โรคอวนในเดก

พญ.ภาวณ ธรการณวงศ

กมารแพทยพฒนาการและพฤตกรรม

ทศนคตตอเดกอวน...นารก

นารก?

สาเหตของโรคอวน

FTO gene at 16q12

ผลกระทบและภาวะแทรกซอนทางรางกาย

เขาสวยหนมสาวเรว

ระบบกระดกและขอ

ระบบหวใจและหลอดเลอด

ระบบทางเดนหายใจ

ระบบทางเดนอาหารและโรคตบ

ระบบตอมไรทอ

และเมตาบอลซม ความผดปกตทางผวหนง

ดานจตใจและสงคม ความเสยงตอการ

เกดโรคมะเรง

ผลเสยของโรคอวนในเดก

◦ ระบบกระดกและขอ เกดจากน าหนกตวกดลงบนกระดกขอเขาและขอเทา ท าอนตราย

ตอแผนเยอเจรญกระดกเขาดานในท าใหเกดขาโกง (Blount disease)

โรคหวกระดกสะโพกเลอน ขาฉง (knock knee) และเกดกระดกหกได เวลาลม

◦ ระบบหวใจและหลอดเลอด เดกโรคอวนมกมความดนเลอดสง อาจพบการท างานของ

หลอดเลอดผดปกต หลอดเลอดแดงมผนงหนาและอดตน กลามเนอหวใจท างาน

ผดปกตและเกดโรคหวใจขาดเลอด

ผลเสยของโรคอวนในเดก

◦ ระบบทางเดนหายใจ เดกโรคอวนมไขมนสะสมในรางกายสง และการท างานในการ

หายใจเพมขนท าใหมสมรรถภาพปอดลดลง อาจมปญหาของการหยดหายใจขณะหลบ

จากภาวะทางเดนหายใจอดกน ในโรคอวนทรนแรงอาจพบการหายใจ ไมพอ มภาวะ

CO2 คงและขาดออกซเจน ซงหากไมไดรบ การแกไขจะเกดความดนหลอดเลอด

ในปอดสง

ผลเสยของโรคอวนในเดก

◦ ระบบทางเดนอาหารและโรคตบ อาจพบปญหากรดไหลยอน โรคนวใน ถงน าด ภาวะ

ไขมนสะสมทตบ ซงสมพนธกบกลมอาการเมตาบอลก และระดบอนซลนในเลอดสง

และยงเปนปจจยเสยงของโรคตบแขงและมะเรงตบ

◦ ระบบตอมไรทอและเมตาบอลซม พบระดบอนซลนในเลอดสง เกดภาวะตอตาน

อนซลน โดยพบมากขนตามความรนแรงของโรคอวน และน าไปสโรคเบาหวานชนดท2

ในเดกและวยรนมากขน ในวยรนหญงทอวนอาจพบอาการประจ าเดอนขาดหรอมา

ผดปกต มสว ขนดก เสยงหาว มความเสยงตอการเกดเนองอกในมดลกและมะเรงรง

ไข

ผลเสยของโรคอวนในเดก

◦ กลมอาการเมตาบอลก เปนกลมอาการทเปนปจจยเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอด

เลอด และโรคเบาหวานชนดท 2

ในเดกอาย 10 ปขนไป

ผลเสยของโรคอวนในเดก

◦ ความผดปกตทางผวหนง มกพบ acanthosis nigricans พบท

บรเวณล าคอ รกแร ขอพบและขาหนบท ง 2 ขาง ซงพบรวมกบโรคเบาหวานชนดท 2

อาจพบรอยแตก (striae) อาจพบลกษณะผนแดงบรเวณขอพบ

(intertrigo) เกดจากการเสยดส และความอบชน มกพบการตดเชอราแทรกซอนและตดเชอแบคทเรยในบรเวณทมขน

