บทท 1

แนวคดพนฐานเกยวกบพฤตกรรมองคการ

การศกษาเรองพฤตกรรมองคการมความจำาเปนทเราจะตองเขาใจความหมายของคำาวา พฤตกรรมของมนษยในองคการ “ ” (Human Behavior in Organization) แ ล ะ พ ฤ ต ก ร ร ม อ ง ค ก า ร “ ” (Organization Behavior) เสยกอนวามความแตกตางกนหรอไมอยางไร

โดยท ว ไปแล วการศกษาวชาพฤตกรรมมน ษยในองค การ และพฤตกรรมองคการไมมความแตกตางกนมากนก กลาวคอ เปนการศกษาวเคราะหพฤตกรรมมนษยในระดบตางๆ เพอแนวทางในการพฒนาพฤตกรรมและเพมประสทธภาพการทำางาน จงกลาวไดวาการศกษาทงสองสวนนเปนการศกษาในขอบเขตเนอหาเดยวกนอยางไรกตาม ทง 2 วชามความแตกตางกนอยบาง คอ เมอเราเอยถงพฤตกรรมของมนษยในองคการเรามกจะหมายถงการแสดงออกของปจเจกบคคล ( Individual ) ทอยในสภาวะการทำางานทมตอเพอนรวมงาน ผบงคบบญชา สถานท และวธการท ำางาน เปนตน ซ งสวนใหญแลวตองอาศยทฤษฎจตวทยาเปนเคร องมอในการวเคราะห แตเมอเราพดถงวชาพฤตกรรมองคการ เรามกจะมองในแงของกลม ( Group ) การทำางานวามพฤตกรรมอยางไร มความรวมมอ ความขดแยง และแบบฉบบปฏสมพนธ ( Interaction ) เปนอยางไร ผลกระทบทกลมมตอผลงาน และผลกระทบของงานทมตอกลมเปนอยางไร การอธบายปรากฏการณเหลานจำาเปนตองอาศยความรทางดานสงคมวทยา มนษยวทยา เศรษฐศาสตร รฐศาสตร มาประกอบ เมอพจารณาในขอเทจจรงแลว การศกษาพฤตกรรมองคการจะตองศกษาพฤตกรรมของมนษยในฐานะปจเจกบคคล เพราะแมวาเราตองการเขาใจพฤตกรรมกลมแตกลมกคอการรวมตวของปจเจกบคคล เราจงไมสามารถแยกปจเจกบคคลออกไปจากองคการได การทจะเขาใจพฤตกรรมองคการไดดนน จงจำาเปนตองเขาใจพฤตกรรมของมนษยในองคการใหดเสยกอน นอกจากนตวขององคการเองไมวาจะเปนบทบาท หนาทตลอดจนบรรยากาศในองคการกจะมอทธพลตอพฤตกรรมของบคคลดวย

1. ความหมายของพฤตกรรมองคการ

พฤตกรรมองคการมาจากการรวมคำาสองคำาเขาดวยกนคอ คำาวา พฤตกรรม กบ องคการ พฤตกรรม หมายถง การแสดงออก“ ” “ ” หรอแนวโนมของปฏกรยาทจะแสดงออกของบคคลใน

สภาพการณและสงแวดลอมตางๆ ทอยรอบๆ ตวบคคล

คำาวา พฤตกรรมองคการ “ ” ( Organizational Behavior ) มผใหความหมายไวหลากหลาย ดงน

มดเดลมสท และฮทท (Middle mist and Hitt, 1988: 5) ใหความหมายวา พฤตกรรมองคการเปน การศกษาพฤตกรรมของบคคลและกลมภายในองคการ ซงความเขาใจดงกลาวจะนำาไปใชในการเพมความพงพอใจใหแกพนกงาน เพมผลผลตและประสทธผลขององคการนน ๆ

บารอน และกรนเบรก ( Baron and Greenberg, 1989 : 4 ) กลาววา พฤตกรรมองคการ หมายถง การศกษาพฤตกรรมของมนษยในองคการ โดยศกษากระบวนการของปจเจกบคคล กลม และองคการอยางเปนระบบ เพอนำาความรดงกลาวไปใชในการเพมประสทธผลขององคการ และทำาใหบคคลททำางานในองคการมความสข

สรปไดวา พฤตกรรมองคการเปนการศกษาพฤตกรรมของมนษยในองคการอยางเปนระบบ ทง พฤตกรรมระดบบคคล กลม และองคการ โดยใชความรทางพฤตกรรมศาสตร ซ งความรท ไดสามารถน ำาไปใชในการเพมผลผลตและความพงพอใจของบคลากร อนนำาไปสการเพมประสทธผลขององคการในภาพรวม

3. ความสำาคญของพฤตกรรมองคการ

ผบรหารในยคแรก ๆ มองบคคลวา เปนปจจยการผลตอยางหนงเชนเดยวกบเครองจกรเครองกล ตอมาไดมความพยายามทจะเพมประสทธภาพใหคนทำางานไดมากขน เรวขน โดยการจงใจดวยเงนและวตถเปนหลก ทเรยกวา การบรหารเชงวทยาศาสตร แตพบวา ว การใหความส ำาค ญกบ“ ”

2

มนษยสมพนธไมไดคำาตอบทดกบการบรหาร จงมการใชวธการศกษาทางพฤตกรรมศาสตร ทท ำาใหเขาใจพฤตกรรมของมนษยทอยภายใตสภาพแวดลอมขององคการ อนเปนทมาของการศกษาพฤตกรรมองคการ ซงการศกษาดงกลาว มอทธพลอยางมากตอแนวคดการบรหารในปจจบน เนองจากการบรหารเปนกระบวนการทำางานใหสำาเรจโดยใชบคคลอน พฤตกรรมของบคคลในองคการจงมความสำาคญตอการเพมผลผลตและประสทธผลขององคการ

เนองจากการบรหารงานเปนกระบวนการทำางานใหสำาเรจโดยใชบคคลอน และการบรหารเปนกระบวนการของการวางแผน การจดองคการ และการควบคมปจจยตาง ๆ โดยเฉพาะทรพยากรมนษยเปนปจจยทมความตองการ มความรสกและอารมณ ดงนน การทจะบรหารจดการใหมนษยทำางานไดสำาเรจ เกดประสทธผลตามจดมงหมายขององคการ ตลอดจนสามารถแขงขนและทำาใหองคการอยรอดไดนน ผบรหารจำาเปนตองทำาการศกษาพฤตกรรมภายในองคการ เพอใหเกดความเขาใจและสามารถทำานายพฤตกรรมในองคการได ตลอดจนสามารถควบคมปจจยตาง ๆ ทเกยวของ เพอใหเกดพฤตกรรมทพงประสงค ทงน การศกษาพฤตกรรมองคการมความสำาคญตอผบรหารดงตอไปน

1. ทำาใหเกดความเขาใจ และสามารถทำานายและควบคมพฤตกรรมของตนเอง

การศกษาพฤตกรรมองคการจะชวยใหผบรหารเขาใจพฤตกรรมและความรสกของตนเอง เชน มความเขาใจในความรสก ความตองการและแรงจงใจของตนเอง ทำาใหทราบธรรมชาต จดออนและจด แ ข ง ข อ งพฤตกรรมของตนเอง ตลอดจนปจจยทเปนสาเหต ทำาใหสามารถทำานายและควบคมพฤตกรรม ของตนเองใหเปนไปในทศทางทพงประสงค เชน นำาความรทไดมาใชในการปรบปรงพฒนาพฤตกรรม และความความสามารถในการตดสนใจ การตอบสนอง การควบคมอารมณและความเครยดตาง ๆ การ พฒนาการสอสารกบผอน ซงจะกอใหเกดประโยชนอยางมากตอการบรหารงานในอาชพของตน

3

2. ทำาให เก ดความเขาใจ และสามารถท ำานายและควบคมพฤตกรรมของผใตบงคบบญชา

เนองจากผบรหารจำาเปนตองรบผดชอบในการวางแผน การจดองคการ และการควบคมใหมการทำางานทนำาไปสผลสำาเรจขององคการ การศกษาพฤตกรรมองคการจะทำาใหผบรหารเขาใจธรรมชาตและความตองการของผใตบงคบบญชาแตละคน เขาใจปจจยสาเหตของพฤตกรรม จงทำาให

ผบรหารเขาใจในปญหาตาง ๆ ทเกดขนไดอยางถกตอง สามารถทำานายไดวา ถาใสปจจยหรอตวแปรใดเขาไป จะสงผลใหเกดพฤตกรรมอะไรขน ซงนำามาสการแกไขปญหาพฤตกรรมในองคการดวยการควบคมตวแปรตาง ๆ ไดอยางเหมาะสม เชน ใชการจงใจบคลากรใหทำางานอยางทมเทมากขน มการจดออกแบบงานไดอยางเหมาะสมกบธรรมชาตของคนทำางาน การแกไขปญหาความขดแยงในองคการ การสนบสนนใหบคลากรทำางานไดบรรลตามเปาหมายและไดรบรางวล เปนตน

3. ทำาใหเกดความเขาใจ และสามารถทำานายและควบคมพฤตกรรมของเพอนรวมงาน

เนองจากผบรหารจำาเปนตองทำางานและมปฏสมพนธกบเพอนรวมงานในองคการ การเขาใจ กระบวนการเกดทศนคตของบคคล การเขาใจความแตกตางของแตละบคคลกระบวนการกลมทเกดขนจากการทำางานรวมกนและความสมพนธระหวางกลมวฒนธรรมภายในองคการพฤตกรรมทเกยวกบอำานาจและการเมองภายในองคการจะชวยใหผบรหารเขาใจกระบวนการทเกยวของกบพฤตกรรมตาง ๆ ในองคการ ทำาใหสามารถทำานายและนำามาใชในการสนบสนนใหเกดการทำางานรวมกนไดเปนอยางด

4. ทำาใหเกดความเขาใจ และสามารถทำานายพฤตกรรมของผบรหาร บคคลอนและสภาวะตาง ๆ ท เก ยวของในการก ำาหนดนโยบายขององคการ

เนองจากผบรหารมหลายระดบผบรหารในระดบทอยเหนอขนไปจะมอทธพลตอผบรหารในระดบรองลงมา และบคคลอนและสภาวะตาง ๆ ท

4

เกยวของในการกำาหนดนโยบายการบรหารจะมอทธพลตอผบรหารระดบสง เชน ผ บรหารจากสวนกลาง ผ ตรวจราชการ ผ ถ อห น รวมท งค แขง ( Competitors ) ผส งวตถด บให ( Suppliers ) และลกค าขององคการ ตลอดจนสภาพแวดลอม เทคโนโลย พฤตกรรมองคการจงเปนสงทจะชวยใหผบรหารมความเขาใจพฤตกรรมและความตองการของผบรหาร

ทอยเหนอขนไปและบคคลอนทมสวนเกยวของกบนโยบายขององคการ และสามารถทำานายการ เปลยนแปลงของ ปจจยภายนอกทสงผลตอนโยบายขององคการ ซงนำามาสการเจรจาตอรอง การวางแผน การจดองคการ และการควบคมใหองคการมการเปลยนแปลงไปในทศทางทพงประสงค และสามารถตอบสนองความตองการของผทมสวนเกยวของกบการก ำาหนดนโยบายขององคการได

ดงนน การศกษาพฤตกรรมองคการจงมความสำาคญอยางยงตอผบรหาร กลาวคอ ทำาใหผบรหารเขาใจตนเอง เขาใจผใตบงคบบญชา เขาใจเพอนรวมงาน ตลอดจนเขาใจผบรหารและบคคล

อนและสภาวะตางๆ ทเกยวของในการกำาหนดนโยบาย โดยความเขาใจเหลานจะทำาใหสามารถทำานายพฤตกรรมทจะเกดขน และสามารถปรบปรงพฤตกรรมตนเอง จงใจ สนบสนน และควบคมพฤตกรรมของบคคลอน อนเปนสวนสำาคญทจะทำาใหผบรหารสามารถบรหารตนเองและบคคลรอบขาง และท ำา

ใหองคการประสบความสำาเรจได

4. องคประกอบขององคการ

องคการตางๆไมวาจะเปนองคการของรฐหรอองคการธรกจตางมองคประกอบทสำาคญ ดงตอไปน

1. จดมงหมายองคการ (Organization Goal) หมายถง เปาประสงคของการบรหารทองคการ

ตองการทำาใหสำาเรจ เชน องคการธรกจ มจดมงหมายตองการตอบสนองความพงพอใจของลกคา ในขณะเดยวกนกตองการแสวงหากำาไร และใหผลตอบแทนทเหมาะสมกบพนกงาน

5

จดมงหมายขององคการจะเปนตวจงใจใหบคคลมาทำางานรวมกน ถงแมวาจดมงหมายของแตละบคคลททำางานจะมความสำาคญ แตจดมงหมายขององคการโดยรวมมความสำาคญมากกวา เพราะจะเปนจดเนนใหสมาชกทกคนในองคการใหความสนใจและดำาเนนงานใหเปนไปในทศทางทตองการ นอกจากน จดมงหมายยงชวยใหบคคลมองไปในอนาคต และมการวางกลยทธและแผนปฏบตการทจะชวยใหเกดการดำาเนนงานตามทมงหวง ดงนนจดมงหมายขององคการจงอาจสงผลใหจำาเปนตองมการพฒนาโครงสรางและกระบวนการทำางานขององคการใหสอดคลองกบจดมงหมายทกำาหนดไวดวย

2. โครงสรางขององคการ (Organization Structure) หมายถง ระบบของงาน การรายงาน และความสมพนธของอำานาจหนาทตางๆ ในการดำาเนนงานขององคการนน ๆ

โดยการออกแบบโครงสรางขององคการนอกจากจะเปนการออกแบบอำานาจหนาทและความสมพนธของอำานาจหนาทในตำาแหนงตางๆ แลว ยงเกยวของกบการจดกลมกจกรรมในการทำางานเปนแผนกหรอฝายตางๆ การประสานงาน การสอสาร และกลไกควบคมการทำางานภายในองคการอกดวย ซงการมองโครงสรางขององคการ อาจพจารณาจากรปแบบและการดำาเนนกจกรรมขององคการ หรออาจพจารณาจากความสมพนธของสวนตางๆ ภายในองคการ ซงไดแก แผนผงองคการ (Organization Chart) โดยทวไปโครงสรางขององคการประกอบดวย 2 สวนทสำาคญ คอ

1. โครงสรางนนตองมการระบงานหรอกระบวนการทำางานทใหบรรลจดมงหมายขององคการ

2. โครงสรางจะตองรวมและเชอมโยงงานสวนตางๆ เขาดวยกน เพอใหเกดผลผลตในระดบทพงประสงค การทงานของฝายตางๆ ในองคการตองเกยวของกนมากเทาใด การประสานงานระหวางฝายจะยงมความจำาเปนมากขนเทานน

6

การจดโครงสรางองคการมวตถประสงคเพอการสงการและการประสานการทำางานของบคลากรภายในองคการ เพอใหการทำางานบรรลจดมงหมาย การมโครงสรางองคการทดจะท ำาใหบคคลสามารถทำางานรวมกน ประสานงานกน และเชอมตองานกนไดด

อยางไรกตามโครงสรางองคการทออกแบบไวตงแตเร มแรกสามารถมการปรบเปลยนไดเมอมความจำาเปน ซ ง ลทท ชอรทเทล และ คมเบอรล (Leatt, Shortell and Kimberly, 1988 cited in Rakich, Longest and Darr, 1994 : 209) ระบ ว าสภาวการณท ควรมการปรบปรงโครงสรางองคการ คอ

1. เมอองคการเผชญกบปญหาทสำาคญ

2. เมอสภาวะแวดลอมภายนอกมการเปลยนแปลงและสงผลตอนโยบายขององคการ

3. เมอองคการมโปรแกรมหรอการบรการใหมทไดถกกำาหนดใหเปนพนธกจขององคการ

4. เมอมการเปลยนแปลงผบรหาร

3. บคคล ( People ) ในแตละองคการยอมประกอบดวยบคคลหลาย ๆ คน มาทำางานรวมกน ซงบคคลและองคการตางมความสมพนธซงกนและกน กลาวคอ บคคลจะถกองคการคาดหวงเกยวกบความพยายาม ความสามารถ ความจงรกภกดตอองคการ ทกษะ การทมเทเวลาและศกยภาพ ในขณะเดยวกนองคการกถกคาดหวงจากบคคลวา จะไดรบการสนบสนนจากองคการในเรองคาตอบแทน ความมนคงของงาน ผลประโยชน โอกาสในการทำางาน สถานภาพ และความกาวหนา ซงความสมพนธดงกลาว

4. ส ภ า พ แ ว ด ล อ ม ข อ ง อ ง ค ก า ร (Organization Environment) หมายถง แรงผลกดนตาง ๆ ทสงผลกระทบตอการบรหารจดการองคการ ซงประกอบดวยสภาพแวดลอมทวไป สภาพแวดลอมทมผลโดยตรงตอการดำาเนนงานขององคการ และสภาพแวดลอมภายใน

สงกระตนจากองคการ

7

องคการ (จรศกด จยะนนท และคณะ 2542: 72-86) ดงรายละเอยดตอไปน

4.1 สภาพแวดลอมทวไป (General Environment) ไดแก แรงผลกดนทอยภายนอกองคการทมอทธพลแบบทวไปไมเฉพาะเจาะจงตอองคการ ไดแก อทธพลจากการเมองและกฎหมาย เศรษฐกจ เทคโนโลย สงคมวฒนธรรม และสงแวดลอมระหวางประเทศ

4.2 สภาพแวดลอมทมผลโดยตรงตอการดำาเนนงานขององคการ (Task Environment) เปนสภาพแวดลอมภายนอกองคการทมผลกระทบโดยตรงตอองคการและการด ำาเนนงานขององคการในการบรรลเปาหมาย ไดแก ลกคาหรอผใชบรการ คแขงขน ผขายวตถดบ วสด อปกรณในการดำาเนนงาน ตลาดแรงงาน นโยบายและเจาหนาทของหนวยงานรฐทเขามาควบคมกำากบ

4.3 ส ภ า พ แ ว ด ล อ ม ภ า ย ใ น อ ง ค ก า ร (Internal Environment) เปนแรงผลกดนภายในองคการทมอทธพลตอการจดการและดำาเนนงานของขององคการ

บทท 2

ทศนคต (Attitude)

ทศนคตเปนการกำาหนดของพฤตกรรมเพราะวาเกยวพนกบการรบร บคลกภาพ และการจงใจ ทศนคตเปนความรสกทงทงในทางบวกและในทางลบ เปนภาวะจตใจของการเตรยมพรอมทจะเรยนรและถกปรบตวใหเขากบองคการ โดยประสบการณทใชอทธพลทมลกษณะเฉพาะตอการตอบสนองของบคคลไปสบคคล สงของ และสถานการณของแตละบคคล หรออาจกลาวไดวาทศนคตเปนความรสกของบคคลทมตอสงเราส งใดสงหนงและสงแวดลอมทอยรอบ ๆ ตวเรา และมอทธพลอยางมากตอสงทเราสนใจ สงทเราจดจำา และการแปลความหมายขอมล ไมวาจะเปนบคคล สงของ การกระทำา สถานการณ และอน ๆ รวมถงทาททแสดงออก อนมงถงสภาพจตใจทมตอสงเราสงใดสงหนง มแนวโนมตอการตอบสนองทางดานอารมณ โดยเปนความ

8

รสกทชอบหรอไมชอบ ถกใจหรอไมถกใจ ดหรอไมด สนใจหรอไมสนใจ อนเปนผลมาจากการประเมนสงทเปนสงเรา และสงแวดลอมรอบ ๆ ตวบคคลนนเอง

ทศนคตมลกษณะทเปนนามธรรม และเปนสงททำาใหเกดการแสดงออกทางดานปฏบต แตไมใชแรงจงใจและแรงขบ หากเปนสภาพแหงความพรอมทจะโตตอบและแสดงใหทราบถงแนวทางของการตอบสนองของบคคล ท ศนคตจงน บได ว า เป นป จจยหน งซ งมอ ทธพลต อการกระต นใหเก ดพฤตกรรม และมผลตอแบบของพฤตกรรมทแสดงออกมา ซงเปนสวนทเราสามารถสงเกตเหนได

“ทศนคต หมายถง สภาวะทางจต และสภาวะทางประสาทเกยวกบความพรอม ซงเกดขนโดยอาศยประสบการณเปนตวนำา หรอมอทธพลเหนอการตอบสนองของแตละบคคลทมตอวตถ และสภาพการณตาง ๆ ทเกยวของสมพนธกน”

“ทศนคต หมายถง ระบบทมลกษณะมนคงอนหนง ซงประกอบดวยองคประกอบทางดานแนวโนมเชงพฤตกรรมหรอการกระทำา”

“ทศนคต หมายถง สวนประกอบสองสวน คอ ความรสกในการทจะชอบหรอไมชอบ และความรหรอความเชอซงอธบายถงลกษณะ ตลอดจนความสมพนธของสงหนงทมตอสงอน ๆ”

โครงสรางของทศนคต (Attitude Structure)

โดยปกตแลวทศนคตจะมตำาแหนงทไมคงท ทงนจะขนอยกบสงตาง ๆ ทเขามากระทบ ตวอยางเชน การทเราชอบหรอไมชอบการบรการของรานอาหารหรอภตตาคารทเราไปรบประทาน หรอแมแตแนวนโยบายทางการบรหารทเราชอบหรอไมชอบ ซ งอาจเปลยนแปลงไปตามเหตการณส งแวดลอมในขณะนน ๆ ในมมมองของทศนคตมโครงสรางทส ำาคญอย 3 ประการ คอ

9

1. ความพอใจของบคคล (Person’ Affect) เกดจากความรสกทมตอสงตาง ๆ ทไดพบเหนหรอไดรบโดยตรง ความพอใจมความคลายคลงกบอารมณ เชนคนสวนใหญจะมปฏกรยาตอคำาวา รก เกลยด“ ” “ ” หรอ สงคราม เชนเดยวกบการทนกศกษาไมชอบวชาบางวชา ซงถาวชานน“ ”เปนวชาเลอกเขาอาจจะไมเลอกเรยนในรายวชานน แตถาเปนวชาเอกหรอวชาบงคบอาจจะทำาใหเขามความวาวนใจ

2. ความตระหนก (Cognition) คอ ความรสกทบคคลยอมรบเกยวกบสงตาง ๆ เชน คณอาจเชอวาคณจะชอบวชาทเรยน ทงนเพราะเปนวชาทมตำาราเรยนดมาก และเวลาเรยนเปนเวลาทเหมาะสม ผสอนเกง การรบร ในสงดงกลาวอาจจะถกทงหมดหรอบางสวนหรออาจจะผดทงหมดกได ความตระหนกจะอยบนพนฐานของการรบร (perception) ในสงทถกตองและเปนจรง

3. ความตงใจ (Intention) คอ องคประกอบของทศนคตทนำาไปสพฤตกรรม เชน ถาคณชอบอาจารยผสอน คณอาจจะตงใจเรยนในวชาทเขาสอน ความตงใจไมสามารถจะแปลงออกมาเปนพฤตกรรม ปกตคณอาจจะตงใจทำาในสงใดสงหนง แตในเวลาตอมาความตงใจนนอาจเปลยนไปได

ทศนคตมแหลงทมาหลายทาง เปนตนวา ครอบครว กลมทเทาเทยมกน ประสบการณของงาน วฒนธรรม ขนบธรรมเนยม และภาษามอทธพลตอทศนคต ประสบการณเร มตนจากครอบครวดวยการสงเสรมการสรางทศนคตของแตละบคคล ทศนคตของเดกปกตจะมลกษณะเชนเดยวกบของพอแม แตเมอเตบโตเปนวยรนจะเร มถกอทธพลของกลมครอบงำามากขน กลมทเทาเทยมกนจะมอทธพลตอทศนคต เพราะแตละบคคลตองการถกยอมรบโดยบคคลอน วยรนจงตองการการยอมรบโดยการเขามามสวนรวมกบทศนคตทคลายคลงกน หรอโดยการปรบปรงทศนคตเพอเขากนกบกลมใหได

องคประกอบของทศนคต

10

1. องคประกอบดานความรสกและอารมณ (Affective or Emotional component) เปนสวนทเกยวของกบอารมณหรอความรสก เปนความรสกทคอนขางละเอยดออน ภาวะทางดานอารมณและความรสกทเกยวกบคนบางคน ทงความคด เหตการณ หรอจดประสงค ทมตอสงเราอนใดอนหนง อนเปนผลมาจากการประเมนสงเราอนนน ทำาใหเกดความรสกทดหรอไมด ชอบหรอไมชอบ ถกใจหรอไมถกใจ สนใจหรอไมสนใจ องคป ร ะ ก อ บ ด า น น เ ก ด จ า ก ก า ร เ ร ย น ร แ บ บ ม เ ง อ น ไ ข (Conditioned Learning) ของคนเราในอดต ซงมผลตอความรสกในดานบวกหรอลบทมตอสงทไดรบรมา ตวอยางเชน ถาเดกไดรบประสบการณทเลยงดทดมา มความรก ความอบอนในครอบครว เมอเตบโตเปนผใหญกมกจะมทศนคตทดตอการมครอบครว อนเปนผลสบเนองมาจากประสบการณของการแสดงความรกของพอแมทมตอเดก ในทางตรงกนขามถาเดกไดรบประสบการณในครอบครวมาแบบทไมด มความคบของใจขาดความอบอนในการเลยงด กจะมทศนคตทไมดตอการมครอบครว กอใหเกดความรสกไมพอใจ หรอเกลยดชงการมครอบครวได อนเปนผลสบเนองมากจากทประสบการณทไมดเกยวกบสงนนหรอเรองนนนนเอง

2. องคประกอบดานการรบรหรอความเช อ (Cognitive or Belief Component) เปนสวนทเกยวของกบการรบรหรอความเชอ ความคดเหน ความเขาใจหรอความรทแตละบคคลยดมนไวในใจทมตอสงเรา หรอตอสงของหรอปรากฏการณตาง ๆ สงเหลานจะเปนขอมลทไดเกบสะสมมาจากประสบการณในอดตทผานมา ความเชอทไดมานจะเปนความเชอทไดมาจากการประเมน ซงมกจะออกผลเปนแนวโนมทางใดทางหนงวาดหรอไมด ชอบหรอไมชอบ มคณคาหรอไมมคณคา ทศนคตของบคคลทแสดงออกมาแบบนจะทำาใหผอนทราบวาบคคลนนมความเชอตอสงใดสงหนง ในทางใดทางหนง ความเชอเชนนนมผลตอการแสดงออกของบคคล เชน ความเชอในลทธ และอดมการณในทางการเมอง ความเชอในเรองจตวญญาณ หรอความเชอในโหราศาสตร ทงนสบเนองมาจากการประเมนและทไดสรางเปนความเชอขนมาในสงคมนนเอง

11

3. องคประกอบความพรอมทจะกระทำาหรอดานพฤตกรรม (Action Tendency or Behavioral Component) เปนสวนทเกยวของกบพฤตกรรมมความสมพนธตอเนองกบสวนของความรสก เปนความพรอมหรอแนวโนมของบคคลทจะแสดงออกตอสงใดสงหนง หลงจากประเมนคาของสงนนแลว และการทำาตอสงเราตามความเชอหรอความรสกของตน พฤตกรรมจงเปนสงสะทอนของทศนคตทแสดงออกมาใหปรากฏเหนยงภายนอก จงอาจกลาวไดวาทศนคตเปนตวจงใจใหบคคลแสดงพฤตกรรมออกมา อาจจะไปในทางเดยวกบทศนคตหรอในทางทไมสอดคลองกบทศนคตนนกได ข นอยก บปจจยอน ๆ ซ งเปนตวแปรของพฤตกรรม เปนตนวา สถานภาพ สถานการณ และเหตการณส งแวดลอมทเป นอยในขณะนน พฤตกรรมหรอทางโนมเอยงในการทจะปฏบตอยางใดอยางหนง ถาหากเขามทศนคตในทางทไมดความพรอมเพรยงในการปฏบตตอบทางพฤตกรรมกจะเปนไปในทางททำาลาย โจมด ใสไฟ หรอกลนแกลงตาง ๆ แตในทางตรงกนขาม ถาหากมทศนคตตอสงนน ๆ ในทางทด ความพรอมเพรยงในการปฏบตตามแนวทางพฤตกรรมกจะเปนไปในทางสรางสรรคชมเชย สนบสนน ใหความชวยเหลออดหนน

องคประกอบของทศนคต 3 ประการ

ตว กระตน ทศนคต ผลลพธ

องคประกอบของงาน

- การออกแบบงาน- รปแบบการจดองคการ- นโยบายบรษท- เทคโนโลย

ทศนคต

- ความรสก

- ความเขาใจ

- พฤตกรรม

การตอบสนอง

อารมณการกำาหนดเกยวกบความผกพนการรบรการกำาหนดเกยวกบความเชอ

12

คณลกษณะของทศนคต (Characteristics of Attitudes)

ทศนคตเปนเรองทเกยวของกบตวบคคล มลกษณะเฉพาะของตวมนเอง เปนการจดระเบยบของแนวความคด ความเชอ อปนสย และสงสงใจทเกยวของกบสงใดสงหนงเสมอ การจดระเบยบแนวความคดและความเชอจะมลกษณะทรวมตวขนหลงจากทไดมการประเมนเปนแนวโนมไปในทางใดทางหนงเสมอ คอ ดและไมด ชอบและไมชอบ พอใจและไมพอใจ สนใจและไมสนใจ ในตวบคคลจะไมมใครเลยทมจตใจเปนกลาง เพราะจะมสงจงใจและอารมณทแตกตางกนออกไป ซงคณลกษณะของทศนคตอาจจะสรปได ดงน

1. ทศนคตเปนสงทมอยภายใน ทศนคตเปนเร องของการจดระเบยบของแนวความคด ความเชอทเกดขนมาจากภายในของแตละบคคล

2. ทศนคตเปนสงทไมไดมมาแตกำาเนด ทศนคตเปนสงทบคคลไดเรยนร และเกยวของกบสงแวดลอมภายนอก และจะกอตวหลงจากทไดประเมนสงแวดลอมภายนอก กจะสรางทศนคตใหเกดขนในตวเองและจะตดอยกบตวบคคลนน จนกวาจะเกดกระบวนการเรยนรใหมขนมาแทนท กอาจจะมการเปลยนแปลงทศนคตไปได

3. ทศนคตจะมลกษณะมนคงถาวร หลงจากททศนคตไดกอตวขนมาในบคคลนนแลว กยากทจะเปลยนแปลงทศนคตของบคคลนนได แมจะไดรบตวกระตนทตางกนไป ทงนเพราะทศนคตทไดกอตวขนมานน จะมกระบวนการวเคราะห ประเมน และสรปจดระเบยบเปนความเชอ การเปลยนแปลงกยอมตองใชเวลาเพอปรบตามกระบวนการดงกลาวดวย ทศนคตจะคงฝงตดแนนตวบคคลนน และยากทจะเปลยนแปลงทศนคตของเขาไดในทนททนใด ตองอาศยระยะเวลาคอนขางนาน ตามกระบวนการจดระเบยบ ความเชอ กวาจะเปลยนทศนคตของบคคลนนได

4. ทศนคตจะอางถงสงเราและสงแวดลอมรอบ ๆ ตวของบคคลทเปนตวกระตน ทศนคตไมไดเปนสงทเกดขนมาไดเองจากภายใน เปนเรองทเกดขนจากการสมผสและเรยนรจากสงภายนอก มการกอผลขน

