การอทธรณในคดอาญา : ศกษากรณการใหสทธอทธรณค าสง ไมอนญาตใหปลอยชวคราว

วรนทรธร ปถยาศาตนนทน

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรนตศาสตรมหาบณฑต สาขาวชานตศาสตร คณะนตศาสตรปรด พนมยงค

มหาวทยาลยธรกจบณฑตย พ.ศ. 2557

The Appeals Process Stage of Criminal Case : A Study of Right to Appeal of Denial of Provisional Release order

Varintorn Pattayasartnun

A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of Master of Laws

Department of Law Pridi Banomyong Faculty of Law, Dhurakij Pundit University

2014

ฆ

หวขอวทยานพนธ การอทธรณในคดอาญา : ศกษากรณการใหสทธอทธรณค าสงไมอนญาตใหปลอยชวคราว

ชอผเขยน วรนทรธร ปถยาศาตนนทน อาจารยทปรกษา รองศาสตราจารยอจฉรยา ชตนนทน สาขาวชา นตศาสตร ปการศกษา 2556

บทคดยอ

การเอาตวบคคลไวในอ านาจรฐดวยวธการจบ ควบคม หรอขง นบเปนมาตรการบงคบทางกฎหมายซง โดยหลกแลวจะตองด าเนนการอยางรอบคอบและพจารณาถงเหตแหงความจ าเปนในแงทวาหากไมเอาตวผนนไวในอ านาจรฐแลว การด าเนนกระบวนการตาง ๆ ทางอาญาของ เจาพนกงานสอบสวน เจาพนกงานอยการ หรอศาล จะไมอาจกระท าไดเลย เพราะเหตทวา ตวผตองหาหรอจ าเลยอาจหลบหนหรอไปยงเหยง กบพยานหลกฐานทอาจสงผลกระทบตอกระบวนการพจารณาความผด

อยางไรกตาม การด าเนนการตาง ๆ ตามกระบวนการยตธรรมนน ตองอยภายใตหลกสทธเสรภาพ ของบคคล โดยในประเดนนการปลอยตวชวคราวทถอเปนวธการผอนคลายเพอใหผตองหาหรอจ าเลย ไดรบอสรภาพจากการถกควบคมของรฐไปชวระยะเวลาหนงตามทก าหนด ถอเปนมาตรการคมครอง สทธเสรภาพตามหลกการดงกลาวประการหนง ทงน ในการพจารณา ศาลอาจมความเหนไมอนญาตใหปลอยชวคราวตามค าขอกเปนไดหากพจารณาแลวเหนวาหากปลอยตวชวคราวไปแลวอาจสงผลกระทบตอกระบวนการสอบสวนความผด ตามทไดกลาวไวแลวขางตน ซงในกรณนผตองหาหรอจ าเลยสามารถอทธรณค าสงไมอนญาตใหปลอยชวคราวดงกลาวตอศาลทอยล าดบสงกวาเพอใหพจารณาค ารองขอใหมอกครง

การอทธรณค าสงไมอนญาตใหปลอยชวคราว เปนกระบวนการทางอาญาทเกดขนภายหลงจากผตองหาหรอจ าเลยแลวแตกรณ ไดยนค ารองขอตอศาลเพอใหศาลพจารณาอนญาตปลอยตวชวคราวผตองหาหรอ จ าเลยดงกลาวภายในระยะเวลาหนงตามทก าหนด โดยอาจมประกน หลกประกน หรออาจไมมทงสองประการเลยกเปนได ซงศาลพจารณาและมความเหนไมอนญาตใหปลอยตวไปชวคราวตามทไดมค ารองขอ การขออทธรณค าสงไมอนญาตใหปลอยชวคราวไปยงศาลทมล าดบสงกวาจงเปนทางออกในการทผตองหา หรอจ าเลยจะไดรบการพจารณาค ารองขอใหม

ง

โดยทการอทธรณค าสงไมอนญาตใหปลอยชวคราวน เปนการด าเนนการตามทประมวลกฎหมาย วธพจารณาความอาญา มาตรา 119 ทว ไดวางหลกไว กรณทศาลสงไมอนญาตใหปลอยชวคราว ผรองขอมสทธยนค ารองอทธรณค าสงนนไดโดยค าสงของศาลชนตนใหอทธรณไปยงศาลอทธรณ ค าสงของศาลอทธรณ ใหอทธรณไปยงศาลฎกา ค าสงของศาลอทธรณทไมอนญาตใหปลอยชวคราว ยนตามศาลชนตนใหเปนทสด แตไมตดสทธผตองหาหรอจ าเลยทจะยนค ารองใหปลอยชวคราวใหม

ตามทกฎหมายไดใหสทธในการขออทธรณค าสงไมอนญาตใหปลอยชวคราวน มประเดนปญหาวา การก าหนดหลกเกณฑดงกลาวชอบดวยหลกการอทธรณหรอไม เนองจากหลกทวไปของการอทธรณ ไดก าหนดใหกรณทสามารถอทธรณไดตองเปนไปตามทประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 193 ไดวางหลกไว กลาวคอ ค าสงศาลชนตนในขอเทจจรงและขอกฎหมายทสามารถอทธรณไดตามมาตราน ตองเปนค าสงระหวางพจารณาซงเปนไปในทางวนจฉยชขาดขอพพาทแหงคด

โดยหากพจารณาแลวจะเหนวาค าสงทไมอนญาตใหปลอยชวคราว ถอเปนค าสงมาตรการเพราะ มลกษณะเปนหมายอาญาทอยในอ านาจของผพพากษาคนเดยวตามพระธรรมนญศาลยตธรรม มาตรา 24(2) และมไดเปนไปในทางวนจฉยชขาดขอพพาทแหงคดซงไมตองตามหลกเกณฑของประเภทค าสงทสามารถ อทธรณไดตามหลกทวไปของการอทธรณ ทก าหนดไวในประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 193 วาค าสงทสามารถอทธรณตอศาลล าดบสงกวาไดนน ตองเปนค าสงระหวางพจารณาซงเปนไปในทางวนจฉย ชขาดขอพพาทแหงคด ดงนน การทประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 119 ทว ก าหนดให ค าสงไมอนญาตใหปลอยชวคราวสามารถอทธรณตอศาลทล าดบสงกวาได จงไมตองตามหลกอทธรณทวไปทก าหนดไวในมาตรา 193 ซงผ เขยนมความเหนวาไมควรใหสทธผตองหาหรอจ าเลยในการขอใหศาลทออกค าสง ไมอนญาตใหปลอยชวคราวนน ทบทวนค าสงและเพกถอนค าสงไมอนญาตใหปลอยชวคราวดงกลาวโดยวธการขออทธรณเพราะหากใหสามารถอทธรณได นอกจากขดกบหลกทวไปของการอทธรณแลวยงอาจเปนจดทท าใหเกดแนวคดทไมมนใจถงความรอบคอบในการพจารณากรณตาง ๆ ของศาลชนตนและอาจสงผลใหกระทบถงองคกรศาลโดยรวมจนท าลายความศรทธาของประชาชนทมตอองคกรศาลทมบทบาทส าคญทสดในการผดงความยตธรรม อยางไรกตาม หากมการก าหนดหามอทธรณค าสงกรณทศาลไมอนญาตใหปลอยชวคราวแลว ทางแกไขอนทจะชวยเหลอผตองหาหรอจ าเลยได คอตองน ากรณกลบไปใหศาลชนตนทบทวนประเดนทงประเดนขอกฎหมายหรอประเดนขอเทจจรงใหมอกครง โดยควรใหการพจารณาในครงใหมนเปนการไดรบการทบทวนจากผพพากษาทานอนทมใชผพพากษาทมค าสงไมอนญาตใหปลอยชวคราวทานเดม ทงน เพอปองกน

จ

ขอบกพรองทผพพากษาทานแรกอาจมองไมเหน ไมวาจะเปนการใชกฎหมายผด การฟงขอเทจจรงผด หรอ ฟงไมครบถวน ทงยงถอเปนการตรวจสอบและถวงดลระหวางตวผพพากษาดวยกนเองอกนยหนงดวย และถอเปนมาตรการปองกนการเกดความไมเปนกลางในการพจารณาขอเทจจรงประการหนง เพราะมกรณทผพพากษาตองด าเนนการพจารณาขอเทจจรงเดมหรอใหความเหนหรอมค าวนจฉยประเดนทเกยวของกบคดเดมทตนเอง ไดเคยมความเหนมาแลว หรอเปนผไดรบรเหตการณในคดนน อาจกอใหเกดความล าเอยงหรออคต อยางหลกเลยงไมได เพราะการทเคยไดใหความเหนหรอมค าวนจฉยทเปนผลดหรอผลรายตอคความ ในคดนนมากอนแลวยอมสงผลกระทบตอความคดเหนในครงใหมซงการพจารณานนอาจโนมเอยง ไปตามความรสกนกคดครงเดมของตน ท าใหไมอาจพจารณาพยานหลกฐานทปรากฏในคดตามความเปนจรงได สงผลใหการพจารณานนขาดความเทยงธรรมอยางหลกเลยงไมได

ดวยเหตน ผเขยนจงมความเหนวาการพจารณาทบทวนค าสงทไมอนญาตใหปลอยชวคราวของ ศาลชนตนนน ควรใหศาลชนตนซงเปนศาลทอยในล าดบชนเดยวกนเปนผพจารณาใหมขอเทจจรงและประเดนทเกยวของใหมอกครง ทงน การทบทวนในครงใหมนควรไดรบการทบทวนจากผพพากษาทานใหมเพอใหการพจารณาเปนไปโดยอสระ ปราศจากอคตและความล าเอยงตาง ๆ และเพอใหมความสอดคลองและเปนไปตามหลกความเปนกลาง (Impartiality) หรอหลกความไมมสวนไดเสย อนถอเปนหวใจส าคญของจรยธรรมเกยวกบการปฏบตหนาทของผพพากษาหรอตลาการ

ฉ

Thesis Title The Appeals Process Stage of Criminal Case : A Study of Right to Appeal of Denial of Provisional Release order

Author Varintorn Pattayasartnun Thesis Advisor Associate Professor Achareeya Chutinan Department Master of Law Academic Year 2013

ABSTRACT

An exercise of state power to take away freedom of a person by way of arrest, control or detention are considered legal measures which, by principle, must be done under great caution. The necessary reason behind such an exercise of state power is to prevent the accused or the defendant from interfering with witnesses and evidence and allow investigative officers, public prosecutors and the court to proceed in the criminal justice system.

However, any procedure in the criminal justice system must be carried on in accordance with the freedom of person principle. Provisional release allowing the accused or the defendant to be free from state’s control within a certain period of time as prescribed by law is a protection measure that corresponds to the said principle. However, the court may exercise its discretion to deny provisional release if it considers that a release could compromise an investigation process. In this case, the accused or the defendant may appeal the court’s denying order to a higher court to have its provisional release petition reviewed.

An appeal against an order denying a Provisional release is part of criminal procedure which takes place after the accused or the defendant, as the case may be, has submitted a petition to the court requesting a Provisional release within a period of time prescribed by law. The accused or the defendant may have to present a collateral, security, or neither. The court has a discretion to consider whether the requested provisional release should be granted. In case of not granting, the accused or the defendant may have a channel to appeal to have its petition reviewed.

An appeal of an order denying provisional release is a process already prescribed under Section 119 Bis of the Code of Criminal Procedure. In case that the court denies release, the accused or the defendant has a right to appeal such denial by submitting an appeal to the court

ช

of first instance. If the court of first instance affirms its decision, it will transfer the appeal to the appellate court. An order rendered by the appellate court may be appealed to the Supreme Court. The appellate court’s decision affirming the court of first instance’s order denying a release is final, but does not waive the right of the accused or the defendant in submitting another Provisional release petition.

Whereas the law grants the right to appeal an order denying Provisional release, the issue is whether the rules governing such release is in accordance with the appeal principle. The general principle of an appeal requires that an appeal process comply with the rules under Section 193 of the Code of Criminal Procedure – that is, an order of the court of first instance on both facts and law which is can be appealed according to the Section must be an interlocutory order which may render a final judgment to the case.

An order denying provisional release is an order corresponding to a criminal justice measure. It can be characterized as a summons or a warrant which in can be issued by a sole judge, pursuant to Section 24(2) of the Court of Justice Law. However, it is not an order which can render a final judgment to the case. Therefore, it does not follow the general rule of appeal under Section 193 of the Code of Criminal Procedure that requires an appeal made to a higher court to be an interlocutory order which may render a final judgment to the case. The rule under Section 119 Bis of the Code of Criminal Procedure that allows an appeal of an order denying a Provisional release to a higher court is contrary to the general rules on appeal prescribed under Section 193. The author is of the opinion that the accused or the defendant should be granted a right to request the same court that denies a Provisional release to review decision to deny and subsequently withdraw the denying order. The right to appeal an order denying provisional release does not conform to the general principle on appeal, and may also create a sense of insecurity in obtaining an order issued by the court of first instance. As a result, it may adversely affect the entire court of justice system and undermine public reliability towards the court as an institution which plays a crucial role in preserving justice.

However, if no limitation on appeal of sentencing discretion in the case that the court has not allowed to release the accused or defendant, alternative way to solve such problem is that the case shall be brought to the trial court in order to review both legal or factual issues again. Such reconsider shall be reviewed by other judge who is not the same person giving the order of

ซ

no release for avoiding any invisible failure of the previous judge whether failure of law application, factual or uncompleted inspection and this shall be impliedly deemed as using check and balance between the judges and taking action of bias protection due to the previous judge has to consider the old case and his own opinion or decision of previously relevant issues may lead to be unavoidable in bias situation. His old good or bad results of the opinion or decision may effect to the reconsider and its result may be likely to his own previous feeling and thoughts and he may not consider the evidences as actually shown. Finally, the case result shall be lack of equity unavoidable.

With above-mentioned, my opinion is that to reconsider the case of which no release of the trial court shall be given to the same level of court to be in charge of reconsider the case in both fact and relevant issues. This reconsider shall be reviewed by another judge in order to make him consider the case independently and free of bias as well as to be in conformity with and under the Impartiality or interest principle which is the heart of ethics conduct of judge or justice.

ฌ

กตตกรรมประกาศ การศกษาคนควาเรอง “การอทธรณในคดอาญา : ศกษากรณการใหสทธอทธรณค าสง

ไมอนญาต ใหปลอยชวคราว” ครงนส าเรจลลวงไดดวยดเนองจากผเขยนไดรบความกรณา ความชวยเหลอ และการสนบสนนจากผมพระคณหลาย ๆ ทาน โดยมก าลงใจทส าคญทสดคอคณแม ทไดเปนทงก าลงทรพยและก าลงใจจนสงผลใหผเขยนส าเรจการศกษาไดในวนน รวมถงคณพอ ทถงแมทานจะลวงลบจากโลกนไปเปนเวลาหลายปแลวกตาม แตในขณะทยงมชวตอย ทานไดสอนใหผเขยนเรยนรทจะใชชวตอยางไมประมาททถอเปน หนงเหตผลในการตดสนใจศกษาเลาเรยนเพอหาความรเพมเตมในสถานศกษาแหงน

ผ เขยนขอกราบขอบพระคณศาสตราจารย ดร.คณต ณ นคร และศาสตราจารย ดร.สรศกด ลขสทธวฒนกล ทไดชใหเหนถงประเดนปญหาซงผเขยนไดมโอกาสน ามาเปนหวขอวทยานพนธฉบบน อกทง ศาสตราจารย ดร.สรศกด ลขสทธวฒนกล ยงไดกรณาสละเวลาอนมคารบเปนประธานกรรมการสอบวทยานพนธ ทคอยใหค าแนะน าค าชแนะทเปนประโยชนอยางยง ท าใหวทยานพนธฉบบนส าเรจลลวงไปไดดวยด ผเขยนขอกราบขอบพระคณทานเปนอยางสงมา ณ ทน

ขอกราบขอบพระคณทานรองศาสตราจารยอจฉรยา ชตนนทน ทไดกรณารบเปนอาจารยทปรกษาวทยานพนธและรบเปนกรรมการสอบวทยานพนธ รวมถงค าแนะน า ขอตเพอใหผเขยนปรบปรงแกไขตาง ๆ ท าใหวทยานพนธมความสมบรณในทสด ขอกราบขอบพระคณ ผชวยศาสตราจารย ดร.ปกปอง ศรสนท และอาจารย ดร.กรรภรมย โกมลารชน ส าหรบความเมตตาในการใหค าชแนะแนวทางทเปนประโยชนและกรณารบเปนกรรมการสอบวทยานพนธของผเขยนในครงน

ขอขอบคณพ นอง เพอน ๆ และผมพระคณทกทานทมไดกลาวนามมา ณ ทน ส าหรบความชวยเหลอและก าลงใจทมสวนท าใหการศกษาครงนส าเรจลลวงโดยด

ผเขยนหวงเปนอยางยงวาวทยานพนธฉบบนจะมประโยชนแกสงคมและผทสนใจศกษาคนควาในประเดนท เกยวของซงผ เขยนขอมอบความดความชอบทงหมดใหคณพอ คณแม ทานอาจารยทกทานรวมถงเจาหนาททกคนทงทมหาวทยาลยธรรมศาสตร และมหาวทยาลย ธรกจบณฑตย อยางไรกตาม หากมขอผดพลาดหรอขอบกพรองประการใด ผเขยนขอนอมรบไว แตเพยงผเดยว และกราบขออภยมา ณ ทนดวย

วรนทรธร ปถยาศาตนนทน

ญ

สารบญ

หนา บทคดยอภาษาไทย ..................................................................................................................... ฆ บทคดยอภาษาองกฤษ ................................................................................................................. ฉ กตตกรรมประกาศ ....................................................................................................................... ฌ บทท

1. บทน า .............................................................................................................................. 1 1.1 ความเปนมาและความส าคญของปญหา................................................................... 1 1.2 วตถประสงคของการศกษา ...................................................................................... 4 1.3 สมมตฐานของการศกษา .......................................................................................... 4 1.4 ขอบเขตของการศกษา.............................................................................................. 5 1.5 วธด าเนนการศกษา .................................................................................................. 5 1.6 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ ...................................................................................... 5

2. แนวความคดเกยวกบการเอาตวบคคลไวในอ านาจรฐ การปลอยชวคราวและ หลกความเปนกลาง ......................................................................................................... 6 2.1 แนวความคดเกยวกบการเอาตวบคคลไวในอ านาจรฐ ............................................. 6

2.1.1 ความหมายของสทธเสรภาพของบคคล ......................................................... 6 2.1.2 แนวความคดเรองการคมครองสทธและเสรภาพ ........................................... 7 2.1.3 แนวคดและหลกการคมครองสทธเสรภาพทส าคญในตางประเทศ ............... 8 2.1.4 แนวคดและหลกการคมครองสทธและเสรภาพของบคคล ตามหลกสากล

ขององคกรสหประชาชาต เกยวกบการคมครองสทธมนษยชนในกระบวนการยตธรรมทางอาญา ในเรองการจบ ควบคม หรอขง ตามมาตรฐานสากล .................................................................................................. 11

2.1.5 การแทรกแซงสทธและเสรภาพโดยรฐ .......................................................... 16 2.1.6 เหตผลในการจ ากดสทธและเสรภาพ ............................................................. 16 2.1.7 แนวความคดในการทรฐมความจ าเปนตองจบ ควบคม หรอขงผตองหา ....... 18 2.1.8 การใชอ านาจควบคมตวบคคลตามรฐธรรมนญและตามกฎหมายวธ

พจารณาความอาญา ....................................................................................... 20

ฎ

สารบญ (ตอ)

บทท หนา 2.2 แนวความคดและทฤษฎเกยวกบการปลอยตวชวคราวผตองหาและจ าเลย ............... 23

2.2.1 แนวความคดเกยวกบการปลอยชวคราว......................................................... 25 2.2.2 แนวคดในการคมครองสทธเสรภาพของประชาชน ...................................... 27 2.2.3 ทฤษฎเกยวกบการปลอยชวคราวของผตองหาและจ าเลย .............................. 28 2.2.4 การคมครองสทธเสรภาพในทางอาญาของผตองหาและจ าเลย

ตามตราสาสนรบรองสทธระหวางประเทศ ................................................... 29 2.2.5 การบญญตรบรองสทธในการปลอยชวคราวผตองหาหรอจ าเลย

ในประเทศไทย .............................................................................................. 34 2.2.6 วธการปลอยชวคราวในประเทศไทย ............................................................. 35

2.3 หลกความเปนกลาง.................................................................................................. 36 3. แนวความคดและหลกการพนฐานของการอทธรณในคดอาญา ...................................... 39

3.1 แนวความคดเกยวกบการอทธรณในคดอาญา .......................................................... 39 3.1.1 ความหมายและความเปนมาของการอทธรณในคดอาญา .............................. 39 3.1.2 แนวความคดของการอทธรณในคดอาญา ...................................................... 42 3.1.3 ทฤษฎผลผกพนของค าพพากษา .................................................................... 43 3.1.4 หลกความเปนทสดแหงค าพพากษา ............................................................... 45 3.1.5 หลกการคนหาความจรง ................................................................................ 46

3.2 หลกการพนฐานของการอทธรณในคดอาญา ........................................................... 47 3.2.1 วตถประสงคของการอทธรณในคดอาญา ...................................................... 47 3.2.2 สาเหตของการอทธรณในคดอาญา ................................................................ 48 3.2.3 ระบบของการอทธรณในคดอาญา ................................................................. 50 3.2.4 การอทธรณในคดอาญาในประเทศไทย ......................................................... 52

4. วเคราะหปญหาการอทธรณในคดอาญา : ศกษากรณการใหสทธอทธรณค าสง ไมอนญาตใหปลอยชวคราว ............................................................................................ 63 4.1 วเคราะหวาการสงไมปลอยชวคราวถอเปนค าพพากษาลงโทษหรอไม....................... 63 4.2 วเคราะหการใหสทธอทธรณค าสงระหวางพจารณา เทยบเคยงประมวลกฎหมาย

วธพจารณาความแพง ............................................................................................... 65

ฏ

สารบญ (ตอ)

บทท หนา 4.3 วเคราะหการใหสทธอทธรณค าสงไมอนญาตใหปลอยชวคราว .............................. 66 4.4 ความจ าเปนในการขออทธรณค าสงไมอนญาตใหปลอยชวคราว ............................ 68 4.5 ขอดและขอเสยในการอนญาตใหอทธรณค าสงปลอยชวคราว ................................ 69 4.6 กรณตวอยางการขออทธรณค าสงไมอนญาตใหปลอยชวคราว ................................ 70

5. บทสรปและขอเสนอแนะ ................................................................................................ 75 5.1 บทสรป .................................................................................................................... 75 5.2 ขอเสนอแนะ ............................................................................................................ 77

5.2.1 การก าหนดใหเจาหนาพนกงานต ารวจ เจาพนกงานอยการหรอศาล ใชดลพนจอยางเหมาะสม .............................................................................. 77

5.2.2 การก าหนดใหพจารณาปลอยชวคราวเปนหลก ............................................. 79 5.2.3 การพจารณาค ารองขออทธรณค าสงไมอนญาตใหปลอยชวคราว .................. 80

บรรณานกรม ............................................................................................................................... 82 ภาคผนวก .................................................................................................................................... 87

ก ขอบงคบของประธานศาลฎกาวาดวยหลกเกณฑและวธการ ...................................... 88 ข กตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง 1966 ..................... 103

ประวตผเขยน .............................................................................................................................. 124

บทท 1 บทน ำ

1.1 ควำมเปนมำและควำมส ำคญของปญหำ

โดยธรรมชาตขนพนฐาน มนษยถอเปนสงมชวตทไมอาจอยรอดไดโดยล าพงและ มความจ าเปน ตองอยรวมกนเปนกลม เปนสงคม กอใหเกดหลกเกณฑและมาตรการการปองกนและการลงโทษตาง ๆ เพอใหสงคมด ารงอยไดอยางสงบสข

อยางไรกตาม เราไมอาจปฏเสธไดวาการใชมาตรการลงโทษผฝาฝนอยางเครงครดและรนแรงนน ไมอาจเปนขอรบรองวาในอนาคตจะไมเกดเหตการณหรอปญหาเดมซ าขนมาอก รวมถงในปจจบนไดม การใหความส าคญในการคมครองสทธและเสรภาพของประชาชนอยางกวางขวางและเปนทยอมรบในระดบสากลดงจะเหนไดจากการออกกฎ กตกา หรออนสญญาตาง ๆ ทลวนใหความคมครองชวต รางกาย รวมถง สทธเสรภาพของประชาชนเปนหลกส าคญ ซงในวทยานพนธฉบบนขอมงเนนศกษาถงประเดนปญาหา ทเกยวของกบการปลอยชวคราว การอทธรณค าสง ไมอนญาตใหปลอยชวคราว เนองจากเปนมาตรการ เชงปองกนทกระทบสทธเสรภาพและมประเดนปญหาในสงคมวาการใหสทธอทธรณค าสงไมอนญาต ใหปลอยชวคราวนนแทจรงแลวสามารถท าไดหรอไม เปนการปฏบตทสอดคลองกบหลกการอทธรณ หรอไม อยางไร เปนตน

“การปลอยชวคราว” หมายถง การประกนตวจ าเลยในคดอาญา เปนการอนญาตใหผตองหา หรอจ าเลย พนจากการควบคมของเจาพนกงาน หรอศาลตามระยะเวลาทก าหนด ทงน เพอใหผตองหาหรอจ าเลย ถกควบคมหรอขงไวนานเทาทจ าเปน ซงหลกเกณฑส าคญทศาลตองใชประกอบการวนจฉยในประเดนทเกยวของกบ การปลอยชวคราว ไดแก ความหนกเบาแหงขอหา พยานหลกฐานทน ามาสบวามเพยงพอแลวหรอไม มากนอยเพยงใด พฤตการณแหงคดเปนอยางไร ความนาเชอถอของผรองขอประกนหรอของหลกประกน มมากเพยงใด ผตองหาหรอจ าเลยม ความเสยงในการหลบหนหรอไม ภยอนตรายหรอความเสยหาย ทอาจเกดจากการปลอยชวคราวมหรอไม ในกรณทผตองหาหรอจ าเลยตองขงตามหมายศาลถามค าคดคาน ของพนกงานสอบสวน พนกงานอยการ หรอโจทกแลวแตกรณ ศาลพงรบประกอบการวนจฉยได และ การวนจฉยค ารองอทธรณค าสงทไมอนญาตใหปลอยชวคราว หากศาลพจารณาแลวมเหตอนควรเชอไดวา หากมค าสงอนญาตใหปลอยชวคราวแลว ผตองหาหรอจ าเลยอาจหลบหน ยงเหยงกบพยานหลกฐาน

2

กอเหตอนตรายประการอน ความนาเชอถอของผรองขอประกนหรอหลกประกนไมเพยงพอ หรอหากอนญาตใหปลอยชวคราวแลวอาจมเหตทเปนอปสรรคหรอกอใหเกดความเสยหายตอการสอบสวนของเจาพนกงาน หรอการด าเนนคดของศาล ศาลอาจสงยกค ารองนนเสยกไดโดยศาลตองแจงเหตดงกลาวใหผตองหาหรอจ าเลย และผยนค ารองขอใหปลอยชวคราวดงกลาวทราบ เปนหนงสอโดยเรว

มประเดนขอสงสยเกดขนวา หากศาลชนตนมค าสงไมอนญาตใหปลอยชวคราวแลว ผตองหาหรอจ าเลย มสทธรองขอหรอด าเนนการใดเพอใหไดรบการปลอยตวชวคราวไดอกบาง เพราะเปนททราบกนโดยทวไปวา ค าพพากษาหรอค าสงของศาลทมการอานแลวนน ตองหามมใหศาลยกขนมาแกไขเองโดยพลการ แมกระทง ศาลทมล าดบสงกวากไมมอ านาจแกไขค าพพากษาหรอค าสงของศาลลางโดยพลการ เวนแตมผอทธรณหรอ ฎกาขนมาเทานน ทงน หากเปนเพยงการแกไขถอยค าทเขยนหรอพมพผดพลาดทไมสงผลตอค าสงหรอ ค าพพากษาศาลสามารถด าเนนการแกไขใหถกตองเองไดโดยไมตองมการอทธรณ แตหากผตองหาหรอจ าเลย น าค าสงไมอนญาตใหปลอยชวคราวทถอเปนค าสงเชงมาตรการขนมาอทธรณ ตามหลกการอทธรณ ค าสงไมอนญาตใหปลอยชวคราวทก าหนดใหผรองขอมสทธยนอทธรณค าสงของศาลชนตนไปยงศาลอทธรณ หรออทธรณค าสงศาลอทธรณไปยงศาลฎกา แลวแตกรณ จะถอเปนการด าเนนการทขดกบ หลกการอทธรณทวไปทใหสทธอทธรณค าพพากษาหรอค าสง เฉพาะสวนทเปนขอเทจจรงและ ขอกฎหมายหรอไม

ดงน ล าดบแรกจงตองพจารณาถงสทธในการด าเนนการของผรองขอกรณทศาลมค าสงไมอนญาต ใหปลอยชวคราว ผตองหา จ าเลย หรอผมประโยชนเกยวของสามารถด าเนนการได 2 ประการ คอ

1. ยนค ารองขอปลอยชวคราวใหม หรอ 2. อทธรณ หรอฎกา แลวแตกรณ เพอคดคานค าสงของศาลในชนกอน โดยทตามหลกการทวไป การอทธรณ ฎกา ตองยนภายในหนงเดอนนบแตวนทศาล

อานค าพพากษา หรอค าสง แตส าหรบกรณการอทธรณค าสงไมอนญาตใหปลอยชวคราวน ศาลฎกาไดวางหลกไววาผ รองขอ มสทธ ยนอทธรณไดแมจะเกนก าหนดเวลาหนงเดอนแลวกตาม ดงปรากฏในค าสงศาลฎกา ท 617/2528 วา “การยนค ารองอทธรณค าสงปลอยชวคราวไมอยภายใตบงคบแหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 198 ทก าหนดวา การยนอทธรณใหยนตอศาลชนตนในก าหนดหนงเดอนนบแตวนอาน หรอถอวา ไดอานค าพพากษาหรอค าสงใหคความฝายทอทธรณฟง” โดยการใหสทธผตองหาหรอจ าเลยสามารถอทธรณค าสงไมอนญาตใหปลอย

3

ชวคราวน เปนการใหสทธตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 119 ทว ทไดรบการแกไขเพมเตมเขามาใหมเมอป พ.ศ. 2527 บญญตวา

“ในกรณทศาลสงไมอนญาตใหปลอยชวคราวผรอง ขอมสทธยนค ารองอทธรณค าสงนนไดดงตอไปน

(1) ค าสงของศาลชนตน ใหอทธรณไปยงศาลอทธรณ (2) ค าสงของศาลอทธรณ ใหอทธรณไปยงศาลฎกา ใหศาลชนตนทรบค ารองอทธรณค าสงรบสงค ารองดงกลาว พรอมดวยส านวนความ

หรอส าเนาส านวนความเทาทจ าเปน ไปยงศาลอทธรณ หรอศาลฎกาแลวแตกรณ เพอพจารณาและมค าสงโดยเรว

ค าสงของศาลอทธรณทไมอนญาตใหปลอยชวคราว ยนตามศาลชนตนใหเปนทสด แตทงนไมตดสทธ ทจะยนค ารองใหปลอยชวคราวใหม”

มกรณตวอยางทเกยวของกบการขออทธรณค าสงไมอนญาตใหปลอยชวคราว เชน ในเดอนธนวาคม ป พ.ศ. 2553 ทมทนายศนยขอมลประชาชนจากเหตการณสลายชมนมเมษายน พฤษภาคม 2553 (ศปช.) ไดยนอทธรณค าสงของศาลชนตน ฉบบลงวนท 3 ธนวาคม 2553 ทมค าสงไมอนญาตใหปลอยชวคราว ผตองขง คดเผาศาลากลางจงหวดมกดาหารทไดรบการถกควบคมตวภายในเรอนจ า จ านวน 18 ราย โดยมความเหนวา เปนคดทมอตราโทษสง หากพจารณาอนญาตใหปลอยตวชวคราวเกรงวาจ าเลยอาจหลบหน ซงตอมาศาลอทธรณไดพจารณายกค ารองดงกลาว เปนตน

ประเดนพจารณาประการตอมา คอค าสงไมอนญาตใหปลอยชวคราว ถอเปนค าสงทสามารถอทธรณไดตามหลกทวไปไดหรอไม เพราะถอเปนค าสงเชงมาตรการ มไดเปนค าสงระหวางพจารณาอนสามารถ อทธรณไดตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 193 ทบญญตวา

“คดอทธรณค าพพากษา หรอค าสงศาลชนตนในขอเทจจรงและขอกฎหมายใหอทธรณ ไปยงศาลอทธรณ เวนแตจะถกหามอทธรณโดยประมวลกฎหมายนหรอกฎหมายอน

อทธรณทกฉบบตองระบขอเทจจรงโดยยอ หรอขอกฎหมายทยกขนอางองเปนล าดบ” ดวยเหตน เมอพจารณาหลกกฎหมายดงกลาวทงหมดขางตนจะพบความขดแยงระหวาง

หลกการ ซงอาจกอใหเกดความสบสนในทางปฏบต จงเหนสมควรในการศกษาคนควาประเดนการอทธรณคดอาญา กรณอทธรณค าสงไมอนญาตใหปลอยชวคราว

4

1.2 วตถประสงคของกำรศกษำ 1. เพอศกษาถงแนวความคดและหลกการพนฐานของการอทธรณในคดอาญา 2. เพอศกษาถงหลกเกณฑการใหสทธอทธรณค าสงไมอนญาตใหปลอยชวคราวตามกฎหมาย

ไทย และกฎหมายตางประเทศ 3. เพอศกษาถงแนวทางในการปรบปรงบทบญญตประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา

ในเรองการอทธรณค าสงทเปน “ค าสงทเปนมาตรการ” ในคดอาญาใหเกดความชดเจนมากขน 1.3 สมมตฐำนของกำรศกษำ

ในปจจบนศาลเทานนมอ านาจออกหมายอาญาทกชนด และ “ศาลมอ านาจออกค าสงหรอหมายอาญาไดภายในเขตอ านาจ ตามหลกเกณฑและวธการทก าหนดในขอบงคบของประธานศาลฎกา” และมาตรา 59/1 วรรคทาย บญญตวา “หลกเกณฑในการยนค ารองขอการพจารณา รวมทงการออกค าสงใหเปนไป ตามหลกเกณฑและวธการทก าหนดในขอบงคบชองประธานศาลฎกา”

โดยขอบงคบของประธานศาลฎกาวาดวยหลกเกณฑและวธการเกยวกบการออกค าสงหรอหมายอาญา พ.ศ. 2548 หมวด 3 เรอง การรองขอและการออกหมายขง ขอ 43. ก าหนดวา “กอนทศาลจะออกหมายขง จะตองปรากฏพยานหลกฐานตามสมควรทท าใหเชอไดวา ผตองหาหรอจ าเลยนาจะไดกระท าความผดอาญา ซงม อตราโทษจ าคกอยางสงเกนสามป หรอผตองหาหรอจ าเลยนาจะไดกระท าความผดอาญาและมเหตอนควรเชอวาผนนจะหลบหน หรอจะไปยงเหยงกบพยานหลกฐาน หรอกอเหตอนตรายประการอน”

เนองจากการออกหมายขงถอเปนการออกค าสงทไปจ ากดสทธเสรภาพของบคคลการพจารณาขอเทจจรงตาง ๆ โดยผานกระบวนการทางศาล ผพพากษาจงตองพจารณาอยางละเอยดถถวน รอบคอบ วาเหตนน ๆ มเหตผลเพยงพอทจะออกหมายขงหรอไม

รวมถงการทกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 193 ไดก าหนดใหค าสงศาลชนตนในขอเทจจรงและขอกฎหมายทสามารถอทธรณได ตองเปนค าสงระหวางพจารณาคดเทานน เนองจากค าสงไมอนญาต ใหปลอยชวคราว อยในอ านาจผพพากษาคนเดยวตามพระธรรมนญศาลยตธรรม มาตรา 24 (2) และมไดเปนไปในทางวนจฉยชขาดขอพพาทแหงคด กรณค าสงไมอนญาตใหปลอยชวคราวจงเปนเพยงค าสงมาตรการ ทไมสามารถอทธรณได

ดงน การเพมเตมมาตรา 119 ทว เขาไปในประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา ในป พ.ศ. 2527 ทใหสทธสามารถอทธรณค าสงไมอนญาตใหปลอยชวคราว ซงเปน “ค าสงทเปนมาตรการ” ของศาลชนตน ตอศาลอทธรณได จงเปนการแกไขเพมเตมกฎหมายทขดกบหลกของ มาตรา 193 ทใหค าสงทสามารถอทธรณไดตองเปนค าสงระหวางพจารณาและค าสงทเปนมาตรการ

5

จะอทธรณฎกาไมไดสมควรจะตองมการแกไข ตวบทกฎหมาย เพอก าหนดหลกเกณฑการอทธรณค าสงทเปนค าสงมาตรการในคดอาญาใหเกดความชดเจนมากกวาน

1.4 ขอบเขตของกำรศกษำ

ศกษาถงหลกเกณฑของการของการขง และการปลอยชวคราวของศาล รวมไปถงหลกเกณฑของการขออทธรณค าสงทเปนมาตรการ โดยเปรยบเทยบกบหลกเกณฑของการอทธรณค าพพากษาหรอค าสงของศาลชนตนในคดอาญา เพอวเคราะหวาการอทธรณค าสงไมอนญาตใหปลอยชวคราว มความสอดคลองกบหลกการอทธรณหรอไม

1.5 วธด ำเนนกำรศกษำ

เปนการศกษาดวยวธวจยเอกสาร (Documentary Research) โดยศกษาจากหลกกฎหมายต ารา ทางวชาการ วทยานพนธ บทความ วารสารทางกฎหมาย เอกสารประกอบการสมมนา สงตพมพทางกฎหมาย เอกสารประกอบการสมมนา สงตพมพทางกฎหมายรวมถงหนงสอและ สงตพมพอน ๆ ทเกยวของเพอน ามาศกษาเปรยบเทยบ และวเคราะหปญหา

1.6 ประโยชนทคำดวำจะไดรบ

1. ท าใหทราบถงหลกเกณฑของการปลอยชวคราว การอทธรณในคดอาญา ทงของประเทศไทย และตางประเทศ

2. ท าใหทราบถงการใหสทธอทธรณค าสงไมอนญาตใหปลอยชวคราว วามความสอดคลองหรอ ขดกบการใหสทธอทธรณในคดอาญา

3. ท าใหทราบถงปญหาของหลกเกณฑการอทธรณค าสงไมอนญาตใหปลอยชวคราวและแนวทาง ในการปรบปรงบทบญญตประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาในเรองการอทธรณค าสงทเปน “ค าสงทเปนมาตรการ” ในคดอาญาใหเกดความชดเจนมากขน

6

บทท 2 แนวควำมคดเกยวกบกำรเอำตวบคคลไวในอ ำนำจรฐ กำรปลอยชวครำว

และหลกควำมเปนกลำง

เนองจากวทยานพนธนมงเนนศกษาปญหาทเกยวกบค าสงไมอนญาตใหปลอยชวคราว ดวยเหตน จงมความจ าเปนอยางยงทจะตองทราบถงแนวความคดและทฤษฎตาง ๆ ทเกยวของไมวาจะเปนเรองสทธและเสรภาพ การเอาตวบคคลไวในอ านาจรฐ การปลอยชวคราว การไมอนญาตใหปลอยชวคราว ดงจะกลาวรายละเอยดไดตอไปน

2.1 แนวควำมคดเกยวกบกำรเอำตวบคคลไวในอ ำนำจรฐ 2.1.1 ความหมายของสทธเสรภาพของบคคล

ค าวา “สทธ” ตามบรบทแหงกฎหมาย หมายถง อ านาจทกฎหมายรองรบใหแกบคคลในอนทจะกระท าการเกยวของกบทรพยสนหรอบคคลอน เปนอ านาจทกฎหมายรองรบใหแกบคคลหนงในอนทจะเรยกรองใหผอนอกคนหนงหรอหลายคนกระท าการบางอยางบางประการใหเกดประโยชนแกตน กลาวอกนยหนง สทธ เปนประโยชนทกฎหมายรบรองและคมครองใหและเปนกรณทกฎหมายบญญตใหประโยชนแกบคคลไวโดยเจาะจงและกฎหมายไดคมครองประโยชนน โดยบคคลผไดรบประโยชนสามารถใชสทธทางศาลได1

ค าวา “เสรภาพ” ตามกฎหมายฝรงเศสนนมการวางหลกเกณฑไววาเสรภาพทมผลทางกฎหมายตอง เปนสงทกฎหมายบานเมองยอมรบและน ามาบญญตเปนลายลกษณอกษรซงจะมผลใหเสรภาพดงกลาว ถกรบรองและคมครองโดยรฐ ทงน เพอเปนการปองกนมใหรฐกาวลวงเขาไปลดรอนหรอละเมดเสรภาพของบคคลโดย ไมชอบธรรมซงเสรภาพทวานสามารถแบงไดหลายประเภท ในทนจะขอกลาวถงเสรภาพตามหลกสากลทเกยวของกบหวขอศกษาไดแก ความมนคงในชวตรางกายหรอเสรภาพในชวตรางกาย

โดยทความมนคงในชวตรางกายหรอเสรภาพในชวตรางกายไดรบการรบรองในมาตรา 2 ของค าประกาศสทธมนษยชนและพลเมอง ลงวนท 26 สงหาคม ค.ศ. 17892 บญญตวา

1 เกรยงไกร เจรญธนาวฒน. (2547). หลกกฎหมายวาดวยสทธเสรภาพ. น. 23. 2 ค าประกาศสทธมนษยชนและพลเมอง ค.ศ. 1789.

7

“วตถประสงคของสงคมการเมองทกสงคมยอมเปนไปเพอการคมครองรกษาสทธตามธรรมชาต ซงไมมอายความของมนษย สทธเหลานไดแก เสรภาพ กรรมสทธ ความมนคงปลอดภย และการตอตาน การกดขขมเหง”

ความมนคงในชวตรางกาย คอเสรภาพทมนษยไมสามารถปฏเสธได เปนเสรภาพท ทกคนตองการ และนกปรชญาไดถอวาเปนสาเหตทท าใหมนษยมาอยรวมกนจนเกดเปนสงคม ซงหลกเรองความมนคง ในรางกายนไดมการบญญตขนในกฎหมายฝรงเศส มเจตนารมณก าหนดขนเพอปองกนมใหรฐและผอน เขามากระท าการใด ๆ อนละเมดตอเสรภาพส าคญดงกลาวได ทงน เนองจากไดเลงเหนถงความส าคญของ หลกความมนคงในชวตรางกายทถอเปนเสรภาพพนฐานของหลกการเสรภาพอน ๆ 3 2.1.2 แนวความคดเรองการคมครองสทธและเสรภาพ

ทมาของแนวความคดน เกดขนตงแตในสมย กรก - โรมน โดยนกปราชญสมยนนไดแสดงความคดเหนเกยวกบสทธของบคคลเรอยมาจนถงสมยปจจบน ซงแตเดมแนวคดในเรองดงกลาวมแนวโนมไปในทางจ ากดอ านาจของกษตรยหรอผมอ านาจบรหารซงเหนกนวามอ านาจมากเกนไป ดงนน ค าวา “สทธของบคคล” จงกลายเปนค าขวญทประชาชนใชอางขนเพอตอสกบความอยตธรรมของกษตรยหรอผมอ านาจปกครอง ทลแกอ านาจมากเกนไป กระทงท าใหเกดความพยายามในการก าหนดสทธตาง ๆ ตามทบคคลตองการไดรบ จากรฐในฐานะทมนษยในมาตรฐานเดยวกน ซงนกปราชญทงหลายในสมยโบราณลวนมความเหนตรงกนวา สทธดงกลาวนเปนสทธโดยธรรมชาต (National Rights) กอใหเกดแนวความคดตามหลกกฎหมายธรรมชาต (National Law) ซงตอมาภายหลงเปนทรจกในชอของค าวาสทธมนษยชน4

ค าวา “สทธมนษยชน” มทมาจากแนวคดทางตะวนตกโดยมหลกฐานปรากฏในเอกสารส าคญ ทางประวตศาสตรทมชอเรยกวา ปฏญญาวาดวยสทธและพลเมอง 5 ซงแนวคดเรอง สทธมนยชนนเปนทเขาใจ วาไดรบการยอมรบมานานแลวโดยเขามาทดแทนหลกเดม ทเรยกวา “สทธตามธรรมชาต” ทมทมาจากปรชญาเมธสโตอกในสมยกรกโดยใหค าอธบายไววา “สทธตามธรรมชาตนน มอยกบตวมนษยทกคนและมตลอดเวลา สทธเหลานมใชอภสทธของบคคลใดบคคลหนงโดยเฉพาะ หากแตเปนความชอบธรรมทมนษยทกคนจะพง มโดยเหตทเขาเกดมาเปนมนษยและเปนผมเหตผล”6 จากแนวคดเรองสทธตามธรรมชาตนเองทไดมสวนส าคญในการผลกดนให

3 แหลงเดม. น. 27-28. 4 กลพล พลวน ก (2547). สทธมนษยชนในสงคมโลก. น. 5. 5 นพนธ สรยะ ก (2534). กฎหมายวาดวยสทธมนษยชน. น. 2. 6 นพนธ สรยะ ข (2530). สทธมนษยชน. น. 9.

8

เกดแนวคดเรองการคมครองสทธเสรภาพของปจเจกชน และพฒนาใหมลกษณะทเปนรปธรรมมากขนตามล าดบในประเทศตาง ๆ ทวโลก ดงจะกลาวตอไป

แนวความคดทมบทบาทตอการใหความคมครองสทธและเสรภาพของผตองหาทเปนรากฐาน ของความยตธรรม ไดแก “หลกนตธรรม” หรอหลกกฎหมายเปนใหญซงแปลมาจากภาษองกฤษทเรยกวา The Rule of Law ซงหมายถง หลกแหงกฎหมายทเทดทนศกดศรความเปนมนษยและยอมรบนบถอ สทธเสรภาพแหงมนษยในทกแงมมและรฐตองใหความอารกขามนษยทกคนใหพนจากลทธทรราช หากมขอพพาทใด ๆ เกดขน ไมวาระหวางรฐกบเอกชนหรอระหวางเอกชนกบเอกชนดวยกน ศาลสถตยตธรรมเทานนทมอ านาจอสระและเดดขาดในการตดสนขอพพาทนนตามกฎหมายบานเมอง โดยววฒนาการเรมแรกของหลกนตธรรมไดมขนในประเทศเยอรมนและไดเจรญขนมาเปนล าดบในประเทศองกฤษ ตงแตครสตศตวรรษ ท 13 โดยทประเทศองกฤษไดถอเอาหลกดงกลาวเปนกฎหมายประเพณซงมการปฏบต สบเนองกนมาตงแตครสตศตวรรษ ท 16 และ 17 เปนการเรอยมา 2.1.3 แนวคดและหลกการคมครองสทธเสรภาพทส าคญในตางประเทศ

เนองจากสทธในเสรภาพของบคคลถอเปนพนฐานของศกดศรความเปนมนษย รฐจงตองให ความเคารพตอขอบเขตของสทธและเสรภาพของบคคล การแทรกแซงในสทธเสรภาพโดยอ านาจรฐ จะกระท าไดตอเมอมกฎหมายซงผานความเหนชอบจากตวแทนของประชาชน ตามหลกความชอบธรรม ในทางประชาธปไตยไดใหความเหนชอบแลวเทานน จงสามารถกระท าได เพอใหการคมครองสทธเสรภาพ ของบคคลมผลในทางปฏบตอยางแทจรง ทงน เพอเปนหลกประกนแกสทธและเสรภาพของบคคล มใหถกละเมดจากอ านาจรฐ7 จงไดมการบญญตหลกการตาง ๆ ไวหลายประการ เชน

1. หลกการแบงแยกอ านาจทมงหมายใหอ านาจแตละอ านาจควบคมตรวจสอบซงกนและกน

2. หลกการจ ากดสทธเสรภาพตองมผลบงคบเปนการทวไปและไมมงหมายใหมการใชบงคบ แกกรณใดกรณหนงหรอแกบคคลใดบคคลหนงเปนการเฉพาะเจาะจง

3. หลกการก าหนดใหระบบทบญญตแหงรฐธรรมนญทใหอ านาจในการจ ากดสทธและเสรภาพ

4. หลกการจ ากดสทธและเสรภาพจะกระทบกระเทอนสาระส าคญแหงสทธและเสรภาพมได และหลกประกนการใชสทธทางศาล เปนตน

7 บรรเจด สงคะเนต. (2543). หลกพนฐานของสทธเสรภาพและศกดศรความเปนมนษย ตามรฐธรรมนญ พ.ศ. 2540. น. 24.

