การเพิ่มผลผลิตและพัฒนาคุณภาพ ...ค ม อ...
TRANSCRIPT
การเพมผลผลตและพฒนาคณภาพขาว
คมอ องคความรการวจยเพมผลผลตและพฒนาคณภาพขาว Cognitive research to increase productivity and improve quality of rice
โดย ผชวยศาสตราจารย ดร.วรากร ลมบตร และคณะ
มหาวทยาลยสงขลานครนทร
ไดรบทนอดหนนการท ากจกรรมสงเสรมและสนบสนนการวจย โครงการ“Research for Community วจยเพอชมชนสงคม”
จาก ส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต (วช.) ประจ าปงบประมาณ 2559
ค าน า
คมอองคความรการวจยเพมผลผลตและพฒนาคณภาพขาว ทจดท าขนนมวตถประสงคเพอถายทอดองคความรจากผลงานวจยเรองชดทดสอบสงกะสในดนภาคสนาม และการปรบปรงดนโดยการใชปยชวภาพรวมกบสงกะส แกเกษตรกรปลกขาวเพอเพมผลผลต ไดขาวทมคณภาพ และลดการใชปยเคม ท าใหเกษตรกรมรายไดเพมขน และลดตนทนในการผลต
โดยองคความรเรองชดทดสอบสงกะสในดนภาคสนามจะเปนการอธบายถงวธใชชดทดสอบสงกะสในดนภาคสนามเพอใชในการประเมนหรอตดตามภาวะขาดธาตสงกะสในดนซงเกษตรกรสามารถแกปญหาไดทนทวงทโดยปรบปรงดนโดยการใชปยชวภาพรวมกบสงกะสซ งไม เสยงตอการสญเสยท งตนทนและรายได สวนการปรบปรงดนโดยการใชปยชวภาพรวมกบสงกะสเปนการอธบายถงกรรมวธการปรบปรงดนโดยการใชปยชวภาพรวมกบสงกะสทางดน และทางใบในระยะเวลาตางๆเพอชวยฟนฟดน ท าใหคณภาพขาวดขน และชวยเพมผลผลต
ทงนหวงเปนอยางยงวา คมอทไดจดท าขนเพอเผยแพรนจะเปนประโยชนตอผอาน หรอผทสนใจ มการน าองคความรทไดจากจากคมอเลมนไปใช หรอมการประยกตใชเพอใหเหมาะสมกบพนทเพาะปลกขาวของเกษตรกร
(ผชวยศาสตราจารย ดร.วรากร ลมบตร) หวหนาโครงการ
สารบญเรอง
หนา บทท 1 บทน า 1 บทท 2 การใชชดทดสอบสงกะสในดนภาคสนาม 4 บทท 3 การปรบปรงดนโดยการใชปยชวภาพ รวมกบสงกะส
8
1
บทท 1 บทน า
ขาวเปนพชเศรษฐกจทส าคญของประเทศไทย ทงนเพราะการเกษตรสวนใหญของประเทศปลกขาวเปนพชหลก ปจจบนขาวยงเปนทตองการของตลาดทงภายในประเทศและตางประเทศ อยางไรกตามผลผลตขาวตอไรสวนมากยงคอนขางต า ถงแมวาประเทศไทยมพนทปลกขาวถง 68.13 ลานไร แตมผลผลตเฉลยเพยง 456 กโลกรมตอไร (Foreign Agricultural Service, กระทรวงเกษตร, สหรฐอเมรกา, เมษายน 2557) เมอเปรยบเทยบกบประเทศอนประเทศไทยมผลผลตขาวเฉลยตอไรอยในอนดบท 19 จาก 24 ประเทศ ซงจดเปนปญหาใหญของประเทศ เพอเพมผลผลตเกษตรกรจ าเปนตองใชปยเคม ท าใหมตนทนเพมสงขน การใสปยเคมถงแมจะชวยในการเจรญเตบโต หากใชในปรมาณทมากเกนไปกจะเปนการสนเปลอง อกทงยงมผลกระทบในระยะยาวตอความอดมสมบรณของดน อกปจจยหนงทส าคญแตมกถกมองขามคอดนขาดธาตสงกะส (ส านกส ารวจดนและวางแผนการใชทดน กรมพฒนาทดน กระทรวงเกษตรและสหกรณ, 2553) ซงมบทบาทส าคญในระบบชวเคมของการเจรญเตบโตและการใหผลผลตของตนขาว สงกะสเปนตวกระตนเอนไซมตางๆ ใหเกดการสงเคราะหแสง สรางโปรตน แปงและน าตาล สรางเมลด รวมทงการตานทานโรคของตนขาวใหเปนไปอยางสมบรณ พชทขาดธาตสงกะสจะใหปรมาณกรดอนโดลแอซตกในตายอดลดลง ท าใหตายอดและขอปลองไมขยาย ใบออกมาซอน ๆ กน นอกจากนยงมหนาทเกยวของกบน ายอยของพชหลายชนด สาเหตหนงทท าใหดนขาดธาตสงกะสเกดจากเมอตนขาวดดธาตสงกะส