13

เปนทศนคตโดยอางตวบคคลและสงของ การกระทำา สถานการณ และอน ๆ รอบตว สงทใชอางถงเพอการสรางทศนคตอาจจะเปนตวบคคล กลมคน สถาบน สงของ คานยม เร องราวของสงคม หรอแมแตความนกคดตาง ๆ

การกอตวของทศนคต (The Formation of Attitudes)

ทศนคตเปนเร องทเกยวของกบตวบคคลทเกดขนมาจากภายในตวบคคล เปนลกษณะของการจดระเบยบแนวความคด ความเชอ อปนสย และสงจงใจทเกยวของกบสงใดสงหนงเสมอ แลวมการประเมนทกสงทกอยางทเขามาสมผสอยตลอดเวลา เปนโครงสรางทสลบซบซอนกวาจะพฒนากอตวขนมาเปนทศนคตได กตองไดรบอทธพลจากปจจยหลายประการหลายทางดวยกน มดงตอไปน

ก า ร จ ง ใ จ ท า ง ร า ง ก า ย (Biological motivations) บคคลจะสรางทศนคตตอสงทมากระทบไมวาจะเปนตวบคคล หรอสงของทเขามาเกยวของ และไดรบการตอบสนองตามความตองการ หรอแรงขบทางรางกาย หากบคคลหรอสงของชวยใหเขาไดมโอกาสตอบสนองตามความตองการของตนได กจะสรางทศนคตทดตอบคคลหรอสงของนน และในทางตรงกนขามจะสรางทศนคตทไมดตอสงของหรอบคคลทขดขวางมใหเขาตอบสนองความตองการได

ขาวสารขอมล (Information) บคคลจะสรางทศนคตจากประสบการณ ขาวสารและขอมลทแตละคนไดรบมา กจะถกกลไกของการเลอกเฟนในการมองเหนและเขาใจปญหาตาง ๆ (Selective perception) แลวถกเกบและสรางเปนทศนคตขนมา

การเกยวของกบกลม (Group Affiliation) กลมตาง ๆ นบวามอทธพลตอการสรางทศนคตใหกบตวบคคลไดเปนอยางมาก โดยเฉพาะกบกลมทบคคลจะตองเขาไปเกยวของอยดวยเสมอ ไมวาจะเปนการเกยวของกบกลมโดยตรงหรอโดยออมกตาม กลมเหลานไดแก ครอบครว

14

กลมเพอนเรยน กลมเพอนรวมงาน กลมอางอง กลมกฬา และกลมสงคมตาง ๆ

ประสบการณ (Experience) ประสบการณทผานมาของบคคลทมตอบคคลหรอสงของทเกยวของเปนสงสำาคญ ทจะทำาใหบคคลประเมนสงทเขาไดมประสบการณมานนจนกลายเปนทศนคตขนได อยทเขาจะมประสบการณตอสงเหลานนอยางไร ถาเขามประสบการณทดตอบคคลหรอสงของทมาสมผสดวยกจะทำาใหเขามทศนคตทดตอสงเหลานน ในทางตรงกนขามถาเขามประสบการณทไมดตอบคคลหรอสงของทมาสมผสดวย กจะทำาใหเขามทศนคตทไมดตอสงเหลานน

บคลกภาพ (Personality) บคคลอาจมอทธพลตอการสรางทศนคตของบคคลดวยลกษณะทาทางอากปกรยา และความประพฤตของบคคลจะมสวนทางออมทสำาคญในการสราง ทศนคตใหกบบคคลได

ประเภทของทศนคต (Types of Attitudes)

คน ๆ หนงสามารถมทศนคตไดเปนหลาย ๆ อยาง ในแตการศกษาพฤตกรรมองคการจะมงใหความสนใจไปททศนคตจำานวนไมมากนกทมสวนสมพนธกนกบงาน ทศนคตทเกยวพนกบงานนมทงในทางบวกหรอทางลบ ในการประเมนผลของพนกงานผนนทมตอสภาพแวดลอมในการทำางานนน น กวจยสวนมากจะมความคดในเร องพฤตกรรมองคการทมความเ ก ย ว ข อ ง ก บ ท ศ น ค ต อ ย 3 อ ย า ง ค อ ค ว า ม พ อ ใ จ ใ น ง า น (Job Satisfaction) ความเกยวของกบงาน (Job involvement) และความผกพนกบองคการ (Organization Commitment)

ความพอใจในงาน (Job Satisfaction)

ความพงพอใจในงาน หมายถง ทศนคตโดยทวไปของบคคลทมตองานของตน คนทมความพอใจในงานสงจะมทศนคตทเปนบวกตองาน ขณะทอกคนหนงไมมความพอใจในงานกจะมทศนคตทเปนลบตองาน เมอเราพดถงทศนคตของพนกงานเรากจะหมายถงความพอใจในงานเปนสวนใหญ ถาพวกเขาไดรบการปฏบตทดจากองคการ ตอบสนองความตองการของพวก

15

เขา เชน มสภาพการทำางานทมนคง มบรรยากาศทดในการทำางานมความปลอดภยสง ไดรบเงนเดอนคาจางผลตอบแทนพอแกการยงชพ การบรหารทมประสทธภาพ และใหความยตธรรม ไดรบผลประโยชนเกอกล และสวสดการทด ฯลฯ ซงจะทำาใหพนกงานไดรบความพอใจ และมความรสกทศนคตทดตอองคการ

ความเกยวของกบงาน (Job involvement)

ความเกยวของการงาน คอ ระดบทคนเราไดรบการระบวามสวนเขาไปเกยวของกบงาน และพจารณาวาเขามผลงานสำาคญเทาไรตอคณคาของตวเขาเอง ความเกยวของกบงานทมระดบความเกยวของในงานสง จะแสดงใหเหนชดเจนถงความกงวลตองานทเขาท ำา โดยพบวาเม อความเกยวของกบงานมระดบสงจะมความสมพนธตอการขาดงานในปรมาณนอย และมการลาออกหรอยายงานนอย นกพฤตกรรมศาสตรเชอวา ถาพนกงานใหความสำาคญ และมความเตมใจเขาไปเกยวของกบงานจะทำาใหผลผลตเพมมากขน จำานวนคนทลาออกจากงาน และมาทำางานสายจะนอยลง

ความผกพนกบองคการ (Organization Commitment)

ทศนคตตองานแบบทสาม คอ ความผกพนกบองคการ ซงใหค ำาจำากดความวา คอสถานะซงพนกงานตองการทจะเหนองคการบรรลเปาหมายในฐานะทเขาเปนสมาชกคนหนงขององคการ พนกงานจะเกดทศนคตทดตอองค การ ถ งขนาดมความผ กพน (Commitment) และจงรกภ กด (Loyalty) ตอองคการใครทจะเหนความกาวหนาขององคการ ตราบเทาทองคการยงสรางความพอใจใหกบพนกงานอย แตเมอไรความไมพอใจแผขยายไปทวทงองคการ พนกงานกมแนวโนมทจะลาออกจากองคการไดมาก

ทศนคตและคานยม (Attitude and Values)

ทศนคตและคาความนยมตางเปนความรสกของบคคล ทมแนวโนมของพฤตกรรมทจะปฏบตตามความรสกนน จะแตกตางกนตรงททศนคตเปนแนวโนมทเราจะมการตอบสนองตอสงหนงสงใด สวนคานยมจะใชเปนมาตรฐานซงใชเปนกรอบกำาหนดทางเลอกของคนจากทางเลอกตาง ๆ

16

ทศนคตเปนความรสกทเปนสวนตวของบคคล สวนคานยมเปนสงทกลมคนมความคดเหนคลายคลงกน แตทงทศนคตและคานยม จะมความเหมอนก นตรงท เก ดมาจากกระบวนการเรยนร ท างสงคม การเร ยนร จ ากประสบการณและตางกมแนวโนมของทศนคตในการแสดงออกของบคคลเหมอน ๆ กน

คานยมมความสมพนธใกลชดกบองคประกอบดานทศนคต และมอทธพลตอพฤตกรรมแสดงออก คานยมเปนกระบวนการทางความคดของบคคลทเปนตวกำาหนดตวตดสน ช น ำาใหบคคลปฏบตอยางใดอยางหนง บทบาทของคานยมจะนำาหนาทเปนมาตรฐานทจะนำาทางหรอเปนแนวทางใหบคคลประพฤตปฏบต และทำาหนาทกระตนเพอใหเกดแรงจงใจในการปฏบต ตลอดจนเสรมสรางทศนคตความสนใจและความตงใจ ซงนำาไปสการแสดงพฤตกรรมทสอดคลองกบคานยม ดงรปภาพตอไปน

ทศนคตและความพงพอใจ (Attitude and Job Satisfaction)

ความพงพอใจในงาน หมายถง ทศนคตทแตละบคคลมตองานของตน ความพงพอใจในงานเปนผลทไดจากการรบรงาน ซงขนอยกบองคประกอบของสงแวดลอมในการทำางาน เชน รปแบบของผบงคบบญชาหรอลกษณะของหวหนางาน นโยบายและกระบวนการปฏบตงาน การรวมกลมทำางาน สภาพการทำางาน และผลประโยชนพเศษทใหลกจาง

ลกษณะทสำาคญ 5 ประการ ทเกยวของกบความพงพอใจในงานมดงน

1. ผลตอบแทน (Pay) จำานวนเงนทไดรบเทากบทคาดวาจะไดรบ และความเทาเทยมกนทเขาใจไดของผลตอบแทน

2. งาน (Job) ลกษณะของงานมความนาสนใจ มโอกาสในการเรยนร และการไดรบหนาทความรบผดชอบ

3. โอกาสในการเลอนตำาแหนง (Promotion Opportunity) ความเปนไปไดของโอกาสสำาหรบความกาวหนา

17

4. ผบงคบบญชา (Supervisor) ความสามารถของผบงคบบญชาในการแสดงความสนใจและธระเกยวกบผใตบงคบบญชา

5. ผรวมปฏบตงาน (Co – worker) ผรวมปฏบตงานมความเปนมตร มความสามารถ และใหการสนบสนนกน

ทศนคตและพฤตกรรม (Attitudes and Behavior)

ในความสมพนธของท ศนคต และพฤตกรรมนน แอจเซน (Ajzen) และฟชบน (Fiahbein) แนะนำาวาใหมงประเดนไปทเจตนาทจะแสดงพฤตกรรมของบคคลนน ๆ มากกวาทจะคาดเดา และเขาใจเอาวาเปนรปแบบของพฤตกรรมทตงใจ ดงรปภาพแสดงถงตวอยางและแสดงถงเจตนาทขนอยกบทงทศนคตและรปแบบทเกยวกบพฤตกรรมแบบอยางของกลมและสงคม กคอสภาพของพฤตกรรมทเปนปกตหรอการกระทำาทเหมาะสมตามแบบอยางในการแสดงออกทสงคมเปนผก ำาหนดใหประพฤตหรอไมให ประพฤตกได ถาทงทศนคตและแบบอยางการแสดงออกเปนไปในทางบวกหรอสรางสรรค กสามารถมองเหนถงพฤตกรรมและเจตนาของบคคลทแสดงออกมาไดอยางชดเจน ถาทศนคตกบการแสดงออกมความขดแยงไมตรงกน กอาจจะคาดหมายถงเจตนาของแตละบคคลและพฤตกรรมทตามมาได

พฤตกรรมทตงใจจงเปนสงหนงทบงบอกถงความเปนไปไดในการอธบายถงพฤตกรรม หรอสถานการณของการรบร หรอขอขดของภายใน หรอการไมเตมใจกอาจเปนอปสรรคไมใหบคคลแสดงพฤตกรรมไดอยางมประสทธภาพ

ผลกระทบของทศนคต (The Impact of Attitudes)

ทศนคตเปนสงทมนคง มความโนมเอยงทจะตอบสนองตอลกษณะหลากหลายของสถานการณหรอวตถประสงค เราอาจจะลงความเหนถงทาทางของบคคลโดยดจากคำาพดวาจาทแสดงถงความเชอ ความรสก หรอ

18

ความมงหมายของพฤตกรรมทมงตอวตถประสงคหรอสถานการณ จากปฏกรยาการรบรและสรระวทยาหรอจากพฤตกรรมทแสดงออกมา

ยงมอำานาจของงานทมความหลากหลาย บคคลทยงนาจะมการจดระเบยบของทศนคตทมากขน ความเชอของเขากอตวขนอยางมากมาจากพนฐานทางเศรษฐกจ สงคม และประสบการณอน ๆ ควรจะมความสำาคญทไมเหมอนกน และดงนนเปนเหตผลทำาใหทศนคตแตกตางกน การคนควาเรว ๆ น แนะนำาวาการเปลยนแปลงทสำาคญในทศนคตขนอยกบประชาชาตตาง ๆ และกลมเชอชาต และบทบาทตาง ๆ ของประเภทเพศ ทศนคตทแตกตางเหลานนาจะใหผลลพธทสำาคญสำาหรบการจดการทมประสทธภาพของความแตกตางในองคการ

การเปลยนแปลงทศนคต (Attitude Change)

ทศนคตเปนสงทไมใชลกษณะถาวรของบคลกภาพ และกไมใชเปนสงทแนนอนตายตว บางคนอาจมประสบการณทไดรบไมวาจะเปนความเครยด หรอความไมสบายจากสงตาง ๆ ซงอาจสงผลใหคนเหลานนเปลยนความรสกไป โดยการเปลยนทศนคตหรอพฤตกรรม เชน การไดรบขอมลขาวสารใหม อาจจะทำาใหทศนคตเปลยนแปลงได ผบรหารอาจจะมทศนคตทไมดเกยวกบเพอนรวมงานใหม เพราะวาเขาไมมประสบการณมากอน แตหลงจากทไดทำางานรวมกบเพอนรวมงานใหม ผบรหารพบวาเขากมความสามารถในเชงพฒนา สงดงกลาวอาจกระทำาใหผบรหารกลบมามทศนคตทดตอเพอนรวมงานใหมได

ท ศนคต ของบ คคลจะ เปล ยนแปลงได ไม ง ายน ก ม กจ ะม ก ารเปลยนแปลงไปกตอเมอมสงเรา หรอมสงมากระตนใหเกดความตองการทจะเปลยนแปลง เชน ถาสงของทำาใหทศนคตเปลยน ทศนคตของคนทมตอสงของกจะเปลยนไปดวย เชนเดยวกบคนงานทมทศนคตเกยวกบคาจางวาไมเป นธรรม แตถานายจางเพมคาจางขนจนทำาใหลกจางเกดความพอใจ ทศนคตเกยวกบเรองดงกลาวกจะเปลยนไปในทางทด

อารมณ ทศนคต และพฤตกรรม (Emotions, Attitudes, and Behavior)

19

อารมณมความเกยวของกบทศนคต ทศนคตเปนความเชอ การประเมนความรสก และความมงหมายของพฤตกรรมทมตอสงตาง ๆ เราใชอารมณตดสนความรสกตอสงตาง ๆ ความรสกทดใจทเราไดรบเมอเราไดเลอนตำาแหนง ทศนคตของเราทมตอการเลอนตำาแหนงนนลกซำาและตราตรง มนรวมถงความเขาใจเกยวกบเลอนตำาแหนง การประเมนความรสกของคณ และความตงใจทจะไดรบการเลอนขน ซงเราจะเหนไดวาทศนคตจะพฒนาจากปจจย 2 ปจจย คอ

1. ประสบการณทางอารมณ

2. กระบวนการรบความรสก

ธรรมชาตของอารมณในการทำางาน (The Nature of work Moods)

อารมณในการทำางาน (Work moods) คอ คนมความรสกอยางไรในเวลาปกตทเขามกจกรรมในงานของเขา พนกงานจะมความรสกตนเตนและกระตอรอรนในการทำางาน พนกงานคนอนอาจมความรสกกงวลใจและหงดหงด และพนกงานคนอนอาจมความรสกงวงนอนและขเกยจ มากไปกวานน คอ คานยมและทศนคตจะเปลยนแปลงไปเร อยๆ อารมณในการทำางานสามารถทเปลยนจากชวโมงตอชวโมง วนตอวน และบางคร งกนาทตอนาท ความคดเกยวกบอารมณของคณนนมความหลากหลายตงแตคณทำางานครงแรกจนถงวนน หรอเกยวเนองถงอารมณของคณทมความทมความแตกตางจากเมอวานน เมอคณมความคดบางอยางทแตกตางจากธรรมชาตของอารมณในการทำางาน

ถงแมวาคนสามารถมประสบการณทแตกตางกนมากมายในอารมณในการทำางาน อารมณสามารถจดประเภทไดทงทางบวกและทางลบ เมอพนกงานมอารมณในทางบวก (Positive moods) เขาจะรสกตนเตน กระตอรอรน คลองแคลวแขงแรง มชวตชวา ฮกเหม หรออ มอกอมใจ เมอพนกงานมอารมณในทางลบ (Negative moods) เขาจะรสกเศรา เกรงกลว เตมไปดวยการดถก มการตอตาน เครยดหรอหงดหงด บางคร งความรสกของพนกงานไมเปนทางบวกหรอเปนลบ เขาอาจมประสบการณทนอยกวาความ

20

รสก เชน เปนคนครงหลบครงตน เชองชา และขเกยจ เปนคนเงยบสงบ และผอนคลายอารมณ ขอบเขตนนขนอยกบประสบการณของพนกงานวาจะเปนบวกหรอเปนลบ และอารมณในการทำางานเปนตวกำาหนดทงบคลกภาพของเขาและสถานการณ

บทสรป

ทศนคตเป นแบบแผนของความรสก ความเช อ และพฤตกรรมทเกยวของกบบคคล กลม แนวคด สงทแสดงออกหรอวตถประสงคโดยตรง ทศนคตคออารมณ การรบรและพฤตกรรมโดยรวม ความสมพนธระหวางทศนคตและพฤตกรรมไมเปนสงทเหนไดชดเจนเสมอไป ถงแมวาจะมความสำาคญทเกยวของกบการดำารงชวตกตาม ความสมพนธของทศนคตและพฤตกรรมอาจจะเหนไดชด เมอเปนความตงของแตละบคคลไดถกแสดงออกมาโดยการกระทำาตามแนวทางทแนนอน ซงเปนททราบกนโดยทว ๆ ไปวาเปนทศนคตเฉพาะและเปนแบบอยางทอาจจะเกยวของไปถงพฤตกรรม และเปนสงทนาสนใจอยางยงในการทจะทำาความเขาใจถงพฤตกรรมองคการ ทศนคตในการทำางานอกอยางทนาสนใจกคอ พนธะสญญาทมตอองคการ ทงความพงพอใจและพนธะสญญาตางกมความเกยวของกบพฤตกรรมองคการเปนอยางมาก

ทศนคตในการทำางานนนมทงความพอใจในงานและขอผกมดในองคการ คอ มอยดวยกน 3 องคประกอบ คอ

1. องคประกอบดานความรสก คอ ความรสกของพนกงานหรอองคการ

21

2. องคประกอบดานความเขาใจ คอ ความเชอของพนกงานหรอองคการ

3. องคประกอบดานพฤตกรรม คอ ความคดของพนกงานเกยวกบการทจะปฏบตอยางไรตองานหรอองคการ

แตละองคประกอบของทศนคตในการทำางานสามารถทจะชกจงและควบคมองคประกอบอน ๆ ไว

อารมณ คอ ความรสกทเกดขนตอคนหรอเหตการณทเกดขนโดยไมตงใจ ซงจะแตกตางกนไปตามทศนคตอนจะเปนสงททำาใหเกดความเชอ ความรสกและความตงใจดานพฤตกรรมทจะมขนตอเหตการณ ความเชอเปนการรบรทศนคตของแตละคน สวนความรสก คอ การตดสนเกยวกบอารมณตอเป าหมาย ความตงใจทางพฤตกรรมจะเป นแรงกระต นท จะก อใหเก ดพฤตกรรม โดยเฉพาะความเชอถอตอเปาหมายอารมณมกจะมผลกระทบตอพฤตกรรม ความเชอ ความรสกและความตงใจของพฤตกรรม

22

บทท 3

คานยม (Values)

“คานยม เปนความเชอหรอความรสกนกคดของบคคล มชวงระยะ”เวลาในการสรางและดำาเนนจนกลายเปนแนวทางในการดำาเนนชวต คานยมจะเปนตวกำาหนดพฤตกรรมของบคคลใหแสดงออก โดยบคคลทมคานยมทเหมอนหรอคลายกนกจะรวมตวกนเปนกลม คานยมจงเปนความเชออยางหนงซงในบางครงกตองใชดลยพนจเขาไปเกยวของดวย

คานยมมทงลกษณะของเนอหา (Content) และลกษณะของความรสกทเขมขน (Intensity) โดยโดยลกษณะของเนอหากคอการตดสนใจวาอะไรควรทำา ไมควรทำา อะไรถกตอง อะไรด อะไรเปนทตองการ สวนลกษณะของความรสกทเขมขนกคอระดบความรสกความมนใจในการแสดงออก ตอสงเราทเขามาเกยวของวาสำาคญอยางไร คนเรานนมระดบขนของคานยมทกอรปขนมาเปนระบบคานยมของตวเอง (Value System) ระบบคานยมของตนเองจะมความเกยวเนองกบคานยมเร องอสรภาพ ความสบายใจ ความเคารพตนเอง ความส อสตย ความเช อฟง และความเสมอภาค ซ งจะแสดงออกของพฤตกรรมบคคล และมอทธพลตอบคคลอนทอยในสงคมนนไดดวย

ความหมายของคานยม

คานยม (Values) เปนความคดและพฤตกรรมของบคคลในสงคมทเหนวาเปนสงทมคณคา ยอมรบมาปฏบตตามและหวงแหนไวระยะหนง คานยมมกเปลยนแปลงไปตามกาลสมยและความคดเหนของคนในสงคม คานยมจงเปนมาตรฐานการเรยนร การประเมน การเลอกและการตดสนใจของบคคลวาควรทำาหรอไมควรทำา มคาหรอไมมคา สำาคญหรอไมสำาคญ นอกจากนคานยมยงทำาหนาทเปนตวกำาหนดเปาหมายและสรางแรงจงใจใหบคคลมงสเปาหมายทตองการ มผใหความหมายของคานยมไวดงน

พระมหาอดศร ถรสโล (2540) ไดใหความหมายวา คานยมหมายถง แนวความประพฤตหรอสภาพของการกระทำาใดๆทบคคลหรอ

23

สงคมนยมชมชอบและเหนวาเปนสงทมคณคาควรแกการประพฤตปฏบตจงยอมรบยดถอมาเปนแนวทางประพฤตอยางสมำาเสมอหรออยางนอยกชวระยะหนง เพอใหบรรลเปาหมายของตนเองหรอสงคม

ฤกษชย คณปการ (2539) ใหความหมายไววา คานยมหมายถง ความเชอ

ของบคคลสวนใหญซงเชอวาสงหนงมคา มความสำาคญและเปนสงทปรารถนา การประพฤตปฏบตทคนสวนใหญในสงคมยอมรบนนยอมมคานยมของสงคมแฝงอยภายในหรอการประพฤตปฏบตทบคคลใดมความพงพอใจยอมมคานยมของบคคลนนแฝงอยภายในดวย

จากความหมายดงกลาวมาพอสรปไดวา คานยม หมายถง ความเชอตอสงตางๆของบคคลในสงคมทเหนวาเปนสงทมคณคาควรแกการประพฤตปฏบตเพอใหบรรลเปาหมายของตวเองและสงคม โดยคานยมของบคคลจะแฝงอยภายใน ความคด อารมณ ความรสกและเจตคต

ทมาของคานยม

คานยมหากมแหลงทมาแตกตางกนกจะมคานยมทแตกตางกน เราจงใชคานยมประเมนพฤตกรรมของบคคล คานยมเปนความเชอของบคคลหรอความชอบทางสงคม คานยมอาจมความคดทถกหรอผด ดหรอเลวได คานยมเรยนรไดจากการเจรญเตบโตหรอการเปลยนแปลงในชวงชวตของแตละบคคล วฒนธรรม สงคม ตลอดจนรปแบบขององคกรนน ๆ คานยมอาจจะมทเร มตนมาจากความจำาเปน(Need) หรอความตองการ (Desire) แลวจงเปลยนเปนความชอบ (Preference) หรอความสนใจตดตามมา ความชอบนอาจถกกระตนใหเกดความนยมหรอเชอในคณคา ของสงนน ๆ จนกลายเปนคานยมขนมา

คานยมนนมาจากสวนสำาคญ 2 สวนดวยกนคอ สวนทมาจากพนธกรรม และสวนทมาจากปจจยแวดลอมอยางวฒนธรรม

24

1. ปจจยทมาจากพนธกรรม เปนสวนทส ำาคญทเรายดถอในตอนเดกไดรบอทธพลมาจากพอแมคร เพอน และบคลอนๆ ความคดหลาย ๆ อยางเกยวกบสงใดถกและสงใดผดกำาหนดมาจากทศนะทแสดงออกโดยพอแม เมอคนเราโตขนมาและถกเปดเขาสคานยมของคนอน กจะเปลยนแปลงบางสวนของคานยมไป

2. ปจจยแวดลอมอยางวฒนธรรม คอวฒนธรรมทมการพฒนา และ เสรมแรงอยางตอเนอง เชน คานยมการรกสงบ สนต การรวมมอ และประชาธปไตย เปนคานยมทไมตายตวและจะมการเปลยนแปลงอยางชา ๆ

ความสำาคญของคานยม

1. คานยมเปนพนฐานของความเขาใจเกยวกบทศนคตและแรงจงใจ

2. คานยมมอทธพลตอการรบร

โดยทวไปแลวคานยมจะมความสมพนธใกลชดกบองคประกอบดวยทศนคต และม

อทธพลตอพฤตกรรมการแสดงออก คานยมเปนกระบวนการทางความคดของบคคลทเปนตวกำาหนดตวตดสนและชน ำาใหบคคลปฏบตอยางใดอยางหนงบทบาทของคานยมจะทำาหนาทเปนมาตรฐานทจะนำาทางหรอแนวทางใหบคคลประพฤตปฏบตและทำาหนาทกระตนเพอใหเกดแรงจงใจในการปฏบตตลอดจนชวยเสรมทศนคต ความสนใจและความตงใจ ซงนำาไปสการแสดงพฤตกรรมทสอดคลองกบคานยม

บคคลแตละคนจะมค าน ยมของตนเอง ซ งอาจจะแตกตางหรอคลายคลงกบคานยมของผอนกอาจมความเปนไปได ทงนทงนนขนอยกบกระบวนการเรยนรทางสงคม ททำาใหประสบการณของแตละคนผดแผกแตกตางกนหรอคลายคลงกน คานยมจงเปนมาตรฐานซงใชเปนกรอบกำาหนดทางเลอกของบคคลจากทางเลอกตาง ๆ และจะเปนตวกำาหนดพฤตกรรมการกระทำาหรอการแสดงออกของแตละคน

ประเภทของคานยม

25

คานยมแบงออกเปน 2 ประเภท

1. คานยมทเปนจดหมายปลายทาง (Terminal Values) อนหมายถงสภาวะสดทายทมอยซงเปนท

ตองการ คานยมประเภทนเปนเปาประสงคทบคคลอยากจะบรรลในชวตหรอเปนจดหมายปลายทางหรอเปาหมายซงแตละคนตองการทจะส ำาเรจในชวงชวตของเขา

2. คานยมทเปนเครองมอ (Instrumental Values) หมายถง กลมของพฤตกรรมทตองการหรอ

วธการทจะทำาใหเขาบรรลเปาประสงคหรอบรรลผลสำาเรจได คานยมทเปนเครองมอเปนสงทดซงจะเปนตวชวยบงชพฤตกรรมได

  อทธพลของคานยมทมตอพฤตกรรมของบคคล

                รองศาสตราจารย สพตรา สภาพ ไดกลาวถงคานยมสงคมเมองและคานยมสงคมชนบทของสงคมไทยไวคอนขางชดเจน โดยแบงคานยมออกเปนคานยมของคนในสงคมเมองและสงคมชนบทซงลกษณะคานยมทงสองลกษณะ จดไดวาเปนลกษณะของคานยมททำาใหเกดมอทธพลตอคานยมทมตอพฤตกรรมของบคคล ซงสามารถแสดงใหเหนชดเจนในตาราง

 อทธพลของคานยมตอตวบคคล

                คานยมไมวาจะเปนของบคคลหรอคานยมของสงคม จะมอทธพลตอตวบคคล ดงน คอ

1. ชวยใหบคคลตดสนใจวาสงใดผด สงใดถก ดหรอไมด มคณคาหรอไมมคณคาควรทำาหรอไม

ควรทำา

2. ชวยใหบคคลในการกำาหนดทาทของตนตอเหตการณทตนตองเผชญ

3. ชวยสรางมาตรฐาน และแบบฉบบจากการประพฤตปฏบตของบคคล

26

4. มอทธพลเหนอบคคลในการเลอกคบหาสมาคมกบบคคลอน และเลอกกจกรรม

5. ทางสงคม ซงตนจะตองเขาไปรวมดวย

6. ชวยใหบคคลกำาหนดความคดและแนวทางปฏบต

7. ชวยเสรมสรางหลกศลธรรม ซงบคคลจะใชในการพจารณา การกระทำาของตนอยางมเหตผล

     แงคดเกยวกบคานยม

                1. โดยปกตแลวบคคลมกจะมคานยมในเร องเดยวกนหรอสงเดยวกน แตกตางกนไป ทงนเพราะแตละบคคลมความร ประสบการณและสงแวดลอมไมเหมอนกน แตบคคลกอาจจะมคานยมในบางเรองตรงกนได เรยกวา คานยมรวม (Shared values) ซงสวนมากมกไดมาจากอทธพลของศาสนา

               2.  มนษยเรามกจะชอบคบหาสมาคมกบบคคลทยดถอคานยมอยางเดยวกน

               3. คานยมบางอยางไดกลายมาเปนกฎหมายเชน คานยมในเรองเสรภาพกอใหเกดกฎหมายเกยวกบเสรภาพสวนบคคล

                4.  คานยมยอมเปลยนแปลงไปตามกาลเวลา กลาวคอ คานยมบางอยางอาจเสอมความนยมไป หรออาจมคานยมใหมบางอยางเกดขนมา เชน คานยมของกลสตรไทย แบบผาพบไว ปจจบนสงคมไทยเรมเปลยนเปนนยมหญงไทยทมลกษณะคลองแคลววองไวเหมาะสมกบสภาพของสงคมและเศรษฐกจทเปลยนแปลงไป เปนตน

                5. คานยมของคนและคานยมของสงคมจะกำาหนดการตดสนใจในการเลอกของบคคล

                6. คานยมบางอยาง ชวยเสรมสรางความสมพนธอนดระหวางบคคลดวยกน แตคานยมบางอยางเปนไปในทางตรงกนขาม ทเปนเชนนก

27

เพราะคานยมมอทธพลตอความประพฤตของบคคลทวไป ถาเรายงมความรสกวาคานยมใดมความสำาคญตอเรามาก เรากมกจะรสกลำาเอยงวาคานยมนนถกตองมากยงขนและคดไปวาคานยมทขดแยงกบของตนนนผดและไมยอมรบ

