การสอสารเชงคณธรรมและความร:

การวเคราะหเชงอปนยวาดวยความเปนพหนยมทางวฒนธรรมของอตลกษณอาเซยน

(Moral Communication and Knowledge: An Inductive Analysis of Cultural Pluralism of the ASEAN Identities)

โดย รองศาสตราจารย ดร. จฑาพรรธ ผดงชวต

อาจารยทางการสอสาร ภาควชาการจดการโลจสตกส

คณะสถตประยกต

สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร

บทคดยอ บทความวจยนน าเสนอขอเสนอการประมวลความคดเชงทฤษฎ (Theoretical Assertions) รวมแปดประการของผเขยนเพอใชใน

การตความความเปนพหนยมทางวฒนธรรมของประชาคมเศรษฐกจอาเซยนผานการวเคราะหเชงอปนยจากกรอบแนวคดทฤษฎวาดวยการ

สอสาร การสอสารเชงคณธรรมและความรของนกคดชาวตะวนตกไดแก Thomas Luckmann และ Jurgen Habermas เพอสะทอนหนาท

เชงประวตศาสตรและหนาท (Historical and Functional) ของการสอสารในสงคมมนษยรวมสมย

ค าหลก ความรเชงคณธรรม (Moral Communication) ความร (Knowledge) ทฤษฎแหงความร (Theory of Knowledge) ทฤษฎการ

กระท าทางการสอสารของ Jurgen Habermas (Theory of Communicative Action) ตรรกะทางการสอสาร (Communication Rationality)

และขอเสนอการประมวลความคดทเกยวของกบพหนยมทางวฒนธรรมแหงประชาคมอาเซยน (Assertions on Cultural Pluralism of

ASEAN)

เกรนน า

ภายใตกรอบแหงปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง เงอนไขสองประการไดแก ความรคคณธรรมนนถอเปนฐาน

หลกของปรชญาดงกลาว ทงน ในบทความวจยนจะไดใหอรรถาธบายเกยวกบการวเคราะหและสงเคราะหความสมพนธ

ระหวางการสอสารเชงคณธรรม (Moral Communication) และความร (Knowledge) โดยใชระเบยบวธวจย เพอใชเปน

กรอบแนวคดในการสงเคราะหในการตความเกยวกบอตลกษณของพหนยมทางวฒนธรรมของกลมประเทศอาเซยน

ทงน ผเขยนบทความวจยชนนโดยการใชระเบยบวธวจยแบบการวเคราะหเชงอปนย (Inductive Analysis) มาใชในการ

วเคราะหและสงเคราะหแนวคดหลกดงกลาวเพอน าไปสการน าขอเสนอการประมวลความคดเชงทฤษฎ (Theoretical

Assertions) วาดวยการสอสารเชงคณธรรมและความรทเกยวโยงกบการสรางตวแบบทางความคดในการวเคราะหพห

วฒนธรรมแหงอาเซยน ทงน ในประเดนทเกยวของกบการสอสารเชงคณธรรมและความรนน ผเขยนบทความวจยนได

น าเอากรอบความคดมโนทศนปรชญาเชงประยกตของนกคดชนน าของโลกสองทานมาท าการวเคราะห ไดแก นกสงคม

วทยาชาวอเมรกน-ออสเตรยคอ Thomas Luckmann แหงมหาวทยาลย Konstanz ประเทศเยอรมน และ Jurgen

Habermas นกปรชญาชาวเยอรมนทเปนปราชญรวมสมยรนทสองแหงส านกวพากษแหง Frankfurt School ทเนนการ

น าเสนอบทบาทของการสอสารในสงคมยคทนนยมตอนปลาย (late capitalistic societies)

ทงน เหตผลหลกในการเลอกน าเสนอแนวคดเกยวกบการสอสารและคณธรรมของนกคดทงสอง นอกจากจะ

เปนเพราะสารตถะของแนวคดมมมองแลวอนโดดเดนโดยเฉพาะในการน าเสนอมมมองเกยวกบธรรมชาตและบทบาท

ของการสอสารทเกยวของกบมตของความรและคณธรรมในสงคมมนษยแลว ยงเปนเพราะผเขยนบทความเองมความ

สนใจเกยวกบขอคดเหนของ Hans (2007) ทไดเกรนจากกระบวนทศนในเชงอรรถปรวตศาสตรเชงวพากษ (Critical

Hermeneutics) ของเขาทมตอบทบาทนกวชาการชาวเยอรมนหรอนกวชาการทสอนอยในส านกคดตางๆในบรบทของ

ประเทศเยอรมนจ านวนไมนอยวาพวกเขาเหลานมความสนใจอยางยงยวดในการแสดงความคดเหนเชงวชาการและการ

ขบเคลอนสงคมตอประเดนประเดนดานคณธรรม ความยตธรรมของสงคม (Social Justice) และบทบาททางการสอสาร

ในการยดโยงจรรโลงสงคมหากบรหารจดการการสอสารใหถกทาง ทงน สวนหนงมาจากอทธพลอนเนองมาจากรองรอย

ทางประวตศาสตร (Historical Traces) ของความรสกของความละอายใจเชงกลม (Collective Guilt) ทฝงใจอนชนชาว

เยอรมนตอการกระท าของลทธนาซในชวงสงครามโลกทมไดแตเพยงปดกนความคดเชงวพากษของส านกคดตางๆใน

เยอรมนในการตรวจสอบสงคม อกทงยงไดกอการประหตประหารชาวยวสกวาหกลานชวตหรอทเรยกวาการสงหารลาง

เผาพนธ (Holocaust or Ethnic Cleansing) และกลายเปนปมทางวฒนธรรมของบาดแผลทางจต (Psychological

scars) ของชนชาตนในรนหลงตอๆมาตราบมาชานานจวบจนปจจบน

ดงนน ผเขยนบทความนจงมความสนใจในการศกษาวจยแนวคดเกยวกบคณธรรม การสอสารและความรเพอใช

เปนฐานในการวางกรอบทฤษฎในการตความประเดนดานอตลกษณของวฒนธรรมอาเซยนทเกยวของกบการสอสาร

แหงคณธรรมและความรเปนส าคญ อนง โครงสรางหลกของบทความวจยชนนประกอบดวยหกหวขอหลก ดงตอไปน

ก. เกรนสแนวคดวาดวยคณธรรมและจรยธรรม (Introduction to Morality/Virtue, and Ethics)

ข. การจดระเบยบทางคณธรรมและการสอสารเชงคณธรรมในสงคมสมยใหมจากมมมองของThomas Luckmann

(Moral Order and Moral Communication in Modern Societies from the Perspectives of Thomas

Luckmann)

ค. ทฤษฎการปฏบตการทางการสอสาร ตรรกะเหตผลแหงคณธรรม จรยธรรมแหงวาทกรรมและประชาธปไตย

แบบด ารตรตรองหรอสานเสวนาของ Jurgen Habermas ((The Theory of Communicative Action, Moral

Rationality, Discourse Ethics and Deliberative Democracy)

ง. แนวคดวาดวยความเปนพหนยมของอตลกษณทางวฒนธรรมของอาเซยนและการสอสารระหวางวฒนธรรม

(The Notions of Cultural Pluralism of the ASEAN Identities and Intercultural Communication)

จ. ขอเสนอการประมวลความคด (Assertions) วาดวยการสอสารเชงคณธรรมและความรในการวเคราะหพห

วฒนธรรมแหงอาเซยน

ฉ. บทสรปภายใตกรอบของปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง

ก. เกรนสแนวคดวาดวยเกรนสแนวคดวาดวยคณธรรมและจรยธรรม

(Introduction to Morality/Virtue, and Ethics)

เมอกลาวถงแนวคดวาดวยคณธรรมและจรยธรรมนน นกวชาการทงชาวตะวนตกและของไทยไดให

ความหมายเกยวกบคณธรรม ศลธรรมและจรยธรรมไวคอนขางหลากหลาย และพบวาบอยครงทความหมายของ

แนวคดทงสองนมความหมายใกลเคยงกนหรอแมแตอาจใชแทนทกนได (Interchangeably) ซงจะขอกลาวถงค านยาม

ของแนวคดดงกลาวพอสงเขปดงตอไปน อาท Lyn, Franks, & Savage-Rumbaugh (2008) ไดกลาวไวถงความหมาย

ของคณธรรมวา หมายถง แนวคดมโนทศนเชงวฒนธรรม (Cultural concept) ทตงอยบนการตดสนในเชงคณคาหรอ

คานยม (Value judgments) วาสงใดถกตอง ผด ดและเลว ทงน จากมมมองของนกปราชญชาวกรกโบราณ Socrates

และ Plato กลาววา คณธรรมทแทจรงนนเปยมดวยคณคาบรสทธภายในตวของมนเอง (innately) คอ ท าใหผ

ครอบครองคณธรรมความดเปนมนษยทสมบรณเตมศกยภาพแหงมนษย สวน Plato เชอในบทบาทของการสอสารใน

การจรรโลงสงคมดวยคณธรรม โดยกลาวไววา A good man speaks well หรอคนดยอมพดด พดเปน นอกจากน

คณธรรมตองตงอยบนความร สงทยดถอวาเปนคณธรรม เชน ความกลาหาญความพอด ความยตธรรม และศาสนกจ

ซงสงตางๆเหลานจะไมสมควรไดรบการขนามนามวาเกยวของกบคณธรรม หากสงตางๆ เหลานน ไมไดตงอยบนฐาน

ของความรทใชอธบายคณธรรมเปนส าคญ

Brinkmann (2002) ไดกลาววาค าวา Morality และ Ethics (คณธรรมและจรยธรรม) สามารถใชแทนทกนได

ซงหมายถง พฤตกรรมทถกตอง (Correct) และเปนทยอมรบ (Acceptable) ในสงคม ซง Brinkmann กลาววาหากจะ

พจารณาความหมายระหวางแนวคดสองแนวคด ไดแก ถกตองและเปนทยอมรบนนจ าเปนตองมองใหลกและกวาง

ควบคกนไป อาท หากพฤตกรรมใดๆทอาจไดรบการยอมรบหรอปฏเสธโดยกลมบคคลทเปนคนในหรอเจาของ

วฒนธรรมนนๆ (Insiders in a given culture) หรอคนในของกลมวฒนธรรมรวม (Subcultures or Co-Cultures) กอาจ

ไมจ าเปนตองไดรบการพจารณาวา พฤตกรรมนนๆมความถกตองหรอสมควรไดรบการยอมรบจากกลมคนภายนอก

วฒนธรรมทอาจมมมมองทเปนกลางและเชงวพากษทแตกตางไป (Neutral and Critical Outsiders) กอาจเปนได

อนง Brinkmann ไดกลาวถงอรรถาธบายของค าจ ากดความและความสมพนธในเชงมโนทศนของค าทงสอง

โดยอางถง Buchholz and Rosenthal (1998, หนา 4) ทแสดงใหเหนความหมายของค าสองค านไดรบการจ ากดความ

โดยมนยทางความสมพนธซงกนและกนทแสดงใหเหนวาในขณะทคณธรรมนนจะเนนถงมตแหงการประยกตในชวตจรง

ของมนษย (Real Practical) หากแตจรยธรรมนนจะมความเปนทฤษฎเชงอดมคต (Ideal-Theoretical) ทเนนการมง

สอบสวนวพากษวจารณในประเดนเกยวของกบจรยธรรม (Ethical criticism) มากกวา อยางไรกตาม ทงสองค า คอ

คณธรรมและจรยธรรมนนมความเหมอนกนตรงทปรากฏอย ระหวางมโนธรรมสวนบคคลและกฎหมาย (Private

Conscience and Laws) ความหมาย ตามทปรากฏดงน

“จรยธรรมนนหมายถงกระบวนการเชงเหตผลทมงตดสนความถกตองเหมาะสมของการกระท าหรอรปแบบ

ปฏบตใดๆในสถานการณทมความเฉพาะเจาะจง (Justification of actions and practices) อกทงยงหมายถง

การสะทอนความคดเชงปรชญาทมตอชวตในมตคณธรรม (Philosophical Reflections on Moral life) ในขณะ

ทคณธรรมนนโดยทวไปหมายถง ขนบประเพณหรอความเชอ (Traditions and Beliefs) ทไดรบการ

ววฒนาการผานเวลามาหลายปหรอหลายศตวรรษทเกยวของกบการกระท าทวาอะไรถกอะไรผด

ดงน นการมงมองคณธรรมนนอาจมสถานภาพเปรยบเทยบเทากบสถาบนทางสงคม (Social

Institutions) ทมทงประวตศาสตรและมขอก าหนดในทางการประพฤตปฏบตหรอจรรยาบรรณ

(Code of Conduct) ทงอยางชดเจนและเปนนย (Explicit and Implicit) วาผคนควรจะประพฤต

ปฏบตอยางไร”

นอกจากน Brinkmann (อางแลว) ยงกลาววา หากพจารณามองคณธรรม (Morality) ทมความหมายไปเชงลบ

ไดแก แนวคดทเกยวของกบลทธคณธรรมแบบสดโตง (Moralism) ทหมายถงคณธรรมทเนนการสอนสงฝงหวอยาง

เขมงวด การมองหาคนผดบาป (Sinners) เพอลงโทษและขบไล ซง Brinkmann มองวา ลทธดงกลาวนมจดบอดอยท

การมองเอาวาความเชอในระบบคณธรรมทคนกลมใดกลมหนงสรางขนมานนไดรบการยดถอวามความถกตองใน

ตนเอง (Self-Righteous) และขาดความสามารถในการวพากษวจารณตนเองหรอการตรวจสอบตนเอง (Self-Criticism)

ทจ าเปนตองการความรทเพยงพอ (Sufficient Knowledge) ในการประเมนระบบคณธรรมของตนเอง ดงนนระบบ

ดงกลาวจงเปรยบดงเปนลทธหนงทงดเวนการประเมนระบบคณธรรมของตนเอง และมงลงโทษคนทไมท าตามปทสถาน

กลมเปนส าคญ (ดตารางท 1 ประกอบ)

(Formal) Law

กฎหมาย(มความเปนทางการ)

(Constructive-Critical)

Ethics

จรยธรรม (วพากษเชงบวก)

(Individual) Conscience มโนธรรม (สวนบคคล)

(Stigmatizing) Moralism

ลทธคณธรรมแบบสดโตง

(ขาดความยดหยน เนนการ

กลาวหาต าหนลงโทษโดย

ไมตรวจสอบตนเอง)

Morality

คณธรรม

ตารางท 1: การเขาใจคณธรรมจากจดยนเชงความสมพนธตอกฎหมาย จรยธรรม มโนธรรมและลทธ

คณธรรมแบบสดโตง โดย Johannes Brinkmann (2002)

สาธคณ Majorano (2007) ผอ านวยการของ Pontifical Academy Alphonsianum แหงกรงโรม ไดกลาวถงค า

