บทท 2

ทบทวนวรรณกรรม

จากการศกษาคนควาเรอง “ตนแบบการสงเสรมความสามารถในการแขงขนของมหาวทยาลยราชภฏขนาดใหญในกลมรตนโกสนทร ” เปนการศกษาปจจยทมผลตอการสงเสรมความสามารถในการแขงขนและศกษากระบวนการสงเสรมความสามารถในการแขงขนของมหาว ทยาลยราชภฏขนาดใหญในกลมรตนโกสนทร โดยศกษาจากผใหขอมลหลก คอ บคลากรทปฏบตงานอยในมหาวทยาลยราชภฏขนาดใหญในกลมรตนโกสนทร ทมผลตอการสรางความสามารถในการแขงขน และนาผลการศกษาทไดมาสรางองคความรใหมดานการบรหารจดการมหาวทยา ลยราชภฏขนาดใหญในกลมรตนโกสนทร ใหมประสทธภาพ และเพอเปนการเพมพนความรพนฐานในการวจย จงมความจาเปนตองศกษาและทาความเขาใจเกยวกบแนวคด ทฤษฎทเกยวของ เพอนาไปใชเปนฐานความคดและแนวทางในการทาการศกษาคนควา

ผวจยไดแบงเน อหาทจะทาการศกษาออกเปน 2 สวน โดยสวนแรกเปนแนวคดและทฤษฎทเกยวของกบการจดการองคการ ซงประกอบดวยทฤษฎระบบ แนวคดวงจรคณภาพเดมมง (PDCA) ทฤษฎระบบราชการ วฒนธรรมองคการ แนวคดและทฤษฎทเกยวของกบการบรหารจดการการอดมศกษา รวมถงแนวคดแ ละทฤษฎทเกยวของกบความสามารถในการแขงขน (Competitiveness) สวนทสอง เปนงานวจยทเกยวของซงเปนขอมลและการวเคราะหคนหาความรในอดต โดยงานวจยนเนนทการตอยอดและบรณาการเชงระบบของทฤษฎ ผนวกกบขอมลในการวจยในอดต เพอสรางเปนแนวทา งในการสรางองคความรใหม คอ ตนแบบ การสงเสรมความสามารถในการแขงขนของมหาวทยาลยราชภฏขนาดใหญในกลมรตนโกสนทรตอไป

2.1 แนวคดและทฤษฎทเกยวของกบการจดการองคการ

2.1.1 ทฤษฎระบบ นกทฤษฎองคการทงหลายตางพากนเสนอแนวคด วธการวเคราะหและ ตนแบบ (Models) ของ

การศกษาเพอการประมนความสาเรจของโครงการหรอหนวยงานตางๆ (Amitai, 1964) กบสนและคณะ (Gibson and others, 1992) เสนอแนะวาการประเมนประสทธภาพการบรหารการจดการทเหมาะสมทสด คอ การใชแนวคดทฤษฎระบบเปนตนแบบหรอเครองมอในการวเคราะห

13

ทฤษฎระบบ (System Theory) มตนกาเนดมาจากนกทฤษฎองคการและนกชววทยาคอ โบลดดงและ เบอรทาแลนดไฟ (Boulding and Bertalunffy) ทมององคการในฐานะสงมชวต โดยมองในรประบบเปดเหมอนระบบกายวภาคของสงมชวต (Anatomy) เชนเดยวกบ มลเลอรและไ รซ (Miller & Rice, 1967, p. 3) รวมทงนกทฤษฎอนๆ อกหลายทาน

แนวคดของทฤษฏระบบ จงเปนอกหนง ตนแบบทเหมาะสมในการประเมนผลตามโครงการเพมประสทธภาพการบรหารจดการกองทนหมบานและชมชนเมอง เพราะเปนการศกษาและมองภาพชมชนทองถนอยางองครวมและเปน ระบบ ซงประกอบดวยหนวยขององคการหรอหนวยเปลยนสภาพซงในทนคอชมชนทองถน หนวยปจจยนาเขา หนวยนาออกผลผลต และหนวยผใชผลผลตซงเปนสภาพแวดลอมองคการ จะเรยกวา “บรบท” (Context) ซงสงเคราะหจากการศกษาทฤษฎทงตะวนตกและแนวคดตะวนออก ดงน

ขอชแนะในการศกษาทฤษฎระบบ ศาสตราจารย ดร .เฉลยว บรภกด ไดสงเคราะหแนวความคดเชงระบบ (Systems Concepts)

และการคดเชงระบบ (Systems Thinking) ในตาราภาษาองกฤษหลายเลม กบไดศกษาทฤษฎในทางพทธธรรม 3 ทฤษฎ คอ อทปปจจยตา ปฏจจสมปบาท และไตรล กษณ ตลอดเวลาประมาณ 30 ป ทไดศกษาเรองนและไดเฝาสงเกต “สงจรง” หรอ “Reality” ในเอกภพน (The Universe) แลวนามาคดทบทวนประมวลและสงเคราะหเขาดวยกน สรปขนเปนแนวคดเชงทฤษฎชดหนง แนวคดประเดนตาง ๆ อนเปนสวนประกอบของ “ทฤษฎระบบ” นบวาเปนผลสะสม ซงไดผานการปรบปรงมาเปนระยะ ๆ คอ เมอสงเกตเหนปรากฏการณบางอยางของสงจรง (Reality) เพมขนกนามาปรบปรงแนวความคดเดมใหสอดคลองกบสงทสงเกตเหนนนพรอมกบกลบไปศกษาแนวความคดของผอนอกครง และทดลองนาแนวความคดใหมทปร บปรงแลวของตนเองไปเปรยบเทยบหรอประยกตใชกบสงจรงอกอนหนง เพอตรวจดความสอดคลองกน ทงนเพราะเชอวา ทฤษฎใด ๆ ถาไมสอดคลองกบสงจรง ยอมไมมประโยชนทจะใชอธบาย หรอใชทานาย หรอใชควบคมความเปนไปของสงจรงเหลานน

ทฤษฎระบบนมล กษณะเนอหาสาระเปน “ทฤษฎทวไป ” หรอเปนความคดพนฐาน หรอขอตกลงเบองตน (Basic Assumption) ทรองรบทฤษฎเฉพาะดานหรอทฤษฎเฉพาะเรอง กลาวคอ ทฤษฎเฉพาะดานทงหลายตางกมขอตกลงเบองตนมากอนวา “ผลยอมเกดจากเหต ” ดงเชนทเปนความคดหลกของท ฤษฎระบบ จากนนแตละทฤษฎดงกลาว จงเจาะจงระบแตละคของความสมพนธระหวางเหตกบผล เมอนาทฤษฎระบบไปใชอธบายเหตการณหรอใชแกปญหา เราสามารถนาเอาทฤษฎ อนๆ เฉพาะดานมาใชรวมกนไดอยางไมมความขดแยง ทฤษฎระบบจงเปนเหมอนเบาหลอมรวมทฤษฎอนๆ เขามาใชงานดวยกนได

14

ภาพโดยรวมของทฤษฎระบบ ทฤษฎระบบ (The Systems Theory) คอ แนวคดทเชอวาเอกภพแหงน (The universe) เปนหนง

หนวยระบบ ซงมคณสมบตประการตาง ๆ ตามทจะกลาวตอไป ยกเวนบางประการทยงไมอาจจะรได เพราะเอกภพเปนหนวยระบบท ใหญโตเกนกวาทเราจะสงเกตและพสจนไดครบถวน และแมสวนประกอบทเลกทสดของเอกภพซงนกวทยาศาสตรปจจบนเรยกวา “ควารก” (Quaek) และเราสงเกตหรอพสจนไดยากกเปนหนวยระบบเชนเดยวกน แตอาจมคณสมบตอยางไมครบถวน สวนสงอน ๆ ทงหลายทมขนาดระหวางกลางของสงทงสองน ลวนมคณสมบตของความเปนหนวยระบบครบถวนทกประการ คณสมบตสาคญเทาทไดคนพบแลวของหนวยระบบแตละหนวย คอ

1. เปนหนวยทางาน 2. มขอบเขต 3. มผลผลต 4. มกระบวนการ 5. มปจจยนาเขา 6. มบรบท 7. มผลยอนกลบ 8. ประกอบขนจากหนวยระบบอนระบบจานวนหนง 9. เปนหนวยอนระบบหนงของหนวยอภระบบ 10. มจดเรมตนและจดสนสดบนมตเวลา 11. มทมาทอยและทไป

เมอนาคณสมบตทงหลายมาประกอบเขาดวยกนเปนแผนภาพเดยว จะไดรปแบบเปนโครงสรางทางความคด (Conceptual Framework) ของหนงหนวยระบบ (A System Unit)

1. คณสมบตของการ “เปนหนวยทางาน” (Working Unit) ในทนหมายความวา หนวยนมไดอยนงเฉยแตเปนหนวยทางานบางอยางตามลกษณะงานทหนวยระบบนนถกสรางขนมาเพอใหทางานซงลกษณะงานเหลานบางอยางมนษยกไม อาจรไดหรอเขาใจไดเสมอไป เชน มนษยไมรวาเอกภพถกสรางขนมาโดยอะไรหรอโดยผใด เพอใหทางานอะไร แตมบางหนวยระบบทมนษยสามารถรบรได เชน เรารวาคณะกรรมการสอบคดเลอกของโรงเรยนถกสรางขนโดยอาจารยใหญ เพอทาการสอบคดเลอกนกเรยนเขาเรยน เปนตน

2. มขอบเขต คณสมบตของการ “มขอบเขต” (Boundary) ในทนหมายความวา มเสนเขตแดนลอมรอบเนอทของหนวยน ซงอาจแบงแยกเนอทของหนวยนออกจากหนวยอน ทาใหหนวย

15

อนๆ เหลานนมสภาพเปน “บรบท” ของหนวยน เชน ผวหนงและปลายเสนผมขอ งคนเปนแนวแบงเขตแดนซงแยกคนหนงออกจากสงอนภายนอก

3. มผลผลต คณสมบตของการ “มผลผลต” (Product) ในทนหมายความวา หนวยระบบนให ผลผลตบางอยาง อนเปนผลมาจากการทางานของหนวยระบบ ผลผลตดงกลาวอาจมมากกวาหนงรายการกไดและแตละรายการเมอหล ดออกมาจากหนวยระบบแลว กจะเลอนไหลไปเปนปจจยนาเขาของหนวยระบบอนทเปนบรบทของหนวยระบบนตอไป

4. มกระบวนการทางาน คณสมบตของการ “มกระบวนการทางาน ” (Process) คอ หนวยระบบนมกระบวนการทางานทมลกษณะเปนแบบแผนชดเจนและมความคงทในหวงเวลาหน งสามารถสงเกตไดและประเมนไดกระบวนการทางานนคอการทปจจยนาเขาตาง ๆ มากระทาปฏกรยาตอกน จนบงเกดเปนผลผลตของหนวยระบบ กระบวนการอาจจะมหลายขนตอน และแตละขนตอนมลกษณะเปนหนวยระบบในตวเองอกดวย คอ มคณสมบตทกขอ ของหนวยระบบ

5. มปจจยนาเขา คณสมบตของการ “มปจจยนาเขา ” (Input) ในทนหมายความวา หนวยนไดรบเอาบางสงบางอยางเขามาในหนวยระบบ เพอนาไปเขากระบวนการและแปลงรปเปนผลผลต ปจจยนาเขาเหลานไดมาจากผลผลตของหนวยระบบอน ๆ ซงเปนบรบทของหนวยน มขอควรสงเกต คอหนวยระบบทเปนสงมชวตสามารถคดเลอกปจจยนาเขา แตหนวยระบบทไมมชวต จะไมสามารถคดเลอกปจจยนาเขาดวยตวเอง เวนไวแตไดถกวางเงอนไขหรอโปรแกรมไวลวงหนาโดยผสรางหนวยระบบนนกจกรรมการคดเลอกปจจยนาเขา หรอการปรบกระบวนการภายในได ชอวาเปนการสงผลยอนกลบภายใน (Internal Feedback) ปจจยนาเขาบางตวเชน “บคคล” สามารถจดการเลอกสรรปจจยนาเขาตวอน ๆ สามารถกาหนด กระบวนการ และสามารถกาหนดลกษณะของผลผลตของหนวยระบบได

6. มบรบท คณสมบตของการ “มบรบท” (Context) ในทนหมายค วามวามหนวยระบบอนๆ จานวนหนงทอยนอกเสนเขตแดนของหนวยน ซงใหปจจยนาเขาแกหนวยนและรบเอาผลผลตของหนวยน หนวยอนๆ เหลานนเมอรวมกนแลวเรยกวาบรบทของหนวยน การทผลผลตถกสงผานบรบทแลวมผลกระทบไปถงปจจยนาเขาขนตอไปเชนนไ ดชอวาเปนสงผลยอนกลบภายนอก (External Feedback) บรบทมอทธพลตอหนวยระบบอยางมาก อาจเปนผสรางหนวยระบบใหเกดขนและเปลยนแปลงหนวยระบบกได ทงดานปจจยนาเขากระบวนการ และผลผลตของหนวยระบบ

7. มผลยอนกลบ คณสมบตของการ “มผลยอนกลบ ” (Feedback) ในทนคอการทผลผลตตามขนตอนตางๆ จากการทางานของหนวยระบบถกสงใหมผลกระทบไปถงขนกอนหนานน ถาผลดงกลาวถกสงผานบรบทภายนอกไดชอวาเปนการสงผลยอนกลบภายนอก (External Feedback)

16

และถาเปนการสงผานภายในขอบเขตของหนวยระบบเองเรยกวา การสงผลยอนกลบภายใน (Internal Feedback) ดงไดกลาวแลวในขางตน

8. ประกอบขนจากหนวยอนระบบจานวนหนงคณสมบตของการ “ประกอบขนจากหนวยอนระบบจานวนหนง ” (Being Composed of a Number of a Subsystem Units) ในทนหมายความวา หนวยระบบนเมอนามาวเคร าะหแยกแยะหาสวนประกอบจะพบวาประกอบดวยอนระบบยอยๆ จานวนหนง หนวยอนระบบดงกลาวไดแกปจจยนาเขาแตละรายการ กระบวนการทางานแตละรายการ และผลผลตแตละรายการ ซงลวนมคณสมบตเปนหนวยระบบในตวเองทงสน

9. เปนหนวยอนระบบหนงของหนวยอภระบบหนงคณสมบตของการ “เปนหนวยอนระบบหนงของหนวยอภระบบหนง ” (Being a Subsystem Units of a Suprasystem Units) ในทนหมายความวา หนวยระบบนเปนสวนยอยของหนวยอภระบบอกหนวยหนงซงมขนาดใหญกวาหนวยน หนวยอภระบบดงกลาวนอกจากประกอบขนจากหนวยอนระบ บนแลวยงประกอบดวยหนวยอนระบบอนๆ อกจานวนหนง หนวยระบบทเปนสมาชกหรอสวนประกอบทงหลายเหลานจะทางานประสานกนเพอผลผลตของแตละหนวยอนระบบรวมกนสงผลใหเปนผลผลตรวมของหนวยอภระบบ

10. มจดเรมตนและจดสนสดบนมตเวลาคณสมบตของการ "มจดเรมตนและจดสนสดบนมตเวลา" (Having Starting Point and Ending Point on Time Dimension) ในทนหมายความวาหนอยระบบนเกดขน ณ เวลาหนงเวลาใดแลวดาเนนไประยะเวลาหนง จงสนสดความเปนหนวยระบบ โดยทบรรดาอนระบบของหนวยระบบนแยกสลายจากกน มไดทางานรวมกนเพอใหเกดผลผลตรวมของหนวยระบบนอกตอไป บรรดาหนวยอนระบบทแยกสลายจากกนแลวนน ตางหนวยกตางแยกยายกนไปเปนปจจยนาเขาของหนวยระบบอน ๆ ในบรบทหรอในอภระบบตอไป

11. มทมาทอยและทไปคณสมบตของการ "มทมาทอยและทไป (Having Past Condition, Present Condition, and Future Condition) ในทนหมายความวาหนวยระบบแตละหนวยยอมกอกาเนดมาจากเหตการณใดเหตการณหนงกอนหนาน และมาปรากฏดงในสภาพปจจบน แลวจงจะถงเวลาในอนาคตทไปสสภาพอน การกอกาเนดกดและการดารงอยกด ตลอดจนการเปนไปในอนาคตกดลวนมาจากการกระทาของเหตปจจยทเปนธรรมชาตหรอเหตปจจยทเปนการกระทาของมนษย หรอทงสองประการผสมกน เชน หนวยครอบครวถกสรางขนโดยการกระทาของมนษยหรอทงสองประการผสมกน เชนหนวยครอบครวถกสรางขนโดยการกระทาของมน ษย แตสตวเซลลเดยว ถกสรางขนโดยการกระทาของธรรมชาต เปนตน ถาหากไดนาเอาแนวความคดเกยวกบทฤษฎระบบเขามาใชศกษาแลว จะเห นไดวาองคการเปรยบเสมอนระบบ ๆ หนง ททาหนาทแปรสภาพ (Transformation System) เรมดวยการนาทรพยากรตางๆ เชน บคลากร วสดอปกรณ เงนทก และความร รวมทงขาวสารขอมลทเกยวของเขาสองคการ

17

ในลกษณะของทนาเขาสระบบ (Inputs) จากนนองคการจะทาหนาทแปรสภาพสงทนาเขาเหลาน (Process) ใหเปนผลผลตออกมาในรปของสงตางๆ ทออกไปนอกระบบขององคการ (Outputs) ในรปของการบรหารและผลตอบแทนในรปตางๆ ทงทเปนตวเงนและความพอใจทจะมอบใหแกผเกยวของ ทงนเพอใหเปนไปตามวตถประสงคขององคการ ภายในระบบขององคการนเองกจะประกอบดวยระบบยอยตางๆ ซงตางฝายตางกจะตองทาหนาทชวยแปรสภาพท รพยากร จนกระทงสามารถสรางความสามารถในการแขงขนใหกบองคการได อาท ระบบการบรหารงานบคคล ระบบการคนควาวจยและพฒนา เปนตน สรปแนวคดหลกของทฤษฎระบบ คอ องคการเปรยบเสมอนระบบๆหนง ททาหนาทในการแปรสภาพทรพยากรตางๆ ใหออกมาในรปของผลผล ต และเปนการเพมประสทธภาพในการบรหารจดการองคการเพอเพมความสามารถในการแขงขน จากแนวคดของทฤษฎระบบดงกลาว จงเปนอกหนง ตนแบบทเหมาะสมในการนามาใชในการบรหารจดการเพอเพมประสทธภาพการแขงขนของมหาวทยาลยราชภฏขนาดใหญในกลมรตนโกสนทร เพราะเปนการศกษาและมองมหาวทยาลยราชภฏขนาดใหญในกลมรตนโกสนทรอยางองครวมและเปนระบบ โดยพจารณาตงแตปจจยนาเขาทมคณภาพ กระบวนการบรหารทมประสทธภาพ ไปจนกระทงทรพยากรเหลานนออกมาในรปของผลผลตทมคณภาพ

2.1.2 แนวคดวงจรคณภาพเดมมง (PDCA) การบรหารงานอยางมคณภาพหรอวงจรคณภาพ (PDCA) จดเปนกจกรรมปรบปรงและ

พฒนางานใหมประสทธภาพ ประกอบดวย การวางแผน การดาเนนการตามแผน การตรวจสอบ และการปรบปรงแกไข ผวจยไดศกษาคนควาหนวยงานทางการศกษาและนกการศกษาทไดกลาว ถง วงจรคณภาพ (PDCA) โดยนาเสนอแยกเปนประเดนสาคญ ไดแก ประวตความเปนมา หลกการของ วงจรคณภาพ วงจรคณภาพ กบการประยกตใชเพอการศกษา ดงน

ประวตความเปนมา

เรองวทย เกษสวรรณ (2545, น. 89-91) กลาวถง ประวตของ เดมมงวาเปนทรจกกนแพรหลายในหลกการบร หารทเรยกวา วงจรคณภาพ (PDCA) หรอ วงจรเดมมง ซงเปนชอทใชแทนกนกบการจดการคณภาพ เพราะเขาเปนคนผลกดนใหผบรหารญปนยอมรบแนวคดในการจดการคณภาพ และเปนคนแรกทมองวาการจดการคณภาพเปนกจกรรมขององคกรทง หมด ไมใชแคงานตรวจคณภาพตามทกาหนดหรอเปนงานของกลมผเชยวชาญในการประกนคณ ภาพ และเปนคนแรกทระบวาคณภาพเปนความรบผดชอบทางการบรหาร ของผ บรหาร

18

เดมมงเกดทเมองซส (Sioux) รฐไอโอวา เม อวนท 14 ตลาคม ป พ .ศ. 2443 เขาจบปรญญาตรฟสกส จากมหาวทยาลยไวโอมง ไดปรญญาเ อกฟสกสคณตศาสตร จากมหาวทยาลยเยล เมอป พ .ศ. 2471 ในระหวางป พ .ศ. 2471- 2482 เขาทางานอยกระทรวงเกษตรของสหรฐอเมรกา ตอมา ป พ.ศ. 2482- 2488 ทางานอยทสานกสามะโนประชากรอเมรกน และโรงงานอตสาหกรรมอาวธของสหรฐอเมรกา ในชวงป พ .ศ. 2489 จนกระทงถง เสยชวตเมอป พ .ศ. 2536 เดมมงเปนศาสตราจารย ทางสถตอยทมหาวทยาลยนวยอรก

ชวงตนป พ .ศ . 2483 เดมมงไดพบกบชวฮารต (Schewhart) นกสถตทหองทดลองของบรษทเบลล เทเลโฟน ในนวยอรก ตอมาไดรบความคดเรองการควบคมทางสถตและความแปรปรวนเชงสมของกระบวนการทางาน (random variation of a work process) มาจากชวฮารต ในภายหลงเดมมงเรมตงตวเปนผบรรยายเกยวกบการควบคมคณภาพในการผลต เดมมงออกไปบรรยายเกยวกบ การควบคมคณภาพในโรงงานทวสหรฐอเมรกา แตในเวลานนผบรหารในสหรฐอเมรกาใหความสนใจเดมมงไมมาก

เดมมงไปญปนเมอ พ .ศ. 2490 สบเนองมาจากหลงสงครามโลกครงท 2 นายพลแมก อาร เธอร (Mac Arthur) ผบญชาการกองกาลงทหารสหรฐอเมรกาทยดครองญปนอยไดไลผบรหารระดบสงและระดบกลางของบรษทใหญ ๆ ของญปนออก โทษฐานทคนเห ลานนเขาไปพวพนกบสงคราม เสรจแลวกหนนคนรนใหมขนมาบรหารแทน นายพลแมก อารเธอร ไดขอความชวยเหลอทางวชา การ มายงสหรฐอเมรกา เรมจากการขอใหสหรฐอเมรกาชวยสงคนไปทาสามะโนประชากรทญปน สหรฐอเมรกา จงไดสงเดมมงไป ตอนนนเดมมงเรมประสบความสาเรจมาบางแลวจากการใชวธการ สมตวอยาง (sampling methods) และเทคนคการควบคมทางสถตเพอเพมผลผลตอตสาหกรรมในสหรฐอเมรกา เดมมงจงนาเทคนคการควบคมทางสถตมาเผยแพรทญปนดวย

ในเวลา 3 ปตอมา สหภาพนกวทยาศาสตรและวศวกรญปนไดเขามาใหความสนบสนนเดมมงในการเผยแพรความคดเรองคณภาพและการเพมประสทธภาพในการผลต จนกระทงเดมมงสามารถ ตงกลมผบรหารหลก เพอกระจายความคดออกไปสผบรหารอน ๆ ใน พ.ศ. 2493 มผบรหารมาเขารวมถง 400 กวาคน ผบรหารทอยในกลมนลวนแตเป นผนาในบรษทสาคญ ๆ เชน โซน นสสน มซบชและ โตโยตา สาเหตททาใหเดมมงประสบความสาเรจกเนองมาจากคนญปนไดสนใจการควบคมคณภาพดวยวธการทางสถตมากอน แตยงขาดทฤษฎ ทฤษฎการควบคมทางสถตของเดมมงทาใหคนญปนเขาใจ สามารถนาไปประยกตใชก บการปฏบตงานได คนญปนจงยอมรบแนวทางของเดมมง นบวาเดมมง ไดมสวนชวยพฒนาอตสหกรรมญปนในชวงสงครามโลกครงท 2 ตอมาในภายหลงญปนจงตงรางวลเดมมง (Deming Prize or Deming Award) ใหกบบรษททมผลงานดเดนในดานคณภาพมาตงแต พ .ศ. 2494 จนกระทงป

19

พ.ศ. 2523 โทรทศนเอนบซจงนาเอาผลงานของเดมมงกลบไปเผยแพรใน สหรฐอเมรกา ยกยองใหเดมมงเปน “บดาแหงคลนลกทสามของการปฏวตอตสาหกรรม (father of the third wave of the industrial revolution)” ชอเสยงของเดมมงจงเปนทรจกกนทวสหรฐอเมรกาและทวโลก ในสหรฐอเมรกามการตงกลมศกษาและดาเนนตามทฤษฎของเดมมงเปนจานวนมาก นอกเหนอจากนนยงมกลมทานองเดยวกนในองกฤษ เนเธอรแลนด และนวซแลนด หลงเดมมงเกษยณอายกไดไปบรรยายในระดบปรญญาโทและเอกทมหาวทยาลยหลายแหงและได รบแตงตงให เปนศาสตราจารยเกยรตคณของมหาวทยาลยนวยอรก เมอป พ.ศ. 2518 เดมมงไดเขยนหนงสอ บทความ และจดสมมนาเรองคณภาพเอาไวเปนจานวนมาก

หลกการของวงจรคณภาพ (PDCA)

การบรหารงานดวยวงจรคณภาพ (PDAC) ตามแนวคดของเดมมง ปจจบนจดเปนกระบวนการสากลททกคนทราบกนด และถอเปนเครองมอการบรหารทจดเปนแกนรวมของการบรหารทหลากหลายบนพนฐานเดยวกน ผวจยไดศกษาคนควาแนวคดของเดมมงและนกการศกษาทงในประเทศและตางประเทศทไดกลาวถงวงจรคณภาพ (PDCA) ไว ดงน

เดมมง (Deming, 1986) กลาววา การจดการอยางมคณภาพเปนกระบวน การ ทดาเนนการตอเนองเพอใหเกดผลผลตและบรการทมคณภาพขน โดยหลกการทเรยกวา วงจรคณภาพ (PDCA) หรอวงจรเดมมง ซงประกอบดวย 4 ขนตอน คอ การวางแผน การปฏบตตามแผนการตรวจสอบ และการปรบปรงแกไข ดงน

Plan คอ กาหนดสาเหตของปญหา จากนนวางแผนเพอการเปลยนแปลงหรอทดสอบ เพอการปรบปรงใหดขน

Do คอ การปฏบตตามแผนหรอทดลองปฏบตเปนการนารองในสวนยอย

Check คอ ตรวจสอบเพอทราบวาบรรลผลตามแผนหรอหากมสงใดททาผดพลาดหรอไดเรยนรอะไรมาแลวบาง

Act คอ ยอมรบการเปลยนแปลง หากบรรลผลเปนทนาพอใจหรอหากผลการปฏบตไมเปนไปตามแผน ใหทาซาวงจรโดยใชการเรยนรจากการกระทาในวงจรทไดปฏบตไปแลว

แมวาวงจรคณภาพจะเปนกระบวนการทตอเนองแตสามารถเรมตนจากขนตอนใดกได ขนอยกบปญหาและขนตอนการทางานหรอจะเรมจากการตรวจสอบสภาพความตองการเปรยบเทยบกบสภาพทเปนจรงจะทาใหไดขอสรปวาจะตองดาเนนการอยางไรในการแกไขปญหาเพอใหเกดการปรบเปลยนไปตามเปาหมายทวางไว

20

ปรทรรศน พนธบรรยงก (2545, น.53-54) กลาววา วงจรคณภาพ (PDCA: plan do check act) คอ องคประกอ บหลกของวงจรการจดการ ดง ภาพท 2.1

ภาพท 2.1: วงจรการจดการ (ทมา: ปรทรรศน พนธบรรยงก, 2545)

คาวา หมนใหเรว หมนใหถกตอง ทอยทางดานขวาของวงจรการจดการนน ค อ การหมนวงจรอยางถกตองตามขนตอน 1 รอบ จะสงผลใหเกดการปรบปรงหรอแกไขปญหาได 1 ระดบ การหมนใหเรวจะทาใหเกดการปรบปรงอยางรวดเรว

P (Plan) คอ จะเรมนบจากการแสวงหาจดทเปนปญหา ระหวางระดบความแตกตางจดทมงหวงและสภาพทเปนจรง เมอจ บจดทเปนปญหาไดแลว จดทาแผนมาตรการในการแกไข แลวจงเขาส ขน D หรอ do ตอไป

D (Do) คอ การปฏบตตามแผนมาตรการแกไขแผนใหมลาสด เพราะแผนคอสงทปรบปรงแกไขไดอยเสมอ ตองแนใจวาแผนทจะลงมอปฏบตนนเปนแผนทใหมลาสดจรงๆ

C (Check) คอ การเปรยบเทยบระหวางผลลพธกบคาเปาหมายเสมอ

A (Act) คอ การปฏบตหลงการตรวจสอบ ซงเปนไปไดหลายประการ ดงน

1. ในกรณทผลลพธตากวาเปาหมายจะตองมการทบทวนแผนของมาตรการแกไขแ ลวดวาสงทยงคงเปนปญหาอยนนมสงใดทปฏบตไดทนทใหล งมอปฏบตเลย ส วนสงทปฏบตไมไดทนท ใหสะทอนสแผนการแกไขปญหารอบตอไป

2. ในกรณทผลลพธดกวาเปาหมาย จะตองมการทบทวนการกาหนดเปาหมายวาตา เกนไปหรอไม ควรมการปรบเปาหมายใหดกวาเดมหรอไม ผลลพธเหนอกว าความคาดหมายโดยปจจยภายนอกอน ๆ หรอไม

3. ในกรณทผลลพธไดตรงตามเปาหมายใหทบทวนดวาไดมการปฏบตตามแผน มาตรการแกไขครบถวนหรอไม ถาใช แสดงวาแผนนถกตองและควรกาหนดเปนวธการปฏบตงานมาตรฐานเพอรกษาใหผลลพธคงอยในระดบทตองการตอไป

หมนใหเรว หมนใหถกตอง A P

D C

21

ฮโตช (Hitoshi, 1996) กลาวถง การ บรหารงานดวยระบบวงจรคณภาพ จดเปนกจกรรมการปรบปรงและการควบคมทประกอบดวย การวางแผน การนาไปปฏบต การตรวจสอบ และการปฏบตการแกไข โดยการวางแผน การนาแผนทวางไวมาปฏบต ตรวจสอบผลลพธทได และถาผลลพธไมไดตามทคาดหมายไว จะมการทบทวนแผนการเร มตนใหมอกครงหนง ดงนน การควบคมและการปรบปรงสามารถอธบายไดอกแบบหนงกคอ การทาการวางแผน การกระทา การตรวจสอบ และการแกไขซาอก การทาตามวงจรคณภาพอยางตงใจและถกตองจะชวยใหเกด ความเชอมนในการทางาน เมอวงจรคณภาพหมนซาจะทาใหเกดการปรบปร งและระดบของผล ลพธสงขนเรอย ๆ และงานสวนใหญจะกระทาซาในสงทเคยทามากอน ถงแมวางานนนจะดเหมอนวา เปนงานใหมทงหมดกยงคงมสวนประกอบหลายสวนทเหมอนหรอคลายกบสงทเคยทามากอน การปรบปรงคณภาพ สวนใหญจะเปนการพจารณาวธการของงานทกระทา ซาอยางระมดระวงและเปนระบบ ตรวจ สอบผลลพธทได ตลอดจนมการแกไขความไรประสทธภาพทคนพบ ดงน

1. การวางแผน (Plan)

ในบรรดาสวนประกอบทงสสวนของวงจรคณภาพนน ควรพจารณาการวางแผนเปนสวนทสาคญทสด แตทงนมไดหมายความวาสวนอนไมมความ สาคญ เพยงแตวาสวนการวาง แผนจะเปนสวนททาใหสวนอนสามารถทางานไดอยางมประสทธผล ถาแผนการไมเหมาะสมจะมผลทาใหสวนอนไรประสทธผลตามไปดวย แตถามการเรมตนวางแผนทด จะทาใหมการแกไขนอยและ กจกรรมจะมประสทธภาพมากขน

ระเบยบวธปฏบตเก ยวกบการวางแผน ในการปรบปรงเปนการลดชองวางระหวางสง ทตองการใหเปนกบสงทเปนอยจรง และกจกรรมการปรบปรงทมประสทธผลจาเปนตองมมมมองทแมนยาในทงสองสง เปรยบเสมอนการสรางบานบนพนทราย ไมวาจะออกความพยายามเพยงใดกตามถาภาพในมมมองของสถานการณทตองการและสถานการณจรงไมชดแลว กจะไมไดผลลพธกลบมา ดงนน จงควรจะสรางวธปฏบตเกยวกบการวางแผนประกอบดวย การวเคราะหสถานการณและ การจาแนกปญหา การตงเปาหมาย เขาใจถงขอจากดและขอบเขต รวมถงการนามาพจารณา มองถง วธการปรบปร งทเปนไปได ตดสนใจถงแผนปฏบตการ กาหนดวธสาหรบตรวจสอบและประเมน ผลลพธทได

การพฒนาแผน โดยปกตปญหาทถกนามาแกไขเพอปรบปรงนนจะประกอบดวยสาเหตหลายประการ ในการแกปญหานอยางเปนระบบ ผนาขององคกรตองทาการจดทาและพฒนาแผน การปรบปรง และการพฒนาแผนประกอบดวย การกาหนดกจกรรมพนฐานทตองการปรบปรงอยาง ชดเจน แยกกจกรรมออกตามโครงสรางองคกร กระจายสวนยอยของกจกรรมพนฐานไปตามฝายตาง ๆ ในองคกร กาหนดวธการประเมนความสาเรจในการบรรลวตถประสงคของแตละฝายใหชดเจน บคคลทมตาแหนง

22

สงสด ในองคกรควรเปนผตดสนใจในการมอบหมายงานและวธการประเมนผลโดยผานการพบปะสนทนากบแตละฝายในองคกร

ในทานองเดยวกน หวหนาฝายงานแตละฝายตองออกแบบและพฒนาแผนเพอใหบรรลวตถประสงคทไดรบมอบหมาย โดยแผนการจะไดรบการกระจายออกเปนลาดบลงมาทวทงอง คกรดวยวธน และจะถกพฒนาอยางเหมาะสมในแตละระดบในโครงสรางองคกรจนกระทงถงระดบทไมจาเปนตองกระจายลงอกตอไป ขนตอนสดทายคอการตดสนใจของบคลากรทตองทางาน ทรพยากรทตองการ และตารางเวลาทตองปฏบตตาม และทาแผนการพฒนาใหอยในรปของเอกส ารทงหมดอยางละเอยด ทงน เพอใหมนใจวาจะมการสอสารแผนการไดอยางแมนยาทสด

ขณะทสรางแผนการควรมความระมดระวงในแนวทางทมสวนชวยในการสรางแผนการอยาง ถกตอง ประกอบดวย ขณะทสรางแผนการจะตองมการชแจงใหชดเจนถงขอจากดดาน ทรพยากรและ เวลาทม รวมทงตองหาวธการทงหมดทเปนไปไดภายใตขอจากดเหลาน อาจมการผอนปรนขอจากดเหลานบาง หลงจากมการพจารณาขอเสนอแนะทงหมดแลว ตองทาการเลอกวธการทดทสดเปนแผนการปฏบต ตองมการพฒนาระเบยบวธการในการตรวจสอบและประเมนผลลพ ธเพอดวาแผนการมประสทธผลและมการกระทาตามแผนและประสานกนกบแผนการเรมแรกหรอไม ตองมการรวบรวมสารสนเทศอยางสมาเสมอและจดอยางเปนระบบตลอดจนมการนามาใชงานอยางเตมทใน การวางแผนงาน ตองมการพจารณาถงสงทตองกระทากบสงทนากระทา ทรพยากรมอยอยางจากด และเปนไปไมไดทจะทาทกสงทกอยางในเวลาเดยวกน ตองพยงความสมดลระหวางเปาหมายกบทรพยากร การตงเปาหมายทสงเกนไปเปนการสวนทางกบการเพมผลผลต จะตองมการสรางระบบสารสนเทศทมประสทธผลเพอสอสารเปาหมายของแผนการไปสทกสวนขององค กร ทรพยากรทางดานวสดอาจมจากดแตความสามารถของมนษยมไมจากด ดงนน จงมทางเปน ไปไดเสมอในการปรบปรง ซงจาเปนตองมการพฒนาความสามารถของมนษยอยางสมาเสมอ

2. การลงมอปฏบต (Do)

เพอใหมนใจวามการนาแผนการมาปฏบตอยางถกตองจงจาเปนตอง มขนตอนในการ สรางความมนใจวาฝายทรบผดชอบในการนาแผนการไปปฏบตไดรบทราบถงความสาคญและความจาเปนในแผนการนน ๆ การสรางความมนใจวามการตดตอสอสารไปยงฝายทมหนาทในการปฏบตอยางเหมาะสม การจดใหมการศกษาและการอบรมทตองการเพอการนาแผ นการนน ๆ มาปฏบต และการจดหาทรพยากรทจาเปนในเวลาทจาเปน