                7. คานยมของสงคม ไมจำาเปนวาตองมอยในตวบคคลในสงคมนนทกคนไป แตอาจจะมอยในสมาชกของสงคมสวนใหญเทานน เชน การยกยองคนรำารวย หรอเงนเปนปจจยสำาคญในการดำารงชวตในสงคมปจจบน เปนตน

คานยมในการทำางาน

คานยมในการทำางานทได รบจากการวจยในพฤตกรรมองคการมเอกลกษณอย 2 ประการ คอ

1. คานยมภายในงาน (Intrinsic work Values) คานยมภายในงานคอ คานยมทมความสำาคญกบธรรมชาตในการทำางาน พนกงานผซงตองการความทาทายในการเรยนรสงใหม ๆ จงใหความสำาคญกบการชวยเหลอและบรรลผลอยางเตมทในงานของเขาทมผลตอคานยมภายในงาน พนกงานเหลานตองการความทาทายในงานทตองใชทกษะ และความสามารถกบมความรบผดชอบและความเปนอสระ (ความสามารถในการตดสนใจ)

2. คานยมภายนอกงาน (Extrinsic work Values) คานยมภายนอกงานคอ คานยมทมากกวาลกษณะของงาน เชน ความสมพนธอนแรกสำาหรบการทำางานเพอตองการไดเงนมา คานยมแบบนไมใชแคเพยงเพอประโยชนของตวเองแตมนมผลลพธทจะตามมาภายหลง

สรป

คานยมในการทำางาน ทศนคต และทสำาคญคออารมณ สงเหลานลวนจะทำาใหเกดการแสดงพฤตกรรมซงอาจสงผลถงองคการได คานยมในการทำางานเปนความเชอมนสวนบคคลของคนงานเกยวกบผลทคาดหวงจากการปฏบตงานและสงทเกยวของกบการทำางาน อนเปนปจจยสำาคญททำาใหเกด

28

ลกษณะพฤตกรรมของพนกงาน ความพอใจในการท ำางานและการแสดงออกทางพฤตกรรมตอองคการ

คานยมในการทำางานมผลกระทบตอพฤตกรรมของพนกงานโดยตรง และมมมองของพนกงานกมกจะแตกตางกนออกไป ซงอาจจะถกหรอผดกเปนไปได ผบรหารจงควรจะทำาความเขาใจและแบงหนาทใหเหมาะสมเพอใหองคการไดผลสำาเรจ

ผลสำาเรจในหนาทการงานจะเกดขนได เมอพนกงานไดแสดงออกถงพฤตกรรมในการทำางานอยางแขงขน และหาโอกาสทจะพฒนาทกษะใหม ๆ และการมคานยมเรองการซอสตย ความยตธรรม การเปดโอกาสใหพนกงานไดมสวนรวมในการทำางาน และใหมการเสนอความคดเหนของตนเองออกมา อนเปนคานยมทดในการทำางานทองคการควรตองจดใหม เพราะมผลทำาใหพนกงานมความชอบในการทำางาน และมความตงใจทจะพฒนาองคการ

บทท 4

บคลกภาพ (Personality)

วงการธรกจและอตสาหกรรมยคปจจบนใหความสนใจกบบคลากรในองคกร เนองจากเปนหวใจสำาคญอกประการหนงของความสำาเรจหรอลม

29

เหลวขององคกร บคลากรในองคกรทจะถอไดวามคณภาพ นอกจากจะตองมทกษะประสบการณและความรความสามารถในการทำางานตามภาระหนาทแลว ควรตองมบคลกภาพทเหมาะสมสอดคลองกบงาน บคลกภาพซงเนนคณลกษณะเฉพาะตวของบคคล จะมผลตอประสทธภาพการทำางานและปฏสมพนธกบผอนทงในองคกรและนอกองคกร และยงเปนภาพลกษณทสำาคญขององคกรดวย อยางไรกตาม คนไทยเราสวนใหญทงทดำาเนนงานธรกจหรออตสาหกรรมเองและททำางานเกยวของกบอตสาหกรรม อาจขาดลกษณะทจ ำาเปนหลายประการเพอการดำาเนนงานใหเจรญกาวหนา ทนกบวทยาการสมยใหม ทนกบเหตการณความเปนไปของโลกทมการเคลอนไหวเปลยนแปลงอยางรวดเรว ล กษณะทจ ำาเป นดงกลาวนน สวนหนงค อบคลกภาพ ซงเปนเร องทเรยนร ฝกฝน และพฒนาได แมบางลกษณะอาจจะตองใชเวลาและพฒนาไดไมงายนกกตาม

          ทจะกลาวตอไปนจะวาดวยความหมายของบคลกภาพ ความสำาคญของบคลกภาพ การหลอหลอมบคลกภาพ ทฤษฎบคลกภาพ บคลกภาพทพงประสงคขององคกร และการพฒนาบคลกภาพ เพอใหผศกษาเกดความเขาใจเรองราวเกยวกบบคลกภาพ และไดแนวทางในการพฒนาบคลกภาพตอไป

ค ว า ม ห ม า ย ข อ ง บ ค ล ก ภ า พ คำาวา บคลกภาพ “ ” (personality) ซงเปนลกษณะเฉพาะของบคคลทบงบอกความแตกตางระหวางบคคล ไดมผใหความหมายไวตางๆ

          จากคำาจำากดความและความหมายของ บคลกภาพ ทกลาวมา สรป“ ”ไดวา บคลกภาพ คอตวบคคลโดยสวนรวม ทงลกษณะทางกาย ซงสงเกตไดงาย อนไดแกรปรางหนาตากรยาทาทาง นำาเสยง คำาพด ความสามารถทางสมอง ทกษะการทำากจกรรมตางๆ และลกษณะทางจตซงสงเกตไดคอนขางยาก ไดแก ความรสกนกคด เจตคต คานยม ความสนใจ ความมงหวง อดมคต เปาหมาย และความสามารถในการปรบตวใหเขากบสงแวดลอม ลกษณะดงกลาวมทมาจากพนธกรรมและสงแวดลอมของแตละคน สงผลสความสามารถในการปรบตวตอสงแวดลอมและความแตกตางระหวางบคคล

30

          จากความหมายของบคลกภาพดงกลาว เมอน ำามาวเคราะหให สมพนธกบองคการทเกยวของกบการดำาเนนงาน ทงดานการบรหาร การผลต การจำาหนาย และการใหบรการ โดยพจารณาบคลกภาพทสงผลตอการดำาเนนงาน จะพบวาทกลกษณะของบคลกภาพมอทธพลตอผลการดำาเนนงาน โดยมอ ทธพลมากบางน อยบาง จงอาจใหความหมายของบ คล กภาพเชงอตสาหกรรมไดวา เปนลกษณะสวนรวมของบคคลทงทางดานรางกายและจตใจ ซงเอออำานวยใหเกดผลดตอการดำาเนนงานอตสาหกรรม ทงในแงของการบรหาร การผลต การจำาหนาย และการใหบรการในงานอตสาหกรรม

 ความสำาคญของบคลกภาพไดดงน          1. บคลกภาพมอทธพลตอประสทธภาพการปฏบตงาน

           บคลกภาพในสวนทเกยวกบแรงจงใจ มอทธพลสงมากตอการทำางาน ถาบคคลมแรงจงใจใฝสมฤทธสง จะเปนแรงพลงกระตนใหมานะพยายาม ดำาเนนงานสความสำาเรจ ทำาใหบคคลมความอดทน ตอส บากบน ใชความสามารถ ลงทนลงแรง สนใจใฝรในทกสงทเกยวของเพอพฒนางานใหเจรญกาวหนา แตถาบคคลมแรงจงใจใฝสมฤทธตำา กจะลงทนลงแรงนอยเพอใหงานบรรลเปาหมายนอยลงไป ทำาใหงานขาดประสทธภาพ

2. บคลกภาพกำาหนดทศทางการดำาเนนงาน

           บคลกภาพทางดานความคดรเร ม ดานกลาไดกลาเสย และดานความระมดระวงรอบคอบ มผลตอทศทางการดำาเนนงาน ถาบคคลมความคดรเรมสรางสรรคสง มกดำาเนนงานโดยคดคนความแปลกใหมใหกบผลผลตหรอการใหบรการรวมทงการใชกลยทธหลากหลายเพอการตลาดและการโฆษณาประชาสมพนธ เพอเอาชนะคแขงขนและด ำารงงานใหคงอยหรอกาวหนาตอไป หรอถามบคลกภาพแบบกลาไดกลาเสย บคคลนมกจะยอมลงทน เสยง กลาเผชญกบความลมเหลว เพราะถาไดกจะไดมากจนขนพลกผนชวตของตนเองได แตจะมบคคลบางประเภททมบคลกภาพดานความระมดรอบคอบสง บคคลประเภทน มกจะไมลงทนกบสงทไมแนนอน และจะทำางานประเภททกาวไดเรอยๆ คอ กาวชาแตตนเองรสกวามนคง

31

           3. บคลกภาพมผลตอความนาเชอถอ

           บคลกภาพบางดาน มสวนชวยสรางเสรมความนาเชอถอ หรอทำาใหบคคลม เครดต ในความรสกของผทเกยวของ เชน ถาบคคลเปน“ ”ผทรกษาคำาพด อารมณมนคง มเหตมผล วางตนไดถกตองตามกาลเทศะ มนำาใจ ทำาอะไรโดยนกถงใจเขาใจเรา บคคลประเภทนถาเปนหวหนากจะเปนทยอมรบของลกนอง เปนมตรทด และสรางความรสกชอบพอไววางใจใหแกลกคาได แตถาบคคลมลกษณะตรงกนขาม คอไมนาเชอถอ กมกเกดปญหาอปสรรคในการดำาเนนงาน คอผอนอาจไมไววางใจ ไมเชอถอศรทธา ไมยอมรบ ไมรวมงานดวย ซงอาจสรางความเสยหายใหกบงานได เพราะถาไมเปนทนาเชอถอ กยอมไมสามารถดำาเนนงานรวมกบผอนไดโดยราบรน

บ ค ล ก ภ า พ ท พ ง ป ร ะ ส ง ค ใ น ก า ร ท ำา ง า น          ในการดำาเนนงาน จะมทงงานการผลต การบรหารการขาย การใหบรการ และอนๆ ทเกยวของ ในแตละงานจะอาศยคณลกษณะทแตกตางกนไป บางงานอาศยลกษณะสวนทเปนบคลกภาพภายในมาก บางงานอาศยสวนทเปนบคลกภาพภายนอกมาก แตโดยภาพรวมแลวกลาวไดวาบคลกภาพทพงประสงคในงานอตสาหกรรมควรประกอบดวยลกษณะดงตอไปน

          1. ความเปนคนชางสงเกต ชางคด ชางสบคน ชางแสวงหาคำาตอบในปญหาทกสงทกอยาง บคคลทประสบความสำาเรจ มกเปนคนประเภททบอกตนเองอยเสมอวา ไมมสงใดทเขาไมร ไมมปญหาใดทตอบไมได ไมมงานใดททำาไมได ไมมสงใดทจะเอาชนะไมได ฯลฯ ลกษณะดงกลาวสงผลใหบคคลมการเคลอนไหวตลอดเวลา ทงทางดานความคดและการกระทำา

          2. ความเปนผไมอยน งเฉยกบท แตหนกแนน คอ ชอบการเปลยนแปลงและปรบปรงใหไดอะไรแปลกใหมอยเสมอแตจะยงไมเปลยนหากยงขาดขอมลทเดนชดวาเปลยนแลวจะตองไปเผชญอะไรขางหนา

32

          3. มความค ดร เร มสร างสรรค ท งน เน องจากงานในอตสาหกรรมเปนงานทแขงขน ถาองคกรใดมบคคลทมความคดรเรมสรางสรรค หาวธการแปลกใหมกจะทำาใหงานกาวหนาไปอยางรวดเรว

          4. มหวใจเปนคนทำางาน คอใชสมองและความคดในการทำางาน คำานวณผลประโยชนทไดรบ คำานงถงผลเสยทอาจ จะเกดขน

          5. มหวใจเพองาน คอมใจรกในการทำางาน ทำางานเพองาน มใชทำางานเพอแลกกบคาแรงหรอเงนเดอนเพยงอยางเดยว แตมความตงใจทำางาน สงาน และผกพนกบงานทตนรบผดชอบอย

          6. มมนษยสมพนธด ทงนจะพบวาในวงการการทำางานเนนมนษยสมพนธมากโดยเฉพาะในเรองของการสอสาร เนองจากการทำางานไมเพยงแตจะเขากบบคคลอนได ยงตองสอสารใหผอนเขาใจไดเปนอยางดและสอนงานคนอนไดดวย องคการทำางานมกไมนยมคนเกงทถายทอดหรอสอนงานหรอทำางานกลมไมเปน

          7. มลกษณะผนำา ทงนเนองจากความสามารถในการนำาเปนสงจำาเปนมากสำาหรบผทำางาน เนองจากงานทดจะตองมความเจรญกาวหนา ขยายกจการและสาขาใหมเพมขนเรอยๆ ผทมความรความสามรถ และมประสบการณในการทำางานมานาน เมอไดรบการพจารณาคดเลอกใหดำารงตำาแหนงผบรหาร ถาหากเขาเปนผบรหารทมความเปนผนำาสงยอมนำาพาธรกจใหกาวหนาไดดกวา

          8. มความเปนระเบยบและมวนย ลกษณะในสวนนจะสงผลใหมความรบผดชอบ ตรงเวลา ทำางานอยางมเปาหมาย ทชดเจน สามารถคาดคะเนความสำาเรจไดลวงหนาและรจกทำางานอยางมแผน มระบบงานทด

9. แสดงออกไดโดยเหมาะสมตามกาลเทศะอนควร ผบรหารแสดงตนไดเหมาะสมทงการแตงกาย การเขาสมาคม ทาทางการเดน การพด อรยาบถตางๆ ตลอดจนความสามารถในการควบคมอารมณ และการแสดงออกทางอารมณอยางเหมาะสม จะชวยเสรงสรางตนเองใหเปนทยอมรบของผใตบงคบบญชาและผทตองตดตอเกยวของ

33

          10. มความสามารถในการปรบตวใหเขากบภาวะแวดลอมไดด คอมความสามารถในการวางตนและปฏบตงานใหผสมกลมกลนกบสภาพแวดล อมทงบคคล เวลา สถานท และสถานการณต างๆ ท เปลยนแปลงตลอดเวลา

ก า ร พ ฒ น า บ ค ล ก ภ า พ ใ น ก า ร ท ำา ง า น          บคลกภาพของบคคลมใชเร องตายตวเสมอไป เปลยนแปลงได พฒนาได ตามบทบาทและอาชพทด ำาเนนอย การพฒนาบคลกภาพในการทำางานอาจแบงไดเปน 3 ดาน ดวยกนคอ การพฒนาบคลกภาพโดยทวไป การพฒนาบคลกภาพดานการเปนผนำา และการพฒนาบคลกภาพดานความเปนผใหญ สำาหรบความเปนผนำานน ไดกลาวไวแลวในบททผานมา ดงนนในทนจะกลาวถงการพฒนาบคลกภาพโดยทวไปและบคลกภาพดานความเปนผใหญ ซงมแนวทางการพฒนา ดงตอไปน

    1 การพฒนาบคลกภาพโดยทวไป

          1.1 การพฒนาบคลกภาพทางกาย ควรใชเครองแตงกายทสะอาดเรยบรอย ใชใหเหมาะสมกบรปรางของตน ไมฟฟาหรอน ำาสมยจนเกนไป บคลกภาพทางกายเปนสงประทบใจครงแรกถาใครโดนวจารณวาเหนใหมๆ ไมชอบ แตพอใกลชดแลวจงรวานาคบ

          นอกจากการดแลตนเองเรองการแตงกายและความสะอาด ควรตรวจสอบตนเองเกยวกบภาษาและกรยาทาทางดวย ดงคำาพงเพยทวา สำาเนยงบอกภาษา กรยาบอกสกล คำาพงเพยนยงใชไดดอยแตบคคลกตอง“ ”

ไมลมวา หากใครมชาตกำาเนดหรอมพนฐานดงเดมทไมดนก กรยาทาทางและภาษาทใชประจำาของตนกสามารถปรบปรงใหดขนได มารยาทด ภาษาด ไมจำาเปนตองมาจากรากฐานชาตสกลทดเสมอไปทกคนพฒนาได

          1.2 การพฒนาบคล กภาพทางสตป ญญา ความร สกน กค ด เจตคต และความสนใจ ผทำางานโดยทวไป ไมจำาเปนจะตองฉลาดเฉลยวมไหวพรบสงเสมอไป จงจดวามบคลกภาพด ถาทกคนฉลาดมากเทากนไปหมด คดอะไรเหมอนๆ กน สนใจสงคลายๆ กน โลกคงนาเบอ ดงนนเมอบคคลคดวา

34

ตนเองมความสามารถดานใดเปนพเศษกมพฒนาดานนน แตกไมควรละเลยทจะสะสมความรอบรหรอความสนใจดานอนๆ ดวย เพราะจะท ำาใหมความคดและความสนใจทกวางขน อนเปนสงจงใจใหมเพอนใหมเพมขน มคนอยากคบอยากสนทนาดวยมากขน และมความมนใจในตนเอง คยกบใครๆ คบกบใครๆ ไดสบายใจ ดงนนการมสวนรวมในการทำางานของสโมสร สมาคม และองคการตางๆ รวมในการกฬาการละเลน หรอในกจกรรมตางๆ จะทำาใหเปนบคคลทมความรอบร กวางขวางขน เชอมนในตนเอง

1.3 การพฒนาบคลกภาพทางอารมณ บคคลทตองการจะพฒนาบคล กภาพทางอารมณ อาจเร มต นโดยสงเกตและค ดหาเหตผลจากพฤตกรรมของเดกในตวเดกจะมการแสดงอารมณตางๆ การแสดงออกทางอารมณของเดกจะเปนไปตามธรรมชาต เชน เมอรกเมอชอบกจะแสดงความเปนเจาของในสงท รกหรอชอบอยางเตมท เม อโกรธ เกลยดไมชอบกแสดงออกมาไมปดบง อารมณเหลานเมอบคคลเหนเดกแสดง มกรสกวาไมสมควรทำาและพยายามใหเดกหยดพฤตกรรมดงกลาวนน ซงถาผใหญเปนผแสดงพฤตกรรมดงกลาวเสยเอง สงคมกนาจะไมยอมรบ ดงนนวธการทดกคออยาปลอยใหมอารมณพลงพลาน เพราะจะทำาใหบคคลกาวราวหยาบคายตอเพอนรวมงาน ตอผบรหาร ลกคา และบคคลทวไป หรอแมแตการแสดงออกซงความรกความชอบกควรจะสำารวมใหอยในระดบทพอดเพอใหเปนทยอมรบของบคคลทวไปดวย

         1.4 การพฒนาบคลกภาพทางสงคม บคลกภาพทางสงคม เชน กรยาทาทาง นำาเสยง ภาษาพด การแตงกาย และการวางตน เปนปจจยเบองตนทจงใจใหบคคลอนๆ อยากคบหาสมาคมดวย แตกเปนเพยงเบองตน เทานน ปจจยทจะทำาใหมตรภาพยงยนมาจากคณสมบตทอยภายในตวบคคล เชน นำาใจทใหผอน ความไมเหนแกตว ความซอสตย ความบรสทธใจ การรจกใจเขาใจเรา ความเปนคนตรงตอเวลา ซงสงเหลานบคคลควบคมตนเองใหประพฤตปฏบตได และเมอทำาไปนานๆ กจะเกดความเคยชน และกลายเปนลกษณะประจำาตว

35

          เกยวกบการแสดงออกทางสงคมน มแนวคดทไมตาย ยงเปนทยอมรบนบถอในสงคมสมยใหม ไดแก หลกการพฒนาบคลกภาพตามแนวของยอรช วอชงตน ทานประธานาธบดคนแรกของสหรฐอเมรกา ดงน

1. การกระทำาทกอยางในหมคณะ ควรทจะทำาโดยแสดงใหเหนวาเราเคารพผทรวม

2. อยาหลบในเมอคนอนๆ กำาลงพดอย อยานงเมอผอนยน อยาพดในเมอควรจะนง อยาเดนใน

เมอคนอนๆ หยดเดน                3. ทำาสหนาใหชนบาน แตในกรณทมเรองรายแรงพงทำาสหนาใหเครงขรมบาง                4. อยาโตเถยงกบผทอยเหนอกวา แตพงเสนอขอวนจฉยของตนแกผนนอยางออนนอมถอมตน                5. เมอผใดพยายามทำางานจนสดความสามารถแลว แมจะไมไดรบผลสำาเรจเปนอยางด กไมควร

จะตำาหนตเตยนเขา                6. อยาใชถอยคำารนแรงตเตยนหรอดดาผหนงผใด                7. อยาผลผลามเชอขาวลอทกอความกระทบกระเทอนใหแกผหนงผใด                8. อยารบทำาในสงทตนไมสามารถทำาได แตเมอสญญาอยางใดแลวกตองทำาตามสญญานน                หลกการพฒนาบคลกภาพทางสงคมทง 8 ประการของทานอดตประธานาธบดยอรช วอชงตน ดงกลาวนหากปฏบตไดครบถวนไมวาจะเปนนกธรกจหรอผทำางานอนใด กนาจะมแนวโนมไดรบความสำาเรจในชวตทนอกเหนอจากการมบคลกภาพด

      2. การพฒนาความเปนผใหญ

          ผททำางานควรฝกตนใหมความเปนผใหญ ดงน

36

          2.1 สรางความเชอมนในตนเอง คอ พงตนเอง มความรสกมนคง วนจฉยปญหาไดดวยตนเอง ตดสนใจไดดวยตนเอง สามารถคาดการณลวงหนาไดพอประมาณวา ถาลงมอกระทำาไปแลวจะไดรบผลอยางไร

          2.2 พยายามวเคราะหประเมนตนเองอยางแทจรง คอพจารณาวาตนมความสามารถใดและขาดความสามารถทางใด แลวใชความสามารถทมอยใหไดประโยชนมากทสด พยายามเปลยนสงทพอจะเปลยนได สงทเปลยนไมได สงทเปลยนไมไดกอยานำามาคำานงถงจนกลายเปนความวตกกงวล

          2.3 ทำาใจใหพรอมในการเผชญความจรง โดยคดวาในโลกนมขนมลงมทงสงดและไมด มทงคนดมากและคนดนอย เรากเหมอนคนอนๆ คอประสบทงสงดและไมดในชวต เราอาจพบหวหนางาน เพอนรวมงาน และลกนองบางคนทดมาก แตบางคนกทำาใหเรายงยากใจในการทำางานรวมดวย คนบางคนเปนคนดตามทเราตองการ แตบางคนถงกบทำาใหเราลมหมอนนอนเสอ สวนชวตของเรานน บางตอนกดราบร นมนคง บางตอนกทำาทาจะไปไมไหว คนทมความเปนผใหญคอ คนซงไมวาจะอยในสถานการณใดยงพรอมอยเสมอทจะปรบปรงชวตของตนเองใหดขน ไมหวนไหวไปกบการเปลยนแปลงทเปนไปตามกฎธรรมชาตจนเกนกวาเหต

          2.4 ฝกตนใหมความสามารถในการควบคมอารมณของตนเองไมวาจะอยในสถานการณใด คอ มอารมณมนคง ไมปลอยตนเปนทาสของอารมณตามธรรมชาตไปเสยหมด โดยธรรมชาตของชวตนน บางคนกราเรงมความสข บางครงกเศราหมองหดห บางครงกโกรธเกลยดไมชอบใจ แตกตองทำาใจวาชวตใครๆ กเปนอยางน ชวเจดท ดเจดหน การมดบางชวบางกทำาให“ ”ชวตมรสชาต ดงนนเมอมความสขกอยาปลอยใหความปตยนดมาทำาใหเราราเรงจนผดกาลเทศะ หรอเมอเศราหมองหดหใจกอยาปลอยตนจมอยกบความเศราโศกจนทำาอะไรไมไดหรอขาดสมาธในการทำางาน การยมสเขาไวกนาจะเปนทางออกทดและอยาคดสน ควรใหโอกาสแกตนเองในการเผชญกบปญหา การฆาตวตายหนความลมเหลวเปนวสยของผทไมมความเปนผใหญ

          2.5 ฝกตนใหทำางานโดยมการวางแผนและเปาหมาย คอ ไมปลอยชวตใหเปนไปตามลมเพลมพด เมอจะทำางานกควรจะถามตวเองวา ทำาเพอใคร

37

ทำาอะไร ทำาเมอใด และทำาอยางไร มการเตรยมการลวงหนา ก ำาหนดกจกรรมตางๆ ไวลวงหนาวธการดงกลาวน จะชวยใหกาวหนาอยางมจงหวะ และทำาใหชวตในแตละวนมความหมายสำาหรบตน

          2.6 รจกบงคบใจตนเอง คอ ทำาตนใหมความสามารถในการ รอ” ” สงทตองการได ผใดกตามถาไมสามารถรอสงทตองการได นบวายงไมเปนผใหญ ทงยงมผลทำาใหบคลกภาพดานอนๆ พลอยเสยไปดวย และแสดงวายงไมพรอมสำาหรบการมบคลกภาพทด ความสามารถในการรอคอย ยงชวยใหมสมพนธภาพทดกบผอน และแกปญหาทางอารมณไดมาก เชน สามารถรอคอยผทผดนดได หรออดทนรอการอนมตในบางเรองทสำาคญตอ

1.7 ตระหนกในคณคาของตนเองและของผอน คอ รจกยอมรบในคณคาของผอนทไมเหมอนตน

เชน คนบางคนเหนวาเงนและทรพยสมบตคอจดหมายปลายทางของชวตบางคนเหนวาคณคาทสำาคญสำาหรบเขาคอมความรสง มผลสำาเรจทางธรกจบางคนยดถออดมการณหรออดมคตบางอยางแลวกมงมนไปสแนวความคดนน บางคนหาความพอใจใหชวตโดยแตงกายสวยหร ในสงของราคาแพง แตบางคนชอบความเปนอยงายๆ วนหยดกยงนกตกปลาไปตามเรอง ความแตกตางระหวางบคคลดงกลาว ถาทำาใจใหยอมรบ ไมมองคนอนทไมเหมอนเราวาผด ไมพยายามเปลยนคนอนใหยดถอเหมอนเราไปเสยหมด กจะทำาใหเราอยกบเขาไดสบายใจขน ทำาใหมสขภาพจตด บคลกภาพของเรากดขน

          2.8 พยายามปรบชวตใหเขากบสงคม คอ ทำาตนใหมความสขในทกสภาพของสงแวดลอม เราอาจเปนคนชอบสนโดษ แตถาเขามงานรนเรงในททำางานไมวาจะในระหวางเพอน ระหวางผบงคบบญชากบผใตบงคบบญชา เรากตองแสดงความพอใจทจะรวมดวยได หรอเราอาจมวธท ำางานทตางไปจากคนอน แตเรากตองสามารถผอนปรนไดบางโดยไมกระทบกระเทอนถงอสระในความคดอานของผอน

          2.9 ควบคมตนใหคดถงผอนมากกวาคดถงตนเอง คอ สนใจผอนมากกวาสนใจตนเอง ชวยเหลอการงานของผอน เอาใจใสในสารทกขสกดบ

38

ของผอน เชนนอาจจะทำาใหเรามความสขได ความสขใจเปนปจจยของการมบคลกภาพดไดอกประการหนง

          2.10 ฝกความอดทนและอดกลนใหกบตนเอง คอ อดทนตอความคดของผอนทขดแยงกบตน อดทนกบพฤตกรรมของคนบางคน อดทนกบการถกมองขามในสงทไมอยากใหเขามองขาม ยอมรบฟงคำาวจารณจากคนอนโดยพยายามคดวาคำาวจารณตางๆ เหลานนจะทำาใหตนไดปรบปรง เรองทไมพอใจบางเร องควรพยายามลม เมอไมชอบใจใครไมควรใชวธพร ำาบน เนองจากอาจสรางความร ำาคาญใหผอน และพลอยทำาใหผอนมปญหาทางอารมณไปดวย

          2.11 มความสามารถในการรบและแกไขสงทไมชอบ คอไมควรหวเสยหรอพรำาพรรณนาในโชคชะตาของตนเองใหผอนรบฟงไมหยดหยอน เพราะไมวาจะทำาอะไร มอาชพอยางไร อยในตำาแหนงใด หรอสมพนธเกยวของกบใครกจะตองมสงไมชอบรวมอยดวยทงสน

          2.12 ใชความสามารถทมอยใหเปนประโยชนทงตนเองและองคการใหมากทสด ดงตวอยางในชวตประจำาวนทมกพบวามคนมากมายทมทกษะทำางานเกงแตเกบความรความสามารถเหลานนใสลนชกไว แลวทำางานเทาทไดรบคำาสงใหทำา ทำางานเพยงเพอแลกกบคาตอบแทนใหพออยได การดำาเนนงานดงกลาวน มกไมนำาพาไปสความกาวหนาหรอความสำาเรจในชวต

2.13 สรางความรสกพอใจทจะไดปฏบตตามระเบยบขอบงคบ ทงน เพราะกฎและระเบยบทำาใหอยรวมกนไดอยางปกตสขถาหากทกคนเคารพในกฎและระเบยบนน กฎเกณฑใดในองคการทเรารสกวามนเปนไปไดในแงของการปฏบต ผทมลกษณะเปนผใหญแลวควรสามารถทจะเสนอขอปรบปรงเปลยนแปลงไดโดยสนตวธ โดยออนนอมถอมตน และโดยเลอกจงหวะเวลาทเหมาะสมในการนำาเสนอขอคดเหนวธการดงกลาวนจะชวยสรางบรรยากาศทดไดในองคการ สงผลใหทำางานรวมกนไดโดยราบรน ซงจะนำามาสผลดในการปฏบตงาน ประสทธภาพ และประสทธผลของงาน

บทสรป

39

           บคลกภาพ ซงเปนลกษณะสวนรวม และเปนสงกำาหนดทศทางการประพฤตปฏบตของบคคลนน เปนปจจยสำาคญตอความสำาเรจของงาน บคลกภาพในดานสตปญญา การวเคราะห ความมเหตผล ความคดรเร มสรางสรรค ความสนใจใฝร และแรงจงใจ มกเปนชวยสงผลสการวางแผนงานไดถกท ศทาง และสงผลสการลงทนลงแรงในการปฏบต งานใหบรรล วตถประสงคขององคการ สวนบคลกภาพภายนอก ดานการวางตน การแตงกาย กรยาทาทาง การพดและภาษาพด มกเปนภาพลกษณและจดขาดอกประการหน งท นอกเหน อจากการขายสนค าและบรการ ซ งชวยสรางมนษยสมพนธ สรางความนาเชอถอ และจงใจลกคาใหมาใชบรการ บคลกภาพของบคคลมทมาจากพนธกรรมและสงแวดลอม มนษยเรามพนธกรรม และสงแวดลอมตางกนจงสงผลสความแตกตางระหวางบคคล การทำาความเขาใจเร องความแตกตางระหวางบคคลโดยอาจศกษาไดจากทฤษฎบคลกภาพซงบางทฤษฎใหความรความเขาใจเร องลกษณะของบคคลในรปแบบตางๆ การศกษาใหเขาใจทมาและลกษณะของคนในรปแบบตางๆ จากทฤษฎบคลกภาพ จะชวยใหผทำางานเขาใจตนเอง เขาใจผอน นำาไปสการปรบปรงพฒนาการตนเองและผรวมเสนทางการทำางานดวยกนใหมบคลกภาพทพงประสงค เพอการดำาเนนงานอยางมประสทธภาพ