วา คณธรรม (Morality) นนหมายถง คณภาพของชวตและการตดสนใจของมนษยทไมเขาขางกบมตแหงชวตใดๆของ

ตนเองจนละเลยเพกเฉยตอการพนจพจารณามตการใชชวตของผอน คณธรรมจงเปนการเชอมโยงสมานฉนททางสงคม

ของมนษยเพอใหเขาถงเอกภาพของความเปนทงหลายทงปวง (totality) ของมนษยชาต

ในบรบทประเทศไทย คณธรรม (Morality/Virtue) ตามระเบยบส านกนายกรฐมนตรของประเทศไทย (อาง

ในกตยา โสภณโภไคย, 2556) วาดวยการสงเสรมคณธรรมแหงชาต พ.ศ. 2550 ลงวนท 13 กรกฎาคม พ.ศ. 2550 ซง

ไดประกาศในราชกจจานเบกษา เมอวนท 25 กรกฎาคม 2550 ไดก าหนดความหมายของ “คณธรรม” วา หมายถง

สงทมคณคา มประโยชน เปนความดงาม เปนมโนธรรม เปนเครองประคบประคองใจใหเกลยดความชว กลวบาป ใฝ

ความด เปนเครองกระตนผลกดนใหเกดความรสกรบผดชอบ เกดจตส านกทดมความสงบเยนภายใน เปนสงทตอง

ปลกฝงโดยเฉพาะเพอใหเกดขน และเหมาะสมกบความตองการในสงคมไทย และค าวา “จรยธรรม” กหมายถง กรอบ

หรอแนวทางอนดงามทพงปฏบต ซงก าหนดไวส าหรบสงคม เพอใหเกดความเปนระเบยบเรยบรอยงดงาม ความสงบ

รมเยนเปนสข ความรกสามคค ความอบอน มนคงและปลอดภยในการด ารงชวต นอกจากน ตามทบญญตไวใน

พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542 หมายถง สภาพคณงามความด เปนสภาพคณงามความดทางความ

ประพฤตและจตใจ ซงสามารถแยกออกเปนสองความหมาย คอ ความหมายแรก หมายถง ความประพฤตดงาม เพอ

ประโยชนสขแกตนและสงคม ซงมพนฐานมาจากหลกศลธรรมทางศาสนา คานยมทางวฒนธรรม ประเพณ หลก

กฎหมาย จรรยาบรรณวชาชพและความหมายทสอง การรจกไตรตรองวาอะไรควรท า ไมควรท า และอาจกลาวไดวา

คณธรรม คอ จรยธรรมแตละขอทน ามาปฏบตจนเปนนสย เชน เปนคนซอสตย เสยสละ อดทนมความรบผดชอบ ฯลฯ

เปนตน สวนค าวา “จรยธรรม” แปลวา ธรรมทเปนขอประพฤตปฏบตศลธรรม กฎศลธรรม ซงกคอ กฎเกณฑความ

ประพฤตของมนษย ซงเกดขนจากธรรมชาตของมนษยเอง ความเปนผมปรชาญาณ (ปญญาและเหตผล) ท าใหมนษยม

มโนธรรม (Conscience) รจกแยกแยะความถก ผด ควร ไมควร โดยจรยธรรมมลกษณะสประการ คอ 1) การตดสน

ทางจรยธรรม (Moral Judgment) บคคลจะมหลกการของตนเอง เพอตดสนการกระท าของผอน 2) หลกการของ

จรยธรรมและการตดสนตกลงใจเปนความสมพนธทเกดขนในตวบคคลกอนทจะปฏบตการตางๆ ลงไป 3) หลกการทาง

จรยธรรมเปนหลกการสากลทบคคลใชตดสนใจในการกระท าสงตาง ๆและ 4) ทศนะเกยวกบจรยธรรมไดมาจาก

ความคดของบคคลหรออดมคตของสงคมจนเกดเปนทศนะในการด ารงชวตของตน และของสงคมทตนอาศยอย

ตารางเปรยบเทยบความหมายของค าวา “คณธรรม” และ “จรยธรรม” และค าอนๆทเกยวของ ทมความหมายและลกษณะทคลายคลงกนในประเดนและนยตางๆในสงคมไทย

ความหมาย ประเดนเกยวกบความเหมอนความแตกตางและความเกยวพนตางๆ

๑. คณธรรม (Virtue) - คณงามความดทเปนธรรมชาตกอใหเกดประโยชนตอตนเองและสงคม - สภาพคณงามความดทางความประพฤตและจตใจ - ความดทเปนธรรมชาตทเกดในจตใจของคนทเปนคณสมบตอนดงาม - สงทมคณคามประโยชนเปนความดงามเปนมโนธรรมเปนเครองประคบประคองใจใหเกลยดความชวกลวบาปใฝความดเปนเครองกระตนผลกดนใหเกดความรสกรบผดชอบเกดจตส านกทดมความสงบเยนภายในเปนสงทตองปลกฝงโดยเฉพาะเพอใหเกดขนและเหมาะสมกบความตองการในสงคมไทย (อางถงระเบยบส านกนายกรฐมนตร)

๑.๑เปนลกษณะความรสกนกคดทางจตใจ ๑.๒คณธรรมเปนมมมองแงหนงของจรยธรรมซงค านงถงสงทถกและผดโดยมหลกใหญ๓ประการไดแก - ความรสกผดชอบชวดในแตละบคคล - ระบบยตธรรมซงเกยวของกบวฒนธรรมประเพณทองถนประวตศาสตรทางสงคมและธรรมเนยมปฏบต - สภาพคณความดหรอคณลกษณะทแสดงออกของความดทแสดงออกดวยการปฏบตและเปนทประจกษแกคนทวไป ๑.๓จรยธรรมทฝกฝนจนเปนนสย

๒. จรยธรรม (Ethics) - ความประพฤตทเปนธรรมชาตเกดจากคณธรรมในตวเองซงสรปไดวาคอขอควรประพฤตปฏบตหรอกรยาทควรประพฤตทสอดคลองกบหลกธรรมชาตหรอความถกตองดงาม - การกระท าทงทางกาย,วาจา,ใจอนเปนพฤตกรรมทคนดควรกระท าอยเสมอๆ - สงทมอยแลวในตวมนษยโดยธรรมชาตซงจะตองพฒนาขนโดยอาศยกฎเกณฑความประพฤตทมนษยควรประพฤตทได

๒.๑เปนลกษณะการแสดงออกของรางกายทางการประพฤตปฏบตซงสะทอนคณธรรมภายในใหเหนเปนรปธรรม ๒.๒จรยธรรมมาจากคณธรรมในตวเองของแตละบคคล ๒.๓ผทมจรยธรรมคอผทเลอกจะแสดงออกทางกายทถกตองและเหมาะสมกบแตละสถานการณ ๒.๔องคประกอบของจรยธรรมไดแกความประพฤตการสะทอนความนกคดและจตส านกการเกดการกระท าดไมมงใหเกดผลรายและการสรางผลดแกตนเองและผอน

ตารางเปรยบเทยบความหมายของค าวา “คณธรรม” และ “จรยธรรม” และค าอนๆทเกยวของ ทมความหมายและลกษณะทคลายคลงกนในประเดนและนยตางๆในสงคมไทย

ความหมาย ประเดนเกยวกบความเหมอนความแตกตางและความเกยวพนตางๆ

จากหลกการทางศลธรรมหลกปรชญาวฒนธรรมกฎหมายหรอจารตประเพณเพอประโยชนสขแกตนเองและสงคม นอกจากนจรยธรรมยงใชเปนแนวทางประกอบการตดสนใจเลอกความประพฤต /การกระท าทถกตองเหมาะสมในแตละสถานการณดวยซงเมอสงคมสลบซบซอนขนมการแบงหนาทกนออกเปนหนาทตางๆจงมขอก าหนดทเรยกวา “จรรยาวชาชพ” (Codes of Conduct) ขนเพอใชเปนหลกปฏบตของคนในอาชพนนๆ - กรอบหรอแนวทางอนดงามทพงปฏบตซงก าหนดไวส าหรบสงคมเพอใหเกดความเปนระเบยบเรยบรอยงดงามความสงบรมเยนเปนสขความรกสามคคความอบอนมนคงและปลอดภยในการด ารงชวต (อางถงระเบยนส านกนายกรฐมนตร)

๒.๕ความหมายของค าอนทใกลเคยงเกยวของดวยคอจรยศาสตร, จรยศกษาและศลธรรมโดย“จรยศาสตร” หมายถงวชาทมเนอหาเรองความประพฤตหรอสงทความประพฤตจงมเนอหาทพาดพงเกยวของกบจรยธรรมและศลธรรมดวยและจะเนนทอดมคตสวน“จรยศกษา” หมายถงการเลาเรยนฝกอบรมเรองความประพฤตเพอประพฤตปฏบตตนใหอยในแนวทางของศลธรรมและวฒนธรรมตลอดจนระเบยบกฎหมายของบานเมองแหงชมชนและประเทศนนๆและจะเนนทการเลาเรยนกระบวนการเรยนรและ “ศลธรรม” หมายถงกฎขอบงคบระเบยบตลอดจนหลกปฏบตทางศาสนาทบคคลพงปฏบตเพอพฒนาคณภาพชวตใหประกอบดวยคณธรรมทงน ความเปนคนดมศลธรรมกเปนอดมการณอดมคตของชวตและเปนสงททกคนควรศกษาเลาเรยนใหเกดผลแกชวตอยางจรงจง ๒.๖จรยธรรมจะมความหมายกวางกวาศลธรรมเพราะศลธรรมเปนหลกค าสอนทางศาสนาทวาดวยความประพฤตปฏบตชอบแตจรยธรรมหมายถงหลกแห งความประพฤตปฏบตชอบอนวางรากฐานอยบนหลกค าสอนของศาสนาปรชญาและขนบธรรมเนยมประเพณ ๒.๗จรยธรรมมใชกฎหมายทงน เพราะกฎหมายเปนสงบงคบใหคนท าตามและมบทลงโทษส าหรบผฝาฝนดงนนสาเหตทคนเคารพเชอฟงกฎหมายเพราะกลวถกลงโทษในขณะทจรยธรรมไมมบทลงโทษดงนนคนจงมจรยธรรมเพราะมแรงจงใจแตอยางไรกตามกฎหมายกมสวนเกยวของกบจรยธรรมในฐานะเปนแรงหนนจากภายนอกเพอใหคนมจรยธรรม

ตารางเปรยบเทยบความหมายของค าวา “คณธรรม” และ “จรยธรรม” และค าอนๆทเกยวของ ทมความหมายและลกษณะทคลายคลงกนในประเดนและนยตางๆในสงคมไทย

ความหมาย ประเดนเกยวกบความเหมอนความแตกตางและความเกยวพนตางๆ

๓. จรรยาบรรณ / จรรยาวชาชพ (Professional Ethics / Codes of Conduct)

- ประมวลกฎเกณฑความประพฤต/มารยาททผประกอบอาชพการงานแตละอยางก าหนดขนเพอรกษาและสงเสรมเกยรตคณชอเสยงฐานะของสมาชกและประพฤตปฏบตรวมกนยอมรบวาอะไรควรท าอะไรไมควรท าอาจเขยนเปนลายลกษณอกษรหรอไมกไดตลอดจนเปนหลกความประพฤตทเปนเครองยดเหนยวจตใจใหมคณธรรมและจรยธรรมของบคคลในแตละกลมวชาชพเชนจรรยาบรรณของแพทยกคอประมวลความประพฤตทวงการแพทยก าหนดขนเพอเปนแนวทางส าหรบผเปนแพทยยดถอปฏบต - จรยธรรมในทางวชาชพเปนขอประพฤตปฏบตส าหรบกลมวชาชพ - จรยธรรมของกลมชนผรวมอาชพรวมอดมการณเปนหลกประพฤตหลกจรยธรรมมารยาทททกคนเชอวาเปนสงทถกตองดงามควรจะรวมกนรกษาไวเพอด ารงเกยรตและศรทธาจากประชาชนละเมยดละไมกวากฎระเบยบลกซงกวาวนยสงคาเทยบเทาอดมการณ สรปไดวาจรรยาบรรณจงเปนหลกความประพฤตเปน เครองยดเหนยวจตใจใหมคณธรรมและจรยธรรมของบคคลในแตละกลมวชาชพซงเรยกวาจรรยาบรรณแหงวชาชพ(Professional code of ethics) เมอประพฤตแลวจะชวยรกษาและสงเสรมเกยรตคณชอเสยงทงของวชาชพและฐานะของสมาชกท าใหไดรบความเชอถอจากสงคม

๓.๑คณธรรมและจรยธรรมของบคคลในคณะ/กลมวชาชพนนๆเปนองคประกอบทส าคญของจรรยาบรรณ/จรรยาวชาชพ ๓.๒ผทมจรยธรรมหรอผทมความประพฤต/มารยาททถกตองดงามกคอผทมจรรยาบรรณ/จรรยาวชาชพ ๓.๓จรรยาวชาชพใชกบผประกอบวชาชพ ๓.๔จรรยาวชาชพมจดประสงคเพอธ ารงเกยรตและศกดศรของผประกอบวชาชพและเพอใหเกดผลสมฤทธตอภารกจในการประกอบวชาชพนน ๓.๕จรรยาวชาชพบงคบในระดบ “พง” ซงผประกอบวชาชพจะตองมจตส านกในความเปนผประกอบวชาชพนนเปนการบงคบทงทาง “จตใจ” และ “การกระท า” ๓.๖การพจารณาวนจฉยวาท าผดหรอไมจรรยาวชาชพถอ “จตส านก” เปนหลก ๓.๗ผกระท าผดจรรยาบรรณยอมรอยแกใจวาไดกระท าผดหรอไมจงยอมมความละอายเมอคดจะหลบเลยงอกทงสงคมจะเปนผรวมวนจฉยวาท าผดหรอไมโดยพจารณาจากพฤตกรรมไมตองอาศยพยานหลกฐานประกอบ

ตารางเปรยบเทยบความหมายของค าวา “คณธรรม” และ “จรยธรรม” และค าอนๆทเกยวของ ทมความหมายและลกษณะทคลายคลงกนในประเดนและนยตางๆในสงคมไทย

ความหมาย ประเดนเกยวกบความเหมอนความแตกตางและความเกยวพนตางๆ

๔. ศลธรรม (Moral)

กฎขอบงคบระเบยบตลอดจนหลกปฏบตทางศาสนาทบคคลพงปฏบตเพอพฒนาคณภาพชวตใหประกอบดวยคณธรรมหลกความประพฤตทดทชอบส าหรบบคคลพงปฏบตหรอธรรมในระดบศลหรอกรอบปฏบตทดเกยวกบความรสกรบผดชอบเกยวกบจตใจ

๔.๑หลกปฏบต/หลกความประพฤตทดซงเปนสวนหนงของผมจรยธรรม ๔.๒คนทมศลธรรมจะเหนไดชดเจนคอความหมายในแงปฏบตและผลของการปฏบต

๕. มโนธรรม (Conscience)

