วจยชนดและปรมาณสารพษตกคางในพชผกผลไมในพนท สวพ.8 หลงการรบรองระบบ GAP Study of Types and Amount of Pesticide Residues in Vegetables and Fruits from Lower Southern Part of Thailand after Certified Good Agricultural Practice (GAP)

สาวตร เขมวงศ1 อนนท สขสวสด1

บทคดยอ จากการตรวจตดตามสารพษตกคางในผลผลตทางการเกษตรจากแปลงทผานการรบรองรองระบบเกษตรดทเหมาะสม

(GAP) ในเขตพนทภาคใตตอนลาง ไดแก ตรง สตล พทลง สงขลา ยะลา ปตตาน และนราธวาส ระหวางเดอนตลาคม 2553 ถงเดอนกนยายน 2558 มการสมเกบตวอยางผลผลตเพอวเคราะหหาชนดและปรมาณสารพษตกคางทางการเกษตรทงหมด 1,148 ตวอยาง จากพช 33 ชนด เปนตวอยางจากแปลงผลต 673 ตวอยาง จดรวบรวม 200 ตวอยาง และจดจ าหนาย 275 ตวอยาง โดยวเคราะหสารพษตกคาง 3 กลมสาร คอ กลม organophosphates จ านวน 26 ชนดสาร สารกลม organochlorines จ านวน 4 ชนดสาร สารกลม pyrethroids จ านวน 7 ชนดสาร ใชวธการวเคราะหทดดแปลงมาจากวธของ Steinwandter H. พบการตกคางของสารพษในตวอยางจากแปลงผลต จดรวบรวม และจดจ าหนาย จ านวน 64, 44 และ 49 ตวอยาง คดเปนรอยละ 9.51, 22 และ 17.82 ของจ านวนตวอยางพชทงหมดในแตละแหลงตามล าดบ จากขอมลการวเคราะหพบการตกคางของสารพษ 18 ชนดสาร ไดแก chlorpyrifos, diazinon, dicrotophos, ethion, EPN, profenofos, malathion, omethoate, profenofos, prothiophos, pirimiphos-ethyl, triazophos, dicofol, cyfluthrin, cyhalothrin, cypermethrin, deltamethrin และ fenvalerate โดยชนดสารพษตกคางทพบมากทสด 3 อนดบ ไดแก chlorpyrifos คดเปนรอยละ 6.36 cypermethrin รอยละ 5.66 และ ethion รอยละ 1.31 สวนใหญพบในตวอยางพรก และไมพบสารทเปนวตถอนตรายชนดท 4 เมอน าขอมลชนดและปรมาณสารพษตกคางทตรวจพบมาเปรยบเทยบกบเกณฑมาตรฐาน หรอ คา MRLs โดยใชเกณฑพจารณาเรยงล าดบ ดงน Thai MRLs, Codex MRLs และประเทศคคา ไดแก EU MRLs และ Japan MRLs ตามล าดบ พบตวอยางทมการตกคางของสารพษเกนคา MRLs จากแปลงผลต จดรวบรวม และจดจ าหนาย จ านวน 2, 22 และ 20 ตวอยาง คดเปนรอยละ 0.3, 11 และ 7.27 ของตวอยางวเคราะหทงหมดตามล าดบ โดยแปลงผลตมชนดพชทพบการตกคางเกนคา MRLs 1 ชนดพช ไดแก ฝรง จดรวบรวมพบ 5 ชนดพช ไดแก กวางตง แตงกวา ผกกาดขาว พรก และฝรง จดจ าหนายพบ 5 ชนดพช ไดแก กวางตง คะนา แตงกวา มะเขอ และพรก ขอมลจากการวเคราะหพบวา ผลผลตทไดจากแปลงผลตหลงการรบรองระบบ GAP สวนมากมปรมาณการตกคางของสารพษต ากวาคา MRLs คอ ผลผลตปลอดภยตอการบรโภค นอกจากนยงมรอยละการตกคางของสารพษทางการเกษตรนอยกวาตวอยางพชจากจดรวบรวมและจดจ าหนาย เปนไปไดวาผลผลตพชเมอเกบเกยวจากแปลงผลตมายงจดรวบรวมและจดจ าหนาย อาจมการปะปนกบผลผลตจากแปลงทไมไดผลตตามระบบ GAP การศกษาชนดและปรมาณสารพษตกคางทางการเกษตรในผลผลตพชในเขตพนทภาคใตตอนลาง สะทอนใหเหนถงมาตรฐานการใชวตถมพษทางการเกษตรของเกษตรกรหลงไดรบการรบรองแปลงตามระบบ GAP วายงคงถกตองและปลอดภยตามค าแนะน าในการผลตพช ค าส าคญ : สารพษตกคางทางการเกษตร, ระบบเกษตรดทเหมาะสม, pesticide residues, Good Agricultural Practices, GAP

1 กลมพฒนาการตรวจสอบพชและปจจยการผลต ส านกวจยและพฒนาการเกษตรเขตท 8 จงหวดสงขลา

874

ค าน า ปจจบนทวโลกใหความส าคญกบกระบวนการผลตอาหารจากวตถดบทมคณภาพ โดยเนนความปลอดภยของอาหารตอสขภาพของผบรโภค มาตรการความปลอดภยดานอาหารจงมความเขมงวดมากขน โดยเฉพาะกลมประเทศทเปนสมาชกองคการคาโลกทไดก าหนดกฎระเบยบและมาตรการตางๆภายใตเขตการคาเสร ใหเปนการผลตสนคาเกษตรทปลอดภยตามมาตรฐานสขอนามยและสขอนามยพช นอกจากนยงมการเปลยนแปลงกฎระเบยบและมาตรการตลอดเวลา เพอรองรบสถานการณตางๆทมการเปลยนแปลงไป ประเทศไทยจงตองตดตามและเตรยมความพรอมในการปฏบตตามกฎเกณฑและตองปรบตวดานการผลตสนคาเกษตรใหมคณภาพมากยงขน เพอใหเปนทยอมรบในระดบสากล และไมใหการใชเรองความปลอดภยดานอาหารมาเปนเหตในการกดกนทางการคาระหวางประเทศได ดงนนเพอใหบรรลหลกหลกการดานความปลอดภยอาหารตงแตแหลงผลตจนถงมอผบรโภค รวมถงตองสามารถทวนสอบยอนกลบทราบแหลงทมาของอาหารได กรมวชาการเกษตรซงเปนหนวยงานรบผดชอบดานพช จงไดใหความส าคญกบกระบวนการผลตพชตงแตในแปลงผลต โดยเนนการปฏบตการทางเกษตรทดส าหรบพช (Good Agriculture Practices: GAP) โดยเฉพาะการลดการใชสารเคม เพอไมใหสารเคมกอใหเกดอนตรายแกมนษย สตว และสงแวดลอม การปฏบตการทางเกษตรทดส าหรบพช (Good Agriculture Practices: GAP) เปนระบบทชวยสรางมาตรฐานและควบคมการจดการกระบวนการผลตพชอยางเปนระบบ เพอใหไดผลตผลทปลอดภยจากสารพษ ปลอดจากศตรพช และมคณภาพเปนทพงพอใจของผบรโภค รวมท งสามารถน าทรพยากรมาใชใหเกดประโยชนสงสดและไมกอใหเกดมลพษตอสงแวดลอม โดยการปฏบตตามระบบ GAP มขอก าหนดทตองตรวจสอบ ไดแก น า พนทปลก การใชวตถอนตรายทางการเกษตร การจดการคณภาพในกระบวนการผลตกอนการเกบเกยว การเกบเกยวและการปฏบตหลงการเกบเกยว การพกผลตผลการขนยายในแปลงปลกและการเกบรกษา สขลกษณะสวนบคคล การบนทกขอมลและการตรวจสอบ (มาตรฐานสนคาเกษตร, 2556) การตรวจวเคราะหหาชนดและปรมาณสารพษตกคางทางการเกษตรจากกระบวนการผลตพช ในพชผกและผลไมทขอการรบรองแปลงผลต จากโครงการ GAP เปนอกขนตอนทส าคญ ท าใหไดขอมลการใชสารเคมทางการเกษตรของเกษตรกรวาเปนไปอยางเหมาะสมหรอไม ทงนเกษตรกรตองไมใชสารเคมทประกาศยกเลกการใช และตองใชสารเคมอยางถกตอง เหมาะสม ตามค าแนะน าของกรมวชาการเกษตร โดยสารเคมทใชในกระบวนการผลตพชจะตองมปรมาณการตกคางไมเกนคามาตรฐานความปลอดภย ซงเกษตรกรทเขารวมโครงการ GAP และไดปฏบตตามระบบ หลงจากผานการประเมนจะไดใบรบรองแปลงผลตพช (ใบรบรอง Q) และหลงจากเกษตรกรไดรบการรบรองแปลงผลตแลว ยงคงมการตดตามกระบวนการผลตเปนระยะ เพอใหแนใจวาเกษตรกรยงคงมการปฏบตการทางเกษตรทดส าหรบพชอยางสม าเสมอ การสมเกบตวอยางจากแปลงผลตทหลงผานการรบรอง GAP เพอน ามาวเคราะหหาชนดและปรมาณสารพษตกคางทางการเกษตร จงเปนอกกระบวนการหนงทใชตดตามและประเมนวาเกษตรกรวายงคงมการใชสารเคมอยางเหมาะสมในกระบวนการผลตหรอไม งานวจยครงนจงมงเนนการตรวจสอบสารพษตกคางทางการเกษตรในผลผลตของเกษตรกร จากแปลงหลงผานการรบรองแปลง GAP รวมทงผลผลตจากจดรวบรวม และจดจ าหนายในเขตพนทภาคใตตอนลาง 7 จงหวด ไดแก ตรง สตล พทลง สงขลา ยะลา ปตตาน และนราธวาส เพอน าขอมลทไดมาประเมนวา

