะตางๆเหนสงไหนควรทำา สงไหนไมควรทำา สงไหนกศล สงไหนอกศล เหนอกศลควรละเหนกศลควรเจรญอยางนเปนธมมวจยสมโพชฌงค เมอมธรรมวจยแลวทำาความเพยรตงความเพยรขนเพอละอกศลเจรญกศลเปนวรยสมโพชฌงคตวหลกใชอย๓ อยางน สวนโพชฌงคอนๆ กเปนผลจาก ๓ อยางน มสต มปญญา วจยธรรมทำาความเพยรตอเนองปตทปราศจากอามสกยอมเกดขนปสสทธสมาธอเบกขาตามลำาดบเสรมดวยการปฏบตสมถะฟงธรรมหรออะไรอนๆตามสมควร

200 201

เมอมความพรอมเตมทธรรมในโพธปกขยธรรมทงหมดกจะรวมประชมกนเปนหนงเดยวเปนอรยมรรคมองค๘รวมกนขนเผาทำาลายกเลสมวชชาเกดทำาใหแจงพระนพพานอรยมรรคมองค๘เปนประตนพพานเปนตวทำาใหวชชาเกดตอนธรรมประชมกนนนแคแปบเดยวเทานน เหมอนกบเวลาทเราสไมสไฟ สใหเกดไฟเมอสไปเรอยๆนานๆกจะมอาการทบงบอกวาไฟจะเกดขนเชนรสกอนๆมความรอนหรออาจจะมควนขนซงโพชฌงคนกคลายๆควนขนแลวตอนทไฟลกพรบขนมานกเหมอนอรยมรรคมองค ๘ เกดขน ลกพรบเดยวนนแหละ ไมทราบวาทานทงหลายรสกอนขนบางไหมอนขนไมใชวารอนเพราะกเลสนะอนขนเพราะเขาไปใกลนพพานกเกดความเบาใจสบายใจอบอนไดทพงอนแทจรง

บรรยายมากพอสมควรแกเวลาแลวนะครบอนโมทนาทกทาน

202 203

บรรณานกรม

มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.พระไตรปฎกภ�ษ�บ�ลฉบบมห�จฬ�เตปฏกำ๒๕๐๐.กรงเทพมหานคร:โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย,๒๕๐๐.

มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.พระไตรปฎกภาษาไทย.ฉบบมหาจฬาลงกรณราช-วทยาลย.กรงเทพมหานคร:โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย,๒๕๓๙.

ผทสนใจหนงสอและคำาบรรยายของอาจารยสภรทมทองสามารถดรายละเอยดเพมเตมไดในwww.ajsupee.com

และสามารถตดตอไดดงน

(1)ขอรบหนงสอและmp3ไดฟรทางไปรษณยขอรบหนงสอไดครงละ๕เลม และmp3 ครงละ ๘ แผน สงชอ-ทอยของผรบ ชอหนงสอmp3 DVD ท ตองการไปท suriyan2t@gmail.comตดตอสอบถามรายละเอยดคณสรยนโทร.๐๘-๐๕๕๓-๕๕๕๓หรอLineID:ajsupee.com

(2) ตดตอขอรบทชมรมจรยธรรม ตกประสาทวทยาชน ๒ โรงพยาบาลศรธญญาอ.เมองจ.นนทบรโทร.๐-๒๙๖๘-๙๙๕๔

(3)ตดตอขอรายละเอยดไดจากชมรมกลยาณธรรมhttp://www.kanlayanatam.com

204 205

ประวต

อ�จ�รยสภรทมทอง

วนเดอนปเกด๑๓พฤษภาคม๒๕๑๕บานหนองฮะต.หนองฮะอ.สำาโรงทาบจ.สรนทร

ก�รศกษ�

•เปรยญธรรม๔ประโยค•ประกาศนยบตรบาลใหญวดทามะโอจ.ลำาปาง•ปรญญาตรวศวกรรมศาสตรบณฑตสาขาวศวกรรมไฟฟามหาวทยาลยขอนแกน•ปรญญาโทพทธศาสตรมหาบณฑตสาขาพระพทธศาสนามหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

ง�นปจจบน(พ.ศ.๒๕๕๘)

•วปสสนาจารยยวพทธกสมาคมแหงประเทศไทยฯ•อาจารยสอนวชาพระอภธรรมปฎกและวชาปรมตถธรรมมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลยวทยาเขตบาฬศกษาพทธโฆสจ.นครปฐม•บรรยายธรรมะตามสถานทตางๆทงในกรงเทพฯและตางจงหวด•เผยแผธรรมะทางเวบไซตwww.ajsupee.com

206