ความรสกผดชอบชวดความรสกวาอะไรควรท าไมควรท านกจรยศาสตรเชอวามนษยทกคนมมโนธรรมเนองจากบางขณะเราจะเกดความรสกขดแยงในใจระหวางความรสกตองการสงหนงและรวาควรท าอกสงหนงเชนตองการไปดภาพยนตกบเพอนแตกรวาควรอยเปนเพอนคณแมซงไมคอยสบาย

๕.๑ความรสกผดชอบชวดซงเปนสวนหนงของผมคณธรรม

๖. มาตรฐานทางคณธรรมและจรยธรรม (Virtue and Ethical Standard)

- สงทตองถอเอาเปนหลกเทยบทางสภาพคณงามความดทงทอยภายในจตใจ และทแสดงออกทางกรยาทควรประพฤต ปฏบตทคนในสงคมองคการหรอสวนราชการไดยอมรบนบถอกนมาหรอไดก าหนดรวมกนขนมาใหมและประพฤตปฏบตรวมกนยอมรบรวมกนวาขอประพฤตอะไรเปนสงด, อะไรเปนสงชว, อะไรถก, อะไรผด, อะไรควรท าและอะไรไมควรท า

- คณธรรมจรยธรรมและจรรยาบรรณเปนเรองเดยวกนเพราะหมายถงการน าจรยธรรมหรอความประพฤตทเหมาะสมส าหรบบคคลทอยในอาชพใดอาชพหนง/ หม/คณะ(องคกร) มาประมวลเขาไวดวยกนเพอใหบคคลในกลมอาชพ/หม/คณะ (องคกร) เดยวกนไดปฏบตตามเพอเปนการสรางพฤตกรรมทพงประสงคส าหรบผทอยในกลมอาชพ/หม/คณะ (องคกร) นนๆ - เปนเรองเดยวกนกบจรรยาบรรณ

ตารางเปรยบเทยบความหมายของค าวา “คณธรรม” และ “จรยธรรม” และค าอนๆทเกยวของ

ทมความหมายและลกษณะทคลายคลงกนในประเดนและนยตางๆในสงคมไทย

ความหมาย ประเดนเกยวกบความเหมอนความแตกตางและความเกยวพนตางๆ

๗. ระเบยบวนย (Discipline)

กฎขอบงคบททกคนตองปฏบตใหถกตอง

๗.๑วนยใชกบผท างานทวๆไป ๗.๒วนยมจดประสงคเพยงเพอใหเกดผลสมฤทธตอภารกจของงานทท านนโดยไมไดมงโดยตรงถงการธ ารงเกยรตและศกดศรของผท างาน ๗.๓วนยบงคบในระดบ “ตอง” ซงเปนการบงคบ “การกระท า” ไมไดบงคบ “จตใจ” ๗.๔การพจารณาวนจฉยวาท าผดหรอไมวนยถอ “การกระท า” เปนหลก ๗.๕วนยพจารณาความผดจากการกระท าซงตองอาศยพยานหลกฐานประกอบจงอาจจะมชองโหวใหหลบเลยงความผดได

หมายเหต: ตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช๒๕๔๐ไดบญญตในมาตรา๗๗วา “รฐตองจดใหมแผนพฒนาการเมองจดท ามาตรฐานทางคณธรรมและจรยธรรมของผด ารงต าแหนงทางการเมองขาราชการและพนกงานหรอลกจางอนของรฐเพอปองกนการทจรตและประพฤตมชอบและเสรมสรางประสทธภาพในการปฏบตหนาท” และรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช๒๕๕๐มาตรา๒๗๙ซงบญญตวา “มาตรฐานทางจรยธรรมของผด ารงต าแหนงทางการเมองขาราชการหรอเจาหนาทของรฐแตละประเภทใหเปนไปตามประมวลจรยธรรมทก าหนดขน” จากบทบญญตแหงรฐธรรมนญทก าหนดขนนhนบเปนกลไกหนงของการปรบเปลยนระบบการบรหารจดการภาครฐแนวใหมโดยการจดวางระเบยบพฤตกรรมของเจาหนาทในหนวยงานขนใหมท มความเปนรปธรรมชดเจนยงขนเพอเปนกรอบแหงความประพฤตปฏบตรวมกน

ในหวขอถดไป จะไดกลาวถงแนวคดทเกยวของกบการสอสารเชงคณธรรมของ Thomas Luckmann เปน

สารตถะส าคญกอนจะไดกลาวถง Jurgen Habermas ในล าดบตอไป

ข. การจดระเบยบทางคณธรรมและการสอสารเชงคณธรรมในสงคมสมยใหมจาก

มมมองของ Thomas Luckmann

(Moral Order and Moral Communication in Modern Societies from the Perspectives of

Luckmann)

Thomas Luckmann (2002) นกสงคมวทยาชาวอเมรกน-ออสเตรย เชอสายสโลวาเนยนแหงคณะสงคมวทยา

มหาวทยาลย Konstanz ประเทศเยอรมน ไดน าเสนอแนวคดวาดวยการสอสารแหงคณธรรม (Moral Communication)

ไววา เมอนกสงคมศาสตรไดกลาวถงแนวคดวาดวยคณธรรมในสงคมใดๆกตาม นนกหมายถง การตความผานการ

วเคราะหประเมนถงวถแหงการทสมาชกในสงคมนนๆ ท าความเขาใจ ตความรวมทงการน าแนวคดเกยวกบคณธรรม

และการน าคณธรรมไปประพฤตปฏบตอยางไรหรอทเรยกวา Moralizing นนเอง ทงน Luckmann เนนวา “วถเดยว

เทานนแหงการอภปรายเกยวกบคณธรรมในสงคมกคอ การอภปรายเกยวกบการสอสารเชงคณธรรมใน

สงคมยคสมยใหม” (อางแลว, หนา 19) ทงน ในบทความวจยฉบบนจะขอด าเนนการน าเสนอแนวคดของ Luckmann

ตามล าดบหวขอยอยทเกยวของกบคณธรรมและการสอสารเชงคณธรรม รวม 3 ขอดงน ไดแก

1) คณธรรมและแนวคดแหงชวตทด

2) แหลงตนตอของคณธรรมและการสอสารเชงคณธรรม

3) จากความแตกตางของการจดระเบยบทางคณธรรมของสงคมตางยคสแนวคดวาดวย “การ

จดระเบยบทางปฏสมพนธ”

1) คณธรรมและแนวคดแหงชวตทด

ส าหรบ Luckmann แลว คณธรรม (Morality) คอชดของแนวคดทเกยวของกบความสอดคลอง

กลมกลนเชงเหตผลวาสงใดถกและสงใดทผด สวนการทสงคมมนษยมงแสวงหาความหมายของ “ชวตทด” หรอ

“Good Life” นนกเพอเปนการแนะแนวทางในการกระท าตางๆของชวตเพอปองกนไมใหมนษยตอบสนองความ

ตองการของตนเองอยางฉบพลน (immediate gratification) หรอสนองตอการกดดนบบบงคบของสถานการณตางๆท

สงผลตอชวตของมนษย สงทส าคญคอ แนวคดวาดวยชวตทดบนฐานของคณธรรมนนไมไดมจดก าเนดมาจาก

ปจเจกคนหนงคนใด หากแตเปนผลผลตทเกดจากการสรางรวมกนผานอตวสยรวม (Inter-subjectively

constructed) ของผคนในสงคมภายใตการมปฏสมพนธทางการสอสาร (Communicative Interaction) ผาน

กระบวนการทางสงคมทสลบซบซอน ไมวาจะเปนการคดสรร ธ ารงรกษาและสงตอ (selected, maintained,

and transmitted) จากรนสรนนบหลายชวอายคนจนกลายเปนขนบเชงประวตศาสตร (historical traditions)

ทผานการครนคดพนจนกไตรตรองวา การมชวตทดบนฐานของคณธรรมนนมความหมายอยางไร

ดงนน ในการสรางแนวคดวาดวยคณธรรมนน อาจกลาวไดวา แนวคดบางอยางไดรบคดเลอกและไดรบการ

สงเสรมจากสงคมวาเปนสงทดงาม มความเปนอดมคต (Ideal) มความถกตองและในขณะทแนวคดบางอยาง

ไดรบการเนนย าตอกตรงวาไมควรประพฤตปฏบต แนวคดทงสองจะไดรบการพฒนาอยางสอดคลอง

กลมกลนจนกลายเปนพนฐานของการปแนวคดวาดวย “การจดระเบยบทางคณธรรม” (Moral Order) ขนมาใน

สงคมใดสงคมหนงในทายทสด

2) แหลงตนตอของคณธรรมและการสอสารเชงคณธรรม

การสอสาร (Communication) จากมมมองของ Luckmann นนจงหมายถง กระบวนการทตงอยบน

ระบบสญญะทถกสรางข นทางสงคม โดยเฉพาะอยางยงโดย – แตไมจ ากดเฉพาะ--ระบบแหงภาษา

(“processes based on socially constructed sign systems particularly, but not exclusively, language”) (หนา 20)

สวนการสอสารเชงคณธรรม (Moral Communication) นนหมายถง กระบวนการในการก าหนดจดแกนหลก

หรอธมเกยวกบคณธรรม (Thematization) รวมถงการประเมน (Evaluation) ผานการวเคราะห (Analysis) ถงแนววถ

ของการทสมาชกในสงคมนนๆ ท าความเขาใจ ตความรวมทงการน าแนวคดเกยวกบคณธรรมไปปฏบตอยางไรท

เรยกวา Moralizing ดงทกลาวไปแลวขางตน ทงน Luckmann ไดอธบายค าจดความของแนวคดของการสอสารเชง

คณธรรมโดยไดเกรนถงแหลงก าเนดหรอตนตอของคณธรรม (Source of Morality) ซงเปนค าถามตงแตยคแรกใน

เชงปรชญาทเกยวกบธรรมชาตของคณธรรมวาอนทจรงแลว คณธรรมนนมความเปนสากลของเผาพนธมนษยชาตหรอ

วาเปนผลผลตของเงอนไขของประวตศาสตรสงคมวฒนธรรมซงมนยวาคณธรรมจงเปนมมมองในเชงสมพธนยมทาง

ประวตศาสตรวฒนธรรม (Historico-cultural Relativism) หรอไมอยางไร

อนง Luckmann เชอวา มแหลงสภาพแหงตนตอของคณธรรมทสถตอยและมความเปนสากลอยในตวมนษย

และสภาพของความเปนมนษย (a universal human source of morality) ทเปน “conditio humana” ซงสามารถพบ

ไดผานการสอสารในการพจารณาคณลกษณะในเชงหลกการรวมทส าคญของการก าหนดอตวสยรวมของมนษย

(Constitutive Features of Human Inter-subjectivity) หรอทเรยกวา “The Reciprocity of Perspectives” อนหมายถง

“การสะทอนยอนแนวคดอนหลากหลายในเชงการตอบสนอง” ซงจะน ามาซงผลลพธทางการสอสารปฏสมพนธระหวาง

ผคนในสงคมวฒนธรรมอนเปนสวนหนงของจดก าเนดของคณธรรมนนเอง ดงนน อาจสรปวาคณธรรมจากมมมอง

ของ Luckmann นนจะปรากฏความเปนสากลทเกดขนผานกระบวนการการสอสารปฏสมพนธของผคนใน

สงคม หากแตการประเมนตความคณธรรมเปนเรองทสะทอนกรอบทางสงคมวฒนธรรมในการรวมกนสรางแกนหลกใน

การก าหนดวาสงใดเปนสงทควรหรอไมควรประพฤตปฏบตในสงคมเปนส าคญ

นอกจากน Luckmann กลาววาเปนสงส าคญทตองเขาใจถงธรรมชาตประการหนงเกยวกบมนษยและ

กระบวนการการสรางธมทางคณธรรมคอ การทมนษยมความรสกนกคดและน าไปสการสรางอตวสยของมนษย

หรอ Human Subjectivities ทยดเอามมมอง อาศยเอาความคดของตนเปนหลกเปนสรณะอนเปนโครงสราง

ของสตสมปชญญะ มโนธรรมและการแสดงแนวคดทางโลกของส านกคดตางๆทางศาสนา (Consciousness

and Temporality) ซงเปนโครงสรางระดบลกทสดของระบบคณคาหรอคานยมของสงคมมนษย ทส าคญ การ

สอสารเชงคณธรรมนน ไมวาจะเปนทางตรงและทางออมจะตองเกยวของกบ กระบวนการการก าหนดแกนหลก

หรอธมเกยวกบคณธรรม โดยเฉพาะอยางยง แกนหลกทางความคดทใชในการประเมนมตตางๆทเกยวของ

กบคณธรรมและกระบวนการในสงคมมนษยทจ าตองเกยวของกบการตความผานการวเคราะหประเมนถงวถ

แหงการทสมาชกในสงคมนนๆ ท าความเขาใจ ตความรวมทงการน าแนวคดเกยวกบคณธรรมไปปฏบต

อยางไร (Thematization on Moral and Moralizing)

ทงน ส าหรบแนวความคดแรกวาดวย Thematization นนอาจเกยวของกบหลากการกระท าทางการสอสาร

ของมนษยในสงคมผานชองทางการสอสารแบบตางๆทงระหวางบคคลหรอผานสอในรปแบบตางๆ อาท ค ากลาวในเชง

พรรณนาวาดวยคานยมแหงคณธรรมในสงคมตางๆกด หรอเรองเลา (narratives) ตางๆของตวอยางทแสดงถง

คณธรรมอยางชดแจงกด ในชาดกหรอเรองเลาทางศาสนา หรอการก าหนดหลกเกณฑหรอวนยทางจรยธรรมซง

หมายถงมาตรฐานตางๆทางสงคมกดลวนเปนสวนหนงของการสอสารเชงคณธรรม

สวนการก าหนดแกนหลกของชดความคดหรอการก าหนดธมเกยวกบการประเมนมตทเกยวของกบคณธรรม

ในสงคมมนษย (Moralizing) อาจเปนการประเมนทงในเชงบวก (Positive) อาท การยกยองสรรเสรญการกระท าใดๆ

หรอในเชงลบ (Negative) อาท การต าหนตเตยนหรอการประณามหยามเหยยดการกระท าใดๆทงทใชประเมนการ

กระท าของผอนและใชในการประเมนตนเองหรอผประเมนดวย

ทงน การสอสารเชงคณธรรมนอาจใชในการกลาวถงเปาหมายของการถกประเมน (Objects of moralizing)

หรอผไดรบผลของการประเมนทปจเจกอาจกระท าตอบคคลอนๆ (Recipients of moralizing about others) กได

ดงนน วธการของ Moralizing นนอาจมวธการทหลากหลาย ทงการใชวจนภาษาหรออวจนภาษาทสามารถน าเสนอ

ประเดนทมนยเกยวกบคณธรรมทงทางตรง อาท ในรปค าสรรเสรญ (praise) การกลาววา (accusation) การบน