2
จากดนไปใชแลวมกไมมการเสรมเพมใหดน และเกดจากการทเกษตรกรใสปย NPK มานบสบๆ ป ท าใหฟอสฟอรส (P) สะสมในดนมากและไปจบธาตสงกะสท าใหธาตสงกะสไมไดอยในรปทตนขาวสามารถดดมาใชได เมอตนขาวไดรบสงกะสในปรมาณไมเพยงพอ การเตบโตจะไมสมบรณ ใหผลผลตต า และเปนโรคไดงาย ในกรณทขาดสงกะสรนแรงพชจะแคระแกรน ใบเหลองหงกงอเปนกระจก นอกจากนหากดนขาดธาตสงกะสจะสงผลตอการขาดธาตสงกะสในเมลดขาวดวยซงจะสงผลกระทบโดยตรงตอสขภาพของคนในสงคมโดยเฉพาะในกลมทมรายไดต าไมมก าลงซออาหารเสรมทบรโภคขาวเปนอาหารหลก ซงหากขาวมปรมาณธาตสงกะสต ามากท าใหมโอกาสทจะขาดธาตสงกะส ในเดกทขาดธาตสงกะสภาวะภมคมกนของรางกายจะลดลงซงเปนสาเหตของการเสยชวตจากโรคอนๆ ดวย ในกรณผหญงโดยเฉพาะหญงตงครรภภาวะการขาดธาตสงกะสจะเกดความเสยงในเรองของการพฒนาของสมองและพฒนาการเจรญเตบโตของทารก ดงนนการทดสอบสงกะสในดนภาคสนามจงมความส าคญและจ าเปนตองท าอยางตอเนองเพอใหเกษตรกรสามารถตดตามสภาวะของธาตสงกะสในดน
ดงนนคมอเลมนจะอธบายรายละเอยดของการใชชดทดสอบสงกะสในดนภาคสนามรวมกบการวางแผนการปรบปรงดนโดยใชปยชวภาพรวมกบสงกะส เพอชวยฟนฟดน ท าใหคณภาพขาวดขน และชวยเพมผลผลต โดยองคความรเหลานไดจาก
3
1. องคความรในสวนของชดทดสอบสงกะสในดนภาคสนามไดรบจากโครงการ“ชดทดสอบสงกะสภาคสนาม” ของ ผศ.ดร.วรากร ลมบตรและคณะ คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร ท ไดรบการสนบสนนทนวจยจากส านกงานพฒนาการวจยการเกษตร (องคการมหาชน) (สวก.) ประจ าป 2554 โครงการดงกลาวไดยนจดทรพยสนทางปญญา 2 เรอง ไดแก 1.ค าขอสทธบตรไทยเลขท 1301004967 เรอง ชดตรวจสอบสงกะสในน ายางพาราภาคสนาม ยนจดวนท 6 กนยายน 25562.ค าขอรบอนสทธบตรไทยเลขท 1303001048 เรอง ชดตรวจสอบสงกะสในดนและปยภาคสนาม ยนจดวนท 6 กนยายน 2556
2. องคความรในสวนการปรบปรงดนโดยการใชปยชวภาพรวมกบสงกะส เพอชวยฟนฟดน ท าใหคณภาพขาวดขน และชวยเพมผลผลต ไดรบจากโครงการ“ชดทดสอบสงกะสภาคสนามในดน” ของ ผศ.ดร .วรากร ล มบตรและคณะ คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร ทไดรบการสนบสนนทนวจยจากส านกงานพฒนาการวจยการเกษตร (องคการมหาชน) (สวก.) ประจ าป 2558 โครงการดงกลาวไดยนจดทรพยสนทางปญญา 1 เรอง คอ ค าขอสทธบตรไทยเลขท 1601007080 เรอง กรรมวธการเพมผลผลตและธาตสงกะสในเมลดขาว ยนขอรบสทธบตร ยนจดวนท 28 พฤศจกายน 2559