23

3. การตรวจสอบ (Check)

เมอทาการตรวจสอบและประเมนผลลพธของการปฏบตตามแผน ตองมการประเมนการปฏบตตามแผนหรอไม และตวแผนการเองมความเหมาะสมหรอไม

การทไมประสบความสาเรจตามทตงเป าหมายไวเปนเพราะไมปฏบตตามแผนการ ความไมเหมาะสมของแผนการ หรอจากทงสองประการรวมกน เปนเรองทจาเปนตองหาวาสาเหต มาจากประการไหน เนองจากการปฏบตการแกไขจะแตกตางกนอยางสนเชง ถาความลมเหลว มาจากแผนการไมเหมาะสม อาจเปนผลมาจากสาเหตความผดพ ลาดในการทาความเขาใจกบสถานการณทเปนอย การเลอกเทคนคทใชผด เนองจากมขอมลขาวสารไมเพยงพอและมความร ในขนตอนการวางแผนไมเพยงพอ การประเมนผลกระทบจากการปฏบตตามแผนผดพลาด หรอ ประเมนความสามารถของบคลากรทตองนาแผนมาใชผดพลาด

ถาความลมเหลวมาจากการไมปฏบตตามแผน อาจเปนผลมาจากสาเหตขาดความตระหนกถงความจาเปนในการปรบปรง การตดตอสอสารทไมเหมาะสมและมความเขาใจในแผนไมเพยงพอ การใหการศกษาและการฝกอบรมไมเพยงพอ ปญหาเกยวกบตวผนาและการประสานงานระหวางการปฏบต หรอการประเมนทรพยากรทตองใชนอยเกนไป

4. การปฏบตการแกไข (Act)

ขณะเมอทาการปฏบตการแกไขมความจาเปนอยางยงทตองแยกแยะใหชดเจน ระหวางการกาจดปรากฏการณหรออาการของปญหาและการกาจดสาเหต ดงทไดกลาวมาแลว วา ม งานจานวนมากมายททาเปนประจาในงานชนดน ก ารกาจดแคอาการไมไดชวยแกปญหาทมอย เปนเพยงแคการเลอนการแกปญหาออกไปเทานน ดงนน ถาความลมเหลวมาจากการวางแผนทไมเหมาะสม การทบทวนแผนการเทานนไมเพยงพอตอการแกปญหา ตองมการปรบปรงคณภาพของ กระบวนการวางแผนโดยการหาปจจยทไมเหมาะสม สาเหตของการวางแผน และทาการปฏบตการแกไข ความกาวหนาของการปรบปรงจะเกดขนไดโดยการกาจดสาเหตมใชกาจดอาการ และเมอไมสามารถบรรลถงเปาทวางไว ควรมการวเคราะหหาเหตและมการทบทวนแผนการ ดงเชนทกลาวมา ในหวขอการตรวจสอบ สาเหตอาจมาจากตวแผนการทไมเหมาะสมหรอมการปฏบตทไมถกตอง ดงนน เพอทาการปรบปรง ตองมการชบงสาเหตแหงความลมเหลวอยางถกตองและมการเปลยนแปลงแผนเพอใหสามารถดาเนนกจกรรมไปไดอยางมประสทธผลเพมขน ควรมการวางแผนการปรบปรงคณ ภาพเปนรายปและมการทบทวนทกป เพอใหมนใจวาแผนการดงกลาวมความ ไววางใจและเหมาะสม

วงจรคณภาพ คอ กระบวนการทางานทเปรยบกบวงลอทเตมไปดวยขนตอน 4 ขนตอน คอ การวางแผน การดาเนนตามแผน การตรวจสอบ การปรบปรงแกไข เมอวงลอหมนไป 1 รอบ จะทาใหงาน

24

บรรลผลตามเปาหมายทกาหนดไว และหากการดาเนนงานนนเกดการสะดด แสดงวามบางขนตอนหายไป เชน สวนของการวางแผนหายไป เรยกวา ประเภทไมมแผนการ ถาในสวนของการตรวจสอบหรอปรบปรงแกไขหายไป จะเรยกวา พวก ทาแลวทง ซงในกระบวนการทางานของวงจรคณภาพนนประกอบดวย

1. การวางแผน (Plan)

การวางแผน คอ การตงเปาหมาย วางวตถประสงค เพราะการควบคมดแล คอ กระบวนการทจาเปนเพอใหบรรลถงเปาหมาย ดงนน หากไมมวตถประสงคเสยแลว ไมวา จะปาวรองวาตองควบคมวงจรคณภาพ กไมรวาทาไปเพออะไร หรอจะเรมอยางไร

เมอตงเปาหมายเสรจแลว กตองมากาหนดแผนการวาอะไรจะตองทาเมอไร เปนตารางเทยบระหวางงานกบเวลาทหลายคนนกภาพกนออก แตจรงๆ แลวการวางแผนไมใชจบแคนน การวางแผน ตองครอบคลมวา ใครจะทา ทาอะไร ตองใหเส รจเมอไร จะทาอยางไร อะไรตาง ๆ ทครอบคลมถงการแบงหนาท วธการ และ อนๆ ใหครบถวนดวย

2. ลองทา (Do)

การลองทา คอ กอนจะลงมอทาไดนน แทจรงแลวตองเตรยมวตถดบ เตรยมขนตอนตาง ๆ เสยกอน หากจะลงมอทาเรองใหม ๆ กตองเตรยมไปรบการฝกหรออบรมเสยกอน ขนตอนการ เตรยมเหลานรวมอยในการลองทานดวย ซงตองมการต ระเตรยมเสยกอนใหพรอม จงจะสามารถลองทา ตามแผนได

3. ตรวจสอบ (Check)

การตรวจสอบ คอ การพจารณาวา ผลจากการลองทานน กอใหเกดสงทวางแผนวาจะไดรบหรอไม ดงนน หากการวางแผนไมมการกาหนดวาจะตองไดอะไรเมอไร ตวเลขของอะไรทควร จะยดเปนเปาหมายไวเสยตงแตตนกจะไมมอะไรมาเปนตวเทยบไดวาผลจากการลองทานนไดตามจรง ตามแผนหรอไม จะไดกเพยงแตวามนกเปนไปตามแผนหรอไมคอยจะไดผลสกเทาไร

4. ปรบใช (Act)

จากผลของการตรวจสอบ กไมควรวางใจในทนทหากผลทไดเปนไปตามแผน เพราะอาจบงเอญดครงนเพยงครงเดยว พอทาครงตอๆ ไปอาจใชไมไดกได หากไมมการนากระบวนการ ทไดลองทาไปมากาหนดใหเปนรปแบบใหมของการทางานปจจบน หากผลของการตรวจสอบพบ วาสงทลองทาไปไมกอใหเกดผลทตงไวตามแผน กตองปรบเปลยนกระบวนการทคดไว แลวลองทาใหม

25

นอกจากก ารเปลยนแปลงกระบวนการของการลองทาแลว การพจารณาวาทาไมกระบวนการเดมจงไมไดผลตามแผน การหาสาเหตทแทจรงเพอหากระบวนการแกปญหาจนถงรากกเปนสงสาคญมาก เพราะจะนาเนองไปถงการวางแผนใหม แลวลองทาใหม ลองตรวจสอบดใหม หรอวงจรคณภาพรอบใหม เพอหาเปาหมายและกระบวนการอนถกตองแทจรง

อนง เรามกจะพดถงวงจรแหงการควบคมดแลกนวา PDCA จนบางครงเราไปนกเอาเอง วาวงจรนตองเรมจาก P เสมอไป จรง ๆ แลวนนไมจาเปน วงจรแหงการควบคมดแลนนเปนวงกลม ท ไมมตนไมมปลาย จงบอกไมถกวาอะไรเปนขนตอนแร ก และอะไรเปนขนตอนสดทาย อยางเชน การวางแผนจะทาอะไรบางอยาง บางครงตองมการตรวจสอบ การวเคราะหและการปรบกระบวนการเสยกอนแลวจงจะวางแผนและลงมอทาได ดงนน ในบางเรองวงจรนกอาจเรมจาก CAPDCA อยางนกเปนได

โดยวงจรคณภาพ (PDCA) เปนกจกรรมทจะนาไปสการปรบปรงงานและการควบคมอยางเปนระบบอนประกอบดวย การวางแผน (Plan) การนาแผนไปปฏบต (Do) การตรวจสอบ (Check) และการปรบปรงแกไข (Act) กลาวคอ จะเรมจากการวาง แผน การนาแผนทวางไวมาปฏบต การตรวจสอบผลลพธทได และหากไมไดผลลพธตามทค าดหมายไว จะตองทาการทบทวนแผนการโดยเรมตนใหมอกครงหนงและทาตามวงจรคณภาพซาอก เมอวงจรคณภาพหมนซาไปเรอย ๆ จะทาใหเกดการปรบปรงงานและทาใหระดบผลลพธสงขนเรอย ๆ ดงนน การ กระทา ตามวงจรคณภาพ จงเทากบการสรางคณภาพทนาเชอถอมากขนโดยจดเรมตนของวงจรคณภาพอยทการพยายามตอบคาถามใหไดวา ทาอยาง ไรจงจะดขน

ขนตอนท 1 การวางแผน (Plan)

ในบรรดาองคประกอบทง 4 ประการของวงจรคณภาพนน ตองถอวาการวางแผนเปนเรอง ทสาคญทสด การวางแผนจะเปนเรองททาใหกจกรรมอน ๆ ทตามมาสามารถทางานไดอยางมประสทธผล เพราะถาแผนการไมเหมาะสมแลว จะมผลทาใหกจกรรมอนไรประสทธผลตามไปดวย แตถามการเรมตนวางแผนทด จะทาใหมการแกไขนอย และกจกรรมจะมประสทธภาพมากขน

ขนตอนท 2 การนาแผนไปปฏบตใหเกดผล (Do)

เพอใหมนใจวามการนาแผนการไปปฏบตอยางถกตองนน เราจะตองสรางความมน ใจวา ฝายทรบผดชอบในการนาแผนไปปฏบตไดรบทราบถงความสาคญและความจาเปนในแผนการ นน ๆ มการตดตอสอสารไปยงฝายทมหนาทในการปฏบตอยางเหมาะสม มการจดใหมการศกษาและการ อบรมทตองการเพอการนาแผนการนน ๆ มาปฏบต และมการจดหาทรพยากรทจาเปนในเวลาทจาเปนดวย

26

ขนตอนท 3 การตรวจสอบ (Check)

การตรวจสอบและประเมนผลลพธของการปฏบตตามแผน ควรจะตองมการประเมนใน 2 ประการ คอ มการปฏบตตามแผนหรอไม หรอตวแผนการเองมคว ามเหมาะสมหรอไม

การทไมประสบความสาเรจตามทตงเปาหมายไวเปนเพราะไมปฏบตตามแผนการ หรอความไมเหมาะสมของแผนการ หรอจากทงสองประการรวมกน เราจาเปนตองหาวาสาเหตมาจากประการไหน ทงน เนองจากการนาไปปฏบตการปรบปรงแกไขจะแตกตางกนอยางสนเชง

ถาความลมเหลวมาจากแผนการทจดทาขนไมเหมาะสม อาจเปนผลมาจากสาเหตดงตอไปน

1. ความผดพลาดในการทาความเขาใจกบสถานการณทเปนอย

2. เลอกเทคนคทใชผดเนองจากมขอมลขาวสารไมเพยงพอและมความรในขนตอนการวางแผนไมเพยงพอ

3. ประเมนผล กระทบจากการปฏบตตามแผนผดพลาด

4. ประเมนความสามารถของบคลากรทตองนาแผนมาใชผดพลาด

ถาความลมเหลวมาจากการไมปฏบตตามแผน อาจเปนผลมาจากสาเหตตอไปน

1. ขาดความตระหนกถงความจาเปนในการปรบปรง

2. การตดตอสอสารทไมเหมาะสมและมความเขาใจในแผน ไมเพยงพอ

3. การใหการศกษาและการฝกอบรมไมเพยงพอ

4. ปญหาเกยวกบตวผนาและการประสานงานระหวางการปฏบต

5. ประเมนทรพยากรทตองใชนอยเกนไป

ขนตอนท 4 ปฏบตการปรบปรงแกไข (Act)

ถาความลมเหลวมาจากการวางแผนทไมเหมาะสม การทบทวนแผนการเทาน นไมเพยงพอตอการแกปญหา ตองมการปรบปรงคณภาพของกระบวนการวางแผนโดยการหาปจจยทไมเหมาะสม สาเหตของการวางแผน และทาการปฏบตการแกไข ความกาวหนาของการปรบปรงจะเกดขนไดโดย การกาจดสาเหต และขนตอนทสาคญ กคอ การทบทวนแผนการทตองมการชบงถงสาเหตแหงความลมเหลว อยางถกตองและมการเปลยนแปลงแผนเพอใหสามารถดาเนนกจกรรมไปไดอยางมประสทธผลเพมขน ควรมการวางแผนการปรบปรงคณภาพเปนรายป และมการทบทวนทกปเพอใหมนใจวาแผนการดงกลาวมความเชอถอไดและเหมาะสม การนาวงจรคณ ภาพไปปฏบตอยางจรงจงและตอเนองในทกระดบ ขององคกร

27

จะทาใหเราสามารถปรบปรงและเพมคณภาพงานไดอยางมประสทธภาพ และเหนผลลพธทชดเจน เมอปญหาเดมหมดไปเรากสามารถแกปญหาใหม ๆ ไดดวยวงจรคณภาพตอไป

เรองวทย เกษสวรรณ (2545, น. 98-99) กลาวถงแนวคดข องเดมมง วาผบรหารระดบสงตองมบทบาทหลายดาน และการจดการคณภาพ ทประสบความสาเรจนนตองอาศยหลกการทเรยกวา วงจรคณภาพ (PDCA) แบงออกเปน 4 ขนตอน ไดแก

ขนตอนท 1 การวางแผน (Plan) หมายถง วางแผนโดยใชขอมลทมอยหรออาจเกบรวบรวมขนมาใหม นอกนนอาจทดสอบเพอเปนการนารองกอนกได

ขนตอนท 2 การทา (Do) หรอลงมอทา หมายถง ลงมอเอาแผนไปทา ซงอาจทาใน ขอบขายเลก ๆ เพอทดลองดกอน

ขนตอนท 3 การตรวจสอบ (Check) หมายถง การตรวจสอบ หรอสงเกตสงทเกดขนวาม การเปลยนแปลงมากนอยเพยง ใดและเปนไปในทางใด

ขนตอนท 4 การแกไข (Act) หรอลงมอแกไข (corrective action) หมายถง หลงจากทไดศกษาผลลพธ ดแลว อาจไมเปนไปตามทตองการหรอมปญหาทตองแกไข กตองดาเนนการแกไข ตามทจาเปน หลงจากนนสรปเปนบทเรยนและพยากรณเพอเปนพนฐา นในการคดหาวธการใหมๆ ตอไป การลงมอปฏบตดงกลาวนแสดงได ดง ภาพท 2.2

ภาพท 2.2: วงลอเดมมง (ทมา: เรองวทย เกษสวรรณ , 2545)

การทาตามวงจรคณภาพตองทาซาไปเรอยๆ เพอสรปเปนบทเรยนอยตลอด ยงกวานนตองเขาใจดวยวาการจดการคณภาพไมใชสงครามทผบรหารจะรบชนะดวยตวคนเดยว การจดการคณภาพจะประสบความสาเรจได ตองเปนการกระทาทวทงองคกร เพราะการจดการคณภาพเปนปรชญาสาหรบองคกรและคนทกคนในนน

A P

D C

การปรบปรงไมมวนสนสด

28

สมศกด สนธระเวชญ (2542, น. 188-190) กลาวถง จดหมายทแทของวงจรคณภาพ (PDCA) วาเปนกจกรรมพนฐานในการบรหารคณภาพนนมใชเพ ยงแคการปรบแกผลลพธทเบย งเบนออกไปจาก เกณฑมาตรฐานใหกลบมาอยในเกณฑทตองการเทานน แตเพอกอใหเกดการปรบปรงในแตละ รอบ ของ PDCA อยางตอเนองเปนระบบและมการวางแผน PDCA ทมวนไตสงขนเรอยๆ

วงจรควบคมคณภาพ PDCA มภารกจหลก 4 ขนตอน

ขนท 1 การวางแผน (Plan-P)

ขนท 2 การดาเนนตามแผน (Do-D)

ขนท 3 การตรวจสอบ (Check-C)

ขนท 4 การแกไขปญหา (Act-A)

ขนตอนท 1 การวางแผน (Plan) การวางแผนงานจะช วยพฒนาความคดตาง ๆ เพอนาไป สรปแบบทเปนจรงขนมาในรายละเอยดใหพรอมในการเรมตนลงมอปฏบต แผนทดควรมลกษณะ 5 ประการ ซงสรปได ดงน

1. อยบนพนฐานของความเปนจรง (realistic)

2. สามารถเขาใจได (understandable) 3. สามารถวดได (measurable) 4. สามารถปฏบตได (behavioral) 5. สามารถบรรลผลสาเรจได (achievable) วางแผนทดควรมองคประกอบ ดงน

1. กาหนดขอบเขตปญหาใหชดเจน

2. กาหนดวตถประสงคและเปาหมาย

3. กาหนดวธการทจะบรรลถงวตถประสงคและเปาหมายใหชดเจนและถกตองแมนยาท สดเทาทเปนไปได

ขนตอนท 2 ปฏบต (Do) ประกอบดวยการทางาน 3 ระยะ

1. การวางแผนกาหนดการ

1.1 การแยกกจกรรมตางๆ ทตองการกระทา 1.2 กาหนดเวลาทคาดวาตองใชในกจกรรมแตละอยาง

29

1.3 การจดสรรทรพยากรตาง ๆ 2. การจดการแบบแมทรกซ (matrix management) การจดการแบบนสามารถช วยดงเอา

ผเชยวชาญหลายแขนงจากแหลงตางๆ มาได และเปนวธชวยประสานระหวางฝายตาง ๆ

3. การพฒนาขดความสามารถในการทางานของผรวมงาน

3.1 ใหผรวมงานเขาใจถงงานทงหมดและทราบเหตผลทตองกระทา

3.2 ใหผรวมงานพรอมในการใชดลพนจทเหมาะสม

3.3 พฒนาจตใจใหรกการรวมมอ

ขนตอนท 3 การตรวจสอบ (Check) การตรวจสอบทาใหรบรสภาพการณของงานทเปนอยเปรยบเทยบกบสงทวางแผน ซงมกระบวนการ ดงน

1. กาหนดวตถประสงคของการตรวจสอบ

2. รวบรวมขอมล

3. การทางานเปนตอน ๆ เพอแสดงจานวน และคณภา พของผลงานทไดรบในแตละขน ตอนเปรยบเทยบกบทไดวางแผนไว

4. การรายงานจะเสนอผลการประเมน รวมทงมาตรการปองกนความผดพลาดหรอความลมเหลว

4.1 รายงานเปนทางการอยางสมบรณ

4.2 รายงานแบบอยางไมเปนทางการ

ขนตอนท 4 การแกไขปญหา (Act) ผลของการตรวจสอบหากพบวาเกดขอบกพรองขนทาใหงานทไดไมตรงตามเปาหมายหรอผลงานไมไดมาตรฐาน ใหปฏบตการแกไขปญหาตามลกษณะปญหาทคนพบ

1. ถาผลงานเบยงเบนไปจากเปาหมายตองแกไขทตนเหต

2. ถาพบความผดปกตใดๆ ใหสอบสวนคนหาสาเหตแลวทาการปองกน เพอมใหความผดปกตนนเกดขนซาอก

ในการแกไขปญหาเพอใหผลงานไดมาตรฐานอาจใชมาตรการดงตอไปน

1. การยานโยบาย

2. การปรบปรงระบบหรอวธการทางาน

30

3. การประชมเกยวกบกระบวนการทางาน

จากหลกการวงจรคณภาพทกลาวขางตนพอสรปไดวา วงจรคณภาพ (PDCA) ประกอบ ดวย การ วางแผน (Plan) การดาเนนตามแผน (Do) การตรวจสอบ (Check) และการปรบปรงแกไข (Act) โดยการวางแผน การลงมอปฏบตตามแผน การตรวจสอบผลลพธทได และหากไมไดผลลพธตาม ทคาดหมายไว จะตองทาการทบทวนแผนการโดยเรมตนใหมและทาตามวงจรคณภาพซาอก เมอวงจรคณภาพหมนซาไปเรอย ๆ จะทาใหเกดการปรบปรงงานและระดบผลลพธทสงขนเรอย ๆ ซงหลกการดงกลาวหากนามาปรบใชใหสอดคลองกบบรบทของสถานศกษาจะชวยพฒนาบคลากรและผเรยนใหมคณ ภาพ

วงจรคณภาพกบการประยกตใชเพอบรหารงานของผบรหารสถานศกษา

ในชวงของการปฏ รปการศกษา นวตกรรมในการบรหารงานเพอกาวไปสความสาเรจ เรองหนงทมการนาเสนอมาใชในการปฏบตงานใหบรรลเปาหมายอยางมประสทธภาพและมประสทธผลเปนอยางยงกคอกระบวนการบรหารงานดวยวงจรคณภาพ (PDCA) เนองจากวงจรคณภาพเปนทงปรชญา นวตกรรมและเ ปนตนธารภมปญญา หรอเปนศาสตรใหญของ วงจรการบรหารในปจจบน ทงน เพราะเครองมอการบรหารทมนบรอย พน หรอหมนรปแบบ นนลวนแตมแกนรวมทสาคญบนพนฐานเดยวกน นนคอ วงจรคณภาพ (PDCA) (ถวลย มาศจรส , 2546, น. 16) ทงน ผวจยจงศกษาคนควาหนวยงานทางการศกษาและนกการศกษาทไดกลาวถงการนาวงจรคณภาพ (PDCA) มาประยกตใชเพอบรหารงานของผบรหารสถาน ศกษาไว ดงน

กระทรวงศกษาธการ (2542, น. 2-4) กลาววา การจดการศกษา ไมวาในระบบใหญของประเทศหรอในระดบยอยลงมา คณภาพการศกษาจะเกด หรอมขนได ตองอาศยการบรหาร จดการทด เพอนาไปสผลผลตหรอผลงานทตรงตามขอกาหนด ความตองการหรอความพงพอใจ ความประทบใจ ความมนใจของผรบบรการทางการศกษา เชน ในการจดการศกษาระดบสถานศกษายอมมจดมงหมายเพอพฒนาผเรยนใหเกดคณลกษณะตาง ๆ ครบถวนตามความคาดหวงของหลกสตร แตละระดบการศกษา สอดคลองกบความตองการและความพงพอใจของผเรยน ผปกครองและ สงคม ซงการดาเนนการหรอจดการเพอใหไดผลดงกลาว เปนเรองของการบรหารระบบการทางานท เกยวของกบการนาปจจยปอนผานกระบวนการแลวไดผลผล ต ซงจะไดรบอทธพล จากสงแวดลอมภายในและภายนอก จงเรยกไดวานคอการบรหารระบบคณภาพ

การบรหารระบบคณภาพขององคกรทางการศกษาทไดรบการปรบปรงใหทนสมยเสมอ มาโดยอาศยแนวคดและหลกการของการพฒนาองคกรโดยทวไป เชน แนวคดการบรหารคณภาพ หรอวงจรคณภาพ (PDCA) ทเนนขนตอนการทางาน 4 ขนตอนหลก ไดแก

31

ขนท 1 การวางแผน (Plan–P) ขนท 2 การปฏบตตามแผน (Do–D) ขนท 3 การตรวจสอบผลการปฏบตงาน (Check–C) ขนท 4 การแกไขปญหา (Act–A) ซงขนตอนทง 4 นน ตองปฏบตตอเนองไปไมสนสด เป นเหมอนวงจรทมลกษณะ ดงภาพ

ท 2.3

ภาพท 2.3: การบรหารคณภาพวงจรเดมมง (ทมา: กรมวชาการ, 2540)

P = กาหนดแผน A = หากบรรลแผนใหรกษามาตรฐานไว D = ทาตามแผนทกาหนด P = วางแผนใหม ตงเปาหมายใหสงขน C = ตรวจสอบผลกบแผน D = ทาตามแผนทกาหนด A = หากไมบรรลแผนใหหา C = ตรวจสอบผลกบแผน สาเหตและวางแผนแกไขใหม A = หากไมบรรลแผนใหวางแผนแกไขใหม

การบรหารระบบคณภาพตามแนวคดขางตน คอการทางานทเปนระบบ มเปาหมายชดเจน มการดาเนนการหรอปฏบตงาน มการตรวจสอบประเมนผล และมการปรบปรงแกไข เปนวงจรตอ เนองเพอใหบรรลผลสาเรจทคาดหวงและเพอแสวงหาสภาพทดกวา ในการพฒนาคณภาพการศกษา ของสถานศกษาสามารถอาศยแนวคดการบรหารระบบคณภาพมาประสมประสานและเลอกสรรกระบวนการ ขนตอน วธการหรอกจกรรมทเหมาะสมกบนโยบายและเปาหมายของการจดการศกษาของชาต และความเหมาะสมกบสถานศกษา ตลอดจนสภาพและความตองการของสงคม

สมคด พรมจย และสพกตร พบลย (2544, น. 7-8) กลาววา การบรหารงานเปน กระบวนการดาเนนงานใหสถานศกษาบรรลวตถประสงค ตามทตองการ ประกอบดวยการดาเนนงาน 4 ขนตอน คอ การวางแผน (plan) การลงมอปฏบต (do or implementation) และการตรวจสอบผลปฏบตงาน หรอประเมน (check or evaluation) และการปรบปรงแกไขการทางาน (act or adjust) เรยกยอ ๆ วา วงจรการบรหารงานแบบวงจรคณภาพ (PDCA) ดงภาพท 2.4

A P

D C

A P

D C

32

ภาพท 2.4: วงจรการบรหารงาน (ทมา: สมคด พรมจย และสพกตร พบลย , 2544)

จากภาพดงกลาว แสดงใหเหนความสมพนธของวงจรการดาเนนงานวาเรมจาก การวางแผนเพอพฒนาคณภาพการศกษาใหเปนไปตามเปาหมายทกาหนดไว จากนนจงนาแผนไปปฏบต ในระหวางทปฏบตตามแผนจาเปนตองมการตรวจสอบ ประเมนผลอยตลอดเวลาวาไดผลตามวตถประสงคและเปาหมายทกาหนดไวหรอไม มปญหาอปสรรคอะไรบาง หากพบปญหาควรปรบปรงแก ไขเพอใหการดาเนนงานบรรลวตถประสงคและเปาหมายทกาหนดไว จะเหนไดวาการบรหารงานทเปนระบบ การประเมนผลภายในจะเปนสวนหนงของการบรหารงาน ซงการประเมนผลการดาเนนงานเขามามสวนชวยในการทาใหผปฏบตงานไดทราบผลการดาเนนงาน จดเดน จดดอย ของการปฏบตงานรวมทงปญหาและอปสรรคในการดาเนนงาน ดงนน ผปฏบตงานจงตองมความจาเปนในการทจะตองมความร และความสามารถในการประเมนผลการปฏบตของตนเองเพอนาขอมลมาใชในการปรบปรง และพฒนางานใหมประสทธภาพยงขน

กรมวชาการ (2545, น. 20-21) กลาววา วงจรคณภาพเปนกระบวนการหนงซงนยมนามาใชในการบรหารจดการสถานศก ษาทแสดงการทาง านทสมบรณเปนระบบ ดง ภาพท 2.5

การวางแผน (plan)

การลงมอปฏบตงาน (do or implementation)

ปรบปรงแกไขการท างาน (act or adjust)

การตรวจสอบ / ประเมนผล (check or evaluation)

33

ภาพท 2.5: วงจรการบรหารจดการเพอพฒนาอยางตอเนอง (ทมา: กรมวชาการ, 2545)

การดาเนนการโดยใชวงจรคณภาพ (PDCA: plan do check act) เรมจากกาหนดเปาหมายหรอมาตรฐานของสถานศกษา แลววางแผน (P) เพอนาไปสเปาหมายทกาหนด จากนนจงดาเนนการตามแผน (D) ในขณะทดาเนนการกทาการตรวจสอบ (C) วาดาเนนการไปแลวนาไปสเปาหมายหรอไมเพยงใด แลวนาผลการตรวจสอบมาใชแกไข ปรบปรง (A) แลววางแผนใหการดาเนนงานในขอตอไปดขน ซงการดาเนนการดงกลาวจะตองทาใหเปนวงจรตลอดเวลา

จารส นองมาก (2545, น. 115-127) กลาวถง การนาวงจรคณภาพ (PDCA) มาใชในสถานศกษาดานประกนคณภาพในแตละขนตอน ดงน

1. การวางแผนเพอเตรยมการปฏบต (Plan-P)

การวางแผนหรอการจดทาแผนเปนการเตรยมการอยางฉลาดรอบคอ บในการปฏบตงาน เปนการเตรยมการในเรองทเกยวของกบคน เกยวของกบง าน และเกยวของกบทรพยากรตาง ๆ ของหนวยงานทจะเกดขนในอนาคต ซงผปฏบตงานทกอยางไมวาจะเปนงานใหญหรองานเลกมากนอยแคไหน ตองอาศยการวางแผนหรอการเตรยมการเพออนาคต เพอชวยใหสามารถทางานไดด มประสทธภาพยงขน การวางแผนปฏบตงานจงเปนการกาหนดรายละเอยด เพอการทางานในอนาคตของสถานศกษาโดยรวม และระบบการวางแผนในการทางานจะกอใหเกดประโยชนมากมาย โดยเฉพาะในประเดนตอไปน

Act

Check

การปรบปรงพฒนา

มาตรฐาน

Plan

Do

34

1.1 การทางานมจดหมาย เพราะไดเตรยมการแกปญหาลวงหนาไวแลว

1.2 สามารถตรวจวดความสาเรจ และประเมนผลการดาเนนงานไดเปนระยะ ๆ และหากพบปญหาหรออปสรรคกสามารถปรบแกไดทนทวงท

1.3 ใชทรพยากรไดอยางประหยด และคมคา

1.4 ทาใหเกดการประสานงานภายในหนวยงาน

1.5 ชวยผบรหารในการตดสนใจ และทาใหเกดการกระจายอานาจรบผดชอบ

2. การปฏบตตามแผน (Do-D)

การปฏบตตามแผนเปนการบรหารแผน แผนงาน หรอโครงการของแตละคนตามลกษณะงานทรบผดชอบ บคลากรในหนวยงานตางปฏบตภารกจตามทไดเตรยมการ หรอวางแผนลวงหนาไวแลวในงานของตนเองทตางกมงเพอพฒนาใหดขนอยตลอดเวลา ฝายบรหารสถานศกษาจะทา หนาทสงเสรมสนบสนน และอานวยความสะดวก รวมทงการกากบตดตามเพอใหบคลากรฝายปฏบตทงทรบผดชอบงานเฉพาะตวหรองานเปนกลมไดปฏบตงานโดยราบรนมประสทธภาพ ในขณะเดยวกน หากจาเปนตองมผนเท ศ แนะนา เพอใหการดาเนนงานประสบผลสาเรจดยงขน กเปนหนาท ทผบรหารสถานศกษาจะตองคอยสอดสอง ดแล และพรอมทจะใหการสนบสนนอยตลอดเวลา

จดบกพรองของการดาเนนงานของสถานศกษาในขนตอนน คอ เมอไดมการวาง แผนการดาเนนงานไวแลว ไมวาจะเปนไปในรปของแผน แผนงาน หรอโครงการตาง ๆ ทจดเปนรปเลมสวย หร แตไมไดนาไปปฏบตอยางจรงจงสมกบทไดทมเททรพยากรอยางมากมายเพอการน บางแหงวางแผนไวอยาง แตปฏบตจรงเปนอกอยาง หรอบางแหงมการนาไปใชเหมอนกน แตเปนไป ในลกษณะตางคนตางทา ขาดการกากบตดตาม หรอประสานงานการทางานใหไมเกดประสทธภาพเทาทควร

ในการปฏบตตามแผน ถาเปนสถานศกษาทมปรมาณงานมาก มบคลากรมาก จาเปนจะตองมระบบงานทตรวจสอบไดวาในหวงเวลาหนง ๆ ใครกาลงทาโครงการอะไรอย และในขณะเดยวกน จะตอง มการนเทศเพอชว ยเหลอแนะนาในการปฏบตงานของบคลากรอยางมประสทธภาพ การดาเนน งานในเรองไหน ขนตอนใดยงลาชาหรอทาไมถกตองกสามารถชวยเหลอในการปรบปรง แกไข หรอปรบเปลยนวธการทางานไดทนทวงท

3. การตรวจสอบและประเมนผล (Check-C)

การตรวจสอบและประเมนผล เปนข นตอนตอเนองจากการปฏบตในกระบวนการประกนคณภาพการศกษา เพอใหทราบวาการดาเนนงานประสบผลสาเรจเปนไปตามวตถประสงคและ

35

เปาหมายทวางไวมากนอยเพยงใด เพอเปนประโยชนในการปรบปรงแกไขวธการทางานหรอปรบเปลยนวตถประสงคและเปาหมายของงานทกาลงปฏบตอยใหเหมาะสมสอดคลองกบทรพยากรทมอยในหนวยงาน

การตรวจสอบและประเมนผล เปนการหาขอมลเพอใชประโยชนในการปรบปรงพฒนา งาน กจกรรมนจงถอเปนพนฐานของการพฒนางาน ถาทางานโดยไมมงหวงทจะทาใหดขนตอไปกคงไมตองตรวจสอบและประเมนผลใหเสยเ วลา แตในวฏจกรของการทางานเราตองการปรบเปลยนและพฒนาใหงานดขนอยตลอดเวลา จงตองใชผลจากการตรวจสอบและประเมนเปนขอ มลเพอประโยชนในการดาเนนงานตอ ๆ ไป ซงในการดาเนนงานในการตรวจสอบและประเมนผลมกจกรรมทควรปฏบตม 4 ขนตอน คอ

1. การระบสภ าพความสาเรจของงานในชวงเวลาทจะตรวจสอบ โดยปกตแลวใน การปฏบตงานเรองใดเรองหนงทมการวางแผนไวลวงหนา จะมขอมลทบอกใหเรารวางานนนมวตถประสงคและเปาหมายอะไรบาง มากนอยแคไหน ภายในระยะเวลาตามทวางแผนไว ในการระบความสาเรจของงานในขนตอนนกตองดชวงเวลาทจะทาการตรวจสอบ

2. การตรวจสอบวดผลการดาเนนงาน เป นการตรวจวดผลการปฏบตงานจรง ๆ ณ วนททาการตรวจสอบวาสาเรจมากนอยแคไหน ในการตรวจวดกอาศยเครองมอและวธการในการตรวจ วด ทแตกตางกน เชน การสงเกต การสมภาษณ การใชแบบสอบถาม การทดสอบเปนลายลกษณอกษร การดผลการปฏบตงานจรง เปนตน

3. การประเมนผลการดาเนนงาน เปนการเปรยบเทยบ เพอตคาการดาเนนงานวาด มความเหมาะสมหรอไม เพยงใด โดยการเปรยบเทยบผลจากการวด (measurement) กบเกณฑ (criteria) กคอหลกของการประเมน (evaluation) โดยทวไป การประเมนกรณนอาจกลาวไดวาสภาพความสาเรจของงานถอเปนเกณฑ ผลการดาเนนงานถอเปนการวด ดงนน เมอจะทาการประเมนเรองใดกตองคานง ถงองคประกอบทงสองอยางของการประเมน คอ เกณฑ และผลจากการตรวจวด ถาองคประกอบทง สองอยางไมครบถวนกไมสามารถจะประเมนได

4. การเสนอแนะ เปนการเสนอขอคดเหนของผตรวจสอบและประเมนจากผล การ ประเมนในขอ 3 เพอใหผเกยวของไดปรบปรงแกไข ทาใหการดาเนนงานในเรองนนเปนผลดม ประสทธภาพยงขน กลาวคอ ถาผลการประเมนวาด มความเหมาะสมอยแลว กอาจจะยกยองชมเชย หรอใหกาลงใจผปฏบตหรอปรบเปาหมายการดาเนนงานใหสงขน ใหยากขน ถาผลการประเมนยงไมด ยงไมเหมาะสม กอาจจะเสนอแนะใหปรบเปลยนวธการทางาน เพมคน เพมอปกรณ หรอแนะนาวธปฏบตทคดวาเหมาะสม

36

ซงขอมลจากการชแนะของผประเมน จะเปนประโยชนสาหรบผเกยวของในการปฏบตเพอปรบปรงพฒนางานตอไป

4. การปรบปรงแกไขการปฏบตงาน (Act-A)