(Compliant) ความรสกโกรธขงทอยบนมาตรฐานของคณธรรมและความยตธรรม (Indignation) หรอทางออม อาท การ

ตงค าถามปจฉาวสชนา (Questions) การหยอกลอ (Teasing) เปนตน ทงหมดทกลาวมานลวนแสดงถงการสอสารเชง

คณธรรมทอยในชวตประจ าวนของมนษยทงสน

3) จากความแตกตางของการจดระเบยบทางคณธรรมของสงคมตางยคสแนวคดวาดวย “การจด

ระเบยบทางปฏสมพนธ”

ทงน Luckmann เองไดกลาววา อาจตองยอมรบวา มกมค ากลาวทแสดงถงมมมองทเกยวของกบคณธรรมวา

ในสงคมแหงศตวรรษท 20-21 แนวคดวาดวยคณธรรมแทบจะสญหายไปจากโครงสรางทางสงคมของสงคมยคสมยใหม

ทงน อาจเปนไปไดวาเปนเพราะสถาบนทางสงคมทมอ านาจตางๆ ภาคเศรษฐกจและรฐนนในยคสมยใหมนน มก

มงเนนการด าเนนงานขบเคลอนสงคมตามปทสถานแหงหนาท (Functional Norms) ของตนมากกวาจะเปนให

ความส าคญกบการจดระเบยบทางคณธรรมตามแบบดงเดมของสงคมซงสงน Luckmann เรยกวาเปน “ฉนทามตหรอ

มตอยางเปนเอกฉนททางสงคมตรรกะ” (Sociological consensus) ของสงคมยคสมยใหมทมนษยอาจพฒนาฐาน

คตรวมวา ภายใตโครงสรางทางสงคมสมยใหมทการบรหารจดการทน ทรพยากรและมนษยมกเปนไปตาม “หนาทเชง

ตรรกะเหตผล” (Rational-Functional Organization of the social structure of modern societies) มากกวาการใช

เวลาครนคดพนจนกเกยวกบคณธรรมทสถตอยในศกยภาพแหงความเปนมนษย

อยางไรกตาม Luckmann เชอวา แนวคดเกยวกบค าวา ชวตทด และการมงมองตความค าวาคณธรรมนนกคง

ยงสถตคกบสงคมมนษยในชวตประจ าวนโดยท Luckmann เชอวา ในสงคมปจจบน รปแบบของการสอสารเชง

คณธรรมทเกยวของกบการประเมนมตตางๆทเกยวของกบคณธรรมนนมกจะเปนไปทางออม (Indirect

Moralizing) มากกวาทางตรงเหมอนในยคสมยโบราณ ทงน ในสงคมโบราณมประกอบดวยชมชนขนาดเลก ศาสนา

คณธรรมและกฎหมายเปนเครอขายโยงใยลอมกรอบสงคม สถาบนตางๆทางสงคมจะท าหนาทสอดประสานกนอยาง

ใกลชดกนในการตอบสนองตอเปาประสงคทางศาสนา คณธรรมและกฎหมายทมอทธพลอยางชดแจงในสงคมในการ

รวมสรางพฤตกรรมแหงการมชวตทดหรอ Good Life โดยมกลมผเชยวชาญดานคณธรรม อาท นกบวชหรอผน าทาง

จตวญญาณทางศาสนา นกเทววทยา นกปราชญ นกวชาการ นกการศกษา เปนตนเปนผก าหนดบทบญญตทางสงคม

ตางๆทมขอหามหรอขอควรปฏบตทางคณธรรมอยางชดเจนและบทลงโทษกมความศกดสทธชดเจนเชนเดยวกน ดงนน

สถาบนทางศาสนาและคณธรรม (religious-moral institutions) จงเปนดงฐานแหงโครงสรางมหภาคทาง

วฒนธรรมของสงคม (Cultural Super Structure)

สงเหลานทแตกตางจากสงคมสมยใหมทสถาบนทางสงคมตางๆไดพฒนาแนวทางเฉพาะในการประยกต

กฎเกณฑทางคณธรรมและกฎหมายโดยยากทจะประสานเปาหมายเปนเครอขายโยงใยลอมสงคม จะมกแตเพยง

สถาบนทางศาสนาเทานนทยงคงเปนสถานททบมเพาะประเดนเกยวกบคณธรรม ทงน ยงสงคมสมยใหมใหความส าคญ

กบภาครฐและภาคเศรษฐกจทมสถานภาพทางสงคมแบบกงอสระ (Semi-autonomous) มากขนเรอยๆเทาไหร

สถาบนทางศาสนาจงยงคงสถานภาพทางสงคมในการจดระเบยบทางคณธรรมหากแตอ านาจของสถาบนทางศาสนาก

ถกจ ากดอยเฉพาะบรบททางศาสนาเทานนและไมสามารถทรงไวซงความศกดและสทธในบรบทแหงพนทสาธารณะทาง

เศรษฐกจและการเมองการปกครอง Luckmann เชอวาศาสนายงคงมบทบาทในระดบสถาบนครอบครวและในระดบ

ปจเจกเทานน ศาสนาและคณธรรมจงเปนเรองสวนบคคลและเปนเรองศรทธาสวนบคคล (Religions and

Morals were individualized and privatized faith)ไปในทายทสด สงนท Luckmann เรยกวา “มโนธรรมเชงอต

วสย” หรอ “Subjective Conscience” สงนทแสดงใหเหนถงววฒนาการของสงคมสมยใหมทเนนสงคมเชง

หนาททมองเรองของคณธรรมศาสนาในเชงจตวญญาน ไมเกยวของโดยตรงทางสงคม (socially irrelevant)

และไมมหนาทเชงโครงสรางโดยตรงในการก าหนดการจดระเบยบทางสงคมเหมอนในอดตจน Luckmann

มองวา พลงของศาสนาในการสรางวนยจดระเบยบทางสงคมไดลดบทบาทลงในตามยคสมยทผานไป

แตประเดนทนาสงเกตคอ คณธรรมกยงเปนสงทพบไดในกระบวนการสอสารระหวางมนษยมากกวา

ในสถาบนตางๆทเปนโครงสรางทางสงคม ดงท Luckmann (1997) กลาววา

“คณธรรมนนคอมตเชงรฐธรรมนญของการมปฏสมพนธทางสงคม--การจดระเบยบทางปฏสมพนธ”) (หนา 8)

กลาวโดยสรป Luckmann ไดน าเสนอแนวคดวาดวยการสอสารเชงคณธรรมทยงคงเปนสงทสถตอยในสงคม

ยคสมยใหม หากแตรปแบบของการสอสารนนมกจะพบวาเปนการกระบวนการทเกดขนทางออมเกยวกบการก าหนด

แกนหลกทางความคดหรอการจดธมทางคณธรรมในสงคมทใชในการประเมนตความเชงจตวญญาณสวนปจเจกบคคล

และกลายเปนความรบผดชอบสวนบคคลผานการจดระเบยบเชงความสมพนธในการสอสารเชงคณธรรมในการจดธม

ทงเกยวกบคณธรรมและการประเมนคณธรรมทไดรบการน าไปปฏบตอยในสงคมซงนบวาเปนเรองทนาสนใจอยางยง

โดยเฉพาะประเดนทเกยวของกบคณธรรมในสงคมรวมสมย ในหวขอถดไปจะเปนการกลาวถง Jurgen Habermas

ศาสตราจารยทางปรชญาชาวเยอรมนและมมมองปรชญาเชงประยกตทเกยวของกบคณธรรม การสอสารและความร

ค. ทฤษฎการปฏบตการทางการสอสาร ตรรกะเหตผลแหงคณธรรม จรยธรรมแหงวาท

กรรมและประชาธปไตยแบบด ารตรตรองหรอสานเสวนาของ Jurgen Habermas ((The

Theory of Communicative Action, Moral Rationality, Discourse Ethics and

Deliberative Democracy)

Jurgen Habermas ถอเปนนกปรชญาและศาสตราจารยทางปรชญาชาวเยอรมนทโดดเดนและทรงอทธพล

แหงยคศตวรรษท 20 และยงคงสามารถทรงอทธพลไวในฐานะนกมานษยนยม (Humanism)ในศตวรรษท 21 ตลอดมา

ทใหความส าคญอยางยงยวดตอกระบวนการการสอสารของมนษยโดยพยายามสรางซ า (reconstruct) ตอกย าแนวคด

วาดวยสภาวะทเปนสากลของการสรางความเขาใจของมนษยและระหวางมนษยขนมาใหมภายในกระบวนการการ

สอสารของมนษยนนเอง Habermas เองนน นอกจากจะเปนนกวชาการและโฆษกของส านกคด Frankfurt แลวยงเคย

ด ารงต าแหนงคณบดทางปรชญาและสงคมวทยา (Philosophy and Sociology) ทมหาวทยาลย Frankfurt ในยคป ค.ศ.

1960 อกดวย สงท Habermas พยายามอยางยงยวดคอการน าเอาแนวคดหลกของส านกคดกรกคลาสสกและปรชญา

เยอรมน (The Central Thesis of Classical Greek and German Philosophy) มาสรางซ า (Reconstruction) บนฐาน

ความคดเดมทวาความจรงกบคณธรรมความดงาม (Truths and Virtues) ขอเทจจรงและคานยมแหงระบบคณคา

(Facts and Values) และทฤษฎกบภาคปฏบต (Theory and Practices) เปนสงทแยกออกจากกนไมได นอกจากน

Habermas เองยงตองการสรางทฤษฎเชงวพากษขนมาเพราะเขาเชอวาในโลกยคทนนยมตอนปลายนมความลมเหลว

ในเชงสตสมปชญญะของมนษยและมนษยในสงคมแบบนมความสามารถในการตรวจสอบตนเองลดลง ซงตองการการ

เปลยนแปลงในเชงโครงสรางสงคมทนนยมทงในมตดานคณลกษณะทแสดงออกของสงคมและแกนแทของสงคม

(Appearance and Essence) (Held, 1980) ดงนน แนวคดทฤษฎของ Habermas จงไดรบการขนานนามวาเปน

“โครงการของมนษยศาสตร” หรอ The Project of Humanities ทแทจรง

ทงน Habermas ใหความสนใจตอประเดนทเกยวของกบความยตธรรมทางสงคม (Social justice)

จรยธรรมแหงวาทกรรม (Discourse Ethics) และการกระท าของการสอสารผานภาษา โดยท Habermas (1987,

หนา 287) มองวาภาษาเปนวธการโดยเฉพาะของมนษยชาตในการสรางความเขาใจรวมกน โดยกลาววา “Reaching

understanding is inherent telos of human speech” หรอถอดความไดวา “การไดมาซงความเขาใจถอเปนจดสงสดแหงปรชญาเชงประยกตทแฝงอยภายในถอยภาษาของมนษย” จนอาจกลาวไดวา ส าหรบ Habermas แลว

ความเขาใจ (Understanding) ระหวางมนษยผานการสอสารทดกคอสงทมนษยในสงคมพงปฏบตได กระท าไดและท

ส าคญ คอ สงสงสดของมนษยชาตคอการสรางความเขาใจผานการสอสารคอ กระบวนการแหงประชาธปไตย

พนฐานของสงคมมนษย ทงน Habermas มความสนใจอยางยงยวดวาการสอสารนนสามารถน าไปสความกลมเกลยว

ทางสงคม (Social Cohesion) ได หากทวามนษยนนมความเขาใจเกยวกบการกระท าทางการสอสารทมตอมนษยและ

สงคมมนษยอยางถองแทภายใตความจรงทวามนษยนนมระยะหางทางสงคม (Social Distance) อนปนอปสรรคหลก

ตอการสรางความเขาใจใดๆรวมกน

นบตงแตป ค.ศ. 1960 เปนตนมา Habermas มความพยายามทจะสรางทฤษฎแหงสงคมขนมา (Theory of

Society) โดยมจดมงหมายหลกในการเชอมโยงทฤษฎเขากบการประยกต (Held, 1980) โดยใหความสนใจในการปลด

แอกตวตนของตนเองของมนษย (Self-Emancipation) ออกจากการครอบง าตางๆ (Domination) โดยจะเนนใน

การศกษาสนใจในการพฒนา “ตวตน” หรอ “Self” ของมนษยโดยเฉพาะในการท าความเขาใจตวตนของตนเองของกลม

บคคลทมความศกยภาพในการเปลยนแปลงสงคมหรอประเทศเปนส าคญ ทงน ในบทความวจยนจะไดน าแนวคด

มมมองของ Habermas ในประเดนทเกยวของกบความร การสอสาร วาทกรรมและคณธรรมจรยธรรมเปนส าคญ ดงจะ

ไดอธบายลงรายละเอยดตอไปในประเดนทส าคญรวม 4 หวขอ ดงตอไปน ไดแก

1) ความร ทฤษฎแหงความร คณธรรมและการสอสาร (Knowledge, The Theory of Knowledge, Morality, and

Communication)

2) ตรรกะเหตผลแหงคณธรรมและตรรกะเหตผลเชงวทยาศาสตร (Moral Rationality VS Scientific Rationality)

3) ทฤษฎการกระท าทางการสอสารและตรรกะทางการสอสาร (The Theory of Communicative Action and

Communication Rationality)

4) จรยธรรมทางวาทกรรม ความขดแยงเชงคณธรรมและประชาธปไตยแบบด ารตรตรตรองหรอปรกษาหารอหรอ

สานเสวนาหาทางออกรวมกน (Discourse Ethics, Moral Conflicts and Deliberative Democracy)

1) ความร คณธรรมและการสอสาร (Knowledge, Morality and Communication)

Habermas เองถอวาเปนเพชรน าเอกหรอผลผลตคนส าคญของส านกคดเชงวพากษแหง Frankfurt ทเนน

ปรชญาเชงประยกต (Practical Philosophy) ทมงเนนการศกษาสอบสวนความสมพนธทเปนพลวตรระหวางแนวคดท

เกยวของกบมนษยและสงคมในสามประการผานทฤษฎของความร (The Theory of Knowledge) ไดแก 1) การกระท า

ใดๆของมนษยทมเปาหมายน าทเรยกวา “Praxis” 2) การผลตสงตางๆในสงคมในฐานะสงทถกสรางขนหรอถกกระท า

(Objects) โดยฝมอมนษยและสามารถยงประโยชนใหมนษยหรอทเรยกวา “Poesis” และ 3) การพจารณาไตรตรอง

สงเกตการณความเปนไปภายในโลกแหงวถสงคมมนษยโดยเฉพาะสงทแฝงอย ซอนเรนอยภายในวถธรรมชาตนนๆ

หรอทเรยกวา “Theoria”

ทงน ในประเดนทเกยวของกบความรนน Habermas (1984) เชอวามความเกยวกนอยางลกล าระหวาง

Praxis, Poesis และ Theoria ในสภาวะการสรางความรของมนษยทตองพจารณาคขนานกนไปกบประวตศาสตร

