กรมทรพยากรธรณ

*ปโตรเลยมคออะไร*ปโตรเลยม มาจากคำาในภาษาละตน 2 คำา คอ เพตรา แปลวา หน และ โอเลยม ซงแปลวา นำ�ามน รวมความ

แลว หมายถง นำ�ามนทไดจากหนตามนยาม ปโตรเลยม หมายถง สารไฮโดรคารบอนทเกดขนเองตามธรรมชาต มธาตทเปนองคประกอบหลก

2 ชนด คอ คารบอน และ ไฮโดรเจน โดยอาจมธาตอโลหะชนดอน เชน กำามะถน ออกซเจน ไนโตรเจน ฯลฯ ปนอยดวย ปโตรเลยมเปนไดทง ของแขง ของเหลว หรอ กาซ ขนอยกบองคประกอบของปโตรเลยมเองเปนสำาคญ นอกจากนความรอน และความกดดนของสภาพแวดลอมทปโตรเลยมนนถกกกเกบ กมสวนในการกำาหนดสถานะของปโตรเลยม

ปโตรเลยม แบงตามสถานะทสำาคญได 2 ชนด คอ นำ�ามนดบ และ กาซธรรมชาต

*นำ�ามนดบ*สถานะตามธรรมชาต นำามนดบเปน ของเหลว ประกอบดวยสารไฮโดรคารบอนชนดระเหยงายเปนสวนใหญ

ทเหลอเปนสารกำามะถน ไนโตรเจน และสารประกอบออกไซดอนนำามนดบแบงออกเปน 3 ประเภท ตามคณสมบตและชนดของไฮโดรคารบอนทเปนองคประกอบ คอ นำ�ามน

ดบฐานพาราฟน นำ�ามนดบฐานแอสฟลท และ นำ�ามนดบฐานผสม นำามนดบทง 3 ประเภท เมอนำาไปกลน จะใหผลตภณฑนำามนในสดสวนทแตกตางกน

*กาซธรรมชาต*กาซธรรมชาตเปนปโตรเลยมทอยในรปของ กาซ ณ อณหภม และความกดดนทผวโลก กาซธรรมชาต

ประกอบดวยสารไฮโดรคารบอนเปนหลก อาจมสดสวนสงถงรอยละ 95 สวนทเหลอ ไดแก ไนโตรเจน และคารบอนไดออกไซด บางครงจะพบไฮโดรเจนซลไฟดปะปนอยดวย

ไฮโดรคารบอนในกาซธรรมชาต จดอยในอนกรมพาราฟน มสภาพอมตวในบรรยากาศ และไมเปลยนแปลงทางเคมใดๆ ในสภาวะปกต ไฮโดรคารบอนในกลมน มเทน มนำาหนกเบาทสด และจดเดอดตำาทสด มอยในกาซธรรมชาตมากทสด ถงรอยละ 70 ขนไป

กาซธรรมชาต ในทน หมายรวมถง กาซธรรมชาตเหลว ซงประกอบดวยไฮโดรคารบอนในกลมเดยวกนกบกาซธรรมชาต แตมปรมาณคารบอนอะตอมในโครงสรางโมเลกลมากกวากาซธรรมชาต เมออยในแหลงกกเกบใตผวโลกซงมอณหภมและความดนสงจะมสภาพเปนกาซ และจะกลายสภาพเปนของเหลวเมอขนมาสพนผว จงเรยกวา กาซธรรมชาตเหลว

*ปโตรเลยมกำาเนดไดอยางไร*ปโตรเลยมถอกำาเนดมาจากสงทมชวตหลายสบหลายรอยลานปกอน เมอสงมชวตอยกระจดกระจายทวไปทงบนบก และในทะเล สงมชวตเหลาน

เมอตายลง บางสวนจะเนาเปอย ผพง และยอยสลายกลายเปนธาต แตในสภาพแวดลอมทเหมาะสม สงมชวตจงยอยสลายเปนปโตรเลยม

เรมตนจากอนทรยสาร สะสมตวอยกบตะกอนดนเลน เมอผวโลกเกดการเปลยนแปลงในเวลาตอมา สวนของตะกอนนจะจมตวลงเรอยๆ พรอมๆ กบเกดการเปลยนแปลงในสารอนทรยเหลานน โดยอทธพลของความรอนและความกดดนภายใตชนธรณ ทำาใหเกดกระบวนการเปลยนแปลงสารอนทรย จาก กรดฟลวค เปน ฮวมน คโรเจน และ ปโตรเลยม ในทสด

จากการศกษาสารคโรเจน พบวาตนกำาเนดของปโตรเลยมในประเทศไทย สวนใหญเปนพช และสตวซงอาศยอยทงบนบกและในทะเล โดยเฉพาะอยางยงสาหรายในทะเลสาบนำาจด

*อะไรคอแหลงปโตรเลยม*ปโตรเลยม สวนทเปนของเหลวและกาซ จะไหลซม

ออกจากชนหนใหกำาเนดไปตามชองแตก รอยแยก และรพรนของหน โดยแรงเหนยวนำาจากความแตกตางของความกดดน ไปสการสะสมตวในชนหรอโครงสรางทถกปดกน เรยกวา แหลงกกเกบปโตรเลยม