9

จงอาจกลาวไดวารฐเสรประชาธปไตยทยดถอระบบนตรฐ ถอวาการคมครองสทธและเสรภาพของประชาชนเปนหลกการพนฐานทส าคญสงสดของรฐธรรมนญ การกระท าของรฐหรอของเจาหนาทรฐ จงตองมความสอดคลองไปในทางเดยวกนกบหลกการดงกลาว ซงในทนขอยกตวอยางแนวความคดส าคญ ทเกยวของของประเทศองกฤษและประเทศสหรฐอเมรกามาเปนตวอยางประกอบ รายละเอยดดงตอไปน8

1. ประเทศองกฤษ มหลกฐานทางประวตศาสตรทแสดงใหเหนถงการคมครองสทธเสรภาพของบคคล

โดยเอกสารทมชอเสยงทสดคอ Magna Carta ทปรากฏขนในป ค.ศ. 1215 ถอเปนเอกสารทก าหนดหลกการ ใหความคมครองสทธเสรภาพของประชาชนในประเทศองกฤษ มบทบญญตรวมทงสนจ านวน 63 ขอ มหลกการส าคญทเกยวของกบสทธและเสรภาพหลายประการดวยกน เชน

หลกหามการปฏเสธหรอท าใหความยตธรรมเกดการลาชา หลกบคคลใดจะถกจบกม กกขง ขบไล หรอรบทรพยสนหาไดไม เวนแตจะไดรบการ

พจารณาโดยบคคลชนเดยวกบเขาและตามกฎหมายบานเมอง 9 เปนตน นอกเหนอจากหลก Magna Carta แลว เอกสารทางประวตศาสตรทมชอเสยงดานการ

ให ความคมครองสทธของบคคลไมแพกนอกฉบบหนงคอ English Bill of Rights ซงรฐสภาของประเทศองกฤษ ไดตราขน ในป ค.ศ. 1689 ท าใหเกดการรบรองสทธขนพนฐานของประชาชนทเกยวของกบการคมครอง สทธเสรภาพบคคลไวหลายประการดวยกน เชน

1. หลกประกนจากการจบ การคน และการออกหมายโดยปราศจากเหตอนชอบธรรมกลาวคอ การจบ การคน จะตองกระท าโดยอาศยมลเหตอนสมควร และโดยการใหสตยาบนหรอสาบาน

2. หลกบคคลไมจ าตองตอบค าถามในทางอาญา เวนเสยแตวาอยตอหนาหรอไดรบ ขอกลาวหาจากคณะลกขนใหญ นอกจากประเทศอยในภาวะสงครามหรอเปนอนตรายตอประโยชนสาธารณะ

3. หลกการไมถกกลาวหาในความผดเดยวกนสองครงหรอถกบงคบใหการเปนพยาน ปรบปร าตนเอง

4. หลกการไมถกตดสทธในเสรภาพหรอทรพยสน เวนแตทกฎหมายบญญตไว

8 เสยงชย สมตรวสนต. (2537). การคมครองสทธเสรภาพของผตองหากอนการประทบฟองโดยองคกรศาล.

น. 12. 9 กลพล พลวน ข (2527). สทธมนษยชนกบสหประชาชาต. น. 17.

10

5. หลกการมสทธทจะไดรบการพจารณาอยางเปดเผยโดยคณะลกขนและสทธ ในการปรกษาทนาย

6. หลกการเรยกหลกประกนจะตองไมสงเกนไปและไมถกทรมานหรอลงโทษ โดย ผดธรรมดา10 เปนตน

2. ประเทศสหรฐอเมรกา ประเดนทเกยวของกบการคมครองสทธเสรภาพในประเทศสหรฐอเมรกานไดมการ

พฒนาเรอยมาและมผลสมบรณอยางแทจรงในป ค.ศ. 1791 โดยมผลสบเนองจากการแกไขเปลยนแปลงบทบญญต ในรฐธรรมนญ เพอรบรองและคมครองสทธเสรภาพโดยเฉพาะอยางยงประเดนทเกยวของกบ การใหความคมครองสทธเสรภาพของผตองหาในคดอาญา มสาระส าคญ ดงตวอยางตอไปน

1. การตรวจคนบคคล เคหสถาน ทรพยสน หรอเอกสาร ตองมหมายคน 2. การพจารณาคดอาญาทมโทษหนก เชน ประหารชวต ตองมการพจารณาผาน

คณะลกขนและในความผดเดยวกนนนไมอาจน ามาพจารณาซ าอกได 3. บคคลจะถกบงคบใหการเปนพยานปรบปร าตนเองไมได 4. การลงโทษบคคลและการจ ากดสทธ ตองกระท าตามกระบวนการทางกฎหมาย 5. ทรพยสนสวนตวทน าไปใชเพอประโยชนสาธารณะ ตองไดรบการตอบแทน

ดวยความเปนธรรม 6. การพจารณาพพากษาคดอาญา ตองไมลาชาและตองกระท าโดยเปดเผย ณ ทซง

ความผด ไดเกดขนโดยคณะลกขนทไมมอคต 7. สทธในการไดรบแจงใหทราบถงลกษณะและเหตผลทไดรบการกลาวหา สทธการ

ไดรบการประกน สทธไดรบทราบเรองการสามารถมทนายแกตางได 8. การสบพยาน ตองกระท าตอหนาผตองหา 9. การก าหนดคาปรบและการประกนตวจะมอตราสงเกนควรมได 10. การหามลงโทษโดยทารณ โหดราย

10 เสยงชย สมตรวสนต. (2537). การคมครองสทธเสรภาพของผตองหากอนการประทบฟองโดยองคกรศาล.

น. 14.

11

2.1.4 แนวคดและหลกการคมครองสทธและเสรภาพของบคคล ตามหลกสากลขององคกรสหประชาชาต เกยวกบการคมครองสทธมนษยชนในกระบวนการยตธรรมทางอาญา ในเรองการจบ ควบคม หรอขง ตามมาตรฐานสากล

หลกการคมครองสทธและเสรภาพของบคคลไดมการฟนฟขนอยางจรงจงและส าเรจ เหนเปนรปธรรมอยางชดเจนขนในชวงภายหลงจากสงครามโลกครงท 2 สนสดลง ผคนทวโลกไดประจกษถงความทารณ โหดรายของสงครามทท าลายทงชวตและทรพยสน โดยเฉพาะอยางยงผลกระทบทเกดจากการมงท าลาย เผาพนธชนชาวยวทถอเปนการเหยยดหยามตอสทธเสรภาพและศกดศรของมนษยอยางชดเจนทสด สงผลใหบรรดาผน าของประเทศสมพนธมตรตางตระหนกถงปญหาและมองเหนความส าคญในความจ าเปนในการ รวมหาทางปองกนเพอมใหเกดเหตการณดงกลาวซ าขนมาอก ดวยเหตน จงไดมการรวมกนจดท าเอกสาร การคมครองสทธและเสรภาพของประชาชนขนมาหนงฉบบซงตอมาไดมการรบรองโดยประชาสมชชาองคกรสหประชาชาต มชอเรยกวา “ปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน ค.ศ. 1948” ประกาศใชเมอวนท 10 ธนวาคม ค.ศ. 1948 โดยเอกสารดงกลาวไดม เนอหาทก าหนดการรบรองสทธมนษยชนในกระบวน การยตธรรมทางอาญาไวหลายประการดวยกน เชน

1. ตองไมมบคคลใดถกจบกมหรอคมขงโดยอ าเภอใจ 2. บคคลทกคนมสทธทจะไดรบการพจารณาคดอยางเปดเผย 3. ผทถกกลาวหาวากระท าผดทางอาญาพงไดรบการสนนษฐานไวกอนวาเปนผบรสทธ

จนกวา จะมการพสจนไดวาผนนไดมการกะท าผดตามกฎหมาย 4. บคคลจะมความผดทางอาญาไดกตอเมอไดกระท าหรอละเวนกระท าการตามท

กฎหมายบญญตไวในขณะทกระท าการหรอละเวนกระท าการนนวาเปนความผด และโทษทจะลงแก ผนนจะหนกไปกวา ตามทกฎหมายใชอยในขณะทกระท าความผดก าหนดไวนนมได

5. บคคลใดจะถกทรมาน ถกปฏบต หรอถกลงโทษท เปนการทารณโหดราย ไรมนษยธรรม หรอลดศกดศรความเปนมนษยนนมได11 เปนตน

โดยตอมาหลกการในปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน ค.ศ. 1948 นไดถกใชเปนหลกการพนฐาน ในการก าหนดหลกเกณฑของอนสญญา กตการะหวางประเทศ และหลกการส าคญอกหลายประการดวยกน เชน

11 ชาต ชยเดชสรยะ. (2549). มาตรการทางกฎหมายในการคมครองสทธมนษยชนในกระบวนการ

ยตธรรมทางอาญา. น. 14.

12

กตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง ค.ศ. 196612 อนสญญาแหงยโรปวาดวยสทธเสรภาพขนพนฐานของมนษย ค.ศ. 1950 13 หลกการเพอการคมครองบคคลทกคนทถกคมขงหรอจ าคก เปนตน ในทนจะขอกลาวถงสาระส าคญทเกยวของกบการคมครองสทธเสรภาพของผตองหาท

กระท าความผดทางอาญา รายละเอยดดงน โดยทองคการสหประชาชาตใหการรบรองสทธมนษยชนทางอาญาวาดวยหลกประกน

ในการคมครองสทธและเสรภาพของผตองหาวากระท าความผดอาญาไวเปนมาตรฐานสากลโดยไดบญญตในปฏญญาสากล วาดวยสทธมนษยชน ค.ศ. 1948 ในกตการะหวางประเทศ ในอนสญญาและหลกการตาง ๆ เพอคมครองบคคลทกคนทถกคมขงหรอจ าคก มสาระส าคญดงน14

1. การจบ ควบคม หรอขงบคคลจะตองมเหตอนสมควร ปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน ค.ศ. 1948 ก าหนดมาตรฐานทเปนหลกประกน

ในเรองนไว ในมาตรา 9 วา “บคคลใดจะถกจบกม คมขง หรอเนรเทศโดยพลการไมได” กตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง ค.ศ. 1966 ไดรบรอง

สทธและเสรภาพดงกลาวไวในขอ 9 ดงน 1. บคคลทกคนมสทธในเสรภาพและความมนคงของตน บคคลใดจะถกจบกมหรอ

คมขง โดยพลการมได บคคลใดจะถกลดรอนสทธเสรภาพของตนมได ยกเวนดวยเหตและอาศยกระบวนการท บญญตไวในกฎหมาย

2. ผถกจบกมยอมไดรบการแจงถงเหตผลในการจบและการแจงขอหาอนเปนปฏปกษตอตน โดยพลนในเวลาทมการจบกม

3. บคคลใดทจบกมหรอถกควบคมตวในขอหาทางอาญายอมตองถกน าตวไปศาลหรอ เจาหนาทอนทมอ านาจตามกฎหมายโดยพลนเพอใหศาลไดตรวจสอบและไดรบการพจารณาภายในเวลาอนควรหรอไดรบการปลอยตว มใหถอเปนหลกทวไปวาระหวางรอการพจารณาคดบคคลจะตองถกคมขงอย แตการปลอยชวคราวจะกระท าแตเฉพาะทมหลกประกนวาจะมตวผนนอยในการพจารณาหรอการบงคบตาม ค าพพากษา

12 International Covenant on Civil and Political Rights. 13 วชธดา สกลบด. (2555). การเพกถอนการออกหมายจบในคดอาญา. น. 10. 14 ณรงค ใจหาญ และคณะ. (2540). สทธของผตองหา จ าเลย และผตองโทษในคดอาญา (รายงาน

ผลการวจย). น. 10.

13

4. บคคลใดทถกลดรอนเสรภาพในการจบกมหรอควบคมยอมมสทธรองขอตอศาล เพอใหศาลวนจฉยถงความชอบดวยกฎหมายของการควบคมผนนหรอหากมการควบคมโดยไมชอบดวยกฎหมายจะมค าสงปลอยผนนโดยทนท

5. บคคลใดทตกเปนผถกจบหรอควบคมโดยไมชอบดวยกฎหมายยอมมสทธเรยกรองใหชดใช คาสนไหมทดแทน

อนสญญาแหงยโรปวาดวยสทธเสรภาพขนพนฐานของมนษย ค.ศ. 1950 ไดรบรองสทธของบคคล ทจะมเสรภาพและความมนคงของตน การจบและควบคมทอนญาตใหท าไดตามกฎหมาย การตรวจสอบ การจบ และควบคมโดยศาลหรอโดยเจาพนกงานและการชดเชยความเสยหายอนเกดจากการจบ หรอการควบคมโดยมชอบนนไดบญญตไวซงมเนอหาในท านองเดยวกนกบกตการะหวางประเทศวาดวย สทธทางแพงและทางการเมอง ขอ 9

หลกการเพอการคมครองบคคลทกคนทถกคมขงหรอจ าคก ค.ศ. 1988 ไดรบรองสทธในเรองนไว ในขอ 2 และขอ 10 ดงน15

1. การจบกม คมขง หรอจ าคก จะกระท าไดอยางจ ากดเพยงเทาทก าหนดไวในบทบญญต ของกฎหมายและโดยบคคลผทกฎหมายระบอ านาจหนาทนนไวส าหรบการดงกลาว

2. ทถกจบกมพงไดรบการแจงถงเหตผลของการจบกมและขอกลาวหาทมตอผนนตงแต ในเวลาทถกจบกม

2. สทธไดรบการปฏบตอยางมมนษยธรรมในระหวางถกจบ ควบคม หรอขง ปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน ค.ศ. 1948 ไดรบรองสทธผตองโทษไวในขอ 5 วา “บคคลใดจะถกทรมานหรอไดรบการปฏบตหรอลงทณฑอยางทารณโหดราย

ไรมนษยธรรมหรอเลวทรามต าชามได” กตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง ค.ศ. 1966 ไดรบรอง

สทธเสรภาพดงกลาวไวในขอ 7 และไดเพมเตมหลกประกนสทธในการปฏบตตอผตองโทษไวในขอ 10 ดงน

ขอ 7 “บคคลใดจะถกกระท าทารณกรรมหรอไดรบผลปฏบตหรอการลงโทษทโหดราย ผดมนษยธรรมหรอต าชามได กลาวโดยเฉพาะบคคลใดจะถกทดลองทางแพทย หรอทางวทยาศาสตร โดยปราศจากความยนยอมพรอมใจอยางอสระหาไดไม”

ขอ 10 “1. บคคลทงหลายทถกลดรอนเสรภาพ ตองไดรบการปฏบตอยางมมนษยธรรมและไดรบการเคารพในศกดศรแหงความเปนมนษย

15 กตตพงษ กตยารกษ และคณะ. (2548). มาตรฐานองคการสหประชาชาตวาดวยกระบวนการยตธรรมทางอาญา (United Nation Standard on Criminal Justice). น. 121-122.

14

2. (ก) เวนแตในสถานการณพเศษ ผตองหาวากระท าผดตองไดรบการจ าแนกออกจากผตองโทษ และพงไดรบการปฏบตทแตกตางกนตามความเหมาะสมแกสถานะ อนมใชผตองโท

(ข) พงแยกตวผตองหาวากระท าผดทเปนเยาวชนออกจากผใหญ และ ใหน าตวขนพจารณาพพากษาคดใหเรวทสดเทาทจะท าได

3. ระบบการราชทณฑพงประกอบดวยการปฏบตตอนกโทษ ดวยความมงหมายส าคญทจะใหมการกลบเนอกลบตวและการฟนฟทางสงคม พงจ าแนกผกระท าผด ทเปนเดกหรอเยาวชน จากผใหญหรอไดรบการปฏบตตามความเหมาะสมแกวยและสถานะทางกฎหมาย”

มาตรฐานขนต าขององคการสหประชาชาตเกยวกบการปฏบตตอผตองขงในคดอาญา16 ไดก าหนดวา “การประเภทผตองขงควรแยกผตองขงออกจากกน คอ ผตองขงเพศชายกบเพศหญง ผตองขงทอยระหวาง การพจารณากบนกโทษเดดขาด และผตองขงทเปนเดกหรอเยาวชนกบผใหญ”

หลกการเพอการคมครองบคคลทกคนทถกคมขงหรอจ าคก 17ไดก าหนดไวในขอ 1, ขอ 6 และขอ 8 ดงน

1. บคคลทกคนทถกคมขงหรอจ าคกพงได รบการปฏบตในฐานะมนษยและ อยางเคารพ ในศกดศรความเปนมนษยของบคคลนน

2. การกระท าทรมาน การปฏบตหรอการลงโทษอนท เปนการทา รณโหดราย ไรมนษยธรรม หรอลดศกดศรความเปนมนษยนนจะกระท ามได และไมวาจะมพฤตการณใด ๆ เกดขนกไมใหน ามาเปนขออาง วามความชอบธรรมในการกระท าทรมาน การปฏบต หรอ การลงโทษอนทเปนการทารณโหดราย ไรมนษยธรรม หรอลดศกดศรความเปนมนษยนน

3. ผทถกคมขงระหวางการด าเนนคดพงได รบการปฏบตทเหมาะสมโดยค านงถงสถานะการณ ทผนนยงไมไดตองค าพพากษาใหลงโทษจ าคก ดงนน หากเปนไปไดการคมขงผนน พงใหแยกตางหากจากนกโทษเดดขาด

3. สทธไดรบการตรวจสอบถงเหตอนสมควรในการจบ ควบคม หรอขงโดยองคกรภายนอก

ปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน ค.ศ. 1948 ไดรบรองสทธของผทถกกลาวหาวากระท าความผดอาญาใหไดรบการตรวจสอบถงเหตอนสมควรในการจบ ควบคม หรอขงในระหวางคดอาญาไวในขอ 9 วา บคคลใดจะถกจบ กกขง หรอเนรเทศโดยพลการมได

16 Standard of Minimum Rules for Treatment of Prisoners. 17 Body of Principles for the Protection of All Persons under Any Form of Detention or Imprisonment,

1988.

15

กตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง ค.ศ. 1966 ไดรบรองสทธเสรภาพดงกลาวไวในขอ 9 ดงน

1. บคคลทกคนมสทธในเสรภาพและความมนคงของตน บคคลใดจะถกจบกมหรอ คมขง โดยพลการมได บคคลใดจะถกลดรอนเสรภาพของตนมได ยกเวนโดยเหตและอาศยกระบวนการ ตามทบญญตไวในกฎหมาย

2. บคคลทถกจบกมยอมไดรบการแจงถงสาเหตในการจบกม และการแจงขอหา อนเปนปฏปกษ ตอตนโดยพลนในเวลาทมการจบกม

3. บคคลใดทถกจบกมหรอควบคมตวในขอหาทางอาญา ยอมตองถกน าตวไปศาลหรอ เจาหนาทผมอ านาจตามกฎหมายโดยพลน เพอทจะใชอ านาจทางตลาการ และไดรบการพจารณาคดภายใน เวลาอนสมควร หรอมการปลอยตว มใหถอเปนหลกทวไปวาจะตองคมขงบคคลผอยระหวางพจารณาคด แตจะปลอยชวคราวโดยมหลกประกน วาจะกลบมาปรากฏตวในการพจารณาคดหรอในกรณจ าเปนตามโอกาส จะกลบมารบการบงคบคดใหเปนไปตามค าพพากษาในระหวางกระบวนพจารณาขนใดกได

4. บคคลใดทถกลดรอนเสรภาพโดยการจบกมหรอควบคมตว ยอมมสทธรองเรยนตอศาล เพอใหศาลพจารณาโดยมชกชาไดถงความชอบดวยกฎหมายของการควบคมตวผนน และหากมการควบคมตว โดยไมชอบดวยกฎหมายกอาจมค าสงใหปลอยตวได

5. บคคลใดทตกเปนผจบหรอควบคมตวโดยไมชอบกฎหมาย ยอมมสทธเรยกรองให ชดใชคาสนไหมทดแทน

อนสญญาแหงยโรปวาดวยสทธเสรภาพขนพนฐานของมนษย ค.ศ. 1950 ไดรบรองสทธของบคคล ทจะมเสรภาพและความมนคงของตน การจบและควบคมทอนญาตใหท าไดตามกฎหมาย การตรวจสอบ การจบและควบคมโดยศาลหรอโดยเจาพนกงาน

หลกการเพอการคมครองบคคลทกคนทถกคมขงหรอจ าคก18 ไดก าหนดไวในขอ 4 และขอ 9 ดงน

1. การคมขงไมวาในรปแบบใด หรอการจ าคก ตลอดจนมาตรการอนทกระทบตอสทธมนษยชน ของผทถกคมขงหรอจ าคกนน จะกระท าไดตอเมอเปนค าสงหรอการควบคมขององคกรศาลหรอองคกรอน

18 Body of Principles for the Protection of All Persons under Any Form of Detention or

Imprisonment, 1988.

16

2. ผมอ านาจหนาทจบกมหรอสอบสวนคดอาญาจะใชอ านาจหนาทนนไดเพยงภายใตหลกเกณฑ ทกฎหมายก าหนดและการใชอ านาจหนาทนนพงถกตรวจสอบไดโดยองคกรศาลหรอองคกรอน19

จากหลกการตาง ๆ ดงทกลาวไวขางตน จะเหนไดชดวาตามมาตรฐานสากลนน การด าเนนการใดกตาม ทเกยวกบการเอาตวบคคลไวในอ านาจรฐ ลวนมเจตนารมณในการมงทจะคมครองสทธเสรภาพและเคารพ ศกดศรความเปนมนษยเปนหลกซงกฎหมายไทยไดน าหลกการตามมาตรฐานสากลดงกลาวมาก าหนดไว ในรฐธรรมนญ กลาวคอ การทจะเอาตวบคคลไวในอ านาจรฐตองมเหตอนสมควรและมองคกรภายนอก ไดแก ศาลท าหนาทตรวจสอบวามเหตสมควรในการด าเนนการจบ ควบคมหรอขง เพยงพอแลวหรอไม 2.1.5 การแทรกแซงสทธและเสรภาพโดยรฐ

การแทรกแซงสทธเสรภาพของประชาชนโดยรฐหรอเจาหนาทรฐ สามารถเกดขนไดภายใตการกระท าโดยชอบดวยกฎหมาย ภายใตรฐธรรมนญ ซงอาจเกดขนเปนการเฉพาะรายหรอเปนการเฉพาะเจาะจง ตามค าสงทางปกครอง หรอเกดขนเปนการทวไปโดยการบงคบใชกฎหมาย20 ซงโดยการแทรกแซงของรฐ ในทน หมายถง การกระท าของรฐทงหลายทเปนเหตท าใหการใชสทธและเสรภาพของปจเจกบคคล ไมอาจเปนไปไดตามปกต 2.1.6 เหตผลในการจ ากดสทธและเสรภาพ

ตามบทบญญตของรฐธรรมนญอาจพจารณาความมงหมายทส าคญในการจ ากดสทธและเสรภาพ ได 3 ประการ ดงน21

1. เพอคมครองสทธของบคคลอน การพจารณาสทธของบคคลอนนจ าเปนตองกลบไปพจารณาแนวคดของ John Locke ท

เหนวามนษยตามสภาวะดงเดมนนมเสรภาพอยางสมบรณ สามารถก าหนดการกระท าของตนเองไดภายในขอบเขต ของกฎธรรมชาต มความเสมอภาคเทาเทยมกน ไมมบคคลใดทสามารถกอใหเกดความเสยหายตอชวต รางกาย และทรพยสนของบคคลอนไดหรออกนยหนงคอ เสรภาพของบคคลหนงยอมจ ากดอยทเสรภาพของบคคลอน ๆ ดงนน การละเมดผลประโยชนของบคคลอนกด การท าใหเกดความเสยหายแกบคคลอนกด หรอ การท าใหเกดความเสยเปรยบแกบคลทสามซงมใช ผเสยเปรยบโดยตรงกด ลวนถอเปนการละเมดสทธและเสรภาพของผอนทงสน

19 วชธดา สกลบด. เลมเดม. น. 15. 20 บรรเจด สงคะเนต. เลมเดม. น. 141. 21 แหลงเดม. น. 147.

17

อยางไรกตาม สทธของผอนตามทฤษฎของกฎหมายธรรมชาตนยงมขอบกพรองอยบางเนองจากขาดกฎเกณฑซงไดรบความเหนชอบโดยทวไปท จะใชเปนบรรทดฐานส าหรบการพจารณาถง ความถกตองและความไมถกตองซงความไมแนนอนเกยวกบขอบเขตของสทธของ ทงสองฝายอาจหมดสน ไปดวยการท าสญญาประชาคมเพอกอตงสงคมทมผปกครองดแลขนและผปกครองทไดรบการแตงตงขน จะมหนาทในการดแลความสงบของสงคมตอไป22

2. เพอการด ารงอยและเพอความสามารถในการกระท าภาระหนาทของรฐ เนองจากความมนคงของรฐเปนผลมาจากการทรฐเขามาท าหนาทใหความคมครองแก

สทธประโยชนของปจเจกบคคล ดงนน ตามแนวความคดของนกกฎหมายธรรมชาต ความมนคงในการด ารงอย ของรฐและความสามารถในการท าภาระหนาทของรฐจงเปนเหตผลอนชอบธรรมส าหรบการจ ากดเสรภาพ ตามธรรมชาตของบคคล โดยการมอยของรฐและการด ารงอยของรฐซงถอวาเปนบคคลในกฎหมาย ระหวางประเทศนน จะตองด ารงอยอยางมนคงและปลอดภย โดยเฉพาะอยางยงตองปลอดภยจากการรกรานโจมตจากศตรภายนอกประเทศ ดงนน การจ ากดสทธเสรภาพอนมพนฐานจากการทรฐมหนาทในการปองปองประเทศจากการรกรานจากภายนอกประเทศจงไดรบการพจารณามาตงแตมการเรมตนพฒนาการของ สทธและเสรภาพ

การจ ากดสทธเสรภาพเพอความสามารถในการท าหนาทของรฐ เปนการก าหนดรปแบบ ของสทธ เสรภาพในลกษณะของการก าหนดหนาท ใหแกพลเมองของตน เชน การก าหนดใหบคคล มหนาทตองเสยภาษ หรอการก าหนดใหบคคลมหนาทตองกระท าการตาง ๆ เปนตน โดยสรปจงกลาวไดวา “หนาท” ถอเปนขอบเขตในการจ ากดสทธและเสรภาพประการหนงแตการทจะท าหนาทตามทก าหนด ไวในรฐธรรมนญมผลในทางปฏบต ฝายนตบญญตจะตองบญญตกฎหมายเพอก าหนดรายละเอยดเกยวกบ หนาทดงกลาวดวย23

3. เพอประโยชนสาธารณะหรอเพอความสงบเรยบรอยของประชาชน ประโยชนสาธารณะและความสงบเรยบรอยของประชาชน ถอเปนเหตผลทส าคญ

ประการหนงในการจ ากดสทธและเสรภาพ โดยประโยชนสาธารณะถอเปนวตถประสงคของการด าเนนการ ของรฐทเกดขนเพอตอบสนองความตองการของตนสวนใหญ ซงในทางกฎหมายมหาชนไดก าหนดรปแบบ และลกษณะของประโยชนสาธารณะไวดงน24

22 แหลงเดม. หนาเดม. 23 แหลงเดม. น. 150. 24 บวรศกด อวรรณโณ. (2538). กฎหมายมหาชน เลมท 3. น. 333.

18

1. ประโยชนสาธารณะคอการตอบสนองความตองการของคนสวนใหญ ทไมใชเปนไปเพอตอบสนองความตองการหรอประโยชนสวนเฉพาะสวนตวผด าเนนการนน ๆ เอง

2. ศาลและรฐสภาคอผก าหนดวาอะไรถอเปนประโยชนสาธารณะ 3. เมอมการก าหนดชดเจนแลววาอะไรคอประโยชนสาธารณะ ฝายปกครองมหนาท

ตองตอบสนองโดยไมสามารถใชดลพนจในการเลอกพจารณาทจะกระท าหรอไมกระท าการใดได ดงน จงอาจสรปไดวาประโยชนสาธารณะ หมายถง ประโยชนของสงคมซงมการ

มงหมาย เพอการด ารงอยดวยความสงบเรยบรอยของสงคม เพอการรกษาศกดศร เกยรตยศของมนษย เพอบคคลสามารถใชสทธไดตามปกตหรอมนตสมพนธตอกนและกนได25

ส าหรบค าวา “ความสงบเรยบรอยของประชาชน” เปนค าทปรากฏอยในกฎหมายแพง ของนานาประเทศ มทมาจากกฎหมายโรมนและเปนทปรากฏยอมรบเปนการทวไปจนกลายเปนหลกส าคญ ทใชบงคบแกกฎหมายเอกชนซงตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยของไทย กเชนกน โดยไดยอมรบหลกการวาดวยความสงบเรยบรอยของประชาชนนใชบงคบกบการท า นตกรรมทมวตถประสงคขดตอ ความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชนคอมผลใหนตกรรมนนตกเปนโมฆะ เปนตน โดยการใหค าจ ากดความค าวา “ความสงบเรยบรอยของประชาชน” นนเปนเรองยากทจะจ ากดความ ไดอยางถกตองสมบรณ จงอาจตองดจากวตถประสงคเปนหลก ดงน ความสงบเรยบรอยของประชาชน จงหมายถง ความมงหมายทจะยกมาใชในกรณทมผลประโยชนสวนรวมของสงคมขดกบผลประโยชนสวนตว ผลประโยชนของสวนรวมยอมมผลมากกวา กลาวโดยสรปไดวา ความสงบเรยบรอยของประชาชน ประโยชนโดยทวไปของประเทศชาตและสงคม26 2.1.7 แนวความคดในการทรฐมความจ าเปนตองจบ ควบคม หรอขงผตองหา

แมวากฎหมายวธพจารณาความอาญาสมยใหมมแนวความคดอยบนพนฐานการยอมรบคณคา แหงความเปนมนษยของผถกด าเนนคดอาญา และมการยกฐานะของผถกด าเนนคดอาญาจากการเปนกรรม ขนเปนประธานในคดใหมสทธตาง ๆ ตามกฎหมาย แตกระนนกตามในการด าเนนคดอาญานน ยงมความจ าเปนทจะตองใชมาตรการบงคบทางกฎหมาย ซงเปนมาตรการทกระทบกระเทอน ตอสทธ และเสรภาพของผถกด าเนนคดอาญาเหลานนอยดวยเชนกน ทงน เพราะหากรฐไมสามารถทจะใชมาตรการบงคบทางกฎหมาย การด าเนนคดตาง ๆ ตอไปจะตดขดหรอ อาจไมบรรลผลได การใชมาตรการบงคบ ทางกฎหมายจงมความจ าเปนและขาดเสยมได

25 บรรเจด สงคะเนต. เลมเดม. น. 155. 26 อกฤษ มงคลนาวน. (2518). “ความสงบเรยบรอยและศลธรรมอนดของประชาชน.” บทบณฑตย, 32.

น. 13.

19

การจบ ควบคม หรอขงผถกด าเนนคดอาญา นบเปนมาตรการบงคบทางกฎหมายอยางหนง ทมความส าคญและมลกษณะพนฐานเชนเดยวกบมาตรการบงคบทางอาญาอน ๆ ซงโดยหลกแลว การจบ ควบคม หรอขง ผถกด านนคดอาญานถอเปนกระบวนการทมความสมพนธซงกนและกน เพราะเปนกระบวนการในการเอาตวผถกด าเนนคดอาญามาไวในอ านาจรฐ ซงจะตองพจารณาถงเหตแหงความจ าเปน ในแงทวา หากไมเอาตวผนนไวในระหวางการด าเนนคดอาญาของ เจาพนกงานหรอการพจารณาของศาลแลว การด าเนนคดอาญาของ เจาพนกงานหรอการพจารณาคดของศาลนนจะไมอาจกระท าไดเลย ซงเหตทจะ ออกหมายจบกบเหตทจะควบคมหรอขงไดนนเปนเหตเดยวกน คอ เหตเกรงวาผถกด าเนนคดนนจะหลบหน หรอจะไปยงเหยงกบพยานหลกฐาน27

จงสรปไดวาการจบ ควบคม หรอขงผถกด าเนนคดอาญา ตองกระท าโดยมวตถประสงค ดงตอไปน28

1. เพอใหการสอบสวนด าเนนไปดวยความเรยบรอย ตามทมาตรา 120 แหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาของไทยไดบญญตวา

“หามมใหพนกงานอยการยนฟองคดใดตอศาลโดยมไดมการสอบสวนในความผดนนกอน” ความจ าเปนประการนจงเปนการมงความส าคญไปทการสอบสวนในคดอาญา ซงเจาพนกงาน ผสอบสวนจะตองพจารณาวา หากไมมการควบคมหรอขงผถกด า เนนคดอาญานนแลว การสอบสวนจะด าเนนไปไดหรอไม ดงนน การควบคมหรอขงจงมใชจะกระท าไดทกกรณ แตสามารถกระท าไดเฉพาะกรณทจ าเปนและในขอบเขต ทจ ากดเพอใหการสอบสวนด าเนนไปไดโดยเรยบรอย

2. เพอเปนหลกประกนการมตวของผตองหาเพอฟองศาล การทพนกงานอยการจะฟองรองผถกด าเนนคดอาญาทตกเปนผตองหาตอศาลนน

ถาผตองหาไมอยในอ านาจศาล พนกงานอยการจะตองน าตวผตองหาไปศาลพรอมฟอง แมจะเปนชนไตสวนมลฟองกตาม29 กรณจงอาจมความจ าเปนจะตองจบ ควบคมหรอขงผตองหาไวเพอมใหหลบหน มฉะนน เมอพนกงานอยการ จะฟองกไมอาจท าไดเพราะผตองหาไมมตวอย สวนกรณทมการฟองรองคดตอศาลและผถกด าเนนคดอาญา ตกเปนจ าเลยในคดนนแลว มหลกกฎหมายวธพจารณาความอาญาวา การพจารณาและการสบพยานในศาล ใหกระท าโดยเปดเผยตอหนาจ าเลย30

27 วชธดา สกลบด. เลมเดม. น. 15. 28 แสงทว อนทวงศ. (2548). การเอาตวบคคลไวในอ านาจรฐในชนกอนการพจารณาของศาล: ศกษา

เปรยบเทยบตามกฎหมายไทย-ลาว. น. 16-19. 29 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา, มาตรา 165. 30 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา, มาตรา 172.

20

ดงนน หากจ าเลยไมมาการพจารณาจะด าเนนตอไปไมได การจบกม ผตองหาหรอจ าเลยไว จงมความจ าเปนในเรองของเหตผลดงกลาวขางตน

ดงนน การทจะตองสงตวผตองหาพรอมการฟองศาลกด หรอการพจารณาและสบพยาน ตองกระท าตอหนาจ าเลยกด เหลานคอความจ าเปนของการมตวของผตองหาในการด าเนนคดอาญาของรฐนนเอง

3. เพอปองกนมใหผตองหาไปกระท าความผดซ าอก การทบคคลหนงบคคลใดถกกลาวหาวาไดกระท าความผด ถาหากพฤตการณและ

สงแวดลอมประกอบกบความผดทถกกลาวหาเปนทนาสงสยโดยเหตอนควรวา ผถกกลาวหานน มจตใจทชวรายและ เปนอนตรายตอสงคม การจบ ควบคมหรอขงในระหวางการด าเนนคดกเปนการตดโอกาส มใหผถกกลาวหานนออกไปกระท าความผดอก ทงน เจาพนกงานหรอศาลจะควบคมตวผตองหาไวได กเฉพาะกรณจ าเปนเทานนและตองเปนไปตามหลกการคมครองสทธเสรภาพของบคคล

4. เพอปองกนมใหผตองหาไปท าลายพยานหลกฐานหรอขมขพยาน การทจะใหผถกด าเนนคดอาญาไดมโอกาสเปนอสระอย ในระหวางการพจารณาคด

อาจเปนเหตใหบคคลนนออกไปท าลายพยานหลกฐานหรอขมขพยาน ซงไมวาจะเปนพยานวตถหรอ พยานบคคลกมผลท าใหเกดความเสยหายแกรปคดได

5. เพอปองกนการหลบหนของผตองหา เนองจากคดอาญาหากมการพจารณาคดและพพากษาวามความผดจ รงแลว อาจม

บทลงโทษ ทรายแรง ท าใหผถกด าเนนคดเกดความเกรงกลวและคดหลบหนไปเสย รวมถงเพอปองกนผกระท าความผด ทคดหลบหนจากชองโหวเรองการก าหนดอายความ ทงน เนองจากกฎหมายอาญายอมรบมการก าหนด อายความการลงโทษ ซงอาจเปนเหตจงใจใหผถกด าเนนคดอาญาคดหลบหนเปนระยะเวลานานจนพน อายความลงโทษทจะตองถกลงโทษในความผดทไดกระท าลงไปนน 2.1.8 การใชอ านาจควบคมตวบคคลตามรฐธรรมนญและตามกฎหมายวธพจารณาความอาญา

1. การใชอ านาจรฐในการควบคมตวตามรฐธรรมนญ ตามทรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 ไดบญญตไวในมาตรา 3 วา “อ านาจอธปไตยเปนของปวงชนชาวไทย พระมหากษตรยผทรงเปนประมข ทรงใช

อ านาจ นนทางรฐสภา คณะรฐมนตร และศาล ตามบทบญญตแหงรฐธรรมนญน การปฏบตหนาทของรฐสภา คณะรฐมนตร ศาล รวมทงองคกรตามรฐธรรมนญและ

หนวยงานของรฐ ตองเปนไปตามหลกนตธรรม”

21

มาตรานจงเปนการก าหนดหนาทของรฐสภา คณะรฐมนตร ศาล รวมทงองคกรตามรฐธรรมนญ และหนวยงานของรฐ ใหการปฏบตหนาทตองอยบนพนฐานของบทบญญตแหงรฐธรรมนญนและบทบญญต แหงกฎหมายทมความเปนธรรม สามารถอธบายและใหเหตผลได และจะใชอ านาจรฐโดยปราศจากบทบญญต ของกฎหมายรบรองนนไมได 31

หลกนตธรรม32 มาจากหลกกฎหมายของกลมประเทศคอมมอนลอว เปนหลกทจ ากด การใชอ านาจของผปกครองไมใหเกนขอบเขตโดยตองปกครองภายใตกฎหมาย

หลกนตรฐ33 มาจากหลกกฎหมายของกลมประเทศซวลลอว มหลกการส าคญ ดงน 1. หลกการแบงแยกอ านาจ ซงเปนหลกการส าคญในการก าหนดขอบเขต การใช

อ านาจรฐ 2. หลกการคมครองสทธและเสรภาพของประชาชนโดยบทบญญตของกฎหมาย 3. หลกความชอบดวยกฎหมายขององคกรตลาการและองคกรฝายปกครอง ในการ

ด าเนนการอยางหนงอยางใด หรอมการกระท าอยางหนงอยางใด 4. หลกความชอบดวยกฎหมาย ในเนอหาของกฎหมายนนจะตองมความชอบในเนอหา

ทมหลกประกนความเปนธรรมแกประชาชน 5. หลกความเปนอสระของผพพากษา หลกการไมมกฎหมายไมมความผด ซงเปนหลก

ในทางกฎหมายอาญา 6. หลกความเปนกฎหมายสงสดของรฐธรรมนญ34 โดยทหลกนตธรรมกบหลกนตรฐ มความคลายคลงกน 2 ประการ กลาวคอ 1. ถาไมมกฎหมาย เจาหนาทของรฐหรอเจาหนาทฝายปกครองไมมอ านาจ กระท าการ

ใด ๆ ทงสน เพราะถาด าเนนการไปแลวอาจกระทบสทธและเสรภาพของประชาชน 2. หลกทวา เมอกฎหมายก าหนดขอบเขตไวเชนใด ฝายปกครองกใชกฎหมาย ไปตาม

ขอบเขตนน จะใชอ านาจเกนกวาทกฎหมายบญญตไวไมได35

31 ส านกกรรมาธการ 3 ส านกงานเลขาธการสภาผแทนราษฎร. (2550). เจตนารมณรฐธรรมนญแหง

ราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550. น. 2. 32 The Rule of Law. 33 Legal State. 34 วชธดา สกลบด. เลมเดม. น. 19. 35 แหลงเดม. น. 20.

22

จงอาจสรปไดวารฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 มหลกการพนฐาน คอหลกนตธรรม กลาวคอ ใชกฎหมายเปนหลกส าคญในการก าหนดขอบเขตการใชอ านาจรฐการคมครอง สทธและเสรภาพของประชาชน

บทบญญตทวาดวยสทธและเสรภาพของประชาชน เปนหลกประกนสทธและเสรภาพ ของบคคลในรฐ การทรฐธรรมนญบญญตคมครองสทธและเสรภาพของคนทเปนพลเมองในรฐ หมายความวา คมครองพลเมองทกคนในประเทศนน ไมวาจะเปนคนด คนไมด หรอเปนอาชญากรมออาชพ ซงรฐธรรมนญ ของหลาย ๆ ประเทศไดมบทบญญตระบไวในรฐธรรมนญอยางชดเจน เชน ประเทศสหรฐอเมรกา ประเทศสาธารณรฐเยอรมน เปนตน และรฐธรรมนญฉบบปจจบนของประเทศไทยกบญญตระบไวอยางชดเจนเชนเดยวกน ทงน เพอมงคมครองสทธและเสรภาพของพลเมองไมใหถกลวงละเมดสทธและเสรภาพจากบคคลใดบคคลหนง และจากการปฏบตหนาทของเจาพนกงานในหนวยงานของรฐ36 ปรากฏในมาตรา 4 และมาตรา 5 ดงน

“มาตรา 4 ศกดศรความเปนมนษย สทธ เสรภาพ และความเสมอภาคของบคคล ยอมไดรบความคมครอง”

“มาตรา 5 ประชาชนชาวไทย ไมวาแหลงก าเนด เพศ หรอศาสนาใด ยอมอย ใน ความคมครองแหงรฐธรรมนญนเสมอกน”

จากบทบญญตมาตราดงกลาว จะเหนไดวา รฐธรรมนญไดรบรองและคมครอง ศกดศรความเปนมนษย สทธ เสรภาพ และความเสมอภาคของบคคล ซงเปนไปตามทปฏญญาสากลหรอ อนสญญาแหงองคการสหประชาชาตรบรอง และประเทศไทยไดเขารวมเปนภาค อนเปนสทธขนพนฐาน ของมนษยทกคน พงไดรบโดยปราศจากการเลอกปฏบตโดยไมค านงวาบคคลนน ๆ จะเปนคนสญชาตไทยหรอไม เชน คนตางดาว คนไรรฐ คนไรสญชาต ชนกลมนอยในฐานะทเปนมนษยและอาศยอยในราชอาณาจกร ไมวาเปนการชวคราว หรอถาวร ยอมไดรบความคมครองเชนเดยวกบชนชาวไทย เพยงแตบคคลดงกลาว จะกลาวอางสทธตามกฎหมายท านองเดยวกบชนชาวไทยไมได37

2. การใชอ านาจรฐในการควบคมตวตามกฎหมายวธพจารณาความอาญา ในการด าเนนคดอาญา อาจตองมการสอบปากค าผตองหา ในการฟองคดตองมตว

ผตองหา สงศาล และการด าเนนกระบวนพจารณาตองกระท าตอหนาจ าเลย กระบวนการเหลานเกยวของกบการควบคมตวระหวางคดโดยตรง กรณจงจ าเปนทรฐตองเอาตวบคคลไวในอ านาจรฐ และการเอาตวบคคลไวในอ านาจรฐนน มใชเปนการเอาตวไวเพอความสะดวกในการปฏบตหนาทแต

36 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550, มาตรา 3 วรรค 2 “การปฏบตหนาทของรฐสภา

คณะรฐมนตร ศาล รวมทงองคกรตามรฐธรรมนญ และหนวยงานของรฐตองเปนไปตามหลกนตธรรม.” 37 วชธดา สกลบด. เลมเดม. น. 20.

23

ตองเปนการเอาตวไวเพราะมความจ าเปน ตามกฎหมายเทานน38 ตามทส านกงานอยการสงสดไดออกระเบยบส านกงานอยการสงสด วาดวยการด าเนนคดอาญาของพนกงานอยการ พ.ศ. 2547 ขอ 32 วา

“ขอ 32 (หลกการในการจ ากดสทธและเสรภาพของบคคล) การกระท าของรฐทเปนการจ ากดสทธและเสรภาพขนพนฐานของบคคล โดยเฉพาะ

อยางยงการเอาตวบคคลไวในอ านาจรฐ จะกระท าไดตอเมอกรณมความจ าเปน ทไมอาจหลกเลยงไดเทานน เหตนการคมขงผตองหาหรอจ าเลย ตามปกตจกตองพจารณาวาเปนกรณทนาเชอวาผตองหาหรอจ าเลยจะหลบหนหรอจะไปยงเหยงกบพยานหลกฐานหรอไมดวย ฉะนน หากกรณมหลกฐาน ตามสมควรวาการกระท าของผตองหาเปนความผดอาญารายแรง และเปนทนาเชอวาผตองหาหรอจ าเลย จะหลบหนหรอจะไปยงเหยงกบพยานหลกฐานหรอกรณคดมหลกฐานตามสมควรวาการกระท าของผตองหาหรอจ าเลยเปนความผดและมเหตอนอนจ าเปนและสมควรกจะเปนกรณทตองน าเหตดงกลาวมาพจารณาวาจ าเปนคมขงผตองหาหรอจ าเลยเพอด าเนนคดตอไปหรอไมดวยเชนเดยวกน...”

การควบคมตวระหวางคด คอ การจ ากดสทธและเสรภาพในรางกายหรอเสรภาพ ในการเคลอนไหวเปลยนททางของผถกกลาวหาเพอเปนหลกประกนส าหรบรฐในการด าเนนคดชนก าหนดคดหรอหลกประกนส าหรบรฐในการด าเนนคดชนบงคบคดหรอเพอเปนหลกประกนส าหรบรฐในการด าเนนคดชนก าหนดคดและชนบงคบคด 2.2 แนวควำมคดและทฤษฎเกยวกบกำรปลอยตวชวครำวผตองหำและจ ำเลย

รฐธรรมนญไดรบประกนสทธของผตองหาหรอจ าเลยทกระท าความผดวายงคงเปน ผบรสทธ จนกวาศาลจะมค าพพากษาถงทสดวามความผดจรงจงใหปฏบตตอผถกกลาวหาเสมอนวากระท าความผดจรงไมได โดยทการประกนสทธดงกลาวเปนไปตามหลกการพนฐานทวางหลกไววาในคดอาญานนให สนนษฐานไวกอนวา ผตองหาหรอจ าเลยเปนผบรสทธจนกวาจะไดรบการพสจนโดยปราศจากขอสงสยวา เปนผกระท าความผดโดยศาลมค าพพากษาอนถงทสดวา เปนผกระท าความผด (Presumption of Innocence)39

38 คณะนตศาสตร ปรด พนมยงค มหาวทยาลยธรกจบณฑตย. (2552). อ านาจรฐในการควบคมตวบคคล

ตามกฎหมายลกษณะพเศษ (รายงานผลการวจย). น. 11-12. 39 ทววฒน ธาราจนทร. (2540). การชดใชคาทดแทนโดยรฐเนองจากการคมขงอนเกดจากความผดพลาด

ในกระบวนการยตธรรม. น. 14.