ความเปนจรงทางสงคมและธรรมชาตของสรรพสง ทงน Habermas เนนย าวา (1) ความรใดๆทไมสามารถน าไป

ประยกตไดกคอความสญเปลา (Knowledge without application is empty) ซงสะทอนในเชง Praxis และ Poesis (2)

ความรเชงภววสยนนไมมอยจรง (Objective knowledge did not exist) ทสามารถสะทอนในเชงของ Theoria เปน

ส าคญและ (3) ความรใดๆกตามทถกสรางขนเพอสงเสรมความเปนอสระเอกเทศและความรบผดชอบ(Autonomy และ

Responsibility) ถงจะสามารถปลดแอกมนษย (Emancipatory Interest) ออกจากการถกครอบง าโดยความรอนใด ทงน

ในหนงสอเลมแรกของ Habermas คอ Knowledge and Human Interests (1968) นนไดกลาวถงความรของมนษยวา

หากจะมองเชงพทธปญญาแลว ความรของมนษยสามารถแบงออกอไดเปนสามประเภทหลกไดแก

ประการแรก ความรในเชงเทคนคหรอทHabermas เรยกวาเปน Work Knowledge อาท ในเรองของ

วทยาศาสตร ทงน วทยาศาสตรกคอ การคาดการณทางระเบยบวธวจยแหงการเรยนรซงตองผานการลองผดลองถก

กอนจะน าไปสการตงกฎเกณฑทางวทยาศาสตรขนในภายหลงซง Habermas ถอวาเปนความพงพอใจความสนใจทาง

เทคนค (Technical interests) ของระเบยบวธวจยในการมองธรรมชาตในรปของความเปนนามธรรมระหวางรปแบบ

ความสมพนธเชงเหตและผล (Causal Patterns) ทสามารถท านายไดและควบคมสงตางๆในธรรมชาตได

ประเภททสองคอ ความรในเชงประยกตหรอ Practical Knowledge ซงไดน าเอาแนวคดเกยวกบการใชชวต

ของมนษยและปฏสมพนธของมนษยมาเชอมโยงกบการกระท าทางการสอสารของมนษยในสงคมทไดรบการพฒนาขน

มาภายใตกรอบความรทางสงคม (Social Knowledge) ซงกถกก ากบภายใตปทสถานทางฉนทามต (Consensus

Norms) อกทหนง

ประเภททสามคอ ความรในการปลดแอกมนษยชาตออกจากการครอบง าหรอ Emancipatory Knowledge ซง

หมายถงความรในเชงตรวจสอบตนเอง (Self-Knowledge) และบทบาทของปจเจกในสงคม โดยเฉพาะอยางยง

Habermasมองวาความรประเภทนมกถกมมองขามความส าคญจนกอใหเกดการบดเบอนของความรทถกถายทอด

ออกมาเปนระบบผานการสอสารและภาษาในการมปฏสมพนธของมนษย สงนเองทเรยกวา การตระหนกรในตวเองเชง

วพากษ (Critical Self-Knowledge) ทสามารถปรบเปลยนสตสมปชญญะมมมองของมนษยไดหากมการตรวจสอบ

ตนเองอยางไมบดเบอน

นอกจากน ในหนงสอเลมนไดกลาววา สภาวะแหงความรของมนษยทเกยวของกบธรรมชาตตางๆนนลวนเปน

ผลผลตของกจกรรมของมนษยทงสนทงมวล รวมทงประเดนเกยวกบคณธรรมทสอดแทรกในหนงสอเลมดงกลาวน

ทงน Habermas มองวา การทมนษยมองตนเองวาเปน “ผกระท าการแหงศลธรรม” (Moral Agents) หรอการทมนษย

สรางวทยาศาสตรเชงประจกษ (Empirical science) นนลวนเปนผลมาจากการทมนษยพยายามจดระเบยบวาดวยการ

จดระบบของปรากฏการณทางธรรมชาตตางๆใหเขาสความเปนปรกตทมนษยพงศกษา วดได สงเกตได ทงๆทกจกรรม

ตางๆของมนษยในเชงวทยาศาสตร ไมวาจะเปนการวเคราะห การวดผล การจ าแนกแยกแยะหรอการท าสามญการนน

กลวนมจดก าเนดอยในธรรมชาตอยแลว หากแตในดานคณธรรมและศลธรรมนน Habermas บอกวาไดรบการ

พฒนาขนมาจากความสนใจทแตกตางออกไปจากความสนใจในเชงวทยาศาสตรคอ ประเดนคณธรรมศลธรรมนน

ตองไดรบการตความพจารณาเกยวกบกรอบเชงวฒนธรรม (Cultural Frameworks) อนเนองมาจากวาผคน

ทงหลายทงปวงนนจ าตองเชอมโยงชมชนนนทลวนมอตลกษณภาษา การสอสารและคณลกษณะประจ าของชมชน

(Community Ethos) ซง Habermas มองวาชมชนนนไดรวมกนพฒนาการกอรางสรางตวของอตลกษณเชงจรยธรรม

(Ethical Identity) ของชมชนรวมกนขนมาผานการสอสารทงการพด การฟง การแสดงความคดเหนและการสรางความ

เขาใจ (Speaking, Listening, Expressing, and Understanding)ระหวางคนในชมชน ซงแสดงใหเหนวาความร

คณธรรมกบการสอสารนนมความสมพนธกนอยางแยกกนไมได ทส าคญ Habermas มองวา หากไรซงการ

สอสาร กจะไมมการแสดงมมมองระหวางประชาชน ท าใหขาดความเขาใจ ขาดการสรางความหมายระหวางกน ท าให

ขาดการพฒนาความหมายของตวตน (Sense of Self) และความหมายของวตถประสงค (Sense of Purpose) ดงนน

ความรในเชงคณธรรมจงเกยวของกบความรประเภทประยกตและความรในลกษณะตรวจสอบตนเองเพอปลดแอกจาก

การถกครอบง าใดๆเปนส าคญ

นอกจากน Habermas มองวา ความรนแรงและความขดแยงในสงคม (Social Violence and Social

Conflicts) นนอาจจะสามารถแทนทไดดวยฉนทามตเชงเหตผล (Rational Consensus) ของเหลาบรรดาพลเมองทม

ความรบผดชอบทางสงคม โดยเฉพาะความรบผดชอบทางการสอสารของตนและชมชนนนเอง อนง จากมมมอง

ทางการสอสารแลว Habermas ไดกลาวถง สภาพหลากหลายประการทางดานตรรกะเหตผล (Rationality) ทไดรบการ

สรางขนเพอน าไปประยกตใชเพอการไดมาซงความเขาใจรวมกนผานการกระท าทางการสอสาร โดยเฉพาะ ในสงคม

สมยใหมอนเนองมาจากวา Habermas มองวาการใชชวตของมนษยในสงคมปจจบนนนนบเปนผลสบเนองมาจากยค

ตรสร (Enlightenment) ทน าไปสการสรางและเบงบานของกระบวนการการสรางเหตผล (Rationalization) ทท าใหมต

เศรษฐกจกลายเปนแกนหลกของสงคมทเตบโตจนยากแกการควบคม ดงนน ประเดนส าคญทตามมาทมนษยในสงคม

พงท าความเขาใจกอนคอ พนธกจทางคณธรรม (Moral Commitments) จงถกทอดสมอ (anchored) ตามมตแหง

เศรษฐกจซงเปนเรองทพงระวงในการตความเพราะคณธรรมสามารถเปลยน ปรบหรอแกไขสงคมทพลกผนไปตาม

สภาพเศรษฐกจน า (Economic-Driven) อนกลายเปนฐานของความรความเขาใจของคนในสงคม

ทนาสนใจคอววฒนาการและพลวตรของสงคมมนษยทสงผลผลกดนใหเกดการเขาสกระบวนการในการท า

ใหสงคมแปรสภาพเขาสความเปนเศรษฐกจ (The Economization of Society)ในตวเองนนกไดรบการขดเกลา

ปรบสภาพอยอยางตอเนองตลอดเวลาทผานไป สงน Habermas มองวาสงนเปนผลมาจากพลวตรของการกระท า

(Action Dynamics) ทไมมวนจะหมดไปจากสงคมมนษยและ Habermas เองไดท าการวเคราะหปรากฏการณดงกลาวน

วาเปนกระบวนการทสรางเศรษฐกจในฐานะของระบบทแยกออกไปเปนเอกเทศ (separate systems) และเรยกสงนวา

เปน “การสรางความแตกตางของเศรษฐกจ” (Differentiation of the Economy) ซงหมายถงวาระบบเศรษฐกจนนทกม

พนทแหงอ านาจและแยกตวเองไมตดยด (Detachment) กบมตอนใดของชวตมนษย โดยเฉพาะ ตามแนวคดท

Habermas เรยกวา “Lifeworld” หรอ “โลกแหงชวตมนษย” ซง Kernstock & Brexendorf (2009) อธบายวา จาก

มมมองของHabermasนน Lifeworld (Lebenswelt) ประกอบดวยโครงสรางสามประการหลก ไดแก วฒนธรรม สถาบน

ตางๆทางสงคมและอตลกษณสวนบคคลของปจเจกซงทงสามสงนสะทอนรปแบบของปฏสมพนธทางสงคมมนษย (the

Patterns of Societal Interaction)

ทงน Habermas พยายามปดชองวางระหวางทฤษฎและภาคปฏบต (Theory and Praxis) ของการกระท าทาง

สงคม (Social Actions) และโดยเฉพาะอยางยงระหวางระบบทางเศรษฐกจ และแนวคดแหง “Lifeworld” ดงทกลาวไป

แลวขางตน ซง Habermas กลาววา พลวตรการกระท าตางๆในชวตมนษยจ าเปนทจะตองจดท าการประเมนผานการ

สะทอนยอนความคด (Reflection) ซงหมายรวมถงการใหขอมลและการรบฟงเพอตรวจสอบขอเทจจรงและมมมองท

หลากหลายของบคคลตางๆตามสภาวการณและสงตางๆทเกดขนในสงคม แมวาบางครง การสะทอนความคดนนจะ

ยอนแยงภายในตวมนเองกด ดงนน ความตงเครยดระหวางระบบตางๆและโลกแหงชวตมนษย (Systems-Lifeworld

Tension) จงเปนเรองทมนษยในสงคมทนนยมตองเผชญ นอกจากน จากความรนแรงของสถานการณเหลาน

Habermas มองวายงสงผลใหมนษยตองใหความสนใจใสใจครนคดตอสภาพสงคมเศรษฐกจทตนเผชญอยางจรงจง

รวมทงการพนจเกยวกบความสามารถของมนษยในสงคมตางๆในการตความ ประเมนจากการรบฟงและสะทอน

ความคดผานการรบฟงผอนกอนตรวจสอบความคดตนเองและสะทอนออกมาเปนความคดของตนหรอทเรยกวา

Reflections ดงทไดกลาวไปกอนหนา โดยเฉพาะการคดทบทวนเกยวกบสถานภาพทางคณธรรม (Rethinking of the

Moral status) ในสงคมของตนทอาจเนนแตการใหความส าคญตอสภาพแหงความกาวหนาเตบโตของสงคมทไดรบการ

แปลงเปนเศรษฐกจน าและขบเคลอนมากกวาในเชงคณธรรมจรยธรรม ซง Habermas กลาววาเปนเรองเรงดวนทจะ

กระตนใหมนษยนนสอบสอนสบสวนยอนกลบไปถงจดก าเนดหรอตนตอของกระบวนการการสรางตรรกะและเหตผล

(Rationalization) ในการด ารงชวตของมนษยซงจะไดน าเสนอในล าดบถดไป

2. ตรรกะเหตผลแหงคณธรรมและตรรกะเหตผลเชงวทยาศาสตร (Moral Rationality VS Scientific

Rationality)

ขอเทาความวาส าหรบ Habermas นน ความรงเรองของยคตรสร (Enlightenment) ของมนษยทกอใหเกด

ความขดแยงระหวางวทยาศาสตร (Science) และคณธรรม/ศลธรรม(Morality) ทงน ในมตทเกยวของกระบวนการใน

การสรางตรรกะเหตผลกอนทมนษยจะเชอมโยงเปดรบตรรกะนนเขาไปกลอมรวมกบความ รภายในตนเอง

(Internalization) จนบางครงเกดการสรางคความรเพอใชครอบง าสงคม ทงน Habermas ไดแบงออกเปนกระบวนการ

ในการสรางตรรกะแหตผลออกเปนสองประเภทไดแก

1) ตรรกะเหตผลในทางวทยาศาสตร

2) ตรรกะเหตผลแหงคณธรรมและ

อนง Habermas เสนอแนะแนวคดวาดวย ตรรกะเหตผลทางวทยาศาสตร (Scientific Rationality) โดย

การเกรนถงความส าคญของแนวคดวาดวยตรรกะเหตผลในระดบปจเจกบคคลทมการใชตรรกะเหตผลแหงบคคลในเชง

เครองมอ (Instrumental Rationality) ทตางคนกตางมอตลกษณทางบคคลทแตกตางหลากหลายและมความชอบสวน

บคคล โดยเฉพาะอยางยงมการปฏบตการในเชงเปาหมายสวนตนมากกวาจะพงพาหาวธการทเนนการตรวจสอบ

ขอเทจจรง (factually verifiable) เพอไดมาซงมตทเปนเอกฉนทระหวางฝายตางๆ ทอาจสงผลท าใหปจเจกบคคลบาง

กลม อาท ชนชนสง นายทน เจาของกจการตางๆทอาจสรางชดเหตผลในเชงตรรกะทางวทยาศาสตรเพอใชกดดนกลม

อนในสงคม เชน ในระบบราชการเชงการบรหารจดการ (Administrative Bureaucracy) ทมกเนนการสรางกฎระเบยบ

วนยบางอยางในวางกรอบความคด ความเชอและการกระท าของกลมอน อาท ปดกนการสอสารของกลมลกจางหรอ

ผใตบงคบบญชา หรอประเดนดานอ านาจ (power) ในองคกรทปรากฏผานดานเศรษฐศาตรและการการบรหารจดการ

(Economy as Money-related issues and Administration as Power-related issues) เปนตน ซงสงเหลาน

Habermas มองวาเปนชดตรระกะเหตผลในเชงระบบ (Systems) ทกดดนและสงผลกระทบตอ “ชวตแหงโลก” หรอ

Lifeworld ของมนษยในสงคมผานการสรางความรเชงเหตผลในระดบปจเจกทแสดงตรรกะทางวทยาศาสตรจน

กลายเปนระบบแหงการใชตรรกะทางสงคมไปในทสด

สวนชดตรรกะเหตผลแหงคณธรรม (Communication and Moral Rationality) Habermas กลาววาอาจ

พบไดในปจเจกบคคลเชนกน โดยเนนบทบาทของการสอสารจรรโลงสงคม นนกคอ รปแบบและกระบวนการการสอสาร

ทเนนการไดมาซงฉนทามตหรอมตเอกฉนท (a consensus-oriented communication person) ทมองวามนษยทก