875

เกษตรกรยงคงมการรกษามาตรฐานการผลตพชใหปลอดภยจากสารเคมตกคางหรอไม หลงจากผานการรบรองแปลง GAP จากกรมวชาการเกษตร วสดอปกรณและวธการ เครองมอส าหรบใชวเคราะห ไดแก เครอง Gas Chromatography (GC) ยหอ Agilent technologies model 6890N ประกอบดวย หวตรวจวดชนด Flame Photometric Detector (FPD) และหวตรวจวดชนด Electron Capture Detector (ECD), เครองชงความละเอยดในการอานคา ±0.01กรม (Mettler Toledo PB1502-S) และ ±0.0001 กรม (Mettler Toledo 285), เครองปนเหวยง (IKA T25 basic), Rotary Evaporator (Buchi R-200), เครองเปาระเหยดวยไนโตรเจน (N-EVAPTM 112), เครองยอยตวอยาง (Robot coupe R201 Ultra E) และเครองแกววดปรมาตรทผานการสอบเทยบ

การศกษาเรมจากการสมเกบตวอยางผกและผลไมจากแปลงของเกษตรกรทผานการรบรองระบบ GAP จดรวบรวม และจดจ าหนาย ระยะเวลาตงแตเดอนตลาคม 2553 ถงเดอนตลาคม 2558 ในพนท 7 จงหวดภาคใตตอนลาง ไดแก สงขลา สตล ตรง พทลง ยะลา นราธวาส และปตตาน โดยสมเกบตวอยางตามคมอการเกบตวอยางเพอวเคราะหสารพษตกคาง (กองวตถมพษการเกษตร, 2545) การสกดสารพษตกคางจากตวอยางใชวธทดดแปลงมาจาก Steinwondter (1985) วเคราะหสารทงสน 37 ชนดสาร จากกลม organophosphate จ านวน 26 ชนดสาร ไดแก azinphos-methyl, acephate, azinphos-ethyl, chlorpyrifos, chlorpyrifos-methyl, diazinon, dichlorvos, dicrotophos, dimethoate, EPN, ethion, fenitrothion, malathion, methamidophos, methidathion, mevinphos, monocrotophos, omethoate, parathion-ethyl, parathion-methyl, phosalone, pirimiphos-ethyl, pirimiphos-methyl, profenofos, prothiophos และ triazophos สารกลม Organochlorines จ านวน 4 ชนดสาร ไดแก endosulfan sulfate, α-endosulfan, - endosulfan และ dicofol สารกลม Pyrethroids จ านวน 7 ชนดสาร ไดแก deltamethrin bifenthrin, cyfluthrin, cyhalothrin, permethrin, cypermethrin และ fenvalerate โดยสารกลม organophosphate ใชตวตรวจวดส าหรบวเคราะหสารพษตกคาง ชนด Flame Photometric Detector (FPD) สารกลม Organochlorines และ Pyrethroids ใชตวตรวจวดชนด Electron Capture Detector (ECD) การรายงานผลวเคราะหใชหนวยมลลกรมตอกโลกรม (mg/kg) และเปรยบเทยบปรมาณสารตกคางทปลอดภยโดยใชเกณฑก าหนดคาระดบปรมาณสารพษตกคางสงสดในอาหารทยอมรบใหมไดในแตละพช (Maximum Residue Limits; MRLs) ไดแก Thai MRLs (มกษ. 9002-2556), Codex MRLs และประเทศคคา ไดแก EU MRLs และ Japan MRLs ตามล าดบ ผลการทดลองและวจารณ

1. ตวอยางทตรวจวเคราะห ไดด าเนนการสมตวอยางเพอตรวจตดตามการตกคางของสารพษตกคางในผลผลตทางการเกษตร โดยไดสมตวอยางจาก 3 แหลง ไดแก แปลงผลตทผานการรบรองรองระบบเกษตรดทเหมาะสม (GAP) จดรวบรวมผลผลต และจดจ าหนายผลผลต ในเขตพนท 7 จงหวดภาคใตตอนลาง ไดแก ตรง สตล พทลง สงขลา ยะลา ปตตาน และนราธวาส ระหวางเดอนตลาคม 2553 ถงเดอนกนยายน 2558 จ านวนทงสน 1,148 ตวอยาง โดย