24

โดยทหลก Presumption of Innocence นถอเปนหลกนตธรรมทไดรบการยอรบในนานาอารยประเทศ ซงประเทศไทยไดบญญตไวอยางชดเจนในรฐธรรมนญทก ๆ ฉบบ ซงถอเปนกฎหมายสงสดของประเทศ โดยมใจความส าคญวา

“บคคลไมตองรบโทษอาญา เวนแตไดกระท าการอนกฎหมายทใชอยในเวลาทกระท านนบญญตเปนความผดและก าหนดโทษไว และโทษทจะลงแกบคคลนนจะหนกกวาโทษทก าหนดไวในกฎหมาย ทใชอยในเวลาทกระท าผดมได

ในคดอาญา ตองสนนษฐานไวกอนวาผตองหาหรอจ าเลยไมมความผด กอนมค าพพากษาอนถงทสดแสดงวาบคคลใดไดกระท าความผดจะปฏบตตอบคคลนน

เสมอนเปนผ กระท าความผดมได” กลาวคอ หากมคดอาญาเกดขนผกลาวหามหนาทพสจนไหไดวาการกระท าของผถก

กลาวหาหรอ จ าเลยเปนความผดและผถกกลาวหาหรอจ าเลยมเจตนาทจะกระท าความผดนน ซงเปนองคประกอบส าคญของความผดอาญาอนน ามาซงหลกภาระการพสจนทวาผใดกลาวอาง ผนนน าสบ ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 174 ทบญญตวา

“กอนน าพยานเขาสบ โจทกมอ านาจเปดคดเพอใหศาลทราบคดโจทก คอแถลงถงลกษณะ ของฟอง อกทงพยานหลกฐานทจะน าสบเพอพสจนความผดของจ าเลยเสรจแลวใหโจทกน าพยานเขาสบ

เมอสบพยานโจทกแลว จ าเลยมอ านาจเปดคดเพอใหศาลทราบคดจ าเลย โดยแถลงขอเทจจรงหรอขอกฎหมายซงตงใจอางอง ทงแสดงพยานหลกฐานทจะน าสบ เสรจแลวใหจ าเลย น าพยานเขาสบ

เมอสบพยานจ าเลยเสรจแลว โจทกและจ าเลยมอ านาจแถลงปดคดของตนดวยปากหรอ หนงสอหรอทงสองอยาง

ในระหวางพจารณา ถาศาลเหนวาไมจ าเปนตองสบพยานหรอท าการอะไรอก จะสงงดพยานหรอการนนเสยกได”

และใหยกประโยชนแหงความสงสยใหจ าเลย ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 227 ทบญญตวา

“ใหศาลใชดลพนจวนจฉยชงน าหนกพยานหลกฐานทงปวง อยาพพากษาลงโทษจนกวา จะแนใจวา มการกระท าผดจรงและจ าเลยเปนผกระท าความผดนน

เมอมความสงสยตามสมควรวาจ าเลยไดกระท าผดหรอไม ใหยกประโยชนแห ง ความสงสยนน ใหจ าเลย”

25

โดยหลก Presumption of Innocence นเปนวางหลกในรฐธรรมนญโดยอางองปฏญญาสากล วาดวย สทธมนษยชน ค.ศ. 194840 และกตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและ สทธทางการเมอง ค.ศ. 196641 ทประเทศไทยไดเขารวมเปนภาคมผลผกพนประเทศไทย ดงจะกลาวตอไป

อยางไรกตาม แมในการด าเนนคดนนจะมความจ าเปนทตองมตวผตองหาหรอจ าเลยเพอประโยชน ในการสอบสวน การพจารณาคด และการลงโทษของศาล หากปรากฏวาผนน มความผดจรงและตองคมขงผตองหาหรอจ าเลยนนกจะตองมหมายขงของศาลซงจะออกไดตอเมอมหลกฐานตามสมควรวาผนน นาจะไดกระท าความผดอาญารายแรงทมอตราโทษตามทกฎหมายบญญต หรอมหลกฐานตามสมควร วาผนนนาจะไดกระท าความผดอาญาและมเหตอนควรเชอวา ผนนจะหลบหน หรอไปยงเหยงกบพยานหลกฐานหรอกอเหตอนตรายประการอนดวย42

ส าหรบกรณทผตองหาหรอจ าเลยตองถกควบคมหรอขงตามกฎหมายแลว กฎหมายไดใหสทธ แกผตองหาหรอจ าเลยทจะรองขอประกนตวได ซงรฐธรรมนญไดรบรองสทธของผตองหาหรอจ าเลยน โดยบญญตใหผทมอ านาจหนาทตองพจารณาค าขออยางรวดเรว จะเรยกประกนเกนควรไมไดและ หากไมใหประกนตองแจงเหตใหผตองหาหรอจ าเลยทราบโดยเรวซงหากวเคราะหแลวจะเหนไดวา รฐธรรมนญมเจตนารมณอยางชดเจนทจะตองถอเปนหลกใหผตองหาหรอจ าเลยไดรบการพจารณาใหประกนตวในระหวางถกด าเนนคดทงการบญญตใหกระบวนการรองขอและพจารณาเปนไปอยางรวดเรว ทงน เพอมใหกระทบสทธและเสรภาพ และเพอมใหผตองหาหรอจ าเลยตองถกคมขงในระหวางนน ทงทไมจ าเปน43

2.2.1 แนวความคดเกยวกบการปลอยชวคราว บคคลยอมมสทธและเสรภาพในชวตและรางกาย การมอสรภาพเปนสงทมนษยทกคน

ตองการและ ไมมผใดตองการถกจบ คมขง หรอควบคมตวไว การปลอยชวคราวซงเปนแนวคดทางดานปรชญากฎหมาย เพอใหผตองหาหรอจ าเลยไดรบอสรภาพชวคราวโดยมก าหนดเวลาและจากหลกกฎหมายทก าหนดวา ในคดอาญาตองสนนษฐานไวกอนวาผตองหาหรอจ าเลยไมม

40 Universal Declaration of Human Rights 1948. 41 (International Covenant of Civil and Political Right 1966). 42 อลช ดษฐปราณต. (2552). ดลพนจการปลอยชวคราวผตองขงหรอจ าเลยในกระบวนการยตธรรมไทย.

น. 2. 43 แหลงเดม. น. 3.

26

ความผดกอนมค าพพากษาอนถงทสดแสดง วาบคคลใดไดกระท าความผดจะปฏบตตอบคคลนนเสมอนผกระท าความผดมได44

การปกครองในระบบประชาธปไตย การใหหลกประกนสทธ เสรภาพนบเปน เรองส าคญทสด เพราะถอเปนหลกทวไปวามนษยยอมมสทธเสรภาพในรางกายของตนเอง ตองปราศจากการควบคม กงขง หรอด าเนนคดอาญาโดยไมชอบดวยกฎหมาย และกฎหมายดงกลาวจะตองมลกษณะเปนธรรมสอดคลอง ตามหลกนตธรรม

ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญามไดบญญตความหมายของการปลอยชวคราวไว อยางชดเจน แตตามพจนานกรมฉบบบณฑตยสถานไดใหความหมายค าวา “ประกน” คอการปลอยชวคราว หรอการประกนตว

“ประกน” หมายความวา ...รบรองวาผตองหาหรอจ าเลยซงใหปลอยตวชวคราวจะปฏบตตามนดหรอหมายเรยกของเจาพนกงานหรอศาล และถาผดสญญากจะใชเงนจ านวนทระบไวแทนผกระท าผด45

ความเหนของนกกฎหมายหลายทานไดใหความหมายของ “การปลอยชวคราว” ไวดงน การปลอยชวคราว หมายถง วธการผอนคลายในเรองการควบคมและขง โดยให

ผตองหาหรอจ าเลยไดรบอสรภาพไปชวคราว และเมอบคคลใดตกเปนผตองหาหรอจ าเลยในคดอาญา บคคลนนอาจตองถก จ ากดอสรภาพโดยการถกควบคม ขง โดยเจาหนกงาน ศาล แลวแตกรณ ตามหลกกฎหมายทวา บคคล จะยงไมถอวาเปนผกระท าความผดจนกวาศาลจะมค าพพากษาถงทสดวาเปนเชนนนจรง หรอภาษาสามญ เรยกวาการประกนตว46

การปลอยชวคราว หมายถง การประกนตวจ าเลยในคดอาญา ซงใชเรยกมากอนการมประมวลกฎหมาย กลาวคอ เมอบคคลหนงถกจบมาหรอถกเรยกมาควบคมตวไวในฐานะผตองหาหรอจ าเลย ตามปกตแลว จะตองถกควบคมหรอขงไวตลอดเวลาทมการสอบสวน ไตสวนมลฟอง หรอพจารณา แตกฎหมายเปดโอกาส ใหบคคลนนไดรบการปลอยตวชวคราวได คอการประกนตวนนเอง47

44 แหลงเดม. น. 12. 45 อทย ศภนตย. (2526). ประมวลศพทกฎหมายไทยในอดตและปจจบน. น. 187. 46 คะนง ฤาไชย และณรงค ใจหาญ. (2530). กฎหมายวธพจารณาความอาญา เลม 1. น. 240. 47 ประเทอง กรตบตร. (2521). ค าอธบายประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา 1. น. 106.

27

การปลอยชวคราว หมายถง การปลอยตวผตองหาหรอจ าเลยไปชวระยะเวลาหนงตามทมการก าหนด โดยค าสงของพนกงานสอบสวน พนกงานอยการ หรอศาลแลวแตกรณ ซงอาจปลอยชวคราวไปโดยไมมประกน หรอมประกน หรอมประกนและหลกประกนดวยกได48

กลาวโดยสรป การปลอยชวคราว หมายถงการปลอยตวผตองหาหรอจ าเลยแลวแตกรณ ไปชวระยะเวลาหนงตามทก าหนด ซงอาจมประกน หลกประกน หรออาจไมมทงสองกรณเลยกได ทงน เพอเปนการผอนคลายในเรองการควบคมและขง ตามหลกกฎหมายทใหสนนษฐานไวกอนวาผตองหา หรอจ าเลยนนบรสทธจนกวาจะไดมการพสจนแลวาไดกระท าความผดจรง โดยผตองหาหรอจ าเลยมสญญา วาจะปฏบตตามนดหรอหมายรยกของเจาพนกงานหรอศาล หากผดสญญา ผตองหาหรอผมสวนเกยวของ ในการรองขอจะใชเงนเบยปรบตามจ านวนทไดมการตกลงกนไว 2.2.2 แนวคดในการคมครองสทธเสรภาพของประชาชน

แนวความคดทเกยวกบสทธมนษยชนตลอดจนการเรยกรองใหบคคลมสทธนน ไดมรบอทธพล มาจากนกคดหลายทานทมทศนคตวาผปกครองทชอบธรรมนนตองไดรบอ านาจมาจากประชาชน ผใตปกครองเทานน

โดยหลกการวาดวยความเทาเทยมกนและการมสทธเสรภาพของมนษยนไดปรากฏเดนชด ในเหตการณส าคญหลายเหตการณ เชน การประกาศอสรภาพของสหรฐอเมรกา49 หรอ การประกาศปฏญญา วาดวยสทธมนษยและพลเมอง50 ภายหลงเหตการณปฏวตฝรงเศส ในป ค.ศ. 1789 เปนตน

การคมครองสทธเสรภาพของประชาชน โดยทวไปมนษยประสงคจะด ารงชวตอยดวยความเปนอสระ ตองการประกอบอาชพทตนชอบ อยากเดนทางไปไหนมาไหนไดตามทปรารถนา สามารถด ารงชวตอยได อยางปกตสข และเพอปองกนมใหเกดความขมเหงเบยดเบยนหรอละเมดสทธของผอน จงมความจ าเปน ทจะตองใหความคมครองปองกนสทธเสรภาพของแตละบคคลโดยผทไดรบมอบสทธอ านาจจากประชาชน ทงปวง ซงหมายถงรฐนนเอง วธทถอเปนหลกประกนไดดทสดคอการบญญตรบรองและคมครองสทธเสรภาพของประชาชนไวในรฐธรรมนญทถอเปนกฎหมายสงสดของรฐ51

48 สวณชย ใจหาญ. (2536). ค าอธบายประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา พรอมดวยตวอยางและ

ค าพพากษาฎกาประกอบ. น. 178. 49 Declaration of Independence1770. 50 Declaration of the right of man of citizen. 51 อลช ดษฐปราณต. เลมเดม.. น. 17.

28

2.2.3 ทฤษฎเกยวกบการปลอยชวคราวของผตองหาและจ าเลย เรองแนวคดเกยวกบสทธเสรภาพของบคคล ม 2 ทฤษฎส าคญทมความเหนตางกน คอ 1. ทฤษฎกฎหมายธรรมชาต ถอวาสทธเสรภาพของบคคลนนเปนสงทมอยแลว

ตามธรรมชาต52 และอยเหนอกฎหมายทผปกครองรฐไดตราขนไว 2. ทฤษฎกฎหมายบานเมอง ถอวาสทธเสรภาพเปนสงทรฏฐาธปตยเปนผรบรองและ

คมครองให หรอมทมาจากค าสงของผมอ านาจปกครองสงสดในการปกครอง อยางไรกตาม ทงสองทฤษฎนตางมทงขอดและขอเสย กลาวคอ ทฤษฎกฎหมาย

ธรรมชาต มขอดทค านงถงเหตผลและความเปนธรรม แตมขอเสยคอมลกษณะเปนนามธรรมเกนไป ส าหรบทฤษฎกฎหมายบานเมองมขอดทมความชดเจนแนนอน แตมขอเสยคอกฎหมาย

จะมลกษณะ แขงกระดาง ไมเหมาะสมกบสภาพสงคมทเปลยนแปลงไปตลอดเวลา ดงน ในปจจบนจงมการน าทฤษฎ ทงสองมาผสมกนเพอใหเกดความอดตและเปนประโยชนตอสงคมมากทสด ดงจะเหนไดจากการ น ากฎหมายธรรมชาตมาบญญตไวในกฎหมายบานเมอง53

ในเรองการปลอยตวผตองหาหรอจ าเลยจากการควบคม หรอขงชวคราว ถอเปนมาตรการทางกฎหมาย ทถกคดคนเพอประสานประโยชนระหวางระบบการด าเนนคดอาญาในรปแบบการควบคมอาชญากรรม54 ทค านงถงประโยชนสวนรวมของประชาชนใหปลอดภย โดย เมอมการกระท าความผดเกดขน สงคม ยอมตองการใหผกระท าความผดไดรบการลงโทษ55 จนเกดหลกในการด าเนนคดอาญาทตองน าตวจ าเลย มาปรากฏในการด าเนนกระบวนพจารณาทกนด ซงหากศาลพสจนไดวากระท าความผดจรงยอมมตวผกระท าความผดมาลงโทษ จากหลกการนรฐจงจ าเปนตองควบคมผถกลาวหาเอาไว เพอปองกนมใหหลบหน ไปกอภยอนตรายหรอความเสยหายใดขนมาอก ทงน ตองอยภายใตหลกสนนษฐานไวกอนวาบคคลท ถกกลาวหาวากระท าผดนนเปน ผบรสทธจนกวาจะสามารถพสจนไดวาบคคลนนไดกระท าความผดจรง ตามทไดรบการกลาวหา

52 พนส ทศนยานนท. (2553, มนาคม). “ปรชญากฎหมายธรรมชาต.” วารสารอยการ, 3. น. 38. 53 วษณ เครองาม. (2520, มกราคม). “ปรชญากฎหมายฝายบานเมอง.” บทบณฑตย, 34(3). น. 441. 54 The crime control model. 55 อลช ดษฐปราณต. เลมเดม. น. 18.

29

2.2.4 การคมครองสทธเสรภาพในทางอาญาของผตองหาและจ าเลย ตามตราสาสนรบรองสทธระหวางประเทศ

1) กฎบตรแมคนาคาตา ค.ศ. 121556 กฎบตรแมคนาคาตา บญญตรบรองสทธของบคคลธรรมดาไววา “บคคลจะไมถกจบกม คมขง บงคบใหออกจากทดนของตนและจะตองไมถกถอวา เปน

พวกนอกกฎหมาย เนรเทศหรอกระท าโดยวธอนใด เวนแตจะไดเปนไปตามค าพพากษาของศาล ท ชอบดวยกฎหมายของประเทศ”

ในสวนของการฟองคด ไดมการก าหนดหลกไววา “การฟองคดระหวางราษฎรกบราษฎรจะตองไมกระท าในศาลของกษตรย แตใหกระท า

ในศาลธรรมดาและก าหนดคณสมบตของผพพากษา ต ารวจ ราชการ วาจะตองแตงตงจากบคคลทมความร ทางกฎหมายเพอใหสามารถอ านวยความยตธรรมไดอยางแทจรง”57

2) พระราชบญญตวาดวยสทธ ค.ศ. 168958 พระราชบญญตวาดวยสทธ เปนกฎหมายของประเทศองกฤษไดบญญตเพอคมครอง

สทธมนษยชนทางอาญาของประชาชนโดยการจ ากดอ านาจของกษตรยลงและก าหนดสทธของผกระท าความผดไวในหลายกรณ เชน

“การเรยกประกนตวจ าเลยมากเกนไปกด การก าหนดคาปรบมากเกนไปกด หรอ การลงโทษ อยางทารณ โหดรายและผดธรรมดากด เปนสงทไมพงกระท า”

“การปรบและการรบทรพยของบคคลกอนมค าพพากษา เปนการกระท าทไมชอบดวยกฎหมาย และเปนโมฆะ”59

3) รฐธรรมนญของสหรฐอเมรกา ค.ศ. 1789 รฐธรรมนญของสหรฐอเมรกา ก าหนดเกยวกบสทธมนษยชนทางอาญาโดยบญญต

รบรองและคมครองสทธของผตองหา จ าเลย และผตองโทษไวหลายประการ เชน หามมใหสภา งดใชหมายของศาลท สงใหเจาพนกงานสงตวผถกคมขงไปศาลเพอพจารณาวากกขงนนชอบดวยกฎหมายหรอไม ทงน มาจาก หลกบคคลถกจ าคกไมได เวนเสยแตมค าพพากษาของศาล หรอในขณะทอยระหวางรอการพจารณาของศาล หากมการกกขงทไมชอบ ศาลตองออกหมายปลอยตว

56 Magna Carta 1215. 57 อลช ดษฐปราณต. เลมเดม. น. 20. 58 Bill of Right 1689. 59 พระราชบญญตวาดวยสทธ ค.ศ. 1689 (Bill of Right 1689).

30

เพอใหบคคลนนเปนอสระทนท60 หรอกรณการออกกฎหมายลงโทษผกระท าความผดโดยมไดมการพจารณาคดในศาล หรอการออกกฎหมายทมผลยอนหลง จะกระท ามได และการพจารณาคดในทก ๆ คดตองกระท าโดยคณะลกขน เวนแต เปนกรณทรฐสภาลงมตกลาวโทษและตองพจารณาคดในมลรฐทไดกระท าความผดนน61 เปนตน

4) ปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน ค.ศ. 194862 ปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน ไดก าหนดสทธของผตองหาหรอจ าเลย และ

นกโทษไวดงน63 ขอ 8 ทกคนมสทธทจะไดรบบ าบดอนเปนผลจรงจงจากศาลทมอ านาจแหงชาต ตอการ

กระท าอนละเมดสทธหลกมล ซงตนไดรบตามรฐธรรมนญหรอกฎหมาย ขอ 9 บคคลใดจะถกจบกม กกขง หรอเนรเทศไปตางถนโดยพลการไมได ขอ 10 ทกคนมสทธโดยเสมอภาคเตมทในอนทจะไดรบการพจารณาทเปนธรรม และ

เปดเผย จากศาลทอสระและเทยงธรรมในการก าหนดสทธและหนาทของตนและการกระท าผดอาญาใด ๆ ทตนถกกลาวหา

ขอ 11 (1) ทกคนทถกกลาวหาวาท าผดทางอาชญา มสทธทจะไดรบการสนนษฐานไวกอนวาบรสทธจนกวาจะพสจน ไดวามผดตามกฎหมายในการพจารณาเปดเผย ซงตนไดรบหลกประกนบรรดา ทจ าเปนส าหรบการตอสคด

(2) จะถอบคคลใด ๆ วามความผดทางอาญาเนองดวยการกระท าหรอละเวนใด ๆ อนมไดจดเปนความผดทางอาชญาตามกฎหมายแหงชาตหรอกฎหมายระหวางประเทศในขณะไดกระท าการนนขนไมได และจะลงโทษอนหนกกวาทใชอยในขณะทไดกระท าความผดทางอาชญานนไมได

5) กตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง ค.ศ. 196664 กตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง เกดขนภายหลง

ปฏญญาสากล วาดวยสทธมนษยชน ค.ศ. 1948 โดยมวตถประสงคเพอรบรองสทธดงกลาวใหเปน

60 อลช ดษฐปราณต. เลมเดม. น. 20. 61 แหลงเดม. น. 22. 62 Universal Declaration of Human Rights 1948. 63 พศวาส สคนธพนธ และพนพนธ กาญจนะจตรา. (2525). รวมบทบญญตเกยวกบกฎหมายระหวา

ประเทศ. น. 55. 64 International Covenant of Civil and Political Right 1966.

31

บรรทดฐานและเปน อนหนงอนเดยวกน มมาตรฐานเปนสากล65 ถอเปนสนธสญญาพหภาค ซงสมชชาใหญแหงสหประชาชาต ไดใหการรบรองเมอวนท 16 ธนวาคม พ.ศ. 2509 และมผลใชบงคบเมอ 23 มนาคม พ.ศ. 2519 สนธสญญาน ใหค ามนสญญาวาภาคจะเคารพสทธพลเมองและสทธทางการเมองของบคคลซงรวมถงสทธในชวต เสรภาพ ในศาสนา เสรภาพในการพด เสรภาพในการรวมตว สทธเลอกตง และสทธในการไดรบการพจารณาความ อยางยตธรรม66

ICCPR เปนสวนหนงของ "International Bill of Human Rights" รวมกบปฏญญาสากล วาดวยสทธมนษยชน67 และกตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม68 ประเทศไทยเขาเปนภาคของสนธสญญานโดยการภาคยานวตเมอวนท 29 ตลาคม พ.ศ. 2539 และ มผลบงคบใชกบไทยเมอวนท 29 มกราคม พ.ศ. 254069

โดยไดมการบญญตคมครองสทธมนษยชนทางอาญาทส าคญ ดงน70 ขอ 9 1. บคคลทกคนมสทธในเสรภาพและความมนคงของตน บคคลใดจะถกจบกมหรอคม

ขง โดยพลการมได บคคลใดจะถกลดรอนเสรภาพของตนมได ยกเวนโดยเหตและ อาศยกระบวนการตามท บญญตไวในกฎหมาย

2. บคคลทถกจบกมยอมไดรบการแจงถงสาเหตในการจบกม และการแจงขอหา อนเปนปฏปกษตอตนโดยพลนในเวลาทมการจบกม

3. บคคลใดทถกจบกมหรอควบคมตวในขอหาทางอาญา ยอมตองถกน าตวไปศาลหรอเจาหนาทผมอ านาจตามกฎหมายโดยพลน เพอทจะใชอ านาจทางตลาการ และไดรบการพจารณาคด ภายในเวลาอนสมควร หรอมการปลอยตว มใหถอเปนหลกทวไปวาจะตองคมขงบคคลผอยระหวางพจารณาคด แตจะปลอยชวคราวโดยมหลกประกน วาจะกลบมาปรากฎตวในการพจารณาคดหรอในกรณจ าเปน ตามโอกาส จะกลบมารบการบงคบคดใหเปนไปตามค าพพากษา ในระหวางกระบวนพจารณาขนใดกได

65 นพนธ สรยะ. (2538). สทธมนษยชน. น. 155. 66 http://www.l3nr.org/posts/367413. 67 Universal Declaration of Human Rights หรอ UDHR. 68 International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights หรอ ICESCR. 69 แหลงเดม. 70 กตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง ค.ศ. 1966.

32

4. บคคลใดทถกลดรอนเสรภาพโดยการจบกมหรอควบคมตว ยอมมสทธรองเรยนตอศาล เพอใหศาลพจารณาโดยมชกชาไดถงความชอบดวยกฎหมายของการควบคมตวผนน และ หากมการควบคมตว โดยไมชอบดวยกฎหมายกอาจมค าสงใหปลอยตวได

5. บคคลใดทตกเปนผจบหรอควบคมตวโดยไมชอบกฎหมาย ยอมมสทธเรยกรองใหชดใชคาสนไหมทดแทน

ขอ 10 1. บคคลทงหลายทถกลดรอนเสรภาพ ตองไดรบการปฏบตอยางมมนษยธรรมและ

ไดรบ การเคารพในศกดศรแหงความเปนมนษย 2. (ก) เวนแตในสถานการณพเศษ ผตองหาวากระท าผดตองไดรบการจ าแนกออกจาก

ผตองโทษ และพงไดรบการปฏบตทแตกตางกนตามความเหมาะสมแกสถานะ อนมใชผตองโท (ข) พงแยกตวผตองหาวากระท าผดทเปนเยาวชนออกจากผใหญ และใหน าตว

ขนพจารณาพพากษาคดใหเรวทสดเทาทจะท าได 3. ระบบการราชทณฑพงประกอบดวยการปฏบตตอนกโทษ ดวยความมงหมายส าคญ

ทจะใหมการกลบเนอกลบตวและการฟนฟทางสงคม พงจ าแนกผกระท าผด ทเปนเดกหรอเยาวชน จากผใหญหรอไดรบการปฏบตตามความเหมาะสมแกวยและสถานะทางกฎหมาย

ขอ 11 บคคลจะรบโทษจ าคกเพยงเพราะเหตวาไมอาจปฏบตการช าระหนตามสญญาหาไดไม ขอ 12 1. บคคลทกคนทอยในดนแดนของรฐใดโดยชอบดวยกฎหมายยอมมเสรภาพ ในการ

เคลอนยายและเสรภาพในการเลอกถนทอยภายในอาณาเขตของรฐนน 2. บคคลทกคนยอมมสทธทจะออกจากประเทศใดรวมทงประเทศของตนโดยเสร 3. สทธดงกลาวขางตนไมอาจถกจ ากดตดทอนอยางใดอยางหนง เวนแตเปนไปตาม

กฎหมายอนจ าเปนตองมเพอรกษาความมนคงของชาต ความสงบเรยบรอย การสาธารณสขหรอศลธรรม หรอสทธ และเสรภาพของบคคลอน และสอดคลองกบสทธอนอนรบรองไวแลวในกตกาฉบบน

4. บคคลจะถกลดรอนสทธในการเดนทางเขาประเทศของตนโดยพลการหาไดไม ขอ 13 คนตางดาวผในดนแดนของรฐภาคแหงกตกาฉบบนโดยชอบดวยกฎหมายจะถกเนรเทศ

ได กโดยค าวนจฉยอนเปนไปตามกฎหมายและยอมมสทธทจะชแจงแสดงเหตผลคดคานค าสงเนรเทศ และ มสทธทจะน าคดขนสการพจารณาของเจาหนาทผมอ านาจหรอบคคลหรอคณะบคคล

33

ทตงขนเฉพาะเพอการน โดยเจาหนาทผมอ านาจและมสทธทจะมทนาย เวนแตในกรณมเหตผลจ าเปนเพอความมนคงของชาต เปนประการอน

ขอ 14 1. บคคลทกคนยอมเสมอภาคในการพจารณาของศาลและตลาการ ในการพจารณา

คดอาญาอนบคคลตองหาวากระท าหรอการพจารณาขอพพาททางสทธและหนาทของตน ทกคนยอมมสทธไดรบการพจารณา อยางเปนธรรมและเปดเผยในศาลทมอ านาจมอสระและเปนกลาง ซงจดตงขนตามกฎหมาย หนงสอพมพหรอสาธารณชนอาจถกหาม รบฟงการพจารณาคดทงหมด หรอบางสวนไดกดวยเหตผล ทางศลธรรม ความสงบเรยบรอยหรอความมนคงของชาตในสงคมประชาธปไตย หรอดวยเหตผลดาน ความเปนอย สวนตวของคกรณ หรอในกรณศาลเหนเปน ความจ าเปนอยางยงวาเปนพฤตกรรมการณพเศษ ซงการเปนขาวอาจท าใหกระทบตอความยตธรรม แตค าพพากษาในคดอาญา หรอขอพพาททางแพง ยอมเปนทเปดเผย เวนแตจ าเปนเพอผลประโยชนของเดกและเยาวชน หรอเปนกระบวนการพจารณาคด เกยวดวย ขอพพาทเรองทรพยสนของ คสมรส หรอการเปนผปกครองเดก

2. บคคลทกคนผถกหาวากระท าผดสญญา ยอมมสทธไดรบการสนนษฐานเปน ผบรสทธจนกวาจะพสจนไดวากระท าผดตามกฎหมาย

3. ในการพจารณาคดอาญาซงบคคลถกหาวากระท าผด บคคลทกคนยอมมสทธทจะไดรบหลกประกนขนต าอยางเสมอภาคเตมทดงตอไปน

(ก) สทธทจะไดรบแจงสภาพและขอหาแหงความผดทถกกลาวหาโดยพลนและละเอยดในภาษาซงบคคลนนเขาใจได

(ข) สทธทจะมเวลาและไดรบความสะดวกเพยงพอแกการเตรยมการเพอสคดและตดตอกบทนายความไดตามความประสงคของตน

(ค) สทธทไดรบการพจารณาโดยปราศจากการชกชาอยางไมเปนธรรม (ง) สทธทจะไดรบการพจารณาตอหนาและสทธทจะตอสคดดวยตนเองหรอ

ผานทาง ผชวยเหลอทางกฎหมายตามทเลอกหาเอง สทธทจะไดรบการแจงใหทราบถงสทธในการมผชวยเหลอ ทางกฎหมาย ถาไมมผชวยเหลอทางกฎหมายและสทธทจะมการชวยเหลอทางกฏหมายซงมการแตงตงใหโดยไมคดมลคาถาบคคลนนไมอาจรบภาระ จดการไดเอง หากจ าเปนเพอประโยชนแหงความยตธรรม

(จ) สทธทจะถามพยานซงเปนปรปกษตอตน และขอใหหมายเรยกพยานฝายตนมาซกถามภายใตเงอนไขเดยวกบพยานฝายตรงขามของตน

34

(ฉ) สทธทจะขอความชวยเหลอใหมลามโดยไมคดมลคาหากไมอาจเขาใจหรอพดภาษาทใชในศาลได

(ช) สทธทจะไมถกบงคบใหใหการปรกปร าตนเองหรอรบสารภาพผด 4. ในกรณผทกระท าผดเปนเดกหรอเยาวชน วธพจารณาความเปนไปใหค านงถงอาย

และ ดวยความประสงคจะสงเสรมการแกไขความประพฤตของบคคลนน 5. บคคลทกคนทถกลงโทษในความผดอาญา ยอมมสทธทจะอทธรณการลงโทษ และ

ค าพพากษาตอศาลสงใหพจารณาทบทวนอกครงตามกฎหมาย 6. เมอบคคลใดถกลงโทษตามค าพพากษาถงทสดในคดอาญาและภายหลงจากนน

ค าพพากษาไดถกกลบหรอไดรบอภยโทษ โดยเหตไดปรากฏขอเทจจรงทเพงคนพบใหม วามการปฏบต ขดตอความยตธรรม บคคลผไดรบโทษอนเปนผลมาจากการลงโทษดงกลาวยอมไดรบการชดใชตามกฎหมาย เวนแตจะพสจนไดวาการไมเปดเผยขอเทจจรง ในขณะนนเปนผลมาจากบคคลนนทงหมดหรอบางสวน

7. บคคลยอมไมอาจถกพจารณา หรอลงโทษซ าในการกระท าผดกรรมเดยวกน ซงไดมค าพพากษาถงทสดใหลงโทษหรอปลอยตวแลวตามกฎหมาย และวธพจารณาความอาญา ของแตละประเทศ

ขอ 15 1. บคคลจะไมตองรบผดทางอาญา เพราะกระท าหรองดเวนกระท าการใด ถาไมถงกบ

เปนความผดทางอาญาตามกฎหมายภายในหรอกฎหมายระหวางประเทศ ในขณะทกระท าการนน โทษทจะลง กไมอาจหนกกวาโทษทมอยในขณะท าการอนเปนความผด หากภายหลงการกระท าความผดนน ไดมบทบญญตกฎหมายก าหนดโทษนอยลง ผกระท ายอมไดรบประโยชนจากการนน

2. ความขอนไมกระทบตอการพจารณาคดและการลงโทษบคคล ซงไดกระท าการหรองดเวนกระท าการอนเปนความผดอาญาตามหลกกฎหมายทวไป อนรบรอง กนในประชาคมนานาชาต ในขณะทมการกระท านน 2.2.5 การบญญตรบรองสทธในการปลอยชวคราวผตองหาหรอจ าเลยในประเทศไทย

กฎหมาย ระเบยบ ขอบงคบ และค าสงทเกยวของกบการปลอยชวคราวทส าคญ มดงน 1) รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยหลายฉบบไดบญญตตรงกนวา ค าขอประกนตว

ผตองหาหรอจ าเลยในคดอาญาจะตองไดรบการพจารณาและจะเรยกหลกประกนเกนควรแกกรณมได71

71 อลช ดษฐปราณต. เลมเดม. น. 36.

35

2) ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา เปนหลกเกณฑในการปลอยชวคราวท

ประเทศไทย ใชเปนหลกส าคญ แตในเรองการพจารณาประกนและหลกประกนประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญากลบบญญตใหเจาพนกงานหรอศาลสามารถใชดลพนจไดอยางกวางขวาง72 เชน มาตรา 108 (4) ทบญญตวา “…เชอถอผรองขอประกนหรอหลกประกนไดเพยงใด...” 2.2.6 วธการปลอยชวคราวในประเทศไทย

การปลอยชวคราวตามกระบวนการยตธรรมทางอาญาในประเทศไทย เปนกรณทตองเรมด าเนนการ ดวยการรองขอของผตองหา จ าเลย หรอผมประโยชนเกยวของอน

การปลอยชวคราวตามกระบวนการยตธรรมทางอาญาของไทย เปนเรองทตองเรมดวยค าขอ ของผตองหา จ าเลย หรอผมประโยชนเกยวของอนโดยไดแบงขนตอนในการยนค ารอง ดงน73

1. เมอผตองหาควบคมอยและยงมไดถกฟองตอศาล ใหยนตอพนกงานสอบสวนหรอพนกงานอยการแลวแตกรณ กลาวคอ เมอมการจบกมผตอหาแลว เจาพนกงานฝายปกครองหรอต ารวจมอ านาจควบคมตวผตองหาไดไมเกน 7 วน ในกรณทเปนคดอาญาทวไป หรอภายในก าหนดระยะเวลา 72 ชวโมง ในกรณทเปนคดอาญาทอยในอ านาจของศาลแขวง โดยใหยนค ารองขอปลอยชวคราวตอพนกงานสอบสวน

กรณทเปนเดกหรอเยาวชนถกตองหาวากระท าความผดทางอาญา วธพจารณาคด ตองถามปากค าเดกหรอเยาวชนใหเสรจภายใน 24 ชวโมง และใหสงตวเดกหรอเยาวชนนนไปยงสถานพนจ อ านาจการควบคมหรอปลอยชวคราวจงเปนของผอ านวยการสถานพนจ หากเหน ไมสมควรใหปลอยชวคราว ใหผอ านวยการสถานพนจรบสงค ารองขอใหปลอยชวคราวพรอมทงความเหนไปใหอธบดผพพากษา ศาลเยาวชนและครอบครวกลาง ผพพากษาศาลเยาวชนและครอบครวจงหวด หรอผพพากษาหวหนา แผนกคดเยาวชนและครอบครว แลวแตกรณ เพอพจารณาสงและค าสงดงกลาวใหถอเปนทสด แตไมตดสทธ ทจะใหยนค ารองขอใหปลอยชวคราวใหม

2. เมอผตองขงตอศาลและยงมไดถกฟองตอศาล ใหยนตอศาลนน กรณเปนเรองท การสอบสวนยงไมเสรจสน พนกงานสอบสวนจงมความจ าเปนทจะตองควบคมผตองหาไวสอบสวน เกนกวา 7 วนในคดอาญาทวไป หรอเกนกวา 27 ชวโมง ในคดอาญาทอยใยอ านาจศาลแขวง พนกงานอยการหรอพนกงานสอบสวนแลวแตกรณตองยนค ารองตอศาลเพอขอหมายขงหรอขอ ผดฟองตอไป

3. เมอผตองหาถกฟองแลวใหยนตอศาลชนตนทช าระคดนน

72 แหลงเดม. น. 36. 73 แหลงเดม. น. 37.

36

4. เมอศาลอานค าพพากษาชนตนหรอศาลชนอทธรณแลว แมยงไมมการยนอทธรณ หรอฎกา หรอมการยนอทธรณหรอฎกาแลวแตยงไมไดสงส านวนไปยงศาลอทธรณหรอศาลฎกาใหยนตอ ศาลชนตนทช าระคดนน ในกรณทศาลเหนสมควรปลอยชวคราว ใหศาลชนตน พจารณาอนญาต มฉะนนใหศาลชนตนรบสงค ารองพรอมส านวนไปยงศาลอทธรณหรอศาลฎกาเพอสง แลวแตกรณ

5. เมอศาลสงส านวนไปยงศาลอทธรณหรอศาลฎกาแลว จะยนตอศาลชนตน ทช าระคดนน หรอจะยนตอศาลอทธรณหรอศาลฎกา แลวแตกรณกได ในกรณทยนตอศาลชนตน ใหศาลชนตนรบสงค ารองไปยงศาลอทธรณหรอศาลฎกา แลวแตกรณ เพอพจารณาตอไป

สทธในการปลอยชวคราวของผตองหาหรอจ าเลยจะมอยหรอไดรบการปฏบตใหเปนไปตามกฎหมายหรอไมนนขนอยกบการบญญต รบรองไวในกฎหมายเปนส าคญ และอาจมบคคลอนทเกยวของส าคญรองลงมา ไดแก พนกงานสอบสวน พนกงานอยการ ศาล ทนายความ นายประกน เปนตนทอาจมบทบาทในการชวยใหการด าเนนการเปนไปตามสทธและเสรภาพของบคคล74

โดยในปจจบน เพอใหการรบรองสทธในการปลอยชวคราวเปนหลกหลกปฏบตทมความชดเจน แนนอน จงไดยดถอประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาเปนหลกในการพจารณาและปฏบต แตประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาเองไดก าหนดใหอ านาจเจาพนกงานในการใชดลพนจใหหรอไมใหประกน หรอพจารณาเรยกประกนและหลกประกนไดอยางกวางขวาง75 2.3 หลกควำมเปนกลำง

โดยเหตศาลหรอผพพากษาเปนผมบทบาทส าคญในการไตสวนคดความ ดงนนการทจะสามารถคนหาความจรงไดอยางถกตองจะเกดขนไดตอเมอผพพากษาไดกระท าการไตสวนดวยความระมดระวง ไมล าเอยง ด ารงตนในอยฐานะทเปนปฏปกษและเปนไปเพอเปนประโยชนตอ ผตองสงสย ซงจากหลกดงกลาวได กอใหเกดหลกการเกยวกบความเปนกลาง (Impartiality) หรอความไมมสวนไดเสย เพอประกนสทธใหกบคความในคดไดประการหนง76

หลกความเปนกลางหรอหลกความไมมสวนไดเสย หมายถงความไมมสวนไดเสยใด ๆ ในขอพพาทนนหรอไมมสวนเกยวของกบคกรณทงสองฝาย โดยเกดจากความคดพนฐานวา หากบคคลมอ านาจสงการในเรองทตนมสวนไดเสยอย บคคลนนจะสญเสยความเปนกลางและไมอาจ

74 แหลงเดม. น. 38. 75 แหลงเดม. น. 39. 76 จราภรณ เนาวพนานนท. (2552). พยานผเชยวชาญในคดอาญา. น. 21.

37

สงการโดยปราศจากอคตในเรองนน ๆ ได 77 ซงหลกความเปนกลางนมสาระส าคญวา เจาหนาททมประโยชนไดเสยเกยวของในกจการทตนรบผดชอบและด าเนนการโดยอาศยอ านาจรฐ ไมอาจสงการหรอปฏบตหนาทในเรองทตนมสวนไดเสย หรอถกสงสยวา มสวนไดเสยตอไปไดอก เพอรกษาความบรสทธของอ านาจมหาชนและเพอรกษาประโยชนสาธารณะ ทอาจจะกระทบกระเทอนจากสวนไดเสยของเจาหนาทสวนตวนน โดยหลกการนไดมการน ามาใชกบองคกรของรฐทมอ านาจวนจฉยสงการในเรองตาง ๆ เชน ผพพากษา ตลาการ หรอองคกรฝายปกครอง 78 เปนตน

หลกความเปนกลางหรอหลกความไมมสวนไดเสยนมาจากแนวคดพนฐานวาบคคลทมอ านาจ สงการ หากมอคตตอคกรณฝายใดฝายหนงหรอมผลประโยชนทเกยวของกนแลวยอมไมอาจวนจฉยชขาด โดยปราศจากอคตในเรองนนได ดงเชนสภาษตกฎหมายโรมนทวา “ไมมใครสามารถพจารณาคดของตนเองได” (no one should a judge in his own case)

ในตางประเทศไดมการบญญตรบรองหลกการนไวในอนสญญายโรปวาดวยการพทกษสทธมนษยชนและเสรภาพขนพนฐาน79 วา “ในการตดสนสทธและหนาทตามกฎหมายแพงหรอขอกลาวหาทางอาญาใด ๆ บคคลนนยอมมสทธทจะไดรบการพจารณาโดยศาลทตงขนตามกฎหมายซงมอสระและเปนกลาง อยางเปนธรรมและเปดเผยตอหนาสาธารณะ ภายในระยะเวลาอนสมควร”80

ในกตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง ค.ศ. 196681 ไดบญญตหลกการน ไวใน ขอ 14 ดงน

“1. บคคลทกคนยอมเสมอภาคในการพจารณาของศาลและตลาการ ในการพจารณาคดอาญาอนบคคลตองหาวากระท าหรอการพจารณาขอพพาททางสทธและหนาทของตน ทกคนยอมมสทธไดรบการพจารณา อยางเปนธรรมและเปดเผยในศาลทมอ านาจมอสระและเปนกลาง ซงจดตงขนตามกฎหมาย…”

ส าหรบประเทศไทย หลกดงกลาวไดมการน ามาบญญตไวอยางชดเจนเพอเปนแนวทางในการด าเนนกระบวนการตาง ๆ ในคดปกครอง โดยวางหลกอยในพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 มาตรา 13 และมาตรา 16 เพอเปนการประกนการใชอ านาจของ ผมอ านาจในการออกค าสงทางปกครอง ใหมความเปนกลาง ความเปนธรรม และปราศจาก ความล าเอยง โดยมการแยกความไมเปนกลางออกเปน 2 ประเภท คอ

77 แหลงเดม. หนาเดม. 78 แหลงเดม. 79 The European Convention on Human Rights and Fundamental Freedoms. 80 จราภรณ เนาวพนานนท. เลมเดม. น. 22. 81 International Covenant of Civil and Political Right 1966 หรอ ICCPR.

38

1. เหตมาจากสภาพภายนอก (มาตรา 13)82 ซงมาจากสถานภาพหรอฐานะของเจาหนาทเอง เชน เปนคกรณ เปนคสมรส เปนญาต และ

2. เหตมาจากสภาพภายใน (มาตรา 16)83 ซงมเหตมาจากสภาพภายในจตใจของเจาหนาท เชน ความอคต ความล าเอยง84

ในประมวลจรยธรรมขาราชการตลาการกไดมการบญญตหลกปฏบตของผพพากษาเพอใหด ารงตน อยไดอยางอสระ เปนกลาง และไมมสวนไดเสย โดยบญญตไวในหมวด 2 จรยธรรมเกยวกบการปฏบตหนาทในทางอรรถคด ขอ 3 ดงน

“ในการนงพจารณาคด ผพพากษาจกตองวางตนเปนกลางและปราศจากอคต ทง พงส ารวมตน ใหเหมาะสมกบต าแหนงหนาท แตงกายเรยบรอย ใชวาจาสภาพ ฟงความจากคความและผเกยวของทกฝาย อยางตงใจ ใหความเสมอภาค และมเมตตาธรรม”

จงกลาวไดวาหลกความเปนกลางและความไมมสวนไดเสยนมความส าคญมากเพยงพอทจะถอเปนแนวทางในการด าเนนการตาง ๆ เพอใหเกดความยตธรรมขนในสงคมเพราะหากผมอ านาจหนาทไดกระท าการโดยไมมหลกการนเปนแนวทางหลกแลว กระบวนการยตธรรมใน ยอมขาดความเทยงธรรมอยางหลกเลยงไมได

82 มาตรา 13 เจาหนาทดงตอไปนจะท าการพจารณาทางปกครองไมได (1) เปนคกรณเอง (2) เปนคหมนหรอคสมรสของคกรณ (3) เปนญาตของคกรณ คอ เปนบพการหรอผสบสนดานไมวาชนใด ๆ หรอเปนพนองหรอ

ลกพลกนอง นบไดเพยงภายในสามชน หรอเปนญาตเกยวพนทางแตงงานนบไดเพยงสองชน (4) เปนหรอเคยเปนผแทนโดยชอบธรรมหรอผพทกษหรอผแทนหรอตวแทนของคกรณ (5) เปนเจาหนหรอลกหน หรอเปนนายจางของคกรณ... 83 มาตรา 16 ในกรณมเหตอนใดนอกจากทบญญตไวในมาตรา 13 เกยวกบเจาหนาทหรอกรรมการใน

คณะกรรมการ ทมอ านาจพจารณาทางปกครองซงมสภาพรายแรงอนอาจท าใหการพจารณาทางปกครอง ไมเปนกลางเจาหนาทหรอกรรมการ ผนนจะท าการพจารณาทางปกครองในเรองนนไมได…

84 นตา บณยรตน. ความเปนกลางของเจาหนาทในการด าเนนการทางวนยอยางไมรายแรง. น. 1.

39

บทท 3 แนวควำมคดและหลกกำรพนฐำนของกำรอทธรณในคดอำญำ

การอทธรณถอเปนการคมครองสทธเสรภาพของประชาชนดวยการใชสทธทางศาล

โดยใหศาลอทธรณควบคมการใชดลยพนจของศาลชนตนเพอปองกนไมใหศาลชนตนใชสทธทตนมจนเกนสมควร เรยกวา “Supervisory Power” ดงนน ในบทนจะขอกลาวถงแนวความคดและหลกการพนฐานของการอทธรณ ในคดอาญา เพอน ามาใชเปนหลกเกณฑในการวเคราะหปญหาเรองการใหสทธอทธรณค าสงไมอนญาต ใหปลอยชวคราวตอไป

3.1 แนวควำมคดเกยวกบกำรอทธรณในคดอำญำ

3.1.1 ความหมายและความเปนมาของการอทธรณในคดอาญา ค าวา “อทธรณ” โดยความหมายทางวชาการ หมายถง การขอใหศาลทสงกวาตรวจสอบ

ค าพพากษา ของศาลลางทงในขอเทจจรงและขอกฎหมาย ฉะนน ศาลอทธรณจงเปนศาลทด าเนนการพจารณาชนทสอง85 มลกษณะเปนการขอใหเพกถอนค าพพากษาหรอค าสงของศาลชนตน กลาวคอ เปนการคดคาน ค าพพากษา หรอค าสงของศาลชนตน ฉะนน ผอทธรณจะกลาวลอย ๆ โดยไมกลาวถงเหตผลวาศาลชนตนพพากษาหรอ สงผดพลาดอยางใดหาไดไม86 ดวยเหตน จงอาจกลาวไดวาการอทธรณถอเปนวธการถวงดลอ านาจระหวาง ตลาการตามกฎหมายรฐธรรมนญประการหนง87

ในอดตอ านาจนตบญญต อ านาจบรหารและอ านาจตลาการตกอยในมอของบคคลคนเดยว คอ พระมหากษตรย หรอประมขของรฐ มอ านาจเบดเสรจสมบรณในการปกครองแผนดนของตนเอง ทรงมพระราชอ านาจในการวนจฉยอรรถคดตาง ๆ และมผลเปนเดดขาด ซงในอดตนน พระราชอ านาจของพระองค ไมมขอบเขตจ ากด ภายหลงในเวลาตอมาทรงมพระราชกรณกจมากขน รวมถงการตองบรหารราชกจของบานเมองในดานอน ๆ รวมดวย ซงลวนแลวแตมความส าคญไมแพกน จงทรงมอบอ านาจในการวนจฉยชขาดคดบางประเภทใหแกขนนาง ทงน พระมหากษตรยยงคง

85 คณต ณ นคร. (2549). กฎหมายวธพจารณาความอาญา. น. 605. 86 แหลงเดม. น. 619. 87 แหลงเดม. น. 609.