แหลงกกเกบปโตรเลยมตองมองคประกอบ อยางนอย 2 ประการ คอ (1) หนทมรพรน โพรง หรอ ชองแตก ทสามารถใหปโตรเลยมอยได เชน หนกรวดมน หนทราย หนปน หนโดโลไมฅ ฯลฯ และ (2) ช�นหนเน�อละเอยด ปดก�นดานบนมใหปโตรเลยมเลดลอดผานออกไปได เชน หนดนดาน ทงสองประการนประกอบกนเปนโครงสรางทางธรณ ในรปลกษณะตางๆ เชน โครงสรางรปประทนควำา โครงสรางรปโดม หรอ โครงสรางรปตา เปนตน

โดยธรรมชาต ภายในแหลงกกเกบปโตรเลยมมกประกอบไปดวยนำา นำามน และกาซธรรมชาต ทมการวางตวกนเปนชนตามลำาดบความหนาแนน โดยชนนำาจะอยลางสด และชนกาซธรรมชาตจะอยบนสด

แหลงกกเกบปโตรเลยมจะเปนแหลงปโตรเลยมได กตอเมอมปรมาณปโตรเลยมมากเพยงพอตอการลงทนนำาขนมา และคมคาทางเศรษฐกจ ดงนน แหลงปโตรเลยมหนงๆ อาจเปนแหลงกกเกบขนาดใหญเพยงแหลงเดยว หรอประกอบดวยแหลงกกเกบขนาดเลกหลายๆ แหลงซงอยใกลเคยงกนกได

*ทำาไมตองสำารวจหาแหลงปโตรเลยม*ปโตรเลยมเปนทรพยากรทอยใตดน เมอมความตองการใชจงมความจำาเปนทตองสำารวจ การสำารวจหาแหลง

ปโตรเลยมในอดตอาจทำาไดงายเพยงคนหารองรอยของนำามนบนพนผวดน ตอมาเมอปรมาณการใชปโตรเลยมมเพมมากขน แหลงทคนหาไดโดยงายมนอยลง จงตองมการสำารวจหาในทางลกมากขน จากแหลงทมอยบนบกลงสแหลงในทะเล และจากทะเลนำาตนสทะเลนำาลกยงขนไป เทคนคในการสำารวจกไดรบการพฒนาใหมประสทธภาพสงขน และสลบซบซอนยงขนตามไปดวย

การสำารวจแหลงปโตรเลยม แทจรงแลวเปนการสำารวจหาขอมลเกยวกบแหลงเพอการพฒนานำาปโตรเลยมขนมาใชในอนาคต ในเบองตนตองพสจนทราบการมอยจรงของปโตรเลยมเสยกอน หลงจากนนจะวเคราะหหา ชนด และคณภาพของปโตรเลยม ขณะเดยวกนจะตองมการสำารวจวดรปทรง ขนาด และขอบเขตของแหลง ซงนำามาใชในการประเมนหาปรมาณสำารองของปโตรเลยม นอกจากนขอมลทางดานวศวกรรม เชน อณหภม ความกดดน และอตราการไหล ซงใชในการประเมนความสามารถในการผลตปโตรเลยมของแหลง จะไดรบการบนทกไวทกขนตอน และเมอประมวลกบขอมลการตลาดแลว จงสามารถสรปเปนแหลงปโตรเลยมได

ขอมลดงกลาวขางตนลวนไดมาจากการสำารวจทงสน ดงนนโดยยทธศาสตรอนชาญฉลาดของมนษย จงเรมตนจากการสำารวจทลงทนตำากอน แลวขยบขนไปตามลำาดบ จากนอยไปหามาก คอ การสำารวจธรณวทยา การสำารวจธรณฟสกส และการเจาะสำารวจ

*การสำารวจธรณวทยา*เรมตนดวยการรวบรวมขอมลทไดจากการสำารวจใน

อดต นำามาศกษา และประเมนผลเพอกำาหนดการสำารวจในภาคสนาม ศกษาภาพถายทางอากาศ ภาพถายดาวเทยม ประเมนโครงสรางธรณเบองตนในพนท หลงจากนนจงทำาการสำารวจตรวจวดในพนทจรง ดวยการวดทศทางการวางตวของชนหน เกบตวอยางหนเพอการ

– 2 –

การสำารวจธรณวทยา

ลกษณะโครงสรางแหลงกกเกบปโตรเลยม

วเคราะหหาอาย และสารตนกำาเนดปโตรเลยม ถาม ในขนตอนน หากโชคดอาจประเมนเบองตนไดวา ชนหนกกเกบปโตรเลยม และชนหนทปดทบควรมคณสมบตเชนไร

*การสำารวจธรณฟสกส*เปนการหยงหาขอมลใตผวทางออม โดยอาศยคณสมบตทางฟสกสทแตกตางกนของชนหน เชน การสำารวจ

