การตรวจพสจนสารเสพตดในปสสาวะ

กรมวทยาศาสตรการแพทย

กระทรวงสาธารณสข

• Absorption (การดดซม)

• Distribution (การแพรกระจาย)

• Biotransformation

(การเปลยนแปลงภายในรางกาย)

• Elimination (การขบออกจากรางกาย)

* วธการเสพยาเสพตด

* เภสชวทยาของสารเสพตด

* การตรวจสารเสพตดในปสสาวะ

1 กน

2 ฉดเขาเสน

3 สบ

4 สบไอระเหย

วธการเสพยาเสพตด

• มผลตอปรมาณ สารเสพตดในรางกาย

• การเกบตวอยาง สงตรวจทเหมาะสม

ยาเขาไปออกฤทธในรางกายไดอยางไร - กน/ดม

เลอด เลอด ทอง

30 - 60 นาท

เลอด เลอด

วนาท

ยาเขาไปออกฤทธในรางกายไดอยางไร - ฉด

ยาเขาไปออกฤทธในรางกายไดอยางไร - สบ/ดม

เลอด เลอด ปอด

วนาท

ไมกนาท

เลอด เลอด จมก

ยาเขาไปออกฤทธในรางกายไดอยางไร - นตถ

ยาเขาไปออกฤทธในรางกายไดอยางไร ฤทธยาและระยะเวลา

ระยะเวลาทฤทธยายงคงอยรางกาย

การเรมออกฤทธ

Methamphetamine

Biotransformation of methamphetamine

Poppy to Opioids

เฮโรอน

6-MAM

M3G

มอรฟน

M6G

โคเดอน

C6G

Acetylcedeine ฝน

Metabolic Pathways of Opiates

สามารถตรวจพบ morphine ในปสสาวะ ภายใน 2-8 ชวโมง หลงเสพ และจะถกขบออกมาหมด ภายใน 3 วน

Biotransformation of heroin

กญชา Marijuana

สารออกฤทธในกญชา

• Tetrahydrocannabinol

(THC)

• Cannabidiol

(CBD)

• Cannabinol (CBN)

กญชา

เสพเขาส รางกาย THC มมากสด

11-nor-delta-9-tetrahydro

cannabiol-9-carboxylic acid

(THC-COOH)