40

สงวนอ านาจในการวนจฉยชขาดคดทมความส าคญไว เชน คดทมโทษประหารชวต ถาราษฎรมความเหนวาค าตดสนของขนนางทไดรบหมอบหมายไมถกตอง หรอ ไมยตธรรมราษฎรมสทธอทธรณค าตดสนนนตอองคพระมหากษตรยได การอทธรณในเวลานนจงเกดขนดวยเจตนารมณทจะใชควบคมการปฏบตหนาทของบรรดาขนนางทไดรบมอบหมาย ทงน เพอความเปนอนหนง อนเดยวกบในการปกครองแผนดนและเพอใหสามารถบรรเทาความเดอดรอนของประชาชนไดอยางแทจรง โดยหากพจารณาระบบกฎหมายคอมมอนลอวในอดตเมอหลายศตวรรษทผานมาแลว การพจารณาคดอาญา ไมอาจแกไขไดดวยองคกรใด ๆ ได เมอศาลไดมค าพพากษาคดแลวถอเปนอนสนสด แมวาจะไดมการรองขอ ตอองคพระมหากษตรยใหทรงออก Writ of error เพอใหมการแกไขค าพพากษาไดกตามแตกอนทพระองค ออกหมายนใหนนตองทรงแนใจแลววาการพจารณามผลไมเปนทนาพอใจซงไมคอยมเกดขนบอยนก88

อยางไรกตาม ปจจบนหลกการใหสทธราษฎรสามารถอทธรณหรอฎกาไดนน ยงคงเปนหลกการ ทมความจ าเปนอยเชนดงในอดต เนองจากบรรดาขนนางทไดรบมอบหมายใหมอ านาจพจารณาตดสน ขอพพาทโดยปจจบนอยในรปแบบของศาล ด าเนนการโดยตลาการหรอผพพากษาซงเปนปถชนธรรมดา ทอาจมความผดพลาดบกพรองในการวนจฉยและสงคดได ทงนอาจ สบเนองมาจากความไมร ความไมละเอยดรอบคอบ หรอความหลงผดซงกรณดงกลาวเปนเรองเกยวกบตวผพพากษาเอง นอกจากนนในดานพยานหลกฐานทผพพากษาใชประกอบการวนจฉยชขาดคดกอาจเกดความผดพลาดบกพรองไดดวยเชนกน เปนตนวา พยานหลกฐานอาจไมถกตอง ไมตรงกบความเปนจรง หรอไมครบถวน ซงเหลานลวน เปนทมาของความบกพรองของการตดสนชขาดคดทงสน89 จนกระทงในป ค.ศ. 1705 ศาลควนเบนซ ไดมการวางหลกโดยมการตดสนคดวา กรณทค ารองขอมเหตผลทเหมาะสม หมายนสามารถออกใหได แมจะเปนคดความผดลหโทษ กตาม90

ในประเทศองกฤษกอน ป ค.ศ. 1848 ยงไมมการอทธรณในกรณถกลงโทษจะเกดจากการตดสน พจารณาของลกขน เมอมปญหาขอกฎหมาย ผพพากษาเจาของส านวนจะเสนอคดนนตอผพพากษาคนอน ในศาลเดยวกนนนเพอขอความเหน การกระท าเชนนเปนการกระท าในลกษณะทไมเปนทางการ กอนทจ าเลย จะรบทราบค าพพากษาหรอกอนทจะมการลงโทษตามค าพพากษา ถาผพพากษาคนอนนนเหนวาการตดสนลงโทษเปนไปโดยไมถกตอง หรอส าคญผด กจะมการ

88 ชนานนท วงศวระชย. (2527). การแกไขค าพพากษาในคดอาญาโดยการอทธรณตามระบบ

คอมมอนลอวและซวลลอว. น. 56. 89 คณต ณ นคร ก เลมเดม. น. 606. 90 ชนานนท วงศวระชย. เลมเดม. น. 57.

41

เสนอเพอใหมการอภยโทษแกจ าเลย จนกระทง ป ค.ศ. 1848 วธการเชนนไดมการรบรองอยางเปนทางการโดยศาล แตกยงไมมการอทธรณในปญหาขอเทจจรง ถาปรากฏวาค าตดสนของลกขนขดแยงกบน าหนกของพยานหลกฐานหรอการพจารณาฝาฝนกฎเกณฑ ของกฎหมายกจะมการพจารณาคดนนใหม โดยเหตการณทถอเปนเหตทท าใหมการจดตงศาลอทธรณ ในคดอาญากคอผลของค าพพากษาทไมถกตองในคด Adolf Beck ในป ค.ศ. 1896 ซงในคดนนจ าเลย ทบรสทธไดถกพพากษาลงโทษ จงไดมการจดตงศาลอทธรณขนตงแต ป ค.ศ. 1907 เปนตนมา91

สวนประเทศทใชระบบกฎหมายซวลลอวนน ไดรบอทธพลในทางกฎหมายมาจากชาวโรมน โดยแนวคดในการอทธรณเรมมขนเมอไดมการจดท าประมวลกฎหมายขนในสมยพระเจาจสตเนยน ราวศตวรรษท 12-13 ทการอทธรณตองยนอทธรณตอองคจกรพรรดโดยตรงเทานน ถอเปนววฒนาการ ของวธพจารณาคดของชาวโรมน แตแมจะมการอทธรณมาชานานแลว แตกถกจ ากดอยในกรอบ เปนอยางมากมายโดยตลอด และเรมชดเจนมากขนใน ป ค.ศ. 1789 เมอมการปฏวตใหญในประเทศฝรงเศส และใน ป ค.ศ. 1790 ไดมการปฏรปกฎหมายครงใหญ โดยฝรงเศสไดก าหนดใหมหลกการพจารณาคด 2 ชน เปนพนฐานของระบบการพจารณาคด เนองจากในสมยทยงเปนระบบสมบรณาญาสทธราชยในชวงแรก พระมหากษตรยมอาจสงสดในทางนตบญญต บรหาร และ ตลาการ โดยเฉพาะอยางยงอ านาจในทางตลาการ พระมหากษตรยจะทรงใชอ านาจในการตดสนคดดวยพระองคเอง ภายหลงเมออรรถคดมจ านวนมากขน จงมอบหมายใหขนนางเปนผใชอ านาจแทนและเมอราษฎรไมพอใจค าตดสนของขนนาง พระมหากษตรย จงอนญาตใหราษฎรนนอทธรณ ค าตดสนของขนนางตอพระองคไดโดยตรง ทงน เพอควบคม ระบบความยตธรรมของประเทศ ใหเปนอนหนงอนเดยวกนนนเอง92

ในปจจบนแนวความคดเกยวกบวธพจารณาความอาญา ไดเปลยนจากระบบไตสวนมาเปนระบบกลาวหา ซงมวตถประสงคทจะคมครองสทธและเสรภาพของบคคลโดยเฉพาะอยางยงจ าเลย ระบบของ การอทธรณจงถกน าไปใชเพอวตถประสงคดงกลาวดวยเชนเดยวกน คอ เพอคมครองผลประโยชนของจ าเลย จากการถกลงโทษโดยผดพลาด (Wrongful Conviction) และจากการลงโทษทรนแรงเกนไป (Excessive Sentence) มากกวาทจะคมครองผลประโยชนของสาธารณะ93

91 วชธดา สกลบด. เลมเดม. น. 60. 92 แหลงเดม. หนาเดม. 93 แหลงเดม. น. 61.

42

3.1.2 แนวความคดของการอทธรณในคดอาญา การอทธรณในคดอาญานนมจดหมายเพอคมครองสทธเสรภาพของจ าเลยซงการ

คมครองนน จะกระท าโดยการแกไขความไมถกตองในเนอหาของค าพพากษา รวมทงการแกไข ค าวนจฉยชขาดเกยวกบ กระบวนพจารณาอน ๆ ทไมถกตอง (Correcting trail mistake) ดวย ซงความไมถกตองนเกดในการพจารณาคด การแกไขนยอมกระทบกระเทอนถงความเดดขาดแนนอนของค าพพากษา แตหากไมใหมการแกไข ความไมถกตองนเลย ยอมท าใหความยตธรรมไปอาจจะด าเนนไปไดดวยด แตถาใหมการแกไขกนตามอ าเภอใจ โดยไมมขอบเขตจ ากดยอมกระทบกระเทอน ถงอ านาจในการวนจฉยชขาดคดของศาลและเปนทเสยหาย แกผลประโยชนของคความในคด อยางไรกตาม การอทธรณนนไมไดมวตถประสงคเพอพจารณาคดนนใหมซ าอกครงหนง เพราะคดนนไดเสรจสนไปโดยค าพพากษาของศาลอนมผลบงคบตามกฎหมายแลว จงรอฟน เพอพจารณาใหมอกไมได การอทธรณจงเปนเพยงการแกไขความไมถกตองทเกดขนในการพจารณาคดเทานน สวนจะท าการแกไขดวยกระบวนการอยางไรนน ตองเปนไปตามระบบกฎหมายของแตละประเทศ ตามความจ าเปนและความเหมาะสมของประเทศนน ๆ 94

ความไมถกตองทจะตองแกไขน ไดแก ความไมถกตองในเนอหาของค าพพากษา ซงเนอหาของ ค าพพากษานนประกอบดวย การก าหนดขอเทจจรง การใชกฎหมายและการก าหนดโทษ ส าหรบการแกไข ความไมถกตองในการก าหนดขอเทจจรงนน เปนความพยายามทจะประนประนอมความเดดขาดแนนอน ของค าพพากษากบความตองการความยตธรรมในแตละคด ยอมใหมการแกไขเพอใหไดความจรงทถกตองทสดถอเปนการคมครองผลประโยชนของคความโดยเฉพาะอยางยงผลประโยชนของจ าเลย95

สวนการแกไขความไมถกตองในการใชกฎหมายนน ตองแกไขสวนทเปนเนอหาของค าพพากษา และค าวนจฉยชขาดในสวนทเกยวกบวธพจารณาการแกไขนนเปนการประนประนอมความเดดขาดแนนอนของ ค าพพากษาและความแนนอนในเนอหาของกฎหมายในสภาวะทไมมตวตน (Abstract law) ซงในกรณเชนนจะตองค านงถงความเปนอนหนงอนเดยวกนในการตความกฎหมาย (Uniformity)96

ส าหรบการก าหนดโทษซงเปนเนอหาของค าพพากษาสวนหนงนน อาจจะกลาวไดวาการอทธรณ ไมใชเปนการแกไขการก าหนดโทษทไมถกตอง แตเปนการแกไขใหการก าหนดโทษมแบบฉบบเปนอนหนง อนเดยวกน เนองจากการก าหนดโทษเปนดลยพนจของผพพากษาแตละคน

94 แหลงเดม. หนาเดม. 95 แหลงเดม. 96 แหลงเดม. น. 62.

43

การจะก าหนดโทษมากนอย เพยงใดนน มกตองค านงถงเหตผลในดานอาชญากรรมและทณฑวทยาดวย แตการอทธรณนนมความประสงค ทจะใหศาลอทธรณไดควบคมการใชดลพนจของศาลชนตน เพอปองกนมใหจ าเลยตองไดรบโทษหนกเกนไป อ านาจเชนวานเรยกวา Supervisory Power97

การแกไขความไมถกตองโดยการอทธรณน ยอมท าใหคดตองยดเยอออกไป คอ คดแทนทจะเสรจสน ลงไปโดยค าพพากษาของศาลชนตน กตองมการพจารณาตอไปอก การทคดตองเพมชาออกไปน ยอมกอ ใหเกดผลเสยหายแกผถกกลาวหา นอกจากนยงเกดผลเสยในแงของการด าเนนกระบวนพจารณาเพราะ ในระหวางทมการอทธรณนนพยานหลกฐานตาง ๆ ในคดอาจจะสญหาย และความทรงจ าของพยานบคคลอาจจะลมเลอนไปได สงเหลานยอมเปนอปสรรคในการคนหาความจรงใหปรากฏ ซงเปนหลกส าคญในการพจารณาคดอาญา ฉะนน กระบวนการพจารณาตาง ๆ ของการอทธรณในคดอาญาจงควรเปนไปดวยความรวดเรวปราศจากความลาชาโดยไมมเหตผลอนสมควร

การอทธรณเปนการแกไขความไมถกตองทปรากฏในเนอหาของค าพพากษาหรอค าสงซงมลกษณะส าคญพอจะสรปไดดงน คอ

1. การอทธรณเปนการคดคานค าพพากษาของศาล โดยกลาวอางวาค าพพากษานน ไมถกตองเพอแกไขความเหน ซงค าพพากษานนยงไมมผลผกพนอนถงทสด การอทธรณถอเปนการแกไขค าพพากษาทไมถกตองโดยใชค าพพากษาเชนเดยวกนหกลางโดยศาลทอยในล าดบทเหนอกวา

2. เนอหาทเปนค าวนจฉยของศาลอทธรณนนยอมมผลผกพนศาลทอยในล าดบท ต ากวาใหปฏบตตาม

3. การอทธรณเปนการชะลอมใหค าพพากษาของศาลทเรมคดมผลบงคบและเปนการโอนคด ไปสการพจารณาของศาลอทธรณ โดยศาลทพจารณาคดอยเดมนนไมมอ านาจพจารณาคดนนอกในเมอ มการโอนคดไปแลว เวนแตจะไดรบการโอนคดกลบมาจากศาลอทธรณ 98

3.1.3 ทฤษฎผลผกพนของค าพพากษา เมอศาลในคดอาญามค าพพากษาถงทสดวาจ าเลยกระท าความผด ค าพพากษานน

ยอมผกพนทงศาลและคความในคดอาญาซงสามารถบงคบคดได ทงน เนองจากค าพพากษาทถงทสดแลวจะกอใหเกดสภาพเดดขาดทางกฎหมาย อนจะน ามาสความมนคงปลอดภยตามกฎหมายตามเจตนารมณตอไป

97 แหลงเดม. หนาเดม. 98 แหลงเดม.

44

โดยทหลกทส าคญของการอทธรณฎกา คอ หลก “Final Judgment Rule” หมายความวา การทคความ จะอทธรณฎกาไดนน ตองปรากฏวาศาลไดมค าพพากษาหรอค าสงถงทสดแลว99

ค าพพากษาของศาลยอมถงทสดหรอมสภาพเดดขาดตามกฎหมายไดในกรณดงตอไปน 1. เมอค าพพากษานนเปนค าพพากษาของศาลสงสด หรอเปนของศาลฎกา 2. ถาค าพพากษานนมใชค าพพากษาของศาลฎกา ค าพพากษานนยอมถงทสดเมอ 2.1 เมอลวงพนระยะเวลาทอาจอทธรณหรอฎกาได โดยไมมการอทธรณหรอฎกา

คดคาน ค าพพากษานน หรอ 2.2 เมอมการสละสทธอทธรณหรอฎกา กลาวคอ เมอไดอทธรณหรอฎกาไว

แลวแตตอมา ไดมการถอนอทธรณหรอฎกานนเสย แตการทจ าเลยไดยนค ารองและใหถอยค าวาไมขออทธรณค าพพากษาของศาลชนตนนน

ไมถอเปนการสละสทธอทธรณ จ าเลยสามารถยนอทธรณในภายหลงได 2.3 เมอมการยนอทธรณหรอฎกาทไมชอบดวยกฎหมาย100 ค าพพากษาถงทสดมผลในทางกฎหมายตอบคคลหนงบคคลใดโดยเฉพาะเทานน

ฉะนน ในกรณ ทจ าเลยคนหนงยนอทธรณหรอฎกาแลว แตตอมาไดถอนอทธรณหรอฎกานนเสย การถอนอทธรณหรอฎกาน ไมเปนการตดสทธจ าเลยอนในคดทจะอทธรณหรอฎกาตอไป101 อยางไรกตาม หากภายหลงมค าพพากษาแลวคความในคดเหนวาค าพพากษานนไมถกตอง ไมยตธรรม ยอมมสทธอทธรณเพอคดคานค าพพากษาดงกลาวไดตามหลกของการทบทวนค าพพากษาในคดอาญาโดยศาลทมล าดบชนสงกวาตามล าดบ102

ทฤษฎผลผกพนของค าพพากษา (Theory of finally Binding Effect) หมายถง เมอศาล ไดมพพากษาใดแลว ปญหาทตามมาคอค าพพากษานนมสภาพเดดขาดทางกฎหมายหรอไม กลาวคอ ค าพพากษานนเปนค าพพากษาถงทสดแลวหรอไม และค าพพากษานนเปนค าพพากษาเสรจเดดขาด แลวหรอไม103

โดยลกษณะของค าพพากษาถงทสด คอ มสภาพเดดขาดทางกฎหมายในทางรปแบบ (Formal finally Binding Effect) สวนลกษณะของค าพพากษาเสรจเดดขาด คอ มสภาพเดดขาด

99 พชย นลทองค า. (2552). ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง. น. 171. 100 คณต ณ นคร ก เลมเดม. น. 557. 101 แหลงเดม. น. 558. 102 วชธดา สกลบด. เลมเดม. น. 63. 103 สกลยา ตรเนตร. (2551). ศาลกบการตรวจสอบอ านาจด าเนนคด. น. 19.

45

ทางกฎหมายในทางเนอหา (Substantive) เชน การตความและการใชกฎหมายสารบญญต หรอ การวนจฉยขอเทจจรงในสวนทเกยวกบองคประกอบความผด104

ตามเหตผลของทฤษฎน จงถอวาค าพพากษาของศาลในคดอาญามความแนนอนและเดดขาดในตวเอง สามารถใชยนไดเปนการทวไปไมเฉพาะเจาะจงแตเพยงคกรณเทานน ถอเปนขอเทจจรงทไดรบการพจารณาแลววาถกตองตรงกบความเปนจรงมากทสดไมสามารถโตแยงเปนอยางอนไดซงเปนไปตามหลกความศกดสทธ ของค าพพากษาในคดอาญาสงผลใหทฤษฎนมแนวคดวาค าพพากษาในคดอาญาทกประเภทไมสามารถอทธรณฎกาตอไปได เนองจากค าพพากษานนมผลผกพนศาลและคความแลว นอกจากนหากคความสามารถ อทธรณฏกายอมยงเปนเหตใหการพจารณาคดตองยดเยอออกไปเปนเวลานานเกนสมควรและเกนความจ าเปน ดงนน การใหสทธในการอทธรณฎกา เพอแกไขความผดพลาดทอาจเกดขนในค าพพากษาของศาลนน จงตองค านงถงความสมดลระหวางความแนนอนของค าพพากษากบสทธเสรภาพของบคคลทไดรบผลกระทบจากค าพพากษานน เพอปองกนความเสอมศรทธาตอกระบวนการยตธรรมและแนวคดในปจจบนทค านงถงสทธเสรภาพ ของประชาชนมากขน ฉะนน การชงน าหนกระหวางความเดดขาดของ ค าพพากษาในคดอาญากบความยตธรรม และสทธเสรภาพของประชาชน จงเปนสงส าคญทตองระมดระวงและควรตองมการแกไขทบทวนได เพอเปนหลกประกนความยตธรรม และ ลดผลกระทบทอาจเกดขนในกระบวนพจารณาคดของศาล105

3.1.4 หลกความเปนทสดแหงค าพพากษา หลกความเปนทสดแหงค าพพากษา (Res Indicate) เกดจากแนวคดทวาค าพพากษาของ

พระมหากษตรย (King’s Court) มความศกดสทธและไมสามารถโตแยงได เปนหลกการทตรงกบหลกกฎหมายปดปาก โดยค าพพากษา ซงประเทศสหรฐอเมรกาจากกฎหมายคอมมอนลอวของประเทศองกฤษมความหมายวา หามโตแยงผลของค าพพากษา มผลเปนการปดปากคความไมใหเถยงเปนอยางอนเฉพาะค าพพากษา ในประเดนทตรงกบประเดนทกลาวอางในคดหลง เมอ ค าพพากษาหรอค าสงชขาดขอพพาทแหงคดเปนทยต คความและประชาชนควรทจะเคารพตอ ค าพพากษาของศาลทชอบธรรมดงกลาว โดยเหตผลทวาในการฟองรองคดกนนน ควรเปนทสด คความถกปดปากมใหรอฟนคดขนพจารณาใหม และบคคลไมควรตองไดรบ การเสยงภยสองครงจากการกระท าเพยงครงเดยว106

104 แหลงเดม. หนาเดม. 105 วชธดา สกลบด. เลมเดม. น. 64. 106 แหลงเดม. หนาเดม.

46

แนวความคดของหลกความศกดสทธแหงค าพพากษา ถกสรางขนมาเพอใหสอดคลองกบหลกเหตผลของความยตธรรม ความเหมาะสมกบความจ าเปนในทางปฏบตและความสงบเรยบรอยของสาธารณะในทางรฐประกาศนโยบาย107กเพอประโยชนของคความ การประหยดเวลาในทางคดความและเพอ ความเปนระเบยบเรยบรอยของกระบวนการยตธรรม 108

จากเหตผลของหลกความเปนทสดแหงค าพพากษานน ถอวาค าพพากษาเปนค าตดสนขอโตแยง ทดทสดและเปนทยตแลว กลาวคอ เมอศาลมค าพพากษาอยางไรแลว ขอโตเถยงตาง ๆ ควรยตตามค าพพากษานน ไมควรใหมการอทธรณอกตอไป เวนแตเฉพาะกรณเกดขอผดพลาดจรง ๆ เทานน เพอใหประชาชน เกดจตส านกเคารพตอค าพพากษาและไมอทธรณอยางไรเหตผล หรออาศยการอทธรณเปนการประวงคดใหลาชา อยางไรกตาม ค าพพากษาของศาลชนตนอาจมความบกพรอง หรอความไมถกตองได จงควรให มการตรวจสอบโดยศาลสงกอนทจะใหเปนทสด ในปจจบนหลกความเปนทสดแหงค าพพากษานไดน าไปใช ในลกษณะทเกยวกบการหามด าเนนกระบวนพจารณาซ า หรอหามฟองซ าในคดทศาลไดมค าพพากษา ถงทสดแลว109

3.1.5 หลกการคนหาความจรง จดมงหมายของการด าเนนคดอาญา คอ การคนหาความจรง ทงน ไมวาจะเปนระบบ

คอมมอนลอว หรอซวลลอวกตาม โดยการคนหาความจรงในระบบซวลลอวจะเนนในเรองของเนอหา โดยการรวมมอกน ของทกองคกรในกระบวนยตธรรม ไมวาจะเปนศาล พนกงานอยการ หรอทนายความกตาม สวนการด าเนนคดในระบบคอมมอลลอวนนมรากฐานมาจากการด าเนนคดโดยประชาชนทมการตอสคดกน การคนหาความจรงจะใชวธการถามคานเปนหลก ซงเรยกวา “adversary system” แมวาจะมวธการบางอยางทท าใหคดยตลง โดยปราศจากการวนจฉยชขาดของศาล เพอคนหาความจรง เชนวธการ plea bargaining ในสหรฐอเมรกากตาม แตแนวความคดในการคนหาความจรงมไดอยนอกระบบวธพจารณาความอาญาของสหรฐอเมรกา ตรงกนขามศาลสงสดของสหรฐอเมรกาไดเนนในเรองการคนหาความจรงเปนจดมงหมายของการด าเนนคดอาญา เปนหลกเชนเดยวกน110

107 Public Policy 108 ราตร ดาม. (2549). การพจารณาคดในศาลสง. น. 27-28. 109 วชธดา สกลบด. เลมเดม. น. 65. 110 ชนานนท วงศวระชย. (2529). การแกไขค าพพากษาในคดอาญาโดยการอทธรณตามระบบคอม

มอนลอวและ ซวลลอว. น. 32.

47

จะเหนไดวา แมวธการคนหาความจรงของแตละระบบจะมหลกเกณฑทแตกตางกน แตทงระบบกฎหมายคอมมอนลอวและซวลลอวกมวตถประสงคเปนอยางเดยวกน คอ ตองการคนหาความจรง ใหปรากฏออกมานนเอง

การอทธรณถอ เปนการเหน ยว รงม ใหศาลช นตนท าผด ( Institutional review) ในขอผดพลาดทงหลาย ทอาจเกดขนในระหวางการพจารณาคดและท าค าพพากษา รวมทงเปนการสรางความระมดระวงมใหศาลชนตนตองกระท าผดซ าอก โดยตองตดสนคดดวยความรอบคอบเพอใหเกดความเปนธรรมมากยงขนในการพจารณาคดเพอคนหาความจรงตองอาศยเครองมอทส าคญอยางยง คอ กฎเกณฑของกฎหมายลกษณะพยานตามระบบ กฎหมายของตนซงแตละระบบกฎหมายนนมความแตกตางกน โดยในระบบซวลลอวไมมหลกเกณฑ ทสลบซบซอนเทากบในระบบคอมมอนลอว เนองจากในระบบซวลลอวทกองคกรในกระบวนการยตธรรม จะมสวนในการคนหาความจรงของคด โดยเฉพาะอยางยงผพพากษาจะมบทบาทอยางมากในการเขาไป คนหาความจรง และจะท าหนาทวนจฉยขอเทจจรงเองตางจากระบบกฎหมายคอมมอนลอวซงโดยปกตแลว คณะลกขนจะเปนผวนจฉยขอเทจจรง เพอเปนการปองกนความมอคตและความล าเอยงในจตใจของลกขน ซงเปนเพยงบคคลสามญธรรมดาทวไป จงตองมหลกเกณฑตาง ๆ เกยวกบการ รบฟงพยานหลกฐาน เพอเปนหลกประกนความยตธรรมและปองกนความเสยหายดงกลาว เชน หลก Exclusionary rule เปนตน และดวยเหตทการคนหาความจรงถกจ ากดโดยความสามารถของมนษยไปจนถงวธการตาง ๆ ในการแสวงหา ความจรง จงสงผลใหความพยายามของมนษยทจะเขาถงความจรงทถองแทสามารถเปนไปไดอยางจ ากดและการจะไดความจรงอนเปนทยตนน ตองด าเนนการตามขนตอนหลายประการ เชน พยานหลกฐานทรบฟง เปนทยอมรบตามกฎหมายไดหรอไม ซงหากยอมรบไดกจะเขาสขนตอนการสอบพยานทถอเปนหวใจส าคญของการคนหาความจรง และเขาสขนตอนสดทาย คอการประเมนคาของพยานหลกฐานทไดรบฟงมาทงหมดวามความนาเชอถอเพยงใดตามล าดบ โดยในขนตอนสดทายนประสบการณและทกษะของแตละบคคล มความจ าเปนและส าคญเปนอยางยง111

3.2 หลกกำรพนฐำนของกำรอทธรณในคดอำญำ

3.2.1 วตถประสงคของการอทธรณในคดอาญา ในการด าเนนคดอาญาแมเจาพนกงานจะมความเปภาวะวสยเพยงใด และศาลชนตน

จะมความละเอยดรอบคอบในการตรวจสอบขอเทจจรงเพยงใดกไมอาจเปนหลกประกนเพยงพอวา กรณจะไมเกดความผดพลาด นอกจากนความเหนทางกฎหมายหรอการตความทางกฎหมายกอาจ

111 วชธดา สกลบด. เลมเดม. น. 66.

48

เกด ความผดพลาดได การอทธรณขอเทจจรงและขอกฎหมาย ตลอดจนการทบทวน (Review) ขอกฎหมายจงเปนหลกประกนในการอ านวยความยตธรรมทส าคญ112

การอทธรณมจดมงหมายเพอคมครองสทธเสรภาพของประชาชน แตหากพจารณาตามประวต ความเปนมาของการอทธรณจะเหนไดวา การตดสนของขนนางในชนแรกอาจมความผดพลาดและกอใหเกดความไมเปนธรรมแกประชาชน จงใหประชาชนมสทธอทธรณค าตดสนของขนนางนนตอพระมหากษตรยได ดงนน หากการตดสนของศาลชนตนกอใหเกดความไมเปนธรรม จงควรทจะใหสทธอทธรณค าตดสนของ ศาลชนตนไปยงศาลทมอ านาจเหนอกวา (Superior Court) เพอแกไขความไมเปนธรรมนนใหหมดไป เพราะผพพากษาเองทอาจเกดความผดพลาดหรอพลงเผลอได ทงในกรณเกยวกบการฟงขอเทจจรงหรอ การใชกฎหมายมาปรบกบขอเทจจรงหรออาจเกดจากการด าเนนกระบวนพจารณาทผดพลาด ฉะนน หากมคด ทเกดจากการตดสนผดพลาดไมวาในกรณใด ๆ กตาม หากไมยอมใหประชาชนมสทธอทธรณค าตดสนดงกลาวยอมเปนการสรางความไมยตธรรมใหเกดขนในสงคมโดยทางออม กลาวคอ ประชาชนผเดอดรอนเหลานนอาจจะกลบไปใชวธอนเพอระงบขอพพาทของตน เชนการใชความรนแรง กรณจงมความจ าเปน ตองใหประชาชนทเหนวาตนเองไมไดรบความยตธรรมจากค าวนจฉยของศาลชนตนสามารถหาความยตธรรมจากองคกรทอยสงกวาได โดยการใหโอกาสแกคความในการทจะอทธรณหรอฎกาใหมการกลนกรอง ความถกตองเปนธรรมอกชนหนงเปนอยางนอย ทงน เพอใหศาลทอยในล าดบสงกวาและมประสบการณมากกวาชวยตรวจสอบและแกไขขอผดพลาดหรอขอบกพรองตาง ๆ อนเปนการสรางหลกประกนและ สรางความเชอมนใหแกประชาชนใหเกดความศรทธาในกระบวนการยตธรรมมากยงขน113

3.2.2 สาเหตของการอทธรณในคดอาญา การอทธรณในคดอาญามสาเหตเกดขนจากจากความไมถกตองในเนอหาของ

ค าพพากษาซงจ าเปน ตองไดรบการแกไขใหถกตอง ความไมถกตองทวานประกอบดวยสาเหตหลก 3 ประการ ดงตอไปน

1. ก าหนดขอเทจจรงไมถกตอง (Erroneous determination of fact) การก าหนดขอเทจจรง คอ การน าขอเทจจรงอนเปนขอมลทไดมาจากการสบพยานมา

ประเมนคาความนาเชอถอเพอสรปใหไดขอเทจจรงอนเปนทยต ซงเปนขอเทจจรงทจะน าไปใชปรบกบบทบญญตตาง ๆ ของกฎหมายตอไป โดยในการก าหนดขอเทจจรงนนตองอาศยเหตผลและประสบการณของแตละบคคล เปนเหตผลทไดรบการรบรองโดยกฎหมาย หากใชเหตผลในการ

112 คณต ณ นคร ก เลมเดม. น. 604. 113 วชธดา สกลบด. เลมเดม. น. 67.

49

ประเมนคาของพยานหลกฐานไมถกตอง กจะมผลท าใหการก าหนดขอเทจจรงผดพลาดไป หากไมมขอมลจากเหตผลตรงขามกบความเปนจรง ถอเปนการก าหนดขอเทจจรงไมถกตอง ตองมการแกไขความไมถกตองตอไปโดยมลเหตส าคญทท าให เกดความไมถกตองในการก าหนดขอเทจจรง คอ ตวบคคลทท าหนาทก าหนดขอเทจจรง114 และขอเทจจรง ทไดมาจากกระบวนการพสจน115

การก าหนดขอเทจจรง เปนขนตอนส าคญอนน าไปสการวนจฉยความผดหรอความบรสทธ ของผถกกลาวหาหรอจ าเลย ดงนน หากศาลชนตนรบฟงพยานหลกฐานแลวก าหนดขอเทจจรงไมถกตอง ยอมกระทบกระเทอนถงประโยชนของคความในคด โดยเฉพาะอยางยงจ าเลย ซงอาจจะไดรบผลราย จากการกระท าเชนนนได ดงนน จงตองมวธการเพอแกไขความไมถกตองทเกดขนน ซงกคอการใหสทธ ในการอทธรณแกคความนนเอง ทงน เพอความยตธรรมในการด าเนนกระบวนพจารณาคดอาญาแกคความ ทกฝาย116

2. การปรบใชกฎหมายไมถกตอง (Mistaken application of law) การปรบใชกฎหมายไมถกตอง เปนขนตอนทเกดขนภายหลงจากการก าหนดขอเทจจรง

อนเปนทยตแลว เปนการท าใหกฎหมายเปนตวเปนตนขนมา และการใชกฎหมายทถกตองทสดคอ การปรบใชใหสอดคลองกบสภาวะในอดมคตของกฎหมายนน หากการใชกฎหมายขดแยงกบสภาวะเชนน ยอมเปนการใชกฎหมายโดยไมถกตองหรอเปนการใชกฎหมายโดยส าคญผด117

การใชกฎหมายเกยวพนกบการตความกฎหมาย (Interpretation) การตความเปนเรองความเหนของแตละบคคล ซงอาจมความแตกตางกนไดในประเทศทใชระบบกฎหมายซวลลอวตวบทกฎหมาย มกจะบญญตไวเปนลายลกษณอกษร การตความกฎหมายจงเปนสงจ าเปนอยางมาก สวนในประเทศทใช ระบบกฎหมายคอมมอนลอวนนตวบทกฎหมายสวนใหญจะมไดบญญตไวเปนลายลกษณอกษร แตจะปรากฏ ในรปของค าพพากษา ซงมหลกเกณฑวาคดทมลกษณะอยางเดยวกนควรจะไดรบการตดสนเปนอยางเดยวกน ซงยอมตองอาศยการตความเชนเดยวกน ในการ

114 ประเทศทใชระบบกฎหมายคอมมอนลอว ผก าหนดขอเทจจรง คอ คณะลกขน (Jury) ซงโดยปกตแลวจะเปนผชขาดขอเทจจรง (Verdict) และรบฟงขอโตแยงของคความในคดทโนมนาวจตในของคณะลกขนใหคลอยตาม หากครงใดคณะลกขนตดสนใจผดพลาดโดยปลอยตวผกระท าความผดไปดวยการสงสย หรอไมรขอเทจจรง หรอตดสนลงโทษผบรสทธ ถอเปน การกระท าความผดพลาดทจะตองมการแกไขตอไป สวนประเทศทใชระบบกฎหมายซวลลอว ผพพากษามบทบาทอยางมาก ในการก าหนดขอเทจจรง แตกอาจเกดขอผดพลาดอนน าไปสการปรบใชกฎหมายทผดพลาดไดเนองจากผพพากษากเปนเพยงปถชนธรรมดา จงยอมอามการผดพลาดในการปฏบตหนาทไดเชนเดยวกบคนธรรมดาทวไป.

115 วชธดา สกลบด. เลมเดม. น. 69. 116 แหลงเดม. หนาเดม. 117 แหลงเดม. น. 70.

50

ใชกฎหมายนนสงทตองค านงถง คอ ความแนนอน โดยเฉพาะในประเทศทมการปกครองแบบสหรฐ เชน เยอรมน และสหรฐอเมรกา เปนตน เพราะ ความเปนอนหนงอนเดยวกนในการใชกฎหมายนน ถอเปนสงจ าเปนอยางยงในการปกครองประเทศ118

3. การก าหนดโทษไมเหมาะสมกบคด ในสวนท เก ยวกบการก าหนดโทษขนอยก บดลพนจของผพพากษาเปนส าคญ

การอทธรณ ไมใชเปนการแกไขการก าหนดโทษทไมถกตอง แตเปนการแกไขใหการก าหนดโทษ มแบบฉบบเปนอนหนง อนเดยวกนเพราะการก าหนดโทษเปนดลพนจของผพพากษาแตละคนการจะก าหนดโทษมากนอยเพยงใดนน มกตองค านงถงเหตผลในดานอาชญาวทยาและทณฑวทยาดวย แตการอทธรณนนมความประสงค ทจะใหศาลอทธรณไดควบคมการใชดลพนจของศาลชนตนทงน เพอเปนการปองกนมใหจ าเลยตองไดรบโทษหนกเกนไป อ านาจของศาลอทธรณนเรยกวา “Supervisory Power” โดยอาจจะเปนการแกไขบทก าหนดโทษหรอแกไขความหนกเบาของโทษ ซงการแกไขโทษมหลกวา ศาลอทธรณจะเปลยนแปลงโทษใหเปนโทษ แกจ าเลยไมไดเวนแตฝายโจทกจะรองขอใหเพมเตมโทษ

3.2.3 ระบบของการอทธรณในคดอาญา ดงไดกลาวมาแลววาการอทธรณเปนการแกไขความไมถกตองในเนอหาของค าพพากษา

แตหากยอมใหคดทกคดมการแกไขได ยอมกระทบกระเทอนถงความเดดขาดแนนอนและความศกดสทธของค าพพากษา ซงท าใหประชาชนเสอมศรทธาในกระบวนยตธรรม แตถาความไมถกตองนไมมการแกไขเสยเลย ยอมกอใหเกดความเสยหายเชนเดยวกน ดวยเหตนจงท าใหในแตละประเทศตองวางหลกเกณฑ ในการใหสทธอทธรณวาสทธในการอทธรณมมากนอยเพยงใด ทงน เพอใหสอดคลองและเหมาะสมกบ สภาพสงคมและระบบกฎหมายของตนเอง การอทธรณในปจจบน แบงไดเปน 2 ระบบ ดงน

1. ระบบสทธ (appeal as of rights) หมายถง ระบบของการอทธรณฎกาทเปดโอกาส ใหคความมสทธอทธรณฎกาไดอยางกวางขวางโดยถอวาการอทธรณฎกาเปนสทธของคความ การหามอทธรณเปนขอยกเวนซงจะท าใหรปแบบของการจ ากดสทธในการอทธรณฎกา ประเทศทใชระบบนเปนหลกไดแก ไทย ญปน อนเดย เปนตน119

การอทธรณปญหาขอเทจจรงตามกฎหมายไทยนน ถอวาเปนสทธของคความทจะอทธรณ ไดเสมอ เวนแตจะมกฎหมายบญญตหามมใหอทธรณไวตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาและพระราชบญญตจดตงศาลแขวงและวธพจารณาความอาญาในศาลแขวง พทธศกราช

118 แหลงเดม. หนาเดม. 119 สถตย เลงไธสง. ทางแกปญหาคดความคงคางในศาลสง. น. 170.

51

2499 ซงสทธในการอทธรณปญหาขอเทจจรงของโจทกจะถกจ ากดมากกวาของจ าเลย แตการจ ากดสทธในการอทธรณปญหาขอเทจจรงดงกลาวสวนใหญจะไมใชการจ ากดทเดดขาด หากผพพากษาอนญาต หรออยการสงสดรบรอง วามเหตอนควรอทธรณ คความกสามารถอทธรณได

สทธในการอทธรณตามกฎหมายไทย ปรากฏอยในประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 193 วรรคหนง บญญตวา “คดอทธรณค าพพากษาหรอค าสงศาลชนตนในขอเทจจรงและขอกฎหมาย ใหอทธรณไปยงศาลอทธรณ เวนแตจะถกหามอทธรณโดยประมวลกฎหมายน หรอกฎหมายอน” แสดงใหเหนหลกเกณฑส าคญ คอ ใหสทธแกคความทจะอทธรณค าพพากษาหรอค าสงของศาลชนตนได หากไมตองหาม ตามบทบญญตแหงกฎหมายตามประมวลกฎหมายนหรอกฎหมายอน ดงนน หากค าพพากษา หรอค าสง ของศาลชนตนไมมบทบญญตของกฎหมายใดหามอทธรณไว คความยอมมอ านาจอทธรณได

อยางไรกตาม ถอยค าในมาตรา 193 แสดงใหเหนวา เฉพาะค าพพากษาหรอค าสงของ ศาลชนตนเทานน ทยอมใหมการอทธรณได ดงนน แมตามพระธรรมนญศาลยตธรรม มาตรา 24 (1) จะบญญตใหผพพากษาคนหนงมอ านาจออกหมายเรยกและหมายอาญาอนไดแก หมายจบ หมายขง หมายจ าคก หมายคน และหมายปลอยไดกตาม แตการออกหมายเรยกและหมายอาญาดงกลาวนนมใชค าพพากษาหรอค าสงของ ศาลชนตนทจะอทธรณได ดงนน หากคความเหนวาการออกหมายเรยกหรอหมายอาญาของศาลชนตนได กระท าไปโดยผดพลาดหรอไมถกตองตามกฎหมายอยางไร คความกชอบทจะรองขอใหศาลชนตนนนพจารณาสงแกไข จะอทธรณคดคานการออกหมายอาญาของศาลชนตนเปนการไมชอบดวยกฎหมายไมไดเพราะ หมายอาญาทศาลชนตน ออกนนมใชค าพพากษาหรอค าสงทจะอทธรณได120

2. ระบบอนญาต (discretionary appeal) หมายถง ระบบการอทธรณฎกาทถอวา การอทธรณฎกานนเปนสงทกฎหมายหาม คความสามารถอทธรณฎกาไดตอเมอมบทบญญตของกฎหมาย วางขอยกเวนเอาไวใหเปนบางกรณ หรออาจกลาวไดวา หลกคอ หามอทธรณฎกา ขอยกเวนคออทธรณฎกาได ระบบนการการฎกาเปนดลพนจของศาลวาจะรบคดขนไวพจารณาหรอไม หรออาจกลาวไดวาคความ จะฎกาไดตองไดรบอนญาตจากศาลเสยกอน121 โดยทวไปการอทธรณในครงแรกนนกฎหมายมกจะอนญาต ใหท าไดเสมอทงในปญหาขอเทจจรงและปญหา ขอกฎหมาย แตการอทธรณในครงทสองนนถอวา เปนสงทกฎหมายหามหรออนญาตใหกระท าไดในบางกรณเทานน ประเทศทใชระบบของการใชดลพนจท จะรบคดหรอระบบอนญาตเปนหลก ไดแก ประเทศเยอรมน และฝรงเศส ระบบนมทงการขออนญาตศาลลาง ผตดสนคดใหรบรองหรอ

120 ธานศ เกศวพทกษ. (2553). ค าอธบายประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา เลม 2. น. 592-593. 121 สถตย เลงไธสง. ทางแกปญหาคดความคงคางในศาลสง. น. 170.

52

อนญาตและการอทธรณโดยขออนญาตศาลสง เพราะเมอศาลลางตดสนแลว กไมควรเขามา ยงเกยวกบคดนนอก แตควรเปนดลพนจของศาลสงทจะพจารณาวาศาลลางท าถกตอง หรอไม การใชดลพนจของศาลจงเปนการตรวจสอบการกระท าของศาลลางอยในตว ถาศาลสงดส านวนแลว เหนวาศาลลางตดสนคดถกตองหรอมความบกพรองเพยงเลกนอย ศาลสงกจะไมอนญาตใหอทธรณ122

การทใหศาลลางผตดสนคดเปนผทจะตองรบรองหรออนญาตใหอทธรณนน กลาวไดวาเปนการพจารณาทฝนใจของศาลลางเองเปนอยางยงเพราะเปนการพจารณาเพอรบรองหรออนญาตใหมการอทธรณเพอกลบค าวนจฉยของตนเองได

3.2.4 การอทธรณในคดอาญาในประเทศไทย หลกเกณฑการอทธรณในคดอาญาตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา

มาตรา 193 วรรคแรก บญญตวา “คดอทธรณค าพพากษาหรอค าสงศาลชนตนใน ขอเทจจรงและ ขอกฎหมาย ใหอทธรณ ไปยงศาลอทธรณเวนแตจะถกหามอทธรณ โดยประมวลกฎหมายนหรอกฎหมายอน”

จากบทบญญตดงกลาวแสดงใหเหนวาหลกเกณฑการอทธรณในคดอาญานน ตองเปนการอทธรณ ค าพพากษาหรอค าสงเทานน

3.2.4.1 ประเภทของค าสงศาล ในการด าเนนคดอาญานนศาลจ าเปนตองวนจฉย สงการ มค าสงในหลายกรณ

ความจ าเปนดงกลาวน อาจเกดขนจากการทศาลเหนเองโดยพละการหรอจากการทมผเกยวของรองขอใหศาลสงกได ประกอบกบ การทศาลมความจ าเปนตองมมาตรการเพอใหการด าเนนด าเนนคดสามารถกระท าไปได ค าสงของศาล ประเภทแรกจงเปน “ค าสงทเปนมาตรการ” นอกจากนในระหวางการพจารณาศาลอาจตองวนจฉย ขอพพาทบางเรองอกดวย ค าสงของศาลอกประเภทหนงจงเปน “ค าสงระหวางพจารณา”123

โดยการจะสามารถพจารณาไดวาการออกค าสงไมอนญาตใหปลอยชวคราวน แทจรงแลว สามารถกระท าไดหรอไม จ าเปนตองทราบถงความหมายของค าสงแตละเภทขางตนเสยกอน ดงน

122 แหลงเดม. หนาเดม. 123 คณต ณ นคร ก เลมเดม. น. 541.

53

1. ค าสงทเปนมาตรการ ค าสงทเปนมาตรการ124 หมายถง ค าวนจฉยและสงการของศาล เชน ค าสงก าหนดวน

พจารณา ค าสงใหแยกฟอง125 ค าสงใหเลอนคด126 ค าสงเรยกพยานมาเองเพอประกอบการวนจฉยท าค าสงชน ไตสวนมลฟอง และใหรอคดเพอฟงพยานหลกฐานนน127 ค าสงใหรอการไตสวนมลฟองเพอฟงผลคดอนและ ใหจ าหนายคดชวคราว128 ค าสงไมอนญาตใหขงผตองหาในระหวางสอบสวนตอไป129 ค าสงก าหนด วนอานค าพพากษา130 เปนตน

โดยทค าสงของศาลในการออกหมายขง หมายจ าคก และหมายปลอย ถอเปนค าสง ออกหมายอาญา131 ทเปนประเภทค าสงทเปนมาตรการ ทงน เพราะมลกษณะเปนค าวนจฉยและสงการของศาล

ค าสงทเปนมาตรการนไมมแบบ โดยปกตศาลจะท าเปนถอยค าส านวน132 การอทธรณ ค าสงประเภทนกระท ามได แตอาจขอใหศาลทออกค าสงนนทบทวนค าสงของศาลนนได133

2. ค าสงระหวางพจารณา ค าสงระหวางพจารณา หมายถง ค าสงทเปนไปในทางวนจฉยชขาดขอพพาทแหงคด ซง

อาจ เปนขอพพาทในเนอหาหรอขอพพาทในวธพจารณาความกได134 และศาลไดมค าสงนบแตวนรบคดของโจทก

ในการออกค าสงระหวางพจารณาถากฎหมายมไดบญญตไวโดยเฉพาะ เชน ค าสง ในการประทบฟองหรอค าสงในการชนสตรพลกศพ135 ยอมเปนอ านาจของศาลทจะสงซงเมอเปนอ านาจ ของศาล กรณกจะตองประกอบดวยองคคณะทถกตองตามทกฎหมายก าหนดไว 136 ไมใช

124 แหลงเดม. น. 541. 125 ฎกาท 233/2481. 126 ฎกาท 194/2496. 127 ฎกาท 898/2515. 128 ฎกาท 294/2517, ฎกาท 626/2524. 129 ฎกาท 1125/2496. 130 ฎกาท 2679/2522. 131 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา, มาตรา 2(9). 132 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา, มาตรา 2(10) และมาตรา 10. 133 คณต ณ นคร ก เลมเดม. น. 542. 134 แหลงเดม. หนาเดม. 135 พระธรรมนญศาลยตธรรม, มาตรา 25. 136 คณต ณ นคร. (2549). กฎหมายวธพจารณาความอาญา. น. 541.