การปรบปรงแกไขการปฏบตงาน เปนการปรบแกตามผลการตรวจสอบ และประเมนในขนตอนกอนหนาน ถาผลการประเมนพบวางานยงไมสาเรจตามเป าหมายทวางไวกจะตองเรงรด ปรบเปลยนวธการทางาน หรอใชเวลาในการทางานใหมากขน เพอจะสามารถทางานทคาดหวงไวแลวใหสาเรจ แตถาผลการประเมนพบวางานสาเรจตามเปาหมายแลว ในการดาเนนงานตอไป กจะไดปรบเปลยนตงเปาหมายใหสงขน จะไดเปนการทาทายผปฏบต จงเหนไดวาการปรบปรงการปฏบต งานสามารถทาไดตลอดเวลา ไมวางานททามาแลวประสบผลสาเรจตามเปาหมายหรอไม ผลจากการปฏบตในลกษณะนกจะเกดผลดตอสถานศกษา ทาใหสถานศกษาไดเปลยนแปลงพฒนาไปในทางทด ทพงประสงคมากยงขนอยตลอดเวลา

ปญหาทพบเหนอยในสถานศกษาขณะนกคอ ไมไดมการปรบปรงการดาเนนงานจากผลของการตรวจสอบกนอยางจรงจง หลายเรองทไดมการประเมนผลการดาเนนงานพบขอบก พรองเรยบ รอยแลวแตกยงทาใหมอยเชนเดม ผมอานาจทพอจะผลกดนใหมการปรบปรงแกไขกไมเหน ความสาคญของขอเทจจรงทไดจากการประเมน หรอเมอมการโยกยายเปลยนแปลงตาแหนงผบรหาร การดาเนนงานของสถานศกษากมการกาหนดงานใหม บางเรองกแตกตางไปจากทเคยปฏบต เดม กระบวนการทจะปรบปรงแกไขขอบกพรองของการปฏบตงานใหเกดความตอเนองจงไมประสบผลสาเรจ

สานกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต กลาววา กระบวนการบรหารงานอยางมคณภาพหรอวงจรคณภาพ (PDCA) กบระบบการประกนคณภาพภายในจดเปนเรองเดยวท ผบรหารทราบกนดอยแลวไมใชเรองใหม หรอแปลกแยกจากการทางานตามปกตของสถาน ศกษา แตจะเปนระบ บทผสมผสานอยในกระบวนการบรหารและการจดการศกษาของสถานศกษาทเกด ขนในชวตประจาวนนนเอง

การบรหารงานใหประสบความสาเรจนน ผบรหารจะตองมความตระหนกเขามามสวนสงเสรม สนบสนน และรวมคดรวมทา รวมทงจะตองมการทางานเปนทม และในการดาเนนการ ควรมการเตรยมการเพอสรางความพรอมใหแกบคลากรและจดใหมกลไกในการดาเนนงาน หลงจากนนบคลากรทกคนในสถานศกษาและผเกยวของตองรวมกนวางแผน รวมกนปฏบต รวมกนตรวจ สอบ และรวมกนปรบปรง โดยมขนตอนการดาเนนงานทงหมด

ขนตอนตามแนว ทางการดาเนนงาน ดงน ทมา (สานกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต , 2542, น. 13)

37

1. การเตรยมการเปนสวนหนงของกระบวนการบรหารและการจดการเรยนการสอน ซงควรมการเตรยมการในเรองตาง ๆ โดยการเตรยมการทมความสาคญมากทสด คอ

1.1 การเตรยมความพรอมของบคลากร โดยสรางความตระหนก และพฒนาความร ทกษะ

1.2 การแตงตงคณะกรรมการหรอคณะทางาน เพอรวมมอกบผบรหารสถานศกษาในการประสาน กระตน กากบ ดแลใหบคลากรภายในสถานศกษ า และบคลากรภายนอกทเกยวของ เขามารวมกนดาเนนการ

2. การดาเนนการ ประกอบดวยขนตอนหลก 4 ขนตอน คอ การวางแผน การดาเนนตาม แผน การตรวจสอบประเมนผล และการพฒนาปรบปรง ซงทกฝายจะตองดาเนนการรวมกนในทกขนตอน โดยมรายละเอยดแตละขนตอน ดงน

2.1 การวางแผน (P)

การวางแผนเปนการคดเตรยมการไวลวงหนาเพอจะทางานใหสาเรจอยางมประสทธภาพในการวางแผนจะตองมการกาหนดเปาหมาย แนวทางการดาเนนงาน ผรบผดชอบงาน ระยะ เวลา และทรพยากรทจะตองใช เพอทางานใหบรรลตามเปาหมายทตองการ และควรวางแผนการประเมนผลไปพรอมกนดวยเพอใชกากบตรวจสอบการปฏบตงานวาเปนไปตามแผนเพยงใด โดยมการตงเปาหมายวาจะประเมนเรองใด ใชวธการ รปแบบอยางไรในการรวบรวมและวเคราะหขอมล แผนการประเมนผลทดควรสอดคลองเปนสวนหนงของการทางานตามปกตใน ชวตประจาวนของผบรหาร ครและผเรยน ซงมขนตอนการวางแผน ดงน

2.1.1 การกาหนดเปาหมาย

การวางแผนควรจะเรมจากการกาหนดเปาหมาย ทแสดงถงคณลกษณะหรอ คณภาพทตองการใหเกดขนในสถานศกษา ซงควรระบใหชดเจนในธรรมนญสถานศกษาและ ใชเปนหลกหรอทศทางในการดาเนนงานของสถานศกษา หลงจากนนกจดทาแผนพฒนาสถานศกษา และแผนปฏบตการ ใหเปนไปตามเปาหมายหรอมาตรฐานการศกษา ซงควรครอบคลมคณ ลกษณะหรอคณสมบตของผเรยนทพงประสงค การบรหารจดการ หลกสตรและการเรยนการสอน ทรพยากร สภาพแวดลอม การประเมนผล การกากบตรวจสอบ และการรายงาน

2.1.2 การจดอนดบความสาคญของเปาหมาย

การจดอนดบความสาคญของเป าหมายจะชวยใหการวางแผนมประสทธ ภาพ มากขน เพราะสถานศกษาจะไดทราบวาเปาหมายตาง ๆ ทตองการนน เปาหมายใดสาคญมากนอย กวากน

38

เพยงใด เพอกาหนดกจกรรม บคลากร ทรพยากร และชวงระยะเวลาทจะดาเนนการในการพฒนาเปาหมายนนๆ ใหเหมาะสม

2.1.3 กาหนดแนวทางก ารดาเนนงานหรอวธปฏบตงาน

การกาหนดแนวทางหรอวธปฏบตงาน คอการนาเปาหมายทมลกษณะเปนความ คดเชงนามธรรม มาทาใหเปนรปธรรมในทางปฏบต โดยคดโครงการหรอกจกรรมทจะทา ใหบรรลเปาหมายทตองการ รวมทงกาหนดตวชวดความสาเรจหรอตวบงชใหมความ ชดเจนดวย

2.1.4 การกาหนดระยะเวลา

ในการทาแผนควรมการกาหนดระยะเวลาทเหมาะสมสาหรบการดาเนน งาน ของโครงการหรอกจกรรมตาง ๆ ในแผนดวยการกาหนดระยะเวลาจะชวยใหการทางานมประสทธภาพ เพราะผปฏบตจะไดทราบวางานใดควรจะตองดาเนนการใหเสรจเมอไร ตองเรงดาเ นนการกอน หรออาจรอได และยงเปนประโยชนตอผบรหาร หรอผททาหนาทกากบดแล จะไดตดตามงาน ไดวา มความกาวหนาตามแผนเพยงใด

2.1.5 การกาหนดงบประมาณ

ควรคดงบประมาณทจะตองใชในการจดซอวสด อปกรณ รวมทงคาตอบ แทน และคาใชจายอน ๆ ทจาเปนใ นการดาเนนโครงการหรอกจกรรมตาง ๆ ตามแผนอยางรอบคอบและใหเปนประโยชนตอผเรยนมากทสด โดยคานงถงความพอเพยงและความเหมาะสมระหวางรายรบรายจาย เพอใหสามารถดาเนนงานไดบรรลตามเปาหมาย โดยมการใชงบประมาณอยางคมคา

2.1.6 การกาหนดผรบผดชอบ

การกาหนดผรบผดชอบทเหมาะสมในการดาเนนการแตละขนตอนหรอในกจกรรมและโครงการตางๆ เปนปจจยสาคญทจะชวยใหแผนดงกลาวสามารถดาเนนการใหบรรลเปาหมายไดอยางมประสทธภาพ จงควรกาหนดไวในแผนใหชดเจนวาเรองใดจะเปนหนาทความรบผดชอบใครบาง

2.2 การปฏบตตามแผน (D)

เมอสถานศกษาไดวางแผนการปฏบตงานเสรจเรยบรอยแลว บคคลกรวมกนดาเนน การตามแผนทจดทาไว โดยในระหวางการดาเนนงานตองมการเรยนรเพมเตมตลอดเวลา และควรมง เนนประโยชนทจะเกดขนกบผเรยนเปนสาคญ นอกจากนผบรหารสถานศกษา ควรจะ

2.2.1 สงเสรมและสนบสนนใหบคลากรทกคนทางานอยางมความสข

39

2.2.2 จดสงอานวยความสะดวก สนบสนนทรพยากรเพอใหการปฏบตงานเปน ไปอยางมประสทธภาพ

2.2.3 กากบ ตดตาม (monitoring) ทงระดบรายบคคล รายกลม รายหมวด ฝาย เพอกระตนและสงเสร มใหมการดาเนนงานตามแผน

2.2.4 ใหการนเทศ

ในระหวางปฏบตงานผบรหารตองกากบและตดตามวาเปนไปตามเปาหมาย หรอแผนทกาหนดไว หรอมปญหาหรอไม หากไมเปนไปตามแผนหรอมปญหาจะไดใหการนเทศ เพอปรบปรงแกไข ผบรหารควรใหการนเทศเพอใหบคลากรสามารถปฏบตงานไดอยางมประสทธภาพ ทงในเรองการจดการเรยนการสอน การประเมนตนเอง และทกษะในดานตาง ๆ โดยผบรหารอาจให การนเทศเอง หรอเชญวทยากรทมความรความเชยวชาญแตละดานมาทางานนเทศ หรอสงบคลากรไปฝกอบรม

2.3 การตรวจสอบประเมนผล (C)

การปร ะเมนผล เปนกลไกสาคญทจะกระตนใหเกดการพฒนา เพราะจะทาใหไดขอมลยอนกลบ ทจะสะทอนใหเหนถงการดาเนนงานทผานมาวาบรรลเปาหมายทกาหนดไวเพยง ใด ตอง ปรบปรงแกไขในเรองใดบาง ผบรหารและครทเขาใจระบบการประกนคณภาพอยางถกตอง จะตระหนกถงความสาคญของการประเมนผล ไมกลวการประเมนผล โดยเฉพาะการประเมนตน เองซงเปนการประเมนทมงเพอการพฒนา ไมใชการตดสนถก- ผด ไมใชการประเมนเพอประเมน และไมใชเรองททายาก ไมตองคดเครองมอหรอแบบประเมนมากมาย แตเปนการประเมนในงาน ททาอยเปนประจาเครองมอทใชอาจเปนสงทมอยแลวโดยไมตองสรางขนใหม และ ในระหวางทสถานศกษาดาเนนการตามแผนปฏบตการควรมการตรวจสอบประเมนผลเปนระยะ ๆ เพอพจารณาวา การดาเนนการเปนไปในทศทางทจะนาไปสความสาเรจตามเปาหมายหรอมาตรฐาน และตวบงชทกาหนดในแผนพฒนาและแผนปฏบตการหรอไม เพยงใด มจดออน จดแขงประการใด มสวนใดทจะตองปรบปรงเพอใหบรรลเปาหมายหรอมาตรฐานและตวบงชทกาหนดมากทสด และเมอสนภาคเรยนหรอสนปการศกษากจะตองมการประเมนสรปรวม เพอนาผลมาพจารณาแกไข ปรบปรงการดาเนนการในระยะตอไป

2.3.1 การวางกรอบการประเมน

คณะกรรมการควรประชมรวมกนกบผเกยวของในการวางกรอบการประเมน เพอกาหนดแนวทางในการประเมนวาจะประเมนอะไร ใครเปนผประเมน และมรปแบบในการประเมน เปนอยางไร กรอบการประเมนควรจะตองเ ชอมโยงกบเปาหมายคณภาพหรอมาตรฐาน การศกษา ทระบในแผนพฒนาและแผนปฏบตการ เพอกาหนดวาควรจะประเมนอะไร เรองใด มอะไรเปนตวบงช

40

ความสาเรจของการดาเนนงานตามเปาหมาย ตอจากนนจงพจารณาตอไปวา ตวบงชนนจะตองใชขอมลอะไร แลวสารวจดวาสถานศกษามขอมลนนแลวหรอยง จะนามาใชไดหรอไม ถามขอมลอยแลวกไมตองเกบขอมลใหม ถายงไมมขอมลหรอมแตเปนขอมลทลาสมย กตองเกบ ใหม โดยพจารณาวาขอมลทตองการนนจะใชเครองมอชนดใด จะเกบขอมลจากใคร จะวเคราะหขอมลอยางไร รวมทงกาหนดเกณฑการประเมน ชวงเวลาและผรบผดชอบในการประเมนเพอสะดวกในการกากบ ตดตามงานของคณะกรรมการและผบรหาร

2.3.2 การจดหา/จดทาเครองมอ

คณะกรรมการควรประชมรวมกบผเกยวของ เพอกาหนดเครองมอทจะใชในการเกบรวบรวมขอมลวา จะใชเครองมอชน ดใด หลงจากนนกจะหา /จดทาเครองมอ การประเมนผลภายในอาจใชเครองมอไดหลากหลาย การกาหนดเครองมอทจะใชตองใหเหมาะสมกบลกษณะของ ตวบงชทจะวด เครองมอทกาหนดสาหรบใชในการเกบขอมลนน ไมจาเปนตองจดทาใหมทงหมด ให สารวจด วามเครองมอดงกลาวแลวหรอยง ถามอยแลวและเปนเครองมอทไดมาตรฐาน กสามารถนาไปใชไดเลย แตถายงไมไดมาตรฐานกตองพฒนาและปรบปรงใหมคณภาพ โดยการนาไปทดลองและปรบปรง กอนนาไปใชจรง ในกรณทสถานศกษาสารวจแลวพบวายงไมมเครองมอ จาเปนตองสรางเครองมอใหม แลวจงนาเครองมอทสรางขนไปทดลองใชแลวนาผลมาปรบปรงกอนใชจรง การสรางและปรบปรงเครองมอ จะตองคานงถงความสามารถในการวดไดตรงกบสงทตองการวด โดยอาจนาเครองมอไปทดลองใช แลวนาผลทไดมาวเคราะหวาไดผลตรงกบความเปนจรงตามการสงเกตของครหรอไม

2.3.3 การเกบรวบรวมขอมล

ในการเกบขอมลนน หากขอมลใดมอยแลวในสถานศกษาไมควรจดเกบใหม ใหนาขอมลทมอยแลวมาประมวลผล วเคราะห แลวนาไปใชไดเลย หรอจดเกบขอมลใหสอดคลองกบ การทางานปกตของสถานศกษาใหมากทสด

2.3.4 การวเคราะหขอมล

ในการวเคราะหขอมลของสถานศกษานน ผรบผดชอบควรรวมมอกนพจารณากรอบการวเคราะหวาขอมลแตละประเดนจะวเคราะหในระดบใด ระดบบคคล ระดบหองเรยน หรอระดบภาพรวมของสถานศกษา ใครเปนผวเคราะห วเคราะหในชวงเวลาใดเพอจะไดนาผลมาใช

2.3.5 การแปลความหมาย

ขอมลทไดจากการวเคราะหจะนามาใชประโยชนไดกตอเมอสถานศกษาได แปลความหมายของขอมล โดยมการเปรยบเทยบกบเกณฑทกาหนด และกอนทคณะกรรมการจะ แปล

41

ความหมายผลการประเมน จะตองกาหนดเกณฑในการตดสน โดยคณะกรรมการจะตอ งรวมกนกาหนดใหเหมาะสมกบสภาพบรบทของสถานศกษา ดวยการพจารณาขอมลผลการดาเนนการทผานมาของสถานศกษา ประกอบกบเกณฑของทอนวาเปนอยางไร เพอกาหนดเกณฑในการตดสน และเนองจากการประเมนตนเองเปนการประเมนเพอพฒนา ดงนน เกณฑการประเมนควรจะดพฒน าการของสถานศกษาดวยในชวงแรกอาจจะกาหนดเกณฑทคดวาสถานศกษาทาไดไปกอนเพอใหมกาลงใจในการทางานแลวคอย ๆ ปรบใหสงขน เมอสถานศกษาไดกาหนดเกณฑการตดสนผลการประเมนแลว สถานศกษากสามารถแปลงความหมายของขอมลไดวาเรองใดมผลการประเมนเปนอยางไร

2.3.6 การตรวจสอบและปรบปรงคณภาพการประเมน

เมอสถานศกษาไดดาเนนการประเมนตามแผนทกาหนดไวแลว กจะตองม การตรวจสอบกระบวนการและผลการประเมนวา มความเหมาะสม ถกตองและนาเชอถอเพยง ใด ซงผเกยวข องควรมการประชมรวมกนเปนระยะ ๆ โดยผบรหารค วรมการตดตามตรวจสอบในระหวางการนเทศ และประชมรวมกบคณะกรรมการเพอใหคาปรกษาแนะนาในการปรบปรงและพฒนากระบวนการประเมนคณภาพใหมประสทธภาพ มความถกตองและเชอถอได

2.4 การนาผลการประเมนมาปรบปรงงาน (A)

เมอบคลากรแตละคน แตละฝายมการประเ มนผลเสรจเรยบรอยแลว กสงผลใหกบคณะกรรมการทรบผดชอบ ซงจะตองรวบรวมผลการประเมนมาวเคราะห สงเคราะห แปลผลในภาพรวมทงหมด แลวนาเสนอผลการประเมนตอผเกยวของ เชน ครประจาชน ครประจาวชา หวหนาหมวด ผบรหาร เพอนาผลไปใชในการพฒนางานของตน เองตอไป สาหรบการเผยแพรผลการประเมน อาจใชวธจดประชมครภายในสถานศกษา จดบอรด หรอจดทารายงานผลการประเมนฉบบยอแจกบคลากร และผลการประเมนสามารถนาไปใชเปนขอมลในการปรบปรงการปฏบตงานของผบรหารและบคลากร และใชในการวางแผนตอไป รวมทงจดทาเปนข อมลสารสนเทศเพอใชประกอบการ ตดสนใจในเรองตาง ๆ ได

2.4.1 การปรบปรงการปฏบตงานของผบรหารและบคลากร

ในระหวางการดาเนนงานและมการตรวจสอบประเมนผลทงในระดบราย บคคล หรอระดบชน /หมวดวชา ผบรหารและบคลากรสามารถนาผลการประเมนไปใชปรบปรงกา รทางาน ของตนเองและปรบปรงแผนการดาเนนงานไดเลย เพอใหการดาเนนงานเปนไปตามแผนและเปา หมายทกาหนดไว

42

2.4.2 การวางแผนในระยะตอไป

การนาผลการประเมนไปใชจดทาแผนในภาคเรยนหรอปการศกษาตอไป ควรมการวเคราะหจดเดน และจดทตองปรบปรงของสถานศกษา หาสาเหตของปญหาและแนวทางแกไข โดยใหผทเกยวของทกฝายเขามามสวนรวม เพอนาไปพฒนาปรบปรงการจดการศกษาของ สถานศกษาตอไป และวธการวเคราะหจดเดนและจดทตองปรบปรงสามารถทาไดงาย ๆ โดยเปรยบเทยบผลการปฏบตงานกบเปาหมายทกาหนดไว ผลตางทเก ดขนจะสะทอนสงทตองไดรบการพฒนา ปรบปรง เมอทราบจดทตองปรบปรงของสถานศกษาแลว จะตองนามารวมกนวเคราะหสาเหตเพอปองกนและ ปรบปรงแกไข หลงจากนนจงระดมความคดจากบคลากรทเกยวของมาชวยกนหาวธแกปญหา และ ผลการประเมนอาจชจดทสถานศกษาตองทาการปรบปรงหลายประการ ซงสถานศกษาไมสามารถแก ไขปญหาเหลานนไดพรอมกน ตองกาหนดลาดบความสาคญวาปญหาอะไรจาเปนตองพฒนากอน เพอนามาวางแผนปรบปรงแกไขแผนปฏบตงาน และจดทาโครงการหรอกจกรรมในภาคเรยนหรอป การศกษาตอไป

2.4.3 การจดทาขอมลสารสนเทศ

ถาสถานศกษานาขอมลทไดจากการประเมนมาพฒนาเปนขอมลสารสนเทศทสามารถใชไดสะดวก รวดเรว และเปนปจจบน กจะเปนประโยชนในการบรหารงาน และประกอบ การตดสนใจในเรองตาง ๆ รวมทงเมอหนวยงานภายนอกเขามาประเมน สถานศกษากพรอมทจะ นาเสนอขอมลและสารสนเทศทผประเมนตองการไดงายขนในทก ๆ ดาน และการดาเนนงานประเมนผลของสถานศกษาไมไดสนสดเพยงแคทาการประเมนตนเองเพยงครงเดยวแลวหยดเลย แตตองทาตลอดเวลา ผลการประเมนทจดทาเสรจแลวถอเปนขอมลทแสดงถงสภาพการดาเนนงานในขณะน นซงตองมการตรวจสอบใหมวาการดาเนนงานในชวงตอไปสอดคลองกบเปาหมายและแนวทาง การพฒนาของสถานศกษาอยางไร การพฒนาปรบปรงตนเองจงตองดาเนนการอยางตอเนอง ไมมทสนสด

สานกงานรบรองมาตรฐ านและประเมนคณภาพการศกษา (254 5, น. 51- 55 ) กลาววา สานกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต ไดพฒนามาตรฐานการศกษาระดบการศกษาขนพนฐานเพอใชเปนกรอบในการประเมนคณภาพภายนอก และเปนแนวทางใหหนวยงานและสถานศกษา มงพฒนาการจดการศกษาใหมคณภาพตามมาตรฐานตาง ๆ เพมขน เพอใหบรรลตามเปาหมาย ทวางไวในพระราชบ ญญตการศกษาแหงชาต พ .ศ. 2542 และทแกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2545 และคณะรฐมนตรมมตอนมตในหลกการ ใหมมาตรฐานการศกษาทงหมด 27 มาตรฐาน 91 ตวบงช แบงออกเปน 3 ดาน คอ ดานผเรยน ม 12 มาตรฐาน 38 ตวบงช ดานกระบวนการ ม 6 มาตรฐาน 29 ตวบงช และดานปจจย ม 9 มาตรฐาน 24 ตวบงช และในมาตรฐานดานกระบวนการ มาตรฐานท 13 กาหนดไวอยางชดเจนใหสถานศกษามการจด องคกร /โครงสรางและการบรหารงานอยางเปนระบบ ครบวงจร

43

ใหบรรลเปาหมายการศกษา อนประกอบดวย การจดองคกร /โครงสรางการบร หารชดเจน มปรชญา แผนพฒนา/ธรรมนญสถานศกษา แผนการดาเนนงานของสถานศกษา และตวชวดความสาเรจ มการปฏบตตามแผน การสงเสรมการทางานเปนทม การนเทศ ตดตาม ประเมนผล เปรยบเทยบกบเปาหมายอยางตอเนอง มระบบขอมลสารสนเทศครบถวน ถกตอง ตรงกบความตองการและทนตอการใชงาน การบนทกและรายงานผลการประเมน และการนาขอมลและผลการประเมนไปใชในการตดสนใจและปรบปรงงาน

จากวงจรคณภาพกบการประยกตใชเพอบรหารงานของผบรหารสถานศกษาทกลาวมาขางตนสรปไดวา การบรหารงานโดยใชวงจรคณภาพ (PDCA) เปนการทางานทเปนระบบ มเปาหมายชดเจน มการดาเนนตามแผน มการตรวจสอบประเมนผล และมการปรบปรงแกไข เปนวงจรตอเนองเพอใหบรรลผลสาเรจทคาดหวงและเพอแสวงหาสภาพทดกวา และในการพฒนาคณภาพการศกษา ของสถานศกษาไดนาแนวคดการบรหารอยางมคณภาพมาประสมประสานและเล อกสรรกระบวนการ ขนตอน วธการหรอกจกรรมทเหมาะสมกบนโยบายและเปาหมายของการจดการศกษาของชาต และเหมาะสมกบสถานศกษา ตลอดจนสภาพและความตองการของสงคม ดงนน ผวจยจงนา หลกการ บรหารงานอยางมคณภาพในการประยกตใชวงจรคณภาพเพอบรหารงานสถานศกษากบก ระบวนการประกนคณภาพภายในมากาหนดเปนขอบขายและขนตอนการบรหารงานวชาการของผบรหารตามวงจรคณภาพ (PDCA) ประกอบดวย ขนตอนท 1 การวางแผน (Plan) ไดแก การเตรยมการไวลวงหนา เพอจะทางานใหสาเรจอยางมประสทธภาพ โดยกาหนดเปาหมาย จดทาแผนตามเปาหมาย แนว ทางการ ดาเนนงาน ระยะเวลา งบประมาณ ผรบผดชอบ และการประเมนผล ขนตอนท 2 การดาเนนตามแผน (Do) ไดแก การดาเนนงานตอเนองจากการวางแผน โดยมการอบรม ประชมชแจง มอบหมายผรบผดชอบ และใหการสนบสนนงบประมาณ ทรพยากร บคลากร และดาเนนการนเทศ แนะนา กากบ ตดตาม เพอใหงานเปนไปตามแผนทกาหนด ขนตอนท 3 การตรวจสอบ (Check) ไดแก การประเมนผลการปฏบตตามแผน โดยจดใหมการประเมนผลตามแผนทกาหนด วเคราะหปญหาและสาเหตทเกยวของจากการ เปรยบเทยบระหวางเปาหมายกบการดาเนนตามแผน เพอจะทราบวาตองปรบปรงแกไขอยางไร ขนตอนท 4 การปรบปรงแกไข (Act) ไดแก การนาผลการวเคราะหปญหาและสาเหตทเกยวของมาปรบปรงแกไข และหากผลการดาเนนงานยงไมเปนไปตามเปาหมายกตองปรบเปลยนวธการดาเนนงานใหมให เหมาะสมในการวางแผนระยะตอไป แตถาผลการประเมนพบวางานสาเรจตามเปาหมายแลว ในการวางแผนครงตอไปตองปรบเปลยนเปาหมายใหสงขนเพอใหเกดการพฒนา และจดทารายงานไวเปนหลกฐาน สรปแนวคดหลกของทฤษฎการบรหารวงจรคณภาพ หรอวงจรเดมมง คอขนตอนของการพฒนาองคกรโดยเรมจากการวางแผน การกาหนดเปาหมาย และนาแผนงานไปปฏบต ทาการตรวจสอบผลการปฏบตวาบรรลเปาหมายทวางไวหรอไม ถายงไมบรรลเปาหมายกทาการแกไขหรอปรบปรง

44

วธการปฏบตหรอทบทวนเปาหมายอกครง แตหากบรรลเปาหมายแลวกสามารถปรบคาเปาหมายใหทาทายมากยงขนตอไป จากแนวคดหลกของทฤษฎการบรหารวงจรคณภาพ จงเปนอกหนงแนวคดทสามารถนามาปรบใชในการบรหารจดการองคกร ซงในกรณศกษาน มหาวทยาลยราชภฏขนาดใหญในกลมรตนโกสนทร เพอพฒนามหาวทยาลยราชภฏขนาดใหญในกลมรตนโกสนทรโดยการสงเสรมความสามารถในการแขงขนใหเกดขนอยางยงยนตอไป

วงจรเชงคณภาพกบระบบประกนคณภาพการศกษา

ยทธศาสตรทสาคญสการปฏรปการศกษายทธศาสตรหนง คอ “การพฒนาระบบประกนคณภาพการศกษา ” ทขณะน สถานศกษาตางๆกาลงพฒนา (Attempts) แตการพฒนาอะไรกตามใหเปนระบบทยงยน และฝงตวอยางแทจรงในองคกร/บคคล บางอบางตองใชเวลา ตองมวงจร (cycle) ของการพฒนา และในปจจบน ปฏเสธไมไดเลยวา วงจรเชงคณภาพทเปนวงจร PDCA เปนทนยม และไดมการนามาประยกตใชกบการพฒนาหลายๆเรอง

ในระบบประกนคณภาพการศกษากเชนเดยวกน ไดประยกตใชวงจรเช งคณภาพ (PDCA) มาจดสรางแนวทางการประกนคณภาพการศกษาในทกๆขนตอน ไมวาจะเปนระบบการประเมนคณภาพภายในหรอโดยหนวยงานภายนอกกตาม แตถง ณ บดน กยงมผทนาวงจร PDCA ไปใชไมสมบรณ โอกาสน ผเขยนขอนาเสนอ หลกการการนาวงจรเชงคณภาพ (PDCA)ไปใชพฒ นาระบบประกนคณภาพการศกษา พรอมตวอยางเชงปฏบต ดงตอไปน

แนวคดหลกของวงจร PDCA ( 4 แนวคด) แนวคดท 1: วงจร PDCA ตองเปนลาดบ และเปนวงจรทตอเนองไปมา (Looping) และจดเชอมตอ ตอง มความสมพนธกน

หลกการขอน หมายถงวา การพฒนางานใดๆช นหนง จะตองมลาดบ หากเปนการพฒนาครงแรก กตองเรมจาก การวางแผน (P) (Plan) เมอมการวางแผนแล วกตองม การนาสงทวางแผนไว ไปดาเนนการตามแผน คอ D หรอ Do และเมอดาเนนการไปจนเสรจหนงชวง บคคลหรอกลมบคคลทรบผดชอบ /เกยวของ ตองมการตร วจสอบ ประเมนวา สงทดาเนนการไปนน ไดผลเปนอยางไร กคอ มตว C หรอ Check นนเอง และตรวจสอบประเมนสงนนแลว ไดพบขอผดพลาด ขอสงเกตตางๆ กตองนาไปปรบปรงแกไขตอไป คอ ม A (Action)เกดขน เมอถงขนนแลว แสดงวา วงจรเชงคณภาพเกดข นแลวในระดบหนง (period) แตวงจรเชงคณภาพทสมบรณ ตองไมหยดนง (static) ตองเปนกลไกตอเนอง

45

(dynamic) เพอใหเกดการพฒนาตอเนอง ดงนน หลงจากผานขนตอนครบ 1 วงจร (PDCA) กตองนา เอาตว A สดทายไปวางแผน ปรบปรงงานตอไป นนกคอ เกดวงจรให ม (reproduction) คอ เรม P (Plan)อกครงหนง ในชวงระยะเวลาทเหมาะสม (timing)

ตวอยางเชงปฏบต ชนงานทตองการพฒนา “การพฒนาระบบขอมลสารสนเทศ ตามมาตรฐานคณภาพการศกษา” วงจรเชงคณภาพ ครงท 1 (อยางยอๆ) P ----- - สารวจระบบสารสนเทศเดม วามจดใด สวนใดยงขาด เมอเทยบกบมาตรฐานและตวชวด - แตงตงคณะทางานฯศกษาแนวทางการพฒนาระบบฯ D ---- - พฒนา/ปรบ “กลไก”ตางๆ ทมอยเดม/สรางขนใหม เพอให “ระบบสารสนเทศ”สมบรณ และเปนไปตามแนวทางท P ไว C ---- - ทงระหวาง/สนสด “ระยะเวลา” ทกาหนดสาหรบการพฒนางานชนน จะมระบบการตรวจสอบ กากบ ตดตาม ประเมน การมอย/การใช “ระบบขอมลสารสนเทศ” A ---- - นาผลจากการตรวจสอบกากบตดตามประเมน ทกรปแบบ/วธการมาเปนขอสงเกต,ขอเสนอแนะ,ขอยนยน(comment, confirm, recommendation) เพอวางแผนในการพฒนางานชนนใหดยงขนตอไป P (วงจรท 2)---- - นาเอาขอสงเกต, ขอเสนอแนะและขอยนยนจาก A ในวงจรแรก มาปรบกลยทธ/ยทธศาสตร/นโยบายเกยวกบ “การพฒนาระบบขอมลสารสนเทศ” โดย (อาจ) ผาน

การประชมวางแผนคณะทางานฯทเกยวของ นาเสนอ “คณะกรรมการการศกษาขนพนฐานของสถานศกษา” เพอพจารณา และให

คาแนะนา (เพมเตม)

แนวคดท 2: ในแตละขนของวงจร PDCA ยงสามารถพจารณาไดวา มวงจรเชงคณภาพซอนอยได หมายความวา แมในแตละขน ไมวา P, D, C หรอ A หากวเคราะหแยกแยะไปอยางละเอยด จะ

พบวา มนยงประกอบไปดวย P D C A เลกๆอยภายใน เชน ในขนตอนของ D อาจม PDCA ของ D อยภายใน แปลความไดวา ในขนตอนการดาเนนงาน (D) ยงมการวางแผนขนตอนการดาเนนงาน , มการปฏบตตามขนตอนการดาเนนงาน , มการกากบตดตามตรวจสอบ ขนตอนการดาเนนงาน และมการปรบปรงแกไขขนตอนการดาเนนงานอยตลอดเวลา

46

ตวอยางเชงปฏบต จากตวอยางแรกทนาเสนอ ระหวางทมการพฒนาระบบสารสนเทศของโรงเรยน ผเกยวของทก

ฝายไดมการวางแผนจดลาดบของ D ทมหลาย D อยางเปนระบบ โดยใชเงอนไขของเว ลา ทรพยากรและบคคลเปนตวกากบ และใหม “กลไก ”ตางๆคอยขบเคลอนให D แตละตวเดนเครองไป พรอมกาหนดใหผเกยวของคอยหมนตรวจสอบ ประเมนไปพรอมๆกบการดาเนนงาน และหากเหนวา ไดคนพบขอสงเกต, ขอคนพบทสาคญกนาไปปรบวธการ/ลาดบขนตอนของ D ในแตละตวได แนวคดท 3: ใน 1 วงจร(PDCA) ตองม “เปาหมาย” หรอ “ภาพความสาเรจ ”รวมกน ผเกยวของทกคนตองม “ภาพ” หรอ “เปา” เดยวกนและชดเจน หมายความวา ผเกยวของทกคนทกฝาย ทงในและนอกสถานศกษา ตองมองเหนตรงกนวา “สงทรวมกนพฒนา ” นน ทาไปเพออะไร และจะไดอะไร ตองตรงกนตลอดเวลาขณะปฏบตงานชนนน ตวอยางเชงปฏบต

จากกรณ ชนงาน “การพฒนาระบบขอมลสารสนเทศ ”ขางตน ผเกยวของทกฝาย ไมวาจะเป นนกเรยน , คร , บคลากรทางการศกษา , ฝายบรหาร , ผบรหาร , คณะกรรมการฝายตางๆ , ชมชนและทองถนทเกยวของกบงานระบบขอมลสารสนเทศ ตองเขาใจตรงกนวา จะพฒนาไปเพออะไร และสงทแสดงวาประสบผลสาเรจ มนมรปรางหนาตาอยางไร มตวชวดใดบงบอกบาง หากโรงเรยนไดสรางสงนใหผเกยวของร เขาใจและรวมยดมนอยางชดเจน ผเขย นเชออยางยงวา “ทกคน” จะยดมน(ไวในใจ)ไวตลอดเวลา และรวมกนพฒนาอยางเตมใจ หากมการผดพลาด ไมวากรณใดๆ กชวยกน ใหอภยซงกนและกน เปนตน แนวคดท 4: ทกขนตอนของ P หรอ D หรอ C หรอ A สามารถตความ (define)ไดวาเปน “ขนตอนการพฒนา” หรอ Attempt ไดทงนน

แนวคดน ตองการมาเนนยาใหชดเจนขน เนองจาก การพฒนาการศกษาของเรามหลายๆ ระบบเขามาเกยวของ เกยวพน และสมพนธกน มการกลาวถงระบบการพฒนาแบบ 3A คอ Awareness, Attempt และ Achievement ทาใหผเกยวของ (บางทาน) เกดความสบสนในการปฏบต และในเชงบรณาการการพฒนางาน ขอสรปอยางงายๆวา หากทานไดดาเนนการพฒนาชนงานตามวงจรเชงคณภาพแลว ไมวาขนตอนใด กเปน หรอสามารถนามาเปนขน Attemptได

47

* ประเดนอยตรงทวา ขอใหเปนวงจร PDCA ทอยบนเงอนไข 3 เงอนไข ดงน 1. School-based Attempts (SBA) 2. Timing Attempts (TA) และ 3. PDCA Attempts (PDCAA) หมายความวา ความพยายามใดๆเพอพฒนางาน ใหดขนชนหนง ไดจดทาขน โดยท

อาศยวงจรเชงคณภาพ (PDCA) เปนหลก และเปนวงจรทมความสมพนธกน และเลอกพยายามพฒนา(Attempt)ในแนว ทางทเกดจากความพรอม ความตองการและความจาเปนทเหมาะสมบนฐานของทรพยากรทงปวง ณ ทสถานศกษานนๆมหรอพงม

โดยมเจตนาใหญ เพอตองการพฒนาใหดขน ไมอยนง หรออยกบท โดยเมอชวงเวลา(timing) ไดเปลยนไปเปนระยะๆ “ความพยายามเพอพฒนา” (Attempt) นนๆ มความเหมาะสม

