การอนรกษสงแวดลอม

วระพนธ สรดอกจนทร (Ph.D.)

ภาควชาพชไรนา คณะเกษตร กาแพงแสน

วชา 01999213 Technology Environmental and Life

ความหมายและวธการ

การอนรกษ หมายถง การใชอยางสมเหตสมผลเพอการมใชของทรพยากรนน ๆ ตลอดไป

ไมไดหมายถงการบรโภค(ใช) อยางเดยวเทานน แตหมายถงการรกษา ฟนฟ หรอการพฒนาสงนน ๆ ใหดขน

อาจสรปไดวาการอนรกษคอการใชตามความตองการอยางเหมาะสม และยงยน ซงแตกตางจากคาวา สงวน หรอปองกน (ซงเปนความหมายในชวงแรก ๆ ของคาวาอนรกษ)

2

เพราะเนองมาจากในยคแรก ๆ ทรพยากรธรรมชาตยงมเกนความ

ตองการของมนษย (มนษยจงสามารถนาทรพยากรเหลานนมา พฒนา

เทคโนโลย และเพมจานวนประชากร ไดอยางเตมท)

แตปจจบนทรพยากรหลายอยาง ถกใชและทาลายใหเสอมลง อยาง

รวดเรวและรนแรง (จากเทคโนโลยสมยใหม และสนองตอบตอจานวน

ประชากรมนษยทเพมขน) ทาใหเกดความสาคญของการอนรกษแบบ

สมยใหมขน (การใชตามความตองการ หรอ ตามความจาเปน อยาง

เหมาะสมและยงยน)

3

4

5

6

7

8

หลกการอนรกษ (ขนกบประเภทของทรพยากร)

1. การใชแบบยงยน

ตองมแผนการใชแบบยงยน (sustainable utilization) การใชตองพจารณาถงสมบตเฉพาะตวของทรพยากร เทคโนโลยทจะใช ชวงเวลา และการบาบดของเสย (ใชไดกบทรพยากรแทบทกประเภทยกเวน ทรพยากรทใชแลวทดแทนใหมไมได)

2. การฟนฟสงเสอมโทรม

เกดจากการใชทรพยากรไมเหมาะสม มากหรอบอยจนเกนไป ซงตองใชระยะเวลาและแรงงานอยางมากในการฟนฟใหเหมอนเดม

9

3. การสงวนของหายากซงอาจทาใหของสงนนหมด หายไป หรอสญพนธไดถาไมสงวนหรอ

เกบรกษาไว เชนพนธพช พนธสตว แตเมอมผลผลตมากพอแลวก

สามารถนามาใชได

หลกการอนรกษทง 3 หลกมความสมพนธตอกนและกน กลาวคอ ตองใช

รวมกน ตงแตการใชทรพยากรตองวเคราะหใหดวาจะมทรพยากรใชได

ตลอดไปหรอไม แลวสงผลใหสงแวดลอมเสอมโทรมหรอไม และควร

มสารองไวเมอมเหตจาเปนเกนขน

10

ประเภทของทรพยากร

1. Renewable resources (ทรพยากรทสรางทดแทนใหมได หรอมวฏจกรหมนเวยนตามธรรมชาต) เชน นา ลม แสงแดด ชว

มวล (นามนพช นามนสตว เอทานอล กระแสไฟฟา) ความรอนจากใต

ผวโลก

2. Non renewable resources (ทรพยากรทใชแลวหมด

ไมสามารถสรางทดแทนได) เชน fossil fuel (นามน ถานหน)

และ nuclear fuel (พลโตเมยม ยเรเนยม)

11

วธการอนรกษ

1. การใช มหลายรปแบบทงการบรโภคโดยตรง ไดยน/ไดฟง ไดสมผส การใหความสะดวก และการบรการ รวมถงการ

ใชพลงงาน (โทรฯ มอถอ – โปรโมชนตาง ๆ, กลองขาว)

2. การเกบกก หมายถงการรวบรวมทรพยากรทมแนวโนมวาจะขาดแคลนในบางชวงของเวลา (ขาวสาร, ผลไม, การถนอมอาหาร)

3. การรกษา/ซอมแซม (โทรฯ มอถอ, เสอผา)

12

4. การฟนฟ หมายถงการดาเนนการใด ๆ ททาใหทรพยากรหรอ

สงแวดลอมทเสอมโทรมกลบมาเปนปกต ใชไดเหมอนเดม

การฟนฟตองอาศยเทคโนโลยชวยเสมอ (แมนาเจาพระยา)