ปสสาวะ

Biotransformation of 9-THC

การตรวจสารเสพตดในปสสาวะ

การตรวจสารเสพตดในปสสาวะ

เลอด

ปสสาวะ เกบงาย มปรมาณสาร (สารเสพตด และสารยอยสลาย) สง ระยะเวลาการตรวจพบนานกวาเลอด

เสนผมนาลาย เลบ

แหลงตวอยางสาหรบตรวจสารเสพตด

เภสชจลศาสตร

นาหนกของผเสพ

ปรมาณการเสพ

ระยะเวลา (ความถ) ของการใช

ความเปนกรด-ดางของปสสาวะ

ปจจยทมผลตอปรมาณสารเสพตดในปสสาวะ

ชวงเวลาทมโอกาสตรวจพบสารเสพตดในปสสาวะ แบงตามชนดของสารเสพตดและลกษณะการเสพ

ชนดสารเสพตด ผเสพไมประจ า ผเสพประจ า ผเสพเรอรง

แอมเฟตามน 1-3 วน 2-6 วน 2-3 สปดาห

เมทแอมเฟตามน 1-3 วน 2-6 วน 2-3 สปดาห

ยาอ 1-3 วน 2-6 วน 2-3 สปดาห

กญชา 2-5 วน 4-14 วน อาจถง 2-3 เดอน

โคเคน 12-48 ช.ม. 1-4 วน อาจถง 2-3 สปดาห

มอรฟน 12-48 ช.ม. 2-6 วน อาจถง 2-3 สปดาห

โคเดอน 1-3 วน 2-5 วน อาจถง 2-3 สปดาห

เบนโซไดอาซปนส 2-5 วน 4-14 วน อาจถง 1 เดอน

ชนดสารเสพตด สารส าคญ สารเมตาบอไลต และสารทตรวจพบไดในปสสาวะ

ชนดสารเสพตด สารส าคญ สารเมตาบอไลต สารทตรวจพบได

ในปสสาวะ

ยาบา/ ไอซ เมทแอมเฟตา

มน แอมเฟตามน

เมทแอมเฟตามน

แอมเฟตามน

ยาอ MDMA MDA MDMA, MDA

ยาเลฟ MDA MDA MDA

กญชา สารกลมแคนา

บนอยด

11-นอร-เดลตา-9-เตตรา-ไฮโดรแคนาบนอล คาร

บอกซลคแอซด

11-นอร-เดลตา-9-เตตรา-ไฮโดรแคนาบนอล คารบอกซลคแอซด

ชนดสารเสพตด สารส าคญ สารเมตาบอไลต และสารทตรวจพบไดในปสสาวะ (ตอ)

ชนดสารเสพตด สาระส าคญ สารเมตาบอไลต สารทตรวจพบได

ในปสสาวะ

เฮโรอน เฮโรอน 6MAM/มอรฟน 6MAM/มอรฟน

มอรฟน มอรฟน M3G M3G /มอรฟน

สารกลม เบนโซไดอาซปนส

สารกลม เบนโซไดอาซปนส

สารกลม เบนโซไดอาซปนส

สารกลม เบนโซไดอาซปนส

โคเคน โคเคน เบนโซอลเอคโกนน เบนโซอลเอคโกนน

การเกบปสสาวะ

การตรวจเบองตน (Screening test)

การตรวจยนยน(Confirmation test)

การเกบปสสาวะ

การตรวจเบองตน (ใชชดทดสอบ)

ผลลบ ผลบวก

การตรวจยนยน (ใชเทคนคโครมาโตกราฟฟ)

GC LC-MS TLC GC-MS

การเกบปสสาวะ

จดใหมบรเวณส าหรบปสสาวะ

ผควบคมการปสสาวะ

ภาชนะเกบ : ขวดแกว&พลาสตก (แหง สะอาด)

ฉลากตดภาชนะ & รายละเอยด

ปรมาตรปสสาวะ

สถานท

สะดวก ไมมสบ ผงซกฟอก

ปดวาลวกอกน า อางลางหนา

ใหใสสฟาลงในโถชกโครก หรอน าทกกเกบไว

บคลากร

เจาหนาททผานการอบรมวธการใชชดทดสอบ

ใหความส าคญการเกบตวอยางมผลตอการตรวจ

วธการเกบรกษาตวอยาง

เตรยมวสดอปกรณทจ าเปน

ขวดพลาสตก สะอาด แหง มฝาปด : 60 มล.

ฉลากปดขวด : บนทก

ปากกากนน า

เทปกาว

วธการเกบปสสาวะ

เกบปสสาวะภายใน 24 ชม. หลงเสพยา

มผควบคมการปสสาวะ

ตรวจสอบคณสมบต & ลกษณะทวไป

ฉลากตดภาชนะ & รายละเอยด

พนทบปากขวดดวยเทปกาว พรอมลายเซน

ปรมาตรปสสาวะ

ยาบา (ปรมาณไมนอยกวา 15 มลลลตร)

ยาอ (ปรมาณไมนอยกวา 15 มลลลตร)

กญชา (ปรมาณไมนอยกวา 30 มลลลตร)

มอรฟน (ปรมาณไมนอยกวา 60 มลลลตร)

โคเคน (ปรมาณไมนอยกวา 60 มลลลตร)

ตรวจสอบคณสมบต & ลกษณะท วไป

ความขนใสและปรมาณปสสาวะ

วดความเปนกรดดาง

วดอณหภม

มสเหลองออนจนถงเหลองแก มกลน เฉพาะตว

ลกษณะขวดตวอยางทถกตอง

„ ฉลากปดภาชนะ „ รายละเอยดขอมล „ พนทบปากขวดดวยเทป พรอมลายเซน

ภาชนะเกบปสสาวะทไมถกตอง

การน าสงตวอยาง

เมอการตรวจเบองตนใหผลบวก

ปดผนกขวดใหสนท

มลายมอชอผตรวจก ากบ

น าสงสถานตรวจพสจน

การน าสงและการจดการตวอยาง 23

ตวอยางถกตอง หนงสอน าสง ผน าสง ผรบ/กระบวนการรบ

ปองกน การสบเปลยน ปลอมปน เจอจาง

มาตรฐานการตรวจ วธ/เครองมอ/คนมระบบคณภาพ มบนทกและตรวจสอบได แปลผล พบ/ไมพบ สารอะไร เปนไปตามเกณฑทกฎหมายก าหนด รายงานผล ถกตอง เขาใจงาย น าผลไปใชไดทนท