วดความเขมสนามแมเหลกโลก และการสำารวจวดความถวงจำาเพาะของชนหน สามารถกำาหนด ขอบเขต รปรางของแองอยางคราวๆ ได การสำารวจในขนนสามารถกำาหนดขอบเขตพนทสำารวจใหแคบลง ลำาดบสดทายของการ

สำารวจธรณฟสกส คอการวดคลนไหวสะเทอนผานชนหน ซงสามารถประเมนหาโครงสรางธรณทนาสนใจ กำาหนดพนทเปาหมายสำาหรบการเจาะสำารวจได

*การเจาะสำารวจ*ผลทไดจากการสำารวจธรณฟสกส คอโครงสรางทคาดวาจะเปนแหลงกกเกบปโตรเลยม การสำารวจลำาดบถด

มาจะเปน การเจาะสำารวจข�นแรก เพอหาขอมล ธรณวทยาใตผว ลำาดบชนหน ยนยนโครงสรางธรณวทยา และ พสจนวามปโตรเลยมภายในโครงสรางนนหรอ

ไม

ถาพบวามปโตรเลยม จะมการเกบขอมลอนๆ ทเกยวของกบแหลง และคณภาพปโตรเลยมไปพรอมๆ กน เชนอายของชนหนกกเกบ ชนดของหน ความพรน และคณสมบตใหปโตรเลยมไหลผานไดของชนหน ตลอดจนชนดและคณภาพของปโตรเลยมทพบ

เมอพบปโตรเลยมในหลมแรกทเจาะแลว จะมการเจาะข�นประเมนผล เพอหาขอมลในรายละเอยดเพมขน เชน ขอบเขตทแนนอนของแหลง ปรมาณการไหลของปโตรเลยม และจะทำาใหทราบถงปรมาณสำารองปโตรเลยมใน

– 3 –

แทนเจาะปโตรเลยมในอาวไทย

การสำารวจวดคลนไหวสะเทอนผานช�นหน

แหลงกกเกบนน หลงจากนนบรษทผประกอบการจะทำาการประเมนคณคาทางเศรษฐกจของแหลง เพอตดสนใจวาจะลงทนทำาการผลตตอไปหรอไม

*ผลตปโตรเลยมไดอยางไร*เมอพบแหลงปโตรเลยมทมคณคาทางเศรษฐกจแนนอนแลว บรษทผประกอบการจะวางแผนการผลต

ปโตรเลยม โดยอาจพฒนาหลมเจาะเดมทมอย หรอทำาการเจาะหลมใหมใหเปน หลมผลต และเพอใหการผลตเกดประสทธภาพสงสด โดยม

จำานวนหลมผลตนอยทสดในการผลตใหไดปรมาณมากทสด หลมผลตจะตองวางไวในตำาแหนงทเหมาะสม เชนเดยวกนตำาแหนงทกนหลม จะตองอยในระดบททำาใหการไหลของปโตรเลยมโดยแรงดนตามธรรมชาตอยไดนานทสด เปนการใชประโยชนจากแรงดนของกาซ ซงสะสมตวเปนชนอยดานบน ในขณะเดยวกนกจะตองไมใหนำาซงสะสมตวอยดานลางไหลปนขนมาดวย

โดยหลกการอนรกษทรพยากร ผผลตจะตองพยายามนำาเอาปโตรเลยมขนมาใชใหไดมากทสด ดงนนหลงจากการไหลขนมาเองโดยธรรมชาตหยดลง ผผลตสามารถอดนำารอนลงไปเพอขบดนปโตรเลยมทตดคางระหวางเมดตะกอนใหไหลขนมา และในทายทสดจะใชสารเคมบางชนดเพอไลปโตรเลยมสวนทเหลอใหไหลขนมาไดอก

สวนสำาคญของหลมผลตปโตรเลยมอยทปลายทงสองดาน คอ ทปากหลม และกนหลม ทปากหลมจะตดตงอปกรณควบคมความดน การไหล และมาตรวดไว นอกจากนยงมประตปด-เปดได สำาหรบหยอนเครองมอวดบางชนดลงไปในหลม สวนทกนหลมมการออกแบบทแตกตางกนออกไปตามคณสมบตของชนปโตรเลยม อาจปลอยเปนปลายเปด หรอเปนทอกรกได

ประโยชนของปโตรเลยม*ปโตรเลยม เปนทรพยากรพลงงานทสำาคญ และสรางความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจใหแกโลกตลอดชวง

ศตวรรษทผานมา เราใชปโตรเลยมเปนเชอเพลงพนฐานการผลตในระบบอตสาหกรรมตางๆ นอกจากนยงใชเปนวตถดบสำาหรบอตสาหกรรมและเคมภณฑหลายชนด

เราใชกาซธรรมชาต และนำามนเปนเชอเพลงในการผลตกระแสไฟฟา และไดรบประโยชนและความสะดวกสบายมากมายจากไฟฟาทผลตได