5. การพฒนา หมายถงการทาใหสงทเปนอย หรอมอย มการเพม

ประสทธภาพไดมากยงขน หรอมผลเสยตอสงแวดลอมได

นอยลง (เชน battery – non toxic metal or rechargeable)

13

วธการอนรกษ (ตอ)

6. การปองกน เปนการปองกนไมใหสงทเปนโทษหรออนตราย

ลกลามมากยงขน (ภยธรรมชาต, อบตเหต)

7. การสงวน เปนการรกษา ปองกน อาจจะกาหนดเปนชวงเวลา

หรอชวงสถานทกได (สตว พนท)

8. การแบงเขต (พนท) เพอสะดวกตอการจดการและเพม

ประสทธภาพ

วธการอนรกษ (ตอ)

14

ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง (Sufficiency Economy)

หมายถงความสามารถของชมชน ในการผลตสนคาและบรการ

ไดโดยพงพาเฉพาะปจจยทมอยในชมชนนน ๆ (ไมตองพงพา

ทรพยากรจากภายนอกทเราไมม เชน biofuel (ethanol และ palm oil gasohol และ biodiesel)

เศรษฐกจพอเพยงในระดบบคคลคอ ความสามารถในการ

ดารงชวตไดอยางไมเดอดรอน เปนอยตามฐานะ ไมหลงไปตาม

กระแสของวตถนยม15

นโยบายของรฐ กบการดาเนนชวต (แทรก ตวอยาง)

รฐบาลอเมรกา ออกนโยบาย คนอเมรกนทกคนมสทธทจะเปนเจาของทพกอาศยของตนเอง (1995) ดวยสาเหตทวา เพมคณภาพชวต และลดรายจาย (ไมตองเสยคาเชา)

เปนการเพมงาน และรายไดใหกบคนในประเทศ

บานเปนสนทรพย ทมมลคาเพมขนตามเวลา เปนหลกทรพยทมนคง

ปจจบนผานมา 4 ปแลว สหรฐอเมรกายงแกปญหาวกฤต subprime ไมสาเรจ

รฐบาลไทย มนโยบาย คนไทยทกคนมสทธเขาถงรถยนต ดวยสาเหต

ทวา .... เพมคณภาพชวต ไมตองใชรถสาธารณะ (มง! เดาเอา) แตผลทเกดขนจรงจากนโยบาย

เพมรายจายประจาวน (คานามน ประเทศไทยทานา ขายขาวทงป เพอซอ

นามนมาใชไดแค 3 เดอน) (รฐบาล) กยงสนบสนนใหใชน ามนเพมขนไปอก

ประเทศไทยไมมรถยนตเปนของตนเอง (เปนแคกรรมกร ทยอมใชทรพยากร

ตวเอง ผลตรถใหประเทศอน) ทไทยไดคอคาแรง กบคาทรพยากรราคาถก

รถยนตเปนสงของทเสอมตามกาลเวลา (ถงไมใช ราคากตก)

คณเรมเหนอนาคตแลวหรอยง จงตงสตในการดาเนนชวตใหด

หลกการพงตนเอง

ดานจตใจ เปนทพงแหงตน และเหนประโยชนสวนรวมเปนทตง

ดานสงคม เกอกลกน

ดานทรพยากรและสงแวดลอม ฉลาดใช เพมมลคา บนความยงยน

ดานเทคโนโลย ใชใหสอดคลองกบความตองการ และ

สภาพแวดลอม

ดานเศรษฐกจ มงลดรายจายกอนเปนสาคญ

18

นยสาคญของแนวคดปรชญาเศรษฐกจพอเพยง

1. ยดหลก “ตนเปนทพงแหงตน”

2. ใหความสาคญกบการรวมกลม (ทงชาวบาน และองคกร)

3. ตงอยบนพนฐานของการมความเมตตา เอออาทร (ไมมงเนน

ถงแตผลประโยชนเพยงอยางเดยว)

19

ผลทคาดวาจะไดรบ

คอ การพฒนาทสมดลและย งยน พรอมรบตอการเปลยนแปลง

ในทกดาน ทงดานเศรษฐกจ สงคม สงแวดลอม ความรและ

เทคโนโลย

ยกตวอยาง ธรกจโรงแรมทจงหวดกระบ

20

End of Part I

21

หลกการอนรกษสงแวดลอม (environmental conservation)

1. ใชอยางมประสทธภาพ (อาศยความร) จาเปนอยางยงทจะตองมความรในการรกษาทรพยากรธรรมชาต ทจะใหผลตอมนษยในทกแงทกมม (ประโยชนและโทษทมตอมนษย)