48

2.1.3 ทฤษฎระบบราชการ ระบบราชการ (Bureaucracy) คอ รปแบบทเปนตนแบบขององคการ ใหความสาคญกบระเบยบ

แบบแผน ระบบ ความมเหตมผล การทาใหเปนหนงเดยว และความสอดคลองกน (Gordon, 1990) เปนแนวความคดทเรมตนจาก Max Weber ทอางถงความมเหตผลของการปฏบตงานในองคการ เพอใหหนาทงานเกดประสทธภาพสงสด ผบรหารในระบบราชการจะมสทธชอบธรรมซงมาจากพนฐานของแบบแผน อยบนอานาจหนาททชอบดวยกฎหมาย-การแบงสรร หลกการของระบบราชการพฒนาโดย Max Weber (1864-1920) นกสงคมวทยาชาวอเมรกน เปนผพฒนาหลกการออกแบบลาดบขนทมประสทธภาพ เพอกาหนดอานาจหนาททใชในการตดสนใจและการควบคมทรพยากรทงหมดขององคการ Max Weber ใหความสนใจกบการแบงแยกระบบหรอโครงสรางองคการทนามาใชในการปรบปรงวธการดาเน นงานเพอเพมมลคาของผลตผลและสรางประสทธผลแกองคการ

Weber ไดระบหลกการของระบบราชการไวอยางชดเจนวาเปนการสรางสรรคโครงสรางองคการทมความแตกตางกนตามขอบเขตการปฏบตหนาทงาน และอานาจหนาทในการตดสนใจ เปนวธการกระจายการปฏบตงานเพ อสรางประสทธผลแกองคการมากทสด เพราะการปฏบตงานของบคลากรสงผลกระทบตอการออกแบบองคการ นอกจากน Weber ยงไดอธบายโครงสรางของระบบราชการ เพอประโยชนในการพจารณาทาความเขาใจ มทงหมด 6 หลก มรายละเอยดดงน

ตารางท 2.1 แสดงรายละเอยดหลกการของระบบราชการตามทฤษฎระบบราชการของ Max Weber หลกการท 1 หลกของระบบราชการ คอ การหลอหลอมทอยบนแนวความคดของอานาจหนาททชอบ ดวยกฎหมาย การแบงสรร (Principle One : A bureaucracy is founded on the concept of ration – legal authority) หลกการท 2 หนาทขององคการ คอ เปนเจาของความสามารถทางเทคนคขนพนฐานไมใชเพราะสถานภาพทางสงคม ความสมพนธทางครอบครว หรอลกษณะทถายทอดมาจากพนธกรรม (Principle Two : Organization roles are held on the basis of technical competence, not because of social, kinship, or heredity) หลกการท 3 ความรบผดชอบในหนาทงานและอานาจหนาทในการตดสนใจ และความสมพนธทมตอ ตาแหนงอนในองคการจะตองระบไวอยางชดเจน (Principle Three : A role’s task responsibility and decision–making authority and its relationship to other roles in the organization should be clearly specified)

49

หลกการท 4 หนาทองคการในระบบราชการของหนวยงานระดบลางแตละแหงภายในลาดบขนอยภายใตการควบคมและการตรวจสอบของหนวยงานระดบสง (Principle Four : The organization of roles in a bureaucracy is such that each lower office in the hierarchy is under the control and supervision of a higher office) หลกการท 5 กฎระเบยบ ขอบงคบ กระบวนการปฏบตงานมาตรฐาน และบรรทดฐานควรใชเพอควบคมพฤตกรรมและความสมพนธระหวางหนาทภายในอง คการ (Principle Five : Rules, standard operating procedures, and norms should be used to control the behavior and the relationship between roles in organization) หลกการท 6 การปฏบตหนาทดานการบรหาร การตดสนใจและกฎระเบยบควรจะสรางขน และบนทกไวเปนลายลกษณอกษร (Principle Six : Administrative acts, decisions, and rules should be formulated and put in writing) (ทมา: Jones, 1998)

หลกการท 1 หลกของระบบราชการ คอ การหลอหลอมทอยบนแนวความคดของอ านาจหนาททชอบดวยกฎหมาย การแบงสรร (Principle One: A bureaucracy is founded on the concept of ration – legal authority) อานาจหนาททชอบดวยกฎหมาย – การแบงสรร (Ration – Legal Authority) คอ อานาจหนาททครอบงาบคคล ซงมาจากการดารงตาแหนงภายใน องคการ (Jones, 1998) ในหลกการของระบบราชการจะยอมรบการเชอฟงตวบคคลมากกวาไมใชการเชอฟงเพราะความสามารถสวนบคคลทมอย หรอภมหลงของบคคล (เชน ความสามารถพเศษ ความรารวยหรอสถานภาพทางสงคม ) แตการเชอฟงมาจากระดบของอานาจหนาทและความรบผดชอบทมตอองคการตามตาแหนงทบคคลน นครอบครองหรอดารงตาแหนง ยกตวอยางเชน ตารวจ ประชาชนไมไดเชอฟงเพราะตารวจสวมเครองแบบทนาเลอมใสและนาเกรงขาม และไมเชอฟงเพราะตารวจถอปน แตเชอฟงเพราะตาแหนงการเปนตารวจทครอบครองอย ทาใหมอานาจทถกตองตามกฎหมาย นอกจากนตารวจยงสา มารถใชอานาจบงคบใหประชาชนปฏบตตาม ซงอานาจบงคบไดมาโดยตาแหนงอยางถกตองตามกฎหมาย ในทางทฤษฎระบบราชการจะไมเกยวของกบตวบคคล ความเชอและทศนคตของบคคลในการปฏบตงาน แตหนาทงานจะไมใชสงทกาหนดวธการปฏบตงานแบบราชการ บคคลจะมพ นฐานของการตดสนใจและการสงการมาจากบคคลทสามารถอางองไดเพอใหการปฏบตงานบรรลเปาหมาย ดงนนการอางองบคคลอนในการปฏบตงานบางครงอาจทาใหการปฏบตงานไมไดรบประสทธผลเทาทควรหรอเกดประสทธผลเพยงเลกนอย

50

หลกการแรกของ Max Weber แสดงใหเหนถงทางเลอ กทสงผลตอการออกแบบลาดบขน ซงการออกแบบองคการควรจะมพนฐานมาจากความจาเปนตามหนาทงาน ไมใชจากความจาเปนในการปฏบตงานของบคคล ดงนนผใตบงคบบญชาจงใหความเชอถอและไววางใจตอผบงคบบญชาหรอผบรหารระดบสง เพราะอานาจหนาททกาหนดไวเปนไปโดยตาแหนงหนาทงาน ไมไดมาจากความรสกสวนบคคล ระบบราชการจะมประสทธผลมากทสดขนอยกบความชดเจนในการกาหนดตาแหนงและการปฏบตงานของบคคลทดารงตาแหนงอย คอ ผทปฏบตงานไดจะตองไดรบการแตงตงใหดารงตาแหนงหนาทในตาแหนงงานนน

หลกการท 2 หนาทขององคการ คอ เปนเจาของความสามารถทางเทคนคขนพนฐานไมใชเพราะสถานภาพทางสงคม ความสมพนธทางครอบครว หรอลกษณะทถายทอดมาจากพนธกรรม (Principle Two: Organization roles are held on the basis of technical competence, not because of social, kinship, or heredity) การออกแบบลาดบขนทด หนาทในการปฏบตงานจะถกครอบครองโดยบคคลทสามารถปฏบตงานได ไมใชเปนเพราะหนาทนนเปนของใครหรอเปนของคนทมบคคลรจกมากอน ถงแมวาหลกการนจะเปนแนวทางทมเหตผลเพอนามาใชในการดาเนนงาน หลายครงเหตผลนอาจถกละเลยหรอมองขามไป เชน ในป 1850 ผทตองการเขารวมใน British Army ตองเสยคานายหนาหรอการตดสนบนจานวนมากแกเจาพนกงานเพอใหไดรบการคดเลอกคาใชจายเกยวกบคานายหนาจานวนมา กทเจาพนกงานไดรบสงผลใหเจาพนกงานเหลานนไดรบผลประโยชนมหาศาลและรารวย แตทาใหกลมบคคลมากมายเสยโอกาส เชน คนทไมไดรบการฝกอบรมและคนไดรบการฝกอบรมตามระเบยบทางการทหาร บคคลทมาจากองคการและอตสาหกรรมหลายแหง บคคลทมาจากเครอขายขอ งทหารปลดประจาการ บคคลทมาจากการรบทราบขาวสารและบคคลทมความสมพนธอนดกบหนวยงาน การใชเกณฑของความสมพนธดนผลประโยชนตดสนใจเลอกบคคลเขาทางานซงไมไดคานงถงทกษะ ความร และความสามารถทาใหองคการไดรบความเสยหาย เพราะบคคลทมพรสวรรค ค วามร และความสามารถจะถกมองขามไป โดยเฉพาะกลมผหญง ชนกลมนอย รวมทงผทมความเชยวชาญในการปฏบตงาน การเลอกบคคลใหเหมาะสมกบหนาทงานจะตองมหลกการทปฏบตอยางชดเจน ซงการปฏบตตามหลกการของการคดเลอกบคคลทเหมาะสมกบตาแหนงงานจะเป นกระบวนการทมความยงยาก เพราะผทเสนอตวเขามาดารงตาแหนงจะตองเปนบคคลทผบรหารตองการและเปนบคคลทมทกษะ ความคดและความสามารถทมจดมงหมายเพอการปฏบตงาน สงสาคญทผปฏบตงานตองตระหนกถงตลอดเวลาในการควบคมหนาทงาน คอ การให บคลากรปฏบตตามกฎขอบงคบหรอกฎระเบยบ

51

หมายความวาการปฏบตงานตองมการใชทรพยากรอยางชาญฉลาดเพอผลประโยชนของผมสวนไดสวนเสยทกคน ไมใชเพราะผลประโยชนของบคคลใดบคคลหนง หลกการท 2 ของ Weber คอ การกาหนดหนาทงาน (ไมใชหนาทของบคคล ) ซงเปนสวนประกอบขนพนฐานของโครงสรางระบบราชการ

หลกการท 3 ความรบผดชอบในหนาทงานและอ านาจหนาทในการตดสนใจ และความสมพนธ

ทมตอต าแหนงอนในองคการจะตองระบไวอยางชดเจน (Principle Three: A role’s task responsibility and decision – making authority and its relationship to other roles in the organization should be clearly specified) หลกการท 3 ของ Weber คอ การกาหนดความรบผดชอบและอานาจหนาทใหมความชดเจนและสอดคลองกนทงการสรางความแตกตางในแนวดง (อานาจหนาทในการตดสนใจ ) และการสรางความแตกตางในแนวนอน (ความรบผดชอบตามหนาทงาน ) เปนพนฐานทนาไปสความมประสทธผล แตอานาจหนาทและการควบคมมจากด จงจาเปนตองมการระบหนาททมความหลากหลาย บคคลทไดรบมอบหมายหนาทจะทราบวาตนเองมอานาจอะไรและเทาใดทอาจสงผลตอพฤ ตกรรมของบคคลอน เมอหนาทงานเกดขนอยางมากมายจาเปนตองมการระบหนาทงานอยางชดเจน บคคลจะปฏบตงานตามหนาททไดรบมอบหมายอยางชดเจน บคคลจะทราบถงจดมงหมายและเปาหมายในการปฏบตงาน ดงนนการกาหนดความรบผดชอบและอานาจหนาทจะอยบนมมมอง 2 ประการ คอ

1. การระบหนาทของบคคลอยางชดเจน ระบบราชการทมเสถยรภาพและมนคงจะเกดจากบคคลทมเปาหมายอยางชดเจนและมความเขาใจถกตองเกยวกบการปฏบตงาน บคคลจะมความรบผดชอบทมาจากหนาทงาน ระบบการปฏบตงานของแตละคนทมความมนคง แนนอนจะทาใหพนกงานทกคนทราบและเขาใจวาผบงคบบญชาของตนเองตองการประสบความสาเรจดานใด ผบงคบบญชาตองการสงใดจากผใตบงคบบญชา พนกงานทกคนจะทราบถงวธการจดการกบการควบคมและตรวจสอบการประเมนผลการปฏบตงานของตนเอง บคคลทปฏบตงานอยในร ะดบเดยวกนหรอเหนอกวาจะไมมอานาจหนาทในการปฏบตงานทตนเองไมไดรบมอบหมาย การระบหนาทอยางชดเจนชวยหลกเลยงปญหาทอาจเกดขน เพราะการปฏบตงานของแตละบคคลอาจสงผลกระทบตอกนและกน เชน ความรบผดชอบในการปฏบตงานตามหนาทอาจไดรบมอบหมายใหปฏบตงานมากกวาหนงหนาทงาน บคคลทมหนาทงานหลายหนาทจะตองตอสเพอใหการปฏบตงานของตนเองประสบความสาเรจโดยการจดหาทรพยากรใหเพยงพอตอการปฏบตงาน หรอบางครงบคคลทรบผดชอบในการปฏบตงานจะเรยกรองใหองคการจดสรรทรพยากรให เหมอนกบหนาทงานอนทไดรบ

52

2. การสรางความแตกตางในแนวดง (อานาจหนาท ) และการสรางความแตกตางแนวนอน (หนาทงาน ) จะตองมความชดเจน การออกแบบองคการจาเปนตองมการระบการสรางความแตกตางเพอปองกนและชวยลดความขดแยงทอาจเกดขน ความขดแย งทเกดขนแบงออกเปน 2 แบบ คอ ความขดแยงของหนาทและความคลมเครอของหนาท โดยมรายละเอยดดงน 2.1 ความขดแยงของหนาท (Role Conflict) คอ สงทเกดขนเมอแตละบคคลถกบงคบใหยอมรบการปฏบตงานตงแต 2 หนาทขนไป และการปฏบตหนา ทงานหนงอาจขดขวางการปฏบตงานอน (Hodgetts, 1989) ความขดแยงของหนาทเกดขนไดเมอรปแบบของการสรางความแตกตางแนวดง (อานาจหนาท ) และการสรางความแตกตางแนวนอน (หนาทงาน ) ไมมความชดเจนสงผลทาใหเกดความขดแยงระหวางหนาทงาน ภายในหนาทงาน และแผนกงานทาใหเกดความไมชดเจนเกยวกบการปฏบตงานของหนาทงาน ซงอาจทาใหบคคลเกดการปฏบตงานทขดแยงกนหรอโตแยงกนอยางรนแรงระหวางผบงคบบญชาสองคน หรอระดบกลมหนาทงาน 2 กลมทตองการรบผดชอบในการปฏบตงานใหบรรลผลสาเรจ 2.2 ความคลมเครอของหนาท (Role Ambiguity) คอ สถานการณทเกดขนเมอไมมความชดเจนหรอไมแนนอนเกยวกบพฤตกรรมทคาดหวงในการกาหนดบทบาทตนเองในเนอหาสาระของงาน (ศรวรรณ เสรรตน และคณะ , 2547, น. 773) ความคลมเครอของหนาทจะทาใหบคค ลเกดความกลวทจะปฏบตงานบางอยางหรอเกดความกลวทจะรบผดชอบการปฏบตงาน การอธบายหนาทและความสมพนธของอานาจหนาทอยางชดเจนจะชวยแกไขปญหาความขดแยงและความคลมเครอ เพราะบคคลทราบถงขอบเขตการปฏบตงานตามตาแหนงหนาทรบผดชอบ ซงทาใหบ คคลสามารถคนหาการปฏบตงานตามความรบผดชอบและเพอตดตอสอสารกบซงกนและกนไดอยางมประสทธภาพ

หลกการท 4 หนาทองคการในระบบราชการของหนวยงานระดบลางแตละแหงภายในล าดบขนอยภายใตการควบคมและการตรวจสอบของหนวยงานระดบสง (Principle Four: The organization of roles in a bureaucracy is such that each lower office in the hierarchy is under the control and supervision of a higher office) การควบคมอานาจหนาททมความสมพนธตามแนวดง องคการตองกาหนดลาดบขนของสายการบงคบบญชาททกคนยอมร บ โดยองคการควรแตงตงตวแทนจากบคคลทมอยใหทาหนาทในการจดการตามอานาจหนาททไดรบมอบหมายเพอตดสนใจในการปฏบตงาน และเพอใชทรพยากรอยางมประสทธภาพตามหนาททรบผดชอบ รปแบบของการสรางความแตกตางภายในลาดบขนจะถกกาหนดขนมาอยางชดเ จน ตงแตบคคลในระดบลางของลาดบขนไปถงบคคลในระดบสงเพอใชแกไขปญหาความขดแยงทเกดขนในระดบลาง เชน ระบบศาลของบางประเทศ ผทมสวนรวมในคดความสามารถ

53

เรยกรองตอศาลสงสดใหทบทวนการตดสนใจของศาลลางได ถารสกไดวาการตดสนไมมความยตธรรม การรองเรยนเกยวกบความยตธรรมในระดบสงสด ผรองเรยนจาเปนตองมรายละเอยดของขอสนบสนนและผทมอานาจสงสดไมควรตดสนใจตามความรสกจากความใกลชดหรอความสนทสนม เพราะอาจทาใหการตดสนใจเกดความไมยตธรรมหรอลาเอยง

หลกการท 5 กฎระเบยบ ขอบงคบ กระบวนการปฏบตงานมาตรฐาน และบรรทดฐานควรใชเพอควบคมพฤตกรรมและความสมพนธระหวางหนาทภายในองคการ (Principle Five: Rules, standard operating procedures, and norms should be used to control the behavior and the relationship between roles in organization) กฎระเบยบ (Rule) หมายถง ลกษณะเฉพาะของแนวทางปฏบตงานทจะตองปฏบตตามเพอใชจดการกบปญหาทเกดขนประจาวน กฎระเบยบขอบงคบ หมายความรวมถงกระบวนการปฏบตงานมาตรฐาน (Standard Operating Procedures: SOPs) ทเปนทางการ การใ ชวธการบนทกกฎระเบยบขอบงคบเปนลายลกษณอกษร ซงเปนการระบถงลาดบขนของการปฏบตงานทตองการบรรลผลสาเรจทเกดขนในภายหลง กระบวนการปฏบตงานมาตรฐาน (Standard Operating Procedures: SOPs) คอ ลาดบขนของการกาหนดกฎระเบยบทสมพนธกบขนตอนทจะนาไปปฏบตภายใตสถานการณทเกดขนซาๆ สวนบรรทดฐานจะไมมการบนทกไวเปนลายลกษณอกษรหรอเปนมาตรฐานในการปฏบตงานเพราะบรรทดฐานเปนรปแบบพฤตกรรมทบคคลใชควบคมการปฏบตงานของพนกงานทกคน การควบคมพฤตกรรมของบคคลบางครงไมสามารถคาดการณได กฎระเบยบขอบงคบ กระบวนการปฏบตงานมาตรฐาน (SOPs) และบรรทดฐานอาจทาใหเขาใจงายขนวาเปนความคาดหวงเกยวกบการปฏบตงานของบคคลทมความสมพนธกบซงกนและกน และเปนเครองมอชวยกาจดความผดพลาดทอาจเกดจากความเขาใจผด ความรบผดชอ บหรอการใชอานาจหนาทในการปฏบตงาน เชน ตวชวดการประเมนผลแบบไมมหลกเกณฑอาจเปนสงขดขวางผบงคบบญชาในการตรวจสอบหนาทงานของผใตบงคบบญชา และอาจขดขวางผใตบงคบบญชาไมใหละเลยหนาทงานทตองปฏบตตามหลกเกณฑทกาหนด การสรางกฎระเ บยบในการปฏบตงานรวมกนอยางงายๆ เปนสทธและหนาทของผบงคบบญชาในการดแลผใตบงคบบญชาหรอพนกงาน (กลมบคคลทปฏบตงานรวมกน ) การสรางความชดเจนในการปฏบตงานเกดจากการกาหนดหนาทงาน ความรบผดชอบและการสรางมาตรฐานทเขาใจไดงายจะชวยใหการปฏบตงานมประสทธภาพมากขน การสรางกฎระเบยบและบรรทดฐานใหมความเหมาะสม คอ การผสมผสานและการประสานหนาทงานทมระดบและหนาทงานทแตกตางกนใหสามารถปฏบตงานไดอยางมประสทธภาพ การสราง

54

ความแตกตางในแนวดงและแนวนอนชวยลดความเรวในการปฏ บตงานทอาจนาไปสหนาทงานทแตกตางกน โดยใชการประสานงานและการผสมผสานเพอใหไดรบผลสาเรจตามขนตอนเพอใหหนาทงานไดปฏบตรวมกน เชน การกาหนดกฎระเบยบวาแผนกการขายตองแจงลวงหนาเกยวกบการเปลยนแปลงลกษณะบางอยางของผลตภณฑตามความตองก ารของลกคาลวงหนาเปนเวลา 5 วน หรอการกาหนดบรรทดฐานแบบไมเปนทางการในการใหบรการตามความตองการโดยอยภายใตประโยชนทจะใหการบรการเพอชวยเหลอแกลกคา

หลกการท 6 การปฏบตหนาทดานการบรหาร การตดสนใจและกฎระเบยบควรจะสรางขน

และบนทกไวเปนลายลกษณอกษร (Principle Six: Administrative acts, decisions, and rules should be formulated and put in writing) กฎระเบยบและการตดสนใจทไดบนทกไวเปนลายลกษณอกษรจะนามาใชเปนวธการปฏบตงานสาหรบบคลากร ดงนนเมอบคลากรออกจากองคการไป กฎระเบยบทบนทกไวเปนลายลกษณอกษรจะชวยใหบคคลทมาปฏบตงานใหมทราบถงขนตอนและวธการปฏบตงาน โครงสรางระบบราชการจะชวยสรางความทรงจาและความรบผดชอบแกสมาชก เพอใหเกดการเรยนรแกผสบทอดตาแหนงและหนาทงาน และจะทาใหลาดบขนเกดการดาเนนงานอยางตอเนอง การบนทกเปนลายลกษณอกษรทาใหบคลากรทราบถงประวตความเปนมาขององคการไดอยางถกตองโดยไมเกดการบดเบอน และบคลากรสามารถใชสงทบนทกไวเปนสงทยดเหนยวจตใจในการปฏบตงาน

ขอดและขอเสยของระบบราชการ (Advantages and Disadvantages of Bureaucracy) องคการทกแหงมกนาลกษณะของการบรหารแบบระบบราชการไปใช แตการนาไปปรบประยกตใชจะมากนอยแตกตางกนไปซงขนอยกบโครงสรางและรปแบบการบรหารงานของผบรหารระดบสง ผวจยขอนาเสนอขอด และขอเสยของการบรหารโดยยดหลกการของระบบราชการ ดงน

ขอดของระบบราชการ (Advantages of Bureaucracy) 1. ชวยควบคมผลกระทบทอาจเกดขนระหวางสมาชก เพราะการจดวางกฎระเบยบอยางเปนทางการ ระบเปนลายลกษณอกษรเปนหลกฐานสาคญเกยวกบระดบภายในลาดบขน ทาใหการปฏบตงานมประสทธ ภาพมากขน อนเนองมาจากพนกงานปฏบตงานโดยไมกาวกายและไมสงผลกระทบดานลบตอการปฏบตงานรวมกน

55

2. ชวยระบความสมพนธของอานาจหนาทตามแนวดงและแนวนอน เพราะระบบราชการมวธการกาหนดหนาทงานทมความชดเจน โดยไมกอใหเกดคาถามแกแตละบคคล แตละ บคคลจะทราบถงหนาทของตนเองและมงรกษาผลประโยชนจากการปฏบตงาน 3. ชวยลดตนทนการตดตอสอสารระหวางผใตบงคบบญชา เพราะผปฏบตงานมหนาทในองคการจะทราบวาตนเองตองตดตอกบบคคลใด และใครเปนบคคลทจะตองรายงานผลการปฏบตงาน ทาใหผปฏบตงานใชเวลาและคาใชจายในการตดตอสอสารเพยงเลกนอย 4. ชวยลดตนทนการปกครองและการตรวจสอบการปฏบตงานของผใตบงคบบญชา เพราะการระบหนาทงานและกฎระเบยบ กระบวนการปฏบตงานมาตรฐานและบรรทดฐานจะชวยใหพนกงานเกดความชดเจนและรบรถงกฎขอบงคบในการปฏบตตามหนาททตนรบผดชอบ 5. ชวยลดตนทกทเกดจากการบงคบใหปฏบตงานตามกฎระเบยบและชวยลดขนตอนการประเมนผลการปฏบตงานของพนกงาน เพราะระบบราชการมการบนทกกฎระเบยบเกยวกบการใหรางวลและการลงโทษพนกงาน เชน กฎเกยวกบการเลอนขนเลอนตาแหนง และกฎการเลกจาง 6. ชวยสงเสรมและสนบสนนผลประโยชนของสมาชกและผมสวนไดสวนเสยทงหมดใหไดรบการจดสรรรางวลจากองคการตามความคาดหวงอยางเหมาะสม เพราะระบบราชการมการแบงแยกตาแหนงของบคลากร การคดเลอก การประเมนผล และระบบการใหรางวลท ยตธรรมและถกตอง 7. ระบบราชการเปดโอกาสใหมการพฒนาทกษะและเลอนตาแหนงทไดรบความเหนชอบและความชอบธรรม ระบบราชการจะสงเสรมใหบคลากรสามารถปฏบตงานทมความแตกตางกน ซงนาไปสการสรางความสามารถหลกใหเพมขน 8. ชวยทาใหองคการไดรบทรพ ยากรทหายากและขาดแคลน เพราะระบบราชการจะปรบปรงความสามารถทางการแขงขนใหองคการสามารถดารงอยไดในตลาด 9. ระบบราชการคานงถงการจดหาบคลากรทมความสามารถและจาเปนตอการปฏบตงาน เพอใหองคการสามารถดาเนนงานในระยะยาวไดตามแนวความคด และเพอใหการดาเ นนงานมความเหมาะสมกบสภาพแวดลอมทเปลยนแปลงไป

ขอเสยของระบบราชการ (Disadvantages of Bureaucracy) ระบบราชการอยบนรากฐานของตวชวดทมความแนนอนและชดเจน เพอจดสรรอานาจหนาท และควบคมการปฏบตงาน แตบางครงคาวา “ระบบราชการ (Bureaucracy) ขาราชการ (Bureaucrats) และความลาชาของระบบราชการ (Bureaucracy red tape)” เปนถอยคาทสอความหมายไมด บางคนคด

56

วาเปนคาพดสบประมาทและเชอวาโครงสรางแบบระบบราชการ เปนสงทไมดและนารงเกยจ ขอเสยของระบบราชการอาจสงผลกระทบตอการปฏบตงาน ดงน 1. ผบรหารตองใชเวลาอยางมากในการควบคมพนกงานใหปฏบตงานตามกฎระเบยบ เพอใหการปฏบตงานเปนไปตามลาดบขนทไดกาหนดไว 2. ระบบราชการจะมกฎระเบยบจานวนมาก ซงสงผลทาใหองคการมโครงสรางแบบสงและอานาจหนาทเปนแบบการรวมอานาจ 3. กฎระเบยบและ ขนตอนของระบบราชการทาใหการตดตอสอสารมความลาชา ซงสงผลทาใหองคการมการตดสนใจทลาชาเปนสาเหตทาใหองคการเกดความเฉอย 4. ระบบราชการมตนทนระบบราชการสงมาก เพราะผบรหารตองปฏบตงานดวยตนเองเพอควบคมและตรวจสอบการปฏบตงานของพนกงาน 5. สมาชกขององคการแบบระบบราชการจะสญเสยวสยทศนและความคดสรางสรรคในการสรางคณคาแกผมสวนไดสวนเสย เพราะมงมนแตจะปฏบตงานตามกฎระเบยบทไดกาหนดไวเทานน 6. สมาชกขององคการใหความไววางใจกบกฎระเบยบและกระบวนการปฏบตงานมาตรฐาน (SOPs) มากเกนไป ทาใหไมสามารถตอบสนองตอความตองการของลกคาและผมสวนไดสวนเสยอนๆ

ทฤษฎระบบราชการของ Webber (1969) เปนตนแบบ (Model) ทองคการขนาดใหญจานวนมากในปจจบนยงคงใชอย ซงหลกการของทฤษฎนมสวนคลายกบทฤษฎการจดการเชงวทยาศาสตรใ นเรองของความเปนอดมคต (Ideology) ความมเหตผล (Rationality) ความสามารถในการพยากรณ (Predictability) ความเปนทางการ (Impersonality), ความสามารถทางเทคนค (Technical competence) และความเปนอานาจนยม (Authoritarianism) อยางไรกตามแมวาทฤษฎระบบราชการจะม สวนของรปธรรม หรอวธการนาไปปฏบตนอยกวาทฤษฎการจดการเชงวทยาศาสตรของ Taylor แตตนแบบทเปนอดมคตของเขายงคงมองคการสวนใหญในปจจบนนาไปใชอย เปนประจกษพยานทยนยนใหเหนถงผลงานทสาคญของเขาไดเปนอยางด

สรปแนวคดทฤษฎระบบราชการ (Bureaucracy) คอการใหความสาคญกบระเบยบแบบแผนและระบบความมเหตมผลของการปฏบตงานในองคการเพอใหหนาทงานเกดประสทธภาพสงสด

จากแนวคดดงกลาวจงเปนอกหนงแนวคดและทฤษฎทสามารถนามาปรบใชในการบรหารมหาวทยาลยราชภฏขนาดใหญในกลมรตนโกสนทร ซงเปนองคการหนงในระบบราชการ เพอให

57

หนาทงานภายในมหาวทยาลยราชภฏขนาดใหญในกลมรตนโกสนทรเกดประสทธภาพสงสด และสามารถแขงขนไดอยางยงยนตอไป

2.1.4 วฒนธรรมองคการ หากกลาวถงองคก ารแลว คาวา “วฒนธรรม ” มกจะเชอมโยงกบพฤตกรรมองคก าร

กระบวนการทางานในองคก าร หรอ ความเปนผนาในองคก าร จะเหนไดวาวฒนธรรมมไดหมายรวมถงทกอยางทเกดขนในองคก าร ในอดตมการแปลความหมายของคาวาวฒนธรรมออกมาอยางมากมาย ขนอยกบมมมองของแตละบคคลวาจะมองในรปแบบใด เชน

- นกมานษยวทยาอาจมองวา วฒนธรรมเปนขนบธรรมเนยมประเพณทมการปฏบตสบตอกนมาภายในกลมชนกลมหนง

- นกสงคมวทยา อาจมองวาเปนความเชอ คานยม และบรรทดฐานของสงคมหนง ทมผลตอการกาหนดพฤตกรรมของสมาชกในสงคม

- นกบรหารและจดการ อาจมองวา วฒนธรรม คอ กลยทธ ลกษ ณะโครงสรางขององคกร และการควบคมภายในองคกร

ในโลกปจจบนมความจาเปนทจะตองเรยนรถงเทคโนโลยตางๆ สงแวดลอมทไดเปลยนแปลงไป องคการจาเปนตองพฒนาความสามารถของตนเพอรองรบการเปลยนแปลงทเกดขน โดยททกคนในองคก ารตองมความกระตอรอรนใน การหาวธการทจะมาปรบเปลยนการพฒนาการทางานของตน ตลอดจนพฤตกรรมทคนในองคก ารยดถอ เพอเปนแนวทางในการปฏบตงาน ซงแบบแผนพฤตกรรมทบคคลในองคก ารยดถอเปนแนวทางในการประพฤตปฏบตทมพนฐานมาจากความเชอ คานยม กคอ วฒนธรรมองคการ นนเอง

2.1.4.1 ความหมายของวฒนธรรมองคการ สทธโชค วรานสนตกล (2540, น. 17-18) ใหความหมายของ วฒนธรรมองคการ วา เปนแบบ

แผนของความเชอรวมกนและความคาดหวงรวมกนของส มาชกองคการซงกอใหเกดบรรทดฐาน อนทรงอทธพลในการปนแตงพฤตกรรมของบคคลและกลม

วรนาถ แสงมณ (2544, น. 92) กลาววา วฒนธรรมองคการ คอ สงทประกอบกนขนของคานยม (Value) ความเชอ (Belief) ความเขาใจ (Understanding) และวถทางของความนกคด (Way of Thinking) ซงถกนามาใชรวมกนโดยสมาชกขององคการหนงๆ และไดถกสอนหรอถายทอดสบตอไปยงสมาชกใหมใหนาไปถอปฏบต วฒนธรรมองคการไมมรปแบบทชดเจนออกมาเปนลายลกษณอกษร แตสมาชกสามารถรบรและไดรบทราบจากความรสกของตนเองเปนอยางดถ งความเปนสวนหนงของ

58

วฒนธรรมองคการทมตอองคการได สมาชกทกคนในองคการไดมสวนรวมกจกรรมของวฒนธรรมเหลาน โดยทวไปแลววฒนธรรมไดถกดาเนนการอยตลอดเวลาโดยไมเปนทนาสงเกต ถาหากเพยงแตวาเมอใดกตามทองคการพยายามทจะประย กตใชกลยทธใหมหรอวถทางทแตกตางไปจากการดาเนนงานปกตจากทเคยเปนมาของสมาชก โดยเฉพาะอยางยงถาหากแนวทางใหมนเปนการตอตานบรรทดฐานและคานยมทเปนวฒนธรรมในระดบพนฐานดงเดมขององคการแลวเมอนนเผชญหนาระหวางแนวทางในการดาเนนงานใหมกบพลงแหงวฒนธรรมองคการเดมจะเกดขน ศรวรรณ เสรรตน และคณะ (2547 , น. 608 )ไดใหความหมายของวฒนธรรมองคการวา หมายถง ขอสมมต (Assumptions) คานยม (Values) ประเพณ (Traditions) และพฤตกรรม (Behaviors) ซงกาหนดการกระทาของบคคลภายในองคการ ประสทธผลขององคก ารหนงไดรบอทธพลจากวฒนธรรมองคการซงมผลกระทบตอหนาทการจดการในการวางแผน การจดองคการ การจดบคคลเขาทางาน และการควบคม

วรช สงวนวงศวาน (2547) กลาวถง วฒนธรรมองคการ ซงสอดคลองกบ Gordon (1998, p. 342) และ Hofstede (1991) ทวา วฒนธรรมองคการ คอ คานยมและความเชอทมรวมกนอยางเปนระบบทเกดขนในองคการ และใชเปนแนวทางในการกาหนดพฤตกรรมของคนในองคการนน วฒนธรรมจงเปนเสมอน "บคลกภาพ" (personality) หรอ "จตวญญาณ" (spirit) ขององคกร

ทพวรรณ หลอสวรรณรตน (2549) ใหความหมายของวฒนธรรมองคการ ซง สอดคลองกบ ศรวรรณ เสรรตน และคณะ (2541) ทวา วฒนธรรมองคการ เปนแบบแผนของความเชอหรอคานยมหรอสมมตฐานทมรวมกนในองคการ ซงเกดจากปฏบตสมพนธของผคนในสงคมหรอในองคการ เปนสงทมรวมกนระหวางสมาชกของกลมสงคม ซงเราสามารถเรยนร สรางขนและถายทอดไปยงคนอน ๆ ได โดยมทงสวนทเปนวตถและสญลกษณ

Schein (1992) ไดใหความหมายของวฒนธรรมองคการวาหมายถง รปแบบฐานคตพนฐานซงสราง คนพบ หรอพฒนาขนโดยคนกลมหนง เพอใชในการแ กปญหาในการปรบตวใหเขากบสภาพแวดลอมภายนอกหรอการประสานงานภายใน และสามารถใชงานไดด จนกระทงไดรบการยอมรบวาเปนสงทถกตอง จงไดรบการกาหนดไปยงสมาชกใหมเพอใชเปนแนวทางในการรบรการคดและรสกตอปญหาตาง ๆ

Werther & Keith (1993) ไดใหความหมายของ วฒนธรรมองคการ วาหมายถงทกสงทกอยางทบคคลในองคการสรางขน เสมอนเปนการกรองเคาโครงความคดอยในใจของบคลากร ทาหนาทเชอมโยงใหเกดการผสมผสานกนระหวางเจตคตของบคคล คานยม ความเชอ ปทสถานของบคคลของกลมและขององคการ นโยบายและว ตถประสงคองคกร เทคโนโลย สภาวะของกลม ความสาเรจขององคการ จนเกดการยอมรบของบคลากรในองคการ

59

จากความหมายของวฒนธรรมองคการทกลาวมา จะเหนไดวา วฒนธรรมองคการ หมายถง แบบแผน คานยม ทกาหนดรปแบบการประพฤตปฏบตของบคคลในองคการ ซงมอทธพลต อความสาเรจขององคการอยางหลกเลยงไมได ประสทธภาพขององคการมความสมพนธโดยตรงกบความเขมแขงและความสอดคลองทางวฒนธรรม ในเมอความเขมแขงทางวฒนธรรม หมายถ ง การมพลงทางวฒนธรรมทจะผลกดนให เกดความเชอไปในแนวเดยวกน และความสอดคลองทางวฒนธรรม หมายถง ความเขากนไดและความมลกษณะเหมอน ๆ กน ขององคประกอบทางวฒนธรรม