4
บทท 2 การใชชดทดสอบสงกะสในดนภาคสนาม
ขดทดสอบสงกะสในดนภาคสนาม (ดงแสดงในรปท 2.1) ใชในการประเมนหรอตดตามภาวะขาดธาตสงกะสในดนซงสามารถแกปญหาไดทนทวงทโดยปรบปรงดนโดยการใชปยชวภาพรวมกบสงกะสซงไมเสยงตอการสญเสยทงตนทนและรายได โดย “ชดทดสอบสงกะสในดนภาคสนาม” มคณสมบตเดนดงตอไปน
1. เปนชดทดสอบแรกของโลก ท าใหสามารถเพมขดความสามารถในการสงออกไปยงประเทศทมการท าเกษตรกรรม เชน อนโดนเชย มาเลเซย ฟลปปนส เวยดนาม พมา อนเดย ปากสถาน เปนตน
2. เปนชดทดสอบทผลตขนเองในประเทศไทย มราคาถก ลดการน าเขาจากตางประเทศ
3. ใชงานงาย พกพาไดสะดวก ใหผลการทดสอบทรวดเรว ประมวลผลงาย
4. เปนชดทดสอบทเปนมตรกบสงแวดลอม 4.1 ใชสารเคมทเปนมตรกบสงแวดลอม : ในการลดผลรบกวนจาก
ไอออนของโลหะชนดอนๆ ทมอยในตวอยางจะใชตวรดวซ ซงไมเปนอนตรายตอผใชและเปนมตรกบสงแวดลอม แทนไซยาไนดทใชในชดทดสอบอนๆ โดยความเขมขนของไอออน ทไมสงผลรบกวนตอการทดสอบ
5
30,000 มลลกรมตอกโลกรม แอนไอออนของ Cl-, SO42-,
S2-, CO32-, NO3
2- และ PO43-
30,000 มลลกรมตอกโลกรม แคตไอออนของ Ca2+ และ Pb2+
15,000 มลลกรมตอกโลกรม แคตไอออนของ Hg2+ และ Al3+
6,000 มลลกรมตอกโลกรม แคตไอออนของ Mg2+
9,000 มลลกรมตอกโลกรม แคตไอออนของ Cu2+, Fe2+, Ni2+, Cd2+
4.2 ใชสารเคม และสารตวอยางนอย 5. สามารถทดสอบสงกะสเชงคณภาพทระดบความเขมขนตางๆ ตาม
ความตองการ 6. ใหผลการทดสอบทแมนย า โดยการเปรยบเทยบผลการทดสอบทได
กบ เทคนคมาตรฐานอนดกทฟรคฟเปลพลาสมา -ออพตคล อมสชนสเปคโตรโฟโตมเตอร พบวาใหผลไมแตกตางกน
7. ชวยเพมผลผลต และชวยลดการสญเสยของตนทนและรายได 8. ชวยเพมความภาคภมใจใหเกษตรกรไทยทสามารถพงพาตอนเองได
เนองจากเกษตรกรสามารถใชชดทดสอบสงกะสภาคสนามอยางงายดวยตวเอง และสามารถแกไขปญหาทเกดขนหรอวางแผนการแกปญหาไดดวยตวเอง
6
9. องคความรในการวจยดานการประดษฐชดทดสอบสงกะสไมตองลงทนซออปกรณครภณฑราคาแพงในการผลต
รปท 2.1 แสดงชดทดสอบสงกะสภาคสนามในดน
7
ส าหรบการใชชดทดสอบสงกะสในดนภาคสนามเพอประเมนสภาวะของธาตสงกะสในดนโดยมวธการใชชดทดสอบดงรายละเอยดตอไปน
1. ตกดน 1 ชอนใสในหลอด Zn-ก เขยา 2. ดดสารละลายสวนบนจาก Zn-ก ดวยหลอดหยดเตมใน Zn-ข และ
ใชไมแตะผงสขาวเตมใน Zn-ข เขยา 3. ดดสารละลายสวนบนจาก Zn-ข ดวยหลอดหยดเตมใน Zn-ค
และใชไมแตะผงสด าเตมใน Zn-ค เขยา 4. การแปลผลดงแสดงในรปท 2.2 และบนทกขอมลในแบบฟอรม
องคความรการวจยเพมผลผลตและพฒนาคณภาพขาว (บทท 3)
รปท 2.2 แสดงการแปลผล
8
บทท 3 การปรบปรงดนโดยการใชปยชวภาพรวมกบสงกะส
3.1 การปรบปรงดนโดยการใชปยชวภาพรวมกบสงกะสเพอเพอชวย ฟนฟดน ท าใหคณภาพขาวดขน และชวยเพมผลผลต 3.1.1 ชวยฟนฟดน