ความพอใจในงาน (Job Satisfaction)

ความหมายของความพงพอใจในการปฏบตงาน

ความพงพอใจในการปฏบตงาน หรอความพงพอใจในการทำางานตรงกบคำาภาษาองกฤษวา Job Satisfaction มผใหความหมายและแสดงความคดเหนเกยวกบเรองนไวหลายทาน แตสวนใหญแลวมเหนใกลเคยงหรอสอดคลองกน ดงน

ธนชย ยมจนดา และเสนห จยโต (2544, 27) ไดกลาวถง ความพงพอใจในงาน (job satisfaction) ซงหมายถง ระดบความรสกของบคคลในทางบวกหรอทางลบตองาน ซงประกอบดวย

1. ความพงพอใจในการจายคาตอบแทน (pay)

40

2. ความพงพอใจในผบงคบบญชา (supervision)

3. ความพงพอใจเพอนรวมงาน (co-worker)

4. ความพงพอใจในสภาพการทำางาน (work setting)

5. ความพงพอใจในตวงาน (tasks)

6. ความพงพอใจในโอกาสความกาวหนา (advancement opportunities)

บญมน ธนาศภวฒน(2537,158) กลาววา ความพงพอใจในงาน หมายถง เจตคตในทางบวกของบคคลทมตองานหรอกจกรรมทเขาทำาซงเปนผลใหบคคลเกดความรสกกระตอรอรน มความมงมนทจะทำางาน มขวญและกำาลงใจในการทำางาน สงเหลานจะมผลตอประสทธภาพและประสทธผลของการทำางาน ซงจะสงผลตอความสำาเรจและเปนไปตามเปาหมายขององคการ ดงนน ความพงพอใจในงานจงมผลตอการปฏบตงานของบคลากรในองคการเปนอยางมากทจะสรางสรรคความเจรญกาวหนาและนำาความสำาเรจตามเปาหมายมาสองคการ

ธงชย สนตวงษ(2539,379) กลาววา ความพงพอใจในการทำางาน หมายถง การทบคคลใดบคคลหนงมองเปนชองทางหรอโอกาสทตนจะสามารถตอบสนองแรงจงใจทตนมอยแลว กจะทำาใหความพงพอใจของเขาดขนหรออยในระดบสงหากฝายบรหารจดใหคนทำางานไดมโอกาสตอบสนองแรงจงใจของตนแลว ความพงพอใจของคนทำางานจะสงและผลงานกจะดตามไปดวย

โยเดอ (Yoder 1958,6) ใหความหมายของความพงพอใจในการปฏบตงานวา เปนความพงพอใจในงานททำาและเตมใจทจะปฏบตงานนนใหสำาเรจตามวตถประสงคขององคการ บคคลจะมความรสกพอใจในงานทท ำาเมองานนนใหผลประโยชนตอบแทนทงทางดานวตถและจตใจ และสามารถสนองความตองของเขาได

จากความหมายตาง ๆ ของความพงพอใจในการปฏบตงานดงกลาวขาง

41

ตน สามารถสรปไดวา ความพงพอใจในการปฏบตงาน เปนความรสกในทางทดของบคคลทมตอปจจยตาง ๆ ทมสวนเกยวของกบงานททำาอย ความรสกชอบ หรอพอใจเปนความรสกทเกดขนจากการทไดรบการตอบสนองตามระดบความตองการ กลาวคอเปนความรสกเปนสขในการกระทำาอยางใดอยางหนง ภายใตสภาพบรรยากาศการทำางานทถกใจ โดยมสงตอบแทนทางวตถและจตใจ โดยมภาวะแวดลอมเปนตวจงใจ หลงจากไดผานกระบวนการประเมนคา จะแสดงออกมาในระดบทแตกตางกน เชน พงพอใจมากทสด มาก ปานกลาง นอย และนอยทสด

จะเหนไดวา ความพงพอใจในการปฏบตงานเปนเรองทละเอยดออนมากเพราะมความเกยวของสมพนธกบความตองการหรอแรงจงใจของแตละบคคล ดงนนจงเปนสงทมความสำาคญทงตอผปฏบตงาน และตอองคการอยางมาก เพราะ

1. ผปฏบตงานยอมมความตองการทจะไดรบความสำาเรจตามความนกคดของตน และผปฏบต งานจะมความรสกสมปรารถนาทจะได แสดงบทบาทอยางเตมทตามข ดความสามารถของเขาทมอย

2. ผปฏบตงานซงไมเคยมความพงพอใจในการทำางานยอมจะไมประสบสภาพวฒภาวะทางจตวทยา เพราะคนเราโดยทวไปจะใชเวลาสวนใหญในแตละวนอยกบงาน หากงานนนเปนงานทนาเบอหนายไมทาทาย และไมมอสระเขายอมจะเกดความเบอหนาย หงดหงดรำาคาญใจ อนจะสงผลหรอกอใหเกดปญหาโดยตรงตอตวเขาเอง เพอนรวมงานและสงคมในทสด

3. ผปฏบตงานซงไมเคยมความพงพอใจในงานททำาจะเกดความคบของใจ เพราะการทำางานนนถอวา เปนสงสนองความตองการขนพนฐานของมนษย

4. การขาดความพงพอใจในการปฏบตงานหรอเกดมขอขดแยงในการทำางานยอมจะสงผลใหขวญและกำาลงใจในการทำางานลดตำาลง นนหมายความวาประสทธภาพของการทำางานยอมลดตำาตามไปดวย

องคประกอบทกอใหเกดความพงพอใจในการปฏบตงาน

42

ความพงพอใจในการปฏบตงาน เปนปจจยทส ำาคญประการหนงในการปฏบตงานใหสำาเรจ ถาผบรหารสำานกงานฯมความเขาใจในเรองการบรหารงานบคคลเปนอยางดประกอบกบมปจจยเปนเคร องจงใจมาก ยอมท ำาให พนกงานหรอบคลากรในสำานกงานฯเกดความพงพอใจในการปฏบตงานมากเชนกน

Glimmer (1971, 279-283) ไดสรปมตทมผลตอความพงพอใจในการปฏบตงานไว 10 ดานดงน

1. ลกษณะของงานททำา มความสมพนธกบความรความสามารถของผปฏบตงานหากไดทำางานตามทเขาถนด หรอตามความสามารถ เขาจะเกดความพอใจ คนทมความรสงมกจะรสกชอบงาน เพราะองคประกอบนมาก

2. การบงคบบญชา มสวนสำาคญทจะทำาใหผปฏบตงานมความรสกพอใจหรอไมพอใจตองานไดและการบงคบบญชาทไมดอาจเปนสาเหตอนดบหนงททำาใหเกดการขาดงานและลาออกจากงานได ในเรองนพบวา ผหญงมความรสกไวตอการบงคบบญชามากกวาผชาย

3. ความมนคงในการทำางาน ไดแก ความมนคงในการทำางาน การไดทำางานตามหนาทอยางเตมความสามารถ การไดรบความเปนธรรมจากผบงคบบญชา คนทมพนความรนอยหรอขาดความรยอมเหนวา ความมนคงในการทำางานมความสำาคญตอเขามาก แตคนทมความรสงจะรสกวาไมมความสำาคญมากนก และคนทมอายมากขน จะมความตองการความมนคงในการทำางานสงขน

4. บรษทและการดำาเนนงาน ไดแก ขนาดขององคการ ชอเสยง รายไดและการประชาสมพนธใหเปนทรจกกนแพรหลายของสถานทท ำางานนน ๆ องคประกอบนทำาใหผปฏบตงานเกดความรสกมนคง ปลอดภยในการทำางาน ผทมอายมากจะมความตองการเกยวกบเรองนสงกวาผทมอายนอย

5. สภาพการทำางาน ไดแก แสง เสยง อากาศ หองอาหาร หองนำา หองสขา ชวโมงการทำางานมการวจยหลายเรองทแสดงวา สภาพการทำางานมความสำาคญตอผชายมากกวาลกษณะอน ๆ ของการปฏบตงาน และในระหวาง

43

ผหญงโดยเฉพาะผทแตงงานแลว จะเหนวาชวโมงการทำางานมความสำาคญเปนอยางมาก

6. คาจาง หรอรายไดจะมความสมพนธกบเงนซงผปฏบตงานมกจะจดอนดบคาจางนไวในอนดบเกอบสง แตกยงใหความสำาคญนอยกวาโอกาสกาวหนาในการทำางาน และความมนคงปลอดภย องคประกอบนมกจะกอใหเกดความไมพงพอใจมากกวาความพงพอใจ ผชายจะเหนคาจางเปนสงสำาคญมากกวาผหญง และผทปฏบตงานในโรงงานจะเหนวา คาจางมความสำาคญสำาหรบเขามากกวาผทปฏบตงานในสำานกงาน หรอหนวยงานของรฐบาล

7. ความกาวหนาในการทำางาน เชน การไดเลอนตำาแหนงสงขน การไดสงตอบแทนจากความสามารถในการทำางานของเขา จากงานวจยหลายเรองสรปไดวา การไมมโอกาสกาวหนาในการทำางานยอมกอใหเกดความไมชอบงาน ผชายมความตองการเรองนสงกวาผหญง และเมออายมากขนความตองการเกยวกบเรองนจะลดลง

8. ลกษณะทางสงคม องคประกอบทเกยวของกบความตองการเปนสวนหนงของสงคมหรอการใหสงคมยอมรบตน ซงจะกอใหเกดทงความพงพอใจและความไมพงพอใจได ถางานใดผปฏบตงานรวมกบผอนไดอยางมความสข กจะเกดความพงพอใจในงานนนองคประกอบนมความสมพนธกบอายและระดบงาน ผหญงจะเหนวาองคประกอบนสำาคญมากกวาชาย

9. การตดตอสอสาร ไดแก การรบ-สงขอมลสารสนเทศ คำาสง การทำารายงาน การตดตอทงภายในและภายนอกหนวยงาน องคประกอบนมความสำาคญมากสำาหรบผทมระดบการศกษาสง

10. ผลตอบแทนทไดรบจากการทำางาน ไดแก เงนบำาเหนจตอบแทนเมอออกจากงาน

การบรการและการรกษาพยาบาล สวสดการอาหาร ทอย วนหยดพกผอนตาง ๆ

ความพงพอใจในการทำางาน นอกจากจะเกดจากปจจยดานสงแวดลอม

44

ของงานแลว ยงเกดจากปจจยสวนบคคลไดอกคอ

1. เพศ

2. จำานวนผทอยในความอปการะ

3. อาย 4. ระยะเวลาในการทำางาน

5. ความเฉลยวฉลาด

6. ระดบการศกษา

7. บคลกภาพสวนตว

French (1982, 88-91) ไดใหความเหนวา การทคนท ำางานหรอลกจางในหนวยงานหรอองคการใดจะบงเกดความพงพอใจในงานของเขาหรอไมนน ยอมขนอยกบดลยพนจของเขาเองวางานทเขาทำานน โดยสวนรวมแลวไดสนองความตองการในดานตาง ๆ เพยงใด และไดจำาแนกปจจยตาง ๆ ทจะสนองตอบความตองการในดานตาง ๆ ของคนงานและลกจางทพงกอใหเกดความพงพอใจไว ดงน

1. มความมนคงในอาชพ

2. เงนเดอนหรอคาจางเปนธรรมหรอเปนไปตามหลก งานมากเงนมาก

3. การควบคมบงคบบญชาด คอผบรหารมนำาใจเปนธรรมและยดหลกมนษยสมพนธ

4. สวสดการและประโยชนเกอกลด

5. สขภาพการทำางานด

6. มโอกาสกาวหนา คอมโอกาสไดเลอนตำาแหนง เลอนขน ขนคาจาง เงนเดอน

และเพมพนคณวฒ

45

7. เปนงานอาชพทมเกยรตในสงคม

สนนทา เลาหนนทน(2541, 8-9) มความเหนวา องคประกอบทมสวนในการจงใจบคคลใหมความพงพอใจในการปฏบตงาน ไดแก

1. การจดงานททาทายความสามารถใหทำา แตตองคำานงถงอยเสมอวา งานทมลกษณะทาทายตอบคคลหนงอาจจะไมเปนสงทาทายความสามารถของอกบคคลหนงได

2. การเปดโอกาสใหมสวนรวมในการวางแผน หากบคคลถกขอรองใหชวยในการวางแผนและกำาหนดสภาวะแวดลอมในการปฏบตงาน กจะเปนแรงจงใจในการทำางานทางหนง

3. การใหการยกยองและสถานภาพ บคคลทกคนไมวาอยในฐานะอะไร ตองการไดรบการยอมรบจากกลม และจากผบงคบบญชาเหมอนกนหมดทกคน แตการยกยองชมเชยตองทำาดวยความจรงใจ และผลของการปฏบตงานจะตองสงกวาเกณฑเฉลย

4. การใหความรบผดชอบมากขน และการใหอำานาจเพมขน การไดเลอนขนเลอนตำาแหนง การใหอำานาจและการมอบหมายความรบผดชอบ เปนเครองมอในการจงใจคนปฏบตงานไดอยางมประสทธภาพ

5. การใหความมนคงและความปลอดภย ความกลวในสงตาง ๆ เชน การไมใหงานทำา การสญเสยตำาแหนง เปนสงทแฝงอยภายในจตใจของคน ความตองการในเรองความมนคงปลอดภยจงสำาคญ แตตองคำานงดวยวาความมนคงปลอดภยมากนอยเทาใด จงเปนตวกระตนทกอใหเกดประสทธภาพในการปฏบตงาน

6. การใหความเปนอสระในการทำางาน ทกคนปรารถนาจะมอสระในการทำางานดวยตวเขาเอง โดยเฉพาะกลมทมความเชอมนในตวเองสง การบอกทกอยางวาควรทำาอยางไร จะเปนการทำาใหแรงจงในตำาลงได

7. การเปดโอกาสใหเจรญกาวหนาทางดานสวนตว ความปรารถนาทจะกาวหนาในทางดานอาชพเปนเปาหมายของทกคนในองคการ การไดมโอกาส

46

เขารวมการฝกอบรมการศกษาดงาน การหมนเวยนงาน และการสรางประสบการณจากการใชเครองมอตาง ๆลวนเปนแรงจงใจในการปฏบตงาน

8. การใหเงนและรางวลทเกยวกบเงน การวจยในปจจบนยงสรปไดไมชดเจนเกยวกบความสำาคญของเงนทมตอแรงจงใจ เพยงแตชแนะวาเงนเปนสงททำาใหเกดความไมพอใจมากกวาทจะเปนแรงจงใจ แตคนสวนมากกยงใหคณคาเงนไวสง

9. การใหโอกาสแขงขน การแขงขนเปนแรงจงใจสำาคญ โดยเฉพาะอยางยงระดบผบรหารซงตองการความเปนเลศในการปฏบตงาน ทำาใหเปนแรงกระตนทจะแสวงหาแนวคดใหม ๆ มาใชในการปฏบตงานทมประสทธภาพ

นอกจากน เอดวน เอ.ลอค(Locke 1976, 1302 อางถงในกอบชย อนนาค 2540,18-19) ไดเสนอองคประกอบทสงผลตอความพงพอใจในการปฏบตงานทเขาไดทำาการศกษาวจยในป ค.ศ.1976 ไว 9 องคประกอบดงนคอ

1) ตวงาน ไดแก ความสนใจในตวงาน ความแปลกของงาน โอกาสเรยนรหรอศกษางาน ปรมาณงาน โอกาสทจะทำางานนนสำาเรจ การควบคมการทำางานและวธการทำางาน

2) เงนเดอน ไดแก จำานวนเงนทไดรบความยตธรรมและความทดเทยมกนของรายไดและวธการจายเงนขององคการ

3) การเลอนตำาแหนง ไดแก โอกาสในการเลอนตำาแหนงสงขน ความยตธรรมในการเลอนตำาแหนงขององคการ และหลกในการพจารณาเลอนตำาแหนง

4) การไดรบการยอมรบนบถอ ไดแก การไดรบคำายกยองชมเชยในผลสำาเรจของงาน การกลาววจารณการทำางาน และความเชอถอในผลงาน

5) ผลประโยชนเกอกลไดแก บำาเหนจบำานาญตอบแทน การใหสวสดการ การรกษา

47

พยาบาล การใหวนหยดงาน และการไดรบคาใชจายระหวางลาพกผอน

6) สภาพการทำางาน ไดแก ชวโมงการทำางาน ชวงเวลาพก เครองมอเครองใชในการทำางาน อณหภม การถายเทอากาศ ทำาเลทตงและรปแบบการกอสรางของอาคารสถานททำางาน

7) การนเทศงาน ไดแก การไดรบความเอาใจใสดแลชวยเหลอแนะนำาจากผบงคบบญชาระดบสงขนไปดวยความมเทคนคและกลวธทด ความมมนษยสมพนธทด และความมทกษะในการนเทศงานของผบรหาร

8) เพอนรวมงาน ไดแก ความรความสามารถ การใหความชวยเหลอซงกนและกน และความมมตรภาพอนดตอกนของเพอนรวมงาน

9) องคการและการบรหารงาน ไดแก ความเอาใจใสบคลากรในองคการ เงนเดอนและนโยบายใน

การบรหารงานขององคการ

วธการจงใจทกลาวขางตนเปนองคประกอบพนฐานทนกพฤตกรรมศาสตรเหนวา มสวนในการจงใจใหคนหรอบคคลพงพอใจในการปฏบตงาน โดยแตละคนจะมความตองการแตกตางกนไป

แนวคดพนฐานเกยวกบความพงพอใจในการปฏบตงาน

ในการปฏบตงานใด ๆ กตาม ความพงพอใจในการปฏบตงานมความสมพนธกบการปฏบตงานมากทสดเพราะการทำาใหบคคลเกดความพงพอใจในการปฏบตงานจะสงผลถงการบรรลวตถประสงคขององคการ ซงหากบคคลมความพงพอใจสงสดกหมายความวาเขามความรสกตองานในทางบวก อยางไรกตามความสมพนธระหวางความพงพอใจในการปฏบตงานมแนวคดพนฐานทแตกตางกน 2 ลกษณะคอ

1. ความพงพอใจน ำาไปส ผลการปฏบต งาน เป นแนวคดทได จากการศกษาทางดานมนษยสมพนธ โดยเฉพาะการศกษาทดลองทโรงงาน ฮาวโธรน(Howthorne) ในป ค.ศ.1920 ในเร องของแสงสวางและสภาพ

48

แวดลอมทใชในการทำางาน ชใหเหนวาการเพมของผลผลตเปนผลสบเนองมาจากความพอใจในการปฏบตงานของคนงาน

ซงเดวด(Davis 1981,82) ไดกลาวถงแนวคดนวา การสนองความ“ตองการของผปฏบตงานจนเกดความพอใจ จะทำาใหเกดแรงจงใจในการเพมประสทธภาพการทำางานทสงกวาผไมไดรบการสนองตอบ ทศนะตามแนวคด”ดงกลาวสามารถแสดงไดดวยภาพดงน (สมยศ นาวการ 2521,155)

จากแนวคดดงกลาว ผบรหารทมงจะเพมผลผลตดวยการปรบปรงประสทธภาพในการทำางานใหสงขน กจะพยายามจดหาสภาพแวดลอมในการทำางานและปจจยตาง ๆ เชนเงนเดอน สวสดการ หรอความกาวหนาในตำาแหนงการงานทสามารถจะตอบสนองความพงพอใจของผปฏบตงาน เพอใหเกดแรงจงใจในการปฏบตงานทดจนบรรลวตถประสงคขององคการ

2. ผลการปฏบตงานนำาไปสความพงพอใจ (Porter and Lowler 1967,23 อางถงในกอบชย อ นนาค 2540,9-10) ได พฒนาร ปแบบจำาลองเพอศกษาเกยวกบสภาพความพงพอใจในการปฏบตงาน โดยตงสมมตฐานวา ความสมพนธระหวางความพงพอใจและผลการปฏบตงานจะ“ถกเชอมโยงดวยปจจยอน ๆ ผลการปฏบตงานทดจะน ำาไปสผลตอบแทนเหมาะสมซงในทสดจะนำาไปสการตอบสนองความพงพอใจ ดงภาพตอไปน”

จากภาพชใหเหนวา ผลการปฏบตงานยอมไดรบการตอบสนองในรปของรางวลหรอผลตอบแทน ซงแบงออกเปนผลตอบแทนภายในและผลตอบแทนภายนอกโดยผานการรบรเกยวกบความยตธรรมของผลตอบแทน ซงเปนตวบงชปรมาณของผลตอบแทนทผปฏบตไดรบนนคอความพงพอใจในงานของผปฏบตงานจะถกกำาหนดโดยความแตกตางระหวางผลตอบแทนทเกดขนจรงและการรบรเกยวกบความยตธรรมของผลตอบแทน หากผลตอบแทนจรงมากกวาผลตอบแทนทรบรแลว ความพงพอใจยอมจะเกดขน(สมยศ นาวการ 2521,119)

อนง ผลตอบแทนภายในหรอรางวลภายใน เปนผลในดานความรสกของผปฏบตงานทเกดแกตวผปฏบตงานเองเชนความรสกตอความสำาเรจทเกด

49

ขนเมอสามารถเอาชนะความยงยากตาง ๆ และสามารถดำาเนนงานภายใตความยงยากทงหลายไดสำาเรจทำาใหเกดความภาคภมใจ ความมนใจตลอดจนไดรบการยอมรบยกยองจากบคคลอน สวนผลตอบแทนภายนอกเปนรางวลทผอนจดหาใหมากกวาทตนเองจะใหแกตวเอง เชน การใหเลอนตำาแหนง เลอนขน หรอใหรางวลโบนสพเศษ(เทพพนม เมองแมน และสวง สวรรณ 2529,43)

(Glimer 1967, 380-384) ไดสรปความสมพนธระหวางความพงพอใจในการทำางาน และปจจยสวนบคคลไดดงน

1) เพศจากการสำารวจหลายคร ง เพศหญงมความพงพอใจในการทำางานมากกวาชาย อาจะเปนเพราะวาเพศหญงมความตองการดานเงน และความทะเยอทะยานทางอาชพนอยกวาเพศชาย

2) จำานวนผอยในความอปการะ ผลจากการศกษาพวกเจาหนาท พนกงาน (White – collar workers) พบวาผทตองการรบผดชอบเลยงดผทอยในความอปการะจำานวนมาก จะมความพงพอใจในการทำางานนอย สาเหตมาจากปญหาสภาวะการเงนทบบคนอย

3) อาย จากการศกษาในกลมคนตางกลมจะไดผลของความสมพนธระหวางอายกบความพงพอใจในการทำางานตางกนคอ เสมยนพนกงานทคอนขางมอาย แตมรายไดและสถานภาพการทำางานตำา จะมความพงพอใจในการทำางานสง และจากการศกษาในบางกลม พบวา ความพงพอใจในการทำางานสงเมอบคคลมอายมากขน แตในบางกลมกลบพบวา ความพงพอใจในการทำางานจะลดลง

4) ระยะเวลาในการทำางาน จากการสำารวจหลายครง พบวา ในระยะแรกเรมเขาทำางานบคคลจะมความพงพอใจในการทำางานสง และจะลดลงเรอย ๆ จนถงปทหาหรอปทแปด จากนนจะเพมขนอกเมอมอายการทำางานมากขน และขวญในการทำางานจะสงทสดเมอทำางานมาแลว 20 ป

5) ความเฉลยวฉลาด พบวามความสมพนธระหวางความเฉลยวฉลาดกบความพงพอใจในงาน โดยขนกบขอบเขตของความฉลาด และความยาก

50

งายของงาน คอถาใหผทมความเฉลยวฉลาดมาก ๆทำางานทงาย ๆ กจะทำาใหเกดความเบอหนายได

6) ระดบการศกษา มหลกฐานมากมายทแสดงใหเหนถงความขดแยงทหาขอสรปไมไดระหวางความสมพนธของระดบการศกษากบความพงพอใจในการทำางาน เชน จากการศกษากบพนกงานเจาหนาท พบวา กลมคนทยงไมจบการศกษาระดบมธยมศกษา จะมความพงพอใจในการทำางานสงสด แตจากการศกษาอนๆกลบพบวาระดบการศกษากบความพงพอใจในการทำางานไมมค ว า ม ส ม พ น ธ ก น 7) บคลกภาพสวนตว พบวาบคลกภาพสวนตวมผลตอความพงพอใจในงาน กลาวคอบคคลทมความพงพอใจในงาน มกจะเปนผทไดรบการศกษาดมความคลองตว สามารถปรบเปลยนความคดไดตามกาลเทศะ มพนฐานมาจากครอบครวทมความสข มความเขาใจถงสภาพทแทจรงของตวเขา และจดมงหมายทต ง ไว สวนบคคลทไมมความพงพอใจในงาน ก จะม บคลกภาพตรงขามกบทกลาวมาแลว

คเปอร และคณะ (Cooper and others 1979, 117-125) ได ศกษาวจยเกยวกบความพงพอใจในงาน พบวาคณลกษณะสวนตว ไดแก เพศ อาย ระดบของวชาชพ มอทธพลตอความพงพอใจในงานโดยความพงพอใจจะเพมขนตามอาย ปจจยภายนอก ไดแก เงนเดอน ความมนคง โอกาส การเลอนขนเลอนตำาแหนง มอทธพลตอความพงพอใจในงาน และคนพบดวยวาความพงพอใจในงานมชองวางลำาดบขน คอผจดการมความพงพอใจในงานมากกวาคนงานรายชวโมง

ทฤษฎเกยวกบความพงพอใจในการปฏบตงาน

ผปฏบตงานจะเกดความพงพอใจในการปฏบตงานมากนอยเพยงใดนนขนอยกบสงจงใจ ดงนนสงจงใจจงเปนพนฐานในการกำาหนดองคประกอบของความพงพอใจในการปฏบตงาน

1.1 ทฤษฏแรงจงใจในการปฏบตงานของ Maslow

มแนวคดวามนษยทกคนมความตองการและมอยตลอดเวลา เมอความ

51

ตองการทไดรบการตอบสนองแลวกจะไมมความหมายสำาหรบบคคลนนตอไป (Maslow, 1954 อางใน โชตชวง ภรมย, 2538: 4)

ทฤษฏลำาดบความตองการของมาสโลว ตงอยบนสมมตฐาน 3 ประการ คอ

1. มนษยมความตองการ ความตองการนจะมอยเสมอไมสนสด เมอความตองการใด ไดรบการตอบสนองแลว ความตองการอนกจะเขามาแทน ซงจะเปนเชนนเรอยไปไมมทสนสด

2. ความตองการทไดรบการตอบสนองแลว จะไมเปนสงจงใจของพฤตกรรมอกตอไปความตองการทมอทธพลกอใหเกดพฤตกรรมทแสดงออกมานน เปนความตองการทยงไมไดรบการตอบสนอง ความตองการทไดรบการตอบสนองเสรจสนไปแลวเทานนทเปนสงจงใจของพฤตกรรม

3. ความตองการของมนษยมเปนลำาดบขน จากความตองการตำาไปหาสงตามลำาดบ เมอความตองการขนตำาไดรบการตอบสนองแลว ความตองการขนสงถดไปกจะตดตามมาเปนตวกำาหนดพฤตกรรมตอไป

Maslow แบงความตองการของมนษยไว 5 ขนตอน จากตำาไปหาสง ดงน

ขนท 1 ความตองการทางดานรางกาย (Physiological Needs) เปนความตองการขนพนฐานของมนษยเพอความอยรอด เชน ความตองการในเรองอาหาร นำา เครองนงหม

ยารกษาโรค การพกผอน ทพกอาศย และความตองการทางเพศ

ขนท 2 ความตองการดานความมนคงปลอดภย (Safety or Security Needs) เปนความตองการทจะไดรบการคมครองปองกนภยตางๆ ทจะเกดหรออาจเกดแกชวต ทรพยสน สทธ เสรภาพ ความมนคงทางเศรษฐกจ ความมนคงในหนาทการงาน สถานะทางสงคม

52

ขนท 3 ความตองการทางดานสงคม (Social or Security Needs) เปนความตองการเกยวกบการอยรวมกนอยางมเพอนพรรคพวก การไดรบการยอมรบจากบคคลอน และการเปนสวนหนงของสงคม

ขนท 4 ความตองการมชอเสยง เกยรตยศไดรบการยกยองทางสงคม (Esteem Needs) เปนความตองการเกยวกบความมนใจในตนเอง ในเรองของความรความสามารถ รวมทงความตองการทจะใหบคคลอนยกยองสรรเสรญ หรอเปนทยอมรบนบถอในสงคม และความตองการในดานสถานภาพ

ขนท 5 ความตองการทจะไดรบความสำาเรจในชวต (Self Actualization Needs) เปนความตองการขนสงของมนษย เปนความตองการทอยากจะใหเกดความสำาเรจในทกสงทกอยางตามความนกคดหรอตามความคาดหวงของตน

ทฤษฎของ Maslow น สามารถอธบายถงความพงพอใจในการปฏบตงานได กลาวคอความพงพอใจในการทำางานของบคลากรในองคการแตละระดบ จะมความตองการทแตกตางกนออกไป เชน พนกงานระดบปฏบตการ และผบรหาร จะมความพงพอใจในการทำางานทแตกตางกน เพราะเนองจากระดบความตองการของทงสองแตกตางกน

1.2 ทฤษฎสองปจจยของ HERZBERG

ทฤษฏนไดรบความสนใจ และเปนทวพากษวจารณกนอยางกวางขวางเกยวกบความพงพอใจในงาน ซงเฟรเดอรก เฮอรซเบอรก และคณะไดรวมกนทำาการวจย โดยใชวธการสมภาษณวศวกรและสมหบญช จำานวน 200 คน จากบรษทฯ ตางๆ 9 แหง ในเมองพทสเบรก มลรฐเพนซลวาเนย เพอหาคำาตอบวา คนชอบงานหรอไม งานนนมสาเหตมาจากอะไร ประสบการณจากการ“ ”ทำางานแบบใดททำาใหบคคลเหลานนเกดความรสกทดหรอไมด และความรสกทมตอประสบการณแตละแบบนนเปนไปในทางบวกหรอลบ จากผลการศกษาดงกลาว เฮอรซเบอรก ไดตงทฤษฏปจจยสองประการขน ปจจยสองประการตามทฤษฎนกลาวถงปจจยกระตน (Motivators Factors) ซงเปนปจจยท

53

กอใหเกดความพอใจในการทำางาน และปจจยคำาจน (Hygiene Factors) ซงเปนปจจยทเกยวของกบความไมพอใจในการทำางาน

ปจจยกระตน (Motivators Factors) เปนปจจยทเกยวของกบงานโดยตรง เปนปจจยทจงใจใหคนชอบ และรกงาน เปนตวการสรางความพงพอใจใหบคคลในองคการปฏบตงาน ม 5 ประการ คอ

1. ความสำาเรจของงาน (Achievement) หมายถง การทบคคลสามารถทำางานไดเสรจสน และ

ประสบความสำาเรจอยางด ความสามารถในการแกปญหาตาง ๆ การรจกปองกนปญหาทเกดขน คร งเมอผลงานสำาเรจเกดความรสกพงพอใจในผลสำาเรจของงานนน