2. รกษาและใชอยางระมดระวง รวมทงตองใชใหเปนประโยชนและการทาใหอยในสภาพทเพมพนทงดานกายภาพ และเศรษฐกจเทาทจะทาไดรวมทงตองตระหนกเสมอวา การใชทรพยากรทมากเกนไปจะเปนผลเสยตอสงแวดลอม

22

3. ใชในอตราทไมมากไปกวาอตราการเพม หรอเทากบอตราการเพมเปนอยางนอย (เชนอตราการเกน อตราการตาย)

4. ประเมนจานวนประชากรอยตลอดเวลา (ทาใหทราบความตองการของทรพยากรได - เพอความคมคาสงสด)

5. พฒนาปรบปรงวธการใหม ๆ อยตลอดเวลา

6. ใหการศกษาแกประชาชน เพอใหเขาใจถงความสาคญในการรกษาความสมดลตามธรรมชาต สมดลระหวางธรรมชาตกบสงมชวตและตวมนษยเอง ซงอาจเปนในและนอกระบบโรงเรยน

23

การจดการสงแวดลอมนน หลกการอนรกษเปนเครองมอ

พนฐานทสาคญในการใหไดมาของผลผลต (yield) ทย งยน

(sustainability) โดยตองใชวธการอนรกษมาใชในทางปฏบต ใหสอดคลองกบวธการอนรกษ

อยางไรกตามการใชทรพยากร หรอผลผลตมกจะกอใหเกด

ปญหาสงแวดลอมเสมอ (zero waste concept !? แทรกเรอง

CDM ตอนทาย) จงตองใชเทคโนโลยบาบดใหไดทรพยากรและ

สงแวดลอมทเปนประโยชนตอไป ดงภาพท 3.1

24

จาใหด

เชนผานทางความรวมมอจากองคกรระหวาง

ประเทศ หรอ CDM project ในพธสารเกยวโต

เปนแนววธบรหารจดการ ซงสามารถดดแปลง

เพมเตมใหมความเหมาะสมในแตละชมชนได

25

การอนรกษบรรยากาศ มหาสมทร และระบบนเวศบก

สามในสของผวโลกคอผนนา และมชนบรรยากาศปกคลมทง

โลก

พนดนเปนแหลงผลตทรพยากรสาคญทสดตอมนษย เชนปาไม

เกษตร ประมง แร หน นาจด ฯลฯ รวมถงเปนทอยอาศยดวย

เพอตอบสนองตอความตองการของมนษยจงหลกเลยงของเสยท

เกดขนไมได

จดกาเนดของของเสยสวนใหญทมนษยสรางขนจงเกดจากผน

ดน และคอยกระจายไปยงระบบนเวศอน ๆ ดงนนถาจะทาการ

ควบคมกตองทาการควบคมบนผนดน 26

ทรพยากรบนแผนดนสามารถกอใหเกดของเสยและมลพษใน

รปแบบของแขง ของเหลว กาซ และของเสยทางฟสกส

ของเสยในรปของแขง ไดแก ขยะมลฝอย กากสารพษอนตราย

ในรปของเหลว ไดแก นาเสย คราบนามน กากไขมน

ในรปกาซ ไดแก ฝ นละออง กาซพษ หมอกควน ไอระเหย

สารพษเชนปรอท กาซเรอนกระจก CFCs (ฝนกรด โลกรอน) มลพษทางฟสกส เชน เสยง แสง ความรอน ความสนสะเทอน

27

ดงนนการอนรกษระบบนเวศบก (terrestrial ecosystems conservation) จงเปนแหลงทสาคญเปนอยางยง ซงตองม

แผนการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยางรดกม

พรอมกบมวธการนามาใชอยางเปนรปธรรม

28

แหลงกาเนดของของเสย (Source of waste)

ถาแบงตามแหลงกาเนด แบงไดเปน 2 ชนด ใหญ ๆ คอ

1. ของเสยทเกดขนจากธรรมชาต จดเปนของเสยทเกดขนจาก

ปรากฏการณตามธรรมชาต หรอสงมชวตอน ๆ ในสภาพธรรมชาต

โดยทไมมมนษยเขาไปเกยวของ เชน การระเบดของภเขาไฟ ทา

ใหเกดของเสยดานความรอน (ของเสยชนด ฟสกส), ขเถาลอย

(ของเสยทางดาน อากาศ-กาซ), ลาวา ททาลายหนาดน (ของเสย

ชนดของแขง) หรอการเกดไฟไหมปา (ตามกระบวนการธรรมชาต), การ

เคลอนทของเปลอกโลก, การเปลยนทศทางไหลของกระแสนา หรอแมน า

29

2. ของเสยทกาเนดขนจากกจกรรมของมนษย (human activity) ซงแบงตามแหลงกาเนดไดอก 3 ประเภทดวยกน

2.1 ภาคอตสาหกรรม (industrial wasted) ซงจะผลตของ

เสยทมความเขมขนสง เปนพษมาก ปจจบนตองมแผนก

สงแวดลอมเพอตรวจสอบขยะเปนพษกอนทจะทาการทง

สสงแวดลอม เชนพวกโลหะหนกเปนพษ สารกามนต

ภาพรงส นากรด-ดางเขมขน นาเสย (รอนเกนไป DO

ตาเกนไป) ควนพษ ตวอยางทเหนไดชดกคอโรงงานใน

นคมอตสาหกรรม

30

2.2 ภาคเกษตรกรรม (agricultural waste) สวนใหญจะ

เปนของเสยจาพวกสารเคม (ยาฆาแมลงและวชพช)

และปย ทถกชะลางเขาสระบบแมนา และนาใตดน

หรอสะสมอยในดนทาใหดนเสอม เปนภาคสวนหลก

ทกาเนดของเสยเขาสสงแวดลอม (โดยเฉพาะใน

ประเทศทเปนเกษตรกรรม เชนประเทศไทย) เนองจาก

ผใชไมมความรในการใชทถกวธ พนทกวางทาให

ควบคมการใช และการเกบกาจดไดยาก

31

2.3 ภาคครวเรอน (domestic waste) เปนของเสยทวไปท

เกดจากครวเรอน มทงของเสยประเภทของแขง นา และ

กาซ ในเมอง (urban) จะมปรมาณของเสยทมากกวา แต

ถามการจดการทดกจะสามารถนาของเสยเหลานกลบมา

ใชประโยชนไดใหม เปนการเพมรายไดใหกบชมชน

ในขณะทชนบท (rural) จะมศกยภาพเพยงพอทจะฟนฟ

ของเสยตามกลไกยอยสลายตามธรรมชาตอยแลว

32

ปจจบนไดมประเทศตาง ๆ กวา 175 ประเทศไดลงนามใหสตยาบน

รบรองพธสารดงกลาว และไดเรมมผลบงคบใชนบตงแตวนท 16

กมภาพนธ 2548 ทผานมา ทงน ในพธสารไดกาหนดใหประเทศทพฒนา

แลว 36 ประเทศ ในชวงระหวางป 2551-2555 จะตองลดปรมาณการ

ปลอยกาซเรอนกระจก ซงไดกาหนดเปาหมายในการลดปรมาณกาซ

เรอนกระจกลงอยางนอยรอยละ 5 ของปรมาณกาซทถกปลอยรวมทงสน

ในป 2533

Kyoto protocol (11 ธ.ค. 2540)

33

CDM (clean development mechanism)คอการกาหนดบทปฏบตระหวางประเทศในกลมทพฒนาแลว และประเทศ

ทกาลงพฒนา (กลมท 3 คอประเทศทกาลงพฒนาอยางเรว G5 จน อนเดย เกาหลใต เมกซโก และอฟรกาใต)

โดยกาหนดใหทกประเทศมปรมาณจากด (limit) ในการปลอยกาซเรอนกระจกในปรมาณทเทากนตามกลมประเทศ ถาประเทศไหนปลอยกาซเรอนกระจกออกมาเกนทกาหนดไวจะตองถกปรบเปนเงน แตกสามารถซอ คารบอน จากประเทศอนมาทดแทนได

34

ประเทศในกลมท 1 จะเปนประเทศทพฒนาแลว มเทคโนโลย

ทนสมย (ประสทธภาพในการใชพลงงานสง) และ มการปลอย

กาซเรอนกระจกทเกนมาตรฐาน ขณะทประเทศในกลมท 3 จะ

เปนประเทศทกาลงพฒนา เทคโนโลยลาสมย และมการปลอย

กาซเรอนกระจกตากวาทกาหนด

ถาหากประเทศในกลมท 1 ถายทอดเทคโนโลยใหแกประเทศ

ในกลมท 2 จนสงผลใหการปลดปลอย CO2 (หรอกาซเรอน

กระจก) ลดลง ปรมาตรท CO2 ลดลงน จะไปเพมใหกบ

ประเทศในกลมท 1 เพอทจะปลอยกาซเรอนกระจกไดมากขน

โดยวธนประเทศท 3 จะไดรบเทคโนโลยททนสมยขน และยง

สามารถขายปรมาณ C สวนตางทลดลงนใหกบประเทศอนท

ตองการไดอกดวย (ประเทศทตองการปลอยกาซเรอนกระจก

เพม) ซงเราจะเรยกวธการนวา การซอขายคารบอน หรอ ท

เรยกวา C credit36