คนมอสระและเทาเทยมกนทนบวาเปนคณธรรมประการส าคญของมนษย อนง ส าหรบตรรกะแหงคณธรรมและศลธรรม

นนสามารถแสดงออกผานสงท Habermas เรยกวา “กระบวนการเรยนรทตงอยบนบทสนทนา” (dialogic

learning process)ททกฝายทเกยวของพยายามใหไดมาซงขอตกลงรวมกน ซงขอตกลงนมไดเกดจากการบบ

บงคบเกยวกบปทสถานทเปนทถกเถยงหรอเปนขอพพาทระหวางกนโดยตงอยบนความมเหตผลและการ

ยอมรบฟงแลกเปลยนความคดเหนระหวางกนและกนระหวางกลมตางๆ (Inter-subjective Validity)

เนองจากวา Habermas มองวาทกคนมโอกาสเทาเทยมกนในการพดอยางมอสรภาพและจรงใจเพอพยายามสนองตอบ

ความตองการทแทจรงของทกคนภายใตกรอบของประชาธปไตย ซงภายใตกรอบแหงประชาธปไตยนน มนษยทกคนใน

สงคมควรมอสรภาพในการแสดงความคดเหน (Freedom of Expression) ซงมนษยจ าเปนตองมการพฒนาขด

สมรรถนะ (Competencies) แรงจงใจ (Motivation) และทรพยากร (Resources) ทเปนฐานทส าคญส าหรบการมสวน

รวมทเทาเทยมกนในการทมนษยในสงคมสามารถแสดงความคดเหนหรอแมแตสามารถอภปรายถกเถยงประเดนตางๆ

ในสงคมอยางมจตวญญาณของความเปนวญญชน

ทงน อาจพออนมานไดวา จากมมมองของ Habermasแลว ในประเดนทเกยวของกบตรรกะทงสองแบบ

ในขณะทวทยาศาสตรนนสนบสนนการลดหลนทางอ านาจในเชงบรหารจดการ (Administrative hierarchy)

คณธรรมศลธรรมนนกลบม งเนนการสงเสรมประชาธปไตยทเนนความเทาเทยมกน (Egalitarian

Democracy) ซงในบางยคบางสมยบางสงคมกอาจเกด “วภาษวธทกลบขว” (Dialectical Reversal) ระหวางแนวคด

ทางวทยาศาสตรและทางคณธรรมศลธรรม ซงแทนทจะเนนขบวนการขบเคลอนทางสงคมทเนนการปลดแอกใหแก

มนษยทางสงคมกลบกลายเปนการสรางระบบแบบ “ครอบง าแบบเบดเสรจ” (System of Total Domination) ดวย

ความคดเชงวทยาศาสตร ดงนน Habermas จงเชอวา สงคมมนษยจงจ าเปนทตองพงพาตรรกะเหตผล

(Reasons) ดงนน เหตผลเทานนทสามารถปกปองอารยธรรมสมยใหมจากการลมสลายจมลงสการ

ครอบครองของอทธพลจากลทธการครอบง าทางความคดตางๆ และทส าคญคอการทมนษยยงควรมศรทธาใน

การมงสงเสรมเตมเตมหนาทระหวางวทยาศาสตรและศลธรรมในการขบเคลอนสงคมมนษยอยางสมดล

อนง ในประเดนดงกลาวน ขอกลาวเพมเตมวา Habermas นนไมไดตอตานแนวคดวาดวยความกาวหนา

(progress) ของสงคมมนษย หากแตเนนย าวา กระบวนการในการสรางตรรกะเหตผล (Rationalization) ของ

มนษยนนไมใชเปนเชงเครองมออยางเดยว (Instrumental rationality) หากแตเปนเรองของตรรกะเหตผล

ทางการสอสาร (Communicative Rationality) ดวยทตองน ามาวเคราะหสงเคราะหอยางจรงจง ทงน

Habermas มองวา แนวคดวาดวยตรรกะเหตผล (the concept of Rationality) นนคอ การแลกเปลยนมมมอง

และขอคดเหนหรอขอโตแยงทเปดกวางทเปรยบเสมอนเครองมอทส าคญในการกระบวนการการเรยนร และท

ส าคญ การใชตรรกะเหตผลส าหรบ Habermas นนไมจ ากดเฉพาะเปนตรรกะทางวทยาศาสตรเทานน แตอาจหมายถง

ตรรกะใดๆทมนษยใชในการแสดงหรอการสรางความคดเหน (opinions) ทมโครงสรางทโตเถยงขดแยงกนซง แกน

หลกของกระบวนการเรยนรทางตรรกะเหตผล (Rational Learning Process) นนจะถกสรางผานการตง

ค าถามเชงวพากษ (Critical Questioning) ทมตอชดขอโตเถยงโตแยง (arguments) ตางๆ ภายใตสภาวะแหง

การสอสารทเปดกวาง (Open communication) แนวคดดงกลาวนเองทสะทอนใหเหนกระบวนทศนใหม (New

Paradigm) ของตวแบบทางการสอสารวาดวย “การสะทอนอตวสยรวมกน” หรอ inter-subjectivity รวมกน

ของคนในสงคมผานภาษา ซงมนษยโดยทวไปและในกรณทวไปจะใชภาษาเพอวตถประสงคทางการสอสาร

(communicative) มากกวาเพอวตถประสงคเชงพทธปญญา (cognitive) เปนส าคญ ดงนน ความหมาย (meanings)

จงไมใชเรองทตายตวและสามารถทบทวนผานประสบการณตางๆในชวตมนษยและถกถายโอนผานการ

สอสารไดนนเอง กลาวโดยสรป Habermas เชอวา มนษยในทางสงคมจงควรมความเขาใจอยางถองแทถง

ความหมายและหนาทของการสอสารทมนษยพงกระท าหรองดเวนในการกระท าทางการสอสารดงจะไดกลาว

ในล าดบตอไปโดยสงเขป

3. ทฤษฎการกระท าทางการสอสารและตรรกะทางการสอสาร (The Theory of Communicative Action and

Communication Rationality)

แนวคดวาดวยทฤษฎการกระท าทางการสอสารหรอ The Theory of Communicative Action นน นอกจากจะ

แสดงมมมองท Habermas (1990) มตอการสอสารและหนาทการสอสารในการจรรโลงสงคมแลวยงสามารถเชอมโยง

กบประเดนทเกยวของกบแนวคดเกยวกบคณธรรมและทนทางสงคมดวยอยางมนยส าคญ ทงน กอนทอธบายทฤษฎ

ดงกลาว จะขอกลาวกลาววา Habermas นนมความสนใจอยางยงยวดในประเดนของการสอสาร (Communication) ใน

ฐานะทเปนฐานของทฤษฎสงคมเชงวพากษ (Critical Social Theory) ทงในมตทางทฤษฎและในมตทเปนปทสถาน

(theoretical and normative) ทงน Habermas นนสนใจในประเดนของ “ขดสมรรถนะทางการสอสาร” หรอ

Communication Competence ของมนษย ทงน Habermas มองวา ขดสมรรถนะทางการสอสารของมนษยนอาจ

น าไปสการสรางตรรกะทางการสอสารหรอ Communication Rationality (CR) ซง Habermas เชอวา ในสงคมโลกรวม

สมยนนอาจพบวา ปญหาทางการสอสารและภาษานนมาแทนทปญหาทางดานสตสมปชญญะของมนษย เปนส าคญ

ดงนนสงคมมนษยควรใหความส าคญกบธรรมชาต บทบาทและผลกระทบของการสอสารทมตอมนษยในสงคม

อนง กอนท Habermas จะไดน าเสนอทฤษฎการกระท าทางการสอสารนน Habermas ไดเคยสรางสงเคราะห

ทฤษฎหลากหลายทฤษฎซงแสดงววฒนาการของมมมองท Habermas มตอการสอสาร โดยเรมจากการน าเสนอทฤษฎ

ทเรยกวา Theory of Communicative Competence หรอทฤษฎวาดวยสมรรถนะทางการสอสารในชวงป 1970 โดย

น าเสนอปญหาการบดเบอนทางการสอสารและแนวคดท Habermas เรยกวา “สถานการณของวาทะเชงอดมคต” (Ideal

Speech Situation) ท Habermas เองเชอในประเดนของความสามารถทางวาทะทเกยวของกบสมรรถนะทางภาษา

(Language Competence) ทปจเจกบคคลสามารถแสดงถงความเชยวชาญทางการใชกฎ (Mastery of Rules) ทาง

ภาษาภายใตขอจ ากดของความจ า (memory) ความใสใจสนใจ (attention) หรอขอผดพลาด (errors) ตางๆอนอาจพบ

ไดในการปฏบตการทางการภาษา (linguistic performance) ของมนษย

ทส าคญ Habermas เชอวา การมความสามารถทางภาษาอยางเดยวนนไมเพยงพอทจะใหมนษยจะด ารงอย

ในสงคม หากแตมนษยจ าเปนตองมขดความสามารถในการสอสาร (Capacity to communicate) เปนส าคญ โดย

Habermas เชอวา การสอสารโดยการใชภาษาอนเปนปกตธรรมดา (Ordinary Language Communication) นนถอเปน

ขดสมรรถนะทวไป (General Competence) ดงนน นอกจากขดสมรรถนะทางภาษาแลว มนษยยงพงมคณสมบตในเชง

วาทะเพอใชในการปฏสมพนธเชงสญลกษณ (Symbolic Interation) ตามบทบาทและพฤตกรรมเชงหนาทถงจะเรยกได

วาเปนผมสมรรถนะทางการสอสารหรอ Communication Competence นนเอง ทงนผทมขดสมรรถนะดงกลาวจงจะ

สามารถเขาสสภาวะการณเชงวาทะในอดมคตหรอ Ideal Speech Situation ไดจงจะถอวามสมรรถนะทางการสอสารท

แทจรง โดยทสมรรถนะทางการสอสารนหมายถง “ความเชยวชาญในดานวธการในการสอสารสสภาวะการเชงวาทะอน

เปนอดมคต” (หนา 79) ซงจะสามารถปองกนการสอสารทถกบดเบอนอยางเปนระบบได (Systematically distorted

Communication) ไมวาจะเปนระบบประสาทตามท Freud สนใจหรอระบบในเชงอดมการณตามความหมายท Marx ให

ความสนใจซงตอมาจากฐานทฤษฎดงกลาวไดน าไปสการสรางทฤษฎอกสองทฤษฎ ไดแก ทฤษฎแหงวาทกรรมและ

ทฤษฎฉนทามตแหงความจรง (The Theory of Discourse and the Consensus Theory of Truth) ซง Habermas เชอ

วา มนษยจ าตองวเคราะหวาทะทกๆวาทะทกลาวอางถงความจรงตางๆโดยจ าตององกบฉนทามต (Consensus) ทาง

สงคมทสามารถไดมาโดยการองกบวาทกรรมทเปนสากลและไมมขอหนวงเหนยวทจ าตองใหเกดการบดเบอนวาทะ

(Consensus achieved in unrestrained and universal discourse) เปนส าคญ อกนยหนงกคอวา จากมมมองของ

Habermas สถานการณเชงวาทะในอดมคตนนตองปลอดจากการบดเบอนอยางเปนระบบ (The Ideal Speech

Situation must be free from systematic distortion)

ตอมาในยคปลาย ค.ศ. 1970 นน Habermas ไดน าเสนออกสองทฤษฎ ไดแก ทฤษฎวาดวยวจนปฏบต

ศาสตรสากลและทฤษฎววฒนาการทางสงคม (Theory of Universal Pragmatics and the Theory of Social

Evolution) จวบจนกระทงป ค.ศ. 1981 ท Habermas ไดน าเสนอทฤษฎการกระท าทางการสอสารและตรรกะเหตผล

(Theory of Communicative Action and Rationality) ทใหความสนใจศกษาการกระท าทางการสอสารทงทเกยวของ

กบทศนคต (Attitudes) และในดานการปฏบตการผานการแสดงทางการสอสารหรอ Performatives ทรวมเอาสมต

ทางการสอสารและภาษาเขามาพจารณา ไดแก

1) การสอสารและภาษาในเชงความหมายของค าพดหรอ Constatives หรอ The Meaning of Statement

หรอ Teleological

2) การสอสารและภาษาในเชงความหมายของการเปนตวแทนของตวตนของผพดหรอ Representatives หรอ

The Meaning of Self-Representation of the Speaker (Dramaturgical)

3) การสอสารและภาษาในเชงความสมพนธของผพดตอปทสถานตางๆทางสงคมหรอ Normatively

Regulated/Regulatives หรอ The Speaker’s Relations to Norms

4) การสอสารและภาษาในเชงการกระท าทางการสอสารหรอ Communicatives ทเนนความหมายเชงประยกต

ของการกระท าทางวาทะหรอ The Pragmatic Meaning of Utterance ซงHabermasนนมองวาเปนการสอสารเพอสราง

ความเขาใจโดยจะตองมการเจรจาสรางความเขาใจและเนนการตความรวมกนในค าจ ากดความของสถานการณตางๆท

มนษยเผชญ (Cooperative interpretation of Events, Values, Norms) ไมวาจะเปนเหตการณ คานยมหรอปทสถาน

ตางๆในสงคมโดยเนนการรวมแบงผนประสบการณในการตความสรางความหมายในเชงอตวสย (Subjectivities)

รวมกนซง Habermasมองวาการกระท าทางการสอสารในลกษณะนจะมความแตกตางจาก “ระบบตางๆทถกครอบง า

ทางสงคม” (Social Systems) อาท ในเชงเศรษฐกจหรอการเมองและสงนเองคอหวใจของทฤษการกระท าทางการ

สอสารนนเองซงจะไดอธบายลงรายละเอยดตอไป

อาจพอกลาวสรปพอสงเขปวา Habermas นนเชอวา ขดสมรรถนะทางภาษานนถอเปนสวนหนงของ

สมรรถนะทางการสอสารของปจเจก ทงน ภายใตกรอบของทฤษฎการกระท าการทางการสอสารหรอ The Theory

of Communicative Actionนน Habermas ไดใหค าอธบายวา ในภาพรวม การสอสารเปนกระบวนการทเปนพหมต

และแตละฝายภายใตกระบวนการการสอสารนนจ าเปนตองยอมรบความแมนตรง (Validity) ของค ากลาวอาง

(claims) หรอขอเรยกรอง (demands) บางประการ ทมความเปนกงสากล (quasi-universal) เพอใหไดมาซง

ความเขาใจรวมกนเปนส าคญ ทส าคญ เมอกลาวถงความหมายการกระท าทางการสอสารหรอ Communicative

Action นนหมายถง

“รปแบบของปฏสมพนธทางสงคมซงปจเจกบคคลยอมรบปทสถานตางๆ รปแบบปฏบตทางสงคมตางๆ

ระบบความเชอตางๆของชวตประจ าวนอยางกลายๆและไมไดตรวจสอบเชงวพากษอยางพนจพเคราะห”