2. การไดรบการยอมรบนบถอ (Recognition) หมายถง การทไดรบการยอมรบนบถอ

ไมวาจากผบงคบบญชา จากเพอน จากผมาขอรบคำาปรกษา หรอจากบคคลในหนวยงาน การยอมรบนบถอนอาจอยในรปของการยกยองชมเชย แสดงความยนด การใหกำาลงใจ หรอการแสดงออกอนใดททำาใหเหนถงการยอมรบในความสามารถ

3. ลกษณะของงานทปฏบต (Work itself) หมายถง งานนนเปนงานทนาสนใจตองอาศยความคด

รเร มทาทายใหตองลงมอทำา หรอเปนงานทมลกษณะสามารถทำาตงแตตนจนจบไดโดยลำาพงแตผเดยว

4. ความรบผดชอบ (Responsibility) หมายถง การไดรบมอบหมายใหรบผดชอบในงานใหม ๆ และมอำานาจรบผดชอบอยางเตมทในงานนน ๆ โดยไมมการตรวจหรอควบคมอยางใกลชด

5. ความกาวหนา (Advancement and growth in capacity) หมายถง ไดรบเลอนขนเลอนตำาแหนง

54

ใหสงขนของบคคลในองคการการมโอกาสไดศกษาเพอหาความรเพมเตม หรอไดรบการฝกอบรม

ปจจยคำาจน (Hygiene Factors) ปจจยคำาจนเปนปจจยทเกยวกบสภาพแวดลอมของงานทคนงานตองเกยวของอยเสมอ หากคนงานไมไดรบการตอบสนองในปจจยเหลานอยางเพยงพอแลว จะนำาไปสความไมพงพอใจในการปฏบตงานได ปจจยคำาจนมอย 9 ประการ คอ

1. เงนเดอน หมายถง เงนเดอน และการเลอนขนเงนเดอนอยางเปนธรรมในหนวยงาน

2. โอกาสทจะไดรบความกาวหนาในอนาคต หมายถง โอกาสทจะไดรบการแตงตง เลอนตำาแหนง และไดรบความกาวหนาในทกษะวชาชพ

3. ความสมพนธกบผบงคบบญชา ผใตบงคบบญชา เพอนรวมงาน หมายถง การทบคคลสามารถทำางานรวมกน มความเขาใจอนดและมความสมพนธอนดกบผบงคบบญชาผใตบงคบ บญชา ผรวมงาน

4. ฐานะอาชพ หมายถง อาชพนนเปนทยอมรบของสงคม มเกยรต มศกดศร

5. เทคนคการนเทศ หมายถง ความสามารถของผบงคบบญชาในการดำาเนนงาน หรอการยดหลก

ความยตธรรมในการบรหาร

6. นโยบายและการบรหารงาน หมายถง การจดการ การบรหารงานขององคการและการตดตอสอสารในองคการ

7. สภาพการปฏบตงาน ไดแก สภาพทางกายภาพของงาน เชน แสง ส เสยงอากาศ ชวโมง

8. ความเปนอยสวนตว หมายถง ความรสกดหรอไมดอนเปนผลทไดรบจากงานของเขา

55

9. ความมนคงในงาน หมายถง ความรสกของบคคลทมตอความมนคงในการปฏบตงาน และยงยนของอาชพ หรอความมนคงขององคการ

Herzberg ยงเสนอใหหนวยงานกระตนใหพนกงานพงพอใจในงานเพราะจะทำาใหองคการประสบความสำาเรจ โดยทไมละเลยการใหความสำาคญแกปจจยคำาจน เพราะถาปจจยคำาจนออนแอจะสรางความไมพอใจใหแกพนกงานมาก และจะเปนอปสรรคในการปฏบตงาน ทำาใหพนกงานไมพอใจงานททำา ซงจะกอใหเกดผลเสยแกหนวยงาน ดงนนถาความสามารถลดความไมพงพอใจของพนกงาน หรอปองกนความไมพงพอใจของพนกงานไมใหเกดขนกจะเปนผลในการลดความคบของใจ และความรสกในปญหาตาง ๆ ของหนวยงานจะลดลง หลงจากนนคอยเรมกระตนดวยปจจยจงใจจะเปนการงายและไดผลดกวา

จากทฤษฎนสามารถสรปไดวา องคประกอบทมอทธพลตอความพงพอใจในการทำางาน ไดแก การจายคาจางตอบแทน ความสำาคญของตนตอองคการ การยอมรบนบถอ ความยตธรรม ความรบผดชอบ ความสำาเรจของงาน ความกาวหนาในตำาแหนงงาน ความสมพนธกบผบงคบบญชาและเพอนรวมงาน นโยบาย การบรหารงานและสภาพการท ำางาน (ชาญชย อาจนสมาจาร 2538,51)

เมอนำาความตองการของมนษยในทศนะของมาสโลว และเฮอรซเบอร กมาเปรยบเทยบกน จะเหนไดวา

1. ความตองการทจะไดรบความสำาเรจตามความนกคด ซงเปนลำาดบความตองการขนท 5 ของมาสโลว เทยบไดกบความสำาเรจของงาน ไดงานทตนตองการ ซงถอเปนปจจยกระตนตามทศนะของเฮอรเบอรก

2. ความตองการทจะไดรบการยกยองในสงคม ซ งเปนล ำาดบความตองการขนท 4 ของมาสโลว เทยบไดกบการยอมรบนบถอ ความรบผดชอบ ความกาวหนาซงถอเปนปจจยกระตนตามทศนะของเฮอรซเบอรก

56

3. ความตองการทางสงคม ซงเปนลำาดบความตองการขนท 3 ของมาสโลว เทยบไดกบ ความสมพนธระหวางบคคล ซงถอเปนปจจยคำาจนตามทศนะของเฮอรซเบอรก

4. ความตองการความมนคงปลอดภย ซงเปนลำาดบความตองการท 2 ของมาสโลว เทยบไดกบนโยบายการบรหารงาน เทคนคของผน ำาทเหมาะสมกบงาน ความมนคงในงาน ซงถอเปนปจจยคำาจนตามทศนะของเฮอรซเบอรก

5. ความตองการทางรางกาย ซงเปนลำาดบความตองการขนท 1 ของมาสโลว เทยบไดกบสภาพการทำางาน เงนเดอน และชวตสวนตวทด ซงถอเปนปจจยคำาจนตามทศนะของเฮอรซเบอรก

1.3 ทฤษฎ X และทฤษฏ Y ของ Douglas McGregor

ท ฤ ษ ฏ น เ ป น ผ ล ง า น ข อ ง Douglas McGregor เ ม อ บ ค ค ลเก ดความพงพอใจในการทำางาน ยอมทำาใหผลการปฏบตงานดขนตามไปดวย

ทฤษฎ X ไดตงสมมตฐานเกยวกบคนวา มลกษณะทไมด ดงน

1. คนโดยทวๆ ไป ไมตองการทำางาน ถามโอกาสหลกเลยงจะทำาไดทนท เพอตนจะไดไมตองเหนดเหนอยในการทำางานนน ๆ

2. คนไมชอบทำางาน ถาจะใหคนทำางานตองมการบงคบ ควบคมดแลอยางใกลชด มรางวลทำาด และทำาโทษถาคนไมทำางาน

3. โ ด ย ท ว ๆ ไ ป ค น จ ะ ห ล ก เ ล ย ง ค ว า ม ร บ ผ ด ช อ บ ไ ม กระต อรอรนท จะท ำางานแต อยากมความมนคง

สรปแลว เปนทฤษฏทมองคนในแงราย และคดวาคนมความตองการดานรางกายแตเพยงอยางเดยว ไมมความตองการทสงขนไป ดงนนทฤษฎนจงเตมไปดวยการบงคบควบคม ลงโทษ มากกวาการทจะจงใจใหคนมองเปาหมายอนสงสงทางสงคม หรอความสำาเรจสงสดในชวต

ทฤษฏ Y เปนแนวทางสมยใหม ตงสมมตฐานเกยวกบคนในแง

57

ตรงกนขามกบทฤษฏ X คอ

1. โดยทว ๆ ไป ใชวาคนจะคอยหลกเลยงงานอยตลอดเวลา เพราะถาเขาไดทำางานทชอบ รวมทำางานกบคนทถกใจ อยในสภาพแวดลอมทเหมาะสม คนเรากจะปรารถนาทจะทำา แตถางานใดทตองทำาเพราะถกบงคบ ควบคม คนอาจจะไมอยากทำางานนน ๆ กได

2. การควบคมบงคบบญชา บทลงโทษใด ๆ ไมใชมรรควธทดในการทำางานของมนษยทางทดควรเปดโอกาสใหเขาไดทำางานทเขาชอบ ใหรจกรบผดชอบในงานของเขาเอง ซงจะทำาใหเขาเกดความพอใจและสามารถทำางานใหบรรลเปาหมายได

3. การทกลาววาคนชอบปดความรบผดชอบ ไมกระตอรอรนในการท ำางาน แตชอบความม นคงสวนต วเองน น เป นความร ส กท เก ดจากประสบการณเกา ๆ มากกวาลกษณะของคนไมไดมคณสมบตดงกลาวเพยงอยางเดยว เพราะถาไดมการจดการบรหารทถกตองเหมาะสมสอดคลองกบความตองการแลว คนทอยากท ำางานและอยากมความรบผดชอบเพมขน(บรรจบ เนยมมณ 2523: 215-217)

จะเหนไดวา ทฤษฏน เปนแนวคดทมองพฤตกรรมมนษยในองคการจากสภาพความเปนจรง การดำาเนนงานขององคการจะประสบความสำาเรจโดยไดรบความรวมมออยางจรงใจ และการมโอกาสใชความรความสามารถของแตละบคคลในองคการ โดยใหตงอยในความพอใจดวย (ไพบลย ชางเรยนและสมปราชญ จอมเทศ 2521: 71)

การเกยวพนระหวางทฤษฎของมาสโลว เฮอรซเบอรก และแมคเกรเกอร

จากแนวความคดทง 3 ทฤษฎ อาจกลาวไดวา ความตองการ 3 ประเภทแรก ของมาสโลวคอความตองการทางรางกายขนพนฐาน ความตองการความปลอดภยและความมนคง และความตองการทางสงคมนน อาจเปรยบเทยบไดกบความตองการตามปจจยทเรยกวาปจจยคำาจนของเฮอรซเบอรก สวนความตองการระดบสงของมาสโลวคอ ความตองการมฐานะเดนและไดรบการยกยองในสงคมและความตองการไดรบความสำาเรจ อาจเปรยบเทยบได

58

กบความตองการในปจจยทเรยกวาปจจยกระตนของเฮอรซเบอรก

สวนทฤษฏ Y ของแมคเกรเกอรน น อาจเปรยบเทยบไดก บความตองการระดบตำาของมาสโลว และปจจยคำาจนของเฮอรเบอรก และทฤษฏ X กอาจเปรยบเทยบไดกบความตองการระดบสงของมาสโลว และปจจยกระตนของเฮอรซเบอรก

Allport (1897 – 1967 อ า ง ถ ง ใ น ส ำา น ก น โ ย บ า ย แ ล ะ แ ผ นกรงเทพมหานคร, 2538: 1 – 4) กลาวไดดงน

1) องคประกอบดานความรสก (Affective Component) เปนลกษณะทางความรสกหรออารมณของบคคล องคประกอบทางความรสกนม 2 ลกษณะ คอ ความรสกทางบวก ไดแก ชอบ พอใจ เหนใจ และความรสกทางลบ ไดแก ไมชอบ ไมพอใจ กลว รงเกยจ

2) องคประกอบดานความคด (Cognitive Component) เปนการทสมองของบคคลรบรและวนจฉยขอมลตางๆ ทไดรบเกดเปนความร ความคดเกยวกบวตถ บคคลหรอสภาพการณข นองคประกอบทางความคดเกยวของกบการพจารณาทมาของทศนคตออกมาวาถกหรอผด ดหรอไมด

3) องคประกอบดานพฤตกรรม (Behavioral Component) เปนความพรอมทจะกระทำาหรอความพรอมทจะตอบสนองตอทมาของทศนคต

สรป

ความพงพอใจในการปฏบตงานจงเปนองคประกอบดานความรสกของทศนคตซงไมจำาเปนตองแสดงหรออธบายเชงเหตผลเสมอไปกได กลาวโดยสร ปแล วความพงพอใจเป นปฏ ก ร ยาด านความร ส ก (Reactionary Feeling) ตอส ง เร าหรอส งกระต น (Stimulant) ทแสดงผลออกมา (Yield) ใ น ล ก ษ ณ ะ ข อ ง ผ ล ล พ ธ ส ด ท า ย (Final Outcome) ข อ งกระบวนการประเมน (Direction of Evaluative Result) วาเปนไปในลกษณะทศทางบวก (Positive Direction) หรอทศทางลบ (Negative Direction) หรอไมมปฏกรยา คอ เฉยๆ ตอสงเราหรอสงกระตนนนกได

59

โดยความพงพอใจในการปฏบตงานเปนปจจยหนงในการปฏบตงานใหประสบความสำาเรจ

บทท 6

การจงใจ (Motivation)

ความหมายของการจงใจ

การจงใจ หมายถง การนำาเอาปจจยตาง ๆ มาเปนแรงผลกดนใหบคคลแสดงพฤตกรรมออกมาอยางมทศทาง เพอบรรลจดมงหมายหรอเปาหมายทตองการ ดงนนผททำาหนาทจงใจ จะตองคนหาวาบคคลทเขาตองการจงใจ มความตองการหรอมความคาดหวงอยางไร มประสบการณ ความร และทศนคตในเรองนน ๆ อยางไร แลวพยายามดงเอาสงเหลานนมาเปน แรงจงใจ (Motive) ในการแสดงพฤตกรรม หรอเปลยนแปลงพฤตกรรมตาง ๆ

ความสำาคญของการจงใจ

พฤตกรรมสวนใหญมกจะมแนวทางมงไปยงเปาหมายทสมพนธอยางใกลชดกบการสนองความตองการพนฐานทางกายใหสมดงความตองการนน ๆ เชน มนษยมความตองการทางรางกาย ทำาใหตอง กน นอน ขบถาย ฯลฯ อยตลอดเวลา และคนเราจะมวธการในการทหาวธสนองความตองการเหลานน การศกษาเรองของการจงใจ จงเปนสงจำาเปนทจะชวยใหเราไดเขาใจถงพฤตกรรม และวธการในการสรางหนทางเพอเปลยนพฤตกรรมไปในทศทางทตองการ

60

กระบวนการจงใจ

กระบวนการจงใจมองคประกอบ 3 ประการ คอ

1.ความตองการ (Needs) คอ ภาวการณขาดบางสงบางอยางของอนทรย อาจจะเปนการขาดทางดานรางกายหรอการขาดทางดานจตใจกได

2.แรงขบ (Drive) เมอมนษยมความขาดบางสงบางอยางตามขอ 1 ทกลาวมาแลวกจะเกดภาวะตงเครยดขนภายในรางกาย ภาวะตงเครยดนจะกลายเปนแรงขบหรอตวกำาหนดทศทาง (Action Oriented) เพอไปสเปาหมายอนจะเปนการลดภาวะความตงเครยดนน

3.สงลอใจ (Incentive) หรอ เปาหมาย (Goal) จะเปนตวกระตนหรอเปนตวลอใหมนษยแสดงพฤตกรรมตามทคาดหวงหรอทตองการ ซงอาจจะมไดหลายระดบตงแตสงลอใจในเรองพนฐานคอ ปจจย 4 ไปจนถงความตองการทางใจในดานตางๆ

ประเภทของการจงใจ

นกจตวทยาไดแบงการจงใจออกเปน 2 ประเภท คอ

1.การจงใจภายใน (Intrinsic Motivation)

หมายถง สภาวะของบคคลทมความตองการในการทำา การเรยนร หรอแสวงหาบางอยางดวยตนเอง โดยมตองใหมบคคลอนมาเกยวของ เชน นกเรยนสนใจเลาเรยนดวยความรสกใฝดในตวของเขาเอง ไมใชเพราะถกบดามารดาบงคบ หรอเพราะมสงลอใจใดๆ การจงใจประเภทนไดแก

1.1 ความตองการ (Need) เนองจากคนทกคนมความตองการทอยภายใน อนจะทำาใหเกดแรงขบ แรงขบนจะกอใหเกดพฤตกรรมตาง ๆ ขน เพอใหบรรลเปาหมาย และความพอใจ

1.2 เจตคต (Attitude) หมายถง ความรสกนกคดทดทบคคลมตอสงหนงสงใด ซงจะชวยเปนตวกระตนใหบคคลทำาในพฤตกรรมทเหมาะสม

61

เชน เดกนกเรยนรกครผสอน และพอใจวธการสอน ทำาใหเดกมความสนใจ ตงใจเรยน เปนพเศษ

1.3 ความสนใจพเศษ (Special Interest) การทเรามความสนใจในเรองใดเปนพเศษ กจดวาเปนแรงจงใจใหเกดความเอาใจใสในสงนน ๆ มากกวาปกต

2.การจงใจภายนอก (Extrinsic Motivation)

หมายถง สภาวะของบคคล ทไดรบแรงกระตนมาจากภายนอกใหมองเหนจดหมายปลายทาง และนำาไปสการเปลยนแปลงหรอการแสดงพฤตกรรมของบคคล แรงจงใจเหลานไดแก

2.1 เปาหมายหรอความคาดหวงของบคคล คนทมเปาหมายในการกระทำาใด ๆ ยอมกระตนใหเกดแรงจงใจใหมพฤตกรรมทดและเหมาะสม เชน พนกงานทดลองงาน มเปาหมายทจะไดรบการบรรจเขาทำางาน จงพยายามตงใจทำางานอยางเตมความสามารถ

2.2 ความรเกยวกบความกาวหนา คนทมโอกาสทราบวาตนจะไดรบความกาวหนาอยางไรจากการกระทำานน ยอมจะเปนแรงจงใจใหตงใจและเกดพฤตกรรมขนได

2.3 บคลกภาพ ความประทบใจอนเกดจากบคลกภาพ จะกอใหเกดแรงจงใจใหเกด พฤตกรรมขนได เชน คร อาจารย กตองมบคลกภาพทางวชาการทนาเชอถอ นกปกครอง ผจดการ จะตองมบคลกภาพของผนำาทด เปนตน

2.4 เครองลอใจอนๆ มสงลอใจหลายอยางทกอใหเกดแรงกระตนใหพฤตกรรมขน เชน การใหรางวล (Rewards) อนเปนเครองกระตนใหอยากกระทำา หรอการลงโทษ (Punishment) ซงจะกระตนมใหกระทำาในสงทไมถกตอง นอกจากนการชมเชย การตเตยน การประกวด การแขงขน หรอการทดสอบกจดวาเปนเครองมอทกอใหเกดพฤตกรรมไดทงสน

ทฤษฎการจงใจเบองตน

62

1.ทฤษฎของมาสโลว (Maslow’s Hierachy of Needs)

มาสโลวกลาววา มนษยเราทกคนตางพยายามดนรนเพอตอสสจดมงหมายของตนเอง แต เนองจากการทมนษยมความแตกตางกน ฉะนนการทจะไดรบการตอบสนองถงขนไหนยอมขนอยกบศกยภาพของแตละบคคล

จากรปแบบทแสดงลำาดบขนความตองการพนฐานของมาสโลว สามารถแบงไดดงน

ขนท 1 ความตองการทางรางกาย (Physiological Needs) เปนระดบความตองการปจจย พนฐานของมนษย ไดแก ปจจย 4 อาหาร เครองนงหมเสอผา ยารกษาโรค และทอยอาศย

ขนท 2 ความตองการความมนคงและความปลอดภย (Security and Safety Needs) เชน ปราศจากการประสบอบตเหต การบาดเจบ การเจบปวย เศรษฐกจตกตำา การถกขมขจากบคคลอน และการถกโจรกรรมทรพยสน เปนตน

ขนท 3 ความตองการทางสงคม (Social Needs) ไดแก ความตองการการยอมรบการเขาเปนสมาชก การใหความรก การใหอภย และความเปนมตร เปนตน

ขนท 4 ความตองการการยอมรบนบถอและเหนวาตนเองมคณคาตอสงคม (Esteem or Ego Needs) มาสโลว ไดใหความหมายไว 2 ประการ คอ

ประการท 1 ความตองการการยกยองนบถอ

ประการท 2 ความตองการทเกยวกบการมชอเสยง

ขนท 5 ความตองการความสำาเรจ (Actualization Needs) เปนความตองการระดบสงสดของมนษย เปนความพยายามของมนษยทจะใหบคคลอนยอมรบนบถอตนเองรวมกบความตองการและความสำาเรจของตนเอง ซงมาสโลวเรยกวา ความตองการความเจรญกาวหนา (Growth Needs)

63

ความตองการทางสรระ

ความตองการความมนคงและความปลอดภย

ความตองการทางสงคม

ความตองการการยอมรบ

ความตองการความสำาเรจ

มาสโลวไดกลาวเนนวา ความตองการตาง ๆ เหลานตองเกดเปนลำาดบขน และจะไมมการ ขามขน ถาขนท 1 ไมไดรบการตอบสนอง ความตองการในลำาดบขนท 2-5 กไมอาจเกดขนได การตอบสนองทไดรบในแตละขนไมจำาเปนตองไดรบทง 100% แตตองไดรบบางเพอจะไดเปนบนไดนำาไปสการพฒนาความตองการในระดบทสงขนในลำาดบขนตอไป

ความตองการตามลำาดบขนของมาสโลว

แนวความคดในการนำาทฤษฎของมาสโลวมาใช

ทฤษฎของมาสโลว สามารถนำามาใชประโยชนเพอการสรางประสทธภาพในการจงใจได โดยทำาใหเราไดแงคดทวา กอนทเราจะสามารถจงใจบคคลใหเกดพฤตกรรมอยางหนงอยางใดนน เราไดคำานงถงลำาดบขนของความตองการของบคคลเสยกอนหรอไม เชน ถาเราพยายามใหคนมาใชบรการทองเทยว ในขณะทคนนนยงไมสามารถสนองความตองการขนตำาของตนเองไดดพอ เพราะรายไดทมอยยงตองใชจายในการกนอยในครอบครวอนไดแกปจจยส ซงเปนความตองการพนฐานของรางกาย ถาเปนเชนนการจงใจกคงไรผล ดงนนการจงใจจงตองคำานงถงความพรอมของบคคลดวย

64

ประสทธภาพของการจงใจจงขนอยกบขอสำาคญทวา เราไดทำาการจงใจไดถกชวงจงหวะ หรอเหมาะสมกบเงอนไขหรอไม

2.ทฤษฎการตนตว (An Arousal Theory)

ทฤษฎการตนตวเปนเรองทศกษาเกยวกบการทำางานของสมอง โดยเฉพาะสมองของคนเรามสวนทเรยกวา RAS. (Reticular Activating System) ซงเปนตวทควบคมการตนตวได โดยอาศย อทธพลของสงเราทงภายในและภายนอก และทฤษฎนไดอธบายอกวา คนเรานนจะมการตนตวอยเสมอจากระดบทเฉอยทสดจนถงระดบทตนตวทสดตวอยางทเหนได ของการใชทฤษฎการตนตว เชน ในกรณทครเรยกใหนกเรยนในชนลกขนตอบคำาถาม หรอลกขนทำากจกรรมรวมกนเปนการเปลยนแปลงอรยาบถ และกระตนใหนกเรยนตนตวอยเสมอ

วความคดในการนำาเอาหลกทฤษฎการตนตวมาใช

การนำาเอาทฤษฎนไปใช กคอ การหาวธการในการจงใจใหบคคลเกดความตนตวอยเสมอโดยการใชสงเราตาง ๆ ไมใชเรองยากทเราจะหาสงเรามากระตนใหเกดพฤตกรรมขน ถาเราทราบวาอะไรคอตวเราทเหมาะสม หรอสงเราทมความแปลกใหมจะชวยกระตนใหคนเราเกดการตนตว เชน สนคาตวใหม หรอประโยชนใชสอยใหม ๆ จะทำาใหผบรโภคตนตวและสนใจตอขอมลอยเสมอ

สำาหรบทฤษฎการตนตว สงลอใจตาง ๆ มบทบาทอยางมากทจะชวยกระตน นกจตวทยาเชอวา มนษยสามารถควบคมพฤตกรรมของตนไดอยางด แรงจงใจทจะมผลจงตองมอทธพลเหนอความสามารถในการควบคมพฤตกรรมในตนเอง

3.ทฤษฎการจงใจของแมคเคลลแลนด (McClelland’s Motivation Thory)

เดวด ซ. แมคเคลลแลนด (David C. McClelland) ไดมบทบาทชวยในการพฒนาการ จงใจ โดยแบงการจงใจตามความตองการขนพนฐานของบคคลเปน 3 แบบ ดงน

65

แบบท 1 ความตองการอำานาจ (The Need For Power)

แมคเคลลแลนดไดคนพบวา บคคลมความตองการการมอำานาจเปนอยางมาก เพราะจะไดอาศยการใชอำานาจเพอสรางอทธพลและควบคมในการทำางาน

แบบท 2 ความตองการความผกพน (The Need For Affiliation)

บคคลมความตองการความผกพนเปนอยางมาก แตละบคคลชอบทจะรกษาสมพนธภาพทดทางสงคม เพอทำาใหเกดความรสกยนด มความคนเคยกน เขาใจกน พรอมทจะเปนทพงในการปลอบใจ ใหความชวยเหลอผอนเมอเกดความทกข มการตดตอสมพนธกนกบบคคลอน อยางเชน เพอนสนท

แบบท 3 ความตองการความสำาเรจ (The Need For Achievement)

บคคลมความปรารถนาอยางแรงกลาทจะไดรบความสำาเรจมความหวาดกลวอยางรนแรงตอการประสบความลมเหลว และมอารมณหงดหงดเมอไดรบความลมเหลวหรอผดหวง และชอบการทำางานดวยตนเองเสมอ

แมคเคลลแลนดไดพบวา รปแบบการจงใจททำาใหเกดความสำาเรจทสดคอ บคคลททำางานอยในบรษทขนาดเลก มประธานบรษททมการจงใจทำาใหเกดความสำาเรจไดสงมาก แตในบรษททมกจการขนาดใหญพบวา หวหนาผบรหารมการจงใจทำาใหเกดผลสำาเรจในระดบปานกลางเทานน

การจงใจในการทำางาน

การจงใจ เปนหลกการทางจตวทยาทใชในการบรหารบคคล หรอการบรหารงานโดยทวไป ทงใน

ภาครฐบาล รฐวสาหกจ และเอกชน วตถประสงคของการจงใจใหคนทำางาน คอ ความตองการเพมพนประสทธภาพของการปฏบตงานหรอการทำางานของพนกงานใหดขน และสงหนงทยอมรบทวไปวาสามารถเพมพนประสทธภาพ

66

การทำางานของพนกงานไดกคอ การจงใจ ดงนนผบรหารทกคนจงพยายามใชเทคนคการจงในเพอกระตนใหพนกงานในบรษทของตนทำางานอยางเตมความสามารถ

ประเภทของการจงใจในองคกร

การวางระบบการจงใจทดเปนสงททำาไดยาก วธการทจะจงใจใหบคคลปฏบตงาน ผบรหารหรอหวหนางานจะตองเลอกใชใหเหมาะสมกบสถานการณ เราอาจแบงวธการจงใจออกไดเปน 2 ระบบคอ

1. Positive Motivation เปนวธการจงใจโดยการใชรางวล หรอการสงเสรมกำาลงใจในการปฏบตงาน เชน การเลอนขนตำาแหนง การจดสภาพการทำางานใหด การยกยองชมเชย เปนตน

2. Negative Motivation เปนการจงใจโดยการใชวธการขบงคบ หรอการลงโทษ เพอใหบคคลเหลานนปฏบตตามโดยอาศยความเกรงกลวเปนพนฐาน เชน การโยกยาย การลดอตราคาจางเงนเดอน การลงโทษทางวนย

ชนดของสงจงใจ

สงจงใจ หมายถง วตถหรอภาวะใด ๆ ทสามารถเราใหเกดการจงใจไดด องคกรหรอธรกจใด ๆ จะบรรลวตถประสงคไดกขนอยกบความรวมมอของผปฏบตงาน การทจะใหผปฏบตงานรวมมอกบเรานนกตองอาศยสงจงใจ เราอาจแบงการจงใจออกไดเปน 2 ลกษณะดวยกน คอ

1.เครองมอจงใจในทางกระตน / เครองมอจงใจในทางบวก

1.1 สงจงใจทเปนเงน (Financial Incentive) เปนวธทใชกนมานานและยงคงเปนวธทจะใชตอไปไดอกนาน เพราะเปนวธทมลกษณะทมองเหนไดงาย และชดเจน สามารถนำาไปใชคอนขางไดผลด สงจงใจทเปนเงนมผลในการจงใจทงทางตรงและทางออม เชน การจายคาจางใหสงขนในกรณทสามารถปฏบตงานไดสงกวามาตรฐานทกำาหนดไว

67

สงจงใจทเปนเงน โดยทวไปมดงน

1.1.1 อตราคาจางและเงนเดอน เปนวธการทไดผลและใชกนอยางแพรหลายทสด จากการศกษาเกยวกบการเขาออกจากงานของคนสวนมากมสาเหตมาจากความไมพอใจอตราคาจางเงนเดอนทตนไดรบ ไดมผคดวธการจายคาจางเงนเดอนเพอใหเปนสงจงใจในการปฏบตงานไวหลายวธ เชน

ก. การจายตามผลงาน เปนการยวยใหคนขยนทำางาน ทำามากไดมาก ถอวาเปนวธทยตธรรม

ข.การจายตามกำาหนดเวลา คอจายไปตามเวลาทไดใชหมดไปในการปฏบตงาน

ค. จายตามอาวโสของงาน วธนมผลดในแงททำาใหพนกงานเกดความจงรกภกดตอองคกร แตควรคำานงถงคนรนใหมทมฝมอในการทำางานดวย

ง.จายตามขดแหงความตองการ วธนมขอจำากดและยงยาก เพราะความตองการของแตละคนไมเหมอนกน

1.1.2 การจายโบนส เปนการจงใจทนยมกนมาก เพราะทำาใหพนกงานรสกเหมอนตนเองไดรบคาจางสงขน นยมจายกนเปนงวด ๆ 3 เดอน 6 เดอน หรอ 1 ป

1.1.3 การแบงปนผลกำาไร เปนการนำาเอาผลกำาไรมาเฉลยใหกบพนกงาน วธนชวยกระตนใหพนกงานรกษาผลประโยชนของบรษทมากขน ทงนเพอหวงผลกำาไรจากการดำาเนนงานนนเอง

1.1.4 การใหบำาเหนจ

1.1.5 การใหบำานาญ สวนใหญนยมใชในสวนราชการ วธนจงใจในแงของความมนคง จงถอวาบำานาญเปนสงจงใจอยางหนงททำาใหคนนยมเขาทำางานราชการกน

68

1.2 สงจงใจทไมใชเงน (Nonfinancial Incentive) สงจงใจประเภทนมผลทางดานจตใจ เชน การยกยองชมเชย ความมนคง ความรกใครกลมเกลยวในหมผรวมงาน เปนตน

สงจงใจทไมใชเงนมหลายลกษณะ เชน

1.2.1 การยกยองและยอมรบนบถอ จะทำาใหผรบเกดความสขและความพอใจอนเปนแรงกระตนใหเกดกำาลงใจในการทำางานยงขน