ผลเสยของโรคอวนในเดก

◦ ดานจตใจและสงคม พบวาเดกอวนมการขาดความภาคภมใจในตนเอง มองวาตนเอง

ไมเกง ไมมความสามารถ ท าใหมผลตออารมณ การพฒนาความคด ความรสกม

คณคาในตนเอง เกดปญหาในการเขา สงคม รสกโดดเดยว เหงา ซมเศรา วตกกงวล

◦ ความเสยงตอการเกดโรคมะเรง มความสมพนธกบการเกดโรคมะเรงหลายต าแหนง

ไดแก มะเรง หลอดอาหาร ตอมไทรอยด ไต ผวหนง ล าไสและไสตรงในเพศชาย

มะเรงเยอบโพรงมดลก หลอดอาหาร ถงน าด ไต ตบ ออน ตอมไทรอยด มะเรงเตานม

ในวยหลงหมดประจ าเดอน และมะเรงล าไสในเพศหญง

ความเสยงตอการเตบโตเปนผใหญโรคอวน

◦การศกษาทตดตามเดกโรคอวนในระยะยาว พบวา รอยละ 69 ของเดกอาย

6-9 ป และรอยละ 83 ของวยรนอาย 10-14 ป จะกลายเปนผใหญโรคอวน

ตอไป

การใหบรการในคลนกเดกสขภาพด

3. เลอนไมวดสวนทใกลเทาใหมาชดกบปลายเทาและสนเทาทต งฉากกบพน

1. ถอดหมวก รองเทา

วธการวดความยาว

2. นอนในทาขาและเขา เหยยดตรงสวนศรษะชด กบไมวดทต งฉากอยกบท

4. อานคาใหละเอยด มทศนยม 1 ต าแหนง เชน 120.4 เซนตเมตร

วธการวดสวนสงอานคาสวนสงระดบสายตา

ศรษะชดเครองวดสวนสง

หลงชดเครองวดสวนสง

กนชดเครองวดสวนสง

เขาชด เขาตรง

สนเทาชดเครองวดสวนสง

ไมฉากเครองวดสวนสง

ถอดรองเทา ถงเทาและยนบนพนราบ

ทาศรษะและเทาทถกตอง

ทาศรษะและเทาไมถกตอง

แปลผล

ประเมนภาวะการเจรญเตบโต

ประเดนส าคญของการแปลผล

ภาวะการเจรญเตบโตเดก

ต าแหนงของสวนสงและน าหนก

แนวโนมการเจรญเตบโต

จดน าหนก-สวนสง และลากเสนเชอมจดบนกราฟการเจรญเตบโต

ของเดก

วธการโดย

ขอปฏบตการใหอาหารเพอสขภาพทดของทารกและเดกเลก

ขอปฏบตการใหอาหารเพอสขภาพทดของทารกและเดกเลก

Critical and sensitive period

◦ ชวงเวลาทการเรยนร พฒนาการดานใดดานหนงจะท าไดด ถาพนชวงเวลา

ดงกลาวแลวการเรยนรจะท าไดยากหรอไมสามารถท าไดเลย

◦พฒนาการการกน : เคยวอาหาร

◦อายทเดกควรไดรบการกระตนการเคยวอาหารคอ ประมาณ 6-7 เดอน

◦WHO recommend : กอน 10 เดอน

พฒนาการดานประสาทสมผส

◦การรบรสชาตอาย (เดอน) การรบรสชาต

ทารกแรกเกด ตมรบรสสามารถรบรสหวาน ไมชอบรสขมและ

เปรยว

4 เดอน สามารถรบรสเคมได

5-7 เดอน 88% สามารถยอมรบอาหารทกรสชาตได

พฒนาการดานประสาทสมผส

◦Schwartz C. และคณะ (2011) ศกษาพบวาการทเดกไดรบ

อาหารรสเคมตงแตวยทารกและวยเดกจะท าใหชอบอาหารรสเคมเมออาย

มากขน มผลท าใหเกดความดนโลหตสง

◦อาหารรสหวานมสวนทท าใหเกดปญหาโรคอวน

◦แนะน าใหหลกเลยงการใหอาหารรสเคมและรสหวานในวยทารก

การวนจฉยโรคอวนในเดก

◦ น าหนกตวของเดกสงกวาคามธยฐานของน าหนกตามเกณฑสวนสงของเดก

(median of weight-for-height) เกน 3 เทาของคา

เบยงเบนมาตรฐาน (standard deviation, SD) โดยใชเกณฑอางองของกระทรวงสาธารณสข

การวนจฉยภาวะโภชนาการเกน

การประเมนความรนแรง

A growth chart for an overweight child shows corresponding increases in weight and height

Prader-Willi syndrome

โรค/กลมอาการทางพนธกรรมทมภาวะอวนรวมดวย

Prader-Willi syndrome

ลกษณะหนาตาผดปกต มอเทาขนาดเลก hypogonadism

สตปญญาและ พฒนาการชา มปญหาการกน เลยงไมโต และhypotoniaในวยทารก

Laurence–

Moon-Biedl syndrome

Truncal obesity สตปญญาและพฒนาการชา นวผดปกต

(syndactyly หรอ polydactyly),

nephropathy, retinopathy, hypogenitalism

Bardet-Biedl syndrome

จอประสาทตาเสอม นวผดปกต(syndactyly หรอ

polydactyly), สตปญญาชา

Alströmsyndrome

จอประสาทตาเสอม หหนวก เบาหวาน hypogonadism

โรคของระบบตอมไรทอทมภาวะอวนรวมดวย

Cushing’s syndrome Truncal obesity, hirsutism, moon facies, buffalo hump, violaceous striae, ความดนโลหตสง เบาหวาน

Hypothyroidism ตวเตย ผวแหงหยาบ ผมหยาบ ซม เสยงแหบ เบออาหาร ลนใหญ ไมแสดง

ความรสก พฒนาการทางเพศชา

Growth hormone deficiency

ตวเตย อวนนอยถงปานกลาง

Pseudohypoparathyroidism

ตวเตย หนากลม มอเทาส น ตอกระจก ผวแหงหยาบ เลบและผมแตกหกงาย สตปญญา

และพฒนาการชา hypocalcemia,

hyperphosphatemia, subcutaneous calcification

Hypothalamic dysfunction

ปวดศรษะ ตามว เบาจด ชก papilledema, hypothyroidism,

adrenal insufficiency, temperature dysregulation, coma

เดกทมปญหาโภชนาการเกน

ภาวะน าหนกเกน โรคอวน

แนะน าการใหอาหารตามวยตดตามน าหนก สวนสง

ทก 3-6 เดอน

เดกทมปญหาโภชนาการเกน

ภาวะน าหนกเกน โรคอวน

แนะน าการใหอาหารตามวยตดตามน าหนก สวนสง

ทก 3-6 เดอน

อาย < 7 ป อาย ≥ 7 ป

มภาวะแทรกซอน*หรออวนรนแรง

พจารณาเจาะเลอดสงตรวจ***ตามความเหมาะสม

ปรกษากมารแพทยเพอควบคมอาหาร ลดน าหนกแนะน าเพมกจกรรมทางกาย ตดตามน าหนกและสวนสงทก 2-6 เดอน

แนะน าโภชนบญญตควบคมน าหนก

ตดตามน าหนก-สวนสงทก 2-6 เดอน

มไมม

โรคอวน

อาย ≥ 7 ป

มภาวะแทรกซอน*หรอกลมเสยง**หรออวนรนแรง

มไมม

พจารณาเจาะเลอดสงตรวจ***ตามความเหมาะสม

เจาะเลอดสงตรวจ***

ผดปกต

ปรกษากมารแพทยเพอควบคมอาหารลดน าหนก 5-10% เพมการออกก าลงกาย ใหการดแลเบองตน ตดตามน าหนกและสวนสงทก 2-6 เดอน ปรกษาแพทย

เฉพาะทาง

ปรกษากมารแพทยเพอควบคมอาหาร ลดน าหนก แนะน าเพมกจกรรมทางกายตดตามน าหนกและสวนสง

ทก 2-6 เดอน

การตรวจเพอประเมนภาวะแทรกซอนของเดกโรคอวน

การตรวจเพอประเมนภาวะแทรกซอนของเดกโรคอวน

กจกรรมทครตองดแลนกเรยนโรคอวนทโรงเรยนเปาหมายเบองตนในการดแลรกษา 3 ดาน

1. ดานน าหนก ควบคมน าหนกตวใหคงเดมหรอลดลง โดยมสวนสง เพมขนตามปกต รกษามวลกลามเนอไมใหลดลง

2. ดานพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพ โดยการ ปรบเปลยนพฤตกรรม มเปาหมายอยทการบรโภค อาหารลดลง และเพมการเคลอนไหว รางกาย

3. ดานการดแลรกษาภาวะแทรกซอน แบบสหวชาชพ

แนวทางเวชปฏบตการปองกนและรกษาโรคอวนในเดกนกเรยน พ.ศ. 2558

แนะน าและดแลการกนอาหาร แนะน าและดแล

เพมกจกรรมควบคมน าหนก ชงน าหนกสวนสงทก 1-3 เดอน

อวนรนแรง นงหลบเวลาเรยน มคนในบานเปนเบาหวาน

ความดนเลอด≥130-150 มม.

ปรอท ตวเตยกวาคามธยฐานตามอายเพศ

แนะน าและดแล เรองอาหาร

แนะน ารวมกจกรรมทบานควบคมน าหนก สงปรกษาแพทย

กจกรรมในโรงเรยนควบคมอาหารบรการสงคม

กจกรรมทบานควบคมอาหาร

ชวยเหลองานบาน

ดแลชงน าหนกตวทกสปดาห

สงปรกษาแพทยเพอดแลรกษาเบองตนเปาหมายลดน าหนก 5-10%

ตดตามน าหนกและสวนสงทก 3-6 เดอน

แพทยทโรงพยาบาล

คร ผปกครอง นกเรยน

ชแจง

ชแจงผปกครอง เพอสงพบแพทย

ปรกษาแพทยเฉพาะทาง

บทบาทของคร

แนะน าและดแลการกนอาหารแนะน าและดแลการเพมกจกรรม

ควบคมน าหนกชงน าหนกและสวนสงทก 2-6 เดอน

แนะน าและดแลเรองอาหารแนะน ารวมกจกรรมทบานดแลควบคมน าหนกสงปรกษาแพทย

ชแจงผปกครอง

อวนรนแรง นงหลบเวลาเรยน มคนในบานเปนเบาหวาน

ความดนเลอด≥130-150 มม.

ปรอท ตวเตยกวาคามธยฐานตามอายเพศ

สงปรกษาแพทยเพอดแลรกษาเบองตนเปาหมายลดน าหนก 5-10%

ตดตามน าหนกและสวนสงทก 3-6 เดอน

ชแจงผปกครอง เพอสงพบแพทย

สงปรกษาแพทยเฉพาะทาง

บทบาทของนกเรยน

กจกรรมในโรงเรยน - ออกก าลงกายยามเชา กอนกลบบาน ควบคมอาหาร - งดอาหารทอด กะท อาหารเคม

- เพมผกและผลไม บรการสงคม - สารวตรนร. ผชวยคร/หวหนาชน

กจกรรมทบาน ควบคมอาหาร ชวยเหลองานบาน

ดแลชงน าหนกตวทกวน

กจกรรมทครตองดแลนกเรยนโรคอวนทโรงเรยนกจกรรมทครตองดแลนกเรยนโรคอวนทโรงเรยน

กจกรรม รายละเอยด

แนะน าและดแลการกนอาหาร กนอาหารครบ 5 หม ไมกนรสจดหรอปรงรสดวยน าตาล น าปลา ซอสตาง ๆ

กนขาวมอละถวย เคยวขาวใหละเอยด

กนเนอสตวไมตดมนมอละ 3 ชอนโตะ

ไมกนอาหารทอด

กนผกใบเขยวมอละทพพ

กนผลไมรสไมหวาน เชน ฝร ง สม

ดมนมรสจดพรองมนเนยวนละ 2 กลอง

แนะน าและดแลกจกรรม กจกรรมวนละ30นาท ตอนเชา 15 นาท และกจกรรมกอนกลบบาน 15-30 นาท

มอบหมายชวยเหลองานในหอง-โรงเรยน เชน เปนผชวยหวหนาชน เปนสารวตรนกเรยนประจ า

หอง

การตรวจเดกนกเรยน ชงน าหนกวดสวนสงทก 1-3 เดอน เปรยบเทยบกบกราฟอางอง สอนใหเดกโตท าเอง

วดความดนเลอดคร งแรก เพอคดกรอง ถาความดนสง ตองวดซ าอก 1-3 เดอน

แนวทางการปองกนโรคอวนในเดก

Pregnancy

Postpartum

and infancy

Families

SchoolsCommunities

Health

care provider

Industry

Government

กจกรรมทมแผนจะท า

การลงพนทโรงเรยนทมปญหาโรคอวนมาก 3 อ าเภอ กอนเปดเรยน ระหวางภาคเรยน และกอนหรอหลงปดภาคเรยน

แนวทางในการตดตามดแลเดกนกเรยนโรคอวน

การท าแผนกราฟการเจรญเตบโต เพอคดกรองโรคอวน ขนาด A4-A3 ส าหรบโรงเรยน

การประกวดสอกจกรรมการออกก าลงกาย ความยาว 15 นาท

การรณรงคการเลกดดขวดนมในศนยเดกเลกและโรงเรยนอนบาล

หาแนวทางการสอสารประชาสมพนธผลเสยทเกดจากขวดนม

• ดแลน าหนกตวใหปกต- ชงน าหนก - สวนสง

• เพมการเคลอนไหวรางกาย- เลนนอกบาน

• นอนใหเพยงพอ- ไมใชนอนทงวน

• สนบสนนพฤตกรรมสขภาพ- กจกรรมตาง ๆ

เดกไทย...อวน โง เกเร จรงหรอ?

พญ.ภาวณ ธรการณวงศ

กมารแพทยพฒนาการและพฤตกรรม

ผลส ารวจคาเฉลย IQ ทวประเทศ และแยกตามภาค

54

98.59

104.5

101.29100.11

96.8595.99

IQ < 100 IQ = 100 IQ > 100

11 February 201655

แผนทประเทศไทย

แสดงผลการส ารวจระดบ

สตปญญา

เดกนกเรยนไทย 2554

จงหวดท IQ > 100

จงหวดท IQ = 100

จงหวดท IQ < 100

National IQ Lynn Vanhanen 2006 IQ and Global Inequality

R Plubrukarn QSNICH May 2015

ภมคมกนทางจตใจ

วธการ ถาไดรบการปลกฝง ถาไมไดรบการปลกฝง

รกและเอาใจใสเดก

ผกพน

เดกจะเตบโตเปนคนทม

มนษยสมพนธทดจตใจม นคง

เชอม นในตวเอง มอารมณสขม

หนกแนน

เดกจะไมเกดความผกพนและ

ไมไววางใจผอน ขาดความ

อบอน ขาดความม นคงทางใจ

และมแนวโนมทจะมอารมณ

หว นไหวงาย

ใหเดกมโอกาส

ชวยเหลอตนเอง

เดกจะรจกคด รจกท า มความ

รบผดชอบและรจกพงพา

ตนเอง

เดกจะกลายเปนคนท าอะไรไม

เปนแกปญหาดวยตวเองไมได

ความรบผดชอบไมด

เปนภาระของพอแม

ภมคมกนทางจตใจ

วธการ ถาไดรบการปลกฝง ถาไมไดรบการปลกฝง

ใหเดกรจกรอคอย

อดทนและอดกล น

เดกจะมความสามารถในการ

ควบคมอารมณตนเองไดด มความ

ยบย งช งใจตอสงลอใจหรอสงทมา

ย วยไดตดสนใจ

ไดวาสงใดควรกระท าสงใดไมควร

กระท าและเคารพในกฎเกณฑของ

สงคม

เดกมกจะเตบโตเปนคนเอาแตใจ

ตวเอง อารมณเสยงาย เครยด

งาย ทกขงาย ท าใจไมได ระงบ

อารมณไมไดเมอผดหวง เสยหนา

หรอไมไดอะไรดงใจ

*Marshmallow test

ภมคมกนทางจตใจ

วธการ ถาไดรบการปลกฝง ถาไมไดรบการปลกฝง

ใหเดกรจกปรบตว

เผชญและแกปญหา

ดวยตนเอง

เดกจะมความมงม นไปส

ความส าเรจ รจกพลกแพลงแกไข

ปญหาอยางสรางสรรคและเปน

ประโยชน

เดกจะกลายเปนคนขาดความ

พยายาม ไมอดทน ขาดความ

กระตอรอรน ทอถอยงายเมอ

เผชญปญหา

ใหเดกรจกใหรจก

ชวยเหลอและเขาใจ

ผอน

เดกจะเปนทชนชอบของคนอนๆ

ท วไปและสามารถประสานความ

รวมมอกบผอนไดอยางราบรน

เดกจะเปนคนทนกถงแตตวเอง

เปนใหญ ใจคอคบแคบขาด

ความเหนอกเหนใจผอน

และเขากบคนอนไดยาก

ภมคมกนทางจตใจ

วธการ ถาไดรบการปลกฝง ถาไมไดรบการปลกฝง

ใหเดกมโอกาสไดเลน เดกจะเรยนรการอยรวมกบคนอน

ฝกยอมรบ และแกไขความ

ผดพลาด รจกมอารมณขนและ

สนก เบกบาน ไดเรยนรการเปน

ผน าผตาม และการรวมงานกบ

ผอน ซงจะน าไปใชในชวตจรง

เมอโตขนมกจะเขาสงคมยาก ไม

รจกกตกาของสงคม ไมรแพรชนะ

รอภย ขาดความกระฉบกระเฉง

ในการท างานและการเรยนรชวต

รายการดใหร