(Forms of social interactions in which individuals tacitly and uncritically accept the norms, social

practices, beliefs systems of every day life)

ดงนน จงไมนาแปลกใจวา เมอมนษยไดพยายามกลาวอางถงความแมนตรง (Validity Claims) ของความเชอ

หรอคานยมผานการสอสารของเขาจงเปนเรองทอาจมองวาเปนปญหาทางการสอสารไดเสมอๆในบรบทของ

ชวตประจ าวน นอกจากน เมอมนษยสอสารแสดงความคดเหนออกมา Habermas บอกวาการสอสารนนกอาจปรากฏ

ผาน “มมมองเชงโลกทศน” หรอทเรยกวา “World Perspectives” อนเกดจากการทมนษยพยายามสรางการ

ตความผานกระบวนการสรางตรรกะเหตผลของสงคม (Rationalization of Society) ผานการสอสาร ทงน โดย

ท Habermas แบงมมมองเชงโลกทศนดงกลาวโดยแบงออกไดเปนสามประเภทหลกไดแก

1) โลกทศนเชงภววสย (Objective) ทเนนการแสดงออกทางความคดเหนบนการการอางกลาวถงความจรง

(truth) ทก าหนดอยในโลกแหงชวตมนษย (Lifeworld) วาดวยกรอบทางวฒนธรรม (Culture) นนโดยการองกบวถทาง

วฒนธรรม (Culture) แหงการเชดชศาสตร (Science) เปนหลก

2) โลกทศนเชงอตวสยรวม (Intersubjective) หรอตามปทสถาน (Normative) ทเนนการแสดงออกทาง

ความคดเหนบนการการอางกลาวถงความถกตองตามปทสถาน (Normative Rightness) ทก าหนดอยในโลกแหงชวต

มนษย (Lifeworld) วาดวยกรอบทางสงคม (Society) นนโดยการองกบวถทางวฒนธรรม (Culture) แหงกฎหมายและ

ศลธรรมคณธรรม (Law and Moral) ทมนษยสรางขนผานวถจารตขนบธรรมเนยมทางวฒนธรรมเปนหลก

3) โลกทศนเชงอตวสย (Subjective) ทเนนการแสดงออกทางความคดเหนบนการการอางกลาวถงความ

จรงแท (Truthfulness/Authenticity) ทก าหนดอยในโลกแหงชวตมนษย (Lifeworld) วาดวยกรอบแหงบคคล (Person)

นนโดยการองกบวถทางวฒนธรรม (Culture) แหงศลป (Art) ผานกระบวนการทางการสอสาร อนหมายถงวา ในระดบ

บคคลหรอระดบปจเจกนนจะมแรงจงใจ มขดความสามารถทางการสอสารอยางไรและศลปะแหงการสอสารอยางไรใน

การแสดงออกถงความจรงจงจรงใจทางการสอสารบนฐานของความจรงแทของสารตถะแหงการสอสารนนๆตอผอนและ

สงคม (โปรดพจารณาตามตารางทปรากฏขางลาง)

ระดบการกระท า

ทางการสอสาร

Communicative

Acting

ป ร ะ เ ภ ท ข อ ง

มมมอง เ ช ง โลก

ทศน

Worlds

ประเภทของข อ

ก ล า ว อ า ง แ ห ง

ความแมนตรง

Validity Claims

ประเภทของโลก

แหงชวต

Lifeworld

ประเภทของวถการแตก

หนอทางวฒนธรรม

Culture

(1) ภววสย

Objective

ความจรง

Truth

วฒนธรรม

Culture

ศาสตร

Science

(2) การแสดงภววสย

รวม

Inter-Subjective

ความถ กตอง เชง

ปทสถาน

Normative

สงคม

Society

กฎหมายและคณธรรม

ศลธรรม

Law and Moral

Rightness

(3) อตวสย

Subjective

ความจรงแท

Truthfulness

(Authenticity)

ปจเจก

Person

ศลปะ

Art

ตารางทสอง: มมมองเชงโลกทศนสามประการภายใตกระบวนการสรางตรรกะเหตผลของสงคม (Rationalization of

Society) ผานการสอสารของ Habermas (1996)

จากตารางทปรากฏ จะเหนไดถงลกษณะบางประการทเปนขอยอนแยงขดกน (paradoxical) ของกระบวนการ

สรางตรรกะเหตผลของสงคม (Rationalization of Society) ทงน Habermas มองวา ยงกระบวนการท าใหแตกตางทาง

สงคม (Differentiation of Society) ทยงมมากขนเทาไหรกยงครอบง าโลกแหงชวต (Lifeworld) ของผคนในสงคมมาก

ขนเทานน โดยเฉพาะอยางยงเมอ โลกทางเศรษฐกจ ระบบราชการและกระบวนการเชงเปาหมายทาง

วทยาศาสตรของความร (Scientific Instrumentalization of Knowledge) มความเปนอสระเปนเอกเทศมากขน

ตามเวลาทผานไป ทงน Habermas มองวา การทโลกแหงชวต (Lifeworld) ยอมจ านนทใหกบความยงใหญทรงพ

ลานภาพของระบบแหงอ านาจทางเหตผลและอ านาจเชงเครองมอ (Instrumental and Rational Power of the

Systems) นนไดน าไปสกระบวนการทท าใหวฒนธรรม อตวสยรวมและปฏสมพนธของมนษย กลายเปน

เครองมอทเตบโตบนอตรากาวหนา (Progressive instrumentalization of culture, intersubjectivity, and

human interaction) ตามยคสมยทเปลยนผานไป

นอกจากน Habermas เสนอความคดเกยวกบการกระท าทางการสอสารในทางสงคมทสามารถน าไปประยกต

ในการมองชวตประจ าวน สงคมและการเมอง (Everyday Life, and Socio-Political Dimensions of Society) ของ

มนษยไดอยางแยบยล ดงนคอ

“การกระท าทางการสอสารนนเกยวกบการปฏบตการในระดบปจเจกบคคลทการสอสารนนไดรบการออกแบบ

เพอสรางความเขาใจรวมกนภายในกลมและเพอสนบสนนสงเสรมความรวมมอ มากกวาจะเปนการสอสารท

เนนการปฏบตการเชงกลยทธ (strategic action) ทไดรบการออกแบบมาเพอใหฝายใดฝายหนงหรอบคคลใด

บคคลหนงไดบรรลตามเปาหมายสวนบคคลหรอสวนกลม” (Habermas, 1984, หนา 85-101)

อาจเหนไดวา Habermas นนเนนการสรางองคความรทเชอมโยงทศนคตและพฤตกรรมในการสอสารทเนน

รวมมอเพอสวนรวมมากกวาการกระท าใดๆในเชงยทธวธเพอคนกลมใดกลมหนง ประเดนหลกคอ Habermas เสนอวา

ปจเจกบคคลในสงคมนนควรจะพยายามไดมาซงความเขาใจรวมกน (Common Understanding) และพยายามสอด

ประสานการกระท าตางๆดวยการสอสารบนเหตผลเพอใหไดมาซงเสยงอนเปนเอกฉนทและความรวมมอในชมชนสงคม

มากกวาการปฏบตการเชงกลยทธใดๆทตอบสนองเฉพาะเปาหมายสวนบคคลเทานน (Habermas, 1984) ดงนน

กระบวนการสอสารจงเรมตงแตกระบวนการตความทปจเจกในสงคมควรชวยกนสงเสรมการตความรวมกนจงเปนสง

ส าคญในการไดมาซงการปฏบตการทางการสอสารทประสบความส าเรจ ทงน Habermasไดกลาววา

“ในกรณของการปฏบตการทางการสอสาร การสมฤทธผลทางการตความเกยวกบกระบวนการทางการตความ

วาดวยการรวมมอกนนนเปนเครองมอส าหรบการปฏบตการในการสอดประสานความรวมมอ ”– “In the case

of communicative action, the interpretive accomplishments on which cooperative processes of

interpretation are based represent the mechanism for coordinating actions” (1984, หนา 101)

ทงนอาจเหนไดวา Habermas นนมงมองวาการสอสารและความไววางใจถอวาเปนสงส าคญส าหรบสงคม

มนษย โดยเฉพาะส าหรบสงคมสมยใหมทก าลงเผชญปญหาทงทางเศรษฐกจการเมองวฒนธรรมทเรยกวา เปนวกฤต

ในโครงสรางการสอสารและวฒนธรรมของสงคมโลก ทงน ในประเดนเกยวกบความไววางใจ (Trust) Habermas

มองวาการกระท าของการสอสารนนมกอาศยหลกเกณฑรวมกนสประการเพอใหไดมาซงความไววางใจระหวางกนซง

หลกเกณฑสประการนนไดแก 1) ความสามารถในการเขาใจและท าความเขาใจได (Intelligibility) 2) ความจรง (Truth)

3) ความไววางใจ (Trustworthiness) และ4) ความชอบธรรม (Legitimacy) ตราบใดทไมมฝายหนงฝายใดฉงนสงสย

หรอตงค าถามเกยวกบหลกเกณฑทงสประการดงกลาวแลว การสอสารกจะราบรนและไมตกรางทางการสอสาร

(Communication Derailment) ดงนน Habermasจงไดน าเสนอแนวคดวาดวยตรรกะทางการสอสารหรอ

Communicative Rationality ซงหมายถงวา ในสถานการณใดๆทเกยวของกบการกระท าทางการสอสาร ปจเจกทกลาว

อางถงชดเหตผลใดๆนนจะตองมลกษณะของการสอสารทสะทอนความสามารถในการสานาสวนา (Dialogical or

Communicative) ซงตรรกะแบบนเองเปรยบเสมอนพลงทส าคญอยางยงยวดในการน ามาซงฉนทามตโดยเฉพาะในวาท

กรรมทผส อสารอาจตองโตเถยงหรอแสดงความคดแตกตางไปตามเหตผลของฝายตนเองเปนส าคญ

อยางไรกตาม ในความเปนจรง หลกเกณฑทงสรวมถงความสามารถของมนษยในการใชตรรกะทางการสอสาร

นนคอนขางมคณลกษณะทมความเปนอดมคตและอาศยสมรรถนะทางการสอสารของปจเจกในสงคม ดงนน การสอสาร

จงสามารถเกดการสญเสยในเชงกระบวนการ (Process loss) อยตลอดเวลาหากผสอสารหรอผกระท าการการสอสารไม

มความเขาใจในประเดนทเกยวของกบการสอสาร วาทกรรมและคณธรรมเปนส าคญ ในล าดบถดไปจะไดน าเสนอ

ประเดนตางๆทเกยวของกบการสอสาร จรยธรรมคณธรรมและประชาธปไตยแบบด ารตรตรองภายใตกรอบทฤษฎการ

กระท าของการสอสารทงทางตรงและทางออม

4. ปทสถานแหงวาทกรรมเชงคณธรรมและประชาธปไตยแบบด ารตรตรตรองหรอปรกษาหารอหรอ

สานเสวนาหาทางออกรวมกน (Norms of Moral Discourse and the Deliberative Democracy)

กอนจะกลาวถงความสมพนธระหวางจรยธรรมแหงวาทกรรมและความขดแยงเชงคณธรรมนน อยากชใหเหน

วา Habermas นนเชดชค าวา “วาทกรรม” (Discourse) และหนาทของวาทกรรมในการจรรโลงสงคมมนษยเปนอยาง

มาก อนเนองมาจากวา Habermas มองวาวาทกรรมคอกลไกทส าคญทใชในการแกไขปญหาการสอสารของมนษย

และวาทกรรมนเองทจะเปนกลไกในการสรางปทสถานของการระงบขอพพาทใดๆอยางถาวร (Dispute Resolution)

มากกวาจะเปนการทฝายหนงใดกลาวอางความเปนจรง (Truth Claims) หรอขอถกเถยงใดๆ (Argumentation) จาก

จดยนของกลมตนเอง ซงในเชงอดมคตนน วาทกรรมหมายถงความตองการทจะไดมาซงขอตกลงรวมกนหรอ

Agreement ทงน Habermas กลาววา การทมนษยจะเขาสกระบวนแหงวาทกรรมไดจะตองวางเหตผลจงใจใดๆทงหมด

ลงกอน (Put aside all motives) ยกเวนความเตมใจทจะไดซงขอตกลงซงโนมน าโดยความตองการทจะไดมาซง

ขอตกลงรวมกนทดกวา (better arguments) และเปนอสระจากพนธนาการทงปวงทกดกนการกระท าทงปวงของมนษย

ทเปนอปสรรคตอการสรางและรกษาวาทกรรมรวมกน

ในภาพรวมส าหรบ Habermas แลว วาทกรรม จงมความหมายครอบคลมถงวา ทกฝายทเกยวของกบการ

สอสารนนจะตองมโอกาสในการตงค าถามเกยวกบความเปนจรง (Truth) ของการยนกรานแสดงความคดเหน

ทางการสอสาร (the Truths of Assertion) ความนาไววางใจของการแสดงความคดเหน (the Trustworthiness

of Expression) และความชอบธรรมของความตองการของแตละฝาย (the Legitimacy of Interests)

นอกจากน Habermas เนนย าวา การทจะไดซงวาทกรรมนนไมใชเรองงาย หากแตมความจ าเปนทมนษยในสงคมนน

ควรยอมรบชดฐานความคดของวาทกรรมรวม 4 ประการดงทจะไดกลาวถงในล าดบถดไปกอนทจะไดมาซงการสราง

วาทกรรม ซงถาปราศจากฐานความคดทงสประการน Habermas กลาววาการสอสารบนฐานแหงเหตผล (Rational

Communication) จะเกดขนไมไดเลยอนเนองมาจากวาขอเสนอทางความคดทงสประการนนตองสถตอยในโครงสราง

และ Telos of Speech วาทะแหงมนษยเปนส าคญ ทงน ชดฐานความคดสประการน ไดแก

(1) วาทกรรมทจรงแทมเปาประสงคในการไดมาซงขอตกลงบนฐานของฉนทามคตทมเหตผล (Rational

Consensus)

(2) การไดมาซงฉนทามตทมเหตผลนนเปนเรองทเปนไปได

(3) ฉนทามตทจรงแทนนสามารถแยกแยะออกไดจากฉนทามตทบดเบอนคลาดเคลอน (False

Consciousness)

(4) ฉนทามตบนฐานของเหตผลเทานนทจะสามารถท าหนาทเปนเกณฑกลางหรอหลกการทเปนกลางในการ

เชอมโยงทกฝายเขาสการใชวาทกรรมในการสรางขอตกลงรวมกน

ทส าคญ Habermas เชอวา เมอกลาวถงค าวาเหตผล (Reason) และ “กฎแหงเหตผล” (The Rules of

Reason) นนจ าเปนตองตงอยบนสตสมปชญญะเชงคณธรรม (Moral Consciousness) ของสงคมและปจเจกเปนส าคญ