เกบ สง ตรวจ ยนยนผล

ความนาเชอถอของการตรวจสารเสพตดปสสาวะ ตองปฏบตตามขนตอนตางๆ ไดอยางถกตอง รดกม รอบคอบ เพอใหไดผลทถกตองเปนธรรม เปนประโยชนตอการบ าบดรกษา ด าเนนคด เฝาระวงการแพรระบาด

หลกเกณฑขอก าหนดในการสงตวอยางปสสาวะ 2

ภาชนะบรรจ

ปรมาตรทเกบ

ฉลากปด

บคลากร สถานท ปองกน

การสบเปลยน ปลอมปน เจอจาง

การเกบ

น าสง

ภาชนะบรรจ

ตรวจเบองตน

วสดอปกรณ

กรณตรวจเบองตน ตวอยางทน าสง ตองเปนขวดเดยวกบทตรวจเบองตนแลวใหผลบวก

การเกบตวอยาง 2

1

•ขวดพลาสตก ฝาเกลยว ปดสนท •ปรมาตร 30 ml ขนไป •ปดฉลากแจงรายละเอยด ตวอยาง ชดเจน ไมเลอะเลอน

2

ใช “หนงสอน าสงปสสาวะ เพอตรวจพสจนหา สารเสพตด” กรณเปนตวอยางสงตอ ใหแนบหนงสอน าสง จากหนวยงานตนเรองดวย

3

•เปนเจาหนาทตามกฎหมาย เชน จนท.ต ารวจ จนท.ราชทณฑ •กรณอนๆ ตองไดรบมอบหมาย เปนลายลกษณอกษร •แสดงบตรประจ าตว

ตวอยาง หนงสอน าสง ผน าสง

การน าสงตวอยาง

การน าสงตวอยางปสสาวะ

1

•ขวดพลาสตกฝาเกลยว ปดสนท •ปรมาตร 30 ml ขนไป •ชอ/รหส ตรงกบหนงสอน าสง •ปดฉลากแจงรายละเอยดตวอยาง ชดเจน ไมเลอะเลอน •ผนกฝาขวด เจาของตวอยาง ลงนามก ากบ

ตวอยาง

การน าสงตวอยางปสสาวะ

43

2

ใช “หนงสอน าสงปสสาวะเพอตรวจพสจนหาสารเสพตด” 1. หนวยงานทสงตวอยาง 2. รายละเอยดตวอยาง 3. ผมอ านาจลงนาม (ระดบผบรหารหนวยงาน) 4. ฝายแผนกทสงตวอยาง โทร/โทรสาร ทตดตอได 5. ผน าสง 6. ผรบตวอยาง

หนงสอน าสง

การน าสงตวอยางปสสาวะ 28

จ านวน 21 ตวอยาง

โดยมอบหมายให ....... เปนผน าสง

นกเทคนคการแพทย ช านาญการ ปฏบตราชการแทน ผอ านวยการโรงพยาบาล...

ชอ-สกล แพทย 1… สภ... 2… สภ.... 3… รพ.... . . . 21… สภ....

2

กรณสงตอตวอยาง แนบหนงสอน าสง จากหนวยงาน ตนเรอง

หนงสอน าสง

การน าสงตวอยางปสสาวะ

ตวอยางปสสาวะ นายง.....

อาย 30 ป เลขทบตรประจ าตว..... เพอตรวจหา..... โดยมอบหมายให ....... เปนผน าสง

นกเทคนคการแพทย ช านาญการ ปฏบตราชการแทน ผอ านวยการโรงพยาบาล...

2

กรณไมใช “หนงสอน าสงปสสาวะเพอตรวจพสจนหาสารเสพตด” ใหมขอความส าคญเทยบเทาแบบฟอรมน าสง

หนงสอน าสง หนวยงาน ทอย

การน าสงตวอยางปสสาวะ

3

•เปนเจาหนาทตามกฎหมาย เชน จนท.ต ารวจ จนท.ราชทณฑ •กรณอนๆ ตองไดรบมอบหมาย เปนลายลกษณอกษร •กรอกรายละเอยดใหชดเจน ครบถวน •พมพหรอเขยนดวยตวบรรจง •เปนผทระบในหนงสอน าสง •แสดงบตรประจ าตว

ผน าสง

การน าสงตวอยางปสสาวะ

ตวอยางปสสาวะ มปรมาตรนอยกวา 30 มลลลตร ชอ-สกลหรอเลขรหสตวอยาง ไมตรงกบหนงสอน าสง ฉลากเลอะเลอน/ไมชดเจน /ฉกขาด

ไมรบ

หนงสอน าสง ระบรายละเอยดสาระส าคญไมครบถวน แกไขหนงสอน าสงโดยไมลงนามก ากบ ลงนามแกไขโดยไมใชผออกหนงสอ ผลงนามหนงสอไมใชผบรหารของหนวยงาน

ผน าสง ไมใชผทระบในหนงสอน าสง ไมแสดงบตรประจ าตว .

การปฏเสธการรบตวอยาง

ฝากด <30 ml ฉลากเลอะเลอน

ไมมฉลาก

ตวอยางปสสาวะ ภาชนะบรรจ ปรมาตร ฉลาก การผนกฝาขวด

การปฏเสธการรบตวอยาง 3

นายอนวฒน ประสทธพร

1 2

3

15

1 2 3

15

ชอตวอยางขางขวด-หนงสอน าสง ไมตรงกน

การปฏเสธการรบตวอยาง 3

หนงสอน าสง ระบรายละเอยดสาระส าคญไมครบถวน แกไขหนงสอน าสงโดยไมลงนามก ากบ ลงนามแกไขโดยไมใชผออกหนงสอ ผลงนามหนงสอไมใชผบรหารของหนวยงาน

นายอนวฒน ประสทธพร ภา

พ.ต.ท.ทนกร สวฒนานนท พ.ต.ท.ทนกร สวฒนานนท ผก ากบการสถานต ารวจภธรเกบ

สวสด

ผน าสง ไมใชผทระบในหนงสอน าสง ไมแสดงบตรประจ าตว บตรหมดอาย

นายอรณ ....... 123-456-789 วนทออกบตร 15 ธ.ค. 49 วนหมดอาย 14 ธ.ค.55

๑๗ ธนวาคม ๒๕๕๗

การปฏเสธการรบตวอยาง

51

ปญหาเกยวกบตวอยาง 36

52

ปญหาเกยวกบตวอยาง 37

ปญหาเกยวกบตวอยาง 38

การตรวจเบองตน

ชดทดสอบเบองตนหลกการภมคมกนวทยา

เมทแอมเฟตามน มอรฟน

ยาอ (MDMA) กญชา (THC)

โคเคน

ชนดของสารเสพตด สารทตรวจพบไดในปสสาวะ และเกณฑการตดสนผลการตรวจพบ

ชนดสารเสพตด สารทตรวจพบไดในปสสาวะ คา เกณฑ

(นาโนกรม/ มลลลตร)

ยาบา/ ไอซ เมทแอมเฟตามน/ แอมเฟตามน 1000

ยาอ MDMA/ MDA 1000

ยาเลฟ MDA 1000

กญชา 11-nor-∆9-THC-COOH 50

เฮโรอน มอรฟน / 6MAM 300

มอรฟน มอรฟน / M3G 300

โคเคน โคเคน 300

57

วธการอานและการแปลผล ชดทดสอบ

ผลบวก - มขดท C - การแปลผล : อาจมสารเสพตดชนดนน

GPO Meth

C T S

ผลลบ - มขดท C และ T - การแปลผล : ไมมสารเสพตดชนดนน : หรอ มสารเสพตดชนดนนแต มความเขมขน นอยกวาคา Cut off

GPO Meth

C T S

วธการอานและการแปลผล ชดทดสอบ กรณเหนแถบไมชดเจน

ผลลบ (ผลไมชดเจน) ตองสงตรวจยนยน

วธการอานและการแปลผล ชดทดสอบ

GPO Meth

C T S

GPO Meth

C T S

ชดทดสอบเสย ตองทาซา

การตรวจคดกรองเบองตน (Screening test) 2. Color Immunochromatograhic Assay (CICA Technique)

ขอด : งาย, รผลเรว, ผลบวกปลอมนอย

ขอเสย : แถบสไมชดเจน

ระดบความเขมขนทตรวจวดได : มากกวา 1 ไมโครกรม/มลลลตร

ความจาเพาะเจาะจงของวธ : 95 %

ขอชแจง

• ผลทจะตองรายงานคอ

– ผลบวก หมายถง ตวอยางอาจจะมสารเสพตดนน

– ผลลบ หมายถง ไมมสารเสพตดชนดนน หรอ มสารเสพตดชนดนน

แตมความเขมขน นอยกวาคา Cut off

– กรณทอานผลไมชดเจน ใหรายงานเปน ผลลบ แตตองวงเลบวา

(ผลไมชดเจน)

• กรณของชดทดสอบ ไมสามารถรายงานผลวา ปสสาวะสมวง

62

วธตรวจยนยนสารเสพตดในปสสาวะทด

• มความจาเพาะเจาะจงสง

• มความไวสง

• รวดเรว

• ถกตอง แมนยา

• งาย

19 32

ปจจยทท าใหผลการตรวจ มความผดพลาด

ชดทดสอบมก าหนดอายการใชงาน

เกบตวอยางปสสาวะหลงจากเสพนานเกนไป

รบประทานยาบางอยางทท าใหผลบวกลวง

(ยาทใหผลบวกลวง ใหดตามเอกสารการใช

ชดทดสอบของแตละยหอทใช)

สารปนเปอนทใหผลลบลวง

64

2. การตรวจยนยน (Confirmation test)

1. Thin Layer Chromatography (TLC Technique) 2. Gas Chromatography(GC Technique) 3. Gas Chromatographic-Mass spectrometry (GC-MS Technique: GC-MS, GC-MS/MS) 4. Liquid Chromatography (LC Technique) 5. Liquid Chromatographic-Mass spectrometry (LC-MS Technique: LC-MS, LC-MS/MS) 6. LC-QTOF

20 18

65

วธตรวจยนยนสารเสพตดในปสสาวะทด

มความจ าเพาะเจาะจงสง

มความไวสง

รวดเรว

ถกตอง แมนย า

งาย

19 19

เทคนคการตรวจทาง Chromatography

การตรวจยนยน

สารเสพตดในปสสาวะ

TLC Technique

Extraction

ปรบสภาพตวอยาง

Residue

TLC

ฉดพนดวย 1% Fast black K

Gas Chromatography (GC)

Gas chromatography–mass spectrometry (GC-MS)

การเตรยมตวอยางส าหรบเทคนค GC, GC-MS

Liquid chromatography–mass spectrometry (LC-MS)

ความแตกตางระหวางการตรวจคดกรองเบองตนและการตรวจยนยน

ตรวจคดกรองเบองตน

ตรวจยนยน

ระยะเวลาการตรวจ 5 -10 นาท 1-2 วน

ความจาเพาะเจาะจง

≤ 95% ≥ 99%

ความไว ไมโครกรม / มลลลตร นาโนกรม / มลลลตร

ประเภทการตรวจวเคราะห

เชงคณภาพ เชงคณภาพและ

ปรมาณ

ผลวเคราะห มความเปนไปไดวา

พบสารเสพตด ถกตองแมนยา

(เปนหลกฐานในศาล)

ผตรวจวเคราะห บคคลทวไปทไดรบ

การอบรม นกวทยาศาสตรเชยวชาญเฉพาะ

74

เทคนค ขอด ขอเสย

TLC

เขาใจงาย ราคาไมแพง ใชในงานตรวจพสจนเอกลกษณไดด

ความไวตา ระดบ g/ml ถง mg/ml ความจาเพาะเจาะจง ตา วเคราะหเชงปรมาณไดไมด สนเปลองสารเคม สารเคมทใชสวนใหญเปนอนตราย ปรมาณตวอยางในการตรวจวเคราะหตอครงนอย