ในขณะท Smircich (1987) ชใหเหนวา วฒนธรรมองคการมสวนชวยในการเพมประ สทธภาพในการดาเนนงานขององคกา ร โดยทวฒนธรรมองคการจะเสรมสรางคว ามผกพนใหกบสมาชกขององคการ วฒนธรรมองคการจะเปนสงกาหนดกรอบระเบยบแบบแผนในการปฏบตรวมกนของสมาชก ทาใหเกดเอกลกษณเปนอนหนงอนเดยวกนของสมาชกในองคการ และยงสงผลถงเสถยรภาพขององคการ ทาใหเกดภาพพจนทดเปนทยอมรบแกสงคมทวไป

สรป วฒนธรรมองคการ หมายถง แบบแผน คว ามเชอ หรอคานยมทมรวมกนในองคการ โดยทบคคลในองคการรวมกนสรางขน โดยกาหนดใหเปนรปแบบ เพอใชเปนแบบแผนในการประพฤตปฏบตของบคคลในองคการ ซงมอทธพลตอความสาเรจขององคการ รวมทงมสวนชวยในการเพมประสทธภาพในการดาเนนงานขององคการ โดยทวฒนธรรมองคการจะเสรมสรางความผกพนใหกบสมาชกขององคการ

2.1.4.2 แหลงทมาของวฒนธรรมองคการ (Source of Organization Culture)

ทกองคการลวนมวฒนธรรมเปนของตนเอง โดยสมาชกจะเรยนรและเปนสวนหนงของวฒนธรรมองคการ การอธบายความหมายของ “วฒนธรรมองคการ ” เปนสงทยากลาบาก และการตอบคาถามวา วฒนธรรมองคการทแหลงกาเนดมาจากทใด ทาไมวฒนธรรมองคการแตละแหงจงมความแตกตางกน หรอวฒนธรรมองคการสามารถจดการไดหรอไม การตอบคาถามเหลานกเปนสงทยากลาบากเชนเดยวกน

จากการศกษาพบวาวฒนธรรมองคการไดรบการพฒนามาจาก 4 แหลง คอ ลกษณะของบคคลภายในองคการ จรยธรรมองคการ สทธครอบครองอยางถกตอง และโครงสรางองคการ ทงหมดนเปนแหลงทมาของวฒนธรรมทแตกตางกน และยงเปนสาเหตทาใหวฒนธรรมองคการเกดการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา แสดงดงภาพท 2.6

60

ภาพท 2.6: แหลงทมาของวฒนธรรมองคการ (ทมา: Jones, 1998)

จากภาพท 2.6 แหลงทมาของวฒนธรรมองคการ สามารถอธบายไดดงน คอ 1. ลกษณะของบคคลภายในองคการ (Characteristics of People within the Organization) แหลงทมาอนดบแรกของวฒนธรรมองคการ คอ ลกษณะนสยของบคคลภายในองคการ ถาตองการทราบวาทาไมวฒนธรรมของแตละองคการจงมความแตกตางกน จงมองไปยงสมาชก การพฒนาวฒนธรรมมาจากการชกจง การคดเลอกและการบารงรกษาบคคลทมคานยม บคลกภาพ และจรยธรรมทแตกตางกน บคคลบางคนอาจไดรบการชกจงใหปฏบตงานเพอองคการ หรอมาจากคานยมทเทาเทยมกนในการปฏบตงาน ดงนนองคการจะคดเลอกบคคลเพอแบงปนคานยมแกซงกนและกน โดยบคคลทไมเหมาะสม หรอไมแบงปนคานยมอาจตองออกจากองคการไ ป สงผลใหบคคลทเหลออยไดรบคานยมมากกวาบคคลอนทอยภายนอกองคการ ลกษณะคานยมแบบนถกมองวาเปนแนวความคดทแคบ และทาใหวฒนธรรมมความแตกตางจากองคการอนทมลกษณะการดาเนนงานคลายคลงกน ผกอตงองคการจะเปนบคคลทมอทธพลตอความค ดรเรมสรางสรรควฒนธรรมองคการ เนองจากเปนบคคลทมคานยม มความเชอมนในการกอตงองคการ เปนบคคลสาคญในการกาหนดเหตการณเพอพฒนาวฒนธรรมองคการ เนองจากผกอตงนนไมใชแตเพยงสรางคานยมโดยการกอตงองคการแหงใหมเทานน แตจะตองดา เนนการวาจางสมาชกขององคการเปนครงแรกอกดวย ดงนน จงเกดสมมตฐานทวา บคคลทไดรบการคดเลอกจากผกอตงองคการจะมคานยมและมความสนใจเชนเดยวกบผกอตงองคการ และสมาชกขององคการจะไดรบการถายทอดคานยมและภารกจทงหมดมาจากผกอตงองคการ 2. จรยธรรมองคการ (Organization Ethics) เปนคานยมดานศลธรรม ความเชอ และกฎระเบยบทสรางขนดวยวธการทเหมาะสมสาหรบผมสวนไดสวนเสยขององคการ เพอใชตดตอรวมกนภายในสภาพแวดลอมขององคการ (Jones, 1998, p. 140) หรอเปนสญลก ษณของหลกการทางศลธรรมและคานยมทควบคมพฤตกรรมของบคคลหรอ

สทธครอบครองอยางถกตอง

วฒนธรรมองคการ โครงสรางองคการ ลกษณะบคคลภายในองคการ

จรยธรรมองคการ

61

กลม เพอใหตระหนกวาอะไรถกหรอผด คานยมทางจรยธรรมทาหนาทกาหนดมาตรฐานของความประพฤต และการตดสนใจวาอะไรดหรอไมด บางครงคานยมทางวฒนธรรมอาจมาจากบคลกภาพ ความเชอของผกอต ง และทมงาน การบรหารระดบสง หรอเหตการณทเกดจากการควบคม คานยมเหลานเปนสงทผกอตงและผบรหารระดบสงเปนผกาหนดขน เชน ผกอตงบรษท Microsoft คอ Bill Gates เปนคนทบางาน (ทางานอยางหนก) ทางานวนละประมาณ 18 ชวโมง คานยมสดทาย (Terminal Value) ท Bill Gates ตองการใหเกดขนกบบรษท Microsoft คอ การผลตผลตภณฑทเปนนวตกรรมทมความเปนเลศ และมคณภาพสงสดใหแกลกคา คานยมทเปนเครองมอ (Instrument Value) ของ Bill Gates คอ การสนบสนนใหพนกงานปฏบตงานททาทายความสามารถ โดยการสรางและกาหนดมาตรฐานในการปฏบตงานในระดบสง Bill Gates คาดหวงวาพนกงานจะสามารถกาหนดการปฏบตงานในวนทางาน เพราะเขากาหนดความรบผดชอบในการปฏบตงานของพนกงาน และคาดหวงวาพนกงานจะปฏบตงานอยางเตมท พนกงานทไมสามารถปฏบตงานเพอสรางคานยมแกองคการตองออกจากบรษทไป พนกงานคนใดทมความอดทนตอแรงกดดนจากบรรทดฐานของการปฏบตงานอยางหนกในแตละวน อกทงยงใหความชวยเหลอบคคลอนๆ เพอชวยใหสามารถปฏบตงานอยในองคการตอไป ดงนนจะเหนวาคาน ยมทางวฒนธรรมองคการของบรษท Microsoft เกดจากการควบคมการปฏบตงานทมพนฐานมาจากการปฏบตงานของ Bill Gates ซงเปนผกอตงองคการ การพฒนาคานยมทางวฒนธรรมนนทมงานการบรหารระดบสงจาเปนตองปรกษาหารอ เพอคนหาทางเลอกทเหมาะสมในการพฒน าวธการปฏบตงาน เพอใชเปนเครองชนา เชน การประกาศใหผบรหารและพนกงานทราบลวงหนาถงการใหออกจากงาน หรอการปดสาขา ในอดตทผานมาองคการมกจะลงเลทจะปฏบตเชนน เพราะกลววาพนกงานอาจคดคาน หรอเกดความเฉอยชาในการปฏบตงาน ในป 1993 บรษท General Motors ตดสนใจเรยกรถบรรทกบางรนกลบคนเนองจากพบวาถงบรรจเชอเพลงมปญหา ซงอาจเปนสาเหตทาใหเกดอบตเหต หรอเกดอนตรายแกผขบข นอกจากน บางบรษทไดตดสนใจยอมใหผบรหารจายเงนสนบนแกสานกงานของรฐบาลในตางประเทศท บรษทตองการใหพนกงานออกจากงาน ซงถอวาเปนการกระทาทผดกฎหมาย แตบางครงถอวาเปนวธการในการทาธรกจ สถานการณตางๆ ทเกดขน ผบรหารจะตองตดสนใจวา แนวความคดของการกระทาจะตองมความสมดลกบผลประโยชน และบางครงอาจเปนสงทตรงกนขามกบ ผลประโยชนของกลมผมสวนไดสวนเสยอนๆ การตดสนใจของผบรหารมความเชอมนมาจากคณคา ซงนามาใชเปนเครองมอทางจรยธรรม สะทอนใหเหนถงวฒนธรรมองคการ

62

- คานยมเกดจากการสรปความผดพลาดและความถกตองของพฤตกรรม ทเปนการกระทาทเกดขนตามสถ านการณ เพอใหความชวยเหลอแกบคลากร หรอกลมผมสวนไดสวนเสย บางครงอาจมาจากเหตการณทสรางความเจบปวดและความเสยหายแกบคคลอน

- คานยมทางจรยธรรม กฎระเบยบ และบรรทดฐานทเกดขนนน เปนรปแบบทไมสามารถแยกออกจากวฒนธรรมองคการ (หรอเปนสวนหนงของวฒนธรรมองคการ ) เพราะบคคลสรางคานยมแกสมาชกเพอใชจดการ และตดสนใจในสถานการณตางๆ - จรยธรรมองคการพฒนาขนมาจากการเจรจาตอรอง การประนประนอม และการตอรองระหวางผมสวนไดสวนเสย

- กฎระเบยบทางจรยธรรมจะพฒนามาจากความขดแยงและการแขงขนภายในองคการ โดยกลมผมสวนไดสวนเสย เรยกรองใหมการแกไขการตดสนใจทเกดขน เพอจดทาเปนกฎระเบยบทางจรยธรรมนามาใชในการปฏบตงาน เชน พนกงานจะกดดนใหฝายบรหารปรบปรงเงอนไขการวาจางและการปฏบตงาน หรอการแจงเตอนใหพนกงานทราบลวงหนาถงการใหพนกงานออกจากงาน หรอผถอหนอาจเรยกรองใหผบรหารระดบสงงดการลงทนในประเทศทมการเหยยดสผว การใชความรนแรงตอเพอนมนษย หรอการจางแรงงานเดกในโรงงานทมสภาพอากาศมดอบและใชแรงงานเยยงทาส เชน บรษท Levi Strauss ไดยกเลกสญญากบผขายปจจยการผลตจากโพนทะเลถง 30 บรษท เพราะบรษทเหลานนมการปฏบตงานอยางไมยตธรรม ไมใหความสนใจตอสขภาพ และมาตรฐานดานความปลอดภยแกพนกงานทปฏบตงานภายในโรงงาน ในบางครงจรยธรรมองคการอาจกลายเปนกฎหมาย และบางครงพฤตกรรมทปฏบตมายาวนานอาจกลายเปนสงทผดกฎหมายไดเชนเดยวกน ยกตวอยางเชน การจางแรงงานเดกในบางประเทศอาจกระทาได แตในหลายประเทศเปนสงทผดกฎหมาย บรษททคานงถงสงคมจะชกชวนใหสมาชกตอตานการกระทาทผดกฎหมาย และผลกดนใหหนวยงานของรฐบา ลออกกฎหมายเพอควบคมและบงคบใหทกองคการปฏบตเหมอนกน ดงนน จรยธรรมองคการจงประกอบดวย จรยธรรมทางสงคม (Societal Ethics) จรรยาบรรณวชาชพ (Professional Ethics) และ จรยธรรมสวนบคคล (Individual Ethics) แสดงไดดงภาพท 2.7

63

ภาพท 2.7: ปจจยทมอทธพลตอการพฒนาจรยธรรมองคการ (ทมา: Jones, 1998)

จากภาพท 2.7 ปจจยทมอทธพลตอการพฒนาจรยธรรมองคการ อธบายไดดงน คอ (1) จรยธรรมทางสงคม (Societal Ethics) การดารงอยขององคการในสงคมนบเปนสวนสาคญ

ตอการกา หนดจรยธรรมองคการสวนใหญ จรยธรรมทางสงคมเปนแบบแผน คานยมทางศลธรรมทเกยวของกบระบบกฎหมาย ขนบธรรมเนยมและวธปฏบต บรรทดฐานและคานยมภายในองคการทไมไดบนทกไวในการปฏบตงานแตละระดบ บคคลสวนใหญปฏบตตามคานยมและบรรทดฐานดวยตนเองเพ อการอยรวมกน ในการดาเนนชวตประจาวนทกคนสามารถปฏบตงานไดดวยตนเอง สวนใหญแลวจรยธรรมทางสงคมจะถกรวบรวมขนเปนกฎหมาย (ขอบงคบ ) นอกจากนองคการยงมกฎระเบยบ ขอบงคบทตองการใหทกคนปฏบต และเพอจดการกบผมสวนไดสวนเสยตามกฎขอบ งคบทไดกาหนดไว ความรบผดชอบของการบรหารระดบสง คอ การใหสมาชกปฏบตตามกฎระเบยบ เพราะผบรหารระดบสงตองรกษาผลประโยชนจากการปฏบตงานของผใตบงคบบญชา วธการสาคญทผบรหารระดบสงสามารถทาใหผใตบงคบบญชาปฏบตงานไดอยางถกตองตา มกฎระเบยบและพฤตกรรม คอ การสรางบคคลใหมวฒนธรรมองคการทมนสยซอสตยซงเปนคานยมทเปนเครองมอ (Instrument value) ทสมาชกสะทอนใหผมสวนไดสวนเสยเหนถงรปแบบของจรยธรรมองคการ

(2) จรรยาบรรณวชาชพ (Professional Ethics) คอ คานยมทางจรยธรรมทมลกษณะเหมอนกนของกลมบคคล ในการฝกอบรม และพฒนาวธการควบคมการปฏบตงาน หรอวธการใชทรพยากรจากองคการของบคคล ดงนนบคคลจะตองยดถอในกฎระเบยบ และคานยมทางวฒนธรรมของวชาชพใน

จรยธรรมทางสงคม หรอจรยธรรมองคการ

จรยธรรมองคการ คานยมดานจรยธรรม ความเชอ และกฎระเบยบทสรางขนจากวธการทเหมาะสมส าหรบผมสวนไดสวนเสยขององคการเพอจดการกบการปฏสมพนธ กน และจดการกบสภาพแวดลอมขององคการ

จรรยาบรรณวชาชพ จรยธรรมสวนบคคล

64

การปฏบตตอสงคม โดยใหความสาคญกบปฏกรยาสะทอนกลบจากคานยมและกฎขอบงคบทางวชาชพ ซงกลมบคคลสามารถใชในการตดสนใจเลอกพฤตกรรมทควรนามาเปนแบบอยาง

องคกรหลายแหงมกลมบคคลในระดบวชาชพจานวนมาก เชน พยาบาล ทนายความ นกวจย แพทย และนกบญช ซงบคคลในวชาชพเหลานจะตองปฏบตตามพ ฤตกรรมทมจรรยาบรรณทางวชาชพเปนตวกาหนด จรรยาบรรณทางวชาชพจะนาไปสรปแบบของวฒนธรรมและคานยมทสมาชกใชจดการกลมผมสวนไดสวนเสย เชน จรรยาบรรณทางการแพทยจะใชควบคมการปฏบตงานของแพทย ชวยสรางวฒนธรรมองคการในโรงพยาบาล จรรยาบรรณทางวชาช พเปนสงปองกนใหแพทยปฏบตงานตามกฎระเบยบทางการแพทย ปฏบตตอคนไขดวยความเอาใจใส

ดงนนจรรยาบรรณทางวชาชพจงทาใหบคลากรมพฤตกรรมการปฏบตงานอยในกรอบของจรรยาบรรณ กลมวชาชพทถกกาหนดใหใชมาตรฐานจรรยาบรรณทางวชาชพ อาทเชน แพทย ทนายความ จะยดประกาศเกยวกบมาตรฐานและขอบงคบในการปฏบตงานตามวชาชพ หรอประกาศลงโทษบคคลทไมปฏบตตามและบคคลทละเมดกฎระเบยบทางวชาชพ

(3) จรยธรรมสวนบคคล (Individual Ethics) คอ คานยมสวนบคคลทเปนโครงสรางในการปฏสมพนธกบบคคลอน จร ยธรรมสวนบคคลเปนสงทสะทอนใหเหนถงจรยธรรมทางสงคมและกลายเปนกฎหมาย จรยธรรมสวนบคคล ทแสดงออกมาเปนผลมาจากการถกอบรมตงแตวยเดกจากครอบครว เพอน และการเปนสมาชกของสถาบนทางศาสนาหรอองคการในสงคม บคคลจะรสกถงพฤตกรรมทขาดจรยธรรมสวนบ คคล ซงอาจมาจากการคานงถงพฤตกรรมทมจรยธรรมของบคคลอน หากจะถามวาพฤตกรรมทไมมจรยธรรมนนผดกฎหมายหรอไม แตละบคคลอาจจะตองทาความตกลงรวมกนเกยวกบความเชอทางจรยธรรมทไมเหนดวย หรอสรางความเชอของตนจากสงตางๆ พยายามสรางความเชอทา งจรยธรรมใหกลายเปนกฎหมาย หาก จรยธรรมสวนบคคล เกดความขดแยงกบกฎหมาย บคคลจะตองถกลงโทษตามกฎหมาย จรยธรรมสวนบคคล จะมอทธพลตอการกระทาของบคคล วฒนธรรมองคการทมความแขงแกรงจะสงผลตอบคคลทดารงตาแหนงในการกาหนดคานยมทางจรยธรรม ผกอตงองคก ารตองมหนาทกาหนดคานยมและบรรทดฐานทางจรยธรรมเพอใชในการปฏบตงาน 3. สทธครอบครองอยางถกตอง (Property Rights)

เปนสทธทองคการใหกบสมาชกสาหรบใชทรพยากรขององคการ (Jones, 1998) เปนอสระของการครอบครอง ควบคมดแลรายการสนทรพยทมตวตน (ทดนและอาคาร ) รายการสนทรพยทไมมตวตน (ลขสทธเพลงหรอสทธบตรสงประดษฐ)

65

สทธครอบครองอยางถกตองอธบายถงความถกตองและความผดชอบตอกลมผมสวนไดสวนเสย และเปนสงทนาไปสการพฒนาบรรทดฐาน คานยม และทศนคตทแตกตางกน ลกษณะของส ทธครอบครองอยางถกตองของผบรหารและกลมแรงงาน ซงจดลาดบตามความสาคญ ดงน (1) กลมผถอหน เปนกลมทมสทธครอบครองอยางถกตองมากทสดในกลมผมสวนไดสวนเสยทงหมด เพราะผถอหนเปนเจาของทรพยากรภายในบรษท และเปนกลมบคคลกลมแ รกทจะไดรบการแบงปนผลกาไรทไดรบจากการปฏบตงาน (2) กลมผบรหารระดบสง เปนกลมทไดรบทรพยากรขององคการจานวนมหาศาล เชน เงนเดอน สทธในการซ อหนของบรษทอยางถกตอง รมชชพทองคาและกญแจมอทองคาเพอเปนการประกนความมนคงในการปฏบต งานของผบรหารระดบสงทอาจถกไลออกจากองคการกอนกาหนด หรอออกจากตาแหนงเมอองคการถกซอกจการไป ผบรหารระดบสงจะใชทรพยากรไดอยางชอบธรรม ซงสะทอนใหเหนถงอานาจหนาทในการตดสนใจและการควบคมทรพยากรของผบรหารระดบสง ผบรหารระดบสงจะ มสทธครอบครองทรพยากรในองคการสงมาก เพราะผบรหารระดบสงปฏบตงานอยางยากลาบากเพอความอยรอดและสรางความพงพอใจสงสดแกกลมผมสวนไดสวนเสย จงจาเปนตองไดรบแรงจงใจในการปฏบตงานทสงเชนกน (3) กลมแรงงานภายในองคการ เปนกลมปฏบตง านทตองปฏบตงานใหบรรลความสาเรจตามเปาหมายทกาหนดไว กลมแรงงานภายในองคการจะไดรบสทธครอบครองอยางถกตอง เชน การจางงานตลอดชพ แผนการเปนเจาของหนของพนกงาน (Employee Stock Ownership Plan: ESOP) และแผนการแบงปนผลกาไร แตกลมแรงงานภายในอ งคการสวนใหญจะไดรบการจางานตลอดชพและแผนการเปนเจาของหน (ESOP) เพยงเลกนอยเทานน พนกงานจะไดรบเงนเดอน สวสดการและผลประโยชนจากเงนบานาญเพยงเลกนอยเชนกน สงทสะทอนใหเหนวาองคการมอบสทธครอบครองอยางถกตองใหแกพนกงานมากนอยเพยงใดสามารถดไดจากระดบการควบคมการใชทรพยากรองคการทพนกงานรบผดชอบตามหนาทงานของตนเอง

66

2.1.4.3 ประเภทของวฒนธรรมองคการ (Type of corporate cultures) ในการพจารณาวา คานยมใดมความสาคญและเหมาะสมกบองคการหรอไมนน ผนาจาเปนตอง

วเคราะหปจจยแวดลอมภายนอกองคการ วสยทศนและยทธศาสตรของบรษท ดวยเหตนวฒนธรรมของแตละองคการจงผดแผกแตกตางกน อยางไรกตามถาเปนอตสาหกรรมอยางเดยวกนกมกมวฒนธรรมทคลายคลงกน เพราะดาเนนงานภายใตภาวะแวดลอมทคลายกน คานยมทดขององคการควรม งทความมประสทธผล ตวอยางเชน ภายใตภาวะแวดลอมทมการแขงขนสง (competitive environment) ยอมตองการความยดหยน (flexibility) และความสามารถตอบสนอง (responsiveness) ตอลกคาไดสงและรวดเรว ดงนน บรษทจงควรมวฒนธรรมทมงเนนความสามารถปรบต ว (adaptability) เปนหลกมากกวายดคานยมวา “ด” หรอ “เลว” เทานน โดยผนาจะตองมสามารถในการผสมผสานคานยมเหลานใหอยในจดทลงตวพอด ผนาทสามารถในการจดความสมพนธระหวางคานยมทเปนวฒนธรรม (cultural values) กลยทธขององคการ (organizational strategy) และบรบทแวดลอมภายนอก (external environment) ไดด ยอมเกอหนนตอผลของการประกอบการของบรษทสงยงขน

จากการศกษาเรองวฒนธรรมกบความมประสทธผล เสนอแนะวา ถาจดคานยมขององคการ กลยทธองคการ และบรบทแวดลอมภายนอกไดเหมาะสมแลว จะเ กดวฒนธรรมองคการขน 4 แบบดงแสดงในภาพ โดยความแตกตางของวฒนธรรมทงสมาจาก 2 มต ไดแก

1) ระดบของเงอนไขภาวะแวดลอมภายนอกวาตองการความยดหยน (flexibility) หรอความมนคง (stability) เพยงไร

2) ระดบของเงอนไขดานกลยทธวาตองการเนนภายใน (internal) หรอ เนนภายนอก (external) เพยงไร

มตทงสองผสมกนเกดเปนวฒนธรรมองคการขน 4 แบบ โดยแตละแบบมงเนนคานยมทตางกน ไดแก วฒนธรรมแบบปรบตว (adaptability culture) วฒนธรรมแบบมงผลสาเรจ (achievement culture) วฒนธรรมแบบเครอญาต (clan culture) และวฒนธรรมแบบราชการ (bureaucratic culture) โดยองคการหนง ๆ อาจมวฒนธรรมองคการมากกวาหนงแบบหรออาจครบทกแบบกได อยางไรกตาม องคการทมความสาเรจสงพบวา มกมวฒนธรรมทเขมแขงเพยงแบบเดยวเทานน

67

ความยดหยน ภาวะแวดลอม ภายใน

วฒนธรรมแบบเครอญาต (Clan Culture) มคานยมเนน : - ความรวมมอ

- ความเอออาทร - รกษาขอตกลง - ความเปนธรรม - ความเสมอภาค ทางสงคม

วฒนธรรมแบบปรบตว (Adaptability Culture) มคานยมเนน : - ความรเรม

- การทดลอง - ความกลาเสยง - ความอสระ - ความสามารถ ตอบสนอง

ภาวะแวดลอม ภายนอก

วฒนธรรมแบบราชการ (Bureaucratic Culture) มคานยมเนน : - ความประหยด

- ความเปนทางการ - ความสมเหตผล - ความเปนระเบยบ - ความเคารพ เชอฟง

วฒนธรรมแบบมงผลส าเรจ (Achievement Culture) มคานยมเนน : - มงการแขงขน

- ความสมบรณ แบบ - ปฏบตเชงรก - ความเฉลยวฉลาด - ความรเรมสวน บคคล

ความมนคง ภาพท 2.8: แสดงวฒนธรรมทงสแบบขององคการ (Four Corporate Cultures) (ทมา: Daft, R.L, 2002) วฒนธรรมแบบปรบตว (Adaptability Culture) หรอแบบผประกอบการ (Entrepreneurial Culture)

เกดขนจากการทผนาเชงกลยทธ (strategic leader) มงสรางคานยมใหมขององค การทเออตอการเพมขดความสามารถในการตความหรอคาดการณภาวะแวดลอมภายนอก เพอใหเกดพฤตกรรมในองคการทสามารถตอบสนองไดตลอดเวลา พนกงานขององคการจงไดรบความอสระในการตดสนใจเอง และพรอมลงมอปฏบตไดทนทเมอเกดความจาเปนโดยยดคานยมในการสนองต อบตอลกคาเปนสาคญ ผนามบทบาทสาคญตอการสรางความเปลยนแปลงใหเกดขนกบองคการดวยการกระตนพนกงานใหกลาเสยง กลาทดลองคดทาในสงใหม และเนนการใหรางวล ผลตอบแทนแกผทรเรมสรางสรรคเปนพเศษ หลายบรษทไดเปลยนนโยบายใหมมาเนนเรองการมอ บหมายอานาจในการตดสนใจแกพนกงาน (employee empowerment) เนนกลยทธความยดหยนและความสามารถตอบสนอง

68

ตอสภาพแวดลอมภายนอกไดรวดเรวเปนหลก ซงสอดคลองกบยคแหงการเปลยนแปลงทรวดเรว ซงมคานยมในเรอง

- สงเสรมการสรางสรรค การใชจนตนาการ - สงเสรมใหทดลอง ใหลองทา ผดพลาดไมเปนไรใหถอเปนบทเรยน - ใหกลาเสยง ใหกลาคดอะไรทนอกกรอบได - การใหอสระ ใหคด ใหทาได ใหมความเปนผประกอบการอยในตว - การมงตอบสนองตอลกคาและฝายตาง ๆ โดยไมยดตดกบกรอบแบบเดม ๆ

องคการทเปนแบบนทเดนชดคอ บ รษท 3 M ทสงเสรมและใหเวลากบพนกงานใหสามารถใชเวลางานได ถง 15 % เพอศกษาวจยโครงการทตนสนใจได ทาใหพนกงานมโอกาสในการประดษฐคดคนพฒนานวตกรรมใหม ๆ ใหเกดขนได วฒนธรรมแบบผประกอบการนมกจะพบในองคการขนาดกลางและขนาดเลก (SME) ทผกอตงยงคงบรหารจดการอย เชน ทบรษทไมโครซอฟท อนเทล และอเบย เปนตน วฒนธรรมแบบมงผลส าเรจ (Achievement Culture)

ลกษณะสาคญของวฒนธรรมแบบมงผลสาเรจกคอ การมวสยทศนทชดเจนของเปาหมายองคการ ผนามงเหนผลสาเรจตามเปาหมาย เชน ตวเลขย อดขายเพมขน ผลประกอบการมกาไร หรอมเปอรเซนตสวนแบงของตลาด (market share) สงขน เปนตน องคการมงใหบรการลกคาพเศษเฉพาะกลมในภาวะแวดลอมภายนอก แตไมเหนความจาเปนทจะตองมความยดหยนและตองเปลยนแปลงรวดเรวแตอยางใด องคการทยดวฒนธร รมแบบมงผลสาเรจจงเนนคานยมแบบแขงขนเชงรก ความสามารถรเรมของบคคล และพงพอใจตอการทางานหนกในระยะยาวจนกวาจะบรรลผลตามเปาหมาย คานยมทมงการเอาชนะจงเปนเสมอนกาวเชอมทกคนในองคการเขาดวยกน หลายบรษททมวฒนธรรมมงผลสาเรจจะใหความสาคญ การแขงขน การเอาชนะ พนกงานทมผลงานดจะไดผลตอบแทนสงในขณะทผมผลงานตากวาเปากจะถกไลออกจากงาน จะมคานยมในเรอง

- การใหแขงขนกนทางาน เพอสรางผลงาน - การรก การมงมน เอาจรงเอาจง - การทาอะไรใหเสรจ ใหสมบรณ ใหดทสด - การขยนขนแขงในการทางาน - การรเรมในระดบบคคล เพอมงไปสชยชนะ และความสาเรจ

ในองคการทมวฒนธรรมแบบน พนกงานจะมการแขงขนกนทางานอยางหนก และมงเนนยอดขายและผลกาไรเปนทตง ตวอยางองคการทเนนวฒนธรรมแบบนคอ บรษท เปปซ ในชวงท นายเวย

69

คอลโลเวย (Wayne Calloway) ดารงตาแหนงประธานบรหาร (CEO) ซงไดกาหนดวสยทศไววา เปปซจะตองเปน “The Best Consumer Products in the World ” จงสงเสรมพนกงานใหขยนขนแขงในการทางานมระบบการใหรางวลจงใจอยางเขมแขงสาหรบคนททางานไดตามทกาหนด เชน ไดตวเคร องบนชนหนง ไดรถประจาตาแหนง ไดรบสทธซอหน ไดโบนส และไดรบการพจารณาเลอนตาแหนงอยางรวดเรว

จากวฒนธรรมทกลาวมาแลวน ถาผบรหารสามารถสรางสรรคและประสานวฒนธรรมแบบญาตมตร วฒนธรรมแบบปรบตวและวฒนธรรมแบบทเนนความสาเรจใหเกดขนได กยอมเกดทงประสทธผลแกองคการและสรางความพงพอใจแกสมาชกองคการดวย วฒนธรรมแบบเครอญาต (Clan Culture)

เปนวฒนธรรมทมความยดหยนแตมงเนนภายในองคการ โดยจะใหความสาคญของการมสวนรวมของพนกงานภายในองคการเพอใหสามารถพฒนาตนเองใหพรอมท จะรองรบการเปลยนแปลงรวดเรวจากภายนอก เปนวฒนธรรมทเนนความตองการของพนกงานมากกวาวฒนธรรมแบบอน ดงนน องคการจงมบรรยากาศของมวลมตรทรวมกนทางานคลายอยในครอบครวเดยวกน ผนามงเนนเรองความรวมมอ การใหความเอาใจใสเอออาทรทงพนกงานและ ลกคา โดยพยายามหลกเลยงมใหเกดความรสกแตกตางกนทางสถานะภาพ ผนาจะยดมนในการใหความเปนธรรมและการปฏบตตามคามนสญญาอยางเครงครด จะมคานยมสาคญในเรอง

- การทาตามประเพณปฏบต (Traditional) - การคานงถงผลกระทบทจะมตอคนอน ๆ - การเนนความเปนทม - เนนการมสวนรวม - การเหนพองกน ไมพยายามสรางความแตกแยก อะลมอลวยกน ชวยเหลอกน รวมมอ

กน เปนกนเอง เปนแบบพนอง - การเนนความเปนธรรม ยตธรรมและเทาเทยมกน

ในองคการทมวฒนธรรมองคการแบบนมกจะมกระบวนการเรยนรทางสงคมมาก รวมทงมการบรหารทรพยากรมนษยทด ทาใหพนกงานมความรสกเปนเจาของและจงรกภกดตอองคการ ตลอดจนมความภาคภมใจทไดเปนสมาชกขององคกรแบบน

มบางบรษททยดวฒนธรรมแบบนแลวประสบความสาเรจ เชน SAS Institute ในสหรฐทใหความสาคญสงตอคานยมการดแลเอาใจใ สตอความเปนอยและความตองการของพนกงานเพอใหเกดการเพมผลงาน พนกงานจะไดรบการอบรมในการจดระเบยบชวตสวนตวไดอยางสมดลมากกวาการ

70

ทางานเพมชวโมงขนหรอทางานหนกเกนไป หรอมจตใจมงแขงขนกน นอกจากนยงเนนเรองความเสมอภาค ความเปนธรรม และ ความรวมมอ พบวาพนกงานของบรษทดงกลาวใหความรวมมอและใสใจตอเพอนรวมงานและบรษทยงขน สงผลใหบรษทสามารถปรบตวพรอมตอการแขงขนและการเปลยนแปลงของตลาดไดด วฒนธรรมแบบราชการ (Bureaucratic Culture)

เปนวฒนธรรมทเนนความมเสถยรภาพความมน คงและมงเนนภายในองคการเปนสาคญ ใหความสาคญตอภาวะแวดลอมภายใน ความคงเสนคงวาในการดาเนนการเพอใหเกดความมนคง วฒนธรรมแบบราชการจะมงเนนดานวธการ ความเปนเหตผล ความมระเบยบของการทางาน มงเนนเรองใหยดและปฏบตตามกฎระเบยบ ยดหลกการประหย ด ความสาเรจขององคการเกดจากความสามารถในการบรณาการและความมประสทธภาพ ในโลกปจจบนทมการเปลยนแปลงอยางรวดเรวเชนน มองคการนอยมากทสามารถดาเนนงานภายใตภาวะแวดลอมทมนคง ผนาสวนใหญจงพยายามหลกเลยงวฒนธรรมแบบราชการ เนองจากตองการมความยดหยนคลองตวมากขนนนเอง จะมคานยมในเรอง

- การประหยดและมงประสทธภาพในการทางาน - เนนความเปนทางการ และความเปนระเบยบแบบแผน - การใชเหตผล ใชขอมลตวเลขตางๆ ในการปฏบตงาน - การเนนในระเบยบ คาสง กฎระเบยบตาง ๆ - การเชอฟง ทาตามกฎระเบยบ และคาสงของผบงคบบญชา

แนวคดของวฒนธรรมแบบนจะกอใหเกดความมประสทธภาพ เสถยรภาพ และสามารถคาดหมายผลลพธทจะเกดขนได และเหมาะกบองคการทอยสภาพแวดลอมทไมคอยเปลยนแปลง องคการประเภทหนวยงานราชการและรฐวสาหกจมกมวฒนธรรมในแบบนมากเพราะ อยภายใตกรอบของระบบราชการ แตแนวโนมในอนาคตของวฒนธรรมแบบนนาจะลดลง เพราะหนวยงานราชการและรฐวสาหกจทงหลายตางพยายามมงออกจากระบบราชการ พยายามบรหารงานแบบธรกจเอกชน โดยพยายามลดขนตอนกฎระเบยบตาง ๆ ทไมจาเปนลง เปดโอกาสใหผปฏบตงานไดใชวจ ารณญาณทเหมาะสมใหเกดความคลองตวในการทางานมากขน นอกจากนน ขณะนรฐบาลไดกาหนดนโยบายในการปฏรประบบราชการ ซงจะตองมการปฏรปหลายประการ ทงการปฏรปโครงสราง ระบบการทางาน ระบบงบประมาณ รวมทงวฒนธรรมการทางานของขาราชการทงหลายดวย โดยเนนใหมให มประสทธภาพและสรางความพงพอใจใหแกประชาชนผใชบรการใหมากขน

71

กลาวโดยสรป วฒนธรรมแตละแบบสามารถสรางความสาเรจใหแกองคการไดทงสน การยดวฒนธรรมแบบใดหรอผสมผสานมากนอยเพยงใด ขนอยกบจดเนนดานกลยทธขององคการ และความจาเปนของเงอนไขแวดล อมภายนอกเปนสาคญ จงเปนความรบผดชอบโดยตรงของผนาทตองมใหองคการหยดชะงกอยกบวฒนธรรมเดม ซงอาจเหมาะสมกบอดต แตไมอาจทาใหองคการประสบความสาเรจไดอกตอไป

2.1.4.4 การรกษาวฒนธรรมใหคงอย 1. ผบรหารระดบสง (Top Management) การประพฤตปฏบตของผบรหารระดบสงทสบทอด

กนมา ทกระทาตนเปนแบบอยางสมาเสมอและตอเนอง เพอเนนยาคานยมและวถปฏบตตาง ๆ ทผกอตงไดสรางไว ตวอยางเชน เอม เค สก จะกาหนดใหปหนงจะม MK Day โดยผบรหารระดบสงจะไปทสาขาตาง ๆ แลวเขาไปชวยบรการลกคา เชน ไปชวยเสรฟอาหาร เดนบล และลางจาน เปนตน