1.2.2 การมความรสกวาตนเองเปนสวนหนงของหมคณะ สงจงใจแบบนมความสำาคญมากโดยเฉพาะคนเรมเขาทำางานใหม ๆ

1.2.3 การแขงขน เปนวธการในการกระตนใหเกดความพยายามในการทำางานใหดเดนยงขน แตบางครงอาจจะมความอจฉารษยากนในหมผรวมงาน วธนตองคอยระวงการขดแยงกน

1.2.4 การมอบหมายอำานาจหนาท ถามการมอบอำานาจหนาทใหบคคลทมความสามารถอยางเหมาะสม จะทำาใหเขาเกดความภาคภมใจวาผบงคบบญชามความไวเนอเชอใจ

1.2.5 การเขามสวนรวมกบองคกร เชน การมโอกาสเขารวมประชมแสดงความคดเหนในนโยบายขององคกร เปนตน

1.2.6 โอกาสกาวหนา เมอคนเราเขาทำางาน นอกจากคาจางเงนเดอนแลว ความตองการขนตอไปคอ ความตองการความกาวหนา เชน การเลอนขนเลอนตำาแหนง

1.2.7 ความยตธรรม ทกคนยอมตองการความยตธรรม ไมมการเลอกทรกมกทชง ไมมความเหลอมลำา ใครทำาดไดด ทำาใหผใตบงคบบญชามกำาลงใจและเกดทศนคตทดตอผบงคบบญชา

1.2.8 การใหความสนใจอยางจรงจงตอผอยใตบงคบบญชาเปนรายบคคล เชน การเอาใจใส ทกทาย เยยมเยยน หรอรบเชญไปรวมในงานพธตาง ๆ เปนตน

69

2.เครองมอควบคมความประพฤตของพนกงาน / เครองมอจงใจในทางลบ

การทคนทำางานรวมกน ยอมมทงคนดและคนไมดปะปนกนอย องคกรธรกจจำาเปนตองมการกำาหนดวนยไวเปนเครองมอทจะใชในการควบคมความประพฤตของพนกงานในองคกร

วนยและโทษทางวนย

โทษทางวนย การกำาหนดโทษทางวนยเพอลงโทษผประพฤตผดวนยขององคกรนน ควรกำาหนดเปนลำาดบขนจากเบาทสดเรยงลำาดบไปจนถงขนหนกทสด ดงน

1. การตำาหนดวยวาจา เชนเรยกไปสงสอนวากลาว ซงควรกระทำาเปนการสวนตว

2. การตำาหนเปนลายลกษณอกษร เขยนตำาหนและตกเตอน

3. ไมใหอภสทธเหนอผอน เชน ไมใหสทธในการเลอกเครองจกร เครองมอ ไมใหงานสำาคญ ๆ ทำา เปนตน

4. การปรบ เชน ถามการขาดงานโดยไมจำาเปน หรอหนงานเปนเหตใหงานลาชา อาจปรบพนกงานคนนน เทากบจำานวนตนทนทเสยไป

5. ใหพกงาน หมายถง การงดคาจางในระหวางพกงานดวย และอาจทำาใหเสยสทธอน ๆ อก เชน การนบอายการทำางาน เปนตน

6. ลดตำาแหนง หรอลดขน หรอตดเงนเดอน วธนควรใชตอเมอคนงานขาดคณสมบตเหมาะสมกบตำาแหนงนนตอไป วธนทำาใหผถกลงโทษเสยศกดศรมาก

7. ไลออก เปนโทษรายแรงทสด ควรใชวธนตอเมอไดพจารณาอยางถองแทแลววาไมอาจใชวธอนทเบากวาได

ความหมายของแรงจงใจใฝสมฤทธ

70

แรงจงใจใฝสมฤทธ หมายถง แรงจงใจทจำาทำาใหคนมงประสทธภาพในการทำางาน มความกระตอรอรนทจะพยายามทำางานใหไดผลดเยยม พยายามทจะแกไขปญหาตาง ๆ ดวยตนเอง ไมวาจะทำากจกรรมอะไร คอ มจตใจมงมนทจะเอาชนะอปสรรคทงปวง แรงจงใจประเภทนไดแก

1. Cognitive Drive หมายถง แรงจงใจทเกดจากความตองการทจะร ตองการทจะเขาใจ หรอตองการแกไขปญหาดวยตนเอง

2. Ego Enhancement Drive หมายถง แรงจงใจทเกดจากความตองการรกษาสถานะของตนและสทธของตน จากสงคมทเกยวของดวย

3. Affiliation Drive หมายถง แรงจงใจทเกดความตองการอยากทจะเปนทยอมรบของผอน ซงจะทำาใหบคคลมชวตอยในสงคมไดอยางมความสข

แมคเคลลแลนด (McClelland) ไดกลาววา ประเทศทมความเจรญทางเศรษฐกจ และ อตสาหกรรมสวนมาก คนในประเทศจะมแรงจงใจใฝสมฤทธสงกวาประเทศทดอยพฒนา

แมคเคลลแลนด ไดสรปวา คนทมแรงจงใจใฝสมฤทธสงจะมลกษณะดงตอไปน

1. เปนผมความรบผดชอบพฤตกรรมของตนและตงมาตรฐานความเปนเลศ (Standard of Excellence) ในการทำางาน

2. เปนผทตงวตถประสงคทมโอกาสจะทำาไดสำาเรจ 50-50 หรอเปนผทมความเสยงปานกลาง

3. พยายามทจะทำางานอยางๆไมทอถอยจนถงจดหมายปลายทาง

4. เปนบคคลทมความสามารถในการวางแผนระยะยาว

5. ตองการขอมลผลยอนกลบของผลงานททำา

71

6. เมอประสบความสำาเรจมกจะอางสาเหตภายใน เชน ความสามารถและความพยายาม

แมคเคลลแลนด เชอวา แรงจงใจใฝสมฤทธเปนสงทเรยนร การศกษาเกยวกบการอบรมเลยงดได

พสจนความคดเหนของแมคเคลลแลนด เดกทมแรงจงใจใฝสมฤทธสง มกจะมาจากครอบครวท พอแมตงมาตรฐานความเปนเลศในการทำางานและบอกใหลกทราบวา ตนมความสนใจในสมฤทธผลของลก อบรมลกใหเปนบคคลทชวยตวเองได และสงเสรมใหเปนอสระ วธการทใชในการอบรมคอนขางจะเขมงวดใหรางวลเวลาลกทำาไดสำาเรจตามมาตรฐานทตงไวและลงโทษถาทำาไมได แตในขณะ เดยวกนกใหความรก ความอบอน และแสดงใหลกเหนวาทเขมงวดกเพราะความรกลก อยากใหลกมความสำาเรจ

ในปจจบนจะเหนไดวา สงคมของเรามแนวโนมทจะมโครงสรางไปทางดานแรงจงใจใฝสมฤทธมากขนเรอย ๆ เพราะคนในสงคมจะตองอยอยางตอสดนรน และตองการความกาวหนาในชวต ซงสงทจะตดสนไดกคอ ประสทธภาพในการทำางาน

ผลของการจงใจ

จากการศกษาเรองราวของการจงใจ สามารถสรปผลใหเหนไดชดเจนวา การจงใจเปนกระบวนการทมอทธพลในการกอใหเกดผลเปลยนแปลงปจจยหลายสง ไดแก

1. การเปลยนแปลงในทศนคต และความเชอ (Attitude Changes)

2. การเปลยนแปลงในดานความคดเหนทแสดงออก (Opinion Changes)

3. การเปลยนแปลงการรบร (Perception Changes)

4. การเปลยนแปลงความตงใจ (Willingness Changes)

5. การเปลยนแปลงการกระทำา (Action Changes)

72

6. การเปลยนแปลงอารมณและความรสก (Feeling and Emotion Changes)

สรป

การศกษาเรองของการจงใจ เปนการชวยใหเขาใจถงพฤตกรรมตาง ๆ ของบคคล เนองจาก แรงจงใจจะเปนตวทคอยกำาหนดทศทางตาง ๆ ของการเกดพฤตกรรมในตวบคคล นอกจากนยงพบวา การจงใจนเปนเร องทเกยวของกบความพยายามในอนทจะเปลยนแปลง ทศนคต ความเชอ คานยม และพฤตกรรมตาง ๆ ของบคคล ซงการเปลยนแปลงนอาจไมเปนผลทนท ผลของการจงใจจะสงเกตเหนไดจากการเปลยนแปลงทศนคต อนนำาไปสการเปลยนแปลงในความคดเหน การรบร และการแสดงออก รวมทงการเปลยนแปลงทางอารมณดวย

บทท 9

พฤตกรรมกลม (Group Behavior)

พฤตกรรมองคการระดบกลมมใชเปนเพยงการนำาพฤตกรรมองคการในระดบบคคลมา รวมกน แตพฤตกรรมองคการระดบกลมมความซบซอนมากกวานน เนองจากบคคลเมออยใน กลมจะมพฤตกรรมทแตกตางจากพฤตกรรมเมออยคนเดยวตามลำาพง พฤตกรรมระดบกลมจะ เกยวของกบโครงสรางของกลม การสอสาร ภาวะผนำา วธการตดสนใจของกลม ความขดแยง แ ล ะการใชอำานาจในกลม ตลอดจนความสมพนธระหวางกลมตาง ๆ ในองคการ ดงภาพ

กลม หมายถง การทบคคลตงแตสองคนหรอมากกวามารวมตวกนและมปฏสมพนธ กน เพอทำาใหบรรลเปาหมายเฉพาะอยางทไดกำาหนดไว โดย

73

คณลกษณะของกลมทส ำาคญม 4 ประการไดแก ตองมคนสองคนหรอมากกวามามปฏสมพนธกน มโครงสรางกลมทคงท มจดมงหมายรวมกน และสมาชกรบรถงการเปนกลมของตน ซงการทบคคลในองคการมาทำางานรวมกนเพอใหบรรลเปาหมายขององคการจงนบวาเปนกลมเชนเดยว

( Baron and Greenberg , 1990 : 260-261 )การทบคคลรวมกลมกนทำางานในองคการ เนองจากเหตผลหลาย

ประการ ไดแก การ ท ำา ให ร ส กปลอดภ ย ( Security ) ท ำา ให เก ดสถานภาพทางสงคม ( Status ) ทำาใหตนเองมคณคาไดรบการยอมรบน บถ อ ( Self-esteem) ตองการผ กพนก บผ อ น ( Affiliation ) ตองการอำานาจ ( Power ) และตองการบรรลเป าหมาย ( Goal Achievement ) ในขณะทองคการกไดรบประโยชนจาการรวมกลมของบคคลททำางาน เพราะทำาใหองคการมโอกาสทจะประสบความสำาเรจไดงายขนและเรวขน

กลม คอ บคคลตงแตสองคนขนไปทำางานรวมกนและพงพาอาศยกน เปนการมารวมตวกนเพอกาวไปสความสำาเรจตามวตถประสงคทตงไว การรวมตวเปนกลมม 2 รปแบบคอ

1. กลมทเปนทางการ เปนกลมงานทหวหนางานเปนผจดกลมขน

2. กลมทไมเปนทางการ เปนกลมทรวมตวกนทางสงคม ไมไดมการจดตงอยางเปนรปแบบหรอเปนทางการ

ประเภทของกลม

1.Command Group กลมของคนทำางานทมหวหนาคนเดยวกน

2.Task Group กลมทมารวมกนเพอทำางานชนใดชนหนงเปนการเฉพาะ

3.Interest Group กลมททำางานรวมกนเพอบรรลเปาหมายททกคนใหความสนใจรวมกน

74

4.Friendship Group กลมคนทมารวมตวกนเพราะถกอธยาศยกน

เหตทตองมกลม

1. เพอความมนคงปลอดภย -- การอยลำาพงทำาใหรสกโดดเดยว เมอรวมเปนกลมจะรสกเขมแขงขน

2. เพอสถานะภาพ -- การไดเขาไปอยในกลมทำาใหดมความสำาคญขน ไดรบการยอมรบจากผอนมากขน

3. เพอความมชอเสยง -- เปนความภาคภมทสรางเองลำาพงไมได ตองอาศยกลม ตวอยางเชน ทมฟตบอลทมคนเกง 2-3 กทำาใหดงทงทมได ซงคนเกงเองถาเกงลำาพงคนเดยวกดงไมได คนอนทอยในทมกจะรสกภาคภมใจทเปนหนงในสมาชกของทม

4. เพอความสมพนธ -- ความตองการมเพอน

5. เพออำานาจ -- กลมจะมอำานาจตอรองมากกวาบคคล เปนอำานาจทจะเพมขนตามจำานวนคน

6. เพอใหบรรลเปาหมาย -- งานบางอยางตองอาศยหลากหลายทกษะ จงตองรวมกนหลายๆคน

Model นแสดงถงธรรมชาตของการทำางานกลมทมกำาหนดเวลา ซงเปนลกษณะของคนสวนใหญ แตไมใชลกษณะการทำางานทด การทำางานทด เสนของ performance ควรจะคอยๆ ลาดขน ไมใชเรมทำาจรงจงเมอมเวลาเหลอเพยงคร งเด ยว หรอถ าลาดข นไมได อยางน อยกเป นข นบนไดท performance คอยๆ ขยบขนถกวานไมกาวกระโดด การทเราตองแกไขกเพราะงานซงมเวลาคดมเวลาทำานานเพยงพอ กลบเสยเวลาไปครงหนงโดยเปลาประโยชน ประสทธผลของงาน (แมจะเสรจทนเวลา) ยอมลดลง

Performance และ Motivation ในบทกอนๆ

Group Structure – โครงสรางกลม

75

1.Role(s) บทบาท : เปนรปแบบของพฤตกรรมทวางไวสำาหรบคนทเขามาสวมบทบาทนนๆในสงคม

2.Role Identity : คอทศนคตและพฤตกรรมบางอยางซงยดตดอยกบบทบาท

3.Role Perception : มมมองของคนคนหนงวา เขาจะทำาตวอยางไรในสถานการณหนง หรอหากเขาอยในสถานะบางอยาง .... อาจารยยกสถานการณใหเปนตวอยางวา หากหวหนางานปวย แลวเราตองเขาไปทำาหนาทแทนชวคราว เราจะทำาอยางไร

4.Role Expectations : คอความเชอหรอการคาดเดาของคนอนวา คนคนหนงจะปฏบตอยางไรในสถานการณหนงในบทบาททเขาเปนอย ยกตวอยาง การเลอกตงผวาฯ เรายอมตองคาดหวงวา คนทจะเปนผวาฯ ควรมพฤตกรรมอยางไร เมอไดเปนผวาฯ แลวเขาควรเปนอยางไร

5. Psychological Contract : เปนเสมอนสญญาทางใจกนวา ผบรหารคาดหวงวา พนกงานจะปฏบตตวอยางไร และในทางกลบกน พนกงานคาดหวงวา ผบรหารจะปฏบตตอตนอยางไร

6.Role Conflict : ในสถานการณซงคนคนหนงเผชญกบ role expectation ทเบยงเบนไป เชน ประธานบรษทมลกชายคนเดยวททำางานในบรษทเดยวกนถกจบไดวาทจรต เขาจะทำาอยางไร บทบาทของความเปนพอกบบทบาทในฐานะผบรหาร ทำาใหเกด role conflict ขน

NORMS Hawthorne’s Studies

          เปนการศกษาททำามาเปนระยะเวลายาวนานโดยบรษท Western Electric ใน Chicago เมอป 1924 – 1932 และตอมา Prof. Elton Mayo ไดนำามาศกษาตอ

76

ผลจากการศกษา สรปไดวา

• อารมณ-ความรสกมความสมพนธกบการพฤตกรรมการทำางาน

• อทธพลของกลมมผลกระทบทสำาคญตอพฤตกรรมระดบบคคล

• มาตรฐานของกลมใชเปนตวกำาหนดผลงานของพนกงานไดอยางมประสทธภาพ

• เงนไมใชปจจยสำาคญทสดตอผลงาน แตมาตรฐานกลม อารมณ-ความรสก และความมนคงปลอดภยมผลกระทบตอการทำางานไดมากกวา

Common Classes of Norms

          มาตรฐานพฤตกรรมทยอมรบภายในกลมซงมสมาชกกลมรบรองวาเปนมาตรฐานของคนทจะเปนสมาชกในกลมได ซง Common classes of norms มาตรฐานทใชทวไปแบงประเภทไดเปนดงน

มาตรฐานดานประสทธภาพในการทำางาน เชน เขาควรทำางานหนกแคไหน ผลงานควรอยในระดบไหน

มาตรฐานของลกษณะภายนอก อาจดตงแตการแตงกาย การวางตว, มารยาท

มาตรฐานดานสงคม เปนมาตรฐานทมาจากกลมทไมเปนทางการ ซงจะกำาหนดมาตรฐานในของกลมสงคมนอกเวลางาน เชน การไปกนขาวกลางวน การเลนกฬา การเขากลมเพอนฝงทงในและนอกททำางาน

มาตรฐานการจดสรรทรพยากรกนใช ครอบคลมถงวธการแชรคาใชจาย การแบงงานยากๆกนทำา และการแบงปนเครองมอเครองใชในการทำางาน ฯลฯ

Conformity ความสอดคลอง

          คอการปรบปรงพฤตกรรมของบคคลใหสอดคลองกบ Norm’s ของกลม เมอสมาชกกลมตองการการยอมรบของกลม ความตองการนน

77

ทำาใหสมาชกตองยอมปฏบตตาม norms ของกลม บอยครงทกลมกดดนใหสมาชกของตนเปลยนทศนคตและพฤตกรรมใหเปนไปตามมาตรฐานของกลม ขอดกคอ กลมอาจชวยใหคนทเขาเปนสมาชกเปลยนแปลงตวเองใหดขนได

Reference Group

          สมาชกของกลมอาจไมไดอยกบกลมใดกลมหนงเพยงกลมเดยว เขาอยกบหลายๆ กลมซงแตละกลมกม Norm’s ของตวเอง          ดงนน สมาชกจะทำาอยางไรหากเขาถกกดดนจากหลายกลม? เขาจะเลอกปฏบตตาม Norms ของกลมทสำาคญทสดทเขาเปนสมาชกหรออยากเปนสมาชก ... กลมนนกคอ reference group

        ปญหาคอ เราจะแกไขอยางไรในหากเกดเรองขางตน .... เราคงตองพจารณาในแตละเรองวา แรงจงใจททำาใหเกดพฤตกรรมทไมดนนมสาเหตหรอพนฐานมาจากอะไร จากทศนคต จากคานยม หรอเปน Personality แลวคดทางแกไขไปตามสาเหต

78

Group Decision Making

สงทมผลกระทบตอการตดสนใจของกลม ไดแก

1. กลมใหญทมสมาชกมากๆ จะมขอมลมากมายจากสมาชก อาจทำาใหยงยากในการทำางานหรออาจขดแยงกนเองไดหากตางคนตางเชอมนในขอมลของตน

2. กลมเลกๆ อาจเหมาะสมกวาในแงของการประสานงาน การรวมมอกน และสะดวกขนในการทำางานทมความซบซอน

3. การทำาใหงานมขนตอนทงายและธรรมดา จะชวยลดความจำาเปนตองกำาหนดขนตอนการทำางานอยางมประสทธภาพเพอใหกลมปฏบตงานไดด

4. คณสมบตของสมาชกในกลมและลกษณะนสยทเขากนได จะทำาใหการทำางานของกลมดขน

  ขอด-ขอเสยของการตดสนใจเปนกลม ( Strengths and weaknesses of group decision making)

ขอด ขอเสย

1.ไดขอมล(ประกอบการตดสนใจ)ครบถวน

2. เพมความหลากหลายของมมมอง

3. คณภาพของการตดสนใจสงขน (ตดสนใจ

ถกตองขน)

4. Solution สงทกลมตดสนลงไป ไดรบการ

1. ใชเวลาในการตดสนใจชากวา ( X ไมเสมอไป)

2. มความกดดนมากกวา (เพราะอาจรสกเสยฟอรม

เมอแสดงความเหนทแตกตางหรอดไมฉลาด)

3.กลมอาจถกครอบงำาโดยคนบางคนหรอคน 2-3 คน

ทมอทธพลในกลม

79

ยอมรบมากขน 4. ความรบผดชอบไมชดเจน

Groupthink           คอ การทความคดเหนทคนในกลมเหนสอดคลองกน (Consensus) มอทธพลกลบ (overrides) ความคดเหนอนของสมาชกสวนนอย (ซงไมมพลงพอทจะผลกดนความคดเหนของตนใหอยเหนอความคดของคนสวนใหญในกลมได)

          ในฐานะผจดการ เราจะทำาอยางไรเพอลดการเกด Groupthink ลง (1) ควบคมขนาดของกลมไวไมใหกลมใหญเกนไป (2) สงเสรมใหหวหนากลมมความเปนกลางใหมาก รบฟงความคดเหนของสมาชกใหทวถงโดยไมแสดงความเหนตวเองเปนการชกนำาไปกอน (3) แตงตงใหสมาชกคนหนงทำาหนาทคอยแยงความเหนของกลม คอยกระตนใหเกดการแสดงความคดเหนทขดแยงตอความเหนกลม เพอใหไดความคดทหลากหลายมากทสด

Group shift

          เกดขนเมอเปรยบเทยบความเหนกลมกบความเหนของสมาชกในกลม(บางคน) ทแตกตางกน จะเหนไดวา ความเหนกลมออกแนวตงรบกวา สวนความเหนของสมาชกทแยงนนออกแนวรกและอาจนำาไปสความเสยง(ทจะตดสนใจผด)มากกวา สดทายกลมกลบทงความเหนสวนใหญและยอมตามความเหนของสมาชกผนนและ นำากลมไปสความเสยงทสงขน (ถาความเหนนเปนความเหนทถกตองไดผล สมาชกคนนนกจะมภาวะเปนผนำาคนหนงของกลม)

Group Decision-Making Techniques

1. Interacting Groups เปนการตดสนใจกลมแบบ face-to-face (เผชญหนา) ปรกษากน มขอเสยคอ สมาชกบางคนอาจรกษาฟอรมมากเกนไป ไมยอมเสยงแสดงความเหนแยง

2. Nominal Group Technique เปนการใหสมาชกแตละคนมาพบกนเพอพจารณาและตดสนใจอยางเปนระบบ โดยใหอสระมากขนแกสมาชกแตละคนในการเสนอความเหนและตดสนใจ

80

3. Brainstorming คอการระดมสมองเพอใหไดความคดเหนใหมากทสดกอนเรมจะวพากษวจารณความเหนและตดสนใจ

4. Electronic Meeting เปนการประชมทางไกลผานคอมพวเตอรและเครองมอสอสารตางๆ บางครงสามารถทำาใหคนรสกเปนอสระและกลาในการแสดงความเหนมากกวาเผชญหนากน

บทท 10

วฒนธรรมองคการ (Organization Culture)

วฒนธรรมองค การ(Organizational culture) หรอวฒนธรรมบรษท (Corporate culture) หมายถง แนวทางทไดยดถอปฏบตกนในองคการ ซงวฒนธรรมองคการจะมอทธพลตอทศนคตและพฤตกรรมของสมาชกในองคการ หรอหมายถงโครงรางเกยวกบความร ความเขาใจ (Cognitive framework) ซงจะมลกษณะ

1. บงชถงกลมของคานยม (set of values) ซงบคคลทอยในองคการนนยดถอรวมกน คานยมเหลานเปนสงทใชเปนเกณฑเพอตดสนวาพฤตกรรมใดเปนสงทดและสามารถยอมรบได พฤตกรรมใดบางทไมด และไมอาจยอมรบได ตวอยางเชน ในบางองคการยดถอคานยมวา การตำาหนลกคา“ไมวากรณใดเปนสงทไมอาจยอมรบได ดงนนจงมกพบขอความทเขยนเพอ”เตอนใจพนกงานขององคการใหปฏบตตอลกคาเปน กฎ 2 ขอ

1. The customer is always right.

81

2. If the customer is ever wrong, go back to see rule # 1.

องคการตาง ๆ อาจม คานยมเชงลบหรอเชงบวกในการปฏบตงานกไดเชน เมอมปญหาเกดขนมกจะโยนความผดไปทลกคา การลงโทษพนกงานทกกรณททำาผด หรอการปฏบตตอพนกงานในฐานะทเปนสนทรพยททรงคณคา (Valuable assets) สงสดขององคการ เปนตน ในแตละกรณดงกลาว คานยมจงเปนสงทชวยใหสมาชกองคการรวา ตนควรปฏบตอยางไร ในองคการนน

2. คานยมององคการสวนใหญอยในลกษณะทไมเปนลายลกษณอ กษร แต เก ดมาจากขอสมมต พ นฐาน (basic assumption) ของพนกงานในบรษทรวมกน จงเปนเร องยากถาจะใหฝายบรษทเองกำาหนดขอสมมตเหลาน เพราะเปนเร องของความเช อและคานยมสวนบคคลของพนกงาน ดวยเหตน วฒนธรรมองคการทเขมแขงและมพลงของหนวยงานใด ๆ ควรสะทอนถงคานยมและความเชอของพนกงานรวมกน

อยางไรกตาม องคการบางแหงไดพยายามระบคานยมทจ ำาเปนบางประการขน เพอใหกลายเปนวฒนธรรมขององคการ โดยผานกระบวนการฝกอบรมใหแกพนกงาน

3. อกลกษณะหนงททกนยามคานยมมเหมอนกน กค อ การใช สญลกษณเปนสอบงบอกความหมายของคานยมทเป นวฒนธรรมขององคการนน ตวอยางทพบเหนบอย เชน สญลกษณกากบาดสแดงบนพนสขาว เปนเครองหมายแทนองคการกาชาด ซงแสดงคานยมเรองความเมตตากรณา การใหการรกษาพยาบาลผทกขยาก หรอสญลกษณชอใบมะกอก (ใบโอลฟ) ภายใตแผนทโลกเปนเครองหมายขององคการสหประชาชาต แสดงถงคานยมดานการรกษาสนตภาพของโลก เปนตน บรษทและองคการสวนใหญจะพยายามสรางตราสญลกษณทแฝงดวยคานยม หรอ วฒนธรรมองคการของตนนอกจากสญลกษณแลว คำาขวญหรอ Slogan กเปนอกสงหนงทสะทอนคานยมหรอความเชอซงเปนวฒนธรรมองคการ เชนบรษทผลตเครองไฟฟาชารป (Sharp) ใชคำาขวญวา ชารปกาวลำาไปในอนาคต หรอ“ ”

82

บรษทผลตรถยนตวอลโว ใชค ำาขวญวา ทกชวตปลอดภยในวอลโว“ ” เปนตน

กลาวโดยสร ปจากลกษณะรวมท ง 3 ประการของคาน ยมท เป นวฒนธรรมองคการ จงอาจใหค ำานยามใหมของวฒนธรรมองคการไดวา

เปนกลมของคานยมทมการยดถอรวมกน ซงชวยใหคนทอยในองคการ“ทราบวา การกระทำาใดบางทเปนทยอมรบหรอไมอาจยอมรบได โดยคานยมดงกลาวถกสอสาร ถายทอดและเผยแพรดวยสญลกษณค ำาขวญเร องเลา เปนตนทวทงองคการ”

ประโยชนของวฒนธรรมองคการ

1.ชวยในการปรบตวตอสภาพแวดลอมภายนอก (External adaptation) ซงจะเกยวของกบการทำางานใหบรรลผลสำาเรจ วธการทใชเพอใหบรรลเปาหมาย และวธการของการกำาหนดขอบเขต ของความสำาเรจ แ ล ะ ค ว า ม ล ม เ ห ล ว น น (Schermerhorn,Hunt and Osborn. 2003 :263) ซงจะเกยวของกบการตอบคำาถามตางๆไดแก ภารกจทแทจรงคออะไร จะสรางประโยชนไดอยางไร เปาหมายคออะไร วธการทใชเพอบรรลเปาหมายคออะไร อทธพลจากภายนอกคออะไร ผลทไดจะเปนอยางไร อะไรคอสงทตองทำาถาเปาหมายทกำาหนดไวไมสามารถบรรลได เราจะบอกบคคลอนถงสงทดไดอยางไร เราจะหยดกจกรรมเมอใด เปนตน สงเหลานทำาใหสมาชกในองคกรมระสบการณรวมกน และเกดการพฒนาทศนะรวมกน

ประเดนสำาคญในการปรบตวใหเขากบสภาพแวดลอมภายนอกจะเกยวกบสงสำาคญ 2 ประการ คอ

1. พนกงานจะตองพฒนาวธการทยอมรบและคนหาวธการทดทสด เชน พนกงานบรษท โตโยตาจะพจารณาถงคณภาพของรถยนตและผลตภณฑใหมๆ ทเกดประโยชนตอการนำาเขาสตลาด

83

2. แตละบคคลจะตองทราบถงสาเหตทประสบความสำาเรจและลมเหลว เชน บรษท โตโยตา มการกำาหนดจดทหยดกจกรรมทยากตอการพฒนา และคดแนวทางเปลยนทศทางในการแกปญหา

2.ชวยในการประสมประสานภายใน (Internal integration) จะเกยวของกบการสรางสรรคการรวมกลม โดยการคนหาวธการปรบตวในการทำางานและใชชวตอยรวมกน (Schermerhorn, Hunt and Osborn. 2003:263) กระบวนการของการประสมประสานภายในจะเรมตนดนดวยกานกำาหนดลกษณะทเปนเอกลกษณ โดยการรวบรวมแตละบคคลและวฒนธรรมกลมยอยภายในองคการ การพฒนาลกษณะทเปนเอกลกษณ การใชสนทนาและปฏกรยาระหวางกน ประกอบดวยการคนหาโอกาสหรออปสรรคความกาวหนาเกยวกบนวตกรรมซงเกดจากการรวมมอกน

3.วฒนธรรมองคกร คอ สงทหลอหลอมใหคนในองคกรมและเขาใจกฎกตกาในการอยรวมกน ทำาหนาทหลอมใหคนในองคกรมความเชอและพฤตกรรม ไปในทศทางเดยวกน วฒนธรรมทำาใหคนในองคกรอยรวมกนอยางมความสข และลดความขดแยง

4.วฒนธรรมองคกรชวยใหองคกรบรรลเปาหมายขององคกรไดโดยงาย ดงทกลาวขางตนวา วฒนธรรมองคกรชวยหลอหลอมใหคนในองคกรมความเชอและพฤตกรรมไปในทางเดยวกน ซงทศทางดงกลาวกคอวตถประสงค หรอเปาหมายขององคกรนนเอง อกทงการมความขดแยงภายในองคกรในระดบตำา ยอมทำาใหองคกรสามารถพฒนาองคกรไดเรวกวาองคกรทมความขดแยงสง เพราะทกคนในองคกรจะรวมมอกนสรางประโยชน ใหแกองคกร ไมใชขดผลประโยชนสวนตว

5.วฒนธรรมองคกร เปนสญลกษณ อยางหนงของขององคกร เชน บรษท 3M มวฒนธรรมหลกขององคกร คอ การสรางนวตกรรมใหมอยเสมอ ดงนนพนกงานทกคนใน บรษท 3M จะเปนผทมความคดสรางสรรค พนกงานทกระดบในบรษทสามารถนำาเสนอผลตภณฑใหมได แมกระทง

84

พนกงานทำาความสะอาด สงนเองททำาใหบรษท 3M มผลตภณฑใหมๆ ออกสตลาดเสมอ และในวงธรกจ จะยกใหบรษท 3M เปนบรษทแหงนวตกรรม