LC

วเคราะหไดทงเชงคณภาพและปรมาณ ความจาเพาะเจาะจง สง ความไว สง วเคราะหสารไดครอบคลมกวา GC ทง

มวลโมเลกล และ ความมขว วธการเตรยมตวอยางไมยงยาก

เครองมอซบซอน ใชงานยากกวา GC ตวทาละลายของเสยในกระบวนการมาก ราคาเครองและดแลรกษาแพง

GC

วเคราะหไดทงเชงคณภาพและปรมาณ ความจาเพาะเจาะจง สง ความไว สงกวา LC เครองมอมความซบซอนนอยกวา LC ไมม ตวทาละลายของเสยใน

กระบวนการ

สารทจะทาการวเคราะหควรระเหยงาย วเคราะหสารทม มวลโมเลกล สงๆไมได การเตรยมตวอยางยงยากกวา LC ราคาเครองและดแลรกษาแพง

รายงานผลการตรวจ

การบรหารจดการตวอยาง

การรบตวอยาง

การน าตวอยางไปทดสอบและการรกษาตวอยางขณะทดสอบ

การขอรบตวอยางคน

การท าลายตวอยาง

การรบตวอยาง

การรบตวอยาง

ตรวจสอบขอมลในแบบน าสง ตรงกบขอมลทตวอยาง

ตรวจสอบปรมาตรตวอยางปสสาวะวามเพยงพอตอการทดสอบหรอไม

น าตวอยางเกบในสถานททก าหนดให เรยบรอย เพอรอการทดสอบ

บนทกรายละเอยดของตวอยาง

เกบเอกสารน าสงตวอยางในทก าหนด

การรบตวอยาง

การรบตวอยาง

การรบตวอยาง

การน าตวอยางไปทดสอบและ การรกษาตวอยางขณะทดสอบ

บนทกในสมดควบคมตวอยาง ใครเปนผน าตวอยางไปทดสอบ

น าตวอยางออกจากสถานททเกบตวอยาง พรอมตรวจสอบความถกตองของตวอยางใหตรงกบเอกสารน าสง

บนทกรายละเอยดตางๆของตวอยางในแบบบนทกการทดสอบ

เมอทดสอบเสรจ น าตวอยางทเหลอเกบในสถานททก าหนด

บนทกผลการทดสอบและวนทสงรายงานในระบบควบคมตวอยาง

รายงานผล

การขอรบตวอยางคน

ท าหนงสอตามระเบยบสารบรรณ เพอขอรบตวอยางคน

ผทไดรบมอบหมายใหเปนผมารบตวอยางคน

เจาหนาทศนยฯ ตรวจสอบเอกสารใหถกตอง บนทกขอมลน าเสนอผอ านวยการ เพออนมตการคนตวอยาง

สงมอบตวอยางใหผมาขอรบตวอยางคน และใหลงนามไวเปน หลกฐาน

การท าลายตวอยาง

น าตวอยางทรอการท าลายตวอยางไปเกบ ณ สถานททก าหนด

บนทกรายละเอยดของตวอยางทจะท าลายตวอยางในแบบบนทก เสนอหวหนาหองปฏบตการและผอ านวยการศนยฯ เพออนมตการท าลายตวอยาง

ตวอยางทเปนคดใหเกบไวไมนอยกวา 2 เดอน นบตงแตวนทออกรายงานผลการทดสอบ

การท าลายตวอยาง ขยะตดเชอใหรวบรวมใสถงพลาสตกสแดงอบฆาเชอแลวน าสงเตาเผาขยะเพอเผาท าลาย

Q & A

การตรวจปสสาวะ

ใหผลนาเชอถอเพยงใด ?

1. ผลการตรวจปสสาวะเชอถอได ถาหากปฏบตตามขนตอนตางๆ ไดอยางถกตอง

2. ชวงเวลาของการเกบปสสาวะตองเหมาะสม

3. มการเกบตวอยางทถกตอง ปองกนมใหมการปนปลอม สบเปลยน หรอเจอจางปสสาวะ

ค าตอบ

4. เลอกวธการตรวจสอบทเหมาะสม ทงในขนตอนการตรวจเบองตน และการตรวจยนยน

5. ด าเนนการตรวจปสสาวะอยางถกตอง

6. แปลผลไดถกตอง

09-12-2010 89