2. การสรรหาและการคดเลอก (Recruitment and selection) คนประเภทใดทเราจะรบเขามา และจะเจรญกาวหนาในองคการนน จะตองผานกลไกการสรรหาและคดเลอก โดยใชแบบสอบถาม และการสมภาษณเพอคดเลอกค นทมความสามารถและมทศนคตทสอดคลองเขากนไดกบวฒนธรรมองคการเปนสาคญ

3. กระบวนการเรยนรทางสงคม (Socialization Process) เปนกระบวนการในการปรบพนกงานใหเขากบวฒนธรรมองคการ โดยอาศยแนวทางตาง ๆ เชน การปฐมนเทศแบบเขม โดยการฉายสไลดและแนะนาบร ษท การใหขอมลในเรองวสยทศน ภารกจ ปรชญาและคานยมขององคการ และอาจจดโครงการใหพนกงานเขาแคมปดวยกน 1-2 สปดาหหรอเขารบการฝกอบรมอยางเขมขนทศนยฝกอบรมหรอทนยมเรยกในปจจบนนวา โรงเรยนสอน เชน โรงเรยนบานไรกาแฟของบานไรกาแฟ หรอ Hamburger University ของแมคโดนลล เปนตน

4. การออกแบบโครงสราง โครงสรางจะเปนตวกาหนดลกษณะของความสมพนธ ระหวางฝายตาง ๆ และบคคลตาง ๆ ในองคการ เชน การจดตงทมขามสายงาน หรอการกาหนดระดบการควบคมบงคบบญชาในองคการแหงนน

5. ระบบตาง ๆ ขององคการ ระบบตาง ๆ ขององคการ และขนตอนการปฏบตงานทสาคญในการทางานขององคการนน ๆ จะมงานทเกดขนประจา เชน รายวน รายสปดาห รายเดอน รายไต รมาส หรอรายป ซงงานจะเกดซา ๆ ดงนน ระบบงานหร อขนตอนการทางานทถกกาหนดซา ๆ เหลาน จะถกออกแบบเพอใหเนนยาคานยมขององคการ หรอสอสารคานยมทสาคญทผบรหารตองการได เชน ทสายการบน SAS ซงมนายเจน คารลสน เปนผบรหารระดบสง ไดขอดรายงานการเขาออกของสายการบน

72

ทกวน จงหลอหลอมใหพนกงานเขาสนใจในเรองการตรงตอเวลาการทางานจนทาใหการเข าออกของเครองบนมอตราทางการตรงเวลาเพมจาก 85% เปน 97% ภายในระยะเวลา 2 ป

6. แนวทางในการจดสรรรางวลและสถานภาพ จะเปนเครองมอในการจงใจบคลากรใหคงอย และชวยในการสอสารคานยมและการใหความสาคญในกจกรรมหรอเรองราวบางอยางโดยการเชอมโยงกบการใหรางวลหรอสถานภาพบางอยาง เชน การใหคาชมเชย หรอรางวลพเศษกบยอดขายทเกนกวาเปาหมายทตงไว หรอยอดผลตทไดเกนเปา

7. การออกแบบอาคาร สถานท สภาพแวดลอมตางๆ ในการท างาน เชน การออกแบบการจดตงโตะเกาอ ฉากกน ซงสไตลการตกแตงหองจะแสดงให เหนถงคานยมหรอความเชอบางอยางได เชน จะสงเสรมใหมการตดตอสอสาร มปฏสมพนธกนไดมากนอยแคไหน สงเสรมการทางานเปนทมหรอไม มความยดหยนหรอไม หรอมการแบงแยกอาณาเขตของแตละคนหรอแตละฝายชดเจนมากนอยแคไหน

จากแนวคดของนกวชาการหลายท าน สามารถสรปไดวา วฒนธรรมองคการ กคอ คานยม ความคด ความเชอ ทศนคต รวมตลอดจนถงความคาดหวงทมรวมกนอยางตอเนองของสมาชกองคการ และใชสงเหลานเปนแนวทางในการกาหนดพฤตกรรมของคนในองคการ อนทาใหวฒนธรรมองคการถอเสมอนเปนบคลกภาพ (Personality) หรอจตวญญาณ (Spirit) ขององคการ ททาใหตวตนขององคการหนง แตกตางไปจากอกองคการหนง โดยวฒนธรรมองคการน สวนใหญจะสะทอนออกมาจากวสยทศน (Vision) หรออาจจะเปนภารกจหรอพนธกจ (Mission) ของผกอตงองคการ ทคาดหมายและจนตนาการถงล กษณะหรอมความเปนตวตน (Sense of Identity) หรอความมงมน (Dominant Orientation) ไวตงแตแรกการกอตงองคการ วาควรมควรเปนในเรองใด และเมอเวลาผานไปกจะมสบสานและพฒนากนไปเปนลาดบ

แนวคดเกยวกบวฒนธรรมองคการเปนการศกษาถงแบบแผน คานยม ทกาหนดรปแบบการประพฤตปฏบตของบคคลในองคการ ซงมอทธพลตอความสาเรจขององคการอยางหลกเลยงไมได ซงวฒนธรรมองคการมสวนชวยในการเพมประสทธภาพในการดาเนนงาน รวมทงเพมขดความสามารถในการแขงขนใหกบองคการไดอยางยงยน

73

2.2 แนวคดและทฤษฎทเกยวกบการบรหารจดการการอดมศกษา แนวคดและหลกการบรหารอดมศกษานน นกการศกษาไทยมความคดเหนวาเปนทง

ศาสตรและศลป ทตองอาศยศลปะในการบรหาร อาศ ยความสมพนธสวนตวตลอดจนอา นาจแฝงจากภายนอกอกดวย การบรหารสถาบนอดมศกษ านนตองบรหารงานและบรหารคนเพอใหบรรลเปาหมาย ซงสอดคลองกบความเปนจรงและความตองการของสงคม โดยยดมนในหลกสาคญ 2 ประการคอความเปนอสระในการดาเนนงาน (Autonomy) และเสรภาพทางวชาการ (Academic Freedom) ซงสานกงานคณะกรรมการการอดมศกษาศกษ าแหงชาต (สกอ.) ไดกาหนดเพยงกรอบของภารกจหลกทสถาบนการศกษาแตละแหงจะนาไปปรบใหสอดคลองกบวสยทศนและวถทางของสถาบน ซงผวจยไดนากรอบแนวคดของมาตรฐานการอดมศกษา และภารกจของสถาบนอดมศกษาตามท สกอ . เปนผกาหนด มาเปนแนวทางในการศกษาบทบา ทและภารกจของสถาบนอดมศกษา ซงประกอบดวย การบรหารวชาการ และการบรหารสถาบนการศกษา ไวดงน

2.2.1 การบรหารทางวชาการ สถาบนอดมศกษามเสรภาพในการดาเนนงานดานวชาการ ทงนตองไมขดตอนโยบาย

แผนงาน และโครงการตาง ๆ ของรฐ และอยในความควบคมดแลของรฐตามวธการทกฎหมายกาหนด ไดแก การบรหารตามกรอบของภารกจหลก ซงสถาบนการศกษาจะตองดาเนนการหรอบรหารนโยบายทางวชาการ ภายใตกรอบภารกจหลก 4 ประการประกอบดวย การเรยนการสอนการวจย การใหบรการวชาการแกสงคม และการทานบารงศลปวฒนธรรมไทย

1. ภารกจดานการเรยนการสอน แผนการศกษาแหงชาต พ .ศ. 2535 กาหนดใหการเรยนการสอนในระดบอดมศกษาจะมการจดการศกษาใน 3 ระดบ คอระดบตากวาปรญญาตร ระดบปรญญาตร และ สงกวาปรญญาตร ดงน

- การศกษาระดบตากวาปรญญาตรเปนการศกษาทม งสงเสรมใหผเรยนไดพฒนาความรและทกษะวชาชพในระดบกลาง รวมทงมความสามารถในการรเรมประกอบการ

- การศกษาระดบปรญญาตร เปนการศกษาท สงเสรมใหผเรยนไดพฒนาคว ามร ความสามารถในสาขาวชาตาง ๆ ในระดบสง โดยเฉพาะการประยกตทฤษฎไปสการป ฏบต การรเรมการพฒนาทงทางวชาการและวชาชพ การสรางสรรคและเผยแพรความร การรเรมการพฒนาประเทศทงในดานเศรษฐกจ สงคม การเมอง วฒนธรรม สงแวดลอม รวมทงการสงเสรมบทบาทของประเทศในประชาคมโลก

- การศกษาระดบสงกวาปรญญาตร เปนการศกษ าทมงสงเสรมใหผเรยนไดพฒนาความรและทกษะในสาขาวชาการเฉพาะทางใหความชานาญมากยงขนมงสรางสรรคความกาวหนาและความเปน

74

เลศทางวชาการ โดยเฉพาะการศกษาคนควา วจยและพฒนาองคความรและเทคโนโลยในดานวทยาศาสตร มนษยศาสตร และสงคมศาสตร ก ารประยกตใชวทยาการสากลและภมปญญาทองถนของไทยเพอการพฒนาเศรษฐกจและสงคมไดอยางเหมาะสม

สงทสาคญสถาบนอดมศกษาตองคานงถงในการจดการเรยนการสอนคอการผลตกาลงคนทมความร ความชานาญ ใฝร มควา มรบผดชอบและมคณธรรมแกสงคม การเสรมสรางค ณภาพของบณฑตใหมความรสามารถทางวชาการไดมาตรฐานมทกษะในการใชภาษาตางประเทศในการสอสารเปนอยางด มความสามารถในการใชเทคโนโลย คอมพวเตอร และมความสามารถในการป รบตว เรยนรและรบผดชอบงานมมนษยสมพนธ มวนยและคณธรรม

2. ภารกจดานการวจ ย เปนหนงในมาตรฐานการศกษาและการสงเสรมความกาวหนาทางวชาการ การสรางความรใหม การถายทอด และวเคราะห ความรเพอผลประโยชนตอสงคม โดยการสงเสรมและสนบสนนใหหนวยงานทางการศกษา โดยเฉพาะอยางยงสถาบนอดมศกษาทาการวจยและเรยบเรยงตาราเพอความกาวหนาทางวชาการและการพฒนาดานตางๆ ซง สถาบนอดมศกษาทกแหงตางตระหนกดวา การทางานวจยนนเปนการภารกจทสาคญประการหนงของการเปนอาจารยผสอนระดบอดมศกษาซงผสอนตองหาความรเพมเตมใหทนกบความกาวหนาทางวทยาการดานอน ๆ การทางานวจยเปนอกวธการหนงในการไดมาซงความรใหม หลกแนวคดใหม วธการศกษาการแกปญหาแบบใหม รวมทงการวจยรวมกบองคการตางๆ ทงในประเทศและตางประเทศ

3. ภารกจดานการใหบรการวชาการแกสงคม เปนภารกจสาคญประการหนงของสถาบนอดมศกษา เนองจากความกาวหนาตลอดเวลาของวทยาการ ทาใหสถาบนอดมศกษามบทบาทสาคญในการสรางใหเกดองคความรใหม หรอสรางความรทเปนแหลงวชาการและถายทอดความรสไปผเรยน ซงสถานศกษาตองผลตบณฑตทมความรบผดชอบตอสงคม มความเปนประชาธปไตย มจรยธรรมส ง มความตระหนกในปญหาสงคม และมวสยทศนทกวางไกลในการแกปญหาสงคม เพอทจะนาความรทไดจากการเรยนไปใชประโยชนตอไปในส งคม และชนาสงคมในลกษณะตาง ๆ ซงจากความเหนของประชาชน สถาบนอดมศกษาเปนสวนหนงของสงคมและชมชนทตองพฒนาควบคกนไป ทงในบทบาทการชนา การรวมมอพฒนาและการพงพาอาศยกน สถาบนอดมศกษาจงเสมอนเปนตวกลางในการพฒนาชมชน และสงคมโดยถายทอดความรทางวชาการไปสการปฏบตจรงในสงคม หรอนาผลการวจยไปประยกตใชเพอพฒนาองคความรทางการศกษาสถาบนการศกษ าและขยายตวออกไปสสงคม

4. ภารกจดานการทานบารงศลปวฒนธรรมไทย เปนการธารงและสงเ สรมวฒนธรรม เพอความเปนเอกลกษณ การ สรางและเผยแพรวฒนธรรมของชาต และภมภาคสงเสรมวฒนธรรม สนต สทธมนษยชน การรกษาสงแวดลอมและคณคาของมนษยและสง คม ซงสถาบนการศกษาตองม

75

บทบาทในการสรางเนอหาสาระในการจดการเรยนการสอนรายวชาดานวฒนธรรมไทย อารยธรรมไทย หรอรายวชาทปรากฏในหลกสตรของสถาบนอดมศกษานน ตองมสาระเพอแสดงถงความเปนไทยในวฒนธรรมไทยไดอยางเหมาะสมโดยไดนาไปปรบใชใหสอดคลองก บความตองการของวทยาการในสงคมปจจบนและใชปฏบตภารกจในการทานบารงศลปวฒนธรรมของชาต

สรปไดวา สถาบนอดมศกษาตองมการจดการศกษาทหลากหลายประกอบดวยการศกษาชนสงเพอความเปนเลศทางการวชาการและวชาชพชนสง การศกษาคนควาวจยเพอสรางค วามรและการเรยนรทงทเปนความรสากลและความรเพอพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศ ในขณะเดยวกนกเปนการศกษาเพอชมชนและทองถนเพอเพมความเปนธรรมและขยายโอกาสการรบเขาศกษาระดบอดมศกษา มการจดการศกษาทงในรปแบบในระบบและนอกระบบ ตามอธยาศ ย นอกจากน สถาบนอดมศกษามระบบประกนคณภาพภายในและประกนคณภาพภายนอกตามมาตรฐานทกาหนด เพอใหสามารถผลตและพฒนากาลงระดบสงทมความรและความสามารถในระดบททดเทยมกบมาตรฐานโลก

76

2.2.2 การบรหารสถาบนการศกษา เพอใหเปนไปตามแนวทางการบรหารทกาหนดไวในพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ .ศ.

2542 โดยเนนการมสวนรวมของหลายฝาย ทงน การบรหารอดมศกษาไทยในปจจบนครอบคลมงานดานตางๆ ดงน (บญสง หาญพานช, 2546, น. 33-34)

1. การบรหารวชาการและเทคโนโลย สถาบนอดมศกษาเปนสถาบนวชาการ ทาหนาทในการผลตผลงานวชาการ การสรางนกวชาการและวชาชพ และการใชผลงานวชาการใหเกดประโยชนกบสงคมเปนหลก หนาทหลกคอ การจดการเรยนการสอน และการวจย

2. การบรหารงานบคคล บคคลในสถาบนอดมศกษาประกอบดวย ผ บรหาร คณาจารย ผสนบสนนวชาการ และเจาหนาทธรการ งานบคคล ไดแก การสรรหา การจางและสญญา การพฒนา และการประเมนบคลากร ปจจยทตองคานงถงในการบรหารบคคลคอ ความตองการสงคม นโยบาย ขอจากดทางดานการเงน โครงสรางและตาแหนง ภาระงาน

3. การบรหารทรพยากรการเงน ดาเนนภายใตงบประมาณ และภายใตภารกจโครงสรางขององคการ โดยคานงถงในเรองตอไปนคอ ระบบการไดมา ระบบการสรรหาและระบบการใชทมความคลองตว หลากหลาย และตรวจสอบได การจดเงนคงคลง ดชนบงชทางการเงน การเคลอนยายทรพยากร การประเมนและตรวจสอบ (พรชล อาชวอารง, 2543)

4. การบรหารสถาบน ดาเนนการจดการเนอททงหมดใหกบสถาบนโดยคานงถงประสทธภาพสงสด ไดแก การจดทาตารางการใชสถานทและอปกรณ การรกษาและปรบปรงใหทนสมย การวางแผนการใชเทศะหมนเวยน การจ ดการร วมอานาจและกระจายอานาจการบ รณาการบรหาร ใหสามารถเขากบระบบอน ๆ การสอสารแบบเปด และการแกไข ปญหาความขดแยง (พรชล อาชวอารง, 2543) ดาเนนการบรหารอดมศกษา ซงเปนระบบของมหาวทยาลยเองและมลกษณะเฉพาะของตนเองทสอดคลองกบธรรมชาตของสถาบนอดมศ กษา สถาบนอดมศกษาสามารถกาหนดหลกเกณฑการบรหารขนเอง โดยคณะกรรมการสภามหาวทยาลย แลวบรหารงานตามหลกการดงกลาว

5. การบรหารงานกจการนกศกษา ดาเนนการในเรองตอไปนคอ การใหคาปรกษาทางวชาการ การวางแผนอาชพและจดหางาน การใหคาปรกษาและแน ะแนว การปกครอง การใหความชวยเหลอการเงน สขภาพอนามย การปฐมนเทศและปจฉมนเทศ การบรการหอพก การจดกจกรรมนกศกษา งานดานศาสนา งานดานการทหาร และงานดานสวสดการอน ๆ ในดานการบรหารจดการทดในมหาวทยาลยไทยนน ว จารณ พานช (2544) ไดอภปรายในทประชมประธานสภาอาจารยมหาวทยาลยทวประเทศ โดยกลาววา มหาวทยาลยจะตองมองคประกอบทสาคญหลายประการไดแก การมองคการกาหนดนโยบาย หรอสภามหาวทยาลยทเขมแขง มการกาหนดนโยบายและเปาหมายอยางชดเจนโดยเฉพาะอยางยงจดเนนของภารกจของมหาว ทยาลย เชน กาหนด

77

วาจะเปนมหาวทยาลยทเนนการสอนหรอการวจย ซงการออกกฎระเบยบจะตองสอดคลองกบนโยบายและมตรวจสอบการดาเนนการเปนระยะ นอกจากนตองกระจายอานาจตดสนใจ ดานการบรหารการเงน การบรหารงานบคคล และการบรหารวชาการ ไปยงหนวยงานปฏบ ต โดยหลกเลยงกฎเกณฑทตายตวและเปดโอกาสใหมกระบวนปรกษาหารอ รวมทงมการประเมนผลการทางานในทกระดบสาหรบปรบปรงวธการทางานไปเรอยๆ อนจะทาใหเปนองคการเรยนร และบคลากรในองคการเปนบคคลเรยนร รวมถงมก ระบวนการกาหนดวสยทศน พนธกจ กลยทธ เปาหมาย แผนปฏบตการ และตวชวดความสาเรจ โดยคนในองคการทกระดบรวมกนกาหนด เพอเปนเครองมอใหทกหนวยงานและทกคนทางานมเปาหมายและทศทางเดยวกน รวมทงใหสามารถประเมนผลงานไดเปนระยะๆ โดยตองมการประเมนผลงานโดยบคคลภายนอกเปนระยะเชนก น เพอประเมนทศทางคณภาพของผลงานและประสทธภาพในการทางาน โดยประเมนระดบภาพรวมของสถาบนไปถงระดบหนวยงาน อกทงตองบรหารใหมความพอดระหวางการจดการทมการปรกษาหารอในลกษณะผรวมงานทไมใชผบงคบบญชาและผใตบงคบบญชา กบการเปนผนาท ดและกลาตดสนใจของหวหนาหนวยงาน มระบบการตอบแทนความดความชอบของบคคล โดยพจารณาทผลสาเรจของงาน ระดบภาพรวมขององคการ และระดบหนวยงาน ประกอบกบผลงานของตวบคคล นอกจากนยงรวมถงการ มนวตกรรมในการจดการเพอลดคาใชจาย และเพมประสทธภาพใ นการใชทรพยากร เชน การใชทรพยากรรวมกนระหวางมหาวทยาลย ประการสดทายคอคณลกษณะอน ๆ ของการจดการทดโดยทวไป ไดแก ความโปรงใส ตรวจสอบได ยดกจประโยชนขององคการและประเทศเปนสาคญ

นอกจากนทบวงมหาวทยาลย โดยคณะทางานจดระบบบรหารและการ จดการอดมศกษาทบวงมหาวทยาลย ไดกาหนดกรอบแนวคดการปฏรปโครงสรางและการบรหารจดการอดมศกษาไว ซงผวจยขอสรปเพยงสวนทเกยวของกบการบรหารสถาบนการศกษา เพอเปนแนวทางในการจดการความรในสถานศกษา ไดแกการสงเสรมใหสถาบนมความเชยวชาญสอ ดคลองกบความตองการของทองถน ภมภาคและประเทศชาตโดยศกษาศกยภาพความตองการและเสรมสรางความชานาญเพมเตม การสงเสรมการใชทรพยากรรวมกนโดยการสรางเครอขายและการสงเสรมการเรยนการสอนใหเชอมโยงกบงานและชวตจรงโดยเนนการฝกงาน การวจย และกจกร รมรวมมอกบหนวยงาน ชมชน และสงคมภายนอกสถาบนรวมทงสงเสรมการอดมศกษาเพอมวลชนโดยอาศยระบบเทคโนโลย และสงเสรมการใชประโยชนของอตสาหกรรมการศกษาเพอพฒนาการศกษาและวฒนธรรมของประเทศ โดยสงเสรมงานวจยและพฒนา สรางเครอขายความรวมมอและสรางค วามพรอมในดานโครงสรางพนฐาน เพอนาประเทศเขาสสงคมความรใน เรองน จรส สวรรณเวลา (2542) ใหความเหนวาระบบอดมศกษาไทยยงมความออนแออยมาก ในการเขาสสงคมความร เนองจากสภาพของอดมศกษาไทย

78

ในปจจบนนนประกอบดวยปจจยหลายดาน ทเปนป ญหาในการทจะตองปรบตวเขาสสงคมความรในปจจบน เชน

1) อดมศกษาไทย มงการถายทอดเปนหลก เนนการเพมสารความรแทนทจะเปนการสรางสมรรถนะและปญญา การสอนยงเปนการบรรยายอย ผเรยนตองตามผสอนจงจะสอบไดและจบการศกษา นสตนกศกษาและประช าชนทวไปยงหลงกบคณคาของใบปรญญา มงทจะเรยนใหไดรบปรญญามากกวาใหไดความรไปใชจรง หรอเกดสมรรถนะทจาเปน

2) อดมศกษาไทย มวกฤตคณภาพ สรางปญญาไมลก วชาการไทยไมเขมแขง ไมตรงเปาตรงปญหาขาดความหลากหลายของสถาบนการศกษาและรปแบบการศกษา

3) ประเทศไทยอยในระยะของการขยายตวของระบบอดมศกษา มการเพมจานวนและขนาดของสถาบนอดมศกษา และจานวนนสตนกศกษาทอยในระบบในอตราเรงสง ทาใหการเนนคณภาพดอยลงไป ยงการเพมปรมาณโดยมขอจากดดานทรพยากรดวยแลว คณภาพยงเปนปญหาทรพยาก รดานการเงนทไมเพมตาม ขนาดของระบบ การกาหนดใหระดมทนจากแหลงอนทมขอจากดตามฐานะของผเรยนและผสนบสนน ยอมเปนการบงคบใหคณภาพลดลง สวนทรพยากรมนษยซงสาคญมากในระดบอดมศกษา ตองอาศยเวลาและกระบวนการในการสราง จะเปนปจจยกาหนดความเปนไ ปไดในการขยายตวของระบบอดมศกษาทจะรกษาคณภาพไวได

4) โครงสรางและระบบงาน ตลอดจนประเพณปฏบต ในระบบอดมศกษา และระบบการเมองทกากบดแลอดมศกษา เปนปญหาในการปรบเปลยนเขาสสภาพอดมศกษาเพอสงคมความร กฎระเบยบ ขอบงคบและกรอบตางๆ เปน เครองกดขวางในการสรางและใชความสามารถในการปรบสถาบนอดมศกษาใหมเสรภาพทางวชาการ มธรรมาภบาลและการบรหารจดการทด

5) นโยบายและยทธศาสตรชาต เปนเครองกาหนดทศทางการพฒนา ทจะมงใหเกดสงคมความร และเกดระบบอดมศกษาทจะเปนฐานของสงคมความร

ดงนน เพอใหอดมศกษาไทยมสมรรถนะเพยงพอทจะ แขงขนได จรส สวรรณเวลา (2542, น. 35-41) จงไดเสนอแนะแนวทางในการปรบตวของสถาบนอดมศกษา เพอเขาสสงคมความรในยคท 1 และยคท 2 ในหลายๆ ปจจย ซงสรปไดดง ตารางท 2.2

79

ตารางท 2.2: แสดงการปรบตวของอดมศกษากบสงคมความรยคท 1 และยคท 2

สงคมความรยคท 1 สงคมความรยคท 2

- คน – สรางและรกษานกวชาการ นกวจยทม ความลกซงมความทนสมยและมคณภาพ - การวางแผนและการบรหารจดการ - พฒนา มหาวทยาลยใหเปนแหลงความรทกาว ทนโลก - การสรางความคดเชงสงสยบกเบก - พฒนา สงคมความรทมวทยาศาสตรเปนพนฐาน - รอปรบระบบในมหาวทยาลย -ใหเออตอการ ทาหนาทในสงคมความร - การปรบมหาวทยาลยใหเปนองคการเปด – ม ความสมพนธทดกบองคการภายนอก ทง ภาครฐเอกชน และภาคมหาชน เพอใหระบบ ความรตรงตามความจาเปนในการใชความร - พฒนาโครงสรางพนฐานดานเทคโนโลย สอสารสนเทศ

- คน - มการทางานเปนทมของทกภาคทกสวน โดยแตละสวนนาความรและความเปนพเศษ ของตนเองเขาไปเสรมกบผอน - การจดโครงสรางใหมในมหาวทยาลย – มการ บรหารจดองคการทเปนพลวตรสามารถปรบ เปลยนไดตามความจาเปน - การปรบมหาวทยาลยใหเปดมากขน - มการ รวมมอของมหาวทยาลยกบหนวยงานปฏบต ทงในการเรยนรของผเรยน และในการวจย สรางความรใหมจากการใชความร - การวางจดยน คานยมหลก และเอกลกษณ ของมหาวทยาลย – การกาหนดทศทางและ บทบาทของมหาวทยาลยทาใหเหนถงความ แตกตางกน ซงระบบงานตางกนมงใหเกด ประโยชนตางกนในสงคมความร กอใหเกด การแลกเปลยน การสรางเครอขายระหวาง สถาบนการรวมมอกนเชงกลยทธ

(ทมา: จรส สวรรณเวลา, 2542)

สรปไดวา การบรหารจดการอดมศกษาสามารถดาเนนการไดภายใตกรอบภาร กจของแผนพฒนาการศกษาแหงชาต โดยสถาบนการศกษามอสระในการสรางความเชยวชาญและสรางเอกลกษณของสถาบนอดมศกษาแตละแหงไดตามความเชยวชาญ เชน การเนนการเรยนการสอน หรอเนนทการวจย สวนการบรหารจดการสถาบนการศกษานนมรปแบบทไมแตกตางจากกา รจดการทางธรกจโดยทวไป ยกเวนในเรองของการไดรบสงเสรมจากภาครฐใหมการรวมกลม หรอสรางเครอขายของสถาบนอดมศกษาในรปแบบตาง ๆ โดยไมแบงแยกระหวางกระทรวง รฐ หรอเอกชน ทงภายในและภายนอกประเทศเพอนาไปสการสรางสงคมความร แตอยางไรกตามส ถาบนการศกษายงตองปรบตวในอกหลาย ๆ ดาน หากจะพฒนาไปสสงคมความรตามแผนพฒนาการศกษาแหงชาต ซงแตละ

80

สถาบนตองสรางกลไกของการจดการความรและนาแนวคดดานการจดการความรมาปรบใชใหสอดคลองกบแนวทางของสถาบนการศกษาอยางเหมาะสม 2.3 แนวคดและทฤษฎเกยวของกบความสามารถในการแขงขน 2.3.1 ค าจ ากดความของความสามารถในการแขงขน มการใหคาบญญตของคาวา “ความสามารถในการแขงขน ” (Competitiveness) เปนภาษาไทยไวอยางหลากหลาย อาท

- สมรรถนะทางการแขงขน - ขดความสามารถในการแขงขน - ศกยภาพการแขงขน - ความสามารถในการแขงขน

สาหรบการศกษาในครงน ผศกษาขอใชคาวา “ความสามารถในการแขงขน ” อยางไรกตาม เพอใ หเกดความหลากหลายของแนวความคด และความหลากหลายจากแหลงขอมลตางๆ จงขอนาเสนอคาจากดความของคาวา “ความสามารถในการแขงขน ” ทงภาษาไทยและภาษาองกฤษทงนเพอเปนการลดชองวางของความเขาใจในภาษาศาสตร ดงน ความสามารถในการแขงขนระดบชาต (Nation Competitiveness) คอ ความรทางดานเศรษฐศาสตรทวเคราะหความจรงและนโยบายทสงผลตอความสามารถของชาตทจะกอเกดและธารงรกษาซงการสรางมลคาเพมทยงยนสาหรบการวสาหกจและสรางความมงคงสาหรบประชาชน Competitiveness of nation is a field of Economic knowledge, which analyzes the facts and policies that shape the ability of a nation to create and maintain an environment that sustains more value creation for its enterprises and more prosperity for its people. ความสามารถในการแขงขนระดบประเทศ คอ ความสามารถในการเสรมสรางและรกษามลคาเพมทางเศรษฐกจ (Sustainability Economic Value Added)ไวไดในระยะยาว โดยเปรยบเทยบกบคแขงขน (มนตร โสคตยานรกษ, 2550, น. 88) ความสามารถในการแขงขน คอ แนวคดการเปรยบเทยบของความสามารถและสมรรถนะของบรษท สวนหนงหรอทงชาตในการขาย และจาหนายผลตภณฑและ /หรอบรหารในตลาดนนๆ สาหรบระดบบรษท ความสามารถในการแขงขน คอ ความสามารถในการจดหาผลตภณฑและบรการทมประสทธภาพและประสทธผลมากกวาคแขง

81

For the company, competitiveness is the ability to provide products and service as or more effectively and efficiently than the relevant competitors. ความสามารถในการแข งขนในรปเทอมของอานาจการตอรองทหนวยธรกจมเหนอกวาผซอและผขาย อานาจการตอรองนคอ ความสามารถของหนวยธรกจทจะชนาในรปของปรมาณ คณภาพ เวลา และราคา ในขณะทไดบรรลวตถประสงคทางการตลาด

ความสามารถในการแขงขน (Competitiveness) คอ ความสามารถของหนวยธรกจ หรอบรษทในการครอบครอง หรอแยงสวนแบงตลาดสนคา เมอหลายบรษทผลตสนคาประเภทเดยวกนทาใหผบรโภคมสทธเลอกซอสนคาไดจากหลายบรษท ทาใหเกดการแขงขนการขายสนคาขน บรษทใดทขายไดมากกคอ มสวนแบงทางการตลาดมากถอวาม ความสามารถในการแขงขนสง ในทางตรงกนขาม หากบรษทใดไมสามารถขายสนคาของบรษทได ไมมสวนแบงทางการตลาดกจะเรยกไดวา ขาดความสามารถในการแขงขน มนตร โสคตย านรกษ (2550, น. 88-89) ใหคาจากดความของ ความสามารถในการแขงขนระดบองคกร คอ การทอ งคกรสามารถเพมผลตภาพทางการผลต (Productivity) และพฒนาคณภาพ (Quality) ของสนคาและบรการใหสงขน เพมคณคา (Value Added) และการใชประโยชนของสนคาและบรการใหหลากหลาย โดยใชทรพยากรทมอยอยางจากด (Resources Scarcity) ไดอยางมประสทธภา พ (Efficiency) และเกดความคมคามากทสด (Economies) อนจะสงผลใหองคกรนนๆ สามารถผลตสนคาหรอบรการดงกลาวไดโดยมความไดเปรยบทางการแขงขน (Competitive Advantage) เหนอกวาคแขงขนรวมทงมความสามารถในการยกระดบของการพฒนาผลตภาพทางการผลตใ หสงขนไดอยางตอเนองเพอสรางความไดเปรยบทางการแขงขนขององคกรในระยะยาว (Sustainable Competitive Advantage) อนจะสงผลตอเนองใหองคกรมความมนคง (Sustainability) และความมงคง (Wealth Creation) สงขนอยางตอเนอง นอกจากน มนตร โสคตยานรกษ (2550, น. 5-6) ยงไดทาการวจยเกยวกบ ศกยภาพการแขงขนของรฐวสาหกจ (Competitiveness) โดยไดนาเสนอความหมายของคาวา การทรฐวสาหกจมขดความสามารถ (Capacity) มสมรรถนะ (Competency) ทสามารถบรหารทรพยากรของตนไดอยางมประสทธภาพสงส ดและคมคามากทสด (Maximization Efficiency and Economies) ดวยกระบวนการทางกลยทธ (Strategic Value – Added Process) ทกอใหเกดประสทธผล (Effectiveness) มลคาเพมทางเศรษฐกจ (Economic Value Added) และความมงคง (Wealth) แกองคกรอยางยากทค แขงขนจะสามารถลอกเลยนแบบ (Difficult to Imitate) สนคาและบรการไดอยางแทจรงในมมมองของผมสวนไดสวนเสยขององคกร (Stakeholders)

82

2.3.2 มตของความสามารถในการแขงขน จากการศกษาวจยในอดตจากทฤษฎและกรอบแนวคดเกยวกบคาจากดความของ

“ความสามารถในการแขงขน” กลาวไดวา แนวคดและคาจากดความมความแตกตางกน ตามแตผใหคาจากดความซงมาจากหลายอาชพ หลากหลายเหตผล ซงสามารถสรปไดวา ความสามารถในการแขงขนเกยวของกบหลกแนวคดหลากหลายในมตตางๆ เพอใหเขาใจถงบรบททพจารณาอนนาไปสการพจารณาอยางมนย ผวจยจงขอสรปมตตางๆ ทเกยวของกบความสามารถในการแขงขน ดงน

1. มตของมมมองผทเกยวของ (Stakeholder Perspective) วธในการวเคราะหความสามารถในการแขงขนเกยวของกบมมมองของผทเกยวของ ตวแปรทใชในการวเคราะหความสามารถในการแขงขนของกลมผเกยวของกลมหนงอาจไมเหนดวยกบอกกลมหนง ความทาทายทจะทาใหความแตกตางนเกดความสมดลเปนวธทยอมรบทใชในการวเคราะหโดยรวม ผทเกยวของน ไดแก

ภาพท 2.9: มตของมมมองผทเกยวของ (Stakeholder Perspective) 2. มตของระดบการพจารณา (Level of Abstraction) วธในการวเคราะหความสามารถในการแขงขนเกยวของกบระดบการพจารณา ซงสามารถแบงออกไดเปนหลายระดบ ดงน ระดบโครงการ (Project Level) ปจจยทใชในการวดความส ามารถในการแขงขนจะลงรายละเอยด เชน เวลาในการดาเนนการ ราคาหรอตนทน ปรมาณงานทบกพรอง และความปลอดภย ในการศกษาระดบโครงการจะเชอมโยงสาเหตและผลลพธ เชน เวลาทใชสมพนธกบ ทรพยากรมนษยทใช จานวนการแกงานเพอทจะกาหนดแนวทางการปฏบตงาน ทด (Best Practice) ของการบรหารโครงการ

มตของมมมอง

เจาของ/ผถอหน

ผบรหารระดบสง

ลกจาง

ลกคา

สมาคมการคา

83

ระดบองคกรหรอระดบวสาหกจ สมรรถนะหรอสมรรถภาพขององคกรในแตละปจะวดความสามารถในการแขงขนในดานปรมาณงานและผลประกอบการ อยางไรกตามระดบองคกรสนใจในสมรรถภาพดานการเงนและการตลาด ซงในสวนนในระดบโครงการยงมไดคานงถงนก สาหรบระดบทสงกวา คอ ระดบอตสาหกรรม การวเคราะหความสามารถในการแขงขนไมลงรายละเอยดในทน ซงตวอยางของโครงการหรอบรษทเปนเพยงสวนผสมหนงในสมรรถภาพของอตสาหกรรม

ภาพท 2.10: มตของของระดบการพจารณา (Level of Abstraction)

3. มตของเวลา (Time Dimension) การพจารณาความสามารถในการแขงขนโดยมากมกเนนไปทสมรรถนะขององคกร เชน ผลกาไร ผลตภาพ (Productivity) สวนแบงตลาดในอดต (Past Market Shares) อกวธการหนง คอ การเขาถงความสามารถในอนาคตขององคกรในการทากาไร การเตบโต หรอ ครอบคลมตลาดได

ภาพท 2.11: มตของเวลา (Time Dimension)

4. มตของจดเนน (The Focus) จดเนนความสามารถในการแขงขนโดยใหความแตกตางระหวางปจจยทจะนามาซงความสามารถในการแขงขน (สาเหตทนามาซงความสามารถในการ แขงขน ) กบดชนชวดของความสามารถในการแขงขนในมตนสามารถอธบายระหวาง (Potential) กบสมรรถนะ (Performance)

ภาพท 2.12: มตของจดเนน (The Focus)

มตของระดบการพจารณา

ระดบโครงการ

ระดบองคกร

ระดบอตสาหกรรม

มตของเวลา สมรรถนะในอดต

ความสามารถในอนาคต

มตของจดเนน สาเหต/ศกยภาพ

ผลลพธ/สมรรถภาพ

84

5. มตของตลาด (Space) ความสามารถในการแขงขนประกอบดวย สมรรถภาพของตลาดภายในและตลาดภายนอก สมรรถภาพในระดบบรษทหรอระดบอตสาหกรรม