แตอยางไรกตามวฒนธรรมองคกรจะสรางประโยชนใหแกองคกรไดกตอเมอวฒนธรรมนนเหมาะสมกบกบองคกรนนๆซงความเหมาะสมของวฒนธรรมองคกรของแตละองคกรกมความแตกตางกนไป ตามสภาพแวดลอมขององคกร ลกษณะขององคกร ฯลฯ อกทงการจะมวฒนธรรมองคกรทเขมแขงไดนนจำาเปนตองอาศยทงระยะเวลาทยาวนาน ความเขมแขงของผนำา และความรวมมอของคนในองคกรอกดวย

องคประกอบของวฒนธรรมองคการ

วฒนธรรมองคการมองคประกอบหลกทสำาคญอย 3 ประการ คอ

1. ส วน ปร ะก อ บ ขอ ง วฒ นธร ร ม อง ค ก า รท ส ง เ ก ตเ ห น ได (Observable Culture Element)

องคประกอบทสงเกตเหนไดของวฒนธรรมเปนสงทสามารถสงเกตเหนไดทงภายในและภายนอก ทงสองอยางเปนองคประกอบทส ำาคญเชนเดยวกบเคร องแบบของบรษท การใชภาษาเฉพาะ การมปฏสมพนธระหวางกนทเปนทางการ การจดสำานกงาน การตกแตง และการปรบชอเสยงบรษทในเร องทเกยวกบเหตการณทางสงคม และลกษณะอนของวฒนธรรมทสงเกตเหนไดรวมไปถงเร องราวความเปนมาของบรษทและพธการ เร องราวเหลานบอกสมาชกองคการถงพฤตกรรมใดควรมรางวลตอบแทนและตองท ำาวธการอยางไร ในการทจะบรรลความสำาเรจ หรอสงใดททำาใหพวกเขาตองประสบปญหาความลำาบาก

2. ค า น ย ม ร ว ม แ ล ะ ค ว า ม เ ช อ (Shared Values and Beliefs) องคประกอบอนทสองของวฒนธรรม

เปนสงทสงเกตเหนไดไมงาย แมกระทงสมาชกขององคการสวนใหญกไดตระหนกถงคานยมหลกและความเชอรวมของสมาชกในองคการวาสงใดสำาคญและสงใดไมสำาคญ

85

3. ขอสมมตฐาน (Basic Assumption) ขอสมมตฐานทเปนเครองสะทอถงคานยมไดแก ความถกตอง ความซอตรง ความยตธรรม ความนอบนอม ผลประโยชน ความเหนอกเหนใจ ความทระนงของแตละบคคล และความมธยสถ ขอสมมตฐานซงเปนรากฐานของคานยมน เปนความเชอม นท มต อบคคลทจะท ำาด หรอถกตองหรอมศลธรรม ซ งมผลตอความประพฤตทบคคลไดแสดงออกมา พนกงานจะแสดงพฤตกรรมออกมาแตกตางกน

การสรางสรรควฒนธรรมองคการ

การสรางสรรควฒนธรรมองคการกเหมอนกบการสรางสรรคผลตภณฑหรอบรการเพอขายใหกบลกคา แตแตกตางกนทกระบวนการของการสรางสรรควฒนธรรมองคการคอ กระบวนการทแทจรงในการเชอมโยงค าน ยมเชงกลย ทธ (Strategy Values) ก บค าน ยมทางวฒนธรรม (Cultural Values) กระบวนการของการสรางสรรควฒนธรรมองคการม 5 ขนตอนดงน

1. การกำาหนดคานยมเชงกลยทธ คานยมเชงกลยทธ คอ ความเชอพนฐานเกยวกบสงแวดลอม

ขององคการซ งเป นตวก ำาหนดกลยทธท ได พจารณากลนกรองของสงแวดลอมและการวเคราะหกลยทธเพอประเมนทางดานเศรษฐกจประชากร นโยบายสาธารณะเทคโนโลยและสงคม

2. พฒนาคานยมทางวฒนธรรม คอ คานยมทพนกงานตองการทจะปฏบตเพอใหองคการสามารถ

ดำาเนนตามคานยมเชงกลยทธได ซงอยบนพนฐานของความเชอขององคการทวาองคการสามารถประสบความสำาเรจไดอยางไร และเมอใด ถาองคการไมพยายามทจะพฒนาคานยมทางวฒนธรรมใหเชอมโยงกบการกำาหนดคานยมทางกลยทธ

86

3. การสรางวสยทศน คอ ภาพขององคการวาจะอยจดใดเมอมการพฒนาคานยมเชงกลยทธและ

คานยมทางวฒนธรรมแลว องคการจะตองกำาหนดวสยทศนขององคการใชเปนแนวทางรวมกนระหวางคานยมเชงกลยทธกบคานยมทางวฒนธรรม

4. การเรมดำาเนนกลยทธ คอ เปนการสรางคานยมและเรมปฏบตเพอบรรลตามวสยทศนทไดกำาหนด

ไว การเร มต นด ำาเน นกลยทธมกจะครอบคลมหลายป จจย ต งแต การพฒนาการออกแบบองคการไปจนถงการสรรหาและการฝกอบรมพนกงานทมคานยมรวมและการดำาเนนการตามคานยมรวมนน โดยมคานยมเชงกลยทธและคานยมทางวฒนธรรมเปนตวกระตนหรอสงเราเพอใหเกดการปฏบต

5. การเสรมแรงพฤตกรรมทางวฒนธรรม คอ การเสรมแรงทางพฤตกรรมทางวฒนธรรมสามารถจะ

กระทำาไดหลายรปแบบ

รปแบบแรก การจดระบบการใหรางวลอยางเปนทางการในองคการซงจะตองตอบสนองความตองการทางพฤตกรรมในหลาย ๆ ดานเพอใหเกดคานยมแกพนกงาน

รปแบบทสอง องคการจะตองบอกเร องราวตาง ๆ ไปยงพนกงานทกคนเพอเสรมสรางคานยมทางวฒนธรรม

รปแบบทสาม องคการจะตองเนนใหพนกงานทำาสงตาง ๆ ทสำาคญ ๆ เพอใหการดำาเนนการเปนไปตามวสยทศนขององคการและใหเกดผลปฏบตไดอยางจรงจง

87

บทท 11

การเปลยนแปลงองคการ (Change in Organizations)

การเปลยนแปลงและการพฒนาองคการ(Organizational Change and Development)

โลกปจจบนอยในยคกระแสโลกาภวตน ซงในแตละวนมการเปลยนแปลงใหม ๆ เกดขนมากมาย ความเจรญกาวหนาของเทคโนโลยสารสนเทศไดยนโลกใหเลกลง การตดตอสอสารแลกเปลยนขอมลและเรยนรซ งกนและกน สามารถทำาไดโดยไมมขอบเขตจำากดดวยความเรวเวลาเพยงเสยววนาทเทานน กระแสการเปลยนแปลงดงกลาวสงผลกระทบใหเกดความจำาเปนทตองปรบเปลยนกระบวนทศนดานบรหารองคการจากเดมไปสกระบวนทศนใหม เชน จากแนวคดแบบยคอตสาหกรรม ไปสยคสารสนเทศ จากเดมองคการเนนความมนคงไปส มงเนนใหเกดการเปลยนแปลง จากทเคยใชวธควบคมทศนยอำานาจไปสการมงกระจายอำานาจความรบผดชอบในการตดสนใจใหแกพนกงานระดบลาง จากแนวคดขององคการทมงการแขงขนไปเปนการมงแสวงหาความรวมมอ จากทเคยใหความสำาคญของวตถเปนหลกไปเปนการยดความสำาคญของคนและความสมพนธทดตอกน และจากการเนนความ

88

เหมอนก นไปส ก ารเน นใหมความแตกต างท หลากหลาย เป นต นแ น ว โ น ม ข อ ง ก ร ะ แ ส ก า ร เ ป ล ย น แ ป ล ง ท เ ก ด ข น ก บ อ ง ค ก า ร องคการกเชนเดยวกบสงมชวตทจำาเปนตองปรบตวเพอความอยรอดอยตลอดเวลา โดยเฉพาะกระแสโลกาภวตนของยคสารสนเทศไดสงผลกระทบอยางรนแรงตอองคประกอบดานตาง ๆ ขององคการใหตองมก า ร เ ป ล ย น แ ป ล ง ข น ไ ด แ ก 1. ดานโครงสราง (Structure) มลกษณะเปลยนไปเปนแบบแนวนอนมากขน เกดรปแบบโครงสรางใหม ๆ มการ เนนการใชทมงานและองคการแบบไรพ ร ม แ ด น2. องคประกอบของประชากร (Demographic) ประกอบดวยคนทำางานทมาจากตาง วฒนธรรมมากขน ชองวางระหวางวยของพนกงานเกากบพ น ก ง า น ใ ห ม เ พ ม ข น3. เกดจรยธรรมใหมของการทำางาน (New work ethic) โดยความจงรกภกดตอองคการของพนกงานจะลดลง เกดการเปลยนแปลงดานคานยมในก า ร ท ำา ง า น ม า ก ข น4. การเรยนรและองคความร (Learning and knowledge) องคการจะมพนกงานทเปนผมคณวฒและมความรสงขน องคการจะเปลยนไปเปนองคการแหงการเรยนร (Learning organization) ททกคนตองเรยนร ต ล อ ด เ ว ล า เ พ อ ส า ม า ร ถ เ ท า ท น ก า ร เ ป ล ย น แ ป ล ง5. เทคโนโลยและการเขาถงสารสนเทศ (Technology and access to information) มเทคโนโลยทรงประสทธภาพเกดขนอยางรวดเรว เกดวธการใหม ๆ ทมประสทธภาพในการเขาถงและการใชสารสนเทศรวมกนไดร ว ด เ ร ว ม า ก ข น6. เนนเรองความยดหยน (Emphasis on flexibility) กลาวคอ องคการตองมโครงสรางทยดหยนพรอมทจะปรบตวไดอยางรวดเรว พนกงานของอ ง ค ก า ร ต อ ง ม ค ว า ม ค ล อ ง ต ว แ ล ะ ย ด ห ย น ไ ด ส ง เ ช น ก น7. ตองพรอมเผชญตอการเปลยนแปลงทเกดขนอยางรวดเรว (Fast-paced change) อนเนองมาจากภาวะไมแนนอนทเกดขนทงภายในและภ า ย น อ ก อ ง ค ก า ร ซ ง ไ ม ส า ม า ร ถ ค า ด ก า ร ณ ล ว ง ห น า ไ ด สงทตองพจารณาเปลยนแปลงในองคการ

89

โดยหลกการองคการควรเปลยนแปลงปจจยตาง ๆ ขององคการใหเหมาะสมตอการปฏบตภารกจและยทธศาสตรทก ำาหนดไดตลอดเวลา ดวยการใชเทคนคการวเคราะหทเรยกวา SWOT (SWOT analysis technique) ซงตองวเคราะหใหทราบถงจดแขง (Strength) และจดออน (Weakness) ภายในองคการ และตองวเคราะหสภาพแวดลอมภายนอกในแงโอกาส (Opportunities) และอปสรรค (Threats) ทจะสงผลกระทบตอการดำาเนนการขององคการ เพอนำามาพจารณาวาม องคประกอบอะไรบางทจำาเปนตองปรบปรงเปลยนแปลง ในองคประกอบทสำาคญ 6 ดานตอไปน

1. เป าหมายและกลยทธ (Goals and strategies) องคการมความจำาเปนตองปรบเปลยน เปาหมายและกลยทธไปส

เปาหมายอยตลอดเวลา เชน เมอมการขยายกจการหรอเมอตองเสนอสนคาหรอบรการตวใหมเขาสตลาด เมอ

ตองแสวงหาตลาดใหมเพอรองรบสนคา เปนตน

2. เทคโนโลย (Technology) การเปลยนแปลงดานเทคโนโลยมตงแตระดบเลกนอยถงระดบสำาคญ เชน การ

เชอมตอคอมพวเตอรสายตรงเปนระบบเครอขายใหลกคา สามารถเขาถงสนคาและใชบรการไดสะดวก ถอ

เปนการเปลยนเทคโนโลยระดบเลกนอยแตถาทงกจการตองเปลยนแปลงเครองจกรและเทคโนโลยใหม

ทงหมดเพอการผลตใหทนสมย ถอวาเปนการเปลยนแปลงใหญ

3. การออกแบบงานใหม (Job redesign) องคการจำาเปนตองจดงานออกเปนกลมตาง ๆ ใหมใหมระดบความมาก

หรอนอยในประเดน เชน ความหลากหลาย (Variety) การใหอสระ (Autonomy) การมลกษณะเฉพาะ

90

(Identity) การใหความสำาคญ (Significance) ตลอดจนการจดระบบขอมลปอนกลบ (Feedback) เปนตน

4. โครงสราง (Structure) เชน จดโครงสรางแบบตามหนาทหรอแบบทเนนผลผลต จะมความเปนทางการและ

รวมศนยเพยงไร เนนแบบแนวราบหรอแนวตง (Flat or tall structure) หรอแบบเครอขาย (Networking) เปน

โครงสรางแบบจกรกล (Mechanic structure) หรอแบบสงมชวต (Organic structure) เปนตน5. กระบวนการ (Process) ซงเปนขนตอนการทำาใหงานสำาเรจ กอาจจำาเปนตองมการเปลยนแปลง เชน แทนทเคย

ทำาตามลำาดบเปนขนตอน ไปเปนการรวมทำาพรอมกนจนงานสำาเรจ6. คน (People) คนทเคยปฏบตงานอยในองคการจำาเปนตองมการปรบปรงเปลยนแปลงเมอเงอนไขอนได

เปลยนแปลงไป ซงสามารถทำาได 2 วธ วธแรกปรบเปลยนคนออกแลวจางคนทเหมาะสมกบภารกจใหมเขา

แทน ทำานองทเรยกวาถาย เลอดใหม “ ” (New blood) วธหลงใชวธเปลยนแปลงคนเดมดวยการพฒนาฝกอบรม

ดานทกษะและเจตคตทสอดคลองกบงานใหม เปนตน

มประเดนทสำาคญเกยวกบการเปลยนแปลงตอองคประกอบตาง ๆ ทตองพ จ า ร ณ า อ ย 2 ป ร ะ ก า ร ประการแรก คอ ถามการเปลยนแปลงเกดขนทองคประกอบหนง จะสงผลกระทบตอองคประกอบอนทเหลออกดวย และ ประการทสอง ถาการเปลยนแปลงตอองคประกอบตางๆ เชน เปาหมาย กลยทธ เทคโนโลย โครงสราง กระบวนการ และการออกแบบรปงานเกดขนเมอไร องคการจำาเปนตองใหการเอาใจใสตอการเปลยนคนเปนพเศษ โดยตองมการฝกอบรมพฒนาดานท กษะและเจตคตของคนใหพรอมเสยก อนท จะเร มลงมอ

91

เ ป ล ย น แ ป ล ง อ ง ค ป ร ะ ก อ บ อ นก ร ะ บ ว น ข อ ง ก า ร เ ป ล ย น แ ป ล ง การเปลยนแปลงเปนเหตการณทเกดขนอยางมลำาดบขนตอน เค ร ท เลวน (Kurt Lewin) น กจตวทยาช อด ง ได แบงข นตอนของกระบวนการใหการเปลยนแปลงออกเปน 3 ระยะ ไดแก ระยะยอมรบถงความจำาเปน (Unfreezing) ระยะดำาเนนการเปลยนแปลง (Changing) และร ะ ย ะ ร ก ษ า ส ภ า พ ใ ห ม ใ ห อ ย ก บ อ ง ค ก า ร ไ ด ถ า ว ร (Refreezing) 1. ระยะยอมรบถงความจำาเปน (Unfreezing) เปนขนตอนทเงอนไขสภาพแวดลอมและสถานภาพเดมทองคการเปนอยขณะนนเกดปญหาทำาใหการดำาเนนกจการไมเปนทนาพอใจ ซงอาจเกดจากการมโครงสราง การจดรปแบบงาน หรอเทคโนโลยทขาดประสทธผลหรอการทพนกงานขาดทกษะและเจตคตทเหมาะสม การเกดวกฤตการณเปนตวเรงใหฝายตาง ๆ ยอมรบและเหนถงความจำาเปนทจะตองมการเปลยนแปลง เชนการชมนมประทวงอยางรนแรงของพนกงาน หรอยอดตวเลขการขายสนคาตกลงอยางฮวบฮาบหรอการเกดกรณฟองรองทางกฎหมายกบบรษท เปนตน อยางไรกด การยอมรบถงความจำาเปนตองมการเปลยนแปลงนน ไมจำาเปนตองมวกฤตการณเกดขนกได แตอาจจะมาจากการไดขอมลจากแหลงอน เชน การส ำารวจทศนะของลกคา พนกงานหรอดจากบญชการเงนของบรษท เปนตน ขอมลเหลานสามารถใชในการคาดเหตการณลวงหนาเพอดำาเนนการเปลยนแปลงกอนทจะเกดภาวะว ก ฤ ต ไ ด 2. ระยะดำาเนนการเปลยนแปลง (Changing) เปนขนตอนของการนำาแผนงานวธการและเทคนคตาง ๆ ลงสการปฏบตเพอใหเกดการเปลยนแปลงไปสสภาพทตองการ อยางไรกดการเปลยนแปลงบางอยางสามารถทำาไดทนทโดยไมจำาเปนตองมแผนงานกได เชน การจดฝกอบรมทกษะการทำางาน การปรบขนตอนการสรรหาพนกงาน เปนตน ซงเกยวของกบคนไมกคน แตถาเปนการเปลยนแปลงใหญทตองเกยวกบคนจ ำานวนมาก เชน การปฏร ปปรบร อองคการใหม การปรบนโยบายจากรวมศนยไปเปนการกระจายอำานาจความรบผดชอบในการตดสนใจลงสระดบลางเปนตนจำาเปนตองมแผนและดำาเนนการอ ย า ง ร อ บ ค อ บ3. ระยะรกษาสภาพใหมใหอยกบองคการไดถาวร (Refreezing) กลาวคอ

92

เม อมการเปล ยนแปลงเก ดข นแล ว พรอมท ง ได มการพฒนาด านพฤตกรรมและเจตคตของพนกงานหรอปรบโครงสรางใหมแลว ในขนตอนจากนกคอ การทำาใหการเปลยนแปลงใหมในดานตาง ๆ ทเกดขนคงอยและกลายเปนสวนหนงขององคการตอไป ซ งมส งทตองพจารณากคอ การเปลยนแปลงใหมทเกดขนมประสทธผลหรอไม และขนตอนตอเนองทจะตองเปลยนแปลงตอไปเปนอยางไร แนวคดในการบรหารปจจบนจงใหความสำาคญตอการสรางองคการแหงการเรยนร (Learning organization) เพอกระตนทกคนในองคการใหมนสยการเรยนรตลอดเวลาและพรอมตอการเ ป ล ย น แ ป ล ง เ ส ม อ

ประเดนและปญหาสำาคญในกระบวนการของการเปลยนแปลง(Issues in changing process)

ในกระบวนการของการเปลยนแปลงทง 3 ระยะดงกลาว เปนสงทไมอาจเกดขนไดโดยงาย แตมประเดนสำาคญทจะตองเตรยมการและมปญหาทตองเผชญในกระบวนการของการเปลยนแปลง ซงไดแก การตรวจวนจฉย (Diagnosis) การตอตาน (Resistance) การประเมนผล (Evaluation) และการเปนสวนหนงขององคการ (Institutionalization) โดยประเดนเหลานจะเกดขนในแตละขนตอนในกระบวนการของการเปลยนแปลง

การตรวจวนจฉย (Diagnosis)

การตรวจวนจฉย เปนวธเกบรวบรวมขอมลอยางเปนระบบเกยวกบภาวะคกคามตาง ๆ ททำาใหองคการตองมการเปลยนแปลง ขอมลทไดจากการตรวจวนจฉยเบองตนจะทำาใหเกดการยอมรบ (Unfreezing) วาขณะนมปญหาเกดขนแลว หลงจากมการยอมรบเกดขน การตรวจวนจฉยตอไปกเพอหาวา ปญหาทแทจรงทเกดขนนนคออะไร และสงทตองทำาการเปลยนแปลงคอเร องใด ตวอยางเชน จากการตรวจวนจฉยพบวา ขวญก ำาลงใจ“ ” (Morale) ของโรงพยาบาลตกตำาอยางรนแรง ดงนนเพอใหมนใจวาเร องนเปนจรงและจะตองตดสนใจวาจะดำาเนนการแกไขเร องนอยางไร จง จำาเปนตองตรวจสอบหาขอมลเพมเตมจากชองทางตาง ๆ ทมอยแลว เชน ถาหวหนาฝายหอง ปฏบตการของโรงพยาบาลเชอวา เจาหนาทดานเทคนคใน

93

หองปฏบตการจำานวนมากทยงมทกษะดานเครองมอไมเพยงพอ กอาจขอความรวมมอกบหวหนาฝายงานบคคล ใชแบบทดสอบวดทกษะของคนเหลานน เมอตรวจสอบพบทางโรงพยาบาล กจะจดหลกสตรฝกอบรมทกษะดงกลาวแกเจาหนาท พรอมทงนำามาตรการเขมงวดในการคดเลอกบคลากรใหมเ ข า ท ำา ง า น ต อ ไ ป อยางไรกตามถาปญหาทเกดขนมความยงยากซบซอนและไมใชปญหาเกยวกบงานประจำา การใชผเชยวชาญภายนอกทมทกษะในการตรวจวนจฉยไดด จะมความเหมาะสมกวาโดยผเชยวชาญภายนอกทจะเปนผน ำาการเปลยนแปลงนน ควรมความรอบรทางพฤตกรรมองคการทสามารถตรวจวนจฉยพรอมทงนำาการเปลยนแปลงได ตามองคการขนาดใหญมกจางผเชยวชาญดงกลาวอยประจำารบผดชอบงานดานนพรอมทงคอยใหคำาปรกษา และทนยมจางบคคลภายนอกมาเปนผเชยวชาญนำาการเปลยนแปลงโดยตรง เพราะมความอสระและสามารถวนจฉยผลไดเทยงตรงหากผเชยวชาญไดมโอกาสคลกคลกบผทเกยวของกบการเปลยนแปลงนน นอกจากนผลของการวน จฉยอาจไดมาจาก ขอมลของการสงเกต การสมภาษณ การใหตอบแบบสอบถามและแฟมขอมลทผานการตรวจสอบเปนอยางดแลว รวมทงขอมลทเปนทศนะของลกคา เปนตน การตรวจวนจฉยทดจะทำาใหทราบปญหาไดชดเจนวา จะตองปรบปรงเปลยนแปลงอะไรและควรเลอกใชกลยทธใดจงจะเ ก ด ก า ร ต อ ต า น น อ ย ท ส ดการตอตานการเปลยนแปลง (Resistance to change)

เปนเรองปกตเมอจะมการเปลยนแปลงใด ๆ เกดขน ยอมมการตอตานจากผทไดรบผลกระทบจากการเปลยนแปลงนนเสมอ กลาวคอ ในระยะแรกทเปนการสรางการยอมรบ (Unfreezing) จะมการตอตานออกมาในลกษณะสรางกลไกป องก นตนเอง (Defense mechanism) เชน พยายามปฏเสธโดยกลาววา ทเปนอยขณะนกดอยแลว ไมเหนมปญหาอะไร สวนในระยะดำาเนนการเปลยนแปลง การตอตานจะเพมความรนแรงมากขน เชนการไมรวมมอหรออาจประทวงเปนตน

สาเหตของการตอตานการเปลยนแปลง มาจากเหตผลหลายอยาง ดงน

94

1. เร องการเมองและผลประโยชน ส วนต ว (Politics and self-interest) โดยคนเหลานอาจ รสกวาถามการ

เปลยนแปลงกจะทำาใหตนสญเสยอำานาจ ตำาแหนงหนาทการงาน และสถานภาพทางสงคม เปนตน2. ความเฉอยชาสวนตว ไมอยากเปลยนแปลง (Low individual tolerance for change) ดวยความเคยชนกบ

สถานภาพเดม จงวตกวาการเปลยนแปลงจะกระทบตอสงทเคยทำาเปนประจำา รวมทงความสะดวกสบาย

ทเคยไดรบ3. ความเขาใจผด (Misunderstanding) ไดแก ความไมเขาใจถงเหตผลความจำาเปนทตองมการเปลยนแปลง

รวมทงยงไมทราบแนวทางปฏบตทชดเจนในการดำาเนนการเปลยนแปลงนน4. ขาดความไววางใจ (Lack of trust) โดยคนเหลานนแมจะเขาใจถงเหตผลทตองมการเปลยนแปลงกตาม

แตแสดงการตอตานเพราะยงไมไววางใจและสงสยตอเจตนารมณทแทจรงของการเปลยนแปลงนน5. การประเมนสถานการณทตางกน (Different assessments of the situation) กลาวคอ กลมเปาหมายทถก

กระทบจากการเปลยนแปลงมความรสกวาสถานการณยงไมถงขนทจำาเปนตองเปลยนแปลง โดยกลมท

สนบสนนการเปลยนแปลงอาจอานสถานการณผดพลาดกได6. การขดแยงกบวฒนธรรมขององคการ (A resistant organizational culture) วฒนธรรมขององคการบางแหงท

เนนอนรกษนยม และความมนคง จะมความรสกวา คนภายนอกทเขามาสนบสนนใหมการเปลยนแปลงขน

95

นน เปนการชนำาทผดและเปนคนผดปกต กลาวโดยสรป จากเหตผลของการตอตานตาง ๆ ดงกลาว สามารถมองได 2 แนวทาง ไดแก 1) การเปลยนแปลงเปนสงทไมจำาเปน ทงนเพราะ ความแตกตางระหวางสภาพทเปนจรงขององคการปจจบนกบสภาพในอดมคตเมอเปลยนแปลงแลวมนอยมาก หรอ 2) การเปลยนแปลงเปนสงทรบไมได (และอาจเปนภยคกคาม) ทงนเพราะสภาพทเปนจรงขององคการปจจบนแตกตางจากองคการในอดมคตเมอเปลยนแปลงแลวอยางมาก

การลดการตอตาน (Dealing with resistance) ในการลดการตอตานการเปลยนแปลงนน มกลยทธอย 6 ประการ ทผนำาการเปลยนแปลงสามารถเลอกใชไดตามความเหมาะสม ไดแก1. ใหการศกษาและใชการสอความหมาย (Education and communicating) การสอความหมายชวยใหพนกงาน

เขาใจถงเหตผลทตองมการเปลยนแปลงทำาใหลดการตอตานลง กลยทธนมความเชอพนฐานวา สาเหตท

พนกงานตอตานมาจากการไดรบขอมลผด ๆ หรอเพราะการออนประชาสมพนธ ดงนนเมอใหขอมลอยาง

ครบถวนสมบรณ ความเขาใจกมความชดเจนขน ตอตานกจะหมดไป นอกจากนความสมพนธ ระหวางผนำา

กบพนกงานนบวาสำาคญเพราะกอใหเกดความเชอถอและไววางใจตอกนมากขน ซงถาขาดเงอนไขดงกลาว

การเปลยนแปลงกยากทจะสำาเรจ2. การมสวนรวม (Participation) เปนเรองยากทคนซงมสวนรวมตดสนใจใหมการเปลยนแปลงจะออกมา

ตอตานตอสงทตนทำา ดงนนกอนทำาการเปลยนแปลงใด ๆ ตองเชญคนทเหนวาตอตานใหเขามาอยใน

96

กระบวนการตดสนใจ นอกจากนถาผนนมความเชยวชาญและไดใชความสามารถดงกลาวเขารวมในฐานะ

บคคลสำาคญของงานดวยแลว นอกจากผนนจะไมตอตานแลวยงมความผกพนมากขน จนทำาใหการตดสนใจ

เปลยนแปลงมผลดยงขน แตกมขอเสยเชงลบไดเหมอนกน เชน อาจไดขอยตทมคณภาพตำาและตองใชเวลา

3. การใหความชวยเหลอสนบสนนตาง ๆ (Facilitation and support) ผนำาการเปลยนแปลงอาจหยบยนความ

ชวยเหลอใหเพอลดการตอตานใหนอยลง เชน กรณพนกงานรสกกลวและมความกระวนกระวายใจตอการ

เปลยนแปลงสง ควรจดใหมบรการใหคำาปรกษาและการบำาบดชวยเหลอ ใหการฝกอบรมใหม ใหศกษาดงาน

เพอปรบตว เปนตน4. ใชการเจรจาตอรอง (Negotiation) เปนอกวธหนงทผนำาการเปลยนแปลง สามารถใชการแลกเปลยนระหวาง

สงทมคากบการไมตอตาน เชน การใหรางวลตอบแทน เปนตน แตขอเสยคอ สนเปลอง ไมยตธรรม คนอนใช

5. การใชกลวธปรงแตงขอเทจจรงและการดงมาเปนพวก (Manipulation and co-optation) การใชกลวธน ไดแก

การปรงแตงขอเทจจรงใหนาสนใจเชอตาม จนลดการตอตานลง สวนการดงเขามาเปนพวก (Co-optation)

เปนวธดงดดใจและใหมสวนรวมดวยวธการ เชน อาจซอ (Buy off) ผนำาทตอตานการเปลยนแปลงดวยการให

97

ผลตอบแทนพเศษ และใหมบทบาทสำาคญในการตดสนใจเปลยนแปลงโดยทำาแบบลบ ๆ ทงนถาหากความลบ

เกดรวไหลใหคนอนทราบวาพวกตนกำาลงถกกลอบาย จะทำาใหความเชอถอของคนเหลานนตอผนำาการ

เปลยนแปลงจะหมดไปทนท6. ใชการขมขบงคบ (Coercion) ตอผทตอตาน เชน ขวาจะยาย จะไมไดรบการสงเสรมความกาวหนา จะถก

ประเมนผลงานใหตำาลง หรอจะระบดานลบในหนงสอรบรอง เปนตน วธนควรหลกเลยงและใชเปนวธ

สดทาย เมอใชวธอนหมดแลวแตไมไดผลการประเมนผลและใหเปนสวนหนงขององคการ (Evaluation and institionalization)

เปนเรองจำาเปนทตองมการประเมนผลของการเปลยนแปลง เพอใหทราบความคนหนา วาเกดความสำาเรจเพยงไรหรอไม ตรงตามเปาหมายทตองการหรอไม ปกตการประเมนใด ๆ มกทำาไดยาก และขาดความจรงจงจากผมอำานาจ ซงทำาไปเพอหวงผลเชงการเมองมากกวาการไดทราบตามความเปนจรงเพอนำามาปรบปรงงานตอไป ดวยเหตนองคการสวนใหญจงมจดออนตรงทมงประเมนแตเฉพาะจดเลก เชน เรองทเกยวกบทกษะ เจตคต และคานยม เปนตน อยางไรกตาม ถาหากตองการจะประเมนใหครอบคลมทงหมดกตองพจารณาตวแปรดงน 1. ดปฏกรยาโตตอบ(Reaction) เชน ผมสวนรวมพงพอใจในเรองทจะเปลยนแปลงหรอไม2. การเรยนรเพมเตม(Learning) เชน มทกษะหรอประเดนใดทจำาเปนตองใชในการเปลยนแปลงทตองเรยนรเพมเตมหรอไม3. พฤตกรรม (Behavior) เชน มการเปลยนแปลงดานพฤตกรรมเกดขนหรอไม4. ผลลพธ (Outcomes) เชนมการเปลยนแปลงในแงผลผลต และการทำางานฯลฯ เกดขนเพยงไร กลาวโดยสรป การประเมนปฏกรยาตอบโต สามารถวดไดจาก