ในกระบวนการแยกกาซธรรมชาต เราจะไดกาซหงตม คารบอนไดออกไซด มเทน อเทน และบวเทน ซงเปนวตถดบสำาหรบการผลต ผลตภณฑพลาสตกหลายประเภท ปจจบนพลาสตกเปนทนยมใชแพรหลายในกจกรรมหลายดาน

ผลจากการกลนนำามนดบ เราจะไดนำามนเบนซน ดเซล นำามนกาด นำามนเตา กาซหงตม ฯลฯ เราใชเชอเพลงเหลานสำาหรบเครองยนต เครองอำานวยความสะดวกตางๆในชวตประจำาวน

– 4 –

แทนเจาะปโตรเลยมใน

ประโยชนจากปโตรเลยม

วตถดบในการผลตปยเคม

กาซ LPG สำาหรบหงตม

กลนเปนนำ�ามนเช�อเพลงชนดตางๆ

ผลตนำ�าแขงแหงใชในอตสาหกรรมถนอมอาหาร

กาซ CNG สำาหรบรถยนตวตถดบในการผลตเมดพลาสตก

เช�อเพลงสำาหรบโรงงานอตสาหกรรมเช�อเพลงสำาหรบผลตกระแสไฟฟา

*การพฒนาทรพยากรปโตรเลยมของไทย*พ.ศ. 2431 ประเทศไทยเรมมการใชปโตรเลยมเปนครงแรก ในรชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว โดยไดเรมนำาเขานำามนกาดเปนครงแรกจากประเทศรสเซยพ.ศ. 2435 มการใชปโตรเลยมมเพมมากขนตามความเจรญเตบโตของบานเมอง เรมมบรษทนำามนแรกคอ บรษท รอยลดทช เชลล ทรานสปอรตแอนดเทรดดงพ.ศ. 2464 เรมมการสำารวจหาแหลงนำามนเปนครงแรกและ 2 ปหลงจากนน ไดพบแหลงนำามนแหงแรกในประเทศไทย ทอำาเภอฝาง จงหวดเชยงใหม อยางไรกตามยงไมมการพฒนาขนมาใชโดยทนท กระทงระหวาง

– 5 –

พ.ศ. 2490-2499 ไดมการเจาะสำารวจเพมเตม และสามารถผลตนำามนดบไดประมาณวนละ 20 บารเรล นำามนดบทผลตไดนำาไปใชเปนยางมะตอย จากนนไมนาน จงไดมการผลตอยางจรงจง พรอมกบทำาการกลน ณ โรงกลนนำามนทกอสรางขนในแหลงนนพ.ศ. 2502 เปดโอกาสใหบรษทตางชาตไดสำารวจหาแหลงปโตรเลยมในประเทศเปนครงแรก และบรษทเอกชนรายแรกคอ บรษทยเนยน ออยล แหงสหรฐอเมรกาพ.ศ. 2511 ยคใหมของการสำารวจปโตรเลยมเรมขน เมอรฐบาลอนญาตใหบรษทเอกชนเขามาสำารวจและผลตปโตรเลยมภายใตพระราชบญญตแร พ.ศ. 2510พ.ศ. 2514 เพอใหการประกอบกจการปโตรเลยมเปนไปอยางมประสทธภาพ จงไดมการประกาศใชพระราชบญญตปโตรเลยม และพระราชบญญตภาษเงนไดปโตรเลยม เพอเปนกฏหมายหลกในการควบคมการสำารวจและผลตปโตรเลยมของผรบสมปทานจนถงปจจบน (พ.ศ. 2545) รฐบาลโดยกรมทรพยากรธรณ กระทรวงอตสาหกรรม ไดประกาศเชญชวนใหบรษทนำามนยนขอสมปทานเพอการสำารวจและผลตปโตรเลยมไปแลวรวม 18 ครง ผลการสำารวจพบแหลงปโตรเลยมทงบนบกและในทะเล แลวรวม 55 แหลง มปรมาณสำารองทประเมนไดแลว ดงน

นำ�ามนดบ 806 ลานบารเรล กาซธรรมชาตเหลว 688 ลานบารเรล และ กาซธรรมชาต 32 ลานลานลกบาศกฟต

*การสำารวจปโตรเลยมในประเทศไทย*นบแตเรมใหสมปทานการสำารวจและผลตปโตรเลยมในป 2514 ไดมการสำารวจพบแหลงปโตรเลยมใน

ประเทศไทยอยางตอเนอง เปนลำาดบดงน พ.ศ. แหลงปโตรเลยม ชนดของปโตรเลยม บรษทผสำารวจพบ251

4สราษฎร กาซธรรมชาต โคโนโค

251

6เอราวณ กาซธรรมชาต ยเนยน ออยล ไทยแลนด (ปจจบนคอบรษท ยโนแคล ไทยแลนด จำากด)