ภาพท 2.13: มตของตลาด (Space)

2.3.3 นยามของความสามารถในการแขงขน จากการประมวลคาจากดความและมตตางๆ เกยวกบความสามารถในการแขงขนทสอดคลอง

กบขอบเขตงานวจย ดงน นยามเชงปฏบตการ (Operational definition)

นยามของ “ความสามารถในการแขงขน ” ในเชงปฏบตการ หมายถง ความสามารถขององคกรกอสรางในการบรหารจดการ (Management)ใหตนเองมความไดเปรยบเหนอคแขงทงกอนการรบงาน และสามารถดาเนนงานกอสราง และสงมอบงานตามวตถประสงคของโครงการนนๆ ซงไดจากการวเคราะหสงแวดลอมภายนอก บรบทการแขงขน และการบรหารจดการโดยคนหาปจจยเหต เพอลดสภาพปญหาทมอยใหตาลงททาใหผลกระทบทางบวกสงขนหรอทาใหผลกระทบทางลบตาลง (Remedial Factors) และปจจยเหตเพอเพมศกยภาพในการแขงขน (Reinforced Factors) ในกรณตองการเสรมสรางความแขงแกรง นาไปส ปจจยผล คอ ความสามารถในการแขงขนทสามารถดารงอยอยางยงยนนนเอง (Sustainable Competitiveness) โดยมวตถประสงคในขอใดขอหนงหรอหลายขอตอไปน

(1) เพอเพมความไดเปรยบทางการแขงขน (Competitive Advantage) (2) เพอความสามารถทางการอยรอด (Survivability) (3) เพอยงคงสรางคณคาเพม (Value Added and Value Creation) (4) เพอความยงยน (Sustainability) เปนลาดบสดทาย

2.3.4 ความส าคญของความสามารถในการแขงขน ความสามารถในการแขงขนมความสาคญมากขนในเชงธรกจ นบแตกาวยางสกระแสแหงโลกาภวตน (Globalization) ทมอทธพลไปทกธรกจอตสาหกรรม ในอตสาหกรรมกอสรางกเชนกน การกาวยางนกอใหเกดรปแบบและวธการแขงขนทเปลยนแปลงอยางซบซอนขนไป และทาใหพฤตกร รมของ

มตของตลาด ตลาดภายใน

ตลาดภายนอก

85

ผบรโภคมการเปลยนแปลงอยางมาก โดยผบรโภคตางตองการสนคาทมราคาคมคา คณภาพสง มความทนสมย และการบรการทตรงตามความตองการอยางแทจรง รวมถงการเปลยนแปลงทคอนขางรวดเรวของเทคโนโลยสารสนเทศ (Information Technology) สงผลใหเกดองคคว ามรใหมขนมาตลอดเวลา การทตองเผชญกบภาวะกดดนภายใตสภาพแวดลอมและสภาพการแขงขนททวความรนแรงมากขน ทกองคกรตางตองการความอยรอดและมความสามารถแขงขนไดอยางแทจรง จงจาเปนตองสรางความสามารถในการแขงขน (Competitiveness) เพอใหองคกรของต นเตรยมความพรอมรบมอหรอปองกนไดทนทวงท

ในชวงนเอง การพฒนาตวแบบ (Model) เพอศกษาและวเคราะหความสามารถในการแขงขนในระดบตางๆ ได แก ระดบชาต (Nation) ระดบอตสาหกรรม (Industry) และระดบองคกร (Organization/Corporate) มากมายหลายตวแบบ จ ากหลายแนวความคด หลายสานก ซงตวแบบสาคญในระดบตางๆ มดงน

ตวแบบการวเคราะหความสามารถในการแขงขน ระดบชาต - ตวแบบของ The International Institute for Management Development (IMD) - The World Economic Forum (WEF) - ตวแบบเพชร (Diamond Model) ของ Michael E. Porter

ตวแบบการวเคราะหความสามารถในการแขงขน ระดบอตสาหกรรม - ตวแบบแรงผลกดนทงหา (Five Forces Model)

ตวแบบการวเคราะหความสามารถในการแขงขน ระดบองคกร - ตวแบบหวงโซคณคา (Value Chain model)

นอกจากนยงมอกนกวชาการและ นกทฤษฎหลายทานทไดพฒนาตวแบบ โดยแตละแบบมหลกเกณฑ (Criterion) ตวชวด (Indicators) ปจจย (Factors) และมต (Dimensions) ในการพจารณาแตกตางกนไป ตวแบบตางๆ เหลานนจะถกนามาประยกตใชเพอประโยชนทางการศกษาและพฒนาตวแบบความสามารถในการแขงขนของมหาวทยาลยราชภฏขนาดใหญตอไป

2.3.5 ตวแบบความสามารถในการแขงขน

ตวแบบทเกยวของกบความสามารถในการแขงขนนน มหลากหลายรปแบบ และหลากหลายมต ซงผวจยขอนาเสนอตวแบบทมความสาคญและนามาใชในการศกษาวจยเกยวกบ “การสงเสรมความสามารถในการแขงขนของมหาวทยาลยราชภฏขนาดใหญ” ดงตอไปน

86

2.3.5.1 ตวแบบความสามารถในการแขงขนของสถาบนนานาชาตเพอการจดการ IMD สถาบนนานาชาตเพอการจดการ (Institute for Management Development : IMD) ไดจดอนดบความสามารถในการแขงขนของประเทศและกลมประ เทศ โดยตวแบบนใชจดลาดบและวเคราะหความสามารถในการแขงขนระดบประเทศ โดยเกณฑการจดลาดบประกอบดวย 4 ปจจยหลก คอ

1. เศรษฐกจ (Economic Performance) 2. ประสทธภาพของภาครฐ (Government Efficiency) 3. ประสทธภาพของภาคเอกชน (Business Efficiency) 4. โครงสรางพนฐาน (Infrastructure)

ในแตละดานของปจจยหลกนน ประกอบดวย 5 ปจจยยอย ซงใชเกณฑตางๆ รวมทงหมด 312 เกณฑ เกณฑทนามาใชในการจดลาดบนน มจานวนทงสน 239 เกณฑ สวนทเหลอ 73 เกณฑ นน เปนขอมลพนฐานซงมไดนามาใชในการจดลาดบ

ภาพท 2.14: ตวแบบความสามารถในการแขงขนของ IMD

เศรษฐกจ (Economic Performance)

ประสทธภาพของภาครฐ (Government Efficiency)

ประสทธภาพของภาคเอกชน (Business Efficiency)

โครงสรางพนฐาน (Infrastructure)

ความสามารถในการแขงขน (Competitiveness)

87

2.3.5.2 ตวแบบความสามารถในการแขงขนของ เวทเศรษฐกจโลก (World Economic Forum : WEF)

รายงานการจดอนดบความสามารถในการแขงขนของประเทศตางๆ ทเรยกวา The Global Competitiveness Report จดทาโดยเวทเศรษฐกจโลก (World Economic Forum : WEF) เปนการจดอนดบความสามารถในการแขงขนของประเทศตางๆ ทงสน 125 ประเทศ ปจจยทนามาใชในการจดอนดบความสามารถในการแขงขนระดบประเทศนนมาจากปจจยหลก 3 กลม ไดแก

1. ปจจยพนฐาน (Basic Requirements) ประกอบดวย - ปจจยเกยวกบสถาบน (Institutions) - โครงสรางพนฐาน (Infrastructures) - เศรษฐกจมหภาค (Macro Economy) - สขภาพและการศกษาขนพนฐาน (Health and Primary Education)

2. ปจจยเสรมประสทธภาพ (Efficiency Enhancers) ประกอบดวย - การอบรมและการศกษาขนสง (Higher Education and Training) - ประสทธภาพของตลาด (Market Efficiency) - ความพรอมดานเทคโนโลย (Technology Readiness)

3. ปจจยนวตกรรม (Innovation and Sophistication) ประกอบดวย - ความซบซอนในการดาเนนธรกจ (Business Sophistication) - นวตกรรม (Innovation)

ภาพท 2.15: ตวแบบความสามารถในการแขงขนของ เวทเศรษฐกจโลก (World Economic Forum: WEF)

ปจจยพนฐาน (Basic Requirements)

ปจจยเสรมประสทธภาพ (Efficiency Enhancers)

ปจจยนวตกรรม (Innovation and Sophistication)

ความสามารถในการแขงขน (Competitiveness)

88

2.4 แนวคดและทฤษฎของศาสตราจารย Michael E. Porter Michael E. Porter เปนนกวชาการดานยทธศาสตรหรอกลยทธ (Strategy) ทมชอเสยงมาก

ในชวงทศวรรษท 1980 ในขณะทม อาย เพยง 33 ป เขาสามารถเขยนหนงสอเลมแรกทมชอวา Competitive Strategy: Techniques for Analyzing Industries and Competitors (Porter, 1985) ซงเปนหนงสอเลมแรกทเสนอตวแบบ Five Force เพอวเคราะหสภาพการแขงขนในอตสาหกรรม (ปจจยภายนอก)

2.4.1 ตวแบบ Five Force (Five Force Model) Five Force Model หรอตวแบบแรงผลกดน 5 ประการน มคณสมบตเดน คอ สามารถใช

วเคราะหแรงผลกดนครอบคลมมมมองตางๆ ของการแขงขนของอตสาหกรรมนนๆ และสามารถนาไปประยกตใชโดยงาย ประกอบดวยแรงผลกดนทสาคญตางๆ ดงน 1. ภยคกคามจากคแขงขนรายใหม (Threat of New Entrants)

แตละอตสาหกรรมมแรงดงดดคแขงรายใหมในระดบทแตกตางกน ขนอยก บความนาสนใจของอตสาหกรรมในชวงเวลาขาขนและขาลงตามวฏจกรของอตสาหกรรมนน ซงผประกอบการกอสรางมการเขา-ออกจากอตสาหกรรมไดงาย โดยผทอยในอตสาหกรรมแลวยอมจะใชความพยายามดวยวธตางๆ เพอปองกนไมใหมคแขงเขามาแยงสวนแบงมากเกนไป เช น ลดตนทน สรางคณภาพทโดดเดน สรางดงดดสมพนธภาพของลกคา (Brand Loyalty) หรอใหรฐบาลออกนโยบายตางๆ เพอแทรกแซงไมใหคแขงจากตางประเทศเขามาแขงขน 2. การแขงขนระดบบรษทในอตสาหกรรม (Rivalry among Existing Firms)

การวเคราะหการแขงข นภายในอตสาหกรรมและศกยภาพของตนเอง ศกยภาพของคแขง ภาวะในการแขงขน จานวน ประเภท ขนาด และกลยทธของคแขงนน เพอทาการหากลยทธทเหมาะสมในการรบมอกบการแขงขน ซงกลยทธตางๆ ทมกถกนามาใช ไดแก การคดคนสนคาหรอบรการใหมๆ (Productivity, Differentiation) พฒนาคณภาพสนคาหรอบรการและการหาจดเนนของตลาด (Market Niche) 3. ภยคกคามของสนคาหรอบรการทดแทน (Threat of Substitute Products or Services)

บรษทจาเปนจะตองวเคราะหในมมกวาง เพอพจารณาวาสนคาหรอบรการจากอตสาหกรรมอนใ ด หรอจากภายในอตสาหกรรมเดยวกน จะสามารถทดแทนสนคาหรอบรการของบรษทได เมอทราบแลว กจการอาจจะมทางเลอกในการรบมอดวยการลดราคา พฒนาสนคาหรอบรการทมลกษณะใกลเคยงกบสนคาหรอบรการทดแทนเหลานน หรอเพมการบรการใหกบลกคา

89

4. อ านาจตอรองของผซอ (Bargaining Power of Buyers) เปนการศกษาพฤตกรรม ความพงพอใจ รวมถงปรมาณของลกคากลมตางๆ ใน

อตสาหกรรม บรษทจะตองทาความเขาใจในองคประกอบตางๆ เหลานของลกคา เพอผลตและพฒนาสนคาหรอบรการใหเหมาะสมกบความตองการ และเปนก ารปองกนไมใหลกคาเปลยนไปซอสนคา /บรการของคแขง (Brand Royalty) 5. อ านาจตอรองของผขาย (Bargaining Power of Suppliers)

ผขายมความสาคญอยางยงตอการรกษาระดบการผลตสนคา /บรการของบรษทใหดาเนนไปโดยสมาเสมอ รวมทงสงผลตอตนทนในการผลต หากอตสาหกรรมใดมผขาย (Suppliers) จานวนมาก กยอมสงผลใหมอานาจในการตอรองสง เนองจากสามารถเลอกผขายรายอนได หรอ บรษทอาจใชกลยทธ Backward Integration การขยายธรกจยอนกลบไปเปนผจดหาหรอผจดจาหนายกลบมาใหธรกจปจจบนของตน เพอลดอานาจการตอรองลงของผจาหนาย (Bargaining Power of Supplier) แรงผลกดนทสาคญทง 5 ของ Five Force Model ไมจาเปนตองเหมอนกนหรอพจารณาทกปจจย เนองจากธรกจแตละรปแบบ (Business Models) จะมปจจยแตละดานตางกน ปจจยบางตวอาจจะไมมผลในรปแบบธรกจหนง แตอาจจะมอทธพลตออกรปแบบหนง Porter (1980) ไดอธบายวา ภาวะการแขงขนทรนแรงของวสาหกจในอตสาหกรรม (Industry) ควรจะตองรวมมอกนทงผผลต ผขาย /จดจาหนาย (Suppliers) และผซอ(Buyers) ทงนเพอใหเกดการบรณาการของกลมอตสาหกรรม ปองกนการแทรกแซงของคแขงขนรายอนและสนคาทดแทน โดยทกลมอตสาหกรรมจะตองมการพฒนาอยางสมาเสมอเพอความอยรอด และยกระดบการแขงขนใหสงขนอยางตอเนอง

ภาพท 2.16: ตวแบบแรงผลกดนทงหา (Five Force Model) (ทมา: Porter, 1985)

คแขงปจจบน (แรงจากการแขงขนในอตสาหกรรม)

คแขงขนรายใหม

ผขาย ผซอ

แรงจากการคกคามของคแขงขนรายใหม

แรงจากอ านาจการตอรองของผซอ แรงจากอ านาจการตอรองของผขาย

แรงจากการคกคามของสนคาทดแทน

สนคาทดแทน

90

2.4.2 ตวแบบกลยทธการแขงขน (Generic Competitive Strategies) นอกจาก Five Force Model แลว Porter ยงไดเขยนหนงสอเกยวกบการแขงขนทไดรบ ความนยมสงทมชอวา Competitive Advantage: Creating and Sustaining and Superior Performance, Porter (1985) ซงนาเสนอวธการสรางคณคา (ปจจยภายใน) เพอใหธรกจสามารถสงผานคณคาไปยงลกคา เปนการสรางผลกาไรขนมาได นนคอ การสรางความไดเปรยบในการแขงขน (Competitive Advantage)

กลยทธในการแขงขนนเปนแนวคดและทฤษฎทถกนา มาใชกนอยางแพรหลายในวงการธรกจ รปแบบของกลยทธการแขงขนโดยทวไปจาแนกออกเปน 3 กลยทธ คอ

1. กลยทธการเปนผน าทางตนทน (Overall Cost Leadership) มงเนนการสรางความสามารถในการแขงขนดานของการบรหารตนทนทม

ประสทธภาพ อาท การลดตนทนจากประสบการณ การควบคมตนทนอยางเขมงวด เปนตน 2. กลยทธการสรางความแตกตาง (Differentiation) มงสรางผลตภณฑทมจดเดนหรอแตกตางจากคแขง ความแตกตางนสามารถสราง

ขนมาไดในหลายรปแบบ อาท ความเรวในการสงมอบ คณภาพของงาน เทคโนโลยททนสม ยกวา และบรการทแตกตาง เปนตน

3. กลยทธการจ ากดขอบเขต (Focus) มงเนนทกลมลกคา ตลาด และพนทเฉพาะเจาะจง การมงไปทกลมเปาหมายทแคบกวา

อยางมประสทธภาพสงกวา การจากดขอบเขตกลยทธ ม 2 แบบ คอ

1. การมงทางตนทน 2. การมงทางความแตกตาง

Scop

e

Narr

ow

Bro

ad

Cost Leadership

Differentiation

Cost Focus

Differentiation Focus

Cost Differentiation Source of Competitive Advantage

ภาพท 2.17: ตวแบบกลยทธการแขงขน (Generic Competitive Strategies) (ทมา: Porter, 1985)

91

2.4.3 ตวแบบหวงโซคณคา (Value Chain Model) ตวแบบหวงโซแหงคณคา (Value Chain) ใชในการวเคราะหเพอทาความเขาใจการเชอมโยงของกจกรรมต างๆ ทสรางคณคาใหกบองคกร เรมจากวตถดบ ผจดหาวตถดบเขาสก จกรรม เพอสรางมลคาเพม ทงกระบวนการผลตและการตลาด และสนสดทการกระจายสนคาสผบรโภค

ตวแบบหวงโซคณคาประกอบดวย กจกรรมทางคณคา (Value Activities) 2 ประเภท คอ 1. กจกรรมหลก (Primary Activities) หมายถง กจกรรมตางๆ ทเกยวของก บกระบวนการการผลตสนคา /บรการโดยตรง

การสงมอบใหกบลกคา รวมทงการบรการหลงการขาย ประกอบดวยกจกรรมยอยทมการดาเนนตดตอกนเปนลาดบ 5 กจกรรม ไดแก

1.1 นาเขาวตถดบ (Inbound Logistics) เปนกจกรรมทเกยวของกบการคดและเลอกสรร ขนถาย เกบร กษาปจจยนาเขาตางๆ ทใชในการผลตสนคา /บรการ หมายความรวมถง การหาวตถดบ (Raw Material) การขนถาย (Delivery) และ การเกบรกษา (Inventory)

1.2 การผลต (Operation) เปนกจกรรมการแปรสภาพปจจยนาเขาตางๆ ผานกระบ วนการจดทาใหเปนสนคา /บรการ หมายความรว มถงการบารงรกษาเครองจกร และอนๆ ทเกยวของ

1.3 นาสงสนคา (Outbound Logistics) เปนกกรรมทเกยวของกบกา รนาสงสนคา /บรการไปยงลกคา ตงแตการรบคาสงซอ คลงสนคา การจดสง และการสงมอบ

1.4 การตลาดและการขาย (Marketing and Sales) เปนกจกรรมทจดทาขนเพอใหสนคา /บรการเปนทรจกของลกคา และพยายามโน มนาวใหลกคาซอสนคา /บรการ ตงแตกา รทาการตลาด ชองทางการตลาด การทาประชาสมพนธ โฆษณา และการสงเสรมการขาย

1.5 การบรการ (Service) เปนกจกรรมทมวตถประสงคเพอใหลกค าใชสนคา /บรการอยางตอเนอง หมายความรวมถง การตดตง การซอมบารง บรการอะไหล ลกคาสมพนธ บรการหลงการขาย และการรบประกนตางๆ

92

โครงสรางพนฐาน ก าไร การจดการทรพยากรมนษย

การพฒนาเทคโนโลย การจดซอจดจาง

นาเขา

วตถดบ

การผลต

นาสงสนคา

การตลาด การขาย

บรการ ก าไร

ภาพท 2.18: ตวแบบหวงโซคณคา (Value Chain Model) (ทมา: Porter, 1985)

2. กจกรรมสนบสนน (Support Activities) ในขณะทกจกรรมหลก (Primary Activities) ทง 5 กจกรรมทดาเนนการอยางตอเนอง

เปนลา ดบ กจกรรมสนบสนน (Support Activities) กจะเขาไปมสวนสนบสนน และมอทธพลทครอบคลมและเกยวเนองกบทกกจกรรมหลก (Primary Activities)ทาใหกจกรรมหลกดาเนนไปโดยสะดวกและมประสทธภาพ

กจกรรมสนบสนน (Support Activities) ประกอบดวยกจกรรมยอยทสา คญ 4 กจกรรม คอ

2.1 การจดซอ จดจาง (Procurement) หมายถง กจกรรมในการสรรหาสนทรพยตางๆ ทตองใชในแตละ Primary Activity ไมวาจะเปน การเลอกแหลงวตถดบ การเลอกวธการในการสงมอบสนคา/บรการแกลกคา เปนตน

2.2 การพฒนาเทคโนโลย (Technology Development) หมายถง ความร (Know-How) วธการ วทยาการ และเทคโนโลยของกระบวนการในการผลต อปกรณ และเครองมอตางๆ

2.3 การจดการทรพยากรมนษย (Human Resource Management) หมายถง ทกกจกรรมทเกยวของกบทรพยา กรมนษยเรมตงแต การสรรหา การค ดเลอก ปฐมนเทศ การจดจาง ผลตอบแทน การประเมนผล การฝกอบรม และเกษยณอาย

กจกรรมหลก

กจกรรม

สนบส

นน

93

2.4 โครงสรางพนฐาน (Firm Infrastructure) หมายถง หนวยงานตางๆ ทผลตขอมลพนฐานเพอประโยชนในการตดสนใจ และใชสาหรบการดาเนนงานตางๆ ไดแก ฝายการเงน ฝายบญช และฝายกฎหมาย

ตวแบบหวงโซคณคา (Value Chain Model) เนนใหเหนถงความสาคญของการทาใหกจกรรมในขนตอนตางๆ ดาเนนไปอยางสอดคลอง รวมทงวางกรอบ Value Chain ใหมความเหมาะสมกบอตสาหกรรมตางๆ เนองจากในแตละอตสาหกรรมมรปแบบ และสดสวนความมากนอยของแตละกจกรรมแตกตางกน

2.4.4 ตวแบบเพชร (Diamond Model) ตวแบบ Diamond Model เปนตวแบบทสามารถวเคราะหไดถงสาเหตททาใหศกยภาพการ

แขงขนของประเทศหนงมมากกวาอกประเทศหนง หรอศกยภาพการแขงขนของผประกอบการหนงจงมมากกวาผประกอบการรายอนในอตสาหกรรม ทงนเพราะตวแบบไดแสดงถงองคประกอบหลก และปจจยทสงผลตอความสามารถหรอความไดเปรยบในการแขงขนของอตสาหกรรมของประเทศใด ประเทศหนง อนมผลตอการพฒนาและการปรบตวของอตสาหกรรมนน โดยจากตวแบบม 4 องคประกอบทสาคญ ซงสามารถปรบเปลยนสภาวะแวดลอมทางการแขงขน เพอใหเกดความไดเปรยบในการแขงขนทางอตสาหกรรมได นอกจากนยงมอก 2 ปจจยทมอทธพลตอองคประกอบทง 4 ซงสามารถสงผลกระทบไดทงในดานบวกหรอลบตอความสามารถทางการแขงขนของชาต

ตวแบบ Diamond Model ไดแสดงถ งปจจยทมความเกยวเนองกนซงมผลตอการสร างขอไดเปรยบในระดบชาต ดงน

1. เงอนไขปจจยการผลต (Factor Conditions) หมายถง ปจจยทเปนสวนประกอบในการผลต (Factors of Production) ซง

ประกอบดวย - ทรพยากรมนษย (Human Resource) - ทรพยากรธรรมชาต (Nature Resources) - ทรพยากรความร (Knowledge Resources) - ทรพยากรเงน (Capital) - สงอานวยความสะดวกขนพนฐาน (Infrastructure) Porter (19 85) อธบายวา ประเทศทสรางปจจยการผลตอยางเฉพาะเจาะจง

(Specialized Factors) โดยทคแขงไมสามารถทลอกเล ยนแบบได จะสามารถสรางคณคาในความสามารถในการแขงขน เชน แรงงานทมทกษะ มฝมอสงเฉพาะทาง เปนตน

94

2. เงอนไขดานอปสงค (Demand Conditions) เปนเงอนไขดานความตองการของลกคา หมายถง ปจจยทเกดจากพฤตกรรมความ

ตองการของลกคาภายในประเทศทง ในดานปรมาณ และมความตองการทสลบซบซอนหลากหลาย (Sophisticated) สงเหลานจะผลกดนใหบรษทมการพฒนาสนคา /บรการทดขน มการสรางนวตกรรมในสนคาและบรการ จนทาใหบรษทมความชานาญและสรางวทยาการในอตสาหกรรมดงกลาว เกดเปนความสามารถในการแขงขน (Competitiveness)

3. อตสาหกรรมเชอมโยงและสนบสนน (Related and Supporting Industries) หมายถง การทมอตสาหกรรมทเกยวของภายในประเทศนน มการดาเนนงาน

สนบสนนของอตสาหกรรมหลกของประเทศนนๆ ทงการเปนผผลตและจาหนาย (Suppliers) ทผลตปจจยนาเขา (Inputs) ทมคณภาพ สนบสนนใหเกดการแลกเปลยนขอมล ความร นวตกรรม และพฒนาอตสาหกรรมดงกลาว

4. บรบทของการแขงขนและกลยทธทางธรกจ (Context of Firm Strategy Structure and Rivalry)

หมายถง ปจจยสาคญททาใหเกดความสามารถในการบรหารจด การ ตามสภาพแวดลอมทางธรกจทแตกตางกน ในแตละธรกจ และในแตละประเทศ ดงนนแนวทางการจดการกลยทธ (Strategy) ระบบ (System) และการจดการโครงสรางอยางมประสทธภาพและประสทธผล บรบทของการแขงขน (Rivalry) จงมสวนชวยใหเกดการแขงขนกนภายในป ระเทศ ทาใหเกดการพฒนาคณภาพของสนคา /บรการ ทาใหเกดนวตกรรมใหม สงผลใหอตสาหกรรมมความแขงแกรง เกดความสามารถในแขงขนในตลาดตางประเทศ 5. บทบาทของภาครฐ (The Role of Government)

ความสาคญของบทบาทของรฐบาล คอ การผลกดน และเปนตวเรงใหบรษ ทเกดการพฒนา และสรางบรรยากาศ แรงบนดาลใจในการแขงขน สงเสรมและสนบสนน บทบาทอกสวนทอยในตวแบบน คอ โชค ความบงเอญทเกดขนโดยไมไดคาดคด และเปนผลด หรออาจจะสงผลเสยตอบรษทหรออตสาหกรรม เชน การคนพบสนคา /บรการโดยบงเอญ อยางไ รกตามบางครง โชค อาจเกดจากการแสวงหาโอกาสหรอหยบฉวยเมอโอกาสมาถง 6. โอกาส (Chance)

เปนปจจยสาคญอกประการหนงทมผลตอ 4 องคประกอบหลกของตวแบบ แตไมไดเปนองคประกอบทสามารถสรางความไดเปรยบทางการแขงขนของบรษท หรอของชาตโดยตรง เพราะโอกาสพฒนามาจากนอกระบบ หรออยนอกเหนอการควบคมของบรษทหรอรฐบาล เชน เทคโนโลยหลกพฒนาไมตอเนอง ภยพบต สงคราม การกอการราย การเปลยนแปลงทางการเมองจากภายนอก

95

และความตองการของตลาดตางประเทศทเปลยนไปมาก เปนตน แตทงน โอกาสกมผลตอองคประกอบทง 4 ทเปนตวกาหนดศกยภาพทางการแขงขน โดยโอกาสจะมผลตอความแนนอน หรอไมแนนอนของศกยภาพทางการแขงขนของศกยภาพการแขงขนของแตละประเทศ

ภาพท 2.19: ตวแบบเพชร (Diamond Model) (ทมา: Porter, 1985)

สรปแนวค วามคดทฤษฎ ตนแบบ เพชร (Diamond Model) เปนการวเคราะหปจจยทางดานทรพยากรมนษย สงอานวยความสะดวกดานกายภาพ โครงสรางการบรหาร และเทคโนโลยสารสนเทศ นอกจากน ตนแบบ เพชรยงใชวเคราะหความตองการซงเปนเงอนไขทกอใหองคการเกดกระบวนการพฒนา รวมทง บรบทของการแขงขน และกลยทธขององคการ ซงเปนสงทตองมความสอดคลองและสงเสรมซงกนและกนภายในองคการ ทงนกลยทธขององคการยงเปนองคประกอบทมผลใหเกดการพฒนาอยางยงยน

บรบทของการแขงขนและกลยทธทางธรกจ

เงอนไขดานอปสงค

อตสาหกรรมเชอมโยงและสนบสนน

เงอนไขปจจยการผลต

รฐบาล

โอกาส

96

2.5 งานวจยทเกยวของ 2.5.1 งานวจยในประเทศ

พจนา เอองไพบลย (2521) ไดทาการวเคราะหความสามารถในการสงออกของประเทศในกลมอาเซยน โดยการวเคราะหสวนแบงตลาดทสาคญๆ ของโลก สวนทเปนของประเทศในกลมอาเซยนวามแนวโนมเปนเชนไร และมตวประกอบอะไรทเปนตนเหตทาใหสวนแบงของประเทศเหลานเปลยนแปลงไปในชว งป ค .ศ. 1967-1968 โดยใชวธการวเคราะหเชงปรมาณทเรยกวา สวนแบงตลาดคงท (Constant Market Share CMS) ซงแสดงใหเหนตวประกอบทเปนตนเหตใหสวนแบงตลาดของประเทศทเปลยนแปลงไป ตวประกอบดงกลาวไดแก ทศทางการสงออก (Market destination) สวนประกอบของรายการสนคาสงอก (Composition effect) และความสามารถเชงคาขายและแขงขนของประเทศ (Competitive effect) โดยแบงประเภทสนคาตามมาตรฐานสากลของการคาระหวางประเทศ (Standard International Trade Classification-SITC) ระดบ 1 หลก คอ หมวด 0-9 ผลการวเคราะหสรปวา ประเทศอนโดนเซย ไดสวนแบงในตลาดโลกเพมขนมากทสด คอ เพมรอยละ 50.44 ของมลคาการสงออก เปนผลมาจากการสงออกถกทศทางรอยละ 33.11 ผลจากการเปลยนแปลงหมวดสนคาสงออกรอยละ 0.39 และจากความสามารถในการแขงขนรอยละ 16.06 สวนประเทศไทยสญเสยสวนแบงตลาดสนคาออกในตลาดโลกไปรอยละ 19.34 ของมลคาการสงออกทเพมขนจากการสงออกเปลยนไปในทศทางทตลาดมการขยายตวชา รอยละ 31.13 จากการเปลยนแปลงหมวดสนคาสงออกรอยละ 8.38 และเกดจากความสามารถในการแขงขนรอยละ 3.41 อสระพล คนศร (2534) ศกษาศกยภาพการสงออกสนคาไทยไปสหรฐอเมรกา โดยศกษาสนคาสงออกสหรฐอเมรกาทสาคญ 26 ชนด ในชวงป 2523-2531 การวเคราะหใชวธสวนแบงตลาดคงท (Constant Market Share) เพอพจารณาอตราการขยายตวของการสงออกไปสหรฐอเมรกา เมอเทยบกบอตราขยายตวการนาเขาของสหรฐอเมรกาในสนคาชนดนน ผลการวเคราะหพบวา การสงออกสนคาไทยไปสหรฐอเมรกาทง 26 ชนด มการขยายตวเพมขน 24 ชนด มอตราการขยายตวสงออกสงกวาการขยายการนาเขาของสหรฐอเมรกาถง 22 ชนด และสนคาทขยายการสงออกสวนใหญเปนผลจ ากการแขงขนถง 16 ชนด แบงเปนสนคาทมความสามารถในการปรบตวการสงออกทถกทศทาง 10 สนคา อก 6 สนคาเปนผลของการแขงขนทแทจรง และมาจากผลการขยายตวของตลาด 5 สนคา 3 สนคาเปนผลจากการขยายตวของตลาดและผลสวนประกอบของสนคาในสดสวนทใกลเค ยงกน มสนคาทมการสงออกขยายตวลดลง 2 ชนด ผลดงกลาวแสดงใหเหนวาการสงออกสนคาของไทยไปสหรฐอเมรกาตองอาศยความสามารถของผผลตหรอผสงออกในการปรบตวทางดานการผลตรวมทงการปรบตวทางการตลาดอยางเหมาะสมมากกวาทจะตองอาศยการเปลยนแปลงของตลาด สหรฐอเมรกาเปนสาคญ การศกษายงไดใชการพจารณาดชนความไดเปรยบเชงเปรยบเทยบทปรากฏ (Revealed Comparative

97

Advantage) ประกอบกบสวนแบงตลาดวามแนวโนมเปลยนแปลงเพมขนหรอลดลง และเมอเปรยบเทยบกบประเทศผสงออกอนๆ แลว มความไดเปรยบหรอม ความสามารถแขงขนกบประเทศเหลานนไดหรอไม ผลปรากฏวาสนคาไทยมความไดเปรยบเชงเปรยบเทยบ 25 ชนด ในจานวนนสนคาไทยสวนใหญมแนวโนมไดเปรยบเพมขนถง 14 สนคา และมแนวโนมความไดเปรยบลดลง 11 สนคา โดยสนคาทไทยยงไมมความไดเปรยบเชงเปรยบเทยบมเพยงชนดเดยว แสดงวาสนคาของไทยมการพฒนาการสงออกเพมขนเปนสวนใหญ และในการพจารณาคาสวนแบงตลาด พบวาสนคา 22 ชนด มแนวโนมของสวนแบงตลาดเพมขน ในจานวนนสนคา 8 ชนด มสวนแบงตลาดมากทสด ขณะทสนคา 4 ชนด สวนแบงตลาดมแนวโนมลดลง โดยสรปสนคาสวนใหญมความสามารถทางการแขงขนดขน และสามารถแขงขนไดดกบกลมประเทศอาเซยนดวยกน โดยเฉพาะสนคาเกษตรกรรม แตในสนคาอตสาหกรรมสวนใหญมสวนแบงตลาดตากวาประเทศอตสาหกรรมชนนา เชน ญปน และประเทศทพฒนาแลว เชน เกาหลใต และสงคโปร นอกจากนพบวาปญหาการกดกนทางการคาไมมผลกระทบตอการสงออกสนคาไทยไปสหรฐอเมรกามากนก แตกทาใหสนคาบางรายการขยายการสงออกไดตากวาความสามารถทแทจรง ดงนน ควรพจารณาขยายการสงออกไปตลาดอนทดแทน และกระจายการสงออกสนคาใหม ากรายการขนเพอลดความเสยงจากทตองพงพาตลาดสหรฐอเมรกาเพอการสงออกมากเกนไป จนทมา ไวเกยรต (2548) ไดศกษาและพฒนากลยทธในการหารายไดคาธรรมเนยมและบรการเพอเพมความสามารถในการแขงขนของธนาคารกสกรไทย จากการศกษาพบวา สภาพแวดลอมทงภายในและภายนอกตางๆ นนมผลตอความสามารถในการแขงขนในกลมอตสาหกรรมธนาคารพาณชย ซงประกอบดวยสภาพเศรษฐกจ นโยบายของภาครฐ การเมอง กฎระเบยบทควบคมโดยธนาคารแหงประเทศไทย เทคโนโลย ทกษะทางดานการตลาด การวจยและพฒนา ความเชอมนของลกคา ซงลวนแตมผลตอความสามารถในการแขงขนของธนาคารกสกรไทยกบคแขงในอตสาหกรรม เมอนามาวเคราะหโดยใช The Boston Consulting Group : BCG พบวา รายไดคาธรรมเนยมและบรการของบตร ATM และธนาคารอเลกทรอนกสตางๆ เปนรายไดคาธรรมเนยมทมสดสวนอยในกลมขอ งผลตภณฑททาเงน (Cash cows) และใช Value Chain ในการวเคราะหเพอใหทราบถงคณคาและบรการทลกคาตองการ เพอทจะคนหากลยทธในการเพมรายไดคาธรรมเนยมและบรการใหกบธนาคารกสกรไทย จงไดเลอกใชกลยทธระดบธรกจ โดยการสรางความแตกตางทางการแข งขน จากการเพมความสามารถในการใหบรการของเครอง ATM โดยการเพมคณสมบตการใชงานใหกบเครอง ธนาคารจงนาเทคโนโลยทางดานเสยงเพลงจากนกรองยอดนยมและวดโอโฆษณาเสนอผลตภณฑใหมๆ ของธนาคารกสกรไทยมาเปนจดเดนในการสรางความแตกตาง และธนาคารไดเลอกใ ชกลยทธในระดบหนาทในสวนของกลยทธทางการตลาด โดยการวเคราะหสวนผสมทางการตลาด มาเปนกลยทธในการแกปญหาของ