หลงจากปรบปรงดนดวยปยชวภาพรวมกบสงกะส สงกะสจะชวยกระตนจลนทรย ชวยท าใหสามารถยอยสลายซงขาว อนทรยวตถ และชวยพนฟสภาพดนใหรวนซย โดยสารตางๆจะถกปลดปลอยออกมา เชน โปรตน กรดอะมโน กรดอนทรย ธาตอาหารหลก ธาตอาหารรอง และฮอรโมนเรงการเจรญเตบโตซงตนขาวสามารถน าไปใชในการเจรญเตบโตไดอยางมประสทธภาพเหมาะแกการปลกขาว 3.1.2 คณภาพขาวดขน หลงจากปรบปรงดนดวยปยชวภาพรวมกบสงกะส สงกะสจะชวยกระตนการท างานของเอนไซมในขบวนการทางชวเคมตางๆ ของพช ไดแก การสงเคราะหแสง การสรางน าตาล การสงเคราะหโปรตน การเจรญพนธและการเพาะดวยเมลด การเตบโตอยางสม าเสมอและการตานโรค ชวยท าใหตนขาวแขงแรง รากสมบรณ แตกกอด ใบเขยว ชวยท าใหไดขาวทมขนาดของเมลดสมบรณ และชวยท าใหขาวมปรมาณสงกะสเพมขน ชวยเพมคณคาทางโภชนาการของขาว และชวยลดปญหาทางสขภาพของประชากรทขาดธาตสงกะส (จากรายงานพบมผปวยขาดธาตสงกะสมากกวาหนงพนลานคนทวโลกโดยเฉพาะประเทศก าลงพฒนา)
9
3.1.3 เพมผลผลต หลงจากปรบปรงดนดวยปยชวภาพรวมกบสงกะสท าใหผลผลตขาวเพมขน ตวอยาง คณกฤษ คมตะสน เกษตรกรปลกขาวจงหวดสพรรณบร ไดปรบปรงดนดวยปยชวภาพรวมกบสงกะสหลงเกบเกยว คณกฤษ คมตะสน พบวาแปลงขาวทมการเสรมธาตสงกะสเขาไปในดน มผลผลตขาวเพมขนเมอเปรยบเทยบกบแปลงขาวทไมไดใชสงกะส 3.2 ขนตอนการปรบปรงดนโดยการใชปยชวภาพรวมกบสงกะสมวธการ
ดงรายละเอยดตอไปน การใหปยชวภาพรวมกบสงกะสทางดนและทางใบในระยะเวลาตางๆ
วธท 1. การใหทางดนในระยะเวลาตางๆ 3 ระยะคอ ระยะเตรยมดน ระยะแตกกอ และระยะตงทอง
- ในระยะเตรยมดน ใหปยชวภาพรวมกบสงกะสทางดนกอนปลกขาวอยางนอย 7 วน
ดวยการน าไปปลอยทปากประตน าเขานาในอตราสวนปยชวภาพรวมกบสงกะส 50 ลตร/ไร
- ในระยะแตกกอ และ ระยะตงทอง ส าหรบในระยะแตกกอ (อายขาวประมาณ 20-30 วน) และระยะ
ตงทอง (อายขาวประมาณ 40-60 วน) จะใหปยชวภาพรวมกบสงกะสโดยน าไปปลอยทปากประตน าเขานาในอตราสวนปยชวภาพรวมกบสงกะส 1.25 ลตร/น า 50 ลตร/ไร
10
วธท 2. การใหทางใบในระยะเวลาตางๆ 4 ระยะคอ ระยะตนกลา ระยะแตกกอ ระยะตงทอง และระยะดอกบาน ส าหรบการใหปยชวภาพรวมกบสงกะสทางใบในระยะตนกลา (อายขาว
ประมาณ 5-15 วน) ในระยะแตกกอ (อายขาวประมาณ 20-30 วน) ในระยะตงทอง (อายขาวประมาณ 40-60 วน) และในระยะดอกบาน (อายขาวประมาณ 60-80 วน) จะใหปยชวภาพรวมกบสงกะสโดยการฉดพนทางใบในอตราสวนปยชวภาพรวมกบสงกะส 250 มลลลตร/น า 50 ลตร/ไร หมายเหต
การใหปยชวภาพรวมกบสงกะสทางดนในระยะเตรยมดน ระยะแตกกอ และระยะตงทอง จะชวยฟนฟดน ชวยแกปญหาการขาดธาตสงกะสในดน และชวยปรบปรงสมบตทางกายภาพของดนท าใหดนโปรง รวนซย ระบายน าและอากาศไดด ท าใหรากพชชอนไชไปหาธาตอาหารไดงายขน