98

การตอตาน การประเมนเรองการเรยนรจะสะทอนใหเหนสงทเกดการเปลยนแปลง สวนการประเมนพฤตกรรมวดทความสำาเรจในการยอมรบเหตผลทตองมการเปลยนแปลง (Unfreezing) และการประเมนผลลพธวดผลทเกดจากการเปลยนแปลงวาเปนประโยชนตอองคการเพยงไร แตเปนทนาเสยดายทพบวาองคการสวนใหญประเมนเพยงขนแรก คอ ตรวจสอบดปฏกรยาของผเกยวของเทานน ในการประเมนนน ถาผลลพธทไดออกมานนเปนไปในทศทางทพงประสงคแลว องคการกจะซมซบการเปลยนแปลงทเกดขนนนใหเปนสวนหนงขององคการ (Institutionalization) กลาวคอ การเปลยนแปลงนนกลายเปนเรองถาวรของระบบองคการไปในทสดการพฒนาองคการ (Organization Development หรอ OD)

ในการบรหารการเปลยนแปลงจะประสบความสำาเรจไดตองรวมถงการพฒนาองคการ (OD) ดวย โดยนยามการพฒนาองคการ หมายถง การท ำาแผนเพ อใชด ำาเน นการเปลยนแปลงองคการใหเก ดความมประสทธผลและใหความส ำาค ญดานความเปนมนษยมากยงข น (More effective and more human) จะเหนวากระบวนทศนของการพฒนาองคการ (OD paradigm) คอการใหความสำาคญตอ คณคาของมนษยและความกาวหนาขององคการควบคกนไป เนนความรวมมอและกระบวนการมสวนรวม ตลอดจนการมจตวญญาณของการแสวงหา (Spirit of inquiry) กลาวโดยสรป คานยมทถ อเปนสาระส ำาคญเชงปรชญาของการพฒนาอ ง ค ก า ร ไ ด แ ก 1. ใหการนบถอตอคน (Respect for people) โดยเชอวา มนษยมความรบผดชอบมสตปญญาและตองการให

การใสใจและควรไดรบการปฏบตดวยความเคารพในศกดศรแหงความเ ป น ม น ษ ย 2. ไววางใจและชวยเหลอเจอจน (Trust and support) กลาวคอ องคการทถอวามสขภาพดและมประสทธผล ตอง

มลกษณะของความไววางใจ มความนาเชอถอ มบรรยากาศทเปดเผย และใ ห ก า ร เ ก อ ก ล ต อ ก น

99

3. มความเสมอภาคดานอำานาจ (Power equalization) ในองคการทมประสทธผลจะไมเนนการใชอำานาจและการ

ค ว บ ค ม ต า ม ส า ย ก า ร บ ง ค บ บ ญ ช า เ ป น ป ร ะ เ ด น ส ำา ค ญ4. กลาเผชญปญหา (Confrontation) โดยไมเลยง ไมประวงเวลาหรอหนปญหาทเกดขน แตจะใชวธเผชญปญหา

อ ย า ง เ ป ด เ ผ ย5. การมสวนรวม (Participation) โดยเฉพาะผท ได รบผลกระทบหรอเกยวของกบการเปลยนแปลงจะไดรบ

โอกาสมสวนรวมในการตดสนใจ เพราะการไดมสวนรวมยงทำาใหตองผกพนตอการนำาขอยตลงสการปฏบต

เทคนคทใชในการพฒนาองคการ

เน องจากการพฒนาองคการ เป นแผนรวมทใช ในการเปลยนแปลงสภาพการทำางานโดยมวตถประสงคเพอพฒนาบคลากรแตละคนขององคการพรอมกบปรบปรงใหการดำาเนนงานตามภารกจขององคการมประสทธผลยงขน ดงนนกจกรรมของ OD กคอ แสวงหาทางทสงเสรมการปฏบตงานขององคการโดยการปรบปรงคณภาพของสภาวะแวดลอมในททำางานตลอดจนเจตคตและความเปนอยทดของพนกงานแผนพฒนาองคการจงประกอบดวยเทคนคตาง ๆ หลายอยาง (บางครงเรยกวา กจกรรมสอดแทรก หรอ OD interventions) ซงผเชยวชาญใชเพอปรบปรงการทำางานขององคการทงในระดบบคคล กลมบคคล และองคการโดยรวม ในทนจะเลอกนำาเสนอเฉพาะเทคนคการพฒนาองคการทเปนทนยมแพรหลาย 6 เทคนค ไดแก การสำารวจขอมลยอนกลบ (survey feedback) การฝกอบรมเพอฝ ก ก า ร ร บ ร (Sensitivity training) ก า ร ส ร า ง ท ม ง า น (Team building) โปรแกรมสรางคณภาพในชวตงาน (Quality of work life programs) และการบรหารโดยยดวตถประสงค (Management by objectives) และ การสรางองคการแหงการเรยนร

1.เทคนคการสำารวจขอมลยอนกลบ (Survey feedback)

100

เปนวธการทนำาไปสการเปลยนแปลงดวยการรบรขอมลรวมกน โดยมฐานความเชอทวา การเปลยนแปลงใด ๆ จะเกดขนไดกตอเมอพนกงานตองรบรและเขาใจถงจดแขงและจดออนในปจจบนของหนวยงานตน ซงเปนหลกการและเหตผลสำาคญของการใชเทคนคการสำารวจขอมลยอนกลบน เทคนคนประกอบดวย 3 ขนตอนสำาคญขนแรก เปนการรวบรวมขอมลทงหลายทเปนขอวตกกงวนของพนกงาน เชน บรรยากาศขององคการ แบบภาวะผนำา และสภาพความพงพอใจตองาน เปนตน โดยใชวธการสมภาษณหรอใหตอบแบบสอบถามหรอทงสองอยางกได ขอมลทไดตองพยายามหลกเลยงอคตลำาเอยงและตองเกบเปนความลบ ดวยเหตนจงนยมใชทปรกษาภายนอกดำาเนนการ ขนทสอง เปนการเขยนรายงานขอมลทไดรบกลบมาจากพนกงานระหวางการประชมกลมยอย เชน สรปคะแนนเฉลยดานเจตคตของพนกงานทวดได เคาโครงแสดงทมาของความรสกทพนกงานมตอองคการ หรอตอผนำาหรอตองานททำาอภปรายเพอหาประเดนหลกและการบงชของขอมลใหไดวาปญหาคออะไรขนทสดทาย เปนการวเคราะหปญหาในแงทเกยวกบการสอสาร การตดสนใจและกระบวนการตาง ๆ ขององคการ เพอนำามาจดทำาแผนในแตละเร อง การอภปรายจะไดผลดถาไดมการจดเตรยมเอกสารขอมลทเกยวของเปนอยางดมผน ำาจดทำาแผนทมความสามารถขอดของเทคนคการสำารวจขอมลปอนกลบกคอ มประสทธภาพ รวดเรว ไดขอมลมากตามทตองการ ทงยงยดหยนสอดคลองกบความตองการขององคการตาง ๆ ซงมปญหาไมเหมอนกนไดด แตมจดออนทเกยวกบความแมนยำาเทยงตรงของเครองมอแบบสอบถามทใชและตองไดรบความสนบสนนจรงจงของฝายบรหารจงจะไดผลด

2. เทคนคการฝกอบรมเพอฝกการรบร (Sensitivity Training หรอ T-groups)

โดยใชกลมเลกประมาณ 8-15 คน มาเลาประสบการณหรอเรองเกยวกบตนใหคนอนฟงและรวมแสดงความเหนแงมมตาง ๆ ของเร องนน เพอใหผนนมองเหนไดทะลปรโปรงจนสามารถเขาใจตนเอง เทคนคนมหลกการและเหตผลทอยเบองหลงกคอ ปกตคนเราจะไมยอมเปดเผยความจรงเกยวกบตวเองและมความซอตรงตอคนอนอยางสมบรณ ดงนน เทคนค T-

101

group นจงมเงอนไขกตกาของกลมททกคนตองพดจาสอสารตอกนอยางเปดเผย และซอตรงตอกน โดยไมมความกดดนจากภายนอก ดงนนกจกรรมนจงมกจดนอกสถานทซ งไกลจากทท ำางานไดหลายวน โดยมผเชยวชาญทำาหนาทอำานวยความสะดวก ประจำากลมคอยใหคำาแนะนำาและรกษาบรรยากาศทดของกลมอยตลอดเวลา ภายหลงจากกลมมความไววางใจตอกน และชวยแลกเปลยนความเหนตอปญหาซงกนและกนทละคน กจะท ำาใหเจาของปญหามองเหนและเขาใจตนเองดยงขน โดยทำาหมนเวยนจนครบทกคน สมาชกนอกจากเขาใจตนเองแลวยงเขาใจถงความรสกของสมาชกคนอนแ ล ะ เ ก ด ส ม พ น ธ ภ า พ ท ด ต อ ก น อยางไรกตาม การวดความสำาเรจของเทคนค T-group ทนำามาใชเปนกจกรรมพฒนาองคการนน มองเหนไดยาก แมจะเกดผลดระหวางทำากจกรรมกลมดงกลาว แตยงไมอาจสรปไดวา สามารถถายโอนมาสบรรยากาศการทำางานจรงขององคการไดมากนอยเพยงไร ดงนน เทคนค T-group มกใชรวมกบเทคนคอน ๆ ในการพฒนาองคการ

3. เทคนคการสรางทมงาน (Team Building Technique)

เทคนคการสรางทมงาน ประยกตวธการและหลกการเหตผลมาจากเทคนค T-group ดงกลาวมาแลวโดยใหสมาชกของกลมท ำางานวเคราะหวาตนทำางานรวมกนอยางไร และใหเสนอแผนการปรบปรงใหดขนกวาเดม ใหความสำาคญตอความพยายามของกลมทจะชวยใหการปฏบตการกจขององคการเกดประสทธผล โดยเชอวาถาปรบปรงการทำางานของกลมใหมประสทธผลแลวยอมสงผลใหองคการมประสทธผลไปดวย เพราะกลมเปนหนวยทส ำาคญขององคการ ดงนนในการพฒนาองคการจงตองเนนการเปลยนแปลงเกดขนทกลมแทนทจะเปนรายบคคลการสรางทมงานเรมเกดขนเมอสมาชกของกลมยอมรบวา พวกตนมปญหาและพยายามรวบรวมขอมลเพอใหเขาใจถงปญหานน ปญหาดงกลาวอาจไดมาจากการทำากจกรรม T-groups หรอจากเทคนคอนเชน การสำารวจเจตคตหรอจากยอดตวเลขผลผลต เปนตน จากนนกนำาขอมลทไดมาทำาการแลกเปลยนกนในชวงของการตรวจวนจฉย (Diagnostic session) เพอใหไดขอยตรวมกนวา กลมของตนมจดแขง (Strength) และจดออน (Weakness) อะไรบาง เมอ

102

ทราบแลวจงระบประเดนทตองปรบปรงเปลยนแปลงพรอมทงกำาหนดแผนดำาเนนการเปลยนแปลงหรอทำาแผนปฏบต (Action plan) ตามไปดวย จากนนจงลงมอปฏบตจรงตามแผน ตามดวยการประเมนความกาวหนาและหาวาปญหาดงกลาวไดรบการแกไขหมดหรอไม ถาปญหาไดรบการแกไขสมบรณการประชมของทมงานกจบลง แตถาปญหายงคงเหลออยกจะตองเร มตนกระบวนการใหม 4. เทคนคการจดโปรแกรมคณภาพในชวตงาน (Quality of work life หรอ QWL)

เนองจากคนเราเมอตองทำางานทซำาซากจำาเจจะเกดความรสกเบอหนายขน ดวยเหตนองคการสวนใหญในปจจบน จะใหความสำาคญตอการจดสภาพแวดลอมทมคณภาพอยางเปนระบบอยตลอดเวลา โดยมงหวงใหสามารถตอบสนองความตองการของบคคลใหไดทำางานอยางทตนคดอยากจะทำา (Self- fulfilling) ดวยเหตนน กพฒนาองคการจงพยายามสรางเงอนไขแวดลอมของการทำางาน ใหสงเสรมแรงจงใจ มความพงพอใจ และสรางความผกพนใหแกพนกงาน เพราะองคประกอบเหลานชวยใหระดบผลงานขององคการสงขน ความพยายามโดยรวมในการปรบปรงสภาพแวดลอมของการทำางานใน แนวทางดงกลาวนเรยกวา การจดโปรแกรมคณภาพใน“ชวตงาน หรอเรยกยอวา ” QWL ซงเชอวาโปรแกรม QWL เปนแนวทางทเพมผลผลตขององคการใหสงขนถาใหพนกงานไดเขามามสวนรวมในการตดสนใจทจะสงผลกระทบตอการทำางานของตน โปรแกรม QWL จงปฏบตตอพนกงานทกระดบดวยแนวคดความเปนประชาธปไตยและกระตนการมสวนรวมในการตดสนใจ แนวคดของโปรแกรม QWL จงใหความสำาคญของ ความเปนมนษยในสถานททำางาน “ ” (Humanizing the workplace) การใชเทคนค QWL ในการปรบปรงคณภาพในชวต ประกอบดวยหลายวธ ต ว อ ย า ง เ ช น4.1 ใชกจกรรมปรบโครงสรางใหมของงาน (Work restructuring) ซงเปนกระบวนการเปลยนแปลงวธท ำางานใหมใหมความนาสนใจแกพนกงาน โดยสามารถทำาไดหลายอยาง เชน ใชเทคนคการจดรปแบบคณสมบตของงาน (Job characteristic model) (รายละเอยดของเทคนคเหลานอานไดจากบ ท ท 4 เ ร อ ง ก า ร จ ง ใ จ ใ น อ ง ค ก า ร )

103

4.2 ใชกจกรรมวงจรคณภาพ (Quality circles หรอเรยกยอวา QC) เปนกจกรรมทแบงสมาชกออกเปนกลม ๆ ละประมาณ 10 คน เปนสมาชกทมาจากความสมครใจและมการประชมพบปะกนอยเสมอ (อาทตยละครงโดยประมาณ) เพอระบถงปญหาและแนวทางในการแกปญหาทเกยวกบคณภาพของงานและเงอนไขตาง ๆ ทเกยวกบการทำางานของพวกตน ในองคการหนงอาจมทมงาน QC หลายทม โดยแตละทมจะรบผดชอบดแลงานเฉพาะดานทตนสนใจและมความถนด เพอใหทมงานเกดผลด สมาชกของทมควรผานการฝกอบรมวธการแกปญหา (Problem solving) มากอน อยางไรกดมผลงานวจยระบวา แมกจกรรม QCs จะมผลดตอการปรบปรงคณภาพในชวตในชวงระยะเวลาสน (ราวไมเกน 18 เดอน) แตพบวามประสทธผลนอยลงถาจะใ ห เ ก ด ก า ร เ ป ล ย น แ ป ล ง ใ น ร ะ ย ะ ย า ว (Griffin,1988 อ า งใ น Greenberg,1997:567) กลาวโดยสรป เทคนคการจดโปรแกรมคณภาพในช ว ต ง า น ห ร อ QWL ม ป ร ะ โ ย ช น อ ย า ง น อ ย 3 ป ร ะ ก า ร ไ ด แ ก (1) เพมความพงพอใจในงาน เกดความผกพนตอองคการและลดการลาออกนอยลง (2) เพมผลผลตหรอผลงาน

ใหสงขน(Increased productivity)(3) เพมความมประสทธผลขององคการ (เชน ผลกำาไรมากขน การไดบรรลเปาหมาย)

5. เทคนคการบรหารโดยยดวตถประสงค (Management by objectives หรอเรยก MBO)

เปนเทคนคททงผบรหารและพนกงานรวมกนกำาหนดเปาหมายขององคการแลวพยายามด ำาเน นการใหบรรลตามเป าหมายน น โดยกระบวนการของการบรหารโดยยดวตถประสงค หรอ MBO แบงออกเปน 3

ขนตอนในขนแรก ทำาการเลอกเปาหมายทตองการใหพนกงานดำาเนนการไดดทสดตามความตองการขององคการ การเลอกเปาหมายควรทำารวมกนทงผบรหารและพนกงานแทนทจะเปนการสงมาจาก ผบรหาร โดยเปาหมายทกำาหนดจะตองสามารถวดไดและมเงอนไขกำากบดวย ตวอยางเชน จะเพม“

104

ผลผลตใหสงขนกวาเดม 15 เปอรเซนตภายในไตรมาสแรกของป หรอ” จะลดอตราการชำารดของผลตภณฑลงจากเดม “ 25 เปอรเซนตภายในปน”

เปนตน ในขนตอนนทงผบรหารและพนกงานจะ รวมกนจดทำาแผนปฏบตการ (Action plan) เ พ อ ใ ห ส า ม า ร ถ บ ร ร ล เ ป า ห ม า ย ต า ม ท ก ำา ห น ด ขนทสอง เมอไดกำาหนดเปาหมายและจดทำาแผนปฏบตแลวกถงขนการนำาแผนลงสการปฏบต (Implementation) ในการปฏบตตามแผนจำาเปนตองมการตรวจสอบความกาวหนาของการดำาเนนงานอยางสมำาเสมอทกระยะวาเปนไปตามทประมาณการตามเปาหมายหรอไม ถาเกดปญหาขนระหวางดำาเนนการปญหาดงกลาวไดรบการแกไขหรอไม และถามการผดพลาดไปจากแผนไดรบการแกไขแลวหรอยง จำาเปนตองปรบแผนปรบวธดำาเนนการห ร อ แ ม แ ต ป ร บ เ ป า ห ม า ย ห ร อ ไ ม ขนสดทาย หลงจากไดกำากบดแลใหมความกาวหนาไปสเปาหมายแลว ในขนตอไปทตองทำากคอ การประเมนผลวาเปนไปตามเปาหมายหรอไม และบรรลตามเปาหมายขององคการเพยงไร โดยถาพบวาไดบรรลตามเปาหมาย กสามารถรเรมกำาหนดเปาหมายใหมทสงกวาเดมขนอก แตในทางกลบกน ถาประเมนแลวพบวา ไมสามารถบรรลตามเปาหมายทกำาหนดได กกลบไปเร มจดทำาแผนปฏบตการขนใหมทสามารถจะดำาเนนการใหบรรลเปาหมายได ดวยเหตทเมอบรรลเปาหมายไดแลว ระบใหเร มเลอกกำาหนดเปาหมายขนใหมดงกลาว จงทำาใหMBO เปนกระบวนการทมความตอเนองตลอดเวลา MBO จงถอเปนเครองมอทมประสทธผลสงทใชในการวางแผนและการวางกลยทธการ เปลยนแปลงขององคการ เปนวธการททงพนกงานและองคการรวมทำางานเพอบรรลเปาหมายเดยวกน พนกงานโดยเฉพาะระดบลางไดมสวนรวมมากขน โดยผบรหารระดบสงตองแสดงความเตมใจใหการยอมรบใหการสนบสนนและเขามารวมทกขนตอนใหมากทสด อยางไรกตามกจกรรม MBO จะมองเหนผลไดชดเจนตองใชระยะเวลายาวนานพอควรโดยเฉลยประมาณ 3-5 ป ดงนน MBO อาจไมเหมาะกบองคการประเภททตองการเหนผลรวดเรว

6. เทคนคการสรางองคการแหงการเรยนร (Creating a learning organization)

105

ในแตละทศวรรษทผานมามกมการนำาแนวคดใหมมาใชพฒนาองคการ กลาวคอ เทคนคการบรหารคณภาพโดยรวมหรอ TQM ในทศวรรษ 1980 ตอมาในทศวรรษ 1990 หนมาเนนเทคนคการปฏรปยกรอระบบ (Reengineering)และในปจจบนกลาวถงเรององคการแหงการเรยนร (Learning organization) โดยนกวชาการและผบรหารองคการตางพยายามเสนอหนทางใหมทเหมาะสมกบโลกปจจบนทมลกษณะเปลยนแปลงตลอดเวลาและตองมการพงพาระหวางกน (Interdependence and change) ตอไปนจะกลาวถงลกษณะขององคการแหงการเรยนรและวธ บ ร ห า ร ก า ร เ ร ย น ร 6.1 ลกษณะขององคการแหงการเรยนร หมายถง องคการทมศกยภาพทสามารถยดหยนในการปรบตวและเปลยนแปลงไดตลอดเวลา องคการกเหมอนกบบคคลทตองเรยนรอยเสมอไมวาจะโดยตงใจหรอไมกตาม ทงนกเพอใหองคการสามารถดำารงอยดวยดอยางถาวรเมอเกดปญหาขนองคการจะมแนวทางดำาเนนการอยางใดอยางหนงใน 2 วธตอไปน วธแรก เปนการแกปญหาโดยใชประสบการณเกา (Single – loop learning) เปนการเรยนร การแกปญหาทเกดขนโดยอาศยวธการเดมทเคยใชไดผลในอดตผนวกเขากบนโยบายทมในปจจบน ซงเปนวธทตรงกนขามกบทใชในองคการแหงการเรยนร ซ งเปนวธทสองทเรยกวา เปนการแกปญหาแบบองครวม (Double – loop learning) กลาวคอ เมอพบวามปญหา จะใชวธการทมการหลอมรวมวตถประสงคขององคการ นโยบายและแนวปฏบตประจำาทมมาตรฐานเขาดวยกนในการพจารณาหาขอยตของปญหา วธแกปญหาแบบหลงจะมลกษณะทาทายตอความเชอและปทสถานทมในองคการ ในแงทเช อวาสามารถแกปญหาไดอยางชนดถอนรากถอนโคนและทำาใหเกดเปลยนแปลงใหญขนตอองค การเซนจ (P.M. Senge) แหงสถาบน MIT ของสหรฐ ได สร ปคณลกษณะสำาคญ 5 ประการขององคการแหงการเรยนรไวดงน

1. ทกคนเหนดวยและยดมนตอวสยทศนรวมกน 2. แตละคนจะละทงวธการคดแบบเกาตลอดจนมาตรฐานตาง ๆ ทเคยใชในการแกปญหาอยประจำา3. สมาชกทกคนตองคดถงกระบวนการขององคการในเชงภาพรวม โดยท

106

กจกรรมภารกจ หนาทตลอดดำาเนนงานทงหลายจะเกยวของและเปนสงแวดลอมซงเปนสวนหนงของระบบความสมพนธระหวางกนและกน4. สมาชกใชวธสอสารตอกนอยางเปดเผย ทกทศทางทงในแนวตงและแนวนอน โดยปราศจากความรสก

หวาดกลวตอคำาวจารณหรอการลงโทษแตอยางใด5. สมาชกจะลดละตอสงทเปนผลประโยชนสวนตนของแผนกหรอของกลมตนใหนอยลงแตจะหนมาทำางาน รวมกนเพอใหสามารถบรรลวสยทศนรวมกบองคการ6.2 การบรหารจดการการเรยนร (Managing learning) เพอใหไดคำาตอบวาจะตองเปลยนแปลงองคการอยางไรจงจะทำาใหเกดการเรยนรอยางตอเนอง ผบรหารจะตองมบทบาทอะไรบางถาจะทำาใหบรษทของตนกลายเปนองคการแหงการเรยนร ซงมแนวดำาเนนการดงน(1) กำาหนดยทธศาสตร (Establish a strategy) ฝายบรหารจำาเปนตองแสดงจดยนของตน อยางชดเจนกวา ตนมงมนผกพนตอการเปลยนแปลงอยางจรงจงและดำาเนนการปรบปรงอยางตอเนอง(2) ออกแบบโครงสรางใหมขององคการ (Redesign the organization’s structure) เนองจาก โครงสรางอยาง

ทางการแบบเกาเปนอปสรรคขดขวางตอการเรยนรอยางยง จงควรแกไขใหโครงสรางเปนแบบแนวราบ

(Flat organization) ซงลดระดบสายการบงคบบญชาใหเหลอนอยลง พยายามหลอมรวมแผนกตาง ๆ ทม

ภารกจใกลเคยงเขาดวยกน เพมการใชทมงานแบบไขวหนาท (Cross-functional teams) มากขน สงเสรมการ

ทำางานทตองพงพาระหวางกนมากขน และขจดพรมแดนระหวางบคคลใหนอยลง

107

(3) ปรบเปลยนวฒนธรรมใหมขององคการ (Reshape the organization’s culture) ดงกลาวแลววา คณลกษณะท

สำาคญขององคการแหงการเรยนร กคอ มความกลาเสยง (Risk taking) ความเปดเผย (Openness) และ

ความกาวหนา (Growth) ดงนนฝายบรหารจงตองกำาหนดทาททงทางคำาพดและการกระทำาไปในลกษณะ

ดงกลาวจนฝงรากลกกลายเปนวฒนธรรมขององคการ ผบรหารเองตองแสดงออกใหเหนถงความเปนคนกลา

เสยงและยอมรบวาการผดพลาดเปนเรองธรรมดา ยอมใหผลตอบแทนแกคนทกลาฉกฉวยโอกาสทจะเปน

ประโยชนแกงานสวนรวม แมจะตองพบความผดพลาดบางกตาม ฝายบรหารจำาเปนตองกระตนใหเกดความ

ขดแยงทเกยวกบงาน เพอใหทกฝายไดเรยนรรวมกนในการหาคำาตอบทดทสดแกองคการ

อยางไรกด แนวคดในการสรางองคการแหงการเรยนรซงมคณลกษณะทง 5 ประการ ดงทไดกลาวมาแลวยงเปนรปแบบเชงอดมคต เนองจากยงไมพบองคการใดทมคณลกษณะทครบถวน แตองคการแหงการเรยนรก ไดบรรจแนวคดตาง ๆ ดานพฤตกรรมองคการ อาทเชน TQM วฒนธรรมองคการ องคการทไรพรมแดน ความขดแยงเกยวกบงาน และภาวะผนำาแบบเปลยนสภาพ เปนตน กลาวคอองคการแหงการเรยนรรบแนวคดของ TQM ในประเดนทเนนการยดมนตอการปรบปรงอยางตอเนอง องคการแหงการเรยนรมวฒนธรรมองคการทเนนเรองความกลาเสยงความเปดเผยโปรงใสและความเจรญงอกงาม เปนตน องคการแหงการเรยนรยงเนนหลกการไรพรมแดนดวยการปรบลดระดบของสายการบงคบบญชาใหนอยลง พรอมทงหลอมรวมแผนกตาง ๆ ทเคยแยกยอยซำาซอนเขาดวยกน นอกจากนองคการแหงการเรยนรยงสนบสนนและใหความสำาคญตอความคด

108

เหนทตางกน การวจารณเชงสรางสรรคและความขดแยงทเกยวกบงานในรปแบบตาง ๆ และทแนนอน

บทสรป

การเปลยนแปลงขององคการ หมายถง การดำาเนนการอยางมแผนหรอไมมแผนกตามเพอปรบเปลยนสภาพขององคการในดานโครงสราง เทคโนโลย และ/หรอคน เปนปรากฏการณทเกดขนกบ องคการทวโลกทงนเพอใหสามารถอยรอดไดในระยะยาว องคการแหงการเรยนร เปนตวอยางหนงทประสบความสำาเรจในการแสวงหาความรและประยกตความรไปใชเพอชวยใหองคการสามารถปรบตวเขากบกระแสการเปลยนแปลงได องคการสามารถเรยนรไดดวยวธคนหาความร เผยแพรขอมลสารสนเทศ การตความขอมลสารสนเทศและดำาเนนอยางเปนขนเปนตอนเพอใหขอมลขาวสารเหลานเ ป น ค ว า ม ร ท ห ย ง ร า ก ล ก อ ย ใ น อ ง ค ก า รการเปลยนแปลงทเกดขนกบองคการอยางมแผนไดแก การเปลยนแปลงเกยวกบเรองผลผลตหรองานบรการ การเปลยนขนาดและโครงสรางองคการ การเปลยนแปลงระบบการบรหาร การนำาเทคโนโลยใหมมาใช เปนตน การเปล ยนแปลงต อองค การท ไ ม ได ว า งแ ผนห รอ คา ดหมา ยล วง หน า องคการอาจเปลยนแปลงในแงทเกยวกบโครงสราง (เชนหนาทความรบผดชอบและกระบวนการทำางาน) เทคโนโลยทใชท ำางานและคนทปฏบตงาน เปนตน เมอไรกตามทการเปลยนแปลงนน ทำาใหผทเกยวของไดประโยชน การเปลยนแปลงจะเกดขนไดราบรน โดยทวไป การตอตานของคนมาจากเหตใหญ 2 ดาน ไดแก ดานสวนตว เชน ความไมมนคงฐานะเศรษฐกจ การวตกกงวลกลวตอสงทยงไมเกดขน เปนตน กบดานองคการ เชน ความมนคงของงาน ผลกระทบตอตำาแหนงหนาท/อำานาจ เปนตน การแกไขปญหาการตอตานทำาไดหลายทาง เชน การใหขอมลขาวสารทถกตองเกยวกบผลกระทบทมาจากการเปลยนแปลงใหทราบตลอดเวลา หรอการใหพนกงานไดเขามาม ส ว น ร ว ม ใ น ท ก ข น ต อ น ข อ ง ก า ร เ ป ล ย น แ ป ล ง เ ป น ต น เทคน คการวางแผนการเปล ยนแปลงองคการโดยม วตถประสงคสงเสรมบคลากรและเพมผลผลตขององคการดวย เรยกโดยรวมวา การพฒนาองคการ ซงสามารถใชเทคนคไดหลายอยาง เชน เทคนค

109

การสำารวจขอมลยอนกลบ ซงใชวธสมภาษณหรอตอบแบบสอบถามเพอใหทราบปญหา เทคนคการฝกอบรมเพอฝกการรบร ซงใชการอภปรายกลมเพอชวยใหแตละคนเขาใจตนเองชดเจนขนและเขาใจถงความรสกผอนไดดขนเปนการลดความขดแยงและสรางความสมพนธตอกน เทคนคการสรางทมงาน ซงเกยวกบการใหกลมทำางานรวมกนเพอวนจฉยปญหาและจดทำาแผนปฏบตในการแกปญหาดานการทำางาน เทคนคการจดทำาโปรแกรมคณภาพในชวตงานเปนเทคนคทใหความสำาคญตอคณคาความเปนมนษยของพนกงานดวยการใหมโอกาสตดสนใจเรองทกระทบกบตน รวมทงใหจดโครงสรางการทำางานไดเอง เทคนคการบรหารโดยยดวตถประสงค เปนวธททงผบรหารและลกนองรวมกนกำาหนดเปาหมายทสำาคญขององคการและจดทำาแผนดำาเนนงานใหบรรลเปาหมายนน และทายสดเทคนคการสรางองคการแหงการเรยนร ซงเปนแนวคดในการพฒนาศกยภาพของบคลากรและองคการอยางตอเนองเพอใหสามารถปรบตวและเปลยนแปลงได ดวยการสรางบรรยากาศการใฝหาความรและใชความรเพอเปนฐานการปฏบตงาน โดยมวสยทศนรวมกน ทกคนยอมละทงความคดเกา ยดภาพรวมขององคการมความเปดเผยโปรงใสกลาเสยงรวมกนปฏบตงานเพอผลสำาเรจตามวสยทศนขององคการ

110