บงกช กาซธรรมชาต เทนนโคประเทศไทย จำากด251

7กะพง กาซธรรมชาต โคโนโค

บรรพต ดารา กาซธรรมชาต ยเนยน ออยล ไทยแลนดจสมน นำามนดบ อะโมโค

251

9ปลาทอง จกรวาล กาซธรรมชาต ยเนยน ออยล ไทยแลนด

252

3สตล กาซธรรมชาต ยเนยน ออยล ไทยแลนด

252

4ปลาแดง กาซธรรมชาต ยเนยน ออยล ไทยแลนด

สรกต ประดเฒา นำามนดบ ไทยเชลล เอกซพลอเรชน แอนด โพรดกชน จำากดฟนาน ตราด กาซธรรมชาต ยเนยน ออยล ไทยแลนด

252

5ปะการง กาซธรรมชาต ยเนยน ออยล ไทยแลนด

นำาพอง กาซธรรมชาต เอสโซ เอกซพลอเรชน แอนด โพรดกชน โคราช องค252

6สรกตตะวนตก หนองตม นำามนดบ ไทยเชลล เอกซพลอเรชน แอนด โพรดกชน จำากด

252

7วดแตน ปรอกระเทยม นำามนดบ ไทยเชลล เอกซพลอเรชน แอนด โพรดกชน จำากด

บงหญา นำามนดบ นอรธ เซนทรลอนเตอรเนชนแนล องค252

9อทอง นำามนดบ บรทชปโตรเลยม จำากด

253

0กำาแพงแสน นำามนดบ บรทชปโตรเลยม จำากด

นางนวล-A นำามนดบ ไทยเชลล เอกซพลอเรชน แอนด โพรดกชน จำากดบงมวง นำามนดบ นอรธ เซนทรลอนเตอรเนชนแนล องค

253

1ทบแรด นำามนดบ ไทยเชลล เอกซพลอเรชน แอนด โพรดกชน จำากด

วเชยรบร นำามนดบ โพรเมท253

2โกมนทร กาซธรรมชาต ยโนแคล ไทยแลนด จำากด

253

3มรกต กาซธรรมชาต ยโนแคล ไทยแลนด จำากด

ไพลน กาซธรรมชาต ยโนแคล ไทยแลนด จำากดศรเทพ นำามนดบ เปโตรคอรป จำากด

253

5นางนวล-B นำามนดบ ไทยเชลล เอกซพลอเรชน แอนด โพรดกชน จำากด

ทานตะวน นำามนดบ เมอรกส ออยล จำากด253

6ตนสก กาซธรรมชาต โททล เอกซพลอเรชน แอนด โปรดกชน ไทยแลนด

253

7ตนนกยง ตนสน กาซธรรมชาต โททล เอกซพลอเรชน แอนด โปรดกชน ไทยแลนด

นาสนน นำามนดบ แครน เอนเนอรย (ประเทศไทย ) จำากด253

8ตนคน กาซธรรมชาต โททล เอกซพลอเรชน แอนด โปรดกชน ไทยแลนด

– 6 –

เบญจมาศ นำามนดบ เมอรกส ออยล (ประเทศไทย ) จำากดจกรวาล สรยา กาซธรรมชาต Caligali-Triton Operating Company SDN.BHDมดา ตาป กาซธรรมชาต Caligali-PTTEP Operating Company SDN. BHD

253

9ปลาหมก กาซธรรมชาต ยโนแคล ไทยแลนด จำากด

254

0มลวลย นำามนดบ ไทยโป จำากด

ชางแดง กาซธรรมชาต เทกซาโก เอกซพลอเรชน (ไทยแลนด) สอง254

1จามจร กาซธรรมชาต ไทยโป จำากด

หนองจก นำามนดบ ไทยเชลล เอกซพลอเรชน แอนด โพรดกชน จำากดตนรง พกล กาซธรรมชาต โททล เอกซพลอเรชน แอนด โปรดกชน ไทยแลนด

254

2ชางเผอก บณฑรก บวหลวง กาซธรรมชาต แฮรรอดส เอเนอรย (ประเทศไทย ) จำากด

ตะวน ยะลา กาซธรรมชาต นำามนดบ ยโนแคล ไทยแลนด จำากดอาทตย กาซธรรมชาต ปตท.สำารวจและผลตปโตรเลยม จำากด (มหาชน)

254

3โนนพลวง กาซธรรมชาต ไทยเชลล เอกซพลอเรชน แอนด โพรดกชน จำากด

254

5สงฆจาย นำามนดบ ปตท.สำารวจและผลตปโตรเลยม จำากด (มหาชน)

*การผลตปโตรเลยมในประเทศไทย*ในป 2544 ประเทศไทยผลตปโตรเลยม รวมทงประเทศ เปนปรมาณเทยบเทานำามนดบ 160,692,800 บารเรล

หรอเฉลยวนละ 440,295 บารเรล โดยมผลผลตเปน กาซธรรมชาต 693,303 ลานลกบาศกฟต เฉลยวนละ 1,899 ลานลกบาศกฟต แอลพจจากโรงแยกกาซพลงเพชร 109,699 ตน เฉลยวนละ 300 ตน กาซธรรมชาตเหลว 18,882,147 บารเรล เฉลยวนละ 51,732 บารเรล และนำามนดบ 22,605,556 บารเรล เฉลยวนละ 61,933 บารเรล แยกตามแหลงผลตได ดงน1. แหลงฝาง