ดงนน เหตผลจงไดมาจากการกระท าทางการสอสารทสะทอนจรยธรรมแหงวาทกรรม (Discourse Ethics) ทไดจากการ

แสดงความคดรวมแหงอนตวสยรวมกนในสงคมเทานนเปนส าคญ ดงนน กฎเกณฑในเชงคณธรรมใดๆ กตามจะ

สามารถองกบความเปนสากลไดกตอเมอมนษยในฐานะผกระท าการในแตละฝายนนไดเขาสการสรางวาทกรรมแหงการ

สานเสวนารวมกน (Come into Discursive Dialogues) และแตละฝายสามารถเอาชนะมมมองของฝายตนลงเพอ

สามารถสรางสงท Habermas เรยกวา “มมมองของการสงเคราะหในระดบทสงขนไป ” (Higher Synthesized

Viewpoints) มนษยในฐานะผกระท าการสอสารตองพรอมทจะพสจนวาความคดเหนของตนผดไดและการสอสารของ

ตนเองบดเบอนได นอกจากนมนษยยงควรมความสามารถในการพฒนาความสามารถในการเอาใจเขามาใสใจเราหรอ

ความรสกรวม (Empathy) พรอมรบฟงคนอนและกระท าการทกอยางภายใตความสมพนธเชอมโยงระหวาง “ตรรกะ”

และ “เหตผล” (Within the Bonds of Logic and Rationality) เพอสามารถสรางขอตกลงทดกวา มคณธรรมกวา งดงาม

ยงใหญกวา

นอกจากน Habermas ไดกลาวถง แนวคดวาดวยวาทกรรมในฐานะเครองมอหลกในการไดมาซงความ

เขาใจระหวางมนษยซง Habermas ไดแยกแยะวาทกรรมออกเปนสามประเภท ไดแก

1) Explicative Discourse หรอวาทกรรมเพอใชในการอธบายเพอสรางความเขาใจ ซง Habermas

อธบายวา เปนวาทกรรมเพอตงค าถามเกยวกบความสามารถในการเขาใจในขอความ ถอยค า

2) Theoretical Discourse หรอวาทกรรมทางแนวคดทฤษฎบนหลกการเหตผลทถกตองและประการ

สดทาย

3) Practical Discourse หรอวาทกรรมในเชงประยกต โดยเฉพาะอยางยง ในการตงค าถามเชง

วพากษ (critically questioning) ตอในประเดนทสะทอนระบบความคดททรงพลงในสงคม (Dominant sets of

thoughts) อาท ความเชอ อดมการณ ปทสถานและคานยมตางๆ (Beliefs, Ideologies, Norms and Values)

โดยเฉพาะอยางยงระบบความเชอทไดรบการจดเปนแกนเรอง (Thematized) อาท เรองของศลธรรมคณธรรม

หรอแกนเรองเกยวกบการก าหนดวธการในการประเมนวาอะไรถกอะไรผดในสงคมมนษยเปนตน

นอกจากน ในประเดนทเกยวกบแนวคดวาดวยจรยธรรมแหงวาทกรรม (Discourse Ethics)นน Habermas

ไดน าเสนอวา เมอใดกตามทมนษยในสงคมประสบกบสถานการณทเกยวโยงกบประเดนทางดานจรยธรรมและมฝาย

หนงฝายใดหรอกลมหนงกลมใดทมการกลาวอางถงความเปนจรงของแนวคดของตนเองหรอกลมเองทแมจะองกบ

ปทสถานทางสงคมหรอมาตรฐานทางสงคมทเปนทยอมรบแลวกตาม (Normative Validity Claims) หากแต Habermas

กลาววาในการกระท าดงกลาวจะถกตองอยางชอบธรรมมากขนหากพจารณาตาทแนวคดทฤษฎสองแนวคดไดแก

“Principle U” และ “Principle D” ควบคไปดวยทงน จะขอขยายความดงน

กฎของตว U หรอ Principle U กลาวไววา “บคคลทถกกระทบทงหมดจะตองสามารถยอมรบผลทจะตามมา

และผลพลอยไดใดๆทอาจคาดการณลวงหนาเพอทจะไดมาซงความพงพอใจในการตอบสนองความตองการของทกฝาย

” (“All affected can accept the consequences and the side effects its general observance can be anticipated to

have for the satisfaction of everyone’s interests”) สวนกฎของตว D หรอ Principle D กลาวไววา “ปทสถานทจะ

ไดรบการพจารณาวามความแมนตรงไดกตอเมอไดรบการอนมตจากบคคลทงหมดทไดรบผลกระทบในฐานะของผม

สวนรวมในการสรางวาทกรรมอยางมเหตผลรวมกน“ (“Only those norms can claim to be valid that meet or could

meet with the approval of all affected in their capacity as participants in a rational discourse”) (Miller, 2013)

อาจเหนไดวาประเดนทงหมดทไดกลาวมาจากมมมองของ Habermas ไมวาจะเปนเรองของวาทกรรม

จรยธรรมเชงวาทกรรม ความขดแยงทางศลธรรม ฉนทามตบนฐานของเหตผลและการสอสารเชงเหตผลนนลวนเปน

ฐานความคดทส าคญส าหรบการเขาสประเดนวาดวย “ประชาธปไตยแบบด ารตรตรองหรอปรกษาหารอหรอสานเสวนา

หาทางออกรวมกน”(Deliberative Democracy) นน Habermas มองวา การทใหสาธารณะสามารถแสดงความคดเหน

หรอแมแตขอโตเถยงเชงวพากษ (Critical Public Debate) เปนเงอนไขส าคญส าหรบประชาธปไตยแบบเสร วถเชง

จรยธรรมทตงอยบนวาทกรรม (discourse-based Ethical Approach) ซงเปนสงท Habermas ใหความส าคญในการ

ปลดแอกใหสงคมผานการสอสาร ทงน อนเนองมาจากวา Habermas มองวาเปนเพราะวาสงคมมนษยนนสามารถถก

ครอบง าไดจากอดมการณบางอยาง (Manipulability of society)

นอกจากน ในปมประเดนทเกยวของกบแนวคดวาดวยวาทกรรมวาดวยการมสวนรวมของภาค

สาธารณชน (public participation) บนฐานของสนทรยสนทนา (Dialogues) เพอใหไดมาซงเสยงทฉนทามต

หรอเปนเอกฉนทตามมมมองของ Habermas นนมความส าคญมากกวาการทปจเจกในสงคมหรอกลมตางๆ

ในสงคมนนพยายามในการแสดงอ านาจผานเครองมอตางๆ รวมถงการใหอภสทธตอเสยงของกลมบางกลม

ในสงคม อาท กลมผเชยวชาญหรอกลมผทรงอ านาจทางสงคม ดงนน Habermas จงเชอวาการไดมาซงการ

เปดรบฟงเสยงของทกกลมในสงคมโดยเนนใหแตละฝายมความสามารถในการรบฟงคนอนและสามารถสะทอนยอน

มองตรวจสอบความคดของตนเองไดนนเปนเรองส าคญในการใชชวตในสงคมทมความสลบซบซอนในเชงขอมลขาวสาร

ภายใตกรอบของประชาธปไตยท Habermas เรยกวาเปน “ประชาธปไตยแบบด ารตรตรองหรอปรกษาหารอหรอ

สานเสวนาหาทางออกรวมกน” (Deliberative Democracy) ภายใตกรอบความคดดงกลาว Habermas จงมองวา

ความชอบธรรมของประชาธปไตยหรอ (The Legitimacy of Democracy) นนไมเพยงแตขนอยกระบวนการแหง

รฐธรรมนญในการบงคบใชกฏหมายเทานน หากแตยงขนอยกบ “คณภาพทางวาทกรรมของกระบวนการแหง

ประชาธปไตยแบบสานเสวนาหาทางออกรวมกนอยางเตมรปแบบ”(Discursive Quality of the full process of

Deliberation) ของคนกลมตางๆทเกยวของในสงคม โดยเฉพาะภายในพนทแหงสาธารณะ หรอ Public Sphere ท

มนษยพงใหความส าคญตอกระบวนการสานเสวนาทงในประเดนดานสมรรถนะดานการสอสารและภาษา ตลอดจนการ

ใชตรรกะทางการสอสารหรอ Communicative Rationality ดงทกลาวไปขางตนอนสะทอนใหเหนปทสถานทางคณธรรม

แหงวาทกรรมของมนษยนนเอง

ดงนน การรวมกนพจารณาถงสภาพเงอนไขตางๆของปฏสมพนธทางการเมองในสงคมชมชนนนๆและการ

ออกแบบสถาบนตางๆทงในดานกระบวนการและโครงสรางของสถาบนทางสงคมตางๆทสถตอยในสงคมใดๆจงม

ความส าคญไมยงหยอนไปกวาการพจารณาดเนอหาของนโยบายตางๆ ในการปกครองผคนในสงคม ทส าคญทสดคอ

สถาบนตางๆทางสงคมในเชงอดมคต (Ideal institutions) จงควรตงอยการปฏบตการทางการสอสารทมกระบวนการด

เพอใหไดมาซงขอคดเหนหรอแมแตขอโตแยงทดหรอกระบวนการในการสรางขอโตแยงทด (Good Arguments and

Argumentation) มากกวาเปนเรองของสทธอ านาจของคนหรอบคคล (Authority) อนเปนฐานทส าคญของหลกการแหง

ประชาธปไตย ดงนน แนวคดวาดวยประชาธปไตยดงกลาวจงเกยวของกบจรยธรรมทางวาทกรรมตามทไดกลาวไปแลว

กอนหนา Habermas กลาววาปทสถานใดๆหรอกฎแหงศลธรรมใดๆ (Moral Rules) ใดๆจะสามารถคงไวซงความชอบ

ธรรมทองเหตผล (Rational Legitimacy) ไดกตอเมอทกฝายทไดรบผลกระทบมโอกาสไดเขารวมสานเสวนาวาดวยการ

โตแยง (Conversations of Debate) บนฐานแหงเหตผล (Rational Debate) หรอสงตวแทน (representatives) ในการ

เขาแสดงความคดเหนทสามารถเหนแยงและเหนตางไดอยางมอสระและมโอกาสในการมอบ “Considered Consent”

หรอการยนยอมทไดผานการพจารณาแลว ทงน Habermas บอกวาในเชงปฏบตการในการสานเสวนาดงกลาวนน

จ าเปนทตองพจารณาระดบความสามารถในการโนมนาวใจของขอโตแยง (Persuasiveness of Arguments) เปนหลก

โดยไมเนนการใชอ านาจ (Power-based) เปนเครองมอในการสอสารเสวนา อาท การขมข (Threats) การตดสนบน

(Bribes) ซงเปนหลกการทขดกบปทสถานแหงวาทกรรมเชงคณธรรมจากมมมมองของ Habermas เปนส าคญ ในล าดบ

ตอไปจะไดกลาวถงแนวคดวาดวยพหนยมของอตลกษณทางวฒนธรรมประชาคมเศรษฐกจอาเซยนและการสอสาร

ระหวางวฒนธรรมเปนส าคญ

ง. แนวคดวาดวยพหนยมของอตลกษณทางวฒนธรรมของอาเซยนและการสอสาร

ระหวางวฒนธรรม

(The Notions of Cultural Pluralism of ASEAN Identities and Intercultural

Communication)

ในสวนน บทความวจยนจะขอน าเสนอวาดวยแนวคดหลกการพนฐานทส าคญทเกยวของกบอตลกษณทาง

วฒนธรรมทหลากหลายของประชาคมเศรษฐกจอาเซยนกอนทจะน าเสนอประเดนวาดวยการสอสารระหวางวฒนธรรม

เพอเปนฐานของความเขาใจในประเดนของการสะทอนสหสมพนธระหวางวฒนธรรมและการสอสาร โดยเฉพาะของ

ภมภาคแหงAEC เปนส าคญ โดยมล าดบการน าเสนอดงนคอ

1) เกรนสมมมองของประชาคมเศรษฐกจอาเซยนหรอ (The ASEAN Economic Community)

2) สหสมพนธของการสอสารและวฒนธรรมและการสอสารระหวางวฒนธรรม (The Interrelationships between Communication and Culture and Intercultural Communication)

3) พหนยมทางวฒนธรรมและความหลากหลายทางวฒนธรรม (Cultural Pluralism and Cultural Diversity of

the AEC)

1) เกรนสมมมองของประชาคมเศรษฐกจอาเซยนหรอ (The ASEAN Economic Community)

ตงแตศตวรรษท 20 ทแนวคดวาดวย “ภมภาคาววฒน” หรอ Regionalism ไดปรากฏผานการรวมตวกนของภมภาคตาง ๆ ทวโลก ไมวาจะเปน EU, NAFTAม SAARC (South Asian Association for Regional Cooperation) รวมทงภมภาคของ ASEAN ท ดร.สรนทร พศสวรรณ อดตเลขาธการอาเซยน (2554) กลาววา AECนนจะมาพรอมกบการเปลยนแปลงในทกมตของพลเมองของแตละประเทศ ทงน จากแรงขบของการเปลยนแปลงทจะเกดขนจากการรวมตวของ AEC นนครอบคลม 5 มตหลก ไดแก ภมทศนธรกจ เทคโนโลย การเมองกฎหมาย เศรษฐกจตลาด และสงคมวฒนธรรม ในบทความนจะเนนมตของสงคมวฒนธรรม โดยเฉพาะอยางยงความเปนพหนยมทางวฒนธรรมของประชาคมเศรษฐกจอาเซยนหรอ AEC เปนส าคญ

อนง ดวยค าขวญของประชาคมไดแก “หนงวสยทศน หนงอตลกษณ หนงประชาคม” (One Vision, One

Identity, One Community) ทงน AEC จะเปนทงองคกรและประชาคมทพฒนาจาก ASEAN ในป ค.ศ.1967 บนฐาน

ของกรอบปฏญญาอาเซยน (The ASEAN Declaration) ทเนนในประเดนสงคมเอออาทร เนนการพฒนาทรพยากร

มนษย สวสดการสงคม สทธและความยตธรรมทางสงคม (Social Rights and Justice) ความยงยนทางสงแวดลอม

(Environmental Sustainability) รวมถงความพยายามในการลดชองวางในการพฒนาและทส าคญ การเชดชอตลกษณ

ASEAN หรอ The ASEAN Identity) เปนส าคญ ซงแนวคดมโนทศนทงหลายเหลาน กยงสบทอดและสบสานสความ

เปนประชาคมเศรษฐกจของ ASEAN ดวย ทงนในกรอบของประเทศไทย มการจดตงกลไกระดบชาตของประเทศคอม

การจดตง“คณะกรรมการอาเซยนแหงชาต” เมอวนท 247 สงหาคม 2553 โดยขบเคลอนตามกฎบตอาเซยนหรอ

ASEAN Charter อนเปนกรอบทางกฎหมายและสถาบนอนประกอบดวยหลกการ เปาหมาย วตถประสงคและ

โครงสรางความรวมมอ โดยเนน 12 สาขา อตสาหกรรม ส าคