Analysis2

การแปรรปสนคาเกษตรมความส�าคญมากขนเปนล�าดบ จากในอดตทผประกอบการตองการบรรเทาปญหา

ราคาตกต�าและผลผลตเนาเสยในชวงฤดกาลเกบเกยวทผลผลตออกสตลาดจ�านวนมาก มาสการสรางมลคาเพม

และความแตกตางใหกบผลตภณฑเพอตอบโจทยความตองการบรโภคทหลากหลายมากขนนอกจากนยงตอบสนอง

พฤตกรรมการบรโภคสมยใหมทตองการผลตภณฑอาหารแปรรปมาชวยอ�านวยความสะดวกในการรบประทาน

และรองรบวถชวตอนเรงรบของสงคมเมองทขยายตวตอเนองตามการพฒนาประเทศ ดงนน จากสถานการณขางตน

ทคาดวาจะยงคงด�าเนนตอไปจงเปนโอกาสใหผประกอบการผลตสนคาเกษตรโดยเฉพาะSMEsหนมาใหความส�าคญ

และหาแนวทางแปรรปผลตภณฑมากขนเพอเพมพนรายไดและสามารถเขาไปแขงขนในตลาดได

สถานการณในปจจบนและแนวโนมในอนาคต

สนคาเกษตรทถกน�ามาแปรรปมากทสดคอขาวและผลไมสะทอนผานจ�านวนสถานประกอบการแปรรป

ขาวและผลไมทมสดสวนมากกวารอยละ42.51ของสถานประกอบการผลตอาหารปจจยหนนส�าคญสวนหนงมาจาก

ผลผลตจ�านวนมากของทงสองสนคา2ผนวกกบพฤตกรรมการบรโภคของคนไทยทรบประทานขาวเปนอาหารหลกและ

ตามดวยผลไมเปนของหวานหรอของวางระหวางวนนอกจากนความกาวหนาของเทคโนโลยผลตอาหารและไลฟสไตล

ของผบรโภคยคใหมทมขอจ�ากดของเวลายงสงเสรมใหผประกอบการสรางสรรคผลตภณฑแปรรปจากขาวและผลไม

ทเปนมากกวาอาหารจานหลกบนโตะอาหาร เพอตอบสนองความตองการดานความสะดวกสบายและความรวดเรว

ใหแกผบรโภค

ไลฟสไตลคนเมองและกระแสสขภาพมาแรงดนแปรรปเกษตรโต

1 ขอมลสถานประกอบการแปรรปขาวและผลไม ประกอบดวยโรงงานในหมวดอาหารประเภท 10 อาหารจากแปง และประเภท 8 อาหารจากผก พช หรอผลไม ของ

กรมโรงงานอตสาหกรรม2 มลคาผลผลตสนคาเกษตรทส�าคญ ป 2559 เทากบ 535,389 ลานบาท โดยขาวและผลไมมสดสวนของมลคามากทสดทรอยละ 43.2 และ 19.1 ของมลคาทงหมดตามล�าดบ

Analysis3

ผลตภณฑขาวแปรรปทสามารถตอบสนองชวตแบบเมอง ไดรบความนยมมากทสด

ผลตภณฑแปรรปจากขาวทคนไทยนยมบรโภคมากทสด ไดแก ผลตภณฑอาหารเชา ผลตภณฑเสน

และผลตภณฑขนมขบเคยวซงสอดลอไปกบสภาพแวดลอมแบบเมองทมมากขนโดยมลคาตลาดในประเทศของสาม

ผลตภณฑรวมกนอยทประมาณ 4,134.8 ลานบาท สวนขนมปงกรอบเปนผลตภณฑขาวทมมลคาสงออกมากทสด

คดเปนประมาณรอยละ 41.1 ของมลคาการสงออกผลตภณฑจากขาวทงหมด ทประมาณ 10,373.8 ลานบาทใน

ป2559ซงมการขยายตวจากป2558ทรอยละ3.7ทงนการสงออกผลตภณฑขาวมมาเลเซยญปนและเมยนมา

เปนตลาดหลก

Analysis4

ในระยะขางหนา ศนยวจยกสกรไทย มองวา ความตองการผลตภณฑขาวแปรรปทงในประเทศและ

ตางประเทศจะยงคงขยายตวตามพฤตกรรมของผบรโภคยคใหม ท�าใหผลตภณฑขาวแปรรปกงส�าเรจรปและ

พรอมทาน รวมไปถงขนมขบเคยวนาจะกลายเปนตวเลอกทผ บรโภคใหความสนใจและหนมาบรโภคมากขน

โดยผลตภณฑทนาจบตามอง คอ เสนหมกวยเตยว ทแมวาจะมมลคาการสงออกไมสงมากนกแตอตราการเตบโต

เฉลยคอนขางสง โดยเฉพาะในตลาดเนเธอรแลนดและเมยนมาทมความตองการเสนกวยเตยวแบบกงส�าเรจรปท

จดเตรยมเครองปรงและสวนประกอบและแบบพรอมทานทเพยงน�าไปอนกสามารถรบประทานไดเลยเพอตอบสนอง

ผบรโภคทนยมอาหารเอเชยและรองรบผยายถนฐานทมวฒนธรรมการรบประทานขาวและผลตภณฑขาวเปนหลก

ผลตภณฑผลไมแปรรปไดรบแรงหนนจากความตองการบรโภคและกระแสรกสขภาพ ของผบรโภค

น�าผลไมเปนผลตภณฑแปรรปจากผลไมทคนไทยนยมมากทสดเนองจากรปแบบการใชชวตทไมอ�านวยให

ผบรโภคสามารถรบประทานผลไมสดไดตามตองการ รวมถงผลของฤดกาลทท�าใหผลไมสดไมสามารถตอบสนอง

ความตองการไดอยางสม�าเสมอผลไมแปรรปจงเปนตวเลอกทดส�าหรบผบรโภคนอกจากน ยงมกระแสรกสขภาพ

ทผบรโภคหนมารบประทานผลไมมากขนสวนการสงออกผลไมแปรรปพบวาผลไมกระปองเปนผลตภณฑแปรรป

จากผลไมทมมลคาสงออกสงสดคดเปนประมาณรอยละ36.1ของมลคาการสงออกผลตภณฑจากผลไมทงหมดท

ประมาณ81,749.3ลานบาทในป2559มการขยายตวทรอยละ15.2จากป2558โดยมสหรฐอเมรกาและสหภาพ

ยโรปเปนตลาดสงออกหลกของผลตภณฑผลไมแปรรป

ศนยวจยกสกรไทย มองวา แมสงคมไทยยงคงนยมรบประทานผลไมสดมากกวาผลไมแปรรป แตดวย

วถชวตทวนวายและการพรอมเปดรบสนคาใหมของผบรโภคสมยใหมประกอบกบการด�าเนนกลยทธของผประกอบการ

โดยเฉพาะรายใหมดวยการคดคนผลตภณฑแปลกใหมและสรางความแตกตาง ท�าใหในปจจบนมผลตภณฑใหมๆ

มากมายเชนเยลลผลไมผลไมเคลอบชอคโกแลตทอฟฟผลไมนอกจากจะตอบโจทยผบรโภคทวไปแลวยงเปน

การขยายตลาดไปสผบรโภควยเดกทมกรบประทานผลไมในปรมาณนอย

Analysis5

นอกจากนยงมแรงหนนจากผรกสขภาพและตองการดแลรปรางทมองหาของวางระหวางมอจากผลไมแท

เพอมาทดแทนขนมขบเคยวทมกอยในของทอดและมรสเคม รวมไปถงความชนชอบรสชาตผลไมไทยของผบรโภค

ตางชาตนาจะชวยผลกดนใหความตองการบรโภคผลตภณฑแปรรปจากผลไมของไทยยงคงมแนวโนมสดใสในระยะ

ถดไป โดยมผลไมเมองรอนอบแหงในลกษณะขนมขบเคยวเปนผลตภณฑทนาจบตามอง ซงไดรบความนยมจาก

ผบรโภคสหภาพยโรปและสหรฐอเมรกาเปนอยางมาก อยางไรกด ล�าไยอบแหงกเปนอกผลตภณฑทผประกอบการ

ไมควรมองขาม แมในปจจบนจะมผประกอบการในตลาดจ�านวนมาก แตจากความตองการบรโภคจ�านวนมากของ

ชาวจนอนมแรงหนนจากความเชอวาล�าไยเปนผลไมมงคลและมสรรพคณในการบ�ารงรางกายและรกษาโรค ดงนน

ผประกอบการอาจตองสรางความหลากหลายหรอยกระดบเปนสนคาพรเมยมเพอสรางมลคาเพมและเพมความ

สามารถในการแขงขนในตลาดเชนเครองดมสขภาพพรอมชง/พรอมทานผลตภณฑเสรมสารอาหารเปนตน

โอกาสและความทาทายของผประกอบการแปรรปสนคาเกษตร

Analysis6

ความตองการบรโภคสนคาเกษตรแปรรปทคาดวาจะเพมมากขนนน มาจากแรงสนบสนนของผบรโภค

ยคใหมทการด�าเนนชวตคอนขางวนวายและเหลอเวลาในแตละวนส�าหรบการประกอบอาหารคอนขางนอยจงมความ

ตองการผลตภณฑทจะเขามาชวยอ�านวยความสะดวกในการใชชวต รวมไปถงความนยมในการดแลสขภาพทก�าลง

แพรหลายและการเขาสสงคมผสงอายของไทยกนาจะเปนอกปจจยหนนหนงทชวยผลกดนใหผลตภณฑขาวแปรรป

จากสนคาเกษตรไมวาจะเปนขาวหรอผลไมมการเตบโตตามไปดวย นอกจากน ยงมความชนชอบในรสชาตผลไม

เมองรอนของชาวตางชาตทมาชวยหนนใหไทยสามารถสงออกผลตภณฑผลไมแปรรปในล�าดบตนๆ ของโลกได

ไมวาจะเปนสบปะรดกระปองทสามารถสงออกเปนอนดบ1ของโลกและผลไมอบแหงสงออกเปนอนดบ3ของโลก

ศนยวจยกสกรไทยมองวาสถานการณดงกลาวยอมเปนโอกาสทางธรกจทส�าคญตอผประกอบการแปรรปสนคาเกษตร

ของไทยโดยเฉพาะอยางยงผประกอบการSMEsซงเปนผประกอบการสวนใหญในอตสาหกรรม

นอกจากน ยงมนโยบายของภาครฐทใหการสนบสนนผประกอบการทสนใจแปรรปสนคาเกษตรและตองการ

ยกระดบผลตภณฑดวยนวตกรรมและเทคโนโลยผลตอาหารผานโครงการตางๆเพอเปนการแกไขปญหาราคาสนคา

เกษตรและยงชวยใหผประกอบการสามารถเพมมลคาใหแกสนคารวมถงตอบสนองความตองการของตลาดในอนาคต

ไดไมวาจะเปนโครงการเมองนวตกรรมอาหาร(FoodInnopolis)ทมงสรางเครอขายการผลตระหวางผประกอบการ

หนวยงานรฐและสถาบนการศกษา เพอใหเกดการสรางสรรคผลตภณฑแปรรปใหมออกสตลาด โครงการเมอง

ผลตอาหารครบวงจร(FoodValley)ทมงเนนการเพมมลคาใหกบสนคาเกษตรโดยก�าหนดใหภาคเหนอเปนศนยกลาง

อตสาหกรรมแปรรปผกและผลไม รวมถงสรางการรวมตวเปนคลสเตอรของผเกยวของในกระบวนการแปรรป

เพอสรางความเขมแขงใหแกหวงโซการผลตและเพมศกยภาพในการแขงขนได ลาสดมการพฒนาพนทในจงหวด

อางทองเปนนคมอตสาหกรรมอาหารครบวงจรโดยเบองตนจะน�าขาวมาแปรรปรวมถงมงหวงพฒนาศกยภาพใหแก

ผประกอบการSMEsผานการใหความชวยเหลอจากผประกอบการรายใหญโครงการคปองนวตกรรม3 เปนการให

เงนชวยเหลอเปลาแกผประกอบการSMEsหรอStart upทมความคดสรางสรรคในการออกแบบเครองจกรหรอ

ตองการน�าเทคโนโลยนวตกรรมมาปรบใชในการผลตอาหาร รวมถงโครงการคปองวทยเพอโอทอป4 ซงสงเสรมให

วสาหกจชมชนและผประกอบการรายยอยน�าวทยาศาสตร เทคโนโลยและนวตกรรมไปตอยอดในการพฒนา

สนคา OTOP หรอสนคาทใชวตถดบในพนท พรอมกนน ภาครฐยงใหความส�าคญในดานการผลตสนคาเกษตร

จงมการก�าหนดแผนการบรหารจดการพนทเพาะปลกใหมความสมดลระหวางอปสงคและอปทานผานการจดท�าแผนท

เกษตร(ZoningbyAgri-Map)เพอใหเกดการวางแผนการเพาะปลกใหเหมาะสมกบสภาพพนทและความตองการ

ใชงานในแตละชวงเวลา

ศนยวจยกสกรไทย มองวา กระแสความตองการผลตภณฑสนคาเกษตรแปรรปของผบรโภค ความชนชอบ

ในรสชาตผลไมของไทยและการสนบสนนของรฐบาลผานโครงการตางๆจะเปนแรงกระตนใหผประกอบการไทยเรง

พฒนาผลตภณฑของตนใหมคณภาพและตอบโจทยความตองการของผบรโภค

อยางไรกตามผประกอบการไทยอาจตองเผชญความทาทายในการประกอบธรกจจากหลากหลายปจจยเชน

Analysis7

• ความไมสม�าเสมอและเพยงพอของสนคาเกษตรในชวงนอกฤดกาลการเพาะปลกซงผประกอบการอาจ

ตองบรหารจดการสตอกวตถดบและพฒนาระบบการจดเกบสนคาเกษตรตลอดจนมองหาแหลงวตถดบ

เพมเตมจากแหลงผลตใกลเคยงหรอน�าเขาจากประเทศเพอนบาน

• คานยมการรบประทานอาหารสดหรออาหารทผานการแปรรปนอยทยงมอยมากกวากนาจะเปนปจจย

ทคกคามการด�าเนนธรกจ ซงผ ประกอบการอาจตองอาศยนวตกรรมและเทคโนโลยทสามารถ

คงรสชาตและคณคาทางอาหารไดใกลเคยงกบวตถดบ ตลอดจนปรบผลตภณฑใหสอดรบกบลกษณะ

ของผบรโภคมากทสด

• ผลจากการประกาศใช พ.ร.บ. การบรหารจดการการท�างานของคนตางดาว พ.ศ. 2560อาจกระทบ

ตอผประกอบการทยงพงพาแรงงานเปนหลกซงถอวาเปนโอกาสส�าหรบผประกอบการในการยกระดบ

การผลตดวยการลงทนเครองจกรเพอทดแทนแรงงานตางดาวทคาดวาจะลดลง ทงน ผประกอบการ

ทขาดแคลนเงนทนส�าหรบการลงทนในเครองจกรสามารถรบความชวยเหลอผานโครงการสนเชอ

ของรฐบาลจากธนาคารของรฐและเอกชน

นอกจากปจจยทาทายภายในประเทศแลวปจจยภายนอกกเปนอกหนงความทาทายส�าหรบผประกอบการไทย

เชน ผลผลตจากประเทศคแขงทสามารถเพาะปลกสนคาเกษตรไดมากเชนกน เชน จน อนเดย บงกลาเทศ

(กรณขาว)ฟลปปนสจน (กรณสบปะรด) เปนตนรวมไปถงมาตรฐานทางการคาของประเทศคคาทอยในระดบสง

เชนมาตรฐานการผลตอาหารปลอดภยระบบการตรวจสอบยอนกลบ(TraceabilitySystem)ตลอดสายการผลต

จนถงปลายทางทรบสนคา เปนตน ซงผประกอบการไทยรบทราบและมการปรบตวมาระยะหนงแลว อยางไรกด

เพอคงความสามารถในการแขงขนผประกอบการไทยคงตองตดตามการก�าหนดมาตรฐานเพมเตมของประเทศคคา

อยางใกลชด

3ปจจบนระยะเวลาการด�าเนนโครงการสนสดลงเมอเดอนกนยายน2560คงตองตดตามการเปดเฟสใหมอกครงในเวบไซดของส�านกงานนวตกรรมแหงชาต(http://coupon.nia.or.th/)

4ศกษารายละเอยดของโครงการไดทwww.tistr.or.th/STIM/หลกเกณฑการใหการสนบสนนโครงการคปองOTOP.pdf

Analysis8

กลยทธในการด�าเนนธรกจส�าหรบผประกอบการแปรรปสนคาเกษตร

ภายใตบรบทความไดเปรยบดานความอดมสมบรณของสนคาเกษตรของไทยและความเชยวชาญของ

ผประกอบการแปรรปใหเปนผลตภณฑอาหารและเครองดม ประกอบกบโอกาสทางธรกจทเกดขนตามทกลาวมา

ขางตน ศนยวจยกสกรไทยไดท�าการวเคราะหกลยทธการด�าเนนธรกจเพอสรางความสามารถในการแขงขนในแก

ผประกอบการดงน

1.การบรหารจดการดานวตถดบโดยเกษตรกรและผประกอบการรายยอยอาจรวมตวกนเปนเครอขาย

เพอบรหารจดการสนคาเกษตรอยางบรณาการทงระบบ ตงแตการเพาะปลก การจดเกบ และ

การขนสงสโรงงานแปรรปเชน

ทงน หากผประกอบการสามารถจดเกบขอมลการบรหารจดการวตถดบตงแตตนน�าจนถงปลายน�าได ก

จะเปนผลดตอผประกอบการในการรบรองตนเองวากระบวนการผลตของตนสามารถสอบทานและมความปลอดภย

ซงสอดรบกบพฤตกรรมการเลอกสรรผลตภณฑอาหารแปรรปของคนรนใหมทตองการทราบแหลงทมาและขนตอน

การผลตนอกจากนยงเปนไปตามมาตรฐานการสงออกไปยงตางประเทศดวย

Analysis9

2.การน�าเทคโนโลยและนวตกรรมมาเพมประสทธภาพการแปรรปอาหารและเพมมลคาสนคาจากการ

ทผบรโภคมความตองการผลตภณฑแปรรปเพมมากขน อยางไรกด ผบรโภคเหลานนกมความ

ตระหนกถงประโยชนของอาหารทจะเลอกรบประทานท�าใหแนวโนมของผลตภณฑแปรรปจะเปนไป

ในลกษณะของการคงรสชาตและคณคาทางสารอาหารของสนคาเกษตรใหใกลเคยงกบวตถดบดงเดม

มากทสดดงนนผประกอบการตงแตผผลตสนคาเกษตรและแปรรปนาจะตองมองหานวตกรรมและ

เทคโนโลยทมความเหมาะสมกบศกยภาพของตนเองและตอบโจทยความตองการขางตนมาปรบใช

ในกระบวนการผลตโดยมตวอยางของเทคโนโลยและนวตกรรมดงน

นอกจากนผประกอบการอาจเลอกใชบรรจภณฑทชวยรกษาคณภาพของผลตภณฑนอกจากชวยเกบรกษา

อาหารแลว ยงตอบโจทยความสะดวกสบายดวยการออกแบบบรรจภณฑใหสามารถรบประทานงายขนหรอพกพา

สะดวก (Grab-and-Go) เพอตอบสนองผบรโภคทตองการความรวดเรว หรอปรบขนาดใหเลกลงเพอตอบสนอง

ผบรโภคทรบประทานคนเดยวหรอตองการควบคมปรมาณอาหาร เปนตน รวมไปถงบรรจภณฑทใสใจสงแวดลอม

ทสามารถยอยสลายไดเองหรอผบรโภคสามารถรบประทานได

3.การมงเนนท�าการตลาดใหสอดลอกบพฤตกรรมของผบรโภค

ความนยมในการรบประทานผลตภณฑแปรรปจากสนคาเกษตรของคนไทยนาจะเปนไปในรปแบบ

กงส�าเรจรปและพรอมทานโดยมกลมเปาหมายเปนผบรโภคสงคมเมองทตองการผลตภณฑอาหาร

แปรรปมาเพมคณภาพชวต ดงนน ผประกอบการแปรรป SMEs ควรสรางความแตกตางใหแก

ผลตภณฑของตนเพอแขงขนกบผประกอบการรายใหญทเปนเจาตลาด ประกอบกบแสวงหา

ชองทางในการจ�าหนายทเขาถงผ บรโภคกล มน ไมวาจะเปนรานสะดวกซอใกลทอย อาศย

ซเปอรมารเกตละแวกทท�างานหรอหางคาปลกทเปนทางผานระหวางทางกลบบาน ตลอดจน

ชองทางออนไลนทนบวนจะเขามามบทบาทในการจบจายใชสอยของผคนมากขน นอกจากจะชวย

ลดเวลาในการเดนทางไปซอหาทรานคาของผบรโภคแลวยงเปนการอ�านวยความสะดวกดวยบรการ

จดสงสนคาถงมอผบรโภคนอกจากนการเขารวมโครงการประกวดสนคาของหนวยงานรฐและเอกชน

รวมไปถงงานแสดงสนคากเปนอกชองทางหนงในการประชาสมพนธใหผบรโภครจกและเปนการเปด

โอกาสในการน�าสนคาเขาไปจ�าหนายในรานสะดวกซอและหางคาปลกขนาดใหญได

Analysis10

สวนผประกอบการสงออก ศนยวจยกสกรไทย มองวา การมงเนนผลตสนคาใหไดมาตรฐานสงออกและ

พฒนาสนคาใหตรงตามความตองการของผบรโภค นาจะชวยใหผประกอบการสามารถน�าสนคาเขาไปจ�าหนาย

ในตลาดนนๆไดเชนผลไมอบแหงเมองรอนทไดรบความนยมจากผบรโภคอยางมากโดยเฉพาะอยางยงสหภาพยโรป

และสหรฐอเมรกา ซงผลไมเมองรอนอบแหงทจะเปนเทรนดการบรโภคในระยะถดไปจะอยในรปของผลไมอบแหง

น�าตาลต�า(Low-sugar)ผลไมอบแหงจ�าพวกSuperFruitรวมไปถงผลไมอบนม(SoftDriedFruit)เพอตอบสนอง

กระแสรกสขภาพและรองรบการเขาสสงคมผสงอาย

ภาคผนวก: ตวอยางผลตภณฑแปรรปจากขาวและผลไม