แหลงนำ�ามนฝาง อยในเขตอำาเภอฝาง จงหวดเชยงใหม ดำาเนนการผลตโดยกรมการพลงงานทหาร กระทรวงกลาโหม เรมทำาการผลตในราว พ.ศ. 2500 ผลตไดเฉลยวนละ 661 บารเรล2. แหลงกาซบรษทยโนแคล

ประกอบดวย แหลงกาซเอราวณ บรรพต สตล ปลาทอง ปลาแดง กะพง ฟนาน จกรวาล สราษฎร ปลาหมก โกมนทร ไพลน และยะลา ในอาวไทย ดำาเนนการผลตโดยบรษท ยโนแคลไทยแลนด จำากด ตงแตป พ.ศ. 2524 ผลตกาซธรรมชาตเฉลยวนละ 1,028 ลานลกบาศกฟต กาซธรรมชาตเหลว วนละ 35,524 บารเรล และนำามนดบ วนละ 1,197 บารเรล3. กลมแหลงนำ�ามนสรกต

ประกอบดวย แหลงสรกต ทบแรด หนองมะขาม หนองมะขาม-อ ประดเฒา หนองตม วดแตน และปรอกระเทยม บรเวณอำาเภอลานกระบอ จงหวดกำาแพงเพชร อำาเภอบางระกำา จงหวดพษณโลก และอำาเภอกงไกรลาศ จงหวดสโขทย ดำาเนนการผลตโดยบรษท ไทยเชลล เอกซพลอเรชน แอนด โพรดกชน จำากด ตงแตป พ.ศ. 2526 ผลตนำามนดบเฉลยวนละ 21,570 บารเรล และกาซธรรมชาต 57 ลานลกบาศกฟต

4. แหลงกาซนำ�าพองแหลงกาซนำ�าพอง อยในเขตอำาเภอนำาพอง จงหวดขอนแกน ดำาเนนการผลตตงแตปลายป พ.ศ. 2533 โดย

บรษท เอสโซ เอกซพลอเรชน แอนด โพรดกชนโคราช องค (ปจจบนเปลยนชอเปน บรษท เอกซอนโมบล เอกซพลอเรชน แอนด โพรดกชน โคราช องค) ผลตกาซธรรมชาตเฉลยวนละ 60 ลานลกบาศกฟต5. แหลงนำ�ามนกำาแพงแสนและอทอง

ประกอบดวย แหลงกำาแพงแสน อำาเภอกำาแพงแสน จงหวดนครปฐม และ แหลงอทอง อำาเภอเมองและ

– 7 –

แหลงนำามนส

แหลงนำามนสรกต

อำาเภออทอง จงหวดสพรรณบร ดำาเนนการผลต ตงแตเดอนกรกฎาคม พ.ศ. 2534 โดยบรษทบพ ปจจบนทำาการผลตโดยบรษท ปตท.สผ. อนเตอรเนชนแนล จำากด ผลตนำามนดบเฉลยวนละ 597 บารเรล6. แหลงนำ�ามนบงมวงและบงหญา

ประกอบดวย แหลงบงมวง อำาเภอลานกระบอ จงหวดกำาแพงเพชร และ แหลงบงหญา อำาเภอครมาศ จงหวดสโขทย ดำาเนนการผลตครงแรกโดยบรษทนอรธเซนทรล ตงแตเดอนกนยายน พ.ศ. 2534 ปจจบนทำาการผลตโดยบรษท ซโน-ยเอส ปโตรเลยม ผลตนำามนดบเฉลยวนละ 903 บารเรล7. แหลงนางนวล

เปนแหลงนำามนดบในอาวไทย อยนอกชายฝงจงหวดชมพร คนพบและทำาการผลตโดยบรษท ไทยเชลล เอกซพลอเรชน แอนด โพรดกชน เรมผลตในป พ.ศ. 2531 ดวยอตราการผลต 1,485 บารเรลตอวน ปจจบนหยดการผลตชวคราว 8. แหลงบงกช

เปนแหลงกาซในอาวไทย ดำาเนนการผลตโดยบรษทโททาล ตงแตกลางป พ.ศ. 2536 ปจจบนทำาการผลตโดยบรษท ปตท.สผ. จำากด (มหาชน) ผลตกาซธรรมชาต 584 ลานลกบาศกฟต และกาซธรรมชาตเหลว 16,208 บารเรล โดยเฉลยตอวน9. แหลงนำ�ามนวเชยรบรและศรเทพ

อยในเขตอำาเภอวเชยรบร จงหวดเพชรบรณ ดำาเนนการผลตโดยบรษทปโตรคอรปตงแตเดอนมถนายน พ.ศ. 2536 ปจจบนทำาการผลตโดยบรษท แปซฟก ไทเกอร เอนเนอรย ผลตนำามนดบเฉลยวนละ 196 บารเรล10. แหลงทานตะวน และเบญจมาศ

เปนแหลงนำามนดบและกาซธรรมชาตในอาวไทย ดำาเนนการผลตโดยบรษทไทยโปตงแตเดอนกมภาพนธ พ.ศ. 2540 ปจจบนทำาการผลตโดยบรษท เชฟรอน ออฟชอร (ประเทศไทย) จำากด ผลตนำามนดบเฉลยวนละ 36,810 บารเรล และกาซธรรมชาต 170 ลานลกบาศกฟต

การผลตปโตรเลยม จากแหลงในประเทศ ในชวง 6 เดอนแรก ของป 2545 มปรมาณคดเทยบเทานำามนดบ เฉลยวนละ 465,279 บารเรล สงกวาชวงเดยวกนของป 2544 ทผานมารอยละ 4.6 โดยผลตเปน กาซธรรมชาต เฉลยวนละ 1,992 ลานลกบาศกฟต แอลพจจากโรงแยกกาซพลงเพชร เฉลยวนละ 296 ตน กาซธรรมชาตเหลว เฉลยวนละ 52,051 บารเรล และนำามนดบ เฉลยวนละ 70,506 บารเรล

– 8 –

– 9 –

*ผ ล ป ร ะ โ ย ช น ข อ ง ร ฐ จ า ก ก า ร ป ร ะ ก อ บ ก จ ก า ร ป โ ต ร เ ล ย มผลประโยชนทประเทศไทยไดรบจากการประกอบกจการปโตรเลยมโดยตรง ม 3 ประเภทคอ

1. คาภาคหลวงปโตรเลยม2. ผลประโยชนตอบแทนพเศษ3. ภาษเงนไดปโตรเลยม

1. คาภาคหลวงปโตรเลยมคาภาคหลวงปโตรเลยมจดเกบจากผรบสมปทานทมการผลตและขายปโตรเลยม โดยแบงเกบตามประเภท

ข อ ง ผ ร บ ส ม ป ท า น ซ ง ม 2 ก ล ม ค อ 1. ผรบสมปทานกลมท 1 อยภายใตบงคบของพระราชบญญตปโตรเลยมกอนการแกไขในป

2532 เสยคาภาคหลวงในอตรารอยละ 125. ของมลคาปโตรเลยมทขาย ไดแกผรบสมปทานในแหลงกาซของบรษทยโนแคล กลมแหลงนำามนสรกต แหลงกาซนำาพอง แหลงนางนวล และแหลงบงกช

2. ผรบสมปทานกลมท 2 อยภายใตบงคบของพระราชบญญตปโตรเลยมหลงการแกไขในป 2532 เสยคาภาคหลวงในอตราแบบขนบนไดตามระดบการผลตในอตรารอยละ - 515 ของมลคา

ปโตรเลยมทขาย ไดแกผรบสมปทานในแหลงนำามนกำาแพงแสนและอทอง แหลงนำามนบงหญาและบงมวง แหลงนำามนวเชยรบรและศรเทพ และแหลงนำามนทานตะวนและเบญจมาศ

ตงแตเร มการผลตในป 2524 จนถงเดอนธนวาคม 2544 จดเกบคาภาคหลวงปโตรเลยมไดเปนเงน 87238, ลานบาท เปนคาภาคหลวงจากกาซธรรมชาต 57086, ลานบาท กาซธรรมชาตเหลว 15299, ลานบาท และนำามนดบ 14852, ลานบาท ก า ร จ ด ส ร ร ค า ภ า ค ห ล ว ง ป โ ต ร เ ล ย ม ใ ห แ ก อ ง ค ก ร ป ก ค ร อ ง ส ว น ท อ ง ถ น

รฐบาลมนโยบายกระจายอำานาจการปกครองและรายไดสทองถน โดยใหทองถนทเปนแหลงทรพยากรไดรบการจดสรรรายไดทรฐไดรบจากการผลตทรพยากรเพอพฒนาและสรางความเจรญใหแกทองถน โดยเรมมการจดสรรตงแตเดอนมถนายน 2539 เปนตนมา

ในชวงเดอนมถนายน 2539 ถงมถนายน 2544 จดสรรตามขอกำาหนดของพระราชบญญตสภาตำาบลและองคการบรหารสวนตำาบล พระราชบญญตองคการบรหารสวนจงหวด และกฎกระทรวงมหาดไทย โดยมหลกเกณฑ ดงน

คาภาคหลวงสำาหรบแหลงบนบกจดสรรใหแกองคการบรหารสวนตำาบล (อบต.) ในอตรารอยละ 20 องคการบรหารสวนจงหวด (อบจ.) รอยละ 30 สวนทเหลอรอยละ 50 เปนรายไดแผนดน

คาภาคหลวงสำาหรบแหลงในทะเล เปนรายไดแผนดนทงหมดรวมทงสนไดมการจดสรรเงนคาภาคหลวงจากการผลตปโตรเลยมใหแก องคกรบรหารสวนตำาบล 21