54

อ านาจของผพพากษาคนหนงตามพระธรรมนญศาลยตธรรม มาตรา 24 และมาตรา 25 ดงนน เมอการออกค าสงระหวางพจารณา เปนอ านาจของศาลกรณกจะตองประกอบดวยองคคณะของศาลทถกตองตามกฎหมาย เชน ค าสงของศาลจงหวดตองประกอบดวยผพพากษาอยางนอยสองคน เปนตน137

ค าสงระหวางพจารณาอาจแบงตอไปไดอกเปนค าสงระหวางพจารณาทท าใหคดเสรจส านวน และค าสงระหวางพจารณาทไมท าใหคดเสรจส านวน กลาวคอ ค าสงระหวางพจารณาทท าใหคดเสรจส านวน อาจเปนกรณของการเสรจไปในเนอหา เชน ค าสงไมประทบฟองเพราะคดไมมมล หรออาจเปนกรณเสรจ ไปในวธพจารณาความ เชน ค าสงไมรบอทธรณเพราะเปนกรณตองหามอทธรณ เปนตน138 และค าสงระหวางพจารณาทไมท าใหคดเสรจ ส านวนนนอาจเปนกรณคด ไมเสรจไปในเนอหา เชน ค าสงประทบฟอง หรอ อาจเปนกรณคดไมเสรจไปในวธพจารณาความ เชน ค าสงเกยวกบการคดคานผพพากษา ค าสงไมอนญาต ใหเลอนคด เปนตน139

เมอค าสงระหวางพจารณา เปนค าสงทเปนไปในทางวนจฉยชขาดขอพพาทแหงคด ดวยเหตน หากกฎหมายมไดบญญตไวเปนอยางอน จงยอมอทธรณไดตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 193 แตอยางไรกตาม ในการอทธรณค าสงระหวางพจารณานนยอมตองเปนไปตามหลกเกณฑเรองการอทธรณค าสงระหวางพจารณา ตามมาตรา 196 ดวย กลาวคอ คความจะอทธรณค าสงระหวางพจารณาไดตอเมอศาลมค าพพากษาหรอค าสงชขาดในประเดนแหงคดและตองมการอทธรณค าพพากษาหรอค าสงนน ๆ อนท าใหคดเสรจส านวนดวยเทานน140

หลกเกณฑของการอทธรณในคดอาญาตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 193 ทวา ตองเปนการอทธรณค าพพากษาหรอค าสงศาลชนตนนน และค าวา “ค าสงศาลชนตน” นน หมายถง ค าสงระหวางพจารณาซงเปนค าสงทเปนไปในทางวนจฉยชขาดขอพพาทแหงคด กลาวคอ ค าสงของศาลชนตนทจะอทธรณไดตองเปนค าสงระหวางพจารณาและตองอทธรณเมอศาลมค าพพากษา หรอค าสงในประเดนส าคญแหงคดแลวและตองมการอทธรณค าพพากษาหรอค าสงนนดวยเทานน

ค าสงไมอนญาตใหปลอยชวคราว เปนค าสงท เปนหมายอาญาซงเปนค าสงท เปนมาตรการอยางหนง ทอยในอ านาจของผพพากษาคนเดยวตามพระธรรมนญศาลยตธรรม มาตรา 24(2) และมใชค าสง ทเปนไปในทางวนจฉยชขาดขอพพาทแหงคด ค าสงไมอนญาตใหปลอย

137 วชธดา สกลบด. เลมเดม. น. 72. 138 คณต ณ นคร ก เลมเดม. น. 543. 139 แหลงเดม. หนาเดม. 140 วชธดา สกลบด. เลมเดม. น. 73.

55

ชวคราวจงมใชค าสงระหวางพจารณา141 เพราะเปนเพยงค าสงทเปนมาตรการและไมใชค าสงทออกระหวางการพจารณาคด ดงนน การอทธรณ ค าสงไมอนญาตใหปลอยชวคราวตอศาลอทธรณจง ไมอาจกระท าไดแตอาจขอใหศาลทออกค าสง ไมอนญาตใหปลอยชวคราวนนทบทวนค าสงและเพกถอนค าสงไมอนญาตใหปลอยชวคราวนนได

3.2.4.2 ลกษณะของการอทธรณในคดอาญา 1. การอทธรณในปญหาขอเทจจรง ปญหาขอเทจจรง เปนปญหาทตองพจารณาวาไดมการกระท าหรอเหตการณ หรอ

พฤตการณอยางใดอยางหนงเกดขนหรอมอยจรงดงทไดมการกลาวอางหรอไม เรยกวาเปนปญหาขอเทจจรงซงศาล ตองใชดลพนจวนจฉยชงน าหนกพยานหลกฐานทงปวงวาจะรบฟงขอเทจจรงอยางใด142 กลาวคอ เปนปญหา การโตเถยงดลพนจของศาล ไดแก ดลพนจในการรบฟงพยานหลกฐาน ดลพนจในการลงโทษดลพนจ ในการด าเนนกระบวนพจารณา โดยการเปดโอกาสใหมการอทธรณในขอเทจจรงนนกเพอวตถประสงค ทจะมงแกไขความไมถกตองในการก าหนดขอเทจจรง เพอใหไดความจรงทถองแทตามหลกกฎหมาย คอมมอนลอวและซวลลอวทวางหลกไววา ถาไมมกฎหมายบญญตใหอ านาจไวเปนพเศษแลวจะมการอทธรณ ในขอเทจจรงไมได ดงนน หากไมมการอทธรณขอเทจจรงยอมเปนอนยตตามค าพพากษาของศาลเรมตนคด แตโดยปกตแลวการอทธรณ ในขอเทจจรงจะท าไดครงหนงเปนอยางนอย143

2. การอทธรณในปญหาขอกฎหมาย ปญหาขอกฎหมายเปนปญหาทจะตองพจารณาถงขอบเขตหรอความหมายของถอยค า

ในบทบญญตตาง ๆ วามขอบเขตเพยงใด และอาจเปนการพจารณาวาขอเทจจรงทรบฟงเปนยตแลวนน จะปรบ เขากบหลกกฎหมายไดหรอไม กลาวคอ เปนปญหาวาตามขอเทจจรงซงฟงเปนทยตแลวนน ตองตามตวบทกฎหมายมาตราใด ซงวนจฉยจากตวบทกฎหมายทเรยกกนวา “ปญหาการหารอบท” รวมถงปญหาการโตเถยงวาศาลด าเนนคดโดยผดกฎหมาย ไมวาจะเปนเรองศาลฟงพยานโดยผดกฎหมายศาลลงโทษจ าเลยผดกฎหมายหรอศาลด าเนนกระบวนพจารณาผดกฎหมาย การอทธรณในปญหาขอกฎหมายจงเปนการคดคานวา ศาลปรบบทกฎหมายไมถกตองหรอด าเนนกระบวนพจารณาไมถกตองตามกฎหมาย เชน อทธรณวาโจทกบรรยายฟองไมชอบดวยกฎหมาย หรออทธรณวาขอเทจจรงในคดเปนความผดฐานยกยอกไมใชลกทรพย เปนตน144

141 แหลงเดม. หนาเดม. 142 สรศกด ลขสทธวฒนกล. (2553). ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา ฉบบอางอง. น. 347. 143 วชธดา สกลบด. เลมเดม. น. 73. 144 แหลงเดม. น. 75.

56

การเปดโอกาสใหอทธรณในปญหาขอกฎหมายนนมขอบเขตกวางกวาการเปดโอกาส ใหอทธรณในปญหาขอเทจจรง ปญหาขอกฎหมายทส าคญมกจะไดรบโอกาสทจะขนไปสการพจารณา ของศาลสงสดเสมอเพอใหศาลท าหนาทตความกฎหมาย ซงท าใหการใชกฎหมายมความเปนอนหนงอนเดยวกน ตลอดทวประเทศ145

ในประเทศองกฤษ การอทธรณในปญหาขอกฎหมายม 2 วธ คอ วธแรกเรยกวา “Case stated” เปนการกลาวอางวา มการใชกฎหมายโดยไมถกตองหรอใชอ านาจเกนขอบเขตโดยใหศาลทพจารณาคด รวบรวมพยานหลกฐานและรายงานเกยวกบคดตาง ๆ แลว สงไปใหศาล ควนเบนซท าความเหนในปญหา ขอกฎหมายนน และวธทสองเปนการอทธรณจากศาลจงหวดซงท าหนาทเปนศาลชนตนไปยงศาลอทธรณ แผนกคดอาญา การอทธรณเฉพาะปญหาขอกฎหมายไมจ าตองไดรบอนญาตหรอค ารบรอง เวนแต จะเปนการอทธรณในปญหาขอกฎหมายปนรวมมากบปญหาขอเทจจรงดวย ในกรณเชนนตองไดรบอนญาต จากศาลอทธรณ หรอมค ารบรองจากผพพากษาทพจารณาคดกอนเสมอ จงจะสามารถอทธรณได ปญหา ทมกหยบยกเปนขออทธรณ เชน ค าฟอง มความบกพรอง การปฏเสธหรอยอมรบฟงพยานหลกฐานเปนไป โดยไมถกตอง ศาลใหค าแนะน าในปญหาขอกฎหมายแกลกขนโดยไมถกตอง (Misdirected the jury) มการปฏบตผดกฎเกณฑของกฎหมายวธพจารณาเหลาน เปนตน

3. การอทธรณค าสงระหวางพจารณา ค าวนจฉยชขาดอนเปนทสดของศาล (Final Adjudication) เปนการวนจฉยชขาดใน

เนอหา ของคด ซงออกมาในรปของค าพพากษา (Judgment) การแกไขเนอหาของค าพพากษาท ไมถกตองยอมท าได ในรปของการอทธรณค าพพากษา ส าหรบค าวนจฉยอน ๆ ทไมใชเปนการชขาดในเนอหาของคด แตเปนค าวนจฉยชขาดทเกยวของกบวธพจารณา เชน ค าตดสนเปนค าวนจฉยชขาดของศาลเกยวกบ กระบวนการตาง ๆ ในระหวางการพจารณาซงไมยงยากพอทจะออกเปน ค าพพากษา การออกค าวนจฉยน ไมจ าตองอาศยการฟง การโตเถยงดวยวาจาและไมจ าเปนตองออกนงพจารณาเปนการเปดเผย เชน ค าสงรบหรอไมรบฟอง ค าสงยอมรบฟงพยานหลกฐานหรอปฏเสธไมยอมรบฟงพยานหลกฐานเปนตน ค าตดสนบางอยางทมความส าคญตอเนอหาของคด จงจะออกมาในรปของค าพพากษา และค าวนจฉยอกประเภทหนง เรยกวา ค าสง (Order) เปนค าวนจฉย ชขาดของผพพากษา เชน ค าสงทออกหมายจบ หมายคน เปนตน ค าตดสนและค าสงนจงมลกษณะเปนเนอหาของรปแบบ เรยกวา “ค าสงระหวางพจารณา” (Interlocutory Order) โดยแนวความคด ในการมค าสงน คอ เพอใหเกดความสะดวกรวดเรวในการพจารณา ตางกบค าพพากษา ซงมแนวความคดของความเดดขาดแนนอนคลอบคลมอย หากค าสงระหวางพจารณานมความไมถกตอง

145 แหลงเดม. หนาเดม.

57

ตองแกไขดวยการอทธรณค าสงระหวางพจารณา ซงกฎหมายของบางประเทศยอมใหกระท าได โดยแยกตางหากจากการอทธรณค าพพากษา146

ในประเทศทใชระบบกฎหมายซวลลอวยอมรบใหมการอทธรณค าสงระหวางพจารณา ไดค าตดสนหรอค าสงบางประการโดยเฉพาะค าสงทเกยวกบมาตรการบงคบ เพอใหการด าเนนคดอาญา เปนไปโดยสะดวกและรวดเรว เชน ค าสงเกยวกบการจบ การคน การควบคมตว เปนตน ค าสงระหวางพจารณาเปนเนอหาของรปแบบ ดงนน กรณทไมมวธการอทธรณค าสงระหวางพจารณาเปนพเศษ หากค าสงระหวางพจารณานนไมถกตอง ยอมตองแกไขดวยการอทธรณ ค าพพากษาในรปของปญหาขอกฎหมาย147

3.2.4.3 ขอจ ากดอทธรณในคดอาญา โดยหลกแลวการอทธรณค าพพากษาหรอค าสงของศาลชนตนเปนสทธของคความ

ทจะกระท าได แตมกรณทกฎหมายมขอจ ากดมใหอทธรณไว 3 กรณดงน 1. ขอจ ากดการอทธรณในปญหาขอเทจจรง ประการแรก ตองเปนคดทมอตราโทษจ าคกอยางสงไมเกนสามป หรอปรบไมเกนหก

หมนบาท และศาลมค าพพากษายกฟองหรอปรบไมเกนหนงพนบาท ประการทสอง หามโจทกและจ าเลยไมใหอทธรณ แตส าหรบจ าเลยจะสามารถอทธรณไดหากศาลพพากษาลงโทษจ าคกจ าเลยในคดดงกลาวหรอ เปนการอทธรณในเรองดลพนจของการเปลยนโทษจ าคกเปนโทษกกขง หรอการรอลงโทษ หรอไมลงโทษจ าคกแตรอการก าหนดโทษจ าคกไว หรอการลงโทษปรบเกนกวาหนงพนบาท148

2. ขอจ ากดการอทธรณในปญหาขอกฎหมาย ขอจ ากดการอทธรณในปญหาขอกฎหมายนน มลกษณะตามประมวลกฎหมายวธ

พจารณาความอาญา มาตรา 195 ทบญญตวา “ขอกฎหมายทงปวงอนคความอทธรณรองอางองใหแสดงไว โดยชดเจนในฟอง

อทธรณ แตตองเปนขอทไดยกขนมาวากนมาแลวแตในศาลชนตน ขอกฎหมายทเกยวกบความสงบเรยบรอย หรอทเกยวกบการไมปฏบตตามบทบญญต

แหงประมวลกฎหมายนอนวาดวยอทธรณ เหลานผอทธรณหรอศาลยกขนอางได แมวาจะไมไดยกขน ในศาลชนตนกตาม”

146 แหลงเดม. หนาเดม. 147 วชธดา สกลบด. เลมเดม. น. 76. 148 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา, มาตรา 193 ทว.

58

ผมสทธอทธรณสามารถอทธรณไดทกกรณโดยไมตองค านงวาศาลจะมค าพพากษาอยางไร แตขอกฎหมายดงกลาวตองเปนขอกฎหมายทไดยกขนมากลาวแลวในศาลชนตน ทงน ขอกฎหมายทสามารถอทธรณไดแมยงไมเคยมการยกวากลาวในศาลชนตน คอ เปนขอกฎหมายทเกยวกบความสงบเรยบรอย หรอเปนกรณทศาลชนตนมไดปฏบตใหถกตองตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา วาดวยการอทธรณ149

3. ขอจ ากดในการอทธรณค าสงระหวางพจารณา ตามกฎหมายไทย ขอหามอทธรณค าสงระหวางพจารณาปรากฏอยในประมวลกฎหมาย

วธพจารณาความอาญา มาตรา 196 ซงบญญตวา “ค าสงระหวางพจารณาทไมท าใหคดเสรจส านวน หามมใหอทธรณค าสงนน จนกวา

จะมค าพพากษาหรอค าสงในประเดนส าคญและมอทธรณค าพพากษาหรอค าสงนนดวย” ค าสงระหวางพจารณาทไมท าใหคด เสรจส านวน หมายถง ค าสงของศาลทสงใน

ประเดน หรอตามทกฎหมายก าหนดใหเปนดลพนจสงตามทเหนสมควรหรอตามค าขอรองของคความ แตผลของ ค าสงดงกลาวไมท าใหคดนนยตหรอเสรจสน โดยคดยงคงด าเนนไป จนกวาจะมค าพพากษาหรอค าสง ในประเดนส าคญ150 เชน ค าสงใหงดสบพยานทไมมาศาลหรอค าสงศาลใหรอการไตสวนมลฟองไวกอน เพอฟงผลคดแพงนน หามมใหมการอทธรณค าสงในระหวางพจารณาคด คความจะอทธรณค าสงระหวางพจารณาไดตอเมอศาลมค าพพากษาหรอค าสงในประเดนส าคญและตองมการอทธรณค าพพากษา หรอ ค าสงนน ๆ อนท าใหคดนนเสรจส านวนดวยเทานน ทงน เพราะกฎหมายไทยไมไดมการแยกการอทธรณค าสงระหวางพจารณาโดยกระบวนพจารณาพเศษไว แตอยางใด การอทธรณค าสงระหวางพจารณา จงตองเปนไปตามหลกการอทธรณโดยปกต151

ค าสงของศาลอทธรณทยนตามค าสงของศาลชนตนใหเพกถอนการปลอยชวคราวจ าเลย แมไมเปนค าสงอนถงทสดตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 119 ทว วรรคสาม แตค าสงดงกลาวเปนกรณทศาลชนตนเหนวา การปลอยชวคราวจ าเลยอาจกอใหเกดอนตรายแกพยานและกอใหเกด ความเสยหายตอกระบวนการพจารณาในศาลซงเปนดลพนจของศาลชนตนทพจารณาโดยอาศยหลกเกณฑ ตามมาตรา 108 เพอใหการด าเนนกระบวนการพจารณาเปนไปโดย ไมเกดความเสยหายแกคดในระหวาง ทด าเนนการพจารณาจงเปนค าสงระหวางพจารณาทไมท าใหคดเสรจส านวน จงตองหามมใหอทธรณค าสงนนในระหวางพจารณา152

149 ณรงค ใจหาญ. (2550). หลกกฎหมายวธพจารณาความอาญา เลม 2. น. 160. 150 แหลงเดม. น. 164. 151 วชธดา สกลบด. เลมเดม. น. 76. 152 ณรงค ใจหาญ. (2550). หลกกฎหมายวธพจารณาความอาญา เลม 2. น. 164.

59

4. ขอจ ากดในการอทธรณอน ตามกฎหมายไทยก าหนดให “ขอจ ากดอทธรณอน” หมายถง ขอจ ากดอทธรณค าพพากษา

หรอค าสงในปญหาขอเทจจรง สวนขอกฎหมายไมตกอยในขอหามใด ๆ เพราะกฎหมายเปดโอกาสใหมการอทธรณไดทงขอเทจจรงและขอกฎหมาย ส าหรบขอเทจจรงนน กฎหมายจ ากดไวในบางกรณ แตขอกฎหมาย ไมมการจ ากดไวแตอยางใด คความสามารถอทธรณในขอกฎหมายไดเสมอ153

ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 193 ทว บญญตวา “หามมใหอทธรณค าพพากษาศาลชนตนในปญหาขอเทจจรงในคดซงมอตราโทษ

อยางสงสดตามทกฎหมายก าหนดไวใหจ าคกไมเกนสามป หรอปรบไมเกนหกหมนบาท หรอ ทงจ าทงปรบ เวนแต กรณตอไปนใหจ าเลยอทธรณในปญหาขอเทจจรงได

1. จ าเลยตองค าพพากษาใหลงโทษจ าคก หรอใหลงโทษกกขงแทนโทษจ าคก 2. จ าเลยตองค าพพากษาใหลงโทษจ าคก แตศาลรอการลงโทษไว 3. ศาลพพากษาวาจ าเลยมความผด แตรอการก าหนดโทษไว หรอ 4. จ าเลยตองค าพพากษาใหลงโทษปรบเกนกวาหนงพนบาท จะเหนไดวา กฎหมายวางหลกหามทงโจทกและจ าเลยอทธรณในปญหาขอเทจจรงใน

คด ทอตราโทษอยในอ านาจของศาลแขวง เวนแตในกรณตามอนมาตรา (1) ถงอนมาตรา (4) ซงกฎหมายใหจ าเลยอทธรณในปญหาขอเทจจรงได154

มาตรา 193 ตร บญญตวา “ในคดซงตองหามอทธรณตามมาตรา 193 ทว ถาผพพากษาคนใด ซงพจารณาหรอ

ลงชอ ในค าพพากษาหรอท าความเหนแยงในศาลชนตนพเคราะห เหนวา ขอความทตดสนนนเปนปญหาส าคญ อนควรสศาลอทธรณ และอนญาตใหอทธรณ หรออธบดกรมอยการ หรอพนกงานอยการซงอธบดกรมอยการ ไดมอบหมายลงลายมอชอรบรองในอทธรณวา มเหตอนควรท ศาลอทธรณจะไดวนจฉยกใหรบอทธรณนน ไวพจารณาตอไป”

เกยวกบขอหามอทธรณตามมาตรา 193 ทว กฎหมายไดผอนคลายใหอทธรณในปญหาขอเทจจรงได 2 กรณ คอ กรณแรก เมอผพพากษาคนใดซงพจารณาหรอลงชอในค าพพากษาหรอ ท าความเหนแยงอนญาตใหอทธรณ โดยผพพากษาทอนญาตตองเหนวา ขอความทตดสนนเปนปญหาส าคญแสดงวา ความผดพลาดในขอเทจจรงเลก ๆ นอย ๆ และความผดพลาดนนไมท าใหเสยความยตธรรมไมเปนปญหาส าคญ และกรณทสอง เมออยการสงสดหรอพนกงานอยการซงอยการสงสดไดมอบหมายลงลายมอชอรบรองอทธรณ อยการสงสดหรอพนกงานอยการซงอยการสงสด

153 วชธดา สกลบด. เลมเดม. น. 76. 154 แหลงเดม. หนาเดม.

60

มอบหมายตองเหนวา คดมเหตอนควรทศาลอทธรณ จะไดวนจฉยโดยอยการสงสดหรอพนกงานอยการ ซงอยการสงสดมอบหมายไมจ าตองยกเหตผลหรอระบว า มขอความใด ในสวนใดของอทธรณทศาลอทธรณควรจะไดวนจฉย การอนญาตหรอการรบรองใหอทธรณ ในปญหาขอเทจจรงในคดทตองหามอทธรณน ถอเปนอ านาจเดดขาดของผพพากษาหรออยการสงสดหรอพนกงานอยการซงอยการสงสดมอบหมาย อยางไรกตาม ในสวนการด าเนนการของศาลอทธรณนน ศาลอทธรณตองพจารณาในเบองแรกกอนวาขอเทจจรงนนเปนปญหาส าคญหรอไม เพราะกรณตองถอวา ปญหาน เปนเงอนไขทตองพจารณากอน (Prerequisite) ในกรณทศาลอทธรณเหนวา ขอเทจจรงนน ไมเปนปญหาส าคญ ศาลอทธรณตองสงไมรบอทธรณนนไวพจารณา แตถาศาลอทธรณเหนวากรณเปนปญหาส าคญ ศาลอทธรณจงจะพจารณาพพากษาคดตอไป155

3.3.4.4 การรบฟงพยานหลกฐานใหมในชนอทธรณ พยานหลกฐานใหม (Fresh Evidence) หมายถง พยานหลกฐานทไมไดถกอางองในศาล

ชนตนและ เพงพบหลงจากทศาลมค าพพากษาแลว การรบฟงพยานหลกฐานใหมนนขนอยกบการพจารณาในชนอทธรณเปนหลก ถาเปนการพจารณาคดใหมทงคดดงประเทศซวลลอว ขอบเขตของการรบฟงพยานหลกฐานใหม ยอมกวางขวางกวา แตถาเปนการแกไขทบทวนแลวดงประเทศคอมมอนลอว การรบฟงพยานหลกฐานใหม มกมขอจ ากด ดวยเหตผลทวา ศาลอทธรณอยในฐานะเดยวกบศาลชนตน การพจารณาขอเทจจรงและปรบใช ขอกฎหมายนน ยอมตองพจารณาจากขอเทจจรงและขอกฎหมายทมอยในขณะทศาลชนตนพพากษาคด เพราะโดยหลกศาลอทธรณจะท าหนาทแกไขทบทวนขอกฎหมายและขอเทจจรงทศาลชนตนไดพจารณาตดสนแลวเทานน ฉะนนพยานหลกฐานใหมทมไดอางองในศาลชนตนจงไมสามารถหยบยกขนมากลาวอาง ในศาลอทธรณไดโดยเฉพาะในปญหาขอกฎหมายสวนการแกไขทบทวนในขอเทจจรงนน บางประเทศ ไดผอนคลายใหมการรบฟงไดเพยงแตมขอจ ากดอยางมาก156

เนองจากศาลอทธรณ เปนศาลทท าหนาทแกไขความไมถกตองในเนอหาของ ค าพพากษาของศาล ทเรมคดเมอศาลอทธรณพบความไมถกตอง การแกไขความไมถกตองจงเปนเรองส าคญ ดงนน การวนจฉย ชขาดหรอการพพากษาคดของศาลอทธรณ จงมความส าคญมากซงแยกออกเปน 4 ลกษณะ ดงน157

155 แหลงเดม. น. 78. 156 เกยรตศกด พฒพนธ. (2546). การแกไขทบทวนค าพพากษาของศาลฎกาแผนกคดอาญาของผด ารง

ต าแหนงทางการเมอง. น. 24. 157 แหลงเดม. หนาเดม.

61

1. ใหยกอทธรณ (Dismiss) เปนกรณทศาลอทธรณยงมไดวนจฉยในเนอหาของอทธรณเลย แตศาลอทธรณเหนวา อทธรณนนตองหามตามกฎหมาย เชน เปนอทธรณทมไดยนภายในระยะเวลา ทกฎหมายก าหนด หรอไมไดท าตามแบบทกฎหมายก าหนด เปนตน ซงมกเปนกรณท อทธรณ มไดปฏบต ตามกฎหมายวธพจารณาความอาญา และการยกอทธรณนไมมผลกระทบตอค าพพากษาของศาลชนตน ดงนน ค าพพากษาของศาลชนตนจงยงคงมผลบงคบอยเชนเดม

2. พพากษายน (Affine) ในกรณทศาลอทธรณรบอทธรณเขาสการพจารณาแลว โดย ค ากลาวอางของคความวามความไมถกตองในเนอหาของค าพพากษา แตศาลอทธรณเหนวาไมมความ ไมถกตองเกดขนในการพจารณาของศาลชนตน หรอมความไมถกตองเกดขนแตความไมถกตองนน ไมเปนทเสอมเสยตอความยตธรรม (no miscarriage of justice) คอ ไมกอใหเกดอนตราย (harmless) นนเอง ศาลอทธรณกยอมพพากษายนตามค าพพากษาศาลชนตน

3. พพากษากลบค าพพากษาศาลชนตน (Reverse) และในบางกรณกจะสงคดนนยอนกลบไปใหศาลชนตนพจารณาใหม (Remand) ถาศาลอทธรณเหนวามความไมถกตองเกดขนในการพจารณาและสมควรจะแกไข ศาลอทธรณกจะพจารณาใหกลบค าพพากษาศาลชนตนซงท าใหค าพพากษาของศาลชนตน ไมมผลบงคบ สวนศาลอทธรณจะท าการแกไขความไมถกตองเอง หรอเพยงแตชแนะความไมถกตอง และ สงคนไปใหศาลชนตน เพอใหศาลชนตนท าการแกไขความ ไมถกตองตามแนวทางทศาลอทธรณก าหนดไว ทงน กแลวแตลกษณะของการพจารณา

ถาเปนการพจารณาในลกษณะการพจารณาคดนนใหม ซงเปนการพจารณาทงในขอเทจจรงและขอกฎหมาย โดยปกตแลวศาลอทธรณมอ านาจทจะวนจฉยชขาด และแกไขความ ไมถกตองไดเอง เชน ในเยอรมน การอทธรณทเรยกวา Berufung ศาลอทธรณสามารถวนจฉยชขาดและแกไขไดเองไมจ าตอง ยอนส านวนไปใหศาลชนตน แตในกรณทเหนวามความจ าเปน เมอศาลชนตนปฏบตฝาฝนกฎเกณฑ ของกฎหมายวธพจารณาความอาญา ศาลอทธรณยอมยอนส านวนไปใหศาลชนตนพจารณาใหมไดและ ในกรณทศาลชนตนไมมเขตอ านาจเหนอคดนน ศาลอทธรณกจะสงคดไปใหศาลชนตนทมเขตอ านาจ สวนการพจารณาคดใหม (Trial de novo) ในประเทศทใชระบบคอมมอนลอวนน เนองจากเปนการพจารณาคดใหมทงคด ฉะนน ศาลจงหวดหรอศาลทมเขตอ านาจทวไปยอมวนจฉยและแกไขความไมถกตอง โดยไมตองยอนส านวนกลบไปใหศาลแขวงพจารณาอกแตถาเปนการพจารณาในลกษณะทเปนการแกไขทบทวน โดยปกตแลวศาลอทธรณ จะท าหนาทชความไมถกตองและก าหนดแนวทางทจะตองแกไข เพอให ศาลชนตนเปนผท าการแกไข โดยสงคดยอนกลบคนไป ในสวนนแยกพจารณาเปน 2 กรณ คอ การแกไขทบทวนเฉพาะในขอกฎหมาย และการแกไขทบทวนในขอเทจจรง หรอในขอเทจจรงปนกบขอกฎหมาย ส าหรบกรณ

62

แรก เปนการแกไขทบทวน เฉพาะในขอกฎหมาย โดยปกตศาลอทธรณจะท าการวนจฉยชขาด ในปญหาขอกฎหมายไดทนท เนองจากการวนจฉยขอกฎหมายนนอาศยขอมลอนเปนขอเทจจรงทศาลลาง ไดวนจฉยมาแลวเปนมลฐาน ดงนน ถามขอเทจจรงบางขอทศาลลางยงไมไดท าการวนจฉย ศาลอทธรณ กจะตองยอนส านวนไปใหศาลลางท าการวนจฉยขอเทจจรงนนเสยกอน โดยศาลลางตองผกพนตามความเหนในทางกฎหมายของศาลอทธรณ สวนกรณ ทสอง เปนการแกไขทบทวนในขอเทจจรง ศาลอทธรณ มกจะไมเขาไปกาวกายในการวนจฉยขอเทจจรงของ ศาลชนตนโดยเฉพาะการวนจฉยในเรองความนาเชอถอของพยานหลกฐาน หากพบความไมถกตองในการก าหนดขอเทจจรงกจะพพากษากลบค าพพากษาศาลชนตนและยอนคดกลบไปใหศาลชนตนวนจฉยขอเทจจรงใหม ศาลอทธรณจะไมเขาไปวนจฉยขอเทจจรงนนเอง

4. พพากษาแกค าพพากษาศาลชนตน เปนการแกไขเรองการก าหนดโทษโดยอาจจะเปนการแกไขบทก าหนดโทษหรอแกไขความหนกเบาของโทษกได ซงการแกไขโทษนนมหลกอยวาศาลอทธรณ จะเปลยนแปลงโทษใหเปนโทษแกจ าเลยไมได (Verbot der Reformation in peius) เวนแตฝายโจทกจะรองขอ ใหเพมเตมโทษ การแกไขโทษตามระบบอทธรณของสหรฐอเมรกาจ านวนสองในสามของมลรฐทงหมด ไมอาจจะอทธรณค าพพากษาลงโทษไดเพราะศาลอทธรณถอวาการก าหนดโทษเปนหนาทของผพพากษา ทพจารณาคด แตกตางจากระบบอทธรณของประเทศอน ๆ ซงไดมอบหนาทในการแกไขโทษใหแกศาล ในระดบทสงกวา เพอรกษาความเสมอภาคในการก าหนดโทษ แตอยางไรกตาม ศาลอทธรณ กอาจจะเขาแกไขค าพพากษาทไมถกกฎหมายโดยการกลบค าพพากษาของศาลชนตนกได

63

บทท 4 วเครำะหปญหำกำรอทธรณในคดอำญำ : ศกษำกรณกำรใหสทธอทธรณค ำสง

ไมอนญำตใหปลอยชวครำว

ปญหาการใหสทธอทธรณค าสงไมอนญาตใหปลอยชวคราว เปนปญหาทเกดเปนขอถกเถยงกน ในเชงวชาการในการใหสทธอทธรณค าสงศาลทสงไมอนญาตใหปลอยชวคราว ตามประมวลกฎหมาย วธพจาณาความอาญา มาตรา 119 ทว นน แทจรงถอเปนการใหสทธทชอบตามหลกการอทธรณหรอไม ดงนน ในบทนจะเปนการวเคราะหถงหลกการอทธรณในกรณทเปนการอทธรณค าสง

4.1 วเครำะหวำกำรสงไมปลอยชวครำวถอเปนค ำพพำกษำลงโทษหรอไม

การทจะสามารถทราบไดวาการไมปลอยชวคราวถอเปนค าพพากษาลงโทษหรอ ไม ตองทราบ ถงลกษณะของค าพพากษาและค าสงของศาลเสยกอน

ค าพพากษาเปนค าชขาดทส าคญทสดของศาลทผกมดดวยรปแบบและมผลทางกฎหมายเปนพเศษ ค าพพากษาของศาลเปนค าชขาดทไดออกโดยผลของการพจารณา เปนค าชขาดทท าใหคดเสรจไปจากศาล ซงอาจเปนการชขาดในเนอหาคด หรอเปนการชขาดเกยวกบวธพจารณาอยางใดอยางหนงกได158

ในค าพพากษาชขาดเนอหาแหงคดจะเปนการพพากษาเกยวกบการกระท าของจ าเลย ดงจะเหนได จากถอยค าทบญญตในประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 185 วรรคหนง ทวา

“ถาศาลเหนวาจ าเลยมไดกระท าผดกด การกระท า ของจ าเลยไมเปนความผดกด คดขาดอายความ แลวกด มเหต ตามกฎหมายทจ าเลยไมควรตองรบโทษกด ใหศาลยกฟองโจทก ปลอยจ าเลยไป..”

และถอยค าของวรรสองทวา

158 คณต ณ นคร ก เลมเดม. น. 545.

64

“เมอศาลเหนวาจ าเลยไดกระท าผด และไมมการยกเวนโทษตาม กฎหมายใหศาลลงโทษแกจ าเลย ตามความผด”

ในค าพพากษาเกยวกบวธพจารณา โดยเฉพาะอยางยงค าพพากษาทเกยวกบเงอนไขใหอ านาจด าเนนคด ดงจะเหนไดจากถอยค าทบญญตในประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 185 วรรคหนง ทวา

“ถาศาลเหนวา คดขาดอายความแลวกด ใหศาลยกฟองโจทก ปลอยจ าเลยไป” การชขาดโดยค าพพากษาน อาจเปนการชขาดใหยกฟอง หรอใหลงโทษ159 หรอใหใช

บงคบวธการ เพอความปลอดภย160 แลวแตกรณ161 เมอศาลไดมค าพพากษาแลว กเปนปญหาวาค าพพากษานนมสภาพเดดขาดทางกฎหมาย

แลวหรอไม กลาวคอ ค าพพากษานนเปนค าพพากษาถงทสด คอ มสภาพเดดขาดทางกฎหมายในทางรปแบบ และ เปนค าพพากษาเดดขาด คอ มสภาพเดดขาดในทางเนอหาแลวหรอไม

โดยท “ค าพพากษาถงทสด” หมายความวา คดนนเปนอนเสรจสนลงและไมอาจขอให มการเปลยนแปลงค าชขาดในค าพพากษานนไดอกตอไปโดยการขอใหทบทวนแกไข และ

“ค าพพากษาเดดขาด” เปนเรองของผลการทค าพพากษานนถงทสดอนเปนเรองของเนองหาของคด162

อยางไรกตาม ในกระบวนการด าเนนคดน นอกเหนอจากศาลจะสามารถมค าพพากษาแลว ศาลยงมอ านาจออกค าสงไดดวยเชนกน โดย ค าสง ในทน แบงออกไดเปน 2 ประเภท คอ

“ค าสงมาตรการ” หมายถง ค าวนจฉยและสงการของศาล เชน ค าสงก าหนดวนพจารณา ค าสงไมอนญาตใหขงผตองหาในระหวางสอบสวนตอไป แมกระทงการออกหมายอาญาตาง ๆ กลวนถอเปนค าสงทงสน ทงน เพราะมลกษณะเปนค าวนจฉยและสงการของศาล และ

“ค าสงระหวางพจารณา” หมายถง ค าสงทเปนไปในทางวนจฉยชขาดขอพพาทแหงคด ซงอาจ เปนขอพพาทในเนอหาหรอขอพพาทในวธพจารณาความกได โดยทค าสงระหวางพจารณาอาจแบงตอไปไดอกเปนค าสงระหวางพจารณาทท าใหคดเสรจส านวน และค าสงระหวางพจารณาทไมท าใหคดเสรจส านวน กลาวคอ ค าสงระหวางพจารณาทท าใหคดเสรจส านวน อาจเปนกรณของการเสรจไปในเนอหา เชน ค าสงไมประทบฟองเพราะคดไมมมล เปนตน

159 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา, มาตรา 185. 160 ประมวลกฎหมายอาญา, มาตรา 41, 45, 46, 48, 49. 161 คณต ณ นคร ก เลมเดม. น. 546. 162 แหลงเดม. น. 556.

65

ดวยเหตน หากพจารณาความหมายของค าพพากษาและค าสงตามขางตน สามารถสรปไดวา การทศาลมค าสงไมอนญาตใหปลอยตวชวคราว มใชการมค าพพากษาอนจะสงผลใหคดนนเปนอนเสรจสนลง โดยถอเปนเพยงการออกค าสงมาตรการเทานน 4.2 วเครำะหกำรใหสทธอทธรณค ำสงระหวำงพจำรณำ เทยบเคยงประมวลกฎหมำยวธพจำรณำควำมแพง

ตามทประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 226 ไดบญญตวา “กอนศาลชนตนไดมค าพพากษาหรอค าสงชขาดตดสนคด ถาศาลนนไดมค าสงอยางใด

อยางหนงนอกจากทระบไวใน มาตรา 227 และ 228 (1) หามมใหอทธรณค าสงนนในระหวางพจารณา (2) ถาคความฝายใดโตแยงค าสงใด ใหศาลจดขอโตแยงนนลงไวในรายงาน คความท

โตแยงชอบทจะอทธรณค าสงนนไดภายในก าหนดหนงเดอน นบแตวนทศาลไดมค าพพากษา หรอค าสงชขาด ตดสนคดนนเปนตนไป”

จะเหนไดวาในระหวางพจารณาคดของศาล กลาวคอ กอนทศาลจะมค าพพากษาหรอค าสงชขาด ตดสนคด หากศาลมค าสงอยางหนงอยางใด (นอกจากค าสงตามมาตรา 227 และ 228) แลว ค าสงนน ตองหามมใหอทธรณ จนกวาจะไดมค าพพากษาหรอค าสงชขาดตดสนคดนนเสยกอน และผอทธรณจะตองโตแยงคดคานค าสงของศาลเชนวานนไวดวย ถาไมไดโตแยงคดคานไว ยอมไมมสทธอทธรณตอไปได ค าสงเชนนกฎหมายใชถอยค าวา ค าสงในระหวางพจารณา แตสวนมากมกจะเรยกกนวาค าสงระหวางพจารณา

อยางไรกตาม ค าสงบางอยางแมจะเปนค าสงทศาลสงในระหวางทคดยงอยในระหวางพจารณา แตไดรบการยกเวน กลาวคอ แมโดยลกษณะของการออกค าสงแลวจะเปนค าสงระหวางพจารณา แตไมจ าเปนตองโตแยงและสามารถใชสทธอทธรณค าสงนนไดทนทภายในก าหนดระยะเวลา 1 เดอน นบแตมค าสง ตามหลกทวไป มาตรา 228 บญญตวา

“กอนศาลชขาดตดสนคด ถาศาลมค าสงอยางใดอยางหนงดงตอไปน คอ (1) ใหกกขง หรอปรบไหม หรอจ าขงผใดตามประมวลกฎหมายน (2) มค าสงอนเกยวดวยค าขอเพอคมครองประโยชนของคความในระหวางการ

พจารณา หรอมค าสงอนเกยวดวยค าขอเพอจะบงคบคดตามค าพพากษาตอไป หรอ (3) ไมรบหรอคนค าคความตามมาตรา 18 หรอวนจฉยชขาดเบองตนตามมาตรา 24 ซง

มไดท าใหคดเสรจไปทงเรอง หากเสรจไปเฉพาะแตประเดนบางขอ

66

ค าสงเชนวาน คความยอมอทธรณได ภายในก าหนดหนงเดอน นบแตวนมค าสง เปนตนไป...”

4.3 วเครำะหกำรใหสทธอทธรณค ำสงไมอนญำตใหปลอยชวครำว

การยนค ารองขอใหศาลชนตนปลอยตวผตองหาหรอจ าเลยเปนการชวคราวนน หากศาล พจารณาค าขอแลวมค าสงไมอนญาตใหปลอยตวชวคราวตามค าขอดงกลาว มประเดนวาผตองหาหรอจ าเลย จะมสทธสามารถด าเนนการประการใดไดอกบาง สามารถอทธรณค าสงท ไมอนญาตใหปลอยชวคราว ของศาลชนตนไดหรอไม

การอทธรณค าสงประเภทนแตเดมแลวไมสามารถกระท าไดโดยสามารถท าไดเพยงขอให ศาลทออกค าสงนนทบทวนค าสงทออกนนอกครง ทงน เพอปองกนการตกหลนของขอเทจจรงหรอหลงผด ในกรณอน ๆ

ค าสงไมอนญาตใหปลอยชวคราวเปนค าสงทอยในอ านาจของผพพากษาคนเดยวตามพระธรรมนญ- ศาลยตธรรม มาตรา 24 (2) “ทใหผพพากษาคนหนงมอ านาจดงตอไปน...(2) ออกค าสงใด ๆ ซงมใชเปนไปในทางวนจฉยชขาดขอพพาทแหงคด”

ตอมาหลกการนไดมการเปลยนแปลง กลาวคอ ในป พ.ศ. 2527 ไดมการแกไขเพมเตมในประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 119 ทว โดยใหสทธผ รองกรณทศาลสง ไมอนญาตใหปลอยชวคราว มสทธยนค ารองอทธรณค าสงนนได และใหค าสงของศาลอทธรณท ไมอนญาตใหปลอยชวคราว ยนตาม ศาลชนตนใหเปนทสด แตทงนไมตดสทธทจะยนค ารองใหปลอยชวคราวใหม

การแกไขเพมเตมดงกลาว จงเปนการแกไขเพมเตมทขดกบหลกทก าหนดวา “ค าสงทเปนมาตรการ ไมสามารถอทธรณได” โดยจากเดมทสามารถท าไดเพยงแตรองขอใหศาลทออกค าสงนนทบทวนค าสง ของศาลนนอกครง และเนองจากค าสงทเปนมาตรการ ถอเปนค าวนจฉยสงการของศาล และเปนอ านาจเดดขาดของผพพากษาคนเดยวในทกชนศาล หากมการอนญาตใหผมสทธรองขอยนอทธรณหรอฎกาค าสงดงกลาวได อาจเปนจดทท าใหเกดแนวคดทไมมนใจถงความรอบคอบในการพจารณากรณตาง ๆ ของศาลชนตนยอมกระทบถงองคกรศาลโดยรวมอยางแนนอน ถอเปนการท าลายความศรทธาของประชาชนทมตอองคกรศาล ซงเปนองคกรทมบทบาทส าคญทสดในการผดงความยตธรรม รวมถงคมครองสทธและเสรภาพของบคคล

ดงนน จงเหนวาการอทธรณในคดอาญากรณการใหสทธอทธรณค าสงไมอนญาตใหปลอยชวคราวเปนไปโดยไมชอบดวยกฎหมาย

67

ในประเดนการอทธรณค าสงทไมอนญาตใหปลอยชวคราวของศาลชนตน ศาลฎกาไดมพพากษา ท 4829/2553 วางหลกไวอยางชดเจนตามค าพพากษาฎกาท 4839/2553 ทถอวาค าสงระหวางพจารณาซงตองหามมใหอทธรณทนทตามมาตรา 226 โดยตองรอใหค าพพากษาหรอค าสงชขาดในคดเสยกอน ทงนคความ ฝายทประสงคจะอทธรณจะตองโตแยงค าสงเชนวานนกอน มรายละเอยดดงน

... “พนกงานอยการ ส านกงานอยการสงสด โจทก โดยมจ าเลยท 2 ยนค ารองขอใหปลอยตวชวคราวและค ารองขอใหศาลชนตนไตสวน

ค ารองเพอประกอบการขอใหปลอยชวคราว ศาลชนตนมค าสงไมอนญาตใหปลอยชวคราวและยกค ารองทขอใหไตสวนดงกลาว

ของจ าเลยท 2 จ าเลยท 2 ยนค ารองขออทธรณเฉพาะค าสงทยกค ารองขอใหไตสวนค ารองเพอ

ประกอบการขอใหปลอยชวคราว ศาลอทธรณวนจฉยวาค ารองดงกลาวถอเปนค าสงระหวางพจารณา จงตองหามอทธรณ จ าเลยท 2 ยนค ารองขอฎกา เนองจากมความเหนวา การทศาลชนตนไมไตสวนค ารอง

ของจ าเลยท 2 เพอประกอบการพจารณาขอใหปลอยชวคราวกสบเนองมาจากศาลชนตนไมอนญาตใหปลอยจ าเลยท 2 ชวคราว

ศาลฎกาเหนเปนดลพนจของศาลชนตนทจะพจารณาโดยอาศยหลกเกณฑตามประมวลกฎหมาย วธพจารณาความอาญา มาตรา 108 ดงนน ค าสงศาลชนตนดงกลาว จงถอเปนค าสงระหวางพจารณา ทไมท าให คดเสรจส านวน จงตองหามมใหอทธรณค าสงนนในระหวางพจารณา ทงน ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 196 และการทศาลอทธรณมค าสงใหคนถอยค าส านวนพรอมค ารองอทธรณค าสงแกศาลชนตนเพอด าเนนการตอไปกมผลเชนเดยวกบการไมรบวนจฉย และสงยกอทธรณจ าเลยท 2 ค าสงศาลอทธรณจงชอบแลว”...

คดนสบเนองจากโจทกฟองขอใหลงโทษจ าเลยท 2 ตามพระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ พ.ศ. 2522 มาตรา 4, 7, 8, 15, 66 และมาตรา 102 พระราชบญญตมาตรการในการปราบปรามผกระท าความผดเกยวกบ ยาเสพตด พ.ศ. 2534 มาตรา 3, 8และมาตรา 19 พระราชบญญตอาวธปน เครองกระสนปน วตถระเบด ดอกไมเพลง และสงเทยมอาวธปน พ.ศ. 2490 มาตรา 4, 7, 8 ทว, 72 มาตรา 72 ทว ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 32, 33, 83, 91, 264, 265, 268 มาตรา 371

โดยในระหวางพจารณา จ าเลยท 2 ไดยนค ารองขอใหปลอยชวคราวและค ารองขอใหศาลชนตน ไตสวนค ารองเพอประกอบการขอใหปลอยชวคราว แตศาลชนตนไดพจารณาแลวเหนควรมค าสง ไมอนญาตใหปลอยชวคราวจ าเลย จงยกค ารองทขอใหไตสวนดงกลาว

68

จ าเลยท 2 อทธรณเฉพาะค าสงทยกค ารองขอใหไตสวนค ารองประกอบการขอใหปลอยชวคราว

ศาลอทธรณมค าสงวา กรณเปนเรองทจ าเลยท 2 อทธรณค าสงศาลชนตนทไมไตสวนพยาน ตามทจ าเลยท 2 รองขอ ซงเปนค าสงระหวางพจารณาทมไดท าใหคดเสรจส านวน ตองหามอทธรณ ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 196 จงใหคนถอยค าส านวนพรอมค ารองอทธรณค าสง แกศาลชนตนเพอด าเนนการตอไป

จ าเลยท 2 ฎกา ศาลฎกาวนจฉยวา มปญหาตองวนจฉยตามฎกาของจ าเลยท 2 วา ค าสงของศาลชนตนท

ยกค ารองขอ ใหไตสวนค ารองเพอประกอบการพจารณาขอใหปลอยชวคราวจ าเลยท 2 เปนค าสงระหวางพจารณา ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 196 หรอไม เหนวา การทศาลชนตนไมไตสวนค ารอง ของจ าเลยท 2 ดงกลาว สบเนองมาจากศาลชนตนไมอนญาตใหปลอยชวคราวจ าเลยท 2 ในระหวางพจารณา ซงเปนดลพนจของศาลชนตนทพจารณาโดยอาศยหลกเกณฑตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 108 เพอใหการด าเนนกระบวนพจารณาเปนไปโดยไมเกดความเสยหายแกคดในระหวางพจารณา ค าสงศาลชนตนดงกลาวจงเปนค าสงระหวางพจารณาทไมท าใหคดเสรจส านวนเพราะคดจะตองพจารณาตอไป กรณจงตองหาม มใหอทธรณค าสงนนในระหวางพจารณาตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 196 ค าพพากษาศาลฎกาทจ าเลยท 2 อางขอเทจจรงไมตรงกบคดน ทศาลอทธรณมค าสง ใหคนถอยค าส านวนพรอมค ารองอทธรณค าสงแกศาลชนตนเพอด าเนนการตอไปซงมผลเชนเดยวกบ การไมรบวนจฉยและสงยกอทธรณจ าเลยท 2 ค าสงศาลอทธรณจงชอบแลว ฎกาของจ าเลยท 2 ฟงไมขนพพากษายน

จะเหนไดวาศาลฎกาไดวนจฉยวางหลกไวอยางชดเจนใหค าสงของศาลชนตนท ไมอนญาตใหปลอยตวชวคราว ถอเปนค าสงระหวางพจารณาทไมท าใหคดเสรจส านวนจงเปนกรณทตองหามไมใหผมสทธ ยนขออทธรณหรอฎกา 4.4 ควำมจ ำเปนในกำรขออทธรณค ำสงไมอนญำตใหปลอยชวครำว

หลกเกณฑและวธการเกยวกบการออกค าสงหรอหมายอาญาตามกฎหมายไทย จะเหนไดวา หลกเกณฑและวธการในการออกค าสงหรอหมายอาญานน กฎหมายก าหนดใหเปนไปตามขอบงคบของประธานศาลฎกา ซงหมายความถงหลกเกณฑในการอทธรณค าสงยอมตองเปนไปตามขอบงคบของ ประธานศาลฎกาดวยเชนเดยวกน ดงนน ปญหาเรองการอทธรณค าสงไมอนญาต

69

ใหปลอยชวคราว ซงถอเปนการอทธรณค าสงหรอหมายอาญานนจงตองพจารณาตามขอบงคบของประธานศาลฎกา เปนส าคญดวยเชนกน

โดยขอบงคบของประธานศาลฎกาวาดวยหลกเกณฑและวธการเกยวกบการออกค าสงหรอหมายอาญา พทธศกราช 2548 หมวด 3 เรอง การรองขอและการออกหมายขง ขอ 43. ก าหนดวา

“กอนทศาลจะออกหมายขง จะตองปรากฏพยานหลกฐานตามสมควรทท าใหเชอไดวา ผตองหา หรอจ าเลยนาจะไดกระท าความผดอาญา ซงมอตราโทษจ าคกอยางสงเกนสามป หรอผตองหาหรอจ าเลย นาจะไดกระท าความผดอาญาและมเหตอนควรเชอวาผนนจะหลบหน หรอจะไปยงเหยงกบพยานหลกฐาน หรอ กอเหตอนตรายประการอน”

หากพจารณาแลวจะพบวาขอบงคบของประธานศาลฎกาดงกลาวขางตน ไดวางหลกเกณฑในเรอง การออกค าสง หรอออกหมายอาญาไวแลว โดยเฉพาะประเดนการรองขอและการออกหมายขงวากอนทศาล จะมค าสงใหออกหมายขงใด ๆ กตาม จะตองปรากฏพยานหลกฐานใหศาลมากเพยงพอทจะท าใหเชอไดวา ผตองหาหรอจ าเลยนาจะเปนผกระท าความผดอาญาตามทถกกลาวหา ซงความผดทไดสนนษฐานวาผตองหาหรอจ าเลยนาจะไดกระท าดงกลาวน จะตองมอตราโทษจ าคกอยางสงเกนสามปขนไป หรอจะตองปรากฏพฤตการณใด ๆ ทอาจเชอไดวาผตองหาหรอจ าเลยทไดสนนษฐานวานาจะเปนผกระท าความผดอาญาดงกลาวนนหากไดรบการปลอยชวคราวแลว อาจจะหลบหนหรออาจจะไปยงเหยงกบพยานหลกฐานหรออาจไปกอเหตอนตรายประการอนได

โดยในปจจบน หากมการยนค ารองขอปลอยชวคราว และศาลสงไมอนญาตใหปลอยชวคราวตามทผตองหาหรอจ าเลยหรอผมสวนเกยวของรองขอ ผรองขอดงกลาวมสทธด าเนนการได 2 วธ คอ

1. ยนค ารองขอปลอยตวใหม 2. อทธรณหรอฎกา คดคานค าสงไมอนญาตใหปลอยชวคราวของศาลชนตนหรอ

ศาลอทธรณแลวแตกรณ 4.5 ขอดและขอเสยในกำรอนญำตใหอทธรณค ำสงปลอยชวครำว

ส าหรบขอดและขอเสยในการอนญาตใหอทธรณค าสงปลอยชวคราวหรอนน สามารถวเคราะหไดดงตอไปน

ในสวนของขอดในการอนญาตใหอทธรณค าสงปลอยชวคราวนน ประการแรกคอ หากศาลพจารณาการอนญาตใหอทธรณค าสงปลอยชวคราวถอเปน

การใหศาลทมล าดบสงกวาใชดลยพนจของผพพากษาในการทบทวนวาการใชดลพนจสง

70

ไมอนญาตใหจ าเลยไดรบการปลอยชวคราวของศาลลางดงกลาวเปนการใชดลพนจท เปนไปตามหลกเกณฑทกฎหมาย ก าหนดไวหรอไม

ประการตอมา การใหสทธอทธรณค าสงไมอนญาตใหปลอยชวคราว ถอเปนการด าเนนกระบวนการตามหลกประกนสทธเสรภาพทมความเปนสากล เนองจากการพจารณาใหสทธในการไดรบการปลอยตวไปชวคราวนน ตงอยบนหลกการพนฐานของแนวความคดหลก Presumption of Innocence ทถอวาผตองหาหรอจ าเลยเปนผบรสทธจนกวาจะไดรบการพสจนโดยปราศจาก ขอสงสยวาเปนผกระท าความผดโดยศาลม ค าพพากษาอนถงทสดวาเปนผกระท าความผดนนเอง

ในสวนของขอเสยหากศาลพจารณาอนญาตใหจ าเลยสามารถอทธรณค าสงของศาลชนตน ทมค าสงไมอนญาตใหปลอยชวคราวได ประเดนทส าคญคงเปนเรองการพจารณาใหสามารถด าเนนการอทธรณสงผลท าใหกระบวนการในการด าเนนคดเกดความลาชา และหากค าสงตาง ๆ ของศาลชนตนสามารถ อทธรณไดและมผรองขออทธรณทงหมด ยอมสงผลท าใหกระบวนการในการด าเนนคดทงระบบเกดความลาชา และอาจเปนสาเหตใหงายตอการทจ าเลยจะหลบหนไปจากการกระบวนการพจารณาความผด 4.6 กรณตวอยำงกำรขออทธรณค ำสงไมอนญำตใหปลอยชวครำว

จากกรณทเกดขนในวนท 13 ธนวาคม 2553 หลงทมทนายศนยขอมลประชาชนจากเหตการณ สลายการชมนมเมษายน-พฤษภาคม 53 (ศปช.) ไดยนอทธรณค าสงของศาลชนตน ฉบบลงวนท 3 ธนวาคม 2553 ทไมอนญาตใหปลอยตวชวคราวผตองขงคดเผาศาลากลางมกดาหารทยงถกควบคมตวอยในเรอนจ าทง 18 ราย โดยเหนวาคดนมอตราโทษสง หากปลอยตวชวคราวเกรงจ าเลยจะหลบหน ทงน ในการยนอทธรณ ไดระบเหตผลวา ศาลมอาจใชดลพนจโดยอาศยอตราโทษสง และพฤตการณแหงคด (ตามทโจทกฟอง) มาสนนษฐานวา จ าเลยเปนผกระท าความผดตามฟองได เพราะหากเปนเชนนนกเทากบวาคดทมอตราโทษสง กจะไมไดรบความคมครองตามกฎหมาย และกลายเปนบรรทดฐานวา คดทอตราโทษสงใหสนนษฐานวา จ าเลยเปนผกระท าความผด อนเปนการวนจฉยทกลบหลกการแหงกฎหมาย อนเปนการไมชอบดวย รฐธรรมนญอกดวย

นอกจากน ทนายยงไดใหเหตผลวา จ าเลยทง 18 คนมภาระทตองรบผดชอบครอบครว และมบางคน มอาการเจบปวย ซงโดยความเหนของแพทยนนตองไดรบการรกษาอยางใกลชด และไมสะดวก หากยงคงควบคมตวไวในเรอนจ า อกทงคดนมจ าเลยอนไดรบการปลอยตวชวคราวไปแลวถง 2 คน และมไดหลบหนแตอยางใด

นายอานนท น าภา ทนายความเปดเผยวา เปนการตอสตามขนตอนของกฎหมาย เมอศาลชนตน ยกค ารองดวยเหตผลวา คดมอตราโทษสง หากปลอยตวชวคราวเกรงจ าเลยจะหลบหน

71

เหนวาเหตผลดงกลาว ไมชอบดวยกฎหมายและรฐธรรมนญกอนอทธรณไป จากนกตองรอการวนจฉยของศาลอทธรณ คงตองใชเวลาอก 3-4 วน สวนญาตเขากสไปตามชองทางทางสงคม วนกอนเขากไปยนหนงสอกบ กรรมการสทธกหวงวา ทสดแลวจ าเลยจะไดรบการประกนตว พรอมกนน ทมทนายยงไดท าหนงสอ ถงผบญชาการเรอนจ า เพอขอใหสงตวผตองขงทมอาการปวยไปท าการรกษา ไดแก

1. นายทองมาก คนยน (กระดกสนหลงทบเสนประสาท) 2. นายทองด ชาธพา (ประสาท) 3. นายแกน หนองพดสา (ประสาท) 4. นายประครอง ทองนอย (มเนองอก) โดยเมอวนท 15 ธนวาคม ญาตทเขาไปเยยมผตองหาคดเผาศาลากลางมกดาหารไดรบ

แจงจากผตองหาวาเวลาประมาณเทยง นายแกน หนองพดสา ไดเกดอาการคลมคลง และแกผาเดนรอบเรอนจ า ผสอขาว ไดสอบถามไปยงนางอารมณ ภรรยานายแกน เปดเผยวา ชวงสปดาหนทเธอไปเยยม สามพดจาไมคอยรเรอง ดาไปหวเราะไป เธอเองกกลมใจไมรจะท าอยางไรด แตเมอสอบถามไปยงนายส าราญ เมองโคตร พยาบาลวชาชพทดแลผตองหาในเรอนจ าอย นายส าราญใหความเหนวาอาการของนายแกน ยงไมจ าเปนตองเขารบการรกษา เพยงแตกนยาระงบประสาท กพอแลว แตมผตองหาอก 1 ราย ทตองเขารบการรกษาจากจตแพทยในวนท 16 ธ.ค.2553 คอ นายณฐพล พนธคณ ทงนเนองจากนายณฐพล มอาการทางประสาท เครยดจด และอาจมการเตรยมการท ารายตวเอง

เมอวนท 16 ธนวาคม นายอานนท กลาววา ศาลยกค ารองขออทธรณประกนตวผตองหาเสอแดง โดยใหเหตผลเดมวา ศาลมอาจใชดลพนจโดยอาศยอตราโทษสง และพฤตการณแหงคด (ตามทโจทกฟอง) มาสนนษฐานวา จ าเลยเปนผกระท าความผดตามฟองได ทางกลมญาตนดรวมตวกนเพอจะไปท กรมคมครองสทธและเสรภาพ กระทรวงยตธรรม ในวนท 20 เพอขอหลกทรพยมายนประกนตวผตองขง ทง 18 ราย เนองจากหลกทรพยทยนไปกอนหนามเพยง 2.4 ลานบาท อาจจะนอยไปตองหาเพมเกอบ 10 ลาน เพอใหเฉลย ยนคนละ 5 แสนบาท เนองจากกอนหนานผตองขง 2 ราย ทยนหลกทรพย 5 แสนบาท ไดรบการประกนตวแลว

ผตองขงอก 18 ราย เปนผมฐานะยากจนเงนจะกนยงไมมจะไปหาเงนประกนมาจากทไหน หากทางกรมคมครองสทธฯ ไมชวยกตองไประดมกบพนองคนเสอแดง กอนหนานไปหายมมาได 2.4 ลานบาท แตไมพอจงตองชวยกนหาเงนประกนไปยนศาลอกครงในหลกทรพยทมากขน ศาลอาจจะอนญาตให ประกน ตวได

72

ในเดอนธนวาคม 2553 ทมทนาย ศนยขอมลประชาชนจากเหตการณสลายการชมนม เมษายน-พฤษภาคม 2553 (ศปช.) ไดยนอทธรณค าสงของศาลชนตน ฉบบลงวนท 3 ธนวาคม 2553 ทไมอนญาตใหปลอยตวชวคราวผตองขงคดเผาศาลากลางมกดาหารทยงถกควบคมตวอยในเรอนจ าทง 18 ราย โดยเหนวาคดนมอตราโทษสง หากปลอยตวชวคราวเกรงวาจ าเลยจะหลบหน ทงน ตอมากรณดงกลาว ศาลไดยกค ารองขออทธรณประกนตว หรอ กรณเมอวนท 7 มกราคม ทผานมา ศาลไดเบกตวนายณฐวฒ ใสยเกอ แกนน า นปช. จากเรอนจ าพเศษกรงเทพมหานคร มาเปนพยานเพอไตสวนขอเทจจรงรวมกบ นายวชย ถาวรวฒนยงค แพทยผเชยวชาญโรคหวใจโรงพยาบาลพระราม 9 ซงเคยเปนแพทยผตรวจรกษา นายภมกตจ าเลยท 11 กรณทนายภมกต หรอ พเชษฐ สจนดาทอง อาย 53 ป คนสนทของ พลตรขตตยะ สวสดผล หรอ เสธแดง อดตผทรงคณวฒกองทบบกแนวรวม แนวรวมประชาธปไตยตอตานเผดจการแหงชาต (นปช.) ซงตกเปนจ าเลยท 11 คดรวม 19 แกนน าและแนวรวม นปช. กอการรายไดยนอทธรณ ค าสงไมอนญาตใหปลอยชวคราว โดยอางในค ารองขอปลอยชวคราววาปวยเปนโรคหวใจ ทงน การไตสวนพยานเบกความสรปวานายภมกต จ าเลยท 11 ตรวจพบปวยเปนโรคไวรสตบอกเสบซและหวใจขาดเลอด กอนจะถกควบคมตววนท 16 พฤษภาคม 2553 โดยเมอวนท 10 พฤษภาคม เวลาเทยงคน ถงตหนงมอาการไขสง จงเขารกษาตวทโรงพยาบาลพระราม 9 แพทยไดตรวจเลอดแลววนจฉยวามเชอไวรสตบอกเสบซ จงจดยาใหกนแตขณะนนจ าเลยท 11 กมอาการความดนเลอดสงและหวใจเตนเรวผดปกตดวยจงไดตรวจคลนหวใจไฟฟา และทดสอบดวยเครองเดนสายสะพานแลวพบอาการความดนเลอดสงคลายหลอดเลอดหวใจขาดเลอดจงไดจดยาใหกน 2 สปดาหและนดตรวจอกครง 27 พฤษภาคม แตเมอถกควบคมตวจงไมไดเดนทางไปรกษาตามทแพทยนด กระทงเมอควบคมตวอยในเรอนจ าพเศษกรงเทพฯ อาการกก าเรบหนก แนนหนาอก ปวดแสบบรเวณหนาอกซาย และหายใจตดขด กระทงเมอวนท 17 ธนวาคม เวลาประมาณทมเศษ เจาหนาทราชทณฑจงน าตวไปรกษา ทโรงพยาบาลราชทณฑ โดยแพทยรกษาอาการใหอมยาอมใตลนจนอาการดขน ซงแพทยไดบอกวาใหท าใจ เรองการรกษาอาการเจบปวย เนองจากวาทางโรงพยาบาลราชทณฑไมมแพทยเฉพาะทางรวมทงแพทยโรคหวใจ และเครองมอไมทนสมยมเพยงเครองตรวจคลนหวใจดวยไฟฟาทถอวาดทสด โดยลาสดเมอคนวนท 6 มกราคม 2553 กมอาการแนนหนาอก และหายใจตดขด เจาหนาทราชทณฑจงเบกตวไปยงแผนกพยาบาล ของเรอนจ า กอนสงตวไปยงโรงพยาบาลราชทณฑ ซงพยาบาลไดใหยาอมใตลน และรบตวไว จนเวลาผานไปประมาณ 3 ชวโมงอาการดขน

ภายหลงไตสวนพยานทง 3 ปาก เสรจสนแลว นายวญญต ชาตมนตร หนงในทมทนายความ เปดเผยวา กอนหนานฝายจ าเลยไดแจงวา ตองการใหศาลไตสวนพยานอก 1 ปาก ซงเปนแพทยประจ าโรงพยาบาลราชทณฑ แตวนนไมสามารถตามตวมาเบกความได ซงการไตสวน

73

พยาน 3 ปาก วนนกไดความแลววา จ าเลยท 11 ปวยเปนโรคไวรสตบอกเสบซ ซงถอวาเปนโรคตดตอและโรคหวใจขาดเลอดทจ าเลยท 11 ตองรกษาตวเรงดวน

จากทงสองคดดงกลาวขางตน จะเหนไดวา ศาลอทธรณยอมรบอทธรณดวยเหตผลทวา “ไมมกฎหมายบญญตหามมใหขออทธรณค าสงไมอนญาตใหปลอยชวคราว” อนเปนการกลาวอางวา สามารถอทธรณ ค าสงของศาลชนตนไดตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 193 แตการจะอทธรณค าสง ของศาลชนตนตามมาตรา 193 ไดนน ตองเปนการอทธรณค าสงระหวางพจารณาเทานน แตในคดดงกลาว ทงสองคดนนเปนการอทธรณค าสงไมอนญาตใหปลอยชวคราวของศาลชนตน ซงเปนค าสงทเปนมาตรการ ของศาลชนตนและอยในอ านาจของผพพากษาคนเดยว ตามพระธรรมนญศาลยตธรรม มาตรา 24(2) จงไมใชค าสงระหวางพจารณาของศาลชนตน แตเปนเพยงค าสงออกหมายอาญาทอยในกระบวนการขนตน ในการน าตวผตองสงสยวานาจะไดกระท าความผดเขาสกระบวนการยตธรรมอนเปนขนตอนการด าเนนคดกอนมการฟองคดเทานน มใชการวนจฉยความผดอนเปนเนอหาแหงคดทมการพจารณาคดในชนศาลแลว กรณจงไมอาจ มการอทธรณค าสงไมอนญาตใหปลอยชวคราวไดตามหลกการอทธรณในคดอาญา

จากคดดงกลาวถอเปนปรากฏการณใหมในกระบวนการยตธรรมไทยทยอมใหมการอทธรณค าสง ไมอนญาตใหปลอยชวคราวได ทง ๆ ทมใชเรองของการวนจฉยความผด

กรณการขออทธรณค าสงไมอนญาตใหปลอยชวคราวดงกลาวจงไมอาจน าบทบญญตในเรอง การอทธรณค าพพากษาหรอค าสงของศาลชนตนตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 193 มายงคบใชโดยอนโลมได เพราะกฎหมายมไดบญญตไวเปนการเฉพาะวา ใหอทธรณค าสงไมอนญาต ใหปลอยชวคราวอนเปนค าสงออกหมายอาญาซงเปนค าสงทเปนมาตรการและอยในอ านาจของผพพากษา คนเดยวตามพระธรรมนญศาลยตธรรม มาตรา 24 (1) ได

อกทงเมอพจารณาขอบงคบของประธานศาลฎกาวาดวยหลกเกณฑและวธการเกยวกบการออกค าสงหรอหมายอาญา พทธศกราช 2548 หมวด 3 เรอง ในการรองขอและการออกหมายขง ขอ 43.ทก าหนดวา “กอนทศาลจะออกหมายขงจะตองปรากฏพยานหลกฐานตามสมควรทท าใหเชอไดวา ผตองหาหรอจ าเลย นาจะไดกระท าความผดอาญา ซงมอตราโทษจ าคกอยางสงเกนสามป หรอผตองหาหรอจ าเลยนาจะไดกระท าความผดอาญาและมเหตอนควรเชอวา ผนนจะหลบหน หรอจะไปยงเหยงกบพยานหลกฐาน หรอกอเหตอนตรายประการอน” ยอมหมายถงกอนทจะมการออกหมายขงทถอเปนการออกค าสงทไปจ ากดสทธเสรภาพของบคคล การพจารณาขอเทจจรงตาง ๆ โดยผานกระบวนการทางศาล ผพพากษาจงตองพจารณาอยางละเอยด ถถวน รอบคอบ วาเหตนน ๆ มเหตผลเพยงพอทจะออกหมายขงหรอไมอยางรอบคอบกอนทจะออกหมายขง อยแลว

74

เมอพจารณาจากหลกกฎหมายวธพจารณาความอาญาของไทย จงสรปไดวา การขออทธรณค าสง ไมอนญาตใหปลอยชวคราวนน ไมอาจอทธรณไปยงศาลอทธรณได

75

บทท 5 บทสรปและเสนอแนะ

5.1 บทสรป

จากกรณทมประเดนปญหา ทเกดเปนขอสงสยอยางมากในบรรดาหมนกกฎหมาย ในประเดน เรองของการขออทธรณทเปนกรณของการขออทธรณค าสงไมอนญาตใหปลอยชวคราว อนเนองมาจากคด ทมความเกยวพนกบประเดนทางการเมองของกลมตาง ๆ ท าใหบรรดานกกฎหมายและประชาชนโดยทวไป ตางใหความสนใจและวพากษวจารณกรณดงกลาวกนเปนอยางมาก โดยเปนประเดนทมนกวชาการ ดานกฎหมายหลายทานไดใหความเหนในหลายมมมองทแตกตางกนออกไป ทงน เพราะเปนประเดน ทกอใหเกดขอสงสยเพราะเปนกรณทหลกกฎหมายเกดขดกนเอง

อยางไรกตาม หากตองการทจะศกษาใหลกลงไปวา ประเดนทเกดขนมความเปนมาและมความขดกนอยางไร กตองทราบวาการปลอยชวคราวมลกษณะและความส าคญอยางไร

การปลอยชวคราว คอ การประกนตวจ าเลยในคดอาญา กลาวคอ เมอบคคลหนงถกจบมา หรอถกเรยกมาควบคมไวในฐานะผตองหาหรอถกขงไวในฐานะจ าเลย ซงตามปกตแลวจะตองถกควบคมหรอกกขงไวตลอดเวลาทมการสอบสวน ไตสวนมลฟองหรอพจารณา แตกฎหมายไดเปดโอกาสใหบคคลนน ๆ ไดรบการปลอยตวไปชวคราว โดยมการประกน หรอหลกประกนตางไวแทนนนเอง โดยทการปลอยตวชวคราวถอเปนมาตรการผอนคลายการจ ากดเสรภาพในรางกายของผตองหาหรอจ า เลยในคดอาญา ตามหลก Presumption of Innocence ท ไดก าหนดหลกใหสนนษฐานไวกอนวาผตองหาหรอจ าเลยเปนผบรสทธ จนกวาจะไดรบการพสจนโดยปราศจาก ขอสงสยวาเปนผกระท าความผดโดยศาลมค าพพากษาอนถงทสด วาเปนผกระท าความผด

อยางไรกด การปลอยตวชวคราวกตองพจารณาถงหลกทวา หากปลอยตวไปตองมหลกประกน ไดวาผกระท าผดไมอาจหลบหนไดโดยสามารถน าตวมาลงโทษไดหากพสจนแลววามความผดจรงและ ไมมโอกาสไปท าลายหรอยงเหยงกบพยานหลกฐาน หรอไปกออนตรายแกผอน

หากมการยนค ารองขอปลอยชวคราว และศาลสงไมอนญาตใหปลอยชวคราวตามทผตองหาหรอจ าเลยหรอผมสวนเกยวของรองขอ ผรองขอดงกลาวมสทธด าเนนการได 2 วธ คอ

76

1. ยนค ารองขอปลอยตวใหม หรอ 2. ยนขออทธรณหรอฎกา แลวแตกรณ เพอคดคานค าสงไมอนญาตใหปลอยชวคราว

ของ ศาลชนตนหรอศาลอทธรณ แลวแตกรณ อยางไรกตาม โดยทค าสงปลอยตวชวคราวถอเปนค าสงทมลกษณะเปน “ค าสงทเปน

มาตรการ” เพราะเปนเพยงค าวนจฉยและค าสงการของศาลทมไดการมสงผลใหคดนนเปนอนเสรจสนลงการอทธรณ ค าสงประเภทน โดยหลกแลวจงไมสามารถกระท าได เพราะหากยอมใหจ าเลยอทธรณหรอฎกาได กจะเกดอปสรรคในการด าเนนคด163 และเนองจากการมค าสงทเปนมาตรการ ถอเปนอ านาจเดดขาดของ ผพพากษาคนเดยวในทกชนศาล หากมการอนญาตใหผมสทธรองขอยนอทธรณหรอฎกาค าสงดงกลาวได อาจเปนจดทท าใหเกดแนวคดทไมมนใจถงความรอบคอบในการพจารณากรณตาง ๆ ของศาลชนตน ซงไมอาจปฏเสธไดวาหากขาดความมนใจในศาลชนตนแลว ยอมกระทบถงองคกรศาลโดยรวมอยางแนนอน ถอเปนการท าลายความศรทธาของประชาชนทมตอองคกรศาล ซงเปนองคกรทมบทบาทส าคญทสด ในการผดงความยตธรรม164 รวมถงคมครองสทธและเสรภาพของบคคล

การอนญาตใหสทธจ าเลยสามารถอทธรณหรอฎกาไดน เปนไปตามทกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 119 ทว บญญตไววา

“ในกรณทศาลสงไมอนญาตใหปลอยชวคราว ผรองขอ มสทธยนค ารองอทธรณค าสงนนได ดงตอไปน

(1) ค าสง ของ ศาลชนตน ใหอทธรณไปยง ศาลอทธรณ (2) ค าสง ของ ศาลอทธรณ ใหอทธรณไปยง ศาลฎกา ใหศาลชนตนทรบค ารองอทธรณค าสงรบสงค ารองดงกลาวพรอมดวยส านวนความ

หรอส าเนาส านวนความเทาทจ าเปนไปยงศาลอทธรณหรอศาลฎกา แลวแตกรณ เพอพจารณาและ มค าสงโดยเรว

ค าสงของศาลอทธรณทไมอนญาตใหปลอยชวคราวยนตามศาลชนตนใหเปนทสด แตทงน ไมตดสทธทจะยนค ารองใหปลอยชวคราวใหม”

โดย มาตรา 119 ทว นไดมการบญญตเพมขนมาโดยมาตรา 4 แหงพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา ฉบบท 15 พ.ศ. 2527 เพอใหสทธผรองขอหรอจ าเลย มสทธยนค ารองอทธรณค าสงศาลทสงไมอนญาตใหปลอยชวคราวนนได โดยใหค าสงของ

163 สถตย เลงไธสง. คมอกฎหมายวธสบญญต 1. น. 104. 164 คณต ณ นคร ข (2552). ปฏรปกระบวนการยตธรรมทางอาญา: สะทอนในทางพฒนากระบวนการ

ยตธรรมไทย. น. 40-41.

77

ศาลอทธรณทไมอนญาตใหปลอยชวคราว ยนตามศาลชนตนนนถอเปนทสด แตไมตดสทธผรองขอหรอจ าเลยในการยนค ารองใหปลอยชวคราวใหม

เกยวกบการมค าสงไมปลอยชวคราวน ศาลฎกาไดเคยมค าพพากษาวางหลกไวหลายกรณ เชน ค าสงศาลอทธรณทยนตามศาลชนตนใหเพกถอนการปลอยชวคราวจ าเลย แมไมเปนค าสงอนถงทสดตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 119 ทว วรรคสาม แตค าสงดงกลาวเปนกรณทศาลชนตนเหนวา การปลอยชวคราวจ าเลยอาจกอใหเกดอนตรายแกพยานและกอใหเกดความเสยหายแกการด าเนนกระบวนพจารณาในศาล ซงเปนดลพนจของศาลชนตนทจะพจารณาสงโดยอาศยหลกเกณฑตามมาตรา 108 เพอให การด าเนนกระบวนพจารณาเปนไปโดย ไมเกดความเสยหายแกคดในระหวางพจารณา จงเปนค าสงระหวางพจารณาทไมท าใหคดเสรจส านวนจงตองหามมใหอทธรณค าสงนนระหวางพจารณา165 เปนตน

ดวยเหตน หากพจารณาตามหลกการอทธรณทวไปทก าหนดหลกไวแตเดม จะพบวาการเพมเตม มาตรา 119 ทว ดงกลาว เปนการแกไขเพมเตมทขดกบหลกการอทธรณทวางไววา “ค าสงทเปนมาตรการ ไมสามารถอทธรณได” ทสามารถท าไดเพยงแตรองขอใหศาลทออกค าสงนนทบทวนค าสงของศาลนนอกครง ทงน เพอปองกนการตกหลนของขอเทจจรงหรอหลงผดในกรณอน ๆ ไมตองดวยหลกการอทธรณทวไป ในเรองการอทธรณค าพพากษาหรอค าสงของ ศาลชนตนในคดอาญาตามบทบญญตแหงประมวลกฎหมาย วธพจารณาความอาญา 5.2 ขอเสนอแนะ 5.2.1 การก าหนดใหเจาหนาพนกงานต ารวจ เจาพนกงานอยการ หรอศาล ใชดลพนจอยางเหมาะสม

เมอการอนญาตใหสทธผ รองขอหรอจ าเลย สามารถอทธรณค าส งของศาลทสง ไมอนญาตใหปลอยชวคราวไดนนเปนใหสทธด าเนนการทขดกบหลกทวไปของการอทธรณ กรณจงตองหาทางออกในการแกไขปญหาดงกลาวเพอใหผรองขอหรอจ าเลยสามารถด าเนนการไดอยางถกตองตามหลกการ

โดยมาตรการการควบคมการใชดลพนจของเจาพนกงานและศาลใหพจารณาปลอยชวคราว ถอเปน หลกส าคญทอยตนกระบวนการ หากเจาพนกงานต ารวจหรอพนกงานอยการ ใชดลพนจในการพจารณา อยถกตองรอบดานและอยางเหมาะสม ยอมท าใหปญหาการรองขอปลอยชวคราวจากสาเหตทเจาหนาทด าเนนการไมถกตองตามกฎหมายมจ านวนลดนอยลงดวยเชนกน

165 ฎกาท 107/2537 และฎกาท 1575/2537.

78

ในทางกลบกน หากเจาพนกงานต ารวจ เจาพนกงานอยการ หรอศาล ขาดความระมดระวงในการพจารณาหลกฐานและขอเทจจรง ยอมสงผลใหการด าเนนการไมถกตองหรออาจสงผลใหกลายเปนการด าเนนการทไมชอบดวยกฎหมายไปเลยกอาจเปนได เปนเหตใหองคกรในกระบวนการยตธรรมกอใหเกดความเสยหาย และสงผลใหเกดกรณการยนขออทธรณใหปลอยชวคราวจากเหตดงกลาวมมากขนตามดบ ท าใหการด าเนนการทผดหลกการอทธรณเกดขนใหมจนกลายเปนบรรทดฐานใหหลกการทไมถกตองกลายเปนทม การปฏบตการอยทวไป

การควบคมการใชดลพนจโดยโครงสรางถอเปนการก าหนดขนตอนและวธการหรอแบบอยาง ในการพจารณาเกยวกบดลพนจ และยงรวมถงแผนการ นโยบาย ขอเทจจรง เหตผลการสบเสาะและ กระบวนพจารณาอนเปนองคประกอบทส าคญทชวยเหลอใหดลพนจไดมาซงขอมลตาง ๆ อยางเปดเผยและยตธรรม

อยางไรกตาม ประเดนการก าหนดระยะเวลาเพอใหเจาหนาทสามารถพจารณาหาดลพนจทเหมาะสมไดยงคงเปนเรองส าคญ โดยในชนศาลนน การก าหนดเวลาในการใชดลพนจสงค ารองใหปลอยชวคราว มบญญตไวในประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 106(4) (5), มาตรา 170 และมาตรา 119 ทว นอกจากนยงมหลกก าหนดอยในค าแนะน าของประธานศาลฎกาเกยวกบการปลอยชวคราว พ.ศ. 2531166 ทวา “ควรอ านวยความสะดวกในการรองขอใหปลอยชวคราวแกผทเกยวของใหมากทสด เมอไดรบค ารองแลวควรรบพจารณาและมค าสงโดยเรว”

ในชนพนกงานสอบสวน ก าหนดระยะเวลาในการสงค ารองใหปลอยชวคราว ไดบญญตไวใน ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 107 และในระเบยบการต ารวจเกยวกบคดขอ 177 และขอ 182 การควบคมการใชดลพนจโดยการตรวจสอบหรอทบทวน โดยใหองคกรภายนอกหรอองคกรภายในเองด าเนนการตรวจสอบหรอทบทวนการใชดลพนจ ซงถาหากเปนการตรวจสอบโดยองคกรอนทมใช องคกรเดยวกน การตรวจสอบการใชดลพนจจะใหผลทดและสมบรณกวา

ในชนพนกงานอยการ การตรวจสอบหรอทบทวนค าสงไมอนญาตใหปลอยชวคราว ไดมบญญตไว ในระเบยบส านกงานอยการสงสดวาดวยการด าเนนคดอาญาของพนกงานอยการ (ฉบบท 3) พ.ศ. 2538 ขอ 22 จตวา โดยบญญตใหอทธรณค าสงไมอนญาตใหปลอยชวคราวไปยงหวหนาพนกงานอยการ หรออยการพเศษฝายคดอาญาเขต

166 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา, มาตรา 119 ทว.

79

5.2.2 การก าหนดใหพจารณาปลอยชวคราวเปนหลก สบเนองจากการทประเทศไทยเขารวมเปนภาคสนธสญญา ปฏญญา กฎ หรอกตกา ท

ส าคญและ เปนสากลหลายฉบบ การด าเนนการภายใตหลกกตกานนจงเปนเรองส าคญทตองปฏบตอยางเครงครด โดยทกตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง ค.ศ. 1966167 ไดวางหลกส าคญทเกยวของไวในหลายขอ เชน ขอ 9, 10 และขอ 14 ซงลวนแลวแตก าหนดหลกการทางสทธและเสรภาพใหภาคสมาชกด าเนนการ เชน

1. ใหบคคลมสทธในเสรภาพและความปลอดภยของรางการเปนหลก 2. การทบคคลใดจะถกจบกมหรอควบคมตวในขอหาทางอาญา ยอมตองถกน าตวไป

ศาลหรอเจาหนาทผมอ านาจตามกฎหมายโดยพลน เพอทจะใชอ านาจทางตลาการ และไดรบการพจารณาคดภายในเวลาอนสมควร หรอมการปลอยตว มใหถอเปนหลกทวไปวาจะตองคมขงบคคลผอยระหวางพจารณาคด

3. บคคลใดทถกลดรอนเสรภาพโดยการจบกมหรอควบคมตว ยอมมสทธรองเรยน ตอศาล เพอใหศาลพจารณาโดยมชกชาไดถงความชอบดวยกฎหมายของการควบคมตวผนน และ หากมการควบคมตว โดยไมชอบดวยกฎหมายกอาจมค าสงใหปลอยตวได

4. พงแยกตวผตองหาวากระท าผดทเปนเยาวชนออกจากผใหญ และใหน าตวขน พจารณาพพากษาคดใหเรวทสดเทาทจะท าได

5. บคคลทกคนผถกหาวากระท าผดสญญา ยอมมสทธไดรบการสนนษฐานเปน ผบรสทธจนกวาจะพสจนไดวากระท าผดตามกฎหมาย

6. ในการพจารณาคดอาญาซงบคคลถกหาวากระท าผด บคคลทกคนยอมมสทธทจะไดรบหลกประกนขนต าอยางเสมอภาคเตม

7. บคคลทกคนทถกลงโทษในความผดอาญา ยอมมสทธทจะอทธรณการลงโทษ และค าพพากษาตอศาลสงใหพจารณาทบทวนอกครงตามกฎหมาย

ดงน ผเขยนจงมความเหนเกยวกบการวางหลกทใชในการใหสทธอทธรณวาควรใหการด าเนนการ ทงในทางขอกฎหมายและหลกปฏบตจรง มความสอดคลองเปนไปในทางเดยวกนกบสนธสญญาตาง ๆ ทประเทศไทยไดเขารวมเปนภาคสมาชกดวยการก าหนดใหเจาพนกงานต ารวจ เจาพนกงานอยการ หรอศาล แลวแตกรณพจารณาค าขอใหปลอยชวคราวของผตองหาหรอจ าเลย โดยใหอนญาตตามค าขอเปนหลก และก าหนดใหการควบคมตวไวเปนกรณขอยกเวนซงตองพจารณาตามความเหมาสมและ อยบนความชอบดวยกฎหมายตอไป

167 International Covenant of Civil and Political Right 1966.

80

5.2.3 การพจารณาค ารองขออทธรณค าสงไมอนญาตใหปลอยชวคราว จากปญหาเรองการเพมเตมกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 119 ทว ทใหสทธ

ผรองขอหรอ จ าเลยสามารถยนค ารองอทธรณค าสงกรณทศาลสงไมอนญาตใหปลอยชวคราวไดนน ผเขยนมความเหนวา การใหสทธด าเนนการดงกลาวเปนการใหสทธผตองหาหรอจ าเลยทขดกบหลกการอทธรณทวไปทก าหนดใหค าสงเชงมาตรการไมสามารถน าขนอทธรณหรอฎกาได เนองจากค าสงประเภทดงกลาวไมมผลท าให คดความเสรจสน ไมมผลตอรปคด รวมถงไมมผลในทางวนจฉยชขาดใด ๆ การใหผรองสามารถน ากรณ ขนมาอทธรณใหมจงเปรยบเสมอนการเพมภาระหนาทใหกบศาลทอยล าดบสงกวาโดยไมจ าเปน หากอนญาตใหอทธรณได ในอนาคตหากมการอทธรณค าสงทมประเดนเลก ๆ นอย ๆ ใหเหน กอใหเกดการท างานซ าซอน ท าใหการด าเนนกระบวนหารยตธรรมมความลาชา จนอาจสงผลกระทบในดานอน ตามมาอกมากมาย

โดยมประเดนพจารณาล าดบตอมาคอ หากมการก าหนดหามอทธรณค าสงกรณทศาลไมอนญาต ใหปลอยชวคราวแลว ทางแกไขอนทจะชวยเหลอผตองหาหรอจ าเลยได คอตองน ากรณกลบไปใหศาลชนตนทบทวนประเดนทงประเดนขอกฎหมายหรอประเดนขอเทจจรงใหมอกครง ทงน เพอปองกนความผดพลาด ทอาจเกดขนไดเนองจากผพพากษาเองกเปนปถชนธรรมดาทอาจผดพลาดบกพรองในการวนจฉยค าสงได ซงการน ากรณกลบมาทบทวนนถอเปนหลกประกนในการอ านวยความยตธรรม168ทส าคญประการหนงอกดวย

อยางไรกตาม หากสามารถน ากรณมาใหศาลชนตนทบทวนได การทบทวนดงกลาว กสมควรเปนกรณ ทไดรบการทบทวนจากผพพากษาทานอนทมใชผพพากษาทมค าสงไมอนญาตใหปลอยชวคราวทานเดม ทงน เพอปองกนขอบกพรองทผพพากษาทานแรกอาจมองไมเหน ไมวาจะเปนการใชกฎหมายผด การฟงขอเทจจรงผด หรอฟงไมครบถวน ทงยงถอเปนการตรวจสอบและถวงดลระหวางตวผพพากษา ดวยกนเองอกนยหนงดวย

ในประเดนทเกยวของกบการเปลยนตวผพพากษาน ผเขยนถอวาเปนมาตรการปองกน การเกดความไมเปนกลางในการพจารณาขอเทจจรงประการหนง เพราะมกรณทผพพากษาตองด าเนนการพจารณาขอเทจจรงเดมหรอใหความเหนหรอมค าวนจฉยประเดนทเกยวของกบคดเดมทตนเอง ไดเคยมความเหนมาแลว หรอเปนผไดรบรเหตการณในคดนน อาจกอใหเกดความล าเอยงหรออคต อยางหลกเลยงไมได เพราะการทเคยไดใหความเหนหรอมค าวนจฉยทเปนผลดหรอผลรายตอคความ ในคดนนมากอนแลวยอมสงผลกระทบตอความคดเหนในครงใหมซงการ พจารณานนอาจโนมเอยง ไปตามความรสกนกคดครงเดมของตน ท าใหไมอาจพจารณาพยานหลกฐาน

168 คณต ณ นคร ก เลมเดม. น. 604.

81

ทปรากฏในคดตามความเปนจรงได สงผลใหการพจารณานนขาดความเทยงธรรมอยางหลกเลยงไมได

ดวยเหตน ผเขยนจงมความเหนวาการพจารณาทบทวนค าสงทไมอนญาตใหปลอยชวคราวของ ศาลชนตนนน ควรใหศาลชนตนซงเปนศาลทอยในล าดบชนเดยวกนเปนผพจารณาใหมขอเทจจรงและประเดนทเกยวของใหมอกครง ทงน การทบทวนในครงใหมนควรไดรบการทบทวนจากผพพากษาทานใหมเพอใหการพจารณาเปนไปโดยอสระ ปราศจากอคตและความล าเอยงตาง ๆ และเพอใหมความสอดคลองและเปนไปตามหลกความเปนกลาง (Impartiality) หรอหลกความไมมสวนไดเสย อนถอเปนหวใจส าคญของจรยธรรมเกยวกบการปฏบตหนาทของ ผพพากษาหรอตลาการ

บรรณานกรม

83

บรรณานกรม

ภาษาไทย

กตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง ค.ศ. 1966. กตตพงษ กตยารกษ และคณะ. (2548). มาตรฐานองคการสหประชาชาตวาดวยกระบวนการ

ยตธรรมทางอาญา (United Nation Standard on Criminal Justice). กรงเทพฯ: เดอนตลา. กลพล พลวน. (2547). สทธมนษยชนในสงคมโลก. กรงเทพฯ: นตธรรม. ______ . (2527). สทธมนษยชนกบสหประชาชาต. ศนยบรการเอกสารและวชาการกรมอยการ. เกรยงไกร เจรญธนาวฒน. (2547). หลกกฎหมายวาดวยสทธเสรภาพ. กรงเทพฯ: วญญชน. เกยรตขจร วจนะสวสด. (2553). ค าอธบายหลกกฎหมายวธพจารณาความอาญาวาดวยการด าเนนคด

ในขนตอนกอนการพจารณา (พมพครงท 7). กรงเทพฯ: จรรชการพมพ. เกยรตศกด พฒพนธ. (2546). การแกไขทบทวนค าพพากษาของศาลฎกาแผนกคดอาญาของผด ารง

ต าแหนงทางการเมอง (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต). กรงเทพฯ: มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

ขอบงคบของประธานศาลฎกาวาดวยหลกเกณฑและวธการเกยวกบการออกค าสง หรอหมายอาญา พ.ศ. 2548.

คณะนตศาสตร ปรด พนมยงค มหาวทยาลยธรกจบณฑตย. (2552). อ านาจรฐในการควบคมตวบคคลตามกฎหมายลกษณะพเศษ (รายงานการวจย). กรงเทพฯ: ผแตง.

คณต ณ นคร. (10-16, 17-23 กรกฎาคม). “หมายจบและการอทธรณค าสงออกหมายจบ.” มตชนสดสปดาห, 52.

______ . (2549). กฎหมายวธพจารณาความอาญา (พมพครงท 7). กรงเทพฯ: วญญชน. ______ . (2552). ปฏรปกระบวนการยตธรรมทางอาญา: สะทอนทศทางพฒนากระบวนการ

ยตธรรมไทย. กรงเทพฯ: วญญชน ______ . (2554. รฐธรรมนญกบกระบวนการยตธรรม. กรงเทพฯ: เดอนตลา. คะนง ฤาไชย และณรงค ใจหาญ. (2530). กฎหมายวธพจารณาความอาญา เลม 1. กรงเทพฯ:

มตรนราการพมพ. จตตมา ก าธรววรรธน. (2549). การปลอยชวคราวโดยก าหนดเงอนไข: ศกษาเปรยบเทยบกบ

ประเทศสหรฐอเมรกา (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต). กรงเทพฯ: มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

84

จราภรณ เนาวพนานนท. (2552). พยานผเชยวชาญในคดอาญา (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต). กรงเทพฯ: มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

จราย มกราพนธ. (2549). ค าสงระหวางพจารณาคดในคดอาญา (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต). กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ชยธช บณยถาวรพนธ. (2544). การคมครองสทธของผถกกลาวหาในกระบวนการจบควบคมขงและปลอยชวคราว (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต). กรงเทพฯ: มหาวทยาลย ธรกจบณฑตย.

ชาต ชยเดชสรยะ. (2549). มาตรการทางกฎหมายในการคมครองสทธมนษยชนในกระบวนการยตธรรมทางอาญา. กรงเทพฯ: เดอนตลา.

ชนานนท วงศวระชย. (2529). การแกไขค าพพากษาในคดอาญาโดยการอทธรณตามระบบคอมมอนลอวและซวลลอว (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต). กรงเทพฯ: มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

ณรงค ใจหาญ และคณะ. (2540). สทธของผตองหา จ าเลย และผตองโทษในคดอาญา (รายงานผลการวจย). ม.ป.ท.

ทววฒน ธาราจนทร. (2540). การชดใชคาทดแทนโดยรฐเนองจากการคมขงอนเกดจากความผดพลาดในกระบวนการยตธรรม (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต). กรงเทพฯ: มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

ธานนทร กรยวเชยร. (2506). “การจดการศกษาวชากฎหมาย.” บทบณฑตย. ธานศ เกศวพทกษ. (2552). หวใจของพระธรรมนญศาลยตธรรมและพระราชบญญตจดตงศาลแขวง

(พมพครงท 4). กรงเทพฯ: Pholsiam Printing and Publishing. ______ . (2554). ค าอธบายประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา เลม 2 (พมพครงท 8)

กรงเทพฯ: ส านกอบรมศกษากฎหมายแหงเนตบณฑตยสภา. นพนธ สรยะ. (2537). กฎหมายวาดวยสทธมนษยชน. กรงเทพฯ: วญญชน. นตา บณยรตน. ความเปนกลางของเจาหนาทในการด าเนนการทางวนยอยางไมรายแรง.

กลมเผยแพรขอมลทางวชาการและวารสาร ส านกวจยและวชาการ ส านกงาน ศาลปกครอง

บรรเจด สงคะเนต. (2543). หลกการพนฐานของสทธเสรภาพและศกดศรความเปนมนษยตามรฐธรรมนญ พ.ศ. 2540. กรงเทพฯ: วญญชน.

บวรศกด อวรรณโณ. (2538). กฎหมายมหาชน เลมท 3. กรงเทพฯ: นตธรรม.

85

ประเทอง กรตบต. (2521). ค าอธบายประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา 1. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยรามค าแหง

ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง. ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา. ประมวลจรยธรรมขาราชการตลาการ. พนส ทศนยานนท. ปรชญากฎหมายธรรมชาต. วารสารอยการ 3 (มนาคม 2553). พระธรรมนญศาลยตธรรม. พระราชบญญตวาดวยสทธ ค.ศ. 1689 (Bill of Right 1689). พศวาส สคนธพนธ และพนพนธ กาญจนะจตรา. (2525). รวมบทบญญตเกยวกบกฎหมายระหวาง

ประเทศ. กรงเทพฯ: ภาควชากฎหมายระหวางประเทศ คณะนตศาสตรมหาวทยาลยธรรมศาสตร.

ภทรศกด วรรณแสง. “การใชดลพนจในการปลอยชวคราว.” ดลพาห, 50(1). มารศร เพญโรจน. (2542). สทธของผตองหาและจ าเลยตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย

พ.ศ. 2546 ศกษาเฉพาะกรณสทธทจะไดรบการปลอยชวคราว (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต). กรงเทพฯ: มหาวทยาลยรามค าแหง.

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550. ราตร ดาม. (2549). การพจารณาคดในศาลสง (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต). กรงเทพฯ:

มหาวทยาลยธรรมศาสตร. วชธดา สกลบด. (2555). การเพกถอนการออกหมายจบในคดอาญา (วทยานพนธปรญญา

มหาบณฑต). กรงเทพฯ: มหาวทยาลยธรกจบณฑตย. วษณ เครองาม. (2520, มกราคม). “ปรชญากฎหมายฝายบานเมอง.” บทบณฑตย, 34(3). สถตย เลงไธสง. (2547). คมอกฎหมายวธสบญญต 1. กรงเทพฯ: ธรรมสาร. ส านกกรรมาธการ 3 ส านกงานเลขาธการสภาผแทนราษฎร. (2550). เจตนารมณรฐธรรมนญแหง

ราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550. กรงเทพฯ: เดอนตลา. สกลยา ตรเนตร. (2551). ศาลกบการตรวจสอบอ านาจด าเนนคด (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต).

กรงเทพฯ: มหาวทยาลยธรรมศาสตร. สทธพงษ สขเพม. (2549). การบงคบใชกฎหมายวธพจารณาความอาญา (ฉบบท 22) พ.ศ. 2547:

ศกษากรณการบงคบใชในชนกอนการพจารณา (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต). กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย

86

สพร วฒนวงศวรรณ. การคมครองเสรภาพในการเคลอนไหวของผถกกลาวหาในคดอาญา (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต). กรงเทพฯ: มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

สเมธ บญชยสกล. (2553). บทบาทของพนกงานอยการในการอทธรณฎกา (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต). กรงเทพฯ: มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

สรศกด ลขสทธวฒนกล. (2553). ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา ฉบบอางอง. กรงเทพฯ: วญญชน

______ . (2548). ค าอธบายพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา ฉบบท 22 พ.ศ. 2547 กรงเทพฯ: วญญชน.

สวณชย ใจหาญ. (2536). ค าอธบายประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา พรอมดวยตวอยางและค า พพากษาฎกาประกอบ. กรงเทพฯ: มตรสยาม.

เสยงชย สมตรวสนต. (2537). การคมครองสทธเสรภาพของผตองหากอนการประทบฟองโดยองคกรศาล (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต). กรงเทพฯ: มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

แสงทว อนทวงศ. (2549). การเอาตวบคคลไวในอ านาจรฐในชนกอนการพจารณาของศาล: ศกษาเปรยบเทยบตามกฎหมายไทย-ลาว (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต). กรงเทพฯ: มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

อรวรรณ ไทยวานช. (2539). การปลอยชวคราว (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต). กรงเทพฯ: มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

อาญา สงหไกร. (2542). ปญหาการน าระบบอทธรณบงคบใชในประเทศไทย (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต). กรงเทพฯ: มหาวทยาลยรามค าแหง.

อารยพร กลนนรกษ. (2545). ปลอยชวคราวโดยก าหนดเงอนไข (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต). กรงเทพฯ: มหาวทยาลยธรกจบณฑตย.

อกฤษ มงคลนาวน. (2518). “ความสงบเรยบรอยและศลธรรมอนดของประชาชน.” บทบณฑตย, 32. อทย ศภนตย. (2526). ประมวลศพทกฎหมายไทยในอดตและปจจบน. กรงเทพฯ: 68 การพมพ. อลช ดษฐปราณต. (2552). ดลพนจการปลอยชวคราวผตองขงหรอจ าเลยในกระบวนการยตธรรมไทย

(เอกสารวชาการสวนบคคลหลกสตร ผบรหารกระบวนการยตธรรมระดบสง). กรงเทพฯ: วทยาลยการยตธรรม ส านกงานศาลยตธรรม

87

ภาคผนวก

88

ภาคผนวก ก ขอบงคบของประธานศาลฎกา

วาดวยหลกเกณฑและวธการเกยวกบการออกค าสงหรอหมายอาญา พ.ศ. 2548

89

ขอบงคบของประธานศาลฎกา วาดวยหลกเกณฑและวธการเกยวกบการออกค าสงหรอหมายอาญา พ.ศ. 2548

โดยทรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 มาตรา 31 บญญตใหการ

จบ คมขง ตรวจคนตวบคคล หรอการกระท าใดอนกระทบตอสทธและเสรภาพในชวตและรางกายจะกระท ามได เวนแตโดยอาศยอ านาจตามบทบญญตแหงกฎหมาย ดงนน เพอใหการออกค าสงหรอหมายอาญาของศาลเปนไปอยางเหมาะสม เปนหลกประกนคมครองสทธและเสรภาพของประชาชน สมควรวางหลกเกณฑและวธการเกยวกบการออกค าสงและหมายอาญาไวเพอถอปฏบตเปนแนวเดยวกน

อาศยอ านาจตามความในมาตรา 58 มาตรา 59 วรรคสาม มาตรา 59/1 วรรคสาม มาตรา 77 วรรคสอง และมาตรา 96 (3) แหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา ซงแกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา (ฉบบท 22) พ.ศ. 2547 ประธานศาลฎกาออกขอบงคบไว ดงตอไปน

ขอ 1. ขอบงคบนเรยกวา “ขอบงคบของประธานศาลฎกา วาดวยหลกเกณฑและวธการเกยวกบการ ออกค าสงหรอหมายอาญา พ.ศ. 2548”

ขอ 2. ขอบงคบนใหใชบงคบตงแตวนถดจากวนประกาศในราชกจจานเบกษาเปนตนไป ขอ 3. ในกรณทมระเบยบ ประกาศ หรอค าสงอนใด ซงขดหรอแยงกบขอบงคบน

ใหปฏบต ตามขอบงคบนแทน

หมายอาญา หมวด 1 บททวไป

ขอ 4. หมายอาญาตองมขอความ รปแบบ ขนาดและสตามแบบพมพของศาล ดงน

(1) หมายจบ แบบพมพ 47 (สขาว) (2) หมายคน แบบพมพ 48 (สขาว) (3) หมายขงระหวางสอบสวน แบบพมพ 49 (สฟา) (4) หมายขงระหวางไตสวนมลฟองหรอพจารณา แบบพมพ 50 (สเขยว)

90

(5) หมายจ าคกและกกขงระหวางอทธรณฎกา หมายกกขงระหวางอทธรณฎกา หรอหมายจ าคกระหวางอทธรณฎกา แบบพมพ 51 แบบพมพ 51 ทว หรอแบบพมพ 51 ตร ตามล าดบ (สเหลอง)

(6) หมายจ าคกและกกขงเมอคดถงทสด หมายกกขงเมอคดถงทสด หรอหมายจ าคกเมอคดถงทสด แบบพมพ 52 แบบพมพ 52 ทว หรอแบบพมพ 52 ตร ตามล าดบ (สแดง)

(7) หมายปลอย แบบพมพ 53 (สสม) ขอ 5. การออกหมายอาญาตองกระท าโดยรวดเรว มรปแบบ ขนาดและสตามทก าหนด

ไวในขอ 4. ระบวน เดอน ปทออกหมาย เขยนหรอพมพขอความใหละเอยดถกตองชดเจนครบถวน และเรยงล าดบกนไปส าหรบหมายอาญาแตละชนด

ขอ 6. ใหศาลจดสงตวอยางลายมอชอผพพากษาทกคนทมหนาทออกหมายในศาลไปใหผบญชาการเรอนจ าและผควบคมดแลสถานทกกขงแหงทองททศาลนนตงอยเพอใชในการตรวจสอบลายมอชอในหมาย หากผพพากษาคนใดพนจากหนาทดงกลาวแลว กใหแจงไปใหทราบดวย

ขอ 7. การทพนกงานสอบสวนแจงขอหาใหผตองหาซงเขาหาพนกงานสอบสวนเองทราบไมถอเปนการจบ อนจะตองน าวธการผดฟองฝากขงมาใชบงคบ

หมวด 2 หมายจบ หมายคน

สวนท 1 การรองขอและการออกหมายจบ หมายคนในกรณปกต

ศาลทมอ านาจออกหมาย ขอ 8. การรองขอใหออกหมายจบ ใหรองขอตอศาลทมเขตอ านาจช าระคดหรอศาลทม

เขตอ านาจเหนอทองททจะท าการจบ สวนการรองขอใหออกหมายคน ใหร องขอตอศาลทมเขตอ านาจเหนอทองททจะท าการคน

การรองขอใหออกหมายจบหรอหมายคนทเกยวกบคดอาญาทอยในอ านาจของศาลเยาวชนและครอบครว ใหรองขอตอศาลอาญา ศาลอาญาธนบร ศาลอาญากรงเทพใต ศาลจงหวด หรอศาลแขวงทมเขตอ านาจเหนอทองทนน แตเมอศาลเยาวชนและครอบครวทมเขตอ านาจเหนอทองทแหงใดมความพรอมทจะออกหมายจบหรอหมายคนตามขอบงคบน และไดมการก าหนดแนวทางปฏบตเพอการนนแลว กใหรองขอหมายจบหรอหมายคนตอศาลเยาวชนและครอบครว

91

แหงนนไดดวย การรองขอใหออกหมายจบหรอหมายคนทเกยวกบคดอาญาทอยในอ านาจของศาลช านญพเศษใหรองขอตอศาลช านญพเศษทมเขตอ านาจช าระคดนน แตถาจะท าการจบหรอคนในจงหวดอนนอกกรงเทพมหานคร ใหรองขอ ตอศาลจงหวดทมเขตอ านาจเหนอทองทนน ไดดวย

ผรองขอใหออกหมาย ขอ 9. พนกงานฝายปกครอง หรอต ารวจ หรอเจาพนกงานอน ซงรองขอใหศาลออก

หมายจบหรอหมายคน จะตองเปนผมอ านาจหนาทเกยวของกบการสบสวนหรอสอบสวนคดทรองขอออกหมายนน และตองพรอมทจะมาใหผพพากษาสอบถามกอนออกหมายไดทนท

ในกรณทพนกงานฝายปกครองหรอเจาพนกงานอนเปนผรองขอ ผนนตองด ารงต าแหนงตงแตระดบสามขนไป ในกรณทเปนต ารวจ ผนนตองมยศตงแตชนรอยต ารวจตรขนไป รายละเอยดแหงค ารองและเอกสารประกอบ

ขอ 10. ค ารองขอใหศาลออกหมายจบ ตองมรายละเอยดและเอกสารประกอบดงตอไปน

(1) ตองระบชอตว ชอสกล รปพรรณ อาย อาชพ หมายเลขประจ าตวประชาชนของบคคลทจะถกจบเทาททราบ

(2) ตองระบเหตทจะออกหมายจบ ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 66 พรอมทงส าเนาเอกสารซงสนบสนนเหตแหงการออกหมายจบ

(3) แนบแบบพมพหมายจบทกรอกขอความครบถวนแลวพรอมส าเนา รวมทงเอกสารอนทเกยวของ เชน บนทกค ารองทกข หนงสอมอบอ านาจใหรองทกข เปนตน มาทายค ารอง

ขอ 11. ค ารองขอใหศาลออกหมายคน ตองมรายละเอยดและเอกสารประกอบดงตอไปน

(1) ตองระบลกษณะสงของทตองการหาและยด หรอชอตว ชอสกล รปพรรณ อายของบคคลทตองการหา และสถานททจะคน ระบบานเลขท ชอตว ชอสกลและสถานะของเจาของหรอผครอบครองเทาททราบ หากไมสามารถระบบานเลขททจะคนได ใหท าแผนทของสถานททจะคนและบรเวณใกลเคยงแทน

(2) ตองระบเหตทจะออกหมายคน ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 69 พรอมส าเนาเอกสารซงสนบสนนเหตแหงการออกหมายคน

(3) แนบแบบพมพหมายคนทกรอกขอความครบถวนแลว พรอมส าเนา รวมทงเอกสารอนทเกยวของ เชน บนทกค ารองทกข หนงสอมอบอ านาจใหรองทกข เปนตน มาทายค ารอง วธการยนและรบค ารอง

92

ขอ 12. ใหผรองขอหรอเจาพนกงานผรบมอบหมายจากผรองขอน าค ารองพรอมเอกสารประกอบตามขอ 10 หรอขอ 11 ใสซองปดผนกประทบตรา “ลบ” ยนตอศาลทขอใหออกหมายนน เมอไดรบซองค ารองใหเจาหนาทศาลลงเลขรบไวบนซองและลงสารบบไว โดยไมตองเปดซอง แลวน าซองค ารองเสนอตอผพพากษา ซงไดรบมอบหมายจากอธบดผพพากษาศาลชนตนหรอผพพากษาหวหนาศาลเพอพจารณาสงโดยเรว

การรองขอใหออกหมายนอกเวลาท าการปกต ขอ 13. กรณขอออกหมายนอกเวลาท าการปกตใหด าเนน 3585 เชนเดยวกบการรองขอ

ในเวลาปกตตามขอ 10 ถงขอ 12 โดยใหผพพากษาซงไดรบมอบหมายจากอธบดผพพากษาศาลชนตน หรอจากผพพากษาหวหนาศาล เปนผรบผดชอบในการพจารณาสง และใหผพพากษามาอยประจ าทศาลแตหากมเหตจ าเปนไมอาจมาอยทศาลได ผพพากษาจะตองอยในพนททสามารถตดตอเพอเสนอค ารองไดโดยสะดวก ในกรณนผรองขออาจน าค ารองไปยนตอผพพากษาทไดรบมอบหมายนนโดยตรงกไดโดยตดตอประสานงานกบเจาหนาทศาลทประจ าอยทศาลนน เพอทราบถงสถานททจะน าค ารองไปยน และใหเจาหนาทผนนแจงผพพากษาทราบโดยเรว

การสอบพยานหลกฐานในการขอใหออกหมายจบหรอหมายคน ขอ 14. การรองขอใหออกหมายจบ ผรองขอตองเสนอพยานหลกฐานตามสมควรวา

ผจะถกจบนาจะไดกระท าความผดอาญาซงมอตราโทษจ าคกอยางสงเกนสามป หรอนาจะใหกระท าความผดอาญาและมเหตอนควรเชอวาผนนจะหลบหน หรอจะไปยงเหยงกบพยานหลกฐาน หรอ กอเหตอนตรายประการอน

ถาผจะถกจบไมมทอยเปนหลกแหลง หรอไมมาตามหมายเรยกหรอตามนด โดยไมม ขอแกตวอนควร ใหสนนษฐานวาผนนจะหลบหน

ขอ 15. การรองขอใหออกหมายคน ผรองขอตองเสนอพยานหลกฐานทนาเชอวาบคคล หรอสงของทคนหาอยในสถานททจะคน และ

15.1 กรณคนหาสงของ (1) สงของนนจะเปนพยานหลกฐานประกอบการสอบสวน ไตสวนมล

ฟอง หรอพจารณา (2) สงของนนมไวเปนความผด หรอไดมาโดยผดกฎหมายหรอมเหตอน

ควร สงสยวาไดใชหรอตงใจจะใชในการกระท าความผดหรอ (3) เปนสงของซงตองยดหรอรบตามค าพพากษา หรอตามค าสงศาล ใน

กรณทจะพบหรอจะยดโดยวธอนไมไดแลว

93

15.2 กรณคนหาบคคล (1) บคคลนนถกหนวงเหนยวหรอกกขงโดยมชอบดวยกฎหมาย หรอ (2) มหมายใหจบบคคลนน

ขอ 16. การเสนอพยานหลกฐานตอผพพากษา ใหผรองขอสาบานหรอปฏญาณตนและแถลงดวยตนเอง รวมทงตอบค าถามของผพพากษาเกยวกบขอมลทไดจากการสบสวนสอบสวน หรอพยานหลกฐานทสนบสนนถงเหตแหงการขอออกหมายนน

ผรเหนเหตการณหรอทราบขอมลอนเปนเหตแหงการออกหมายจบ หรอหมายคนควรมาเบกความตอผพพากษาดวยตนเอง และหากบคคลดงกลาวมาเบกความใหผพพากษาบนทกสาระส าคญโดยยอและใหบคคลนนลงลายมอชอไว

ในกรณทผรเหนเหตการณหรอทราบขอมลตามวรรคสองไมสามารถมาเบกความตอผพพากษาไดผรองขออาจใชบนทกถอยค าของบคคลดงกลาวทไดสาบานตนวาจะใหถอยค าตามความเปนจรง และไดกระท าตอพนกงานฝายปกครองหรอต ารวจชนผใหญ ซงพนกงานฝายปกครองหรอต ารวจชนผใหญนนไดลงลายมอชอรบรองวาไดมการใหถอยค าตรงตามบนทกเสนอเปนพยานหลกฐานประกอบค าเบกความของผรองขอกได

ขอ 17. พยานหลกฐานทอาจพสจนไดวามเหตสมควรในการออกหมายจบ หรอหมายคนใหรวมถง

(1) ขอมลทไดจากการสบสวนสอบสวน เชน บนทกการสอบสวน บนทกถอยค าของสายลบ หรอของเจาพนกงานทไดจากการแฝงตวเขาไปในองคกรอาชญากรรม ขอมลทไดจากรายงาน ของแหลงขาวของเจาพนกงานหรอการหาขาวจากผกระท าความผดทท าไวเปนลายลกษณอกษร และขอมลทไดจากรายงานการเฝาสงเกตการณของเจาพนกงานทท าไวเปนลายลกษณอกษร เปนตน

(2) ขอมลทไดจากการวเคราะหทางนตวทยาศาสตร หรอทได จากการใชเครองมอทางวทยาศาสตร หรอเทคโนโลย เชน เครองมอตรวจพสจนลายพมพนวมอ เครองมอตรวจพสจนของกลางเครองจบเทจ เครองมอตรวจโลหะ และเครองมอตรวจพสจนทางพนธกรรม เปนตน

(3) ขอมลท ได จ าก สอ อ เ ลกทรอน ก ส เชน ขอมลท ได จ า กจดหมายอเลกทรอนกสหรออนเตอรเนต เปนตน

(4) ขอมลทไดจากหนงสอของพนกงานอยการเรองขอใหจดการใหไดตวผตองหา (อ.ก.29)

94

ขอ 18. ในการรบฟงพยานหลกฐานเพอพจารณาอนญาตใหออกหมายจบ หรอหมายคน ผพพากษาไมจ าตองถอเครงครดเชนเดยวกบการรบฟงพยานหลกฐานทใชพสจนความผดของจ าเลยการท าค าสงและการออกหมาย

ขอ 19. ค าสงของศาลในการอนญาตใหออกหมายหรอยกค ารอง จะตองระบเหตผลใหครบถวนและชดแจง

ขอ 20. หมายคนตองระบชอและต าแหนงของเจาพนกงานผมอ านาจเปนหวหนาไปจดการตามหมายคนและอาจระบชอไวหลายคนตามค ารองขอกไดหากมเหตสมควร แตทงนเจาพนกงานดงกลาวจะตองเปนพนกงานฝายปกครองตงแตระดบสามหรอต ารวจซงมยศตงแตชนรอยต ารวจตรขนไปเทานน

หมายคนตองระบสถานท วน และระยะเวลาทจะเรมท าการคนใหชดเจน โดยใหระบระยะเวลาสนสดไวดวย หากไมอาจระบเวลาสนสดได ใหระบวาคนไดตดตอกนไปจนเสรจสน ในการก าหนดสถานท วน และระยะเวลาใหศาลสอบถามผรองขอถงความจ าเปนและเหมาะสมในทางปฏบตไวดวย

การขอหมายคนโดยก าหนดสถานทหลายแหงเกนจ าเปน หรอก าหนดชวงเวลาไวหลายวน เพอเลอกท าการคนในวนใดวนหนงจะกระท าไมได ในกรณทสถานททจะคนอยหางไกล อาจขอใหศาลออกหมายคนลวงหนาไดตามสมควรแกพฤตการณแหงคด

ขอ 21. การขอออกหมายในเวลาท าการปกต เมอผพพากษาอนญาตใหออกหมายให ผพพากษามอบตนฉบบหมาย พยานหลกฐานและเอกสารตาง ๆ ใสซองปดผนกคนใหแกผรองขอสวนค ารองค าสงอนญาต ส าเนาหมายและส าเนาพยานหลกฐานส าคญทสนบสนนเหตแหงการออกหมายจบ หรอหมายคนใหใสของปดผนกเกบไวทศาล เพอรอรบรายงานการจบหรอการคนจาก ผรองขอตอไป

กรณขอออกหมายนอกเวลาท าการปกต เมอผพพากษาอนญาตใหออกหมายให ผพพากษามอบตนฉบบหมาย พยานหลกฐานเอกสารตาง ๆ ใสซองปดผนกคนใหแกผรองขอสวนค ารองค าสงอนญาต ส าเนาหมายแลส าเนาพยานหลกฐานส าคญทสนบสนนเหตแหงการออกหมายจบ หรอหมายคนใหใสซองปดผนกเกบไวเอง แลวน าไปเกบไวทศาลในโอกาสแรกทท าได ทงน อยางชาทสดตองเปนวนแรกทศาลเปดท าการ เพอรอรบรายงานการจบหรอการคนจากผรองขอตอไป

ขอ 22. ในกรณทผพพากษาออกหมายจบเอง เชน จ าเลยหลบหนในระหวางปลอยชวคราว จ าเลยผไมปฏบตตามเงอนไขคมความประพฤตหรอพยานไมมาศาลตามหมายเรยก ถาจ าเลยหรอบคคลทจะถกจบมภมล าเนาหรอถนทอยในกรงเทพมหานคร ใหศาลสงหมายจบไปยง

95

ผบญชาการต ารวจ นครบาล หากอยในตางจงหวดใหสงไปยงผบงคบการต ารวจภธรจงหวดนน ๆ ทงน ศาลจะสงหมายจบไปใหหวหนาสวนราชการอนทเกยวของดวยกได

การรายงานการปฏบตตามหมาย ขอ 23. เมอเจาพนกงานจบบคคลตามหมายจบไดแลว ใหเจาพนกงานทเกยวของ

รายงานใหศาลทออกหมายทราบโดยเรว แตตองไมชากวา 7 วน นบแตวนจบ เมอเจาพนกงานไดจดการตามหมายคนแลว ใหบนทกรายละเอยดในการจดการนนวา

จดการตามหมายไดหรอไม แลวใหสงบนทกไปยงศาลทออกหมายโดยเรวแตตองไมชากวา 15 วน นบแตวนจดการตามหมาย ทงน เจาของหรอผครอบครองสถานทตามหมายคนจะรองขอใหศาลออกหลกฐานการตรวจคน พรอมส าเนาบนทกการตรวจคนและบญชทรพยทไดจากการตรวจคนนนใหกได

ใหศาลก าชบใหมการปฏบตตามขอนอยางเครงครด และเพอประโยชนในการใชดลพนจของผพพากษาส าหรบการพจารณาค ารองขอใหออกหมาย ใหแตละศาลจดท าสถตขอมลการปฏบตตามหมายจบและหมายคนของแตละหนวยงานทยนค ารองขอออกหมายแ จงให ผพพากษาในศาลทกคนทราบทกเดอน

การเพกถอนหมายจบหรอหมายคน ขอ 24. เมอมเหตทจะเพกถอนหมายจบหรอหมายคน ใหเจาพนกงานหรอบคคลท

เกยวของรายงานหรอแจงใหศาลทออกหมายทราบโดยเรว ในกรณเชนนใหผพพากษาไตสวนและ มค าสงเปนการดวน

เมอผพพากษามค าสงใหเพกถอนหมายจบหรอหมายคนแลว ใหผพพากษาแจงให เจาพนกงานทเกยวของทราบ ทงน บคคลทเกยวของอาจรองขอใหผพพากษาออกหลกฐานการ เพกถอนหมายจบหรอหมายคนนนใหกได

96

สวนท 2 การรองขอและการออกหมายจบ หมายคน ในกรณพเศษ การรองขอและการออกหมายจบ หมายคน นอกเขตศาล

ขอ 25. เจาพนกงานซงจะท าการจบหรอคนนอกเขตศาลอาญาจะรองขอใหออก

หมายจบ หรอหมายคนตอศาลอาญาไดตอเมอเปนกรณจ าเปนเรงดวนอยางยง และการรองขอตอศาลทมเขตอ านาจจะเกดความลาชาเสยหายอยางรายแรงตอการปฏบตหนาท เชน ผจะถกออกหมายจบ ก าลงจะหลบหน หรอสงของทตองการจะหาหรอยดก าลงจะถกโยกยายหรอถกท าลาย

ขอ 26. ในกรณทผรองขอเปนพนกงานฝายปกครอง หรอเจาพนกงานอน ผนนตองด ารงต าแหนงตงแตระดบเกาขนไป ในกรณทเปนต ารวจ ผนนตองมยศ 3605 ตงแตชนพลต ารวจตรขนไป

ขอ 27. ค าสงของศาลอาญาในการอนญาตใหออกหมายหรอยกค ารองตองมผพพากษาอยางนอยสองคนเปนองคคณะและจะเปนผพพากษาประจ าศาลไดไมเกนหนงคน

การรองขอและการออกหมายคน หมายคนโดยทางสอเทคโนโลยสารสนเทศ ขอ 28. ในกรณจ าเปนเรงดวนและมเหตอนควรซงผรองขอไมอาจไปพบผพพากษาได

ผรองขออาจรองขอตอผพพากษาทางโทรศพท โทรสาร สออเลกทรอนกส หรอสอเทคโนโลย สารสนเทศประเภทอนทเหมาะสม เพอขอใหศาลออกหมายจบหรอหมายคนกได

ขอ 29. ในกรณทพนกงานฝายปกครองหรอเจาพนกงานอนเปนผรอง ผนนตองด ารงต าแหนงตงแตระดบแปดขนไป ในกรณทเปนต ารวจ ผนนตองมยศตงแตชนพนต ารวจเอกขนไป

ขอ 30. การรองขอตามขอ 28 (1) หากสามารถท าใหปรากฏหลกฐานเปนหนงสอได ใหผรองขอท าค ารอง

พรอมแสดงเหตแหงความจ าเปนเรงดวน และเหตทไมอาจไปพบผพพากษาได ขอมลและพยานหลกฐาน รวมทงเอกสารตาง ๆ ตามขอ 10. หรอขอ 11. จดสงมาใหผพพากษาทางโทรสารสออเลกทรอนกส หรอสอเทคโนโลยสารสนเทศประเภทนน โดยระบรหสประจ าหนวย หมายเลขโทรศพท โทรสาร รหสสออเลคทรอนกส หรอสอเทคโนโลยสารสนเทศประเภทอนส าหรบตดตอของผรองขอ แลวใหผรองขอโทรศพทมายงผพพากษา เพอตอบขอซกถามใหผพพากษาจดบนทกถอยค าของผรองขอ รหสประจ าหนวยและลงลายมอชอน าไปรวมกบเอกสารใสซองปดผนกไว

(2) หากไมสามารถท าใหปรากฏหลกฐานเปนหนงสอได ใหผพพากษา จดบนทกถอยค าของผรองขอ รหสประจ าหนวย และลงลายมอชอใสซองปดผนกไว

97

ขอ 31. ในกรณขอออกหมายในเวลาท าการปกต เอกสารตามขอ 30 ใหเกบไวทศาล ส าหรบในกรณขอออกหมายนอกเวลาท าการปกต เอกสารตามขอ 30 ใหผพพากษาเกบไวเอง แลวน าไปเกบไวทศาลในโอกาสแรกทจะท าได ทงนอยางชาทสดตองเปนวนแรกทศาลเปดท าการ เพอรอการปฏบต ตามขอ 33 วรรคสอง ตอไป

ขอ 32. ในการวนจฉยค ารองกรณจ าเปนเรงดวนตามขอ 28 จะตองไดความปรากฏวา การรองขอออกหมายดวยวธปกตจะเกดความลาชาเสยหายตอการปฏบตหนาท และการจดการตามหมายของผรองขอ ทงน ใหผพพากษาพจารณาถงขอเทจจรงดงตอไปนประกอบดวย

(1) ผรองขอไมสามารถมอบหมายใหเจาพนกงานผอนรองขอแทนได (2) ระยะทางระหวางสถานทตงของหนวยงานของผรองขอหรอสถานทท

ผรองขอก าลงปฏบตหนาทกบทตงของศาลอยหางไกลกนมาก หรอเสนทางคมนาคมเปนเสนทางทรกนดาร หรอการเดนทางยากล าบาก

(3) มเหตหรอปจจยอนทมผลท าใหการรองขอดวยวธปกตท าไดยากล าบากขน และตองใชเวลานานกวาปกตมาก เชนความแปรปรวนของสภาพภมอากาศ หรอภยธรรมชาต เปนตน

ขอ 33. หากผพพากษาเหนสมควรออกหมาย ใหลงรหสพรอมลายมอชอของตนลงในหมายตนฉบบแลวแจงผรองขอใหรอรบส าเนาหมายทางโทรสาร สออเลกทรอนกส หรอสอเทคโนโลยสารสนเทศประเภทอน พรอมกบแจงรหสและผลของหมายดวย เพอใหผรองขอน าไปด าเนนการตอไป

เมอผพพากษาออกหมายใหตามขอ ใหแจงผรองขอดวยวาใหมาพบเพอสาบานตวภายในระยะเวลาทก าหนด ในการสาบานตวใหผพพากษาจดบนทกถอยค าของผรองขอ หรอจะใชเครองบนทกเสยงกไดโดยจดใหมการถอดเสยงเปนหนงสอ ใหผรองขอลงลายมอชอ และลงลายมอชอของผพพากษาไว

บนทกทมการลงลายมอชอรบรองดงกลาวใหเกบไวในสารบบศาล ขอ 34. ใหอธบดผพพากษาศาลชนตน และผพพากษาหวหนาศาลจดใหมรหสของ

ผพพากษาและรหสประจ าหนวยของผรองขอ การรองขอและการออกหมายคนเพอจบผดรายหรอผรายส าคญในเวลากลางคน

ขอ 35. พนกงานฝายปกครอง หรอต ารวจ หรอเจาพนกงานอนอาจรองขอใหศาลอนญาตพเศษใหออกหมายคนเพอจบผดรายหรอผรายส าคญในเวลากลางคนกได

ในกรณทผรองขอเปนพนกงานฝายปกครองหรอเจาพนกงานอน ผนนตองด ารงต าแหนงตงแตระดบแปดขนไป ในกรณทเปนต ารวจ ผนนตองมยศตงแตชนพนต ารวจเอกขนไป

98

ขอ 36. ในการรองขอใหออกหมายคนเพอจบผดรายหรอผรายส าคญในเวลากลางคน นอกจากพยานหลกฐานตามขอ 15 แลว ผรองขอตองเสนอพยานหลกฐานทนาเชอวา

(1) ผนนเปนผดรายหรอเปนผรายส าคญ (2) มเหตจ าเปนเรงดวนทตองท าในเวลากลางคน มฉะนน ผนนจะหลบหน

หรอกอใหเกดภยนตรายอยางรายแรง ขอ 37. ค าสงของศาลในการอนญาตใหออกหมาย หรอยกค ารองตองมผพพากษาอยาง

นอยสองคนเปนองคคณะและจะเปนผพพากษาประจ าศาลไดไมเกนหนงคน และใหบนทกการอนญาตพเศษไวในหมายคน

ขอ 38. เจาพนกงานผมอ านาจเปนหวหนาไปจดการตามหมายคน ในกรณเปนพนกงานฝายปกครอง หรอเจาพนกงานอน ผนนตองด ารงต าแหนงตงแตระดบหาขนไป ในกรณทเปนต ารวจผนนตองมยศตงแตชนรอยต ารวจเอกขนไป

หมวด 3

การรองขอและการออกหมายขง การรองขอ

ขอ 39. ในระหวางสอบสวน พนกงานอยการหรอพนกงานสอบสวนอาจยนค ารองให

ศาลออกหมายขงผตองหาตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 87 ในคดทพนกงานอยการเปนโจทก หากศาลสงไตสวนมลฟองกอนมค าสงประทบฟอง

ศาลจะออกหมายขงจ าเลยไวระหวางไตสวนมลฟองตามขอ 43 กได ขอ 40. พนกงานอยการหรอพนกงานสอบสวน ซงรองขอใหศาลออกหมายขง จะตอง

เปนผมอ านาจหนาทเกยวของกบคดหรอสอบสวนคดทรองขอออกหมายนน และตองพรอมทจะมาใหผพพากษาสอบถามกอนออกหมายไดทนท

ขอ 41. ค ารองขอใหศาลออกหมายขง (1) ตองระบชอ ชอสกล อาย อาชพของผตองหาหรอจ าเลย ขอหา วนเวลา

และสถานทเกดเหตขอมลหรอพยานหลกฐานทสนบสนนเหตแหงการออกหมายขงและระยะเวลาทจะขอให ศาลสงขง

(2) ถาผตองหาหรอจ าเลยนน ศาลไดออกหมายจบไว ใหแสดงหมายหรอระบรายละเอยดของหมายดงกลาว

99

(3) ในกรณทเปนการรองขอครงแรกในระหวางสอบสวนตองระบวนเวลาทจบกม รวมทงวนเวลาทผตองหาถกน าตวไปถงทท าการของพนกงานสอบสวนไวดวย

ในกรณทพนกงานอยการผเปนโจทกประสงคจะรองขอใหขงจ าเลยระหวาง ไตสวนมลฟองหรอพจารณา โจทกตองระบความประสงคเชนวานน รวมทงรายละเอยดตามวรรคหนงมาในค าฟอง

การไตสวนและการออกหมาย ขอ 42. ในกรณทเปนการรองขอหมายขงผตองหาในระหวางสอบสวน กอนทจะออก

หมายขงใหตามค าขอนน ใหผพพากษาสอบถามผตองหาวาจะมขอคดคานประการใดหรอไม หากมขอคดคานผพพากษาอาจเรยกพนกงานสอบสวนหรอพนกงานอยการมาชแจงเหตจ าเปน โดยจะใหน าพยานหลกฐานมาใหผพพากษาไตสวนเพอประกอบการพจารณาดวยกได

เมอผรองหาตองขงในระหวางสอบสวนครบ 48 วนแลว หากพนกงานอยการหรอพนกงานสอบสวนรองขอใหขงผตองหานนตอไปอก จะตองอางเหตจ าเปนมาในค ารองขอดวยและผพพากษาจะสงอนญาตใหขงตอไปไดกตอเมอพนกงานอยการ หรอพนกงานสอบสวนไดแสดงถงเหตจ าเปนดงกลาว และไดน าพยานหลกฐานมาใหผพพากษาไตสวนจนเปนทพอใจแกผพพากษาแลว

ในการไตสวนตามวรรคหนงและวรรคสอง ผตองหามสทธแตงทนายความเพอแถลงขอคดคานและซกถามพยาน ถาผตองหาไมมทนายความ ใหผพพากษาสอบถามผตองหาวาตองการทนายความหรอไม หากผตองหาตองการใหผพพากษาตงทนายความใหเมอทนายความผนนได ท าหนาทแลวใหผพพากษาก าหนดจ านวนเงนรางวลและคาใชจายใหตามระเบยบทกระทรวงยตธรรมก าหนด โดยเบกจายจากเงนงบประมาณของศาล

ขอ 43. กอนทศาลจะออกหมายขงตามขอ 39 หรอกรณทศาลจะขงจ าเลยไวระหวางพจารณาจะตองปรากฏพยานหลกฐานตามสมควรทท าใหเชอไดวา ผตองหาหรอจ าเลยนาจะไดกระท าความผดอาญา ซงมอตราโทษจ าคกอยางสงเกนสามป หรอผตองหาหรอจ าเลยนาจะไดกระท าความผดอาญาและมเหตอนควรเชอวาผนนจะหลบหน หรอจะไปยงเหยงกบพยานหลกฐาน หรอกอเหตอนตรายประการอน

ถาผตองหาหรอจ าเลยทผพพากษาจะออกหมายขงนนเปนผซงศาลไดออกหมายจบไว หรอตองขงตามหมายศาลอยแลว ไมวาจะมผรองขอหรอไม ผพพากษาจะออกหมายขงผนนตอไป โดยไมตองไตสวนตามวรรคหนงกได

ขอ 44. ใหน าหลกเกณฑในการรบฟงพยานหลกฐานและการออกค าสงตามขอ 17 ถงขอ 19 มาใชบงคบแกการออกหมายขงดวย โดยอนโลม

100

ค าสง หมวด 1

ค าสงใหโอนการขง ขอ 45. การรองขอใหโอนการขงไปยงศาลในทองททจะตองไปท าการสอบสวนให

รองขอตอศาลทสงขง ในการพจารณาวา มเหตจ าเปนจะตองโอนการขงไปยงศาลในทองททจะตองไปท าการ

สอบสวนหรอไมนน ใหผพพากษาค านงถงผลดและผลเสยทจะเกดขนจากการอนญาตใหขง ผตองหาไวตามค ารองเปรยบเทยบกบผลดและผลเสยทจะเกดขนจากการไมอนญาต ในกรณท ผพพากษาเหนวามเหตจ าเปนทจะตองอนญาตกใหผพพากษาพจารณาถงความเหมาะสมของสถานท และก าหนดเวลาทจะอนญาตดวย โดยผพพากษาจะก าหนดเงอนไขอนสมควรอยางหนงอยางใดใหพนกงานสอบสวนปฏบตเพอเปนหลกประกนในสวสดภาพของผตองหาดวยกได

ขอ 46. เมอศาลท สงขงอนญาตแลว ใหศาลท สงขงมหนงสอพรอมทงส านวนชน ขอหมายขงระหวางสอบสวนไปยงศาลทรบโอน และใหมหนงสอแจงเรอนจ าเพอใหสงตวผตองขงไปโดยดวน

หมวด 2 ค าสงใหขงผตองหาไว ณ สถานททพนกงานสอบสวนรองขอ

ขอ 47. การรองขอใหขงผตองหาไว ณ สถานททพนกงานสอบสวนรองขอ จะกระท า

ไดเฉพาะในกรณทมเหตจ าเปนอยางยง และผรองขอตองพรอมทจะใหผพพากษาไตสวนกอนมค าสงอนญาตไดทนท

ขอ 48. ในการวนจฉยเหตจ าเปนตามค ารองจะตองไดความปรากฏแกผพพากษาวา หากไมขงผตองหาไว ณ สถานททพนกงานสอบสวนรองขอจะเกดความเสยหายอยางรายแรง แกการสอบสวน

ทงน ใหผพพากษาพจารณาถงขอเทจจรงดงตอไปน ประกอบดวย (1) สทธเสรภาพของผตองหาและขอคดคานของผตองหา (2) สถานททพนกงานสอบสวนจะใชควบคมผตองหา (3) ระยะเวลาทจะควบคมผตองหา (4) สภาพและลกษณะแหงความผดทถกกลาวหา

101

หมวด 3

ค าสงใหปลอยตวผถกคมขงโดยมชอบ ขอ 49. การรองขอใหปลอยตวบคคลกรณมการอางวาถกคมขงในคดอาญาหรอกรณ

อนใด โดยมชอบดวยกฎหมาย ใหรองขอตอศาลอาญา ศาลอาญาธนบร ศาลอาญากรงเทพใต หรอศาลจงหวดทมเขตอ านาจเหนอทองททผถกคมขงถกคมขงอย

ถาผถกคมขงถกคมขงในทองทนอกเขตอ านาจของศาลอาญา และกรณมความจ าเปนเพอประโยชนแหงความยตธรรม ซงหากลาชาจะเปนการเสยหาย อาจรองขอตอศาลอาญากได

ขอ 50. บคคลเหลานมสทธยนค ารองตอศาล (1) ผถกคมขงเอง (2) พนกงานอยการ (3) พนกงานสอบสวน (4) ผบญชาการเรอนจ าหรอพศด (5) สาม ภรยา หรอญาตของผนน (6) บคคลอนใด ไมวาจะเปนบคคลธรรมดา หรอคณะบคคลเพอประโยชน

ของผถกคมขงนนเอง ทงนไมจ าตองเปนผมสวนไดเสยหรอมประโยชนเกยวของกบผถกคมขง เชน ทนายความ หรอคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต เปนตน

ขอ 51. ค ารองขอใหปลอยตวบคคลตามหมวดนจะตองแสดงขอเทจจรงเกยวกบการทบคคลถกคมขงโดยมชอบดวยกฎหมาย แตจะอางบทกฎหมายใดมาดวยหรอไมกได

ขอ 52. เมอไดรบค ารอง ผพพากษาตองด าเนนการไตสวนฝายเดยวโดยดวน ถาผพพากษาเหนวาค ารองมมล ใหผพพากษาสงใหผคมขงน าตวผถกคมขงมาศาลโดย

พลน และถาผคมขงแสดงใหเปนทพอใจแกผพพากษาไมไดวาการคมขงเปนการชอบดวยกฎหมาย ใหผพพากษามค าสงปลอยตวผถกคมขงไปทนท

ขอ 53. การขอใหปลอยตวบคคลกรณมการอางวาถกคมขงในคดอาญา หรอกรณอนใดโดยมชอบดวยกฎหมายใหกระท าใด แมตอมาศาลจะอนญาตใหออกหมายขงบคคลนนโดยชอบดวยกฎหมายแลวกตาม

102

การปฏบตงานดานธรการศาล ขอ 54. เมอมการปฏบตตามขอบงคบนแลว ใหผพพากษาผรบผดชอบราชการศาล

รายงานคดทมความส าคญหรอเปนทนาสนใจของประชาชนอนเกยวกบลกษณะคดหรอตวบคคลใหประธานศาลฎกาทราบโดยเรว

ขอ 55. เพอใหการปฏบตตามขอบงคบน เปนไปดวยความเรยบรอย ศาลอาจก าหนดแนวทางปฏบตของศาลไดเทาทไมขดหรอแยงกบขอบงคบน เชน การจดใหมระบบการรบค ารอง การลงหลกศาลในสารบบการเกบรกษาความลบ การแจงการปฏบตตามหมาย และการเพกถอนหมายเปนตน

ประกาศ ณ วนท 4 มนาคม พ.ศ. 2548 ศภชย ภงาม

ประธานศาลฎกา

103

ภาคผนวก ข กตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง

104

กตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง

ค าปรารภ

รฐภาคแหงกตกาฉบบน โดยพจารณาวา ตามหลกการซงไดประกาศไวในกฎบตรสหประชาชาต การยอมรบ

ศกดศรประจ าตวและสทธซงเสมอกน และไมอาจโอนแกกนไดของสมาชกทงปวง แหงครอบครวมนษยเปนรากฐานของเสรภาพ ความยตธรรม และสนตภาพในโลก

โดยรบรองวาสทธเหลานนมาจากศกดศรประจ าตวของบคคล โดยรบรองวา ตามปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน อดมการณทวาเสรชนมเสรภาพ

จากความกลวและความยากไรขาดแคลนสามารถสมฤทธผลไดกตอเมอมการสรางสภาพ ซงทกคนจะมสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม รวมทงพลเมองและสทธทางการเมองดวย

โดยพจารณาถงพนธกรณแหงรฐภายใตกฎบตรสหประชาชาตทจะสงเสรมความเคารพโดยสากลและการปฏบตตามสทธมนษยชนและเสรภาพ

โดยส านกวา ปจเจกบคคล ซงมหนาทตอปจเจกชนอน ๆ และตอประชาคมซงเปนของตน มความรบผดชอบทจะตอสเพอการสงเสรมและการปฏบตตามสทธรบรองไวในกตกา ปจจบนตกลงกนในขอตอไปน

ภาค 1 ขอ 1

1. ประชาชนทงปวงมสทธในการก าหนดเจตจ านงของตนเองโดยอาศยสทธนนประชาชนก าหนดสถานะทางการเมองของตนอยางเสรรวมทงแสวงหาอยางอสระเสรซงการพฒนาทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม

2. ประชาชนทงปวง เพอจดมงหมายปลายทางของตน อาจจดการเกยวกบความอดมสมบรณทางธรรมชาต และทรพยากรของตนอยางเสร โดยไมจ าเปนทเสอมเสยตอพนธกรณใด ๆ ซงเกดจาก ความรวมมอทางเศรษฐกจระหวางประเทศ อนตงอยบนพนฐานของหลกการแหงประโยชนซงกนและกน และกฎหมายระหวางประเทศ ไมวากรณใด ๆ ประชาชนคนใดไมอาจถกลดรอน จากวถทาง แหงการยงชพของตน

105

3. รฐภาคแหงกตกาฉบบน รวมทงผซงมความรบผดชอบตอการบรหารของอาณาเขตในภาวะทรสต และมไดปกครองตนเอง จะสงเสรมใหสทธแหงการก าหนดเจตจ านงของตนเองบรรลผลเปนความจรง และจะเคารพสทธนน ตามบทบญญตแหงกฎบตรสหประชาชาต

ภาค 2 ขอ 2

1. รฐภาคแหงกตกาฉบบนแตละรฐรบทจะเคารพและใหความมนใจแกบรรดาบคคลทงปวงภายในอาณาเขตของตน และภายใตอ านาจของตนในสทธทงหลายทยอมรบแลวในกตกาฉบบน โดยปราศจากการเลอกปฏบต ไมวาชนดใด ๆ เชน เชอชาต ผว เพศ ภาษา ศาสนา ความคดเหนทางการเมอง หรออนใด เผาพนธแหงชาตหรอสงคม ทรพยสน ก าเนด หรอสถานะอน ๆ

2. ในกรณทยงไมมมาตรการทางนตบญญตหรออนใดในขณะน รฐภาคแหงกตกาฉบบนแตละรฐรบทจะด าเนนการเปนขนตอนอยางสอดคลองกบกระบวนการทางรฐธรรม และบทบญญตแหงกตกาฉบบน เพอใหมมาตรการทางนตบญญตหรออนใดอนจ าเปนแกการใหได สมดงสทธตามทยอมรบไวในกตกาฉบบน

3. ภาครฐแหงกตกาฉบบนแตละรฐรบท (ก) ใหความมนใจวา บคคลใดกตามทสทธหรอเสรภาพของตนอนยอมรบแลว ณ ทน ถกลวงละเมด ยอมมทางบ าบดแกไขอยางเปนผลจรงจง แมถงวาการลวงละเมด จะเกดจากบคคลผปฏบตการตามหนาทกตาม (ข) ใหความมนใจวาบคคลใดกตามทแสวงหาทางบ าบดแกไขดงกลาว ยอมมสทธไดรบการพจารณาจากเจาหนาทฝายตลาการ ฝายปกครองหรอนตบญญตทมอ านาจ หรอจากหนาทฝายอนทมอ านาจตามทก าหนด ไวในระบบกฎหมายของรฐ และจกตองด าเนนการใหการบ าบดแกไขทางศาลบงเกดผลเปนไปได (ค) ใหความมนใจวา เมอไดยอมรบจะบ าบดแกไขใหแลว เจาหนาทผมอ านาจจะบงคบการใหเกดผลจรงจงตามนน

ขอ 3 บรรดารฐภาคแหงกตกาฉบบนรบทจะประกนสทธเทาเทยมกนระหวางชายหญงใหม

สทธทงปวงทางพลเมองและทางการเมองดงทไดระบไวในกตกาฉบบน

106

ขอ 4 1. ในยามทเกดภาวะการณฉกเฉนอนมมาเปนสาธารณะซงคกคามความอยรอดปลอดภยของชาต ดงไดประกาศแลวอยางเปนทางการ บรรดารฐภาคแหงกตกา ฉบบนอาจด าเนนมาตรการหลกเลยงพนธะของตน ทมอยตามกตกาฉบบนได เพยงเทาทจ าเปนอยางแทจรงตอสถานการณฉกเฉน ทงนภายใตเงอนไขวามาตรการ เชนนนนไมขดแยงตอพนธะอน ๆ ของตน อนมอยตามกฎหมายระหวางประเทศ และไมกอใหเกดการเลอกปฏบตโดยอาศยเหตเพยงเนองมาจากเชอชาต ผว เพศ ภาษา ศาสนา หรอเผาพนธทางสงคม

2. การหลกเลยงพนธะกรณตามขอ 6, 7, 8 (วรรค 1 และ 2) 11, 15, 16 และ 18 ไมอาจกระท าไดภายใตบทบญญตขอน

3. รฐภาคใดแหงกตกาฉบบนใชสทธหลกเลยงจากบญญตในกตกา จะตองแจงแกรฐภาคอน แหงกตกาฉบบนโดยพลน เพอใหทราบถงบทบญญตซงตนไดหลกเลยง และเหตผล อนกอใหเกดเหตดงกลาว โดยอาศยเลขาธการแหงสหประชาชาตเปนสอกลาง ในวนทไดยต การหลกเลยงดงกลาวแลว ใหตดตอสบไปโดยผานสอกลาง เดมดงวามาแลว

ขอ 5 1. บทบญญตในกตกาฉบบนไมอาจตความในทางใหรฐ กลมบคคลหรอบคคลใด

อนมานเอาไดวากอใหเกดสทธในอนทจะกระท ากจกรรม หรอปฏบตการใดอนมงประสงคตอการท าลายสทธหรอเสรภาพประการใด องทยอมรบไวแลว ณ ทน หรอเปนการจ ากดตดสทธยงไปกวาเทาทไดบญญตไวแลวในกตกาฉบบน

2. ตองไมมการจ ากดตดทอนหรอท าใหเกดความเสยหายแกสทธมนษยชนขนมลฐานใด ๆ อนเปนทยอมรบหรอปรากฏตามกฎหมาย อนสญญา ระเบยบหรอธรรมเนยม ในรฐภาคใดแหงกตกาฉบบน โดยอางวากตกาฉบบนไมไดยอมรบสทธเชนวานน หรอยอมรบยอหยอนกวานน

ภาค 3 ขอ 6

1. มนษยทกคนมสทธมาแตก าเนดในการด ารงชวต สทธนยอมไดรบการคมครองตามกฎหมาย ไมมบคคลสามารถลวงชวตของใครไดตามอ าเภอใจ

2. ในประเทศซงยงมไดยกเลกโทษประหารชวต การลงโทษประหารชวตยอมกระท าไดเฉพาะคดอกฉกรรจทสด ตามกฎหมายทใชขณะกระท าผดและตองไมขดตอบทบญญต ในกตกาฉบบน และอนสญญาวาดวยการปองกนและปราบปรามอาชญากรรมท าลายลางเผาพนธ

107

3. เมอมการฆาผอนอนเปนอาชญากรรมท าลายลางเผาพนธ ยอมเปนทเขาใจวาขอนมไดใหอ านาจรฐภาคแหงกตกาฉบบนในอนทจะหลกเลยงจากพนธะใด ๆ อนพงมตอบทบญญตแหงอนสญญาวาดวยการปองกนและปราบปรามอาชญากรรมท าลายลางเผาพนธ

4. บคคลใดทตองค าพพากษาประหารชวต ยอมมสทธขออภยโทษหรอลดหยอนผอนโทษตามค าพพากษา การนรโทษกรรม การอภยโทษ หรอการลดหยอนผอนโทษ จากค าพพากษาใหประหารชวต พงมไดในทกกรณ

5. จะไมมการพพากษาใหประหารชวตในคดอาชญากรรมทกระท าโดยบคคล ผมอายต ากวา 18 ป และจะลงโทษประหารชวตตอหญงมครรภมได

6. จะยกขอนขนเปนเหตประวงเวลา หรอขดขวางการยกเลกโทษประหารชวตในรฐ ขอ 7

บคคลใดจะถกกระท าทารณกรรมหรอไดรบผลปฏบตหรอการลงโทษทโหดรายผดมนษยธรรมหรอต าชามได กลาวโดยเฉพาะบคคลใดจะถกทดลองทางแพทย หรอทางวทยาศาสตรโดยปราศจาก ความยนยอมพรอมใจอยางอสระหาไดไม

ขอ 8 1. บคคลใดจะถกเอาตวลงเปนทาสมได หามการเอาคนลงเปนทาส และการคาทาส

ทกรปแบบ 2. บคคลจะถกบงคบใหอยในภาวะจ ายอมมได 3. (ก) บคคลใดจะถกเกณฑแรงงานหรอบงคบใหใชแรงงานมได (ข) บทบญญตในวรรค 3 (ก) มไดหามการท างานหนกตามค าพพากษาของศาลทม

อ านาจอนเปนการลงโทษ ในประเทศทถอวาการจ าคกและการท างานหนก เปนโทษทางอาญาชนดหนง (ค) เพอวตถประสงคของบทบญญตในวรรคน ค าวา “เกณฑแรงงานหรอบงคบให

ใชแรงงาน” ไมหมายรวมถง (1) การท างานหรอการปฏบตงาน ซงมไดกลาวถงในวรรค (ข) อนบคคล

ผถกควบคมตามค าสงอนชอบดวยกฎหมายหรอบคคลผอยระหวางการปลอยตว จากการถกควบคมอยางมเงอนไขจะพงกระทบ

(2) การรบราชการทหารแบบใดแบบหนง และในประเทศทยอมรบการ ไมเหนดวยกบการเปนทหารเพราะขดกบมโนธรรม จงใหมการรบใชชาตแบบอนใดแทนตามกฎหมายวาดวยการคดคานตอการเปนทหาร เพราะขดกบนโมธรรม

(3) การปฏบตงานใด ๆ ในยามฉกเฉน หรอหายนภยทคกคามความอยรอดหรอ สวสดภาพของชมชน

108

(4) การท างานหรอการปฏบตงานใด ๆ อนเปนสวนหนงของหนาทพลเมองตามปกต

ขอ 9 1. บคคลทกคนมสทธในเสรภาพและความมนคงของตน บคคลใดจะถกจบกมหรอคม

ขงโดยพลการมได บคคลใดจะถกลดรอนเสรภาพของตนมได ยกเวนโดยเหตและ อาศยกระบวนการตามทบญญตไวในกฎหมาย

2. บคคลทถกจบกมยอมไดรบการแจงถงสาเหตในการจบกม และการแจงขอหาอนเปนปฏปกษตอตนโดยพลนในเวลาทมการจบกม

3. บคคลใดทถกจบกมหรอควบคมตวในขอหาทางอาญา ยอมตองถกน าตวไปศาลหรอเจาหนาทผมอ านาจตามกฎหมายโดยพลน เพอทจะใชอ านาจทางตลาการ และไดรบการพจารณาคดภายในเวลาอนสมควร หรอมการปลอยตว มใหถอเปนหลกทวไปวาจะตองคมขงบคคลผอยระหวางพจารณาคด แตจะปลอยชวคราวโดยมหลกประกน วาจะกลบมาปรากฎตวในการพจารณาคดหรอในกรณจ าเปนตามโอกาส จะกลบมารบการบงคบคดใหเปนไปตามค าพพากษาในระหวางกระบวนพจารณาขนใดกได

4. บคคลใดทถกลดรอนเสรภาพโดยการจบกมหรอควบคมตว ยอมมสทธรองเรยนตอศาล เพอใหศาลพจารณาโดยมชกชาไดถงความชอบดวยกฎหมายของการควบคมตวผนน และหากมการควบคมตว โดยไมชอบดวยกฎหมายกอาจมค าสงใหปลอยตวได

5. บคคลใดทตกเปนผจบหรอควบคมตวโดยไมชอบกฎหมาย ยอมมสทธเรยกรองใหชดใชคาสนไหมทดแทน

ขอ 10 1. บคคลทงหลายทถกลดรอนเสรภาพ ตองไดรบการปฏบตอยางมมนษยธรรมและ

ไดรบการเคารพในศกดศรแหงความเปนมนษย 2. (ก) เวนแตในสถานการณพเศษ ผตองหาวากระท าผดตองไดรบการจ าแนกออกจาก

ผตองโทษ และพงไดรบการปฏบตทแตกตางกนตามความเหมาะสมแกสถานะ อนมใชผตองโท (ข) พงแยกตวผตองหาวากระท าผดทเปนเยาวชนออกจากผใหญ และใหน าตวขน

พจารณาพพากษาคดใหเรวทสดเทาทจะท าได 3. ระบบการราชทณฑพงประกอบดวยการปฏบตตอนกโทษ ดวยความมงหมายส าคญ

ทจะใหมการกลบเนอกลบตวและการฟนฟทางสงคม พงจ าแนกผกระท าผด ทเปนเดกหรอเยาวชน จากผใหญหรอไดรบการปฏบตตามความเหมาะสมแกวยและสถานะทางกฎหมาย

109

ขอ 11 บคคลจะรบโทษจ าคกเพยงเพราะเหตวาไมอาจปฏบตการช าระหนตามสญญาหาไดไม

ขอ 12 1. บคคลทกคนทอยในดนแดนของรฐใดโดยชอบดวยกฎหมายยอมมเสรภาพในการ

เคลอนยายและเสรภาพในการเลอกถนทอยภายในอาณาเขตของรฐนน 2. บคคลทกคนยอมมสทธทจะออกจากประเทศใดรวมทงประเทศของตนโดยเสร 3. สทธดงกลาวขางตนไมอาจถกจ ากดตดทอนอยางใดอยางหนง เวนแตเปนไปตาม

กฎหมายอนจ าเปนตองมเพอรกษาความมนคงของชาต ความสงบเรยบรอย การสาธารณสขหรอศลธรรม หรอสทธและเสรภาพของบคคลอน และสอดคลองกบสทธอน อนรบรองไวแลวในกตกาฉบบน

4. บคคลจะถกลดรอนสทธในการเดนทางเขาประเทศของตนโดยพลการหาไดไม ขอ 13

คนตางดาวผในดนแดนของรฐภาคแหงกตกาฉบบนโดยชอบดวยกฎหมายจะถกเนรเทศไดกโดยค าวนจฉยอนเปนไปตามกฎหมายและยอมมสทธทจะชแจงแสดงเหตผลคดคานค าสงเนรเทศ และมสทธทจะน าคดขนสการพจารณาของเจาหนาทผมอ านาจหรอบคคลหรอคณะบคคลทตงขนเฉพาะเพอการนโดยเจาหนาทผมอ านาจและมสทธทจะมทนาย เวนแตในกรณมเหตผลจ าเปนเพอความมนคงของชาตเปนประการอน

ขอ 14 1. บคคลทกคนยอมเสมอภาคในการพจารณาของศาลและตลาการ ในการพจารณา

คดอาญาอนบคคลตองหาวากระท าหรอการพจารณาขอพพาททางสทธและหนาทของตน ทกคนยอมมสทธไดรบการพจารณา อยางเปนธรรมและเปดเผยในศาลทมอ านาจมอสระและเปนกลาง ซงจดตงขนตามกฎหมาย หนงสอพมพหรอสาธารณชนอาจถกหาม รบฟงการพจารณาคดทงหมด หรอบางสวนไดกดวยเหตผลทางศลธรรม ความสงบเรยบรอยหรอความมนคงของชาตในสงคมประชาธปไตย หรอดวยเหตผลดานความเปนอย สวนตวของคกรณ หรอในกรณศาลเหนเปนความจ าเปนอยางยงวาเปนพฤตกรรมการณพเศษ ซงการเปนขาวอาจท าใหกระทบตอความยตธรรม แตค าพพากษาในคดอาญา หรอขอพพาททางแพงยอมเปนทเปดเผย เวนแตจ าเปนเพอผลประโยชนของเดกและเยาวชน หรอเปนกระบวนการพจารณาคดเกยวดวย ขอพพาทเรองทรพยสนของคสมรส หรอการเปนผปกครองเดก

2. บคคลทกคนผถกหาวากระท าผดสญญา ยอมมสทธไดรบการสนนษฐานเปน ผบรสทธจนกวาจะพสจนไดวากระท าผดตามกฎหมาย

110

3. ในการพจารณาคดอาญาซงบคคลถกหาวากระท าผด บคคลทกคนยอมมสทธทจะไดรบหลกประกนขนต าอยางเสมอภาคเตมทดงตอไปน

(ก) สทธทจะไดรบแจงสภาพและขอหาแหงความผดทถกกลาวหาโดยพลนและละเอยดในภาษาซงบคคลนนเขาใจได

(ข) สทธทจะมเวลาและไดรบความสะดวกเพยงพอแกการเตรยมการเพอสคดและตดตอกบทนายความไดตามความประสงคของตน

(ค) สทธทไดรบการพจารณาโดยปราศจากการชกชาอยางไมเปนธรรม (ง) สทธทจะไดรบการพจารณาตอหนาและสทธทจะตอสคดดวยตนเองหรอผาน

ทางผชวยเหลอทางกฎหมายตามทเลอกหาเอง สทธทจะไดรบการแจงใหทราบถงสทธในการมผชวยเหลอทางกฎหมาย ถาไมมผชวยเหลอทางกฎหมายและสทธทจะมการชวยเหลอทางกฏหมายซงมการแตงตงใหโดยไมคดมลคา ถาบคคลนนไมอาจรบภาระ จดการไดเอง หากจ าเปนเพอประโยชนแหงความยตธรรม

(จ) สทธทจะถามพยานซงเปนปรปกษตอตน และขอใหหมายเรยกพยานฝายตนมาซกถามภายใตเงอนไขเดยวกบพยานฝายตรงขามของตน

(ฉ) สทธทจะขอความชวยเหลอใหมลามโดยไมคดมลคา หากไมอาจเขาใจหรอพดภาษาทใชในศาลได

(ช) สทธทจะไมถกบงคบใหใหการปรกปร าตนเองหรอรบสารภาพผด 4. ในกรณผทกระท าผดเปนเดกหรอเยาวชน วธพจารณาความเปนไปใหค านงถงอาย

และดวยความประสงคจะสงเสรมการแกไขความประพฤตของบคคลนน 5. บคคลทกคนทถกลงโทษในความผดอาญา ยอมมสทธทจะอทธรณการลงโทษ และ

ค าพพากษาตอศาลสงใหพจารณาทบทวนอกครงตามกฎหมาย 6. เมอบคคลใดถกลงโทษตามค าพพากษาถงทสดในคดอาญาและภายหลงจากนน

ค าพพากษาไดถกกลบหรอไดรบอภยโทษ โดยเหตไดปรากฎขอเทจจรงทเพงคนพบใหม วามการปฏบตขดตอความยตธรรม บคคลผไดรบโทษอนเปนผลมาจากการลงโทษดงกลาวยอมไดรบการชดใชตามกฎหมาย เวนแตจะพสจนไดวาการไมเปดเผยขอเทจจรง ในขณะนนเปนผลมาจากบคคลนนทงหมดหรอบางสวน

7. บคคลยอมไมอาจถกพจารณา หรอลงโทษซ าในการกระท าผดกรรมเดยวกน ซงไดมค าพพากษาถงทสดใหลงโทษหรอปลอยตวแลวตามกฎหมาย และวธพจารณา ความอาญาของ แตละประเทศ

111

ขอ 15 1. บคคลจะไมตองรบผดทางอาญา เพราะกระท าหรองดเวนกระท าการใด ถาไมถงกบ

เปนความผดทางอาญาตามกฎหมายภายในหรอกฎหมายระหวางประเทศ ในขณะท กระท าการนน โทษทจะลงกไมอาจหนกกวาโทษทมอยในขณะท าการอนเปนความผด หากภายหลงการกระท าความผดนน ไดมบทบญญตกฎหมายก าหนดโทษนอยลง ผกระท ายอมไดรบประโยชนจากการนน

2. ความขอนไมกระทบตอการพจารณาคดและการลงโทษบคคล ซงไดกระท าการหรองดเวนกระท าการอนเปนความผดอาญาตามหลกกฎหมายทวไป อนรบรอง กนในประชาคมนานาชาตในขณะทมการกระท านน

ขอ 16 บคคลทกคนมสทธจะไดรบการยอมรบนบถอวาเปนบคคลตามกฎหมายในทกสถานท

ขอ 17 1. บคคลจะถกแทรกสอดในความเปนอยสวนตว ครอบครว เคหสถานหรอการ

ตดตอสอสารโดยพลการ หรอมชอบดวยกฎหมายหาไดไม และจะถกลบหลเกยรตยศและ ชอเสยงเกยรตโดยมชอบ ดวยกฎหมายหาไดไมเชนกน

2. บคคลทกคนยอมมสทธทจะไดรบความคมครองตามกฎหมายจากการแทรกแซงหรอการลบหลเชนวานน

ขอ 18 1. บคคลทกคนยอมมสทธในการเสรภาพทางความคด มโนธรรมและศาสนา สทธน

รวมถงเสรภาพในการเลอกนบถอศาสนาหรอความเชอถอและเสรภาพในการประกาศศาสนาหรอความเชอถอของตนในการสกการะบชา การปฏบตการประกอบพธกรรมและการเผยแพรศาสนา ไมวาจะโดยล าพงตนเอง หรอในประชาคมรวมกบผอน และไมวาใน ทสาธารณหรอเปนการสวนตวกตาม

2. บคคลจะถกบงคบการใดใหเปนทเสอมเสยแกเสรภาพในการนบถอ หรอเลอกศาสนาหรอความเชอตามคตนยมของตนหาไดไม

3. เสรภาพในการประกาศศาสนาหรอความเชอของบคคลจะถกก าจดกแตโดยกฎหมายอนจ าเปนตองมเพอรกษาความปลอดภยสาธารณะความสงบเรยบรอยอนามย หรอศลธรรมหรอสทธมลฐานและเสรภาพของบคคลอนเทานน

4. รฐภาคทงหลายแหงกตกาฉบบน รบท จะเคารพเสรภาพของบดามารดาและผปกครองตามกฎหมายในกรณทมในอนทจะใหการศกษาทางศาสนา และศลธรรมแกเดกใหเปนไปตามความเชอของตน

112

ขอ 19 1. บคคลทกคนมสทธทจะถอเอาความเหนใดกไดโดยปราศจากการแทรกแซง 2. บคคลทกคนมสทธในเสรภาพในเสรภาพแหงการแสดงออก สทธนรวมถงเสรภาพ

ทจะแสวงหา รบและกระจายขาวและความคดเหนทกรปแบบโดยไมค านงถงพรมแดน ทงนไมวาดวยวาจาเปนลายลกษณอกษร หรอการตพมพ ในรปของศลปะหรอโดยอาศยสอประการอนตามทประสงค

3. การใชสทธตามทบญญตในวรรค 2 ของขอน ตองเปนไปโดยมหนาทและความรบผดชอบเปนพเศษ ดงนนจงอาจตกอยใตขอจ ากดตดทอนบางเรองแตทงนตองบญญตไวในกฎหมายและเปนเรองจ าเปนแก (ก) การเคารพในสทธหรอชอเสยงของบคคลอน (ข) การรกษาความมนคงของชาต หรอความสงบเรยบรอย หรอการสาธารณสขหรอศลธรรม

ขอ 20 1. การโฆษณาชวนเชอเพอการสงครามใด ๆ เปนสงพงตองหามตามกฎหมาย 2. การสนบสนนความเกลยดชงในชาต เผาพนธ หรอศาสนา ซงน าไปสการยวยใหเกด

การเลอกปฏบต การจงเกลยดจงชง หรอความโหดเหยมเปนสงพงตองหามตามกฎหมาย ขอ 21

สทธในการรวมประชมโดยสงบยอมเปนทยอมรบ การจ ากดตดทอนการใชสทธน นอกเหนอจากทเปนไปตามกฎหมายและจ าเปนแกสงคมประชาธปไตยเพอผลประโยชนทางความมนคงของชาต หรอความปลอดภย สาธารณะ ความสงบเรยบรอย การสาธารณสข หรอศลธรรม หรอการคมครองสทธและเสรภาพของบคคลอน จะมไมได

ขอ 22 1. บคคลทกคนยอมมสทธในเสรภาพแหงการสมาคมกบผอน รวมทงสทธทจะกอตง

หรอเขารวมสหภาพแรงงานเพอปกปองผลประโยชนของตน 2. การจ ากดตดทอนการใชสทธน นอกเหนอจากทบญญตไวในกฎหมายและจ าเปนแก

สงคมประชาธปไตย เพอผลประโยชนทางความมนคงของชาตหรอความปลอดภย สาธารณะความสงบเรยบรอย การคมครองสาธารณสขหรอศลธรรมหรอการคมครองสทธและเสรภาพของบคคลอน ขอนยอมไมหามการวางขอจ ากดตดทอนอนชอบธรรม ดวยกฎหมายแกเจาหนาทในกองทพและต ารวจในการใชสทธนของบคคลเหลานน

113

3. ความในขอนยอมไมใหอ านาจรฐภาคแหงอนสญญาองคการแรงงานระหวางประเทศ ค.ศ. 1948 วาดวยเสรภาพในการสมาคมและวาดวยการคมครองสทธในการจดตงองคกรในอนทจะมมาตรการทางนตบญญตหรอการใชกฎหมายในทางทจะกระทบตอหลกประกนอนสญญานนไดใหไวแลว

ขอ 23 1. ครอบครวเปนหนวยธรรมชาต และหลกมลของสงคมและมสทธไดรบความ

คมครองจากสงคม และรฐ 2. สทธของชายและหญงในวยทอาจสมรสไดในการทจะสมรส และมครอบครวพง

ไดรบการยอมรบ 3. การสมรสจะกระท าโดยปราศจากความยนยอมโดยเสร เพอรบรองความเสมอภาค

แหงสทธและความรบผดชอบของคสมรสในการทจะสมรส การอยกนระหวางสมรสและ การสนสดของการสมรส ในกรณเกยวดวยการสนสดของการสมรสยอมตองมบทบญญตเพอการคมครองบตรเทาทจ าเปน

ขอ 24 1. เดกทกคนยอมมสทธในมาตรการตาง ๆ เพอการคมครองเทาทจ าเปนแกสถานะ

แหงผเยาวในสวนของครอบครวของตน สงคมและรฐ โดยปราศจากการเลอกปฏบต อนเนองจากเชอชาต ผว เพศ ภาษา ศาสนาเผาพนธแหงชาตหรอสงคม ทรพยสน หรอก าเนด

2. เดกทกคนยอมมหลกฐานทางทะเบยนทนทถอก าเนดและยอมไดรบการตงชอ 3. เดกทกคนมสทธทจะไดรบสญชาต

ขอ 25 พลเมองทกคนยอมมสทธและโอกาสโดยปราศจากความแตกตางดงกลาวไวใน

ขอ 2 และปราศจากขอจ ากดตดทอนอนไมสมเหตสมผล (ก) ในอนทจะมสวนในรฐกจในโดยตรงหรอผานทางผแทนซงไดรบเลอกมาอยางเสร (ข) ในอนทจะออกเสยงหรอไดรบเลอกตงในการเลอกตงตามโอกาสอยางแทจรง ซง

เปนการเลอกตงทวไป และเสมอภาคและโดยการออกเสยงลงคะแนนลบ ซงรองรบหลกการแสดงเจตนา อยางเสรของผใชสทธออกเสยงเลอกตง

(ค) ในอนทจะเขาถงบรการสาธารณะในประเทศของตนบนรากฐานทวไปวาดวยความ เสมอภาค

114

ขอ 26 บคคลทงปวงยอมเสมอภาคกนตามกฎหมายและมสทธทจะไดรบความคมครองเทา

เทยมกนโดยปราศจากการเลอกปฏบตใด ๆ ในกรณนพงมกฎหมายหามการเลอกปฏบตใด ๆ และใหหลกประกนคมครองบคคลทกคนอยางเสมอภาคและมผลจรงจงเพอใหปลอดจากการเลอกปฏบตอนเนองมาจากเชอชาต ผว เพศ ภาษา ความคดเหน ทางการเมองหรออน ๆ เผาพนธแหงชาตหรอสงคม ทรพยสน ก าเนดหรอสถานะอนใด

ขอ 27 ในรฐทงหลายซงมชนกลมนอยทางเผาพนธ ศาสนาหรอภาษา บคคลผเปนชนกลมนอย

ดงกลาวจะไมถกปฏเสธสทธในอนทจะมวฒนธรรมของตนเอง ในอนทจะนบถอและ ปฏบตพธกรรมทางศาสนาหรอ ใชภาษาของตนเองภายในชมชนรวมกบสมาชกอน ๆ ของชนกลมนอยดวยกน

ภาค 4 ขอ 28

1. ใหจดตงคณะกรรมการสทธมนษยชนขนคณะหนง (ซงตอไปจะเรยกในกตกา ฉบบนวาคณะกรรมการ) ประกอบดวย กรรมการ 18 คน และปฏบตหนาทตามจะกลาวถงตอไปน

2. คณะกรรมการประกอบดวยผมสญชาตของรฐสมาชกแหงกตกาฉบบนเปนผมความประพฤตด และมความสามารถเปนทยอมรบในทางสทธมนษยชน ทงนใหค านงถง ประโยชนของการมกรรมการมบางคน ผมประสบการณทางกฎหมายในการเขารวมประชมดวย

3. กรรมการมาจากเลอกตงและปฏบตหนาทเปนการเฉพาะตว ขอ 29

1. ใหเลอกกรรมการโดยวธลงคะแนนลบจากบญชรายชอบคคลผมคณสมบตดงกลาวในขอ 28 และรฐภาคแหงกตกาฉบบนไดเสนอ

2. รฐภาคแหงกตกาฉบบนแตละรฐอาจเสนอชอไดไมเกน 2 ชอ บคคลเหลานตองเปนผมสญชาตของรฐทเสนอ

3. บคคลอาจไดรบการเสนอชอซ าอกกไดคะแนนลบจากบญชรายชอบคคลผมคณสมบตดงกลาวในขอ 28 และรฐภาคแหงกตกาฉบบนไดเสนอ

115

ขอ 30 1. การเลอกตงใหกระท าไมชากวาหกเดอนนบแตวนทกตกาฉบบนเรมมผลบงคบใช 2. อยางนอยทสดในเวลาสเดอนนบแตวนทมการเลอกตงกรรมการโดยไมนบการ

เลอกตงซอมเพอแทนต าแหนงทวางตามมาตรา 34 เลขาธการสหประชาชาต จะสงค าเชญชวนเปนลายลกษณอกษร ไปยงรฐภาคแหงกตกาฉบบนใหเสนอรายชอผควรด ารงต าแหนงกรรมการภายในสามเดอน

3. เลขาธการสหประชาชาตจะเตรยมบญชรายชอบคคลทไดรบการเสนอชอตามล าดบอกษร โดยก ากบรฐภาคทเสนอดวยและจะจดสงบญชไปใหรฐภาคแหงกตกาฉบบนไมชากวาหนงเดอนกอนวนเลอกตงแตละครง

4. การเลอกตงกรรมการใหกระท าในทประชมรฐภาคทงหลายแหงกตกาฉบบน ตามทเลขาธการสหประชาชาตเรยกประชม ณ ทท าการสหประชาชาต ในการประชมนน สองในสามของรฐภาคแหงกตกา ฉบบนเปนองคประชม บคคลไดรบเลอกเปนกรรมการคอ ผไดรบการเสนอชอซงไดคะแนนเสยงสงสดและเกนกงหนงของคะแนนเสยง จากผแทนรฐภาคท เขาประชมและลงคะแนนเสยง

ขอ 31 1. คณะกรรมการยอมไมประกอบดวยผมสญชาตจากรฐเดยวกนเกนกวาหนงคน 2. ในการเลอกตงคณะกรรมการใหค านงถงการแบงสวนกระจายสมาชกภาพตาม

สภาพทางภมศาสตรอยางทดเทยมกนและค านงถงการเปนตวแทนของอารยธรรม และระบบกฎหมายหลก ๆ ทมรปแบบแตกตางกน

ขอ 32 1. กรรมการจะไดรบเลอกใหอยในต าแหนงคราวละ 4 ป ถาไดรบการเสนอชอซ าอกก

อาจไดรบเลอกใหมได อยางไรกตามวาระของกรรมการ 9 คน ซงไดรบเลอกในการเลอกตง ครงแรกจะสนสดเมอครบก าหนดสองป รายชอของกรรมการทง 9 น ประธานในทประชมจะจบสลากตามทกลาวถงในขอ 30 วรรค 4 ทนท ภายหลงการเลอกตงครงแรก

2. การเลอกตงภายหลงการครบวาระจะมขนตามขอกอน ๆ ในภาคนแหงกตกาฉบบน 3. บคคลอาจไดรบการเสนอชอซ าอกกได

ขอ 33 1. ในกรณทกรรมการอน ๆ มมตเอกฉนทวากรรมการผใดไดงดการปฏบตหนาทโดย

เหตอน นอกจากงบปฏบตหนาทชวคราว ประธานกรรมการจะแจงใหเลขาธการ สหประชาชาตทราบ ซงจะไดประกาศใหต าแหนงกรรมการของผนนวางลงองเปนผมสญชาตของรฐทเสนอ

116

ขอ 34 1. เมอมการประกาศใหต าแหนงวางลงตามขอ 33 และวาระของกรรมการผนน

เหลออยเกนกวา 6 เดอน หลงจากการประกาศ เลขาธการสหประชาชาตจะแจงไปยงรฐภาค แหงกตกาฉบบน แตละรฐใหเสนอรายชอเขามาภายในสองเดอนตามขอ 29 เพอด าเนนการเลอกตงซอมตอไป

2. เลขาธการสหประชาชาตจะจดเตรยมรายชอบคคลผไดรบการเสนอชอตามล าดบตวอกษร และสงชอเหลานนไปยงรฐภาคกตกาฉบบน การเลอกตงซอมแทนต าแหนงทวาง จะมขนตามบทบญญตทเกยวของในภาคนของกตกาฉบบน

3. กรรมการทไดรบการเลอกแทนต าแหนงทวางตามทประกาศในขอ 33 จะอยในต าแหนงเพยงเทาวาระทเหลออยของกรรมการทต าแหนงสนสดลงตามบทบญญตในขอนน

ขอ 35 เมอไดรบความเหนชอบจากสมชชาสหประชาชาตแลว กรรมการยอมไดรบ

คาตอบแทนจากงบประมาณของสหประชาชาตตามขอความและเงอนไข ซงสมชชา จะก าหนดโดยค านงถงความส าคญ ในภาระรบผดชอบของคณะกรรมการ

ขอ 36 เลขาธการสหประชาชาตจะจดเจาหนาททจ าเปนและอ านวยความสะดวกตาง ๆ ใหเพอ

การปฏบตหนาทของคณะกรรมการตามกตกาฉบบน จะไดเปนไปอยางมประสทธภาพ ขอ 37

1. เลขาธการสหประชาชาต จะเรยกประชมคณะกรรมการเปนครงแรก ณ ส านกงานใหญสหประชาชาต

2. ภายหลงการประชมครงแรก คณะกรรมการจะมการประชมตามเวลาทก าหนดในขอบงคบการประชม

3. คณะกรรมการจะประชมกนตามปกต ณ ส านกงานใหญสหประชาชาต หรอส านกงาน สหประชาชาตในกรงเจนวา

ขอ 38 กอนเรมการปฏบตหนาทกรรมการทกคนจะปฏญาณตนในทประชมคณะกรรมการวา

ตนจะปฏบตหนาทอยางไมล าเอยงและอยางมมโนธรรม

117

ขอ 39 1. คณะกรรมการจะเลอกตงเจาหนาทของตนทกสองป เจาหนาทเหลานอาจไดรบ

เลอกใหมกได 2. คณะกรรมการจะเปนผก าหนดขอบงคบการประชมของตน แตขอบงคบการประชม

จะตองมขอความอยางนอยตอไปน (ก) กรรมการ 12 คน เปนองคประชม (ข) การลงมตของคณะกรรมการใหเปนไปตามเสยงขางมากของกรรมการท เขาประชม

ขอ 40 1. รฐภาคแหงกตกาฉบบนรบทจะเสนอรายงานวาดวยมาตรการตาง ๆ ซงตนใชใน

อนทจะท าใหสทธอนไดรบรองไว ณ ทนเปนผลอนจรงจงและวาดวยความคบหนา ในการใชสทธเชนวานน (ก) ภายในหนงปนบแตวนทกตกาฉบบนมผลใชบงคบส าหรบรฐภาคทเกยวของ (ข) ภายหลงจากนน ตามทคณะกรรมการรองขอ

2. ใหสงรายงานทงปวงตอเลขาธการสหประชาชาต ผ ซงจะจดสงตอไปใหคณะกรรมการพจารณา รายงานนนใหแจงถงปจจยและอปสรรคตาง ๆ อนกระทบตอการปฏบตตามกตกาฉบบน ถาหากวาพงม

3. ภายหลงจากทไดหารอกบกรรมการแลว เลขาธการสหประชาชาต อาจจดสงรายงานบางสวนเทาทอยในขอบอ านาจของทบวงการช านญพเศษใดไปยงทบวง การช านญพเศษนนกได

4. คณะกรรมการจะศกษารายงานทรฐภาคแหงกตกาฉบบนไดเสนอ โดยจดท ารายงานของตนและความเหนทวไปตามท เหนสมควรแลวสงใหรฐภาคนน ๆ คณะกรรมการ อาจสงความเหนดงกลาวพรอมดวยส าเนารายงาน ทไดรบจากรฐภาคแหงกตกาฉบบน ไปยงคณะมนตรเศรษฐกจและสงคมดวยกได

5. รฐภาคแหงกตกาฉบบนอาจเสนอขอสงเกตความเหนทไดรบตามวรรค 4 แหง ขอนตอคณะกรรมการกได

ขอ 41 1. รฐภาคใดแหงกตกาฉบบน อาจประกาศตามบทบญญตในขอนในเวลาใดกไดวาตน

ยอมรบอ านาจของคณะกรรมการในอนทจะรบและพจารณาค ากลาวโทษ เพอพจารณาตามขออางของรฐภาคนนวา รฐภาคอนไมไดปฏบตตามพนธะทมกตกาฉบบน การกลาวโทษตามขอน

118

อาจไดรบและมการพจารณาไดกตอเมอรฐภาคซงไดประกาศยอมรบอ านาจของคณะกรรมการแลว เปนผเสนอคณะกรรมการอาจจะไมรบค ากลาวโทษใด ๆ หากวาเกยวของกบรฐภาคซงมไดประกาศเชนนน การพจารณาค ากลาวโทษตามขอนใหเปนไปตามกระบวนการตอไปน (ก) ถารฐภาคแหงกตกาฉบบนพจารณาเหนว ารฐภาค อนมไดปฏบตตามบทบญญตในกตกาฉบบนกอาจจดท าเอกสารกลาวโทษขนเปนลายลกษณอกษรและเสนอใหรฐภาคทถกกลาวโทษพจารณากได ภายในเวลาสามเดอนนบแตวนทไดรบค ากลาวโทษ ใหรฐทถกกลาวโทษ ใหรฐทถกกลาวโทษตอบไปยงรฐทสงค ากลาวโทษ โดยมค าอธบายหรอเอกสารรายงานทใหความกระจาง เกยวกบเหตการณทเกดขนพรอมทงแสดงใหเหนถงกระบวนการภายในประเทศ และวธการแกไขทท าไปแลวหรอรออยเทาทเปนไปไดในกรณนน ๆ (ข) ถากระบวนการเชนน ยงไมเปนทพอใจแกรฐภาคทงสองฝายภายในหกเดอน นบแตวนทไดรบค ากลาวโทษ แตละรฐอาจสงเรองใหคณะกรรมการพจารณา โดยบอกกลาวใหคณะกรรมการและรฐอกฝายหนงทราบ (ค) คณะกรรมการจะเขาไปเกยวของกบปญหาทมาสการพจารณาของตนได กตอเมอแนใจแลววาหนทางแกไขปญหานน ๆ ภายในประเทศไดถกยกขนอางแลว ตามหลกกฎหมายระหวางประเทศ ซงเปนทยอมรบกนทวไป แตหลกนมใหใชในเมอวถทางเยยวยาไดถก ยดออกไปอยางไมมเหตผลสมควร (ง) ใหคณะกรรมการจดประชมลบเมอมการพจารณาค ากลาวโทษตามขอน (จ) ภายใตแหงขอ (ค) คณะกรรมการจะแนะน าหนทางทเหมาะสมแลถอยททอยอาศยในปญหาทเกดขนแกรฐภาคทเกยวของ โดยยดหลกการเคารพตอสทธมนษยชนและเสรภาพขนมลฐาน ตามทรบรองไวในกตกาฉบบน (ฉ) ในกรณมปญหาอางองถงคณะกรรมการอาจขอใหรฐภาคทเกยวของตามทกลาวไวในขอ (ข) เสนอขอมลทเกยวเนองกนกได (ช) รฐภาคทเกยวของตามขอ (ข) ยอมมสทธจะมผแทนเขาชแจงเมอปญหาเขาสการพจารณาของคณะกรรมการ และมสทธทจะแถลงชแจงดวยวาจาและหรอเปนลายลกษณอกษร (ซ) คณะกรรมการจะเสนอรายงานภายในสบสองเดอนนบแตวนทไดรบค าบอกกลาวตามขอ (ข): (1) ถาสามารถสรปไดตามขอ (จ) คณะกรรมการจะจดท ารายงานสรปขอเทจจรงทเกดขนและบทสรป (2) ถาไมสามารถสรปไดตามขอ (จ) คณะกรรมการจะจดท าเพยงรายงานสรปขอเทจจรง ทงนใหแนบค าแถลงเปนลายลกษณอกษร และรายงานค าแถลงดวยวาจาของรฐภาคทเกยวของไปกบรายงานฉบบยอดวยในทกกรณ ใหสงรายงานดงกลาวไปยงรฐภาคทเกยวของ

119

2. บทบญญตในขอนมผลใชบงคบเมอรฐภาคสบรฐแหงกตกาฉบบนไดท าค าประกาศตามวรรคหนงของขอน ใหเกบรกษาค าประกาศของรฐภาคไวทเลขาธการสหประชาชาตซงจะสงส าเนาประกาศนน ๆ ไปยงรฐภาคอน ๆ ค าประกาศจะถอนเมอใดกได โดยบอกกลาวใหเลขาธการทราบ การถอนค าประกาศยอมไมกระทบกระเทอน การพจารณาปญหาตามค ากลาวโทษซงสงไปแลวตามขอน ค ากลาวโทษของรฐภาคใดจะสงไปภายหลง การถอนค าประกาศซงเลขาธการไดรบไวแลวไมได เวนแตรฐภาค ทเกยวของจะท าค าประกาศใหม

ขอ 42 1. (ก) ในกรณทปญหาซงเสนอใหคณะกรรมการพจารณาตามขอ 41 ยตลงไมเปนท

พอใจแกรฐภาคทเกยวของ คณะกรรมการอาจแตงตงคณะกรรมาธการประนประนอม เฉพาะกจขน (ตอไปนจะเรยกวา คณะกรรมาธการ) โดยไดรบความยนยอมจากรฐภาคท เกยวของแลว คณะกรรมาธการจะใหค าแนะน าในปญหาทเกดขนแกรฐภาคทเกยวของฉนมตรโดยยดหลกการเคารพตอกตกาฉบบน (ข) คณะกรรมาธการประกอบดวยบคคล 5 คน ซงเปนทยอมรบของบรรดารฐภาคทเกยวของ ถารฐภาคทเกยวของไมอาจตกลงเรององคประกอบของคณะกรรมาธการ ไดภายในสามเดอน ใหเลอกตงกรรมาธการทไมอาจตกลงกนไดนนเปนการลบ โดยอาศยคะแนนเสยงสองในสามของคณะกรรมการ

2. กรรมาธการด ารงต าแหนงเปนการเฉพาะตว กรรมาธการยอมไมประกอบดวย ผมสญชาตของรฐภาคทเกยวของหรอทมไดเปนภาคแหงกตกาฉบบนหรอรฐภาคทมไดประกาศตามขอ 41

3. ใหคณะกรรมาธการเลอกกนเองเปนประธานคนหนง และก าหนดขอบงคบการประชมของตนเอง

4. การประชมของคณะกรรมาธการนน โดยปกตแลวใหกระท าทส านกงานสหประชาชาตหรอส านกงานสหประชาชาตในกรงเจนวา อยางไรกตาม อาจจดขน ณ สถานท อนเหมาะสมตามทคณะกรรมการจะก าหนดโดยปรกษากบเลขาธการสหประชาชาตและรฐภาค ทเกยวของกได

5. ส านกงานเลขาธการมาตรา 36 จะเปนฝายอ านวยความสะดวกแกคณะกรรมาธการทตงขนตามขอน

6. บรรดาขอมลขาวสารทคณะกรรมาธการไดรบจะจดใหแกคณะกรรมาธการดวย และคณะกรรมาธการอาจขอใหรฐภาคทเกยวของเสนอขอมลขาวสารทเกยวพนกนกได

120

7. เมอคณะกรรมาธการไดพจารณาปญหาทเกดขนแลว ใหเสนอรายงานตอประธานคณะกรรมการเพอสงตอไปยงรฐภาคทเกยวของ แตทงนตองไมชากวาสบสอง นบแตวนทไดรบเรองไว: (ก) ถาคณะกรรมาธการไมอาจยตการพจารณาปญหาไดภายในสบสองเดอนใหท ารายงานสรปสถานการณตามทไดพจารณา (ข) ถาสามารถยตไดโดยค าแนะน าในปญหาท เกดขนอยางฉนมตร โดยยดหลกการเคารพสทธมนษยชนตามทรบรองไวในกตกาฉบบน ใหคณะกรรมาธการจดท ารายงานสรปขอเทจจรงและขอยต (ค) ถาไมอาจหาขอยตตามขอ (ข) ได รายงานของคณะกรรมาธการใหระบถงผลการพจารณาในปญหาขอเทจจรงทงปวงทเกยวกบประเดนระหวางรฐภาคทเกยวของ และความเหนของคณะกรรมาธการวาควรจะเสนอแนะขอยตทเปนไปไดอยางไร รายงานนควรจะระบค าแถลงเปนลายลกษณอกษรและรายงานการ แถลงดวยวาจา ของรฐภาคทเกยวของดวย (ง) ถารายงานของคณะกรรมาธการเสนอไปตามขอ (ค) รฐภาคทเกยวของอาจแจงใหประธานคณะกรรมาธการทราบวา ตนยอมรบสาระตามรายงานของคณะกรรมาธการ หรอไม ทงนตองกระท าภายในสามเดอนนบแตไดรบรายงานดงกลาว

8. บทบญญตในขอนไมกระทบตอความรบผดชอบของคณะกรรมการตามขอ 41 9. รฐภาคทเกยวของจะรบผดชอบคาใชจายของคณะกรรมาธการตามทเลขาธการ

สหประชาชาตประมาณการอยางเทาเทยมกน 10. เลขาธการสหประชาชาตมอ านาจจายทดลองคาใชจายแกคณะกรรมาธการไปกอน

ได ถาหากจ าเปน กอนทจะไดชดใชคนจากรฐภาคทเกยวของตามวรรค 9 ของขอน ขอ 43

กรรมการและคณะกรรมาธการประนประนอมเฉพาะกจทตงขนตามขอ 42 ยอมมอ านาจใชประโยชน ม เอกสทธ และมความคมกนในฐานะผ เชยวชาญทปฏบตหนาท ของสหประชาชาตตามทก าหนด ในบทบญญตทเกยวของในอนสญญาวาดวยสทธและความคมกนของสหประชาชาต

ขอ 44 บทบญญตในการปฏบตตามกตกาฉบบนยอมใชไดโดยไมกระทบตอกระบวนการ

ในทางสทธมนษยชนดงทก าหนดในเอกสารและอนสญญาตาง ๆ ของสหประชาชาต และทบวงการช านญพเศษ และไมตดสทธรฐภาคแหงกตกาฉบบนในอนทจะแสวงหาทางแกไขตามกระบวนการ

121

อน ๆ เพอระงบขอพพาทตามขอตกลงระหวางประเทศทท าขน ในระหวางกนเปนการเฉพาะหรอเปนการทวไป

ขอ 45 คณะกรรมการเสนอรายงานประจ าปวาดวยกจกรรมของตนไปยงสมชชาสหประชาชาต

โดยผานทางคณะมนตรเศรษฐกจและสงคม

ภาค 5 ขอ 46

จะตความข อความใดในกตกาฉบบน ในทางทข ดตอบทบญญต ในกฎบตรสหประชาชาต และธรรมนญของทบวงการช านญพเศษ ซงก าหนดความรบผดชอบขององคการ ตาง ๆ ของสหประชาชาต และของทบวงการช านญพเศษในเรองทกตกาฉบบนพาดพงไปถงหาไดไม

ขอ 47 จะตความขอความใดในกตกาฉบบนในทางทขดตอสทธอนมมาแตก าเนดของปวงชน

ในอนทจะใชสอยและรบประโยชนจากความอดมสมบรณตามธรรมชาตและทรพยากรธรรมชาตของตนอยางเตมภาคภมและอสระหาไดไม

ภาค 6 ขอ 48

1. กตกาฉบบนเปดใหรฐซงเปนสมาชกของสหประชาชาตหรอสมาชกทบวงการช านญพเศษรฐภาคแหงธรรมนญศาลยตธรรมระหวางประเทศและรฐอน ๆ ซงสมชชา แหงสหประชาชาตไดเชญใหเขารวมเปนภาคกตกาฉบบนลงนามได

2. กตกาฉบบนตองมการใหสตยาบน สตยาบนสารจะตองเกบรกษาไวทเลขาธการสหประชาชาต

3. กตกาฉบบนจะเปดใหรฐซงกลาวถงในวรรค 1 ของขอนเขาภาคยานวตได 4. ภาคยานวตจะมผลเมอมการมอบภาคยานวตสารใหเกบรกษาไว ท เลขาธการ

สหประชาชาต 5. เลขาธการสหประชาชาตจะเปนผแจงไปใหรฐทงหลายซงไดลงนาม หรอเขา

ภาคยานวตกตกานแลวไดทราบถงการทมการมอบสตยาบนสารหรอภาคยานวตสา เกบรกษาไวทตน

122

ขอ 49 1. กตกาฉบบนจะมผลบงคบใชเมอครบก าหนดสามเดอนนบแตวนทไดรบมอบ

สตยาบนสารหรอภาคยานวตสารฉบบท 35 ตอเลขาธการสหประชาชาตแลว 2. ส าหรบแตละรฐซงไดใหสตยาบนกตกาฉบบนหรอไดเขาภาคยานวต ภายหลงจาก

ทไดมอบสตยาบนสารหรอภาคยานวตฉบบท 35 แลว กตกาฉบบนจะมผลใชบงคบ เมอครบก าหนดสามเดอนนบแตทไดมอบสตยาบนสาร หรอภาคยานวตสารของรฐนน ๆ

ขอ 50 บทบญญตในกตกาฉบบนจะมผลบงคบใชตลอดทวทกภาคของรฐทเปนรฐรวมโดย

ปราศจากขอจ ากดหรอขอยกเวนใด ๆ ขอ 51

1. รฐภาคแหงกตกาฉบบนรฐหนงอาจเสนอขอแกไขเพมเตมและยน เรองราวตอเลขาธการสหประชาชาตได ตอจากนนเลขาธการสหประชาชาตจะตดตอสงบทแกไขเพมเตม ทเสนอไปยงบรรดา รฐภาคทงหลายแหงกตกาฉบบนพรอมทงรองขอใหแจงไปยงตนวา เหนควรใหมการประชมบรรดารฐภาคทงหลายเพอพจารณาและลงมตในขอเสนอ อยางไรหรอไม ในกรณทปรากฏวาอยางนอยหนงในสาม ของบรรดารฐภาคเหนควรใหมการประชม เลขาธการจะเรยกประชมโดยความอนเคราะหของสหประชาชาต บทแกไขเพมเตมซงบรรดารฐภาคฝายขางมากทเขารวมประชมไดรบรองและลงมตเหนชอบ ในการประชมแลวใหน าเสนอตอสมชชาสหประชาชาตเพอรบความเหนชอบ

2. บทแกไขเพมเตมจะมผลบงคบใชเมอไดรบความเหนชอบแลวจากสมชชาสหประชาชาต และเสยงขางมากสองในสามของรฐภาคแหงกตกานไดยอมรบ ตามกระบวนการทางรฐธรรมนญของรฐนน ๆ

3. บทแกไขเพมเตมทมผลบงคบใชยอมมผลผกพนบรรดารฐภาคทงหลาย ซงไดยอมรบแลว สวนบรรดารฐภาคอนยงคงผกพนตามบทบญญตในกตกาฉบบน และบทแกไข เพมเตมกอน ๆ ซงไดเคยรบรองแลว

ขอ 52 นอกเหนอจากทตองด าเนนการแจงขอ 48 วรรค 5 เลขาธการสหประชาชาตจะแจงไปยง

บรรดารฐทงหลายทกลาวถงในวรรค 1 ของขอเดยวกนในเรองตอไปน: (ก) การลงนาม การใหสตยาบน และการเขาภาคยานวตตามขอ 48 (ข) วนทกตกาฉบบนผลบงคบใชตามขอ 49 และวนทบทแกไขเพมเตมมผลใชบงคบ

ตามขอ 51

123

ขอ 53 1. กตกาฉบบนซงตวบทภาษาจน องกฤษ ฝรงเศส รสเซย และสเปน เปนตนฉบบ

แทจรงเทาเทยมกน ใหเกบรกษาไว ณ หอเอกสารของสหประชาชาต 2. เลขาธการสหประชาชาต จะสงส าเนากตกาฉบบนอนไดรบรองแลวไปใหบรรดารฐ

ทงหลายตามทกลาวถงไวในขอ 48

124

ประวตผเขยน

ชอ-นามสกล นางสาววรนทรธร ปถยาศาตนนทน ประวตการศกษา ปการศกษา 2552 นตศาสตรบณฑต มหาวทยาลยกรงเทพ