98

การศกษาคนควาเพอจะไดสามารถตอบสนองความตองการของลกคาทมพฤตกรรมความตองการทเปลยนแปลงอยตลอดเวลา และทนตอสถานการณทเปลยนแปลงอย างตอเนอง นอกจากนเพอใหธนาคารสามารถทจะรกษาระดบความเปนผนาในอนดบท 2 ของกลมธนาคารพาณชยขนาดใหญ และพรอมทจะกาวไปสความเปนผนาทางการเงนไดตอไปในอนาคต มนสนนท พงษประเสรฐชย (2550) ไดศกษาความสามารถในการแขงขนของวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอมของไทยตามแนวคดฐานทรพยากร กรณศกษากลมผผลตสนคาประเภทอาหารเพอการสงออก การศกษาวจยใชการวจยเชงคณภาพและเชงปรมาณ โดยใชแบบสอบถามในการเกบขอมลจากวสาหกจ จานวน 317 กจการ แลวนาขอมลมาวเคราะหถดถอยพหคณ นาผลไปสมภาษณก ลม (Focus group) ผประกอบการเพอยนยนผลรวมและสมภาษณเจาะลกผทรงคณวฒจากหนวยงานภาครฐทเกยวของ จงสรปผลการวจยและเสนอแนะตอภาครฐและภาคธรกจ ผลการวจยพบวา การมทรพยากรของวสาหกจ ไดแก ทรพยากรมนษย คอความรและประสบการณของบคล ากรทงระดบบรหารและปฏบตการ ทรพยากรดานการเงน คอการมทนเพยงพอตอการดาเนนธรกจและมสภาพคลองทด ทรพยากรดานทรพยสนทางปญญา คอการมทนเพยงพอตอการดาเนนธรกจและมสภาพคลองทด ทรพยากรดานทรพยสนทางปญญา คอการมขอมลทางการคาหรอควา มลบทางการคามผลกระทบเชงบวกตอความสามารถในการแขงขน สวนความสามารถขององคกรระบบวางแผนและระบบควบคมคณภาพดานการผลตมผลกระทบเชงบวกเชนกน และผลการดาเนนงานและความสามารถในการแขงขนมผลเชงบวกตอกน

สกฤษฎ ลมโพธทอง (2550 ) ไดทาการศกษาการบรห ารทรพยากรมนษยเชงกลยทธขององคกรธรกจและการผลตเครองไฟฟาและอเลกทรอนกสในประเทศ ผลการศกษาพบวา ควรนากลยทธมาใชในการดาเนนการของแนวปฏบตทง 6 ดาน เพอสนบสนนใหองคการธรกจสามารถคดเลอกบคลากรทเหมาะสมกบงาน กบองคการ และสามารถธาร งรกษาบคลากรทมความรความสามารถ ความเชยวชาญ และทกษะในการผลต ใหคนทางานในองคการนาน ๆ ซ งทรพยากรเหลานจะชวยลดการสญเสยจากการผลตและเพมผลตภาพแรงงานได

วรารตน เขยวไพร (2550 ) ไดศกษาการวดความสามารถในการแขงขนทสามารถนามาประยกต ใชในการบรหารงานไดอยางมประสทธภาพ ตามระดบการบรหาร 3 ระดบ คอ 1) การวดความสามารถในการแขงขนระดบประเทศของสถาบนการจดการระหวางประเทศ 2) การวดความสามารถในการแขงขนระดบกลมอตสาหกรรม และ 3) การวดความสามารถในการแขงขนระดบองคการ ผลลพธจา กการวดความสามารถฯ ทง 3 ระดบ นาไปใชประโยชนตามขนตอนของวงจรการบรหารแตกตางกน โดยผลการวดการแขงขนระดบประเทศและกลมอตสาหกรรม ควรนามาใชประโยชนในการพฒนาแลกาหนดกลยทธ สวนผลการวดการแขงขนระดบองคการ สามารถนามาใช

99

ในการกาหนดแนวปฏบตใหบคลาก รดาเนนงานตามเสนทางทมงสเปาหมายเดยวกน เพอเพมศกยภาพการแขงขนใหสอดคลองกบสภาพการณขององคการในปจจบนและอนาคต

กรกนก จรสหรญปรดา (2553) ไดศกษาตนแบบการจดการเพอความสามารถในการแขงขนของผประกอบการเครองนงหมขนาดกลางและขนาดยอมของไทย จากกลมตวอยางจานวน 360 บรษท ผลการวจยพบวาปจจยดานนวตกรรมผลตภณฑ การจดการทรพยากรมนษย การจดการลกคาสมพนธ การจดการระบบควบคมคณภาพทงองคการ การจดการการตลาดและการจดการสภาพคลองทางการเงน มความสมพนธเชงบวกกบความสามารถในการแขงขนของผประกอบการเครองนงหมของไทยอยางมนยสาคญทางสถต ซงขอคนพบจากงานวจยจะนาไปพฒนาเปนตนแบบการจดการพรอมกลยทธเพอการพฒนาผประกอบการเครองนงหมทง 5 สาขา ไดแก เสอผาสาเรจรป ยกทรง รดทรง ถงเทา ถงนอง ถงม อผา และอนๆ อกทงความรทไดจากงานวจยนยงสามารถนาไปพฒนาตอยอดความรในทางวชาการ และสามารถนาไปศกษาวจยตอยอดกบอตสาหกรรมอนๆ ทมบรบทใกลเคยงกนเชน เครองหนง สงทอ เครองประดบ อาหาร เปนตน ปรชญา เจรญทางธรรม (2554 ) ไดศกษาตนแบบ ความสามารถในการแขงขนของบรรษทอสงหารมทรพยททาทอยอาศยเปนหลก เพอนามาสรางเปน ตนแบบความสามารถในการแขงขน กลมตวอยางเปนบรษทอสงหารมทรพยในตลาดหลกทรพย 32 บรษท และทาการเกบขอมลจากคณะกรรมการฝายบรหาร และผจดการฝายตา ง ๆ ในสานกงานโครงการ จานวนรวม 275 ราย ผลการศกษาพบวา ปจจยทง 9 ตว ไดแก กลยทธทางการตลาด ทรพยากรบคคล การวจย พฒนา และสรางนวตกรรม การควบคมคณภาพทงระบบ การควบคมตนทน การแขงขนในอตสาหกรรม อตสาหกรรมเกยวเนองและสนบสนน นโยบา ยของรฐบาล และการบรหารบรรษท ภบาล สงผลตออสงหารมทรพยทกขนาดของธรกจไมวาจะเปนขนาดใหญ ขนาดกลาง ขนาดเลกทระดบนยสาคญทางสถต .05 แตการจะใชปจจยตวใดมากหรอนอย และใชในเวลาใดยงตองขนอยกบสถานการณภายในของบรษทและสภาพแวดลอมภายนอกทสงผลกบบรษท นอกจากนการวเคราะหสมการถดถอย พบวา ตวแปรทสามารถทานายความสามารถในการแขงขนของบรษทอสงหารมทรพยไดเปนอนดบแรกคอ การแขงขนในอตสาหกรรม รองลงมาคอ การบรหารบรรษทภบาล การควบคมตนทน กลยทธการตลาด ทรพยากรบคคล การวจย พฒนา และสรางนวตกรรม และการควบคมคณภาพ สวนตวแปรอก 2 ตว ทไมไดเพมอานาจในการพยากรณคอ อตสาหกรรมเกยวเนองและสนบสนน และนโยบายของรฐบาล ทระดบนยสาคญทางสถต .05

100

2.5.2 งานวจยตางประเทศ Michael (1985) ไดวจยพบวานวตกรรมทางเทคโน โลยมผลกระทบเชงกลยทธทสาคญเป น

อยางมากสาหรบองคกรแตละแหง และมอทธพลตออตสาหกรรมโดยรวม แตการเปลยนแปลงทางเทคโนโลยไมไดกอใหเกดประโยชนในเชงกลยทธทงหมด บทความนจงมงเนนแนวทางในการใชประโยชนจากการเปลยนแปลงดงกลาวเพอสรางความสามารถในการแขงขนอยางมนยสาคญ

Christine (1997) ไดเขยนบทความ แสดงใหเหนวาบรบทและกระบวนการในการจดสรรทรพยากรมอทธพลสาคญตอองคกรและสามารถสรางความไดเปรยบในการแขงขนไดอยางยงยน ซงกยงเปนเรองทโตแยงกนอยวา ความไดเปรยบอยางย งยนขององคกรขนอยกบความสามารถในการบรหารจดการและการตดสนใจเกยวกบทรพยากร หรอขนอยกบวฒนธรรมภายในองคกรทมอทธพลมาจากสภาพการเมอง สงคม และความสมพนธทางเศรษฐกจ ซง ตนแบบจาลองกระบวนการในการบรหารงานขององคกร จะมองภาพรวมของการใชทร พยากรเพอการบรหารงานผานมมมองทางทฤษฎองคกร เหตผล กฎเกณฑและกลไกขององคกร ซงกลายเปนปจจยทมศกยภาพใหองคกรมการขยายตว และเกดการเปลยนแปลงตลอดจนสรางความสามารถในการแขงขนอยางยงยน บทความนจงแสดงใหเหนวาทงทนทางทรพยากรและทนทางสถาบนกอใหเกดความสามารถในการแขงขนไดอยางยงยน

Clinton และคณะ (2002) พบวา ภาครฐในศตวรรษท 20 นามาซงโลกแหงการตลาดและธรกจตางๆทสามารถสรางโอกาสและสรางแรงกดดนในการแขงขนจงกลายเปนหวขออภปรายทวาทาอยางไรใหองคกรสามารถใชการจดการศกษ าเพอเพมความสามารถในการแข งขน จงสรปไดวาการจดการศกษาและการพฒนาเปนสงจาเปนในการทาใหองคกรยงคงความสามารถในการแขงขนไวได

Grant และ Kay (2008) ไดทาการวจย พบวา การรวมกนทางกลยทธ ไมวาจะเปนการรวมกนอยางเปนทางการหรอการผสมผสานของสถาบน ทางการศกษา ดวยเปาหมายเดยวกนคอ เพอเพมความสามารถในการแขงขนหรอการรวมกนเพอสรางโอกาสสาหรบการเจรญเตบโตรวมกน ซงเมอไมนานมาน มการตดสนใจทจะมการรวมตวกนซงรเรมโดยรฐบาลและนาไปสการจดการปญหาตางๆในสถาบนการศกษา การรวมกนของ สถาบนทแขงแกรงและวตถประสงคเชงกลยทธทชดเจนปญหาเหลานไดถกนามาเปนกรณศกษาในป 2004 ซงทาใหเกดมหาวทยาลยแหงใหมแหงแมนเชสเตอร ซงมเปาหมายทจะกาวขนมาเปนมหาวทยาลยนานาชาตทตดอนดบหนงในยสบหาอนดบสงสดของมหาวทยาลยในป 2004

Mohammad และคณะ (2011) ไดทาการวจยแลวพบวาหากเมอพดถงการเพมขดความสามารถของบคลากร ซงเปนทนยมและแพรหลายมานานไดปรากฏการวจยเชงทฤษฎทางจตวทยาในวารสารวชาการเมอไมนานมานวา การเพมขดความสามารถของบคลากรเปนแนวคดทใชการเช อมโยงจดแขงและสมรรถนะของบคลากรแตละบคคล โดยมระบบจงใจทางธรรมชาตและพฤตกรรมเชงรก

101

เพอใหสนองตอบนโยบายทางสงคมและการเปลยนแปลงทางสงคม บทความนมวตถประสงคเพอแสดงใหเหนถงบทบาทของบคลากรในการเพมขดความสามารถเพอสรางความไดเปรยบในการแขงข นขององคกรใหเพมขนซงจดประสงคนเปนแนวความคดใหมและเปนนวตกรรมทจะนามาใชและเผยแพรตอไปโดยขอมลไดถกรวบรวมจากนกวชาการและผเชยวชาญทเกยวของกบการใหบรการทางการเงนในประเทศอหราน ในบทความนไดกลาวถงทศทางหลก ๓ ทศทางในการสรางความไดเปรยบในการแขงขน ไดแก ประสทธภาพ นวตกรรมและความรบผดชอบ ในการถกตรวจสอบและการตดตามผล ผลการศกษาพบวาทศทางของการเพมขดความสามารถของบคลากรสงผลกระทบในเชงบวกตอความสามารถในการแขงขนอยางยงยนสาหรบองคกร

Waheed และคณะ (2011) ไดวจยพบวา ความรไมไดเปนปจจยทมความสาคญเพยงอยางเดยวทจะสงผลใหองคกรสามารถสรางความไดเปรยบในการแขงขนได แตตองใหความสาคญและฝกฝนสมรรถนะหลกภายในองคกรใหมศกยภาพทดอยเสมอ องคกรทอยในสภาวะการแขงขนจะตองตระหนกถงลกคาเปนสา คญ ความตองการในการเปลยนแปลงและความยดหยนขององคกรสงตางๆเหลานสามารถชวยใหบรรลขอไดเปรยบในการแขงขนไดโดยตองมการปรบตวใหเขากบสภาพแวดลอมทเปลยนแปลงไปและรกษาสภาพการแขงขนนนไว เชนตวอยางจรงของฝายการตลาดขององคกรยกษใหญแห งชดกฬา เชน อาดดาสและไนกทแสดงใหเหนวาการจดการความรอยางมประสทธภาพจะชวยทาใหองคกรสามารถบรรลเปาหมายไดอยางไร

Anderson และคณะ (2011) ไดวจยพบวา ในอดตทผานมาการจดการทรพยากรขององคกรเปนปจจยสาคญทไดถกนาไปประยกตใชเพอเพมป ระสทธภาพในการจดการเชงกลยทธ สาหรบบรบททางดานกฬามการศกษาจานวนมากทไดตรวจสอบและยนยนไดถงความสมพนธระหวางการบรหารทรพยากรทมประสทธภาพรวมกบการสงเสรมสมรรถนะของนกกฬาใหมศกยภาพควบคกนจะสงผลตอความสาเรจในดานกฬา บทความนสราง ขนโดยอางองงานวจยทมอย โดยใหความสาคญตอการบรหารทรพยากร ซงงานวจยไดแสดงใหเหนวาวธการจดการทรพยากรทมประสทธภาพในเชงกลยทธจะนาไปสการเพมความสามารถในการแขงขนอยางยงยนสาหรบหลกสตรบาสเกตบอลชายของมหาวทยาลยกอนซากา พบวาทร พยากรตางๆมความสาคญตอการเพมความสามารถในการแขงขนใหกบหลกสตรการกฬาของมหาวทยาลยกอนซากา ซงไดผานการประเมนผลแลววาทรพยากรและการตดสนใจเชงกลยทธในการจดการทรพยากรเปนรากฐานทสาคญในการสรางความสามารถในการแขงขนอยางยงยน

Mas และคณะ (2012) ทาการวจยแลวพบวา นกวจยทเชยวชาญในการบรหารเชงกลยทธและบคลากรผปฏบตงานไดตระหนกถงความสาคญของปจจยทางดานตนทนและคาใชจายตางๆและกลยทธในการปฏบตงานทมความแตกตางจากองคกรอนๆ ปจจยทงสองสงผลใหองคกรมประสทธภาพ

102

และความเ ปนเลศ ซงเมอไมนานมานองคกรขนาดใหญหลายองคกรไดประยกตใชกลยทธทงสองพรอมกนมากกวาการใชกลยทธใดกลยทธหนง โดยทวไปพบวากลยทธดงกลาวไดถกนาไปประยกตใชโดยจดระดบการนาไปใชทงสน 3 ระดบไดแก องคกรขนาดใหญในระดบประเทศ ระดบภมภาค และระดบโลก ซงบทความนมฐานขอมลทใชในการวเคราะหอย 3 ฐานขอมล ขอมลแรกคอการทบทวน วรรณกรรมทเกยวของ ขอมลทสอง คอการวเคราะหเปนรายกรณและขอมลทสามคอผลสบเนองทไดจากการสมภาษณผบรหารโรงงานยกษใหญซงผลตเครองใช ในประเทศมาเลเซย ดงนนเปาหมายหลกของบทความนคอการแสดงหลกฐานทชดเจนวากลยทธทผสมผสานทงความเปนผนาและเทคนคความแตกตางในการบรหารงานไดถกนามาใชในการบรหารจดการองคกรตางๆ

Loh (2012) ไดทาการวจยพบวา หนงในเปาหมายทางเศรษฐกจของมาเลเซย คอตองการเปนศนยกลางการศกษาในภมภาคเอเชยและเพอเปนการบรรลเปาหมายนรฐบาลมาเลเซยไดเปดนโยบายเสรทางการศกษาซงสงผลใหเกดการแพรกระจายของสถาบนการศกษาระดบอดมศกษา รวมทงมหาวทยาลยเอกชนและวทยาลย การแขงขนไดทวความรนแรงขนจนกลายเป นคาถามทวา ความสามารถในการแขงขนอยางยงยนทสถาบนอดมศกษาเอกชนจะทาเพอใหตนเองบรรลการเปนผนาในตลาดอตสาหกรรมการศกษาในมาเลเซยคออะไร สาหรบสถาบนการศกษาขนาดเลก คาถามคอปจจยอะไรทสงผลตอความอยรอดของตนเอง บทความนจงมวตถประสงคเพ อศกษาทฤษฎทางการบรหารเชงกลยทธทสาคญบางสวนของสถาบนอดมศกษาเอกชนชนนาซงจะกลายเปนคาตอบทวา ไดมการทบทวนวรรณกรรมทมาจากตางประเทศและในประเทศทบงบอกถงปจจยสาคญทงสามดานของการเพมความสามารถในการแขงขนอยางยงยน เชน การสรางตราส นคาและภาพลกษณทเปนเอกลกษณ ความคาดหวงทางกายภาพทางการศกษาทสงขนรวมทงทตงและสงอานวยความสะดวกและการจดการเรยนการสอน บทความนจะระบถงปจจยททาใหเปนผนาในดานการศกษา และเพอยนยนความถกตองของขอมลทตยภมทผานการวเคราะหท สาคญ กรอบทฤษฎทใชในการวเคราะหเปนของไมเคล อ พอตเตอร ซงปรากฏกลยทธทวไปสามกลยทธ และความสามารถในการแขงขนของทงหาสถาบนอดมศกษาเอกชนทสวนใหญมการพฒนาใหเปนหนวยงานธรกจและการพฒนานทาใหเกดกรอบการทางานทเหมาะสมสาหรบการจดการศกษาใหมประสทธภาพ

103

2.6 กรอบความคดในการวจย

จากการทบทวนวรรณกรรม ซงประกอบไปดวยแนวคด ทฤษฎและงานวจยทเกยวของกบการสงเสรมความสามารถในการแขงขน ผวจยพบวาสามารถสรางกรอบแนวคดโดยแบงออกเปนมตตางๆ ไดดงน

มตท 1 บรบทของมหาวทยาลยราชภฏขนาดใหญในกลมรตนโกสนทร ประกอบไปดวย

- สภาพแวดลอม

- วสยทศน

- วตถประสงค

- นโยบายการบรหาร

มตท 2 ปจจยนาเขา (Input) ประกอบไปดวย - แผนยทธศาสตร

- บคลากร

- งบประมาณ

- หลกสตร

- สงแวดลอม

- วสด ครภณฑ

มตท 3 กระบวนการบรหาร (Process) ประกอบไปดวย - โครงสรางองคการ

- กลยทธทางการแขงขน

- การจดการเรยนการสอน

- การวจย

- การวางแผนกากบ ตดตามและประเมนผล

มตท 4 ผลผลต (Output) ประกอบไปดวย - นกศกษาทมคณภาพ

- งานวจยทสามารถนาไปบรการวชาการใหแกชมชน

104

มตท 5 ผลลพธ (Outcome) คอ ความสามารถในการแขงขนของมหาวทยาลยราชภฏขนาดใหญในกลมรตนโกสนทร จากกรอบแนวคดในการวจยเชงคณภาพ ผวจยเลอกการศกษา ตนแบบการสงเสรมความสามารถในการแขงขนของมหาวทยาลยราชภฏขนาดใหญในกลมรตนโกสนทร โดยใชแนวคด ทฤษฎระบบมาใชเปนกร อบการวจยในครงน เนองจากผวจยตองการทราบวากระบวนการสงเสรมความสามารถในการแขงขนของมหาวทยาลยราชภฏขนาดใหญในกลมรตนโกสนทรเปนอยางไร ซงมหาวทยาลยราชภฏขนาดใหญทงสามแหงทผวจยคดเลอกนนลวนแตเปนมหาวทยาลยราชภฏขนาดใหญทปร ะสบความสาเรจและมความสามารถในการแขงขนทสามารถเอาชนะคแขงขนรายอนๆจนกาวขนมาเปนมหาวทยาลยราชภฏอนดบตนๆของประเทศได ดงนนผวจยจงตองการศกษาปจจยนาเขา ของมหาวทยาลยราชภฏขนาดใหญทงสามแหง ซงเปนปจจยทสาคญทขบเคลอนใหกระบ วนการบรหารดาเนนไปตามเปาหมายทกาหนดจนไดผลผลตทมคณภาพ ซงนนกคอนกศกษาและงานวจยทสามารถนาไปประยกตใชในการบรหารจดการมหาวทยาลยราชภฏและยงสามารถนาไปใชในการใหบรการทางวชาการแกชมชนได ซงสอดคลองกบแนวคดทฤษฎระบบทเนนการศกษาปจจยนาเขา ซงโดยสวนใหญกคอปจจยทมผลตอการดาเนนงานขององคการทตองการศกษา ปจจยนาเขาเหลานจะมผลตอการขบเคลอนกระบวนการบรหารใหสามารถดาเนนไปจนกระทงบรรลวตถประสงคและเปาหมายขององคการ รวมทงการศกษากระบวนการบรหารขององคการตองใหม ความสอดคลองกบพนธกจขององคการและเปาหมายขององคการดวย จากการศกษาดงกลาวจงสามารถนามาพฒนาเปนตนแบบการสงเสรมความสามารถในการแขงขนของมหาวทยาลยราชภฏขนาดใหญในกลมรตนโกสนทรเพอใชเปนแนวทางในการบรหารจดการใหมหาวทยาลยราชภฏอนๆไดนาไปใชหรอนาไปประยกตและพฒนาตอไป

105

2.6 นยามศพท 1. มหาวทยาลยราชภฏในกลมรตนโกสนทร หมายถง มหาวทยาลยราชภฏทตงอยในเขตกรงเทพมหานครทงหมดจานวน 6 แหง ไดแก มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา มหาวทยาลยราชภฏบา นสมเดจเจาพระยา มหาวทยาลยราชภฏจนทรเกษม มหาวทยาลยราชภฏพระนคร และมหาวทยาลยราชภฏธนบร 2. มหาวทยาลยราชภฏขนาดใหญในกลมรตนโกสนทร หมายถง มหาวทยาลยราชภฏขนาดใหญทตงอยในเขตกรงเทพมหานครทงหมดจานวน 5 แหง ไดแก มหาวทยาลยราชภฏส วนดสต มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา มหาวทยาลยราชภฏบานสมเดจเจาพระยา มหาวทยาลยราชภฏจนทรเกษม และมหาวทยาลยราชภฏพระนคร ซงใชเกณฑตวชวดของจานวนนกศกษาในการจดกลมของขนาด แตอยางไรกตามเมอเรยงตามลาดบแลว จะได มหาวทยาลยราชภฏสวนด สต มหาวทยาลยราชภฏสวน สนนทา และมหาวทยาลยราชภฏบานสมเดจเจาพระยา เปนมหาวทยาลยราชภฏขนาดใหญในกลมรตนโกสนทรทมจานวนนกศกษามากทสดทง 3 แหงเรยงตามลาดบ

3. วสยทศน (Vision) หมายถง ความสามารถทจะมองเหน หรอคาดการณสงทจะเ ปลยนแปลงไปในอนาคตอยางมเหต และนาเอาการเปลยนแปลงนนมาแปลใหเปนโอกาสใหกบมหาวทยาลยราชภฏขนาดใหญในกลมรตนโกสนทรซงจะมความสาคญอยางยง เพราะเปนการระบถงเหตผลของการดารงอยของมหาวทยาลยราชภฏขนาดใหญในกลมรตนโกสนทร (Reason for existence) หรอความตองการทจะมบทบาทหรอภาพลกษณตอสงคมอยางใด

4. แผนยทธศาสตร หมายถง ทศทางหรอแนวทางปฏบตตามพนธกจและภารกจ (Mission) ใหสมฤทธผลตามวสยทศน (Vision) และเปาประสงคของ มหาวทยาลยราชภฏขนาดใหญในกลมรตนโกสนทร (Corporate Goal) แผนยทธศาสตรทดนน จะตองถกกาหนดขนตามวสยทศนของมหาวทยาลย อนเปนผลผลตทางความคดรวมกนของสมาชกในมหาวทยาลยทไดทางานรวมกนหรอจะทางานรวมกน โดยวสยทศนนเปนความเหนพองตองกนวาเปนจดหมายปลายทางทมหาวทยาลยประสงคจะไปใหถง และวสยทศนนมการแปลงออกมาเปนวตถประสงค (Objective) ทเปนรปธรรม และสามารถวดได ทงนมาวทยาลยสามารถใชแผนยทธศาสตรเปนกรอบในการประเมนผลงานประจาปงบประมาณ ยงไปกวานนมหาวทยาลยยงสามารถใชแผนยทธศาสตรเปนกรอบในการจดทาแผนปฏบตการ (Action Plan) เพอการจดทางบประมาณรายจายประจาปไดอกดวย 5. กลยทธทางการแขงขน หมายถง แนวคด แผนงาน หรอการกระทาตางๆ ซงนามาใชเปนกรอบในการบรหารจดการทรพยากรภายในมหาวทยาลยราชภฏขนาดใหญในกลมรตนโกสนทร โดยมจดมงหมายทจะทาใหบงเกดเปนผลตอสถาน ะทเขมแขงของมหาวทยาลยราชภฏขนาดใหญในกลม

106

รตนโกสนทร และทาใหมหาวทยาลยราชภฏขนาดใหญในกลมรตนโกสนทร สามารถดารงอยไดอยางมชยชนะ และครอบความไดเปรยบทางการแขงขนอยางยงยน

6. โครงสรางองคก าร หมายถง กระบวนการในการพฒนา และปฏบตตามโ ครงสรางของมหาวทยาลยราชภฏขนาดใหญในกลมรตนโกสนทร ทเหมาะสม เปนกระบวนการทเกยวของกบชดของการตดสนใจซงดาเนนไปอยางตอเนอง เปนการผสมผสานและประยกตใชองคประกอบเชงโครงสรางซงใชโครงสรางองคการขนมา สงสาคญคอ ในชวงทองคการดารง อยนนผบรหารอาจตดสนใจปรบปรงเปลยนแปลงโครงสรางองคการไดทกขณะ เพอความเหมาะสมและประสทธภาพในการทางานใหบรรลเปาหมาย อาจสรปไดเปนประเดน ดงน (1) เพอใหเกดประสทธภาพโดยรวมในการดาเนนกจกรรม หรอการงานใดๆ ทจะเกดขนโดยองคการนน (2) เพอความชดเจนในการจดกาหนดขอบเขตของอานาจ หนาท กฎ ระเบยบ ทบคลากรทกสวนในองคการตองปฏบตตาม (3) เพอความเปนเอกภาพในการบงคบบญชาและสงการในการทางาน (4) เพอเปนการปรบเปลยนขนาดหรอรปแบบขององคการใหเหมาะสมกบสภาพแวดลอมทกดานทเปลยนแปลงไปอยางรวดเรวในกระแสโลกาภวตน 7. วฒนธรรมองคการ หมายถง คานยม ความเชอ และแบบแผนการพฤตกรรมทยอมรบและปฏบตกนโดยสมาชกของมหาวทยาลยราชภฏขนาดใหญในกลมรตนโกสนทร เนองจากองคกรจะสรางวฒนธรรมทพเศษของพวกเขาเองขนมา แมแตองคกรภายในอตสาหกรรมเดยวกนจะแสดงวถทางของการดาเนนงานทแตกตางกน ความสาเรจของบรษทอาจจะขนอยกบความสามารถเขาใจวฒนธรรมของพวกเขา และเปลยนแปลงเมอจาเปนเพอใหสอดคลองกบสภาพแวดลอม

8. การก ากบ ตดตามและประเมนผล หมายถง กระบวนการวดปจจ ยนาเขา (Inputs) กจกรรม (Activities) และผลผลต (Outputs) ของโครงการทจดขนภายใน มหาวทยาลยราชภฏขนาดใหญในกลมรตนโกสนทร ซงกระทาเปนประจาตามชวงเวลาตาง ๆ ระหวางนาโครงการไปปฏบต เพอระบปญหาและอปสรรคของการดาเนนโครงการวาเปนไปตามแผนหรอไม เพอหามาตรการแกไขได ทนการณ โดยมวตถประสงคเพอระบปญหาและอปสรรคระหวางดาเนนโครงการวาเปนไปตามแผนหรอไม เพราะเหตใดและหาทางแกไขไดทนเหตการณ 9. ภาวะผน า หมายถง กระบวนการสรางความยอมรบและบารมของผนาในการเปลยนแปลงวสยทศน และกลยทธ ขององคการมาสการปฏบตใหประสบความสาเรจ 10. หลกสตร หมายถง ขอกาหนด แผนการเรยนการสอนของมหาวทยาลยราชภฏขนาดใหญในกลมรตนโกสนทร เพอนาไปสความมงหมายตามแผนการศกษาแหงชาต หลกสตรประกอบดวย

107

จดหมาย หลกการ โครงสราง จดประสงคการเรยนร เนอหาของรายวชา สอการเรยนการสอน และการประเมนผล 11. อาจารย หมายถง ขาราชการพลเรอน พนกงานราชการ พนกงานมหาวทยาลย (สายสอน) และอาจารยอตราจางในมหาวทยาลยราชภฏขนาดใหญในกลมรตนโกสนทร มหนาทหลก 4 ประการ ไดแก การเรยนการสอ น การทาวจย การใหบรการทางวชาการแกสงคม และการทานบารงศลปวฒนธรรม นอกจากนอาจารยยงมหนาทอนๆ ไดแก การเปนอาจารยทปรกษา การเปนกรรมการบรหารของคณะเมอไดรบแตงตงและการปฏบตงานอนๆ ตามทไดรบมอบหมาย

12. กระบวนการเรยนการสอน หมายถง กระบวนการถายทอดองคความรทสะสมอยในตวอาจารยไปสนกศกษาภายในมหาวทยาลยราชภฏขนาดใหญในกลมรตนโกสนทร รวมทงแบบแผนการดาเนนการสอนภายในมหาวทยาลยราชภฏขนาดใหญในกลมรตนโกสนทรทไดรบการจดเปนระบบ อยางสมพนธสอดคลองกบทฤษฎ / หลกการเรยนรหรอการสอนทรปแบบนนยดถอ และไดรบการพสจน ทดสอบวามประสทธภาพสามารถชวยใหผเรยนเกดการเรยนรตามจดมงหมายเฉพาะของรปแบบนนๆ โดยทวไปแบบแผนการดาเนนการสอนดงกลาว มกประกอบดวย ทฤษฎ / หลกการทรปแบบนนยดถอและกระบวนการ สอนทมลกษณะ เฉพาะอนจะนา ผเรยนไปสจดมงหมายเฉพาะทรปแบบนนกาหนด ซงผสอนสามารถนาไปใชเปนแบบแผนหรอแบบอยางในการจดและดาเนนการสอนอนๆ ทมจดมงหมายเฉพาะเชนเดยวกนได ซงอาจารยจะตองขวนขวายหาความร ความสามารถในวชาชพอยางตอเนอง ไดแก ปรบปรงเนอหาวชาทสอนใหทนสมย สรรหาวธการถายทอดความรอยางมประสทธภาพ

13. นกศกษา หมายถง ผทขนทะเบยนเปนนกศกษาในระดบปรญญาตรของมหาวทยาลยราชภฏขนาดใหญในกลมรตนโกสนทร

14. งบประมาณ จงหมายถง การคาดคะเนสวนของรายรบและรายจายอยางประมาณการ ใหรวาเปนตวเลขประมาณเทานน ซงควรเปนเลขลงตวหรอเปนตวเลขกลมๆ งายแกการจดจาและทาความเขาใจเพอใชในการบรหารจดการภายในมหาวทยาลยราชภฏขนาดใหญในกลมรตนโกสนทรตอไป

15. คาตอบแทน หมายถง ทกรปแบบของสงของหรอรา งวล ทงทเปนตวเงน บรการทจบตองได และประโยชนทลกจางไดรบจากการทางานซงเปนสวนหนงของความสมพนธในการจางงาน โดยคาตอบแทนเปนสงทองคการหรอหนวยงานจายใหกบบคลากรของตนสาหรบงานทบคลากรเหลานนทา

108

16. วสด หมายถง สนทรพยทมหาวทยาลยราชภฏขนาดใหญในกลมรตนโกสนทร มไวเพอใช

ในการดาเนนงานตามปกต โดยทวไปมมลคาไมสงและไมมลกษณะคงทนถาวร เชน วสดสานกงาน

เปนตน

17. ครภณฑ หมายถง สนทรพยทมหาวทยาลยราชภฏขนาดใหญในกลมรตนโกสนทรมไว

เพอใชในการดาเนนง านมลกษณะคงทนและมอายการใชงานเกนกวา 1ป แบงเปน 2 ประเภท ดงน

1) ครภณฑทมมลคาตงแต 5,000 บาทขนไปตามราคาทน รายการครภณฑประเภทนถอวา

เปนสนทรพยถาวรของมหาวทยาลย โดยหนวยงานตองจดทาบนทกรายละเอยดครภณฑใ นทะเบยนคม

ทรพยสน คานวณราคาคาเสอมประจาปและรายงานขอมลตามแบบฟอรมรายงานขอมลสนทรพย

สาหรบสรางขอมลหลกสนทรพยประเภทครภณฑ โดยทวไปและจดใหมกรรมการตรวจ

2) ครภณฑทมมลคาไมถง 5,000 บาทตามราคาทน รายการครภณฑปร ะเภทนถอวาเปน

คาใชจายประเภทคาครภณฑมลคาตากวาเกณฑและไมถอวาเปนสนทรพยถาวรแตใหบนทกรายละเอยด

ของครภณฑดงกลาวไวในทะเบยนคมทรพยสนเพอ ประโยชนในการควบคมรายการทรพยสนของทาง

ราชการโดยไมตองคานวณคาเสอม ราคาประจาปและไมตองรา ยงานขอมลตามแบบฟอรมรายงาน

ขอมลสนทรพยสาหรบ สรางขอมลหลกสนทรพยประเภทครภณฑ

18. สภาพแวดลอม หมายถง สงแวดลอมภายในพนทมหาวทยาลยราชภฏขนาดใหญในกลมรตนโกสนทรทงสามแหง ไดแก อาคาร สถานท ทรพยากรดน นา และตนไม 19. เทคโนโลย สารสนเทศ (IT) หมายถง เทคโนโลยทประกอบขนดวยระบบจดเกบและประมวลผลขอมล ระบบสอสารโทรคมนาคม และอปกรณสนบสนนการปฏบตงานดานสารสนเทศทมการวางแผน จดการ และใชงานรวมกนอยางมประสทธภาพ เทคโนโลยสารสนเทศ มองคประกอบสาคญ 3 ประการตอไปน (1) ระบบประมวลผล (2) ระบบสอสารโทรคมนาคม และ (3) การจดการขอมล

20. การวจย หมายถง การกระทาของบคลากรภายใน มหาวทยาลยราชภฏขนาดใหญในกลมรตนโกสนทร เพอคนหาความจรงในสงใดสงหนงทกระทาดวยพนฐานของ ปญญา ความมงหมายหลกในการทาวจยไดแกการคนพบ (discovering), การแปลความหมาย และการพฒนากรรมวธและระบบ สความกาวหนาในความรดานตางๆ ในเชง วทยาศาสตร ทหลากหลาย การวจยอาจตองใชหรอไมตองใช

109

วธการทางวทยาศาสตรกได และสามารถนาองคความรทไดจากการวจยมาพฒนากระบวนก ารบรหารงานภายในมหาวทยาลยราชภฏขนาดใหญในกลมรตนโกสนทรใหมประสทธภาพมากยงขน

21. การสงเสรม (Extension) หมายถง กระบวนการจดการดานการแขงขนทางการศกษาทมงพฒนาการใหเกดความร ทกษะและทศนคตทดเพอใหมหาวทยาลยราชภฏขนาดใหญในกล มรตนโกสนทรเกดคณภาพในการจดการศกษา 22. ความสามารถในการแขงขน (Competitiveness advantage) หมายถง ความสามารถของมหาวทยาลยราชภฏขนาดใหญ ในการผลตนกศกษาใหเปนบณฑตทมคณภาพ สามารถไดงานทาตรงตามสาขาวชาทศกษาและมคณลกษณะทตรงตามความตองการข องนายจาง รวมทงผลตงานวจยทสามารถนามาประยกตใชในการบรหารงานภายในมหาวทยาลยและสามารถนาไปใชในการบรการวชาการใหแกชมชนและสงผลใหเกดการพฒนาคณภาพชวตของชมชนและทองถนไดอยางยงยน

23. ตนแบบการสงเสรมความสามารถในการแขงขนของมหาวทยาลยราชภฏขนาดใหญในกลมรตนโกสนทร หมายถง แนวทาง ทแสดงถงการสงเสรมใหเกดความสามารถและสมรรถนะของมหาวทยาลยราชภฏขนาดใหญในกลมรตนโกสนทร ในการแขงขนกบคแขงขนรายอนๆในอตสาหกรรมการแขงขนดานการจดการศกษา เพอใหเกดประสทธภาพสงสดในการบร หารจดการทรพยากรตางๆ โดยประกอบไปดวยปจจยนาเขาทมคณภาพ กระบวนการบรหารทมประสทธภาพ จนกระทงทรพยากรเหลานนออกมาในรปของผลผลตทมคณภาพ และสงผลตอ ผลลพธทหมายถงความสามารถในการแขงขนของมหาวทยาลยราชภฏขนาดใหญในกลมรตนโกสนทรทมความยงยน