แหง รวมเปนเงน 1,150 ลานบาท และ องคการบรหารสวนจงหวด 7 แหง รวมเปนเงน 1,077 ลานบาท ตงแตเดอนกรกฎาคม 2544 เปนตนมา จดสรรตามประกาศคณะกรรมการการกระจายอำานาจใหแก

องคกรปกครองสวนทองถน เร อง การจดสรรคาภาคหลวงแรและคาภาคหลวงปโตรเลยมใหแกองคกรป ก ค ร อ ง ส ว น ท อ ง ถ น ล ง ว น ท 6 ส ง ห า ค ม 2544 โ ด ย ม ห ล ก เ ก ณ ฑ ด ง น

คาภาคหลวงสำาหรบแหลงบนบก จดสรรใหแกองคกรปกครองสวนทองถนรอยละ 60 ดงนก. องคการบรหารสวนตำาบล (อบต.) หรอเทศบาลในเขตพนทสมปทานทมการผลต

ปโตรเลยม รอยละ 20ข. องคการบรหารสวนตำาบล (อบต.) หรอเทศบาลอนทอยในจงหวดทมพนทครอบคลมการ

ผลตปโตรเลยม รอยละ 10 ค. องคการบรหารสวนตำาบล (อบต.) หรอเทศบาลอน (ทวประเทศ) นอกจาก ก. และ ข. รอย

ละ 10 ง. องคการบรหารสวนจงหวด (อบจ.) ทมพนทครอบคลมการผลตปโตรเลยม รอยละ 20การจดสรรตาม ก ใหจดสรรเทาๆ กนตามจำานวนองคกร สวนการจดสรรตาม ข และ ค ให

จดสรรตามจำานวนประชากรในทองถนสวนทเหลอรอยละ 40 เปนรายไดแผนดน

คาภาคหลวงสำาหรบแหลงในทะเล เปนรายไดแผนดนทงหมดเงนคาภาคหลวงจากการผลตปโตรเลยมแหลงบนบกทจดเกบไดในชวงเดอนกรกฎาคมถงเดอนธนวาคม 2544 รวมทงสนเปนเงน 7,752 ลานบาท สามารถนำาไปจดสรรใหแก องคกรบรหารสวนทองถนตางๆไดดงน

องคกรบรหารสวนทองถนตาม ก. 158 ลานบาท ข. 79 ลานบาท ค. 79 ลานบาท ตาม ง. 158 ลานบาท และนำาเขาเปนรายไดแผนดน 7,277 ลานบาท 2. ผลประโยชนตอบแทนพเศษ

เปนหลกเกณฑทกำาหนดขนตามพระราชบญญตปโตรเลยม (ฉบบท 4) พ.ศ.2532 ใชบงคบสำาหรบผรบสมปทานปโตรเลยมทไดรบสมปทานตงแตป 2532 เปนตนมา ในกรณผรบสมปทานพบแหลงปโตรเลยมขนาดใหญ หรอไดรบประโยชนจากการทนำามนดบในตลาดโลกมราคาสงมาก ซงมผลใหราคานำามนในประเทศสงขน หรอในกรณทตนทนการสำารวจและผลตปโตรเลยมตำามาก ทำาใหผรบสมปทานมกำาไรสวนเกนมาก จงตองจายเงนผลประโยชนตอบแทนพเศษใหแกรฐซงคำานวณจากกำาไรปโตรเลยม กอนหกภาษเงนได หากปใดไมมกำาไรเกดขนกไมตองเสย ซงเมอวเคราะหจากสถานการณนำามนในปจจบนแหลงปโตรเลยมขนาดเลกจะไมมภาระการชำาระผลประโยชนตอบแทนพเศษ เพราะไมมกำาไรสวนเกนถงเกณฑทจะถกเรยกเกบ

– 10 –

3. ภาษเงนไดปโตรเลยมจดเกบในอตรารอยละ 50 จากกำาไรสทธทผไดรบสมปทานไดรบจากการประกอบกจการปโตรเลยมตงแตเรมมการผลต จนถงป 2544 จดเกบภาษเงนไดปโตรเลยมไดรวมทงสน 84,313 ลานบาทนอกจากนนรฐยงไดรบผลประโยชนทางออมในรปการจางแรงงานในประเทศ การถายทอด

เทคโนโลยเกยวกบการประกอบกจการปโตรเลยม ประหยดเงนตราทตองสงซอนำามนจากตางประเทศ และทำาใหประเทศสามารถพงตนเองทางดานพลงงาน ซงเปนสวนสำาคญในการ

เสรมสรางความมนคงทางเศรษฐกจของประเทศ

– 11 –

สวนขอมลสารสนเทศพลงงาน กองเชอเพลงธรรมชาต กรมทรพยากรธรณ ถนนพระราม ๖ กรงเทพมหานคร ๑๐๔๐๐

โทรศพท ๒๐๒-๓๖๕๐-๓ โทรสาร ๒๐๒-๓๖๕๒อนเตอรเนต WWW.dmr.go.thWWW.dmr.go.th

กรกฎาคม 2545