สวนการใหปยชวภาพรวมกบสงกะสทางใบในระยะตนกลา ระยะแตกกอ ระยะตงทอง และระยะดอกบานโดยวธการฉดพนทางใบจะชวยท าใหตนขาวสามารถน าธาตสงกะสไปใชไดโดยตรงอยางรวดเรวและเพยงพอตอระบบชวเคมของการเจรญเตบโต
โดยในชวงระหวางกอนปลก ระหวางปลก และเกบเกยวจะเกบตวอยางดนเพอวเคราะหธาตสงกะสในดน และเกบตวอยางขาวทเกบเกยวไดเพอดคณภาพของขาว โดยจะท าการเกบขอมลดงในแบบฟอรมองคความรการวจยเพมผลผลตและพฒนาคณภาพขาว ดงรายละเอยดตอไปน
11
องคความรการวจยเพมผลผลตและพฒนาคณภาพขาว
ชอเกษตรกร………………………..…………ต าบล…….…..…อ าเภอ….….……จงหวด……..……… พนธขาว………………….……....…………....จ านวน………………ไร
ระยะเวลา ปลกขาว
ผลการตรวจวด สงกะสในดน
ลกษณะของดน ความสงของตนขาว (เซนตเมตร)
การแตกกอ
แปลงนาทใชปยชวภาพ +
Zn
ไมไดใช
แปลงนาทใชปยชวภาพ +
Zn
ไมไดใช
แปลงนาทใชปยชวภาพ +
Zn
ไมไดใช
แปลงนาทใชปยชวภาพ +
Zn
ไมไดใช
แปลงนาทใชปยชวภาพ + Zn มผลผลตขาว = ……………………กโลกรมตอไร แปลงนาทไมไดใช มผลผลตขาว = …………………………กโลกรมตอไร ลกษณะของเมลดขาวทใชชวภาพ + Zn …………………………………………………..……….…. ……………………………..…………………………………..…………………………………..………………… ลกษณะของเมลดขาวทไมไดใช …………………………..….......................................... ……………………………..…………………………………..…………………………………..…………………
12
ตวยางการกรอกขอมล องคความรการวจยเพมผลผลตและพฒนาคณภาพขาว
ชอเกษตรกร…………………………..ต าบล………………...อ าเภอ…………….…จงหวด……………พนธขาว ขาวพนธสพรรณบร จ านวน 20 ไร
ระยะเวลา ปลกขาว
ผลการตรวจวด สงกะสในดน
ลกษณะของดน ความสงของตนขาว (เซนตเมตร)
การแตกกอ
แปลงนาทใชปยชวภาพ + Zn
ไมไดใช แปลงนาทใชปยชวภาพ + Zn
ไมไดใช แปลงนาทใชปยชวภาพ +
Zn
ไมไดใช แปลงนาทใชปยชวภาพ + Zn
ไมไดใช
กอนปลกขาว 7 วน
สน าเงน สน าเงน ดนมความแขงกระดาง
ดนมความแขง
กระดาง
- - - -
อายขาว 15 วน
สมวง สน าเงน ดนโปรง รวนซย
ระบายน าและอากาศ
ไดด
ดนมความแขง
กระดาง
36-44 เซนตเมตร
27-33 เซนตเมตร
2-4 1
อายขาว 30 วน
สมวง สน าเงน ดนโปรง รวนซย
ระบายน าและอากาศ
ไดด
ดนมความแขง
กระดาง
62-68 เซนตเมตร
42-56 เซนตเมตร
12-16 4-6
อายขาว 60 วน
สมวง สน าเงน ดนโปรง รวนซย
ระบายน าและอากาศ
ไดด
ดนมความแขง
กระดาง
71-83 เซนตเมตร
64-76 เซนตเมตร
13-17 6-10
อายขาว 90 วน
สมวง สน าเงน ดนโปรง รวนซย
ระบายน าและอากาศ
ไดด
ดนมความแขง
กระดาง
75-86 เซนตเมตร
65-79 เซนตเมตร
13-19 6-12
แปลงนาทใชปยชวภาพ + Zn มผลผลตขาว = 650 กโลกรมตอไร แปลงนาทไมไดใช มผลผลตขาว = 350 กโลกรมตอไร ลกษณะของเมลดขาวทใชชวภาพ + Zn : เมลดสมบรณ อวน ยาว เมลดลบนอย ลกษณะของเมลดขาวทไมไดใช : เมลดไมสมบรณ เมลดลบเยอะ