876

เปนตวอยางจากแปลงผลต 673 ตวอยาง จดรวบรวมผลผลต 200 ตวอยาง และจดจ าหนายผลผลต 275 ตวอยาง รวมทงสน 33 ชนดพช จ านวนตวอยางทสมวเคราะหแตละชนดพชมดงน กวางตง (47 ตวอยาง), ขา (20 ตวอยาง), ขาวโพดฝกออน (19 ตวอยาง), ขาวโพด (45 ตวอยาง), คะนา (24 ตวอยาง), ตะไคร (29 ตวอยาง), แตงกวา (25 ตวอยาง), โตวเหมยว (35 ตวอยาง), ถวฝกยาว (38 ตวอยาง), บวบ (31 ตวอยาง), ผกกาดขาว (17 ตวอยาง), ผกโขม (16 ตวอยาง), ผกบง (23 ตวอยาง), ผกหวาน (33 ตวอยาง), ผกเหลยง (39 ตวอยาง), ไผหวาน (11 ตวอยาง), มะเขอ (27 ตวอยาง), พรก (121 ตวอยาง), มะนาว (48 ตวอยาง), วอเตอรเครส (35 ตวอยาง), เหด (20 ตวอยาง), แกวมงกร (15 ตวอยาง), เงาะ (30 ตวอยาง), แตงโม (45 ตวอยาง), ทเรยน (43 ตวอยาง), ฝรง (33 ตวอยาง), มะละกอ (40 ตวอยาง), มงคด (60 ตวอยาง), ลองกอง (65 ตวอยาง), ล าไย (31 ตวอยาง), สมโอ (32 ตวอยาง), สละ (26 ตวอยาง) และสบปะรด (25 ตวอยาง) (ตารางท 1) 2. ผลการวเคราะหสารพษตกคางในตวอยางพช จากผลการตรวจวเคราะหตวอยางพช 1,148 ตวอยาง พบการตกคางของสารพษในตวอยางทงสน 157 ตวอยาง คดเปนรอยละ 13.68 ของจ านวนตวอยางพชทงหมด โดยแตละแหลงของตวอยาง ไดแก แปลงผลต จดรวบรวมผลผลต และจดจ าหนายผลผลต พบการตกคาง 64, 44 และ 49 ตวอยาง คดเปนรอยละ 9.51, 22 และ 17.82 ของจ านวนตวอยางพชทงหมดในแตละแหลง ตามล าดบ (แผนภมท 1) และเมอพจารณาในแตละแหลงของตวอยาง พบชนดและปรมาณสารพษตกคาง ดงน 2.1 ผลการวเคราะหสารพษตกคางในตวอยางพชทสมเกบจากแปลงผลต จากตวอยางวเคราะห 673 ตวอยาง 33 ชนดพช ตรวจพบการตกคาง 64 ตวอยาง จาก 17 ชนดพช โดยแตละชนดพชตรวจพบจ านวนการตกคาง ดงน กวางตง (2 ตวอยาง), ขาวโพด (2 ตวอยาง), คะนา (1 ตวอยาง), แตงกวา (1 ตวอยาง), ถวฝกยาว (1 ตวอยาง), บวบ (3 ตวอยาง), ผกกาดขาว (1 ตวอยาง), ผกบง (1 ตวอยาง), ผกหวาน (2 ตวอยาง), มะเขอ (2 ตวอยาง), พรก (32 ตวอยาง), มะนาว (30 ตวอยาง), เหด (1 ตวอยาง), ทเรยน (1 ตวอยาง), ฝรง (8 ตวอยาง), ล าไย (2 ตวอยาง) และ สมโอ (4 ตวอยาง) โดยชนดพชทตรวจพบสารตกคางมากสด 2 อนดบแรก ไดแก ฝรง และพรก โดยฝรง ตรวจพบทงหมด 8 ตวอยาง คดเปนรอยละ 53 ของจ านวนตวอยางฝรงทงหมด และพรก ตรวจพบทงหมด 32 ตวอยาง คดเปนรอยละ 40 ของจ านวนตวอยางพรกทงหมด (ตารางท 2) ชนดสารพษตกคางทตรวจพบทงหมดม 11 ชนดสาร ชวงปรมาณดงน chlorpyrifos (0.01-0.42 mg/kg), ethion (0.01-0.36 mg/kg), profenofos (0.09-0.51 mg/kg), malathion (0.1 mg/kg), prothiophos (0.07 mg/kg), pirimiphos-ethyl (0.1-0.21 mg/kg), dicofol (0.19-0.34 mg/kg), cyfluthrin (0.05 mg/kg), cypermethrin (0.01-0.59 mg/kg), deltamethrin (0.03-0.04 mg/kg) และ fenvalerate (0.03 mg/kg) ชนดสารพษตกคางทพบมากสด 2 อนดบแรก ไดแก chlorpyrifos และ cypermethrin โดยพบจ านวน 27 และ 19 ตวอยาง ตามล าดบ (ตารางท 5) และสวนใหญพบตกคางในพรก โดย chlorpyrifos พบตกคางในพรกจ านวน 12 ตวอยาง คดเปนรอยละ 15 ของจ านวนตวอยางพรกทงหมด และ cypermethrin พบตกคางในพรก จ านวน 9 ตวอยาง คดเปนรอยละ 11.25 ของจ านวนตวอยางพรกทงหมด และชนดพชทตรวจพบจ านวนชนดสารตกคางมากสด 2 อนดบแรก ไดแก พรก และฝรง โดยพรก ตรวจพบทงหมด 5 ชนดสาร ชวงปรมาณดงน chlorpyrifos (0.01-0.42 mg/kg), profenofos (0.09-0.51 mg/kg), ethion (0.01-0.36 mg/kg), dicofol (0.19-0.34 mg/kg) และ cypermethrin (0.01-0.59 mg/kg)

877

สวนฝรง ตรวจพบทงหมด 4 ชนดสาร ชวงปรมาณดงน chlorpyrifos (0.02-0.03 mg/kg), profenofos (0.05 mg/kg), prothiophos (0.07 mg/kg) และ cypermethrin (0.02-0.2 mg/kg) (ตารางท 2) ผลการวเคราะหสารพษตกคางในตวอยางพชทสมเกบจากจดรวบรวมผลผลต จากตวอยางวเคราะห 200 ตวอยาง 33 ชนดพช ตรวจพบการตกคาง 44 ตวอยาง จาก 10 ชนดพช โดยแตละชนดพชตรวจพบจ านวนการตกคาง ดงน กวางตง (4 ตวอยาง), คะนา (2 ตวอยาง), แตงกวา (2 ตวอยาง), บวบ (2 ตวอยาง), ผกกาดขาว (3 ตวอยาง), พรก (19 ตวอยาง), มะนาว (3 ตวอยาง), ทเรยน (1 ตวอยาง), ฝรง (6 ตวอยาง) และ สมโอ (2 ตวอยาง) ชนดพชทตรวจพบสารตกคางมากสด 2 อนดบแรก ไดแก มะนาว และพรก โดยมะนาว ตรวจพบในทกตวอยางทสมเกบวเคราะห และพรก ตรวจพบทงหมด 19 ตวอยาง คดเปนรอยละ 95 ของจ านวนตวอยางพรกทงหมด (ตารางท 3) ชนดสารพษตกคางทตรวจพบทงหมดม 11 ชนดสาร ชวงปรมาณดงน chlorpyrifos (0.01-1.01 mg/kg), dicrotophos (9.96-10.45 mg/kg), ethion (0.02-0.36 mg/kg), EPN (0.82-0.92 mg/kg), malathion (0.32 mg/kg), pirimiphos-ethyl (0.02 mg/kg), profenofos (0.07-0.51 mg/kg), triazophos (0.07-0.13 mg/kg), dicofol (0.19-0.34 mg/kg), cyhalothrin (0.05-0.19 mg/kg) และ cypermethrin (0.01-2.35 mg/kg) ชนดสารพษตกคางทพบมากสด 2 อนดบแรก ไดแก chlorpyrifos และ cypermethrin โดยพบจ านวน 32 และ 24 ตวอยาง ตามล าดบ (ตารางท 5) และสวนใหญพบตกคางในพรก โดย chlorpyrifos พบตกคางในพรกจ านวน 13 ตวอยาง คดเปนรอยละ 65 ของจ านวนตวอยางพรกทงหมด และ cypermethrin พบตกคางในพรก จ านวน 12 ตวอยาง คดเปนรอยละ 60 ของจ านวนตวอยางพรกทงหมด และชนดพชทตรวจพบจ านวนชนดสารตกคางมากสด 2 อนดบแรก ไดแก พรก และกวางตง โดยพรก ตรวจพบท งหมด 7 ชนดสาร ชวงปรมาณดงน chlorpyrifos (0.01-0.42 mg/kg), profenofos (0.09-0.51 mg/kg), ethion (0.02-0.36 mg/kg), triazophos (0.07-0.13 mg/kg), dicofol (0.19-0.34 mg/kg), cyhalothrin (0.05-0.19 mg/kg) และ cypermethrin (0.01-0.39 mg/kg) สวนกวางตง ตรวจพบทงหมด 4 ชนดสาร ชวงปรมาณดงน chlorpyrifos (0.6-2.01 mg/kg), dicrotophos (9.96-10.45 mg/kg), EPN (0.82-0.92 mg/kg) และ cypermethrin (1.25-2.35 mg/kg) (ตารางท 3) ผลการวเคราะหสารพษตกคางในตวอยางพชทสมเกบจากจดจ าหนายผลผลต จากตวอยางวเคราะห 275 ตวอยาง 33 ชนดพช ตรวจพบการตกคาง 49 ตวอยาง จาก 13 ชนดพช โดยแตละชนดพชตรวจพบจ านวนการตกคาง ดงน กวางตง (8 ตวอยาง), ขา (1 ตวอยาง), คะนา (2 ตวอยาง), แตงกวา (2 ตวอยาง), บวบ (3 ตวอยาง), ผกกาดขาว (1 ตวอยาง), ผกหวาน (1 ตวอยาง ), มะเขอ (5 ตวอยาง), พรก (14 ตวอยาง), มะนาว (15 ตวอยาง), ทเรยน (1 ตวอยาง), ฝรง (3 ตวอยาง) และ สมโอ (3 ตวอยาง) ชนดพชทตรวจพบสารตกคางมากสด 2 อนดบแรก ไดแก กวางตง และพรก โดยกวางตง ตรวจพบทงหมด 8 ตวอยาง คดเปนรอยละ 66.67 ของจ านวนตวอยางกวางตงทงหมด และพรก ตรวจพบทงหมด 14 ตวอยาง คดเปนรอยละ 66.67 ของจ านวนตวอยางพรกทงหมด (ตารางท 4) ชนดสารพษตกคางทตรวจพบทงหมดม 12 ชนดสาร ชวงปรมาณดงน chlorpyrifos (0.01-2.01 mg/kg), diazinon (0.03 mg/kg), EPN (0.33 mg/kg), ethion (0.12-0.21 mg/kg), malathion (0.02-0.05 mg/kg), omethoate (1.48-1.54 mg/kg), profenofos (0.07-0.63 mg/kg), dicofol (0.74-2.44 mg/kg), cyhalothrin (0.02-0.19 mg/kg), cypermethrin (0.01-4.31 mg/kg), deltamethrin (0.02-0.45 mg/kg) และ fenvalerate (0.02-0.03 mg/kg) ชนด

878

สารพษตกคางทพบมากสด 2 อนดบแรก ไดแก chlorpyrifos และ cypermethrin โดยพบ จ านวน 14 และ 22 ตวอยาง ตามล าดบ (ตารางท 5) และชนดพชทตรวจพบจ านวนชนดสารตกคางมากสด 2 อนดบแรก ไดแก พรก และมะนาว โดยพรก ตรวจพบทงหมด 8 ชนดสาร ชวงปรมาณดงน chlorpyrifos (0.01-0.48 mg/kg), profenofos (0.05-0.63 mg/kg), ethion (0.14-0.21 mg/kg), dicofol (0.72-2.44 mg/kg), cyhalothrin (0.05-0.19 mg/kg), cypermethrin (0.01-0.23 mg/kg) และ fenvalerate (0.02-0.03 mg/kg) สวนมะนาว ตรวจพบทงหมด 4 ชนดสาร ชวงปรมาณดงน chlorpyrifos (0.01-0.08 mg/kg), malathion (0.02-0.05 mg/kg), profenofos (0.01 mg/kg) และ ethion (0.12 mg/kg) (ตารางท 3) 3. ปรมาณสารพษตกคางในตวอยางพชกบเกณฑมาตรฐาน เมอน าชนดและปรมาณสารพษตกคางทางการเกษตรทตรวจวเคราะหได (ตารางท 7) เปรยบเทยบกบเกณฑมาตรฐาน พบการตกคางของสารเกนคา MRLs จ านวน 8 ชนดสาร จาก 43 ตวอยาง คดเปนรอยละ 3.74 ของตวอยางวเคราะหทงหมด เรยงล าดบจากจ านวนตวอยางทมการตกคางเกนคา MRLs จากมากไปนอย ไดแก cypermethrin จ านวน 13 ตวอยาง คดเปนรอยละ 1.13 chlorpyrifos จ านวน 12 ตวอยาง คดเปนรอยละ 1.04 cyhalothrin จ านวน 9 ตวอยาง คดเปนรอยละ 0.78 EPN, omethoate, profenofos และ triazophos ชนดสารละจ านวน 2 ตวอยาง คดเปนรอยละ 0.17 ของแตละชนดสาร และ dicofol จ านวน 1 ตวอยาง คดเปนรอยละ 0.09 ตามล าดบ (ตารางท 8) โดยไมมการตรวจพบการตกคางของสารเคมทเปน วอ.4 ในทกตวอยาง จากผลการวเคราะหสารพษตกคางจากตวอยางทสมเกบทง 3 แหลง จะพบวาพชทมความเสยงสงในการตรวจพบสารเคมตกคางทางการเกษตร ไดแก พรก ฝรง กวางตง และมะนาว โดยเฉพาะพรก จะพบจ านวนตวอยางทมการตกคางและจ านวนชนดของสารเคมทตกคางมากกวาพชชนดอน สะทอนใหเหนถงเกษตรกรมการใชสารเคมปองกนก าจดศตรพชในพรกหลายหลายชนด ทงนเนองจากพรกเปนพชทมศตรพชและโรคจ านวนมาก ตองมการดแลรกษาโดยการใชสารเคมปองกนก าจดศตรพชตงแตเรมเพาะปลกจนกระทงกอนเกบเกยวผลผลต นอกจากนจากขอมลยงแสดงใหเหนวาในเขตภาคใตตอนลาง เกษตรกรมการใชสารเคมปองกนก าจดศตรหลากหลายชนด ซงในการวจยครงนตรวจพบมากถง 18 ชนดสาร แตทตรวจพบการตกคางบอยครง ไดแก chlorpyrifos และ cypermethrin (ตารางท 6) โดยเฉพาะในพรก อาจเปนไปไดวา สารทงสองชนดนเปนทนยมใชก าจดแมลงศตรพช เนองจากมขายอยางแพรหลายในเขตภาคใตตอนลาง สอดคลองกบรายงานการวจยของวชราพร และคณะ (2554) เรอง การศกษาชนดและปรมาณของสารพษตกคางในพชผกผลไมในเขตภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนบนหลงการรบรองระบบเกษตรดทเหมาะสม (GAP) โดยไดตรวจตดตามสารพษตกคางในพชผกผลไมทผานการรบรองระบบ GAP ในเขตภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนบน ระหวางเดอนตลาคม 2550 ถงเดอนกนยายน 2554 จ านวน 200 ตวอยาง พบสารเคมก าจดศตรพชทตรวจพบการตกคางมากสด 2 อนดบแรก ไดแก cypermethrin และ chlorpyrifos เชนเดยวกบรายงานการวจยของจนตนาและพนดา (2553) เรอง การเฝาระวงปรมาณสารพษตกคางในพรก โดยสมเกบตวอยางพรกจากทกภาคของประเทศไทยในชวงเดอนมกราคม ถงเดอนสงหาคม 2552 ท าการวเคราะหตวอยางพรก 107 ตวอยาง จากผลวเคราะหพบชนดสารพษตกคางทพบบอยครง ไดแก cypermethrin และ chlorpyrifos ขณะทสธน และคณะ (2558) บรการตรวจวเคราะหพรกใหกบผตรวจประเมนแปลงเกษตรกรในเขตภาคเหนอตอนลาง ในชวงเดอนตลาคม 2551 ถงเดอน

879

กนยายน 2556 ทงสน 2,029 ตวอยาง พบสารพษตกคางมากสด 5 อนดบแรก ไดแก chlorpyrifos, profenofos, cypermethrin, triazophos และ deltamethrin การพบสารพษตกคางทางการเกษตรในตวอยางพชจากแปลงผลตหลงผานการรบรอง GAP นน เกดจากการใชสารเคมทไมถกตอง โดยใชมากกวาค าแนะน าหรอตามทฉลากก าหนด แมจะสมเกบตวอยางในระยะปลอดภยตอการตกคางของสารทฉดพน จงท าใหตรวจพบสารพษตกคางทางการเกษตรในปรมาณทมากเกนคา MRLs ซงไมปลอดภยตอการน ามาบรโภค อยางไรกตามจ านวนตวอยางทตรวจพบการตกคางเกนคา MRLs ในแตละชนดสารยงอยในเกณฑทต า คอ นอยกวารอยละ 2 ของตวอยางวเคราะหทงหมด นอกจากนยงพบวาตวอยางทเกบจากจดรวบรวมและจดจ าหนาย มการตกคางของสารเคมทงในสวนของชนดสารและปรมาณ ทมากกวาตวอยางทเกบจากแปลงผลต GAP โดยในแปลงผลต GAP พบการตกคางทเกนคา MRLs เพยง 2 ชนดสาร จาก 2 ตวอยาง ขณะทจดรวบรวม พบการตกคางเกนคา MRLs ของสารจ านวน 5 ชนดสาร จาก 22 ตวอยาง และจดจ าหนาย ตรวจพบจ านวน 6 ชนดสาร จาก 19 ตวอยางตามล าดบ (ตารางท 7) เปนไปไดวาจดรวบรวมและจดจ าหนายผลผลต อาจมการคละกนของผลผลตจากแปลงผลตทไดรบและไมไดรบการรบรองแปลง GAP จงท าใหผลการวเคราะหตรวจพบชนดสารและปรมาณการตกคางของสารเคมจากกระบวนการผลตสงกวา แสดงใหเหนวาหากเกษตรกรยงคงรกษามาตรฐานการผลตตามระบบ GAP ผลผลตทไดนอกจากจะมคณภาพทดแลว ยงปลอดภยตอการตกคางของสารเคมจากกระบวนการผลตอกดวย และจากขอมลการวเคราะหทงหมดสะทอนใหเหนวาเกษตรกรในเขตภาคใตตอนลางสวนใหญ หลงจากไดรบการรบรองแปลง GAP ยงคงรกษามาตรฐานการผลตตามระบบ GAP และมการใชสารเคมในการปองกนก าจดศตรพชอยางถกวธ สงผลใหผลผลตทไดสวนใหญยงคงปลอดภยตอการน ามาบรโภค

จากผลการด าเนนงานจะเหนไดวา การสมตวอยางเพอน ามาวเคราะหชนดและปรมาณสารพษตกคางทางการเกษตร เปนเพยงมาตรการหนงทท าใหเกดความปลอดภยดานพชเพมขน แตการพฒนาระบบการผลตและการตรวจสอบพชใหมความนาเชอถอยงคงเปนสงจ าเปน ทงนนอกจากท าใหไมถกน ามาใชเปนขออางหรอการกดกนทางการคาแลว ยงสามารถเพมความเชอมนในสนคาเกษตรโดยเฉพาะผลผลตทมาจากแปลงทผานการรบรอง GAP วามความปลอดภยทงตอผผลตและผบรโภค ซงการควบคมมาตรฐานการผลตควรเรมตงแตกระบวนการตางๆในแปลงผลต จนกระทงถงมอผบรโภค โดยเฉพาะขนตอนการปลกพชในแปลงผลต เปนขนตอนทมการใชสารเคมปองกนก าจดศตรพชจ านวนมาก

880

ภาพท 1 จ านวนตวอยางพชทพบสารพษตกคางทางการเกษตร ระหวางเดอนตลาคม 2553 ถงเดอนกนยายน 2558

ตารางท 1 ชนดพชและจ านวนตวอยางทสมวเคราะหสารพษตกคางทางการเกษตรจากแปลงผลต จดรวบรวม และจดจ าหนาย ระหวางเดอนตลาคม 2553 ถงเดอนกนยายน 2558

ชนดพช จ านวนตวอยางวเคราะหทงหมด

จ านวนตวอยางในแตละแหลง

แปลงผลต จดรวบรวม จดจ าหนาย 1. กวางตง 47 25 10 12 2. ขา 20 14 5 1 3. ขาวโพดฝกออน 19 12 2 5 4. ขาวโพด 45 30 5 10 5. คะนา 24 15 4 5 6. ตะไคร 29 14 10 5 7. แตงกวา 25 10 10 5 8. โตวเหมยว 35 15 10 10 9. ถวฝกยาว 38 25 8 5 10. บวบ 31 16 5 10 11. ผกกาดขาว 17 10 5 2 12. ผกโขม 16 10 2 4 13. ผกบง 23 10 3 10 14. ผกหวาน 33 20 3 10

แหลงของตวอยาง

จ านวนตวอยาง

881

ชนดพช จ านวนตวอยางวเคราะหทงหมด

จ านวนตวอยางในแตละแหลง แปลงผลต จดรวบรวม จดจ าหนาย

15. ผกเหลยง 39 30 3 6 16. ไผหวาน 11 6 2 3 17. มะเขอ 27 15 3 9 18. พรก 121 80 20 21 19. มะนาว 48 30 3 15 20. วอเตอรเครส 35 15 10 10 21. เหด 20 10 5 5 22. แกวมงกร 15 10 1 4 23. เงาะ 30 15 5 10 24. แตงโม 45 30 5 10 25. ทเรยน 43 30 5 8 26. ฝรง 33 15 8 10 27. มะละกอ 40 25 5 10 28. มงคด 60 40 10 10 29. ลองกอง 65 40 10 15 30. ล าไย 31 16 5 10 31. สมโอ 32 15 7 10 32. สละ 26 15 6 5 33. สบปะรด 25 10 5 10 รวม 1,148 673 200 275

882

ตารางท 2 ชนดพชทพบสารพษตกคางจากการสมเกบตวอยางจากแปลงผลต GAP หลงการรบรอง ระบบในเขตพนทภาคใตตอนลาง ระหวางเดอนตลาคม 2553 ถงเดอนกนยายน 2558

ชนดพช จ านวนตวอยาง ผลการวเคราะห

คา MRLs

จ านวนตวอยาง

วเคราะห พบสารพษ ชนดสาร /จ านวน ปรมาณ เกนคา ไมมคา ทงหมด ตกคาง ตวอยางทพบ (mg/kg) MRLs MRLs

1. กวางตง 25 2 chlorpyrifos /2 0.01-0.16 1/1 0 - 2. ขาวโพด 30 2 deltamethrin /2 0.03-0.04 0.05/1 0 - fenvalerate /1 0.03 0.1/1 0 - 3. คะนา 15 1 chlorpyrifos /1 0.27 1/2 0 - 4. แตงกวา 10 1 chlorpyrifos /1 0.04 0.05/3 0 - 5. ถวฝกยาว 25 1 cypermethrin /1 0.04 0.7/1 0 - 6. บวบ 16 3 chlorpyrifos /1 0.07 - - 1 cypermethrin /2 0.01-0.03 - - 2 7. ผกกาดขาว 10 1 cyfluthrin /1 0.05 0.3/3 0 - 8. ผกบง 10 1 cypermethrin /1 0.02 - - 1 9. ผกหวาน 20 2 cypermethrin /2 0.05-0.06 - - 2 10. มะเขอ 15 2 cypermethrin /2 0.01-0.02 0.03/3 0 - 11. พรก 80 32 chlorpyrifos /12 0.01-0.42 0.5/1 0 - profenofos /3 0.09-0.51 5/1 0 - ethion /5 0.01-0.36 3/1 0 - dicofol /2 0.19-0.34 1/2 0 - cypermethrin /9 0.01-0.59 1/1 0 - 12. มะนาว 30 1 malathion /1 0.1 2/3 0 - chlorpyrifos /2 0.01-0.17 0.3/3 0 - 13. เหด 10 1 chlorpyrifos /1 0.01 0.01/4 0 - 14. ทเรยน 30 1 cypermethrin /1 0.01 1/3 0 - 15. ฝรง 15 8 chlorpyrifos /5 0.02-0.03 0.05/3 0 - profenofos /1 0.05 0.01/3 1 - prothiophos /1 0.07 - - 1 cypermethrin /2 0.02-0.2 0.05/3 1 - 16. ล าไย 16 2 chlorpyrifos /2 0.03-0.04 0.5/1 0 - 17. สมโอ 15 4 Pirimiphos-ethyl /2 0.1-0.21 - - 2 profenofos /3 0.1-0.17 2/1 0 -

รวม 64 - - - 2 9

หมายเหต /1 /2 /3 /4 เปนคา MRLs ของ THAI, CODEX, EU และ JAPAN ตามล าดบ

883

ตารางท 3 ชนดพชทพบสารพษตกคางจากการสมเกบตวอยางจากจดรวบรวมผลผลตในเขต พนทภาคใตตอนลาง ระหวางเดอนตลาคม 2553 ถงเดอนกนยายน 2558

ชนดพช จ านวนตวอยาง ผลการวเคราะห

คา MRLs

จ านวนตวอยาง

วเคราะห พบสารพษ ชนดสาร /จ านวน ปรมาณ เกนคา ไมมคา ทงหมด ตกคาง ตวอยางทพบ (mg/kg) MRLs MRLs

1. กวางตง 10 4 chlorpyrifos /4 0.6-1.01 0.5/1 4 - dicrotophos/2 9.96-10.45 - - 2 EPN /2 0.82-0.92 0.1/4 2 - cypermethrin /4 1.25-2.35 1/1 4 - 2. คะนา 4 2 chlorpyrifos /2 0.05-0.33 1/2 0 - cypermethrin /2 0.43-0.52 1/1 0 - 3. แตงกวา 10 2 chlorpyrifos /2 0.01-0.06 0.05/3 1 - 4. บวบ 5 2 cypermethrin /2 0.01-0.03 - - 2 5. ผกกาดขาว 5 3 chlorpyrifos /3 0.59-1.29 0.5/1 3 - cypermethrin /3 0.29-0.83 1/1 0 - 6. พรก 20 19 chlorpyrifos /13 0.01-0.42 0.5/1 0 - profenofos /4 0.09-0.51 5/1 0 - ethion /6 0.02-0.36 3/1 0 - triazophos /2 0.07-0.13 0.01/3 2 - dicofol /3 0.19-0.34 1/2 0 - cyhalothrin /5 0.05-0.19 0.1 5 - cypermethrin /12 0.01-0.39 1/3 0 - 7. มะนาว 3 3 ethion /1 0.12 1/1 0 - malathion /1 0.32 7/2 0 - pirimiphos-ethyl /1 0.02 - - 1 8. ทเรยน 5 1 cypermethrin /1 0.06 1/3 0 - 9. ฝรง 8 6 chlorpyrifos /6 0.02-0.16 0.05/3 1 - 10. สมโอ 7 2 chlorpyrifos /2 0.02-0.07 0.3/3 0 - profenofos /1 0.07 2/1 0 -

รวม 44 - - - 22 5 หมายเหต /1 /2 /3 /4 เปนคา MRLs ของ THAI, CODEX, EU และ JAPAN ตามล าดบ

884

ตารางท 4 ชนดพชทพบสารพษตกคางจากการสมเกบตวอยางจากจดจ าหนายผลผลตในเขต พนทภาคใตตอนลาง ระหวางเดอนตลาคม 2553 ถงเดอนกนยายน 2558

ชนดพช จ านวนตวอยาง ผลการวเคราะห

คา MRLs

จ านวนตวอยาง

วเคราะห พบสารพษ ชนดสาร /จ านวน ปรมาณ เกนคา ไมมคา ทงหมด ตกคาง ตวอยางทพบ (mg/kg) MRLs MRLs

1. กวางตง 12 8 chlorpyrifos /4 0.04-2.01 0.5/1 2 - profenofos /1 0.22 0.5/1 0 - cyhalothrin /1 0.02 0.3/1 0 - cypermethrin /6 0.25-4.31 1/1 3 - 2. ขา 1 1 chlorpyrifos /1 0.01 1/1 0 - 3. คะนา 5 2 profenofos /1 0.52 0.5/1 1 - deltamethrin /1 0.45 2/3 0 - cypermethrin /3 0.37-4.28 0.5/1 2 - 4. แตงกวา 5 2 chlorpyrifos /2 0.03-0.07 0.05/3 1 - 5. บวบ 10 3 chlorpyrifos /1 0.05 - - 1 cypermethrin /2 0.07-0.09 - - 2 6. ผกกาดขาว 2 1 diazinon /1 0.03 0.05/1 0 - 7. ผกหวาน 10 1 cypermethrin /1 0.33 - - 1 8. มะเขอ 9 5 EPN /1 0.33 - 0 1 omethoate /2 1.48-1.54 0.02/3 2 - cypermethrin /3 0.05-0.19 0.03/1 3 - 9. พรก 21 14 chlorpyrifos /4 0.01-0.48 0.5/1 0 - profenofos /4 0.05-0.63 5/1 0 - ethion /2 0.14-0.21 3/3 0 - dicofol /2 0.72-2.44 1/2 1 - cyhalothrin /5 0.05-0.20 0.1/3 4 - cypermethrin /6 0.01-0.23 1/1 0 - deltamethrin /2 0.02-0.07 0.1/1 0 - fenvalerate /2 0.02-0.03 0.05/1 0 - 10. มะนาว 15 5 chlorpyrifos /2 0.01-0.08 1/2 0 - malathion /2 0.02-0.05 7/3 0 - profenofos /1 0.01 0.05/1 0 - ethion /1 0.12 1/1 0 - 11. ทเรยน 8 1 cypermethrin /1 0.01 1/3 0 -

885

ตารางท 4 (ตอ) ชนดพชทพบสารพษตกคางจากการสมเกบตวอยางจากจดจ าหนายผลผลตใน เขตพนทภาคใตตอนลาง ระหวางเดอนตลาคม 2553 ถงเดอนกนยายน 2558

ชนดพช

จ านวนตวอยาง ผลการวเคราะห คา

MRLs

จ านวนตวอยาง

วเคราะห พบสารพษ ชนดสาร /จ านวน ปรมาณ เกนคา ไมมคา

ทงหมด ตกคาง ตวอยางทพบ (mg/kg) MRLs MRLs 12. ฝรง 10 3 chlorpyrifos /1 0.03 0.05/3 0 - omethoate /1 0.14 0.02/3 0 - cypermethrin /2 0.01-0.03 0.05/3 0 - 13. สมโอ 10 3 malathion /3 0.02-0.08 0.2/1 0 - profenofos /1 0.07 2/1 0 -

รวม 49 - - - 19 หมายเหต /1 /2 /3 /4 /5 เปนคา MRLs ของ THAI, CODEX, EU, JAPAN และ KOREA ตามล าดบ

ตารางท 5 ชนดและปรมาณสารพษตกคางทางการเกษตรทพบในตวอยาง จ านวน 1,148 ตวอยาง จากแปลงผลต GAP หลงการรบรอง จดรวบรวม และจดจ าหนาย ในเขตพนทภาคใตตอนลาง ระหวางเดอนตลาคม 2553 ถงเดอนกนยายน 2558

แหลง ตวอยาง

ชนดสาร จ านวนตวอยาง ทพบสารพษตกคาง

รอยละของการพบสารพษตกคาง

ปรมาณทพบ (mg/kg)

แปลงผลต chlorpyrifos 27 2.35 0.01-0.42 ethion 5 0.44 0.01-0.36 profenofos 7 0.61 0.09-0.51 malathion 1 0.09 0.1 prothiophos 1 0.09 0.07 pirimiphos-ethyl 2 0.17 0.1-0.21 dicofol 2 0.17 0.19-0.34 cyfluthrin 1 0.09 0.05 cypermethrin 19 1.66 0.01-0.59 deltamethrin 2 0.17 0.03-0.04 fenvalerate 1 0.09 0.03

886

ตารางท 5 (ตอ) ชนดและปรมาณสารพษตกคางทางการเกษตรทพบในตวอยาง จ านวน 1,148 ตวอยาง จากแปลงผลต GAP หลงการรบรอง จดรวบรวม และจดจ าหนาย ในเขตพนทภาคใตตอนลาง ระหวางเดอนตลาคม 2553 ถงเดอนกนยายน 2558

แหลง ตวอยาง

ชนดสาร จ านวนตวอยาง ทพบสารพษตกคาง

รอยละของการพบสารพษตกคาง

ปรมาณทพบ (mg/kg)

จดรวบรวม chlorpyrifos 32 2.79 0.01-1.01 dicrotophos 2 0.17 9.96-10.45 ethion 7 0.61 0.02-0.36 EPN 2 0.17 0.82-0.92 malathion 1 0.09 0.32 pirimiphos-ethyl 1 0.09 0.02 profenofos 5 0.44 0.07-0.51 triazophos 2 0.17 0.07-0.13 dicofol 3 0.26 0.19-0.34 cyhalothrin 5 0.44 0.05-0.19 cypermethrin 24 2.09 0.01-2.35

จดจ าหนาย chlorpyrifos 14 1.22 0.01-2.01 diazinon 1 0.09 0.03 EPN 1 0.09 0.33 ethion 3 0.26 0.12-0.21 malathion 2 0.17 0.02-0.05 omethoate 2 0.17 1.48-1.54 profenofos 7 0.61 0.01-0.63 dicofol 2 0.17 0.74-2.44 cyhalothrin 6 0.52 0.02-0.19 cypermethrin 22 1.92 0.01-4.31 deltamethrin 3 0.26 0.02-0.45 fenvalerate 2 0.17 0.02-0.03

887

ตารางท 6 ชนดและปรมาณสารพษตกคางทางการเกษตรทพบในตวอยาง จ านวน 1,148 ตวอยาง ในเขตพนทภาคใตตอนลาง ระหวางเดอนตลาคม 2553 ถงเดอน กนยายน 2558

ชนดสาร จ านวนตวอยาง

ทพบสารพษตกคาง รอยละของการพบสารพษตกคาง

ปรมาณทพบ (mg/kg)

1. chlorpyrifos 73 6.36 0.01-2.01 2. diazinon 1 0.09 0.03 3. dicrotophos 2 0.17 9.96-10.45 4. ethion 15 1.31 0.01-0.36 5. EPN 3 0.26 0.33-0.92 6. profenofos 7 0.61 0.09-0.51 7. malathion 4 0.35 0.02-0.32 8. omethoate 2 0.17 1.48-1.54 9. profenofos 12 1.05 0.07-0.51 10. prothiophos 1 0.09 0.07 11. pirimiphos-ethyl 3 0.26 0.02-0.21 12. triazophos 2 0.17 0.07-0.13 13. dicofol 7 0.61 0.19-2.44 14. cyfluthrin 1 0.09 0.05 15. cyhalothrin 11 0.96 0.02-0.19 16. cypermethrin 65 5.66 0.01-4.31 17. deltamethrin 5 0.44 0.02-0.45 18. fenvalerate 3 0.26 0.02-0.03

888

ตารางท 7 ชนดและปรมาณสารพษตกคางเกนคา MRLs ในตวอยาง ทสมเกบจากแปลงผลต หลงผานการรบรอง GAP จดรวบรวม และจดจ าหนาย จ านวน 1,148 ตวอยาง

ในเขตภาคใตตอนลาง ระหวางเดอนตลาคม 2553 ถงเดอนสงหาคม 2558

ชนดสาร ตวอยาง

เกนคา MRLs (รอยละ)

ชนดพช

ตวอยาง ปรมาณ ทพบ

(mg/kg)

คา MRLs

เกนคา เกณฑ

ปรมาณ (mg/kg)

MRLs แต ละชนดพช

แปลงผลต GAP cypermethrin 1 (0.09) ฝรง 1 0.01-0.20 0.05 Thai profenofos 1 (0.09) ฝรง 1 0.05 0.01 EU

จดรวบรวม chlorpyrifos 9 (0.78) กวางตง 4 0.60-2.01 0.5 Thai แตงกวา 1 0.01-0.06 0.05 EU ผกกาดขาว 3 0.59-1.29 0.5 Thai ฝรง 1 002-0.16 0.05 Thai cyhalothrin 5 (0.43) พรก 5 0.05-0.19 0.1 Thai cypermethrin 4 (0.35) กวางตง 4 1.25-2.35 1 Thai EPN 2 (0.17) กวางตง 2 0.82-0.92 0.1 Japan triazophos 2 (0.17) พรก 2 0.07-0.13 0.01 EU

จดจ าหนาย cypermethrin 8 (0.70) กวางตง 3 0.25-4.31 1 Thai คะนา 2 0.37-4.28 0.5 Thai มะเขอ 3 0.05-0.19 0.03 Thai cyhalothrin 4 (0.35) พรก 4 0.05-0.20 0.1 EU chlorpyrifos 3 (0.26) กวางตง 2 0.04-2.01 0.5 Thai แตงกวา 1 0.03-0.07 0.05 EU omethoate 2 (0.17) มะเขอ 2 1.48-1.54 0.02 EU dicofol 1 (0.09) พรก 1 0.72-2.44 1 Codex profenofos 1 (0.09) คะนา 1 0.52 0.5 Thai

รวม 43 (3.74)

889

ตารางท 8 ชนดและปรมาณสารพษตกคางเกนคา MRLs ในตวอยางผลผลตทสมวเคราะห จ านวน 1,148 ตวอยาง ในเขตภาคใตตอนลาง ระหวางเดอนตลาคม 2553 ถงเดอน กนยายน 2558

ชนดสาร

ตวอยาง เกนคา MRLs (รอยละ)

ชนดพช

ตวอยาง ปรมาณ ทพบ

(mg/kg)

คา MRLs

เกนคา เกณฑ

ปรมาณ (mg/kg)

MRLs แต ละชนดพช

cypermethrin 13 (1.13) กวางตง 7 0.25-4.31 1 Thai คะนา 2 0.37-4.28 0.5 Thai ฝรง 1 0.01-0.2 0.05 Thai มะเขอ 3 0.05-0.19 0.03 Thai chlorpyrifos 12 (1.04) กวางตง 6 0.04-2.01 0.5 Thai แตงกวา 2 0.01-0.07 0.05 EU ผกกาดขาว 3 0.59-1.29 0.5 Thai ฝรง 1 0.02-0.16 0.05 EU cyhalothrin 9 (0.78) พรก 9 0.05-0.20 0.1 EU EPN 2 (0.17) กวางตง 2 0.82-0.92 0.1 Japan omethoate 2 (0.17) มะเขอ 2 1.48-1.54 0.02 EU profenofos 2 (0.17) ฝรง 1 0.05 0.01 EU คะนา 1 0.52 0.5 Thai triazophos 2 (0.17) พรก 2 0.07-0.13 0.01 EU dicofol 1 (0.09) พรก 1 0.72-2.44 1 Codex

รวม 43 (3.74)

สรปผลการทดลอง จากการตรวจตดตามการตกคางของสารพษทางการเกษตรในตวอยางพชทสมเกบจากแปลงของ

เกษตรกรทผานการรบรอง GAP จดรวมรวม และจดจ าหนาย ในเขตภาคใตตอนลาง 7 จงหวด ไดแก ตรง สตล พทลง สงขลา ยะลา ปตตาน และนราธวาส ระหวางเดอนตลาคม 2553 ถงเดอนกนยายน 2558 จ านวนทงหมด 1,148 ตวอยาง จากพช 33 ชนด ท าการวเคราะหสารพษตกคางทางการเกษตร 3 กลมสาร คอ กลม organophosphates จ านวน 26 ชนดสาร สารกลม organochlorines จ านวน 4 ชนดสาร และสารกลม pyrethroids จ านวน 7 ชนดสาร โดยใชวธการวเคราะหทดดแปลงมาจากวธของ Steinwandter (Steinwandter H, 1985) ผลการวเคราะหสรปไดดงน

890

1. ตวอยางวเคราะหทสมจากทง 3 แหลง คอ แปลงของเกษตรกรทผานการรบรอง GAP จดรวมรวม และจดจ าหนาย พบวา ตวอยางจากแปลงของเกษตรกรทผานการรบรอง GAP มรอยละการตรวจพบสารตกคางทางการเกษตร นอยกวาจดรวบรวม และจดจ าหนาย อกทงตวอยางทน ามาวเคราะหสวนใหญแมจะมการตรวจพบสารตกคางทางการเกษตร แตกอยในระดบทปลอดภยตอการน ามาบรโภค คอ มคาสารตกคางทางการเกษตรนอยกวาคา MRL ขณะทจดรวบรวมและแหลงจ าหนาย ตรวจพบสารตกคางในระดบทไมปลอดภยในการบรโภค คอ มคาสารตกคางมากกวาคา MRL มากกวาตวอยางจากแปลงของเกษตรกรทผานการรบรอง GAP แสดงใหเหนวา เกษตรกรทแปลงผลตไดผานการรบรองแปลง GAP แลว ยงคงมการรกษามาตรฐานการผลตใหมความปลอดภยจากการตกคางของสารเคมทางการเกษตร หรอหากมการตกคางกอยในระดบทปลอดภยตอการบรโภค นอกจากนอาจเปนไปไดวาผลผลตทางการเกษตรจากจดรวบรวมและจดจ าหนาย มการปะปนกนระหวางผลผลตจากแปลง GAP ทมกระบวนการควบคมคณภาพการผลต และผลผลตจากแปลงทยงไมไดเขาโครงการ GAP ซงอาจมผลผลตทผลตจากกระบวนการทไมปลอดภยจากการใชสารเคมทางการเกษตร จงท าใหตรวจพบสารตกคางทสงกวาระดบความปลอดภยมากกวา

2. ชนดสารตกคางทพบจากทง 3 แหลง คอ แปลงของเกษตรกรทผานการรบรอง GAP จดรวมรวม และจดจ าหนาย สวนใหญเปนสารปองกนและก าจดแมลงศตรพช โดยชนดสารทตรวจพบการตกคางมากทสด 2 อนดบแรก ไดแก chlorpyrifos และ cypermethrin อกทงยงตรวจพบการตกคางเกนคาความปลอดภย หรอ มคามากกวา MRL มากเปน 2 อนดบแรกเชนเดยวกน ซงสารเคมทง 2 ชนดนเปนสารปองกนก าจดแมลงทมประสทธภาพในการก าจดแมลงไดด ราคาไมแพง หาซอไดงายในรานขายเคมภณฑทางการเกษตรทวไป เกษตรกรจงนยมใชกนอยางแพรหลาย สารพษตกคางชนดอนทตรวจพบ ไดแก diazinon, dicrotophos, ethion, EPN, profenofos, malathion, omethoate, profenofos, prothiophos, pirimiphos-ethyl, triazophos, dicofol, cyfluthrin, cyhalothrin, deltamethrin และ fenvalerate

3. จากผลการวเคราะหทมการตรวจพบสารเคมตกคางทางการเกษตรในผลผลตเ กนคาความปลอดภย หรอ มคามากกวา MRL นน แสดงใหเหนวาเกษตรกรบางรายยงคงมการใชสารเคมปองกนก าจดแมลงศตรพชอยางไมเหมาะสม ดงนนเจาหนาทผเกยวของควรใหความสนใจในการตดตาม ควบคมการใชสารปองกนก าจดศตรพชใหถกตอง เหมาะสม และเขมงวดยงขน รวมทงใหความรและรณรงคใหเกษตรกรใชสารชวภาพทดแทนการใชสารเคม หรอการใชเทคโนโลยก าจดศตรพชแบบผสมผสาน หากมการระบาดของแมลงศตรพชในระดบทไมมากนก อยางไรกตามในการเกบตวอยางครงนตรวจไมพบสารเคมตกคางทเปนวตถอนตรายชนดท 4 (วอ.4) ซงเปนสารเคมทไดประกาศหามมใหมการผลต น าเขา สงออก และครอบครองตามพระราชบญญตวตถอนตราย พ.ศ. 2535 ซงแกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตวตถอนตราย ฉบบท 3 พ.ศ. 2551 แสดงใหเหนวามาตรการการบงคบใชกฎหมายควบคมตามพระราชบญญตวตถอนตรายของกรมวชาการเกษตร ไดผลดในพนภาคใตตอนลาง

4. ชนดพชทจดเปนกลมเสยงสงทควรตดตามการใชสารเคมในกระบวนการผลตในพนทภาคใตตอนลางอยางใกลชด มทงสน 7 ชนด ไดแก กวางตง คะนา แตงกวา ผกกาดขาว ฝรง พรก และมะเขอ เนองจากเปนชนดพชทมการตรวจพบสารเคมตกคางทางการเกษตรจากกระบวนการผลตอยในระดบทเกนคาความปลอดภย นอกจากนมพชอก 5 ชนด ไดแก บวบ ผกหวาน ผกบง มะนาว และสมโอ ทควรมการเฝาตดตามการ

891

ใชสารเคมในกระบวนการผลตบางหรอสมตรวจตดตามเปนระยะ เนองจากมการตรวจพบสารเคมตกคางทางการเกษตร แตปรมาณสารเคมการตรวจพบยงอยในระดบทปลอดภย

เอกสารอางอง กรมวชาการเกษตร. 2556. คมอแนะน า การสบคนคาปรมาณสารปองกนก าจดศตรพชตกคางสงสด (Maximum

Residue Limits : MRLs) ของประเทศคคา. ส านกพฒนาระบบและรบรองมาตรฐานสนคาพช . โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทยจ ากด. 41 หนา.

กองวตถมพษ, 2544. ความรพนฐานการวเคราะหคณภาพและสารพษตกคางทางวตถมพษการเกษตร. เอกสารวชาการประกอบการบรรยายในการฝกอบรมเจาหนาท ส านกวจยและพฒนาการเกษตรเขตท 1-8. กรมวชาการเกษตร. กรงเทพฯ. 14-19 มนาคม 2544.

จนตนา ภมงกฎชย และพนดา ไชยยนตบรณ. 2553. ผลการปฏบตงาน ประจ าปงบประมาณ 2552 เลมท 1: วจยการเฝาระวงปรมาณสารพษตกคางในพรก. ส านกวจยพฒนาปจจยการผลตทางการเกษตร กรมวชาการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ . โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทยจ ากด. 115-123 หนา.

มาตรฐานสนคาเกษตรและอาหารแหงชาต. 2551. สารพษตกคาง: ปรมาณสารพษตกคางสงสด. ส านกงานมาตรฐานสนคาเกษตรและอาหารแหงชาต กระทรวงเกษตรและสหกรณ. 46 หนา.

มาตรฐานสนคาเกษตร. 2556. การปฏบตทางการเกษตรทดส าหรบพชอาหาร. ส านกงานมาตรฐานสนคาเกษตรและอาหารแหงชาต กระทรวงเกษตรและสหกรณ. 17 หนา.

มาตรฐานสนคาเกษตร. 2556. สารพษตกคาง: ปรมาณสารพษตกคางสงสด. ส านกงานมาตรฐานสนคาเกษตรและอาหารแหงชาต กระทรวงเกษตรและสหกรณ. 50 หนา.

วชราพร ศรสวางวงศ ปรยานช สายสพรรณ จารพงศ ประสพสข และชยศกด แผวพลสง. 2554. การศกษาชนดและปรมาณของสารพษตกคางในพชผกผลไมในเขตภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนบนหลงการรบรองระบบเกษตรดทเหมาะสม (GAP). หนา 313-323. ใน : เอกสารประกอบการประชมสมมนาวชาการ ระบบเกษตรแหงชาต ครงท 7 ระบบเกษตรไทยใตรมพระบารม เพอความมนคงทางอาหารและพลงงาน. 8-10 สงหาคม 2554 ณ โรงแรมตกสลา จ.มหาสารคาม.

สธน สาสลง พรศร สายะพนธ เบญจมาศ ใจแกว และยสศร อนทรสถตย. 2558. สถานการณการตกคางของสารพษตกคางทางการเกษตรในพรกในเขตพนทภาคเหนอตอนลาง. กรมวชาการเกษตร. 64 หนา.

Codex Alimentarius International Food Standards. 2016. Pesticide residues in food and feed. [ระบบออนไลน]. แหลงทมา http://www.codexalimentarius.net/pestres/data/pesticides/index.html. (1 ตลาคม 2558). European Commission. 2016. .EU Pesticides database. [ระบบออนไลน]. แหลงทมา http://ec.europa.eu/food/

plant/pesticides/eu-pesticides-database/public/?event=pesticide.residue.selection&language=EN. (1 ตลาคม 2558).

892

Steinwandter H. 1985. Universal 5 min on-line method for extracting and isolating pesticide residues and industrial chemicals. Fresenius Z. anal chem. 322 : 752-754.

The Japan Food Chemical Research Foundation. 2016. Maximum residue limits (MRLs) list of agricultural chemicals in foods. [ระบบออนไลน]. แหลงทมาhttp://www.m5.ws001.squarestart.ne.jp/foundation/ search.html. (1 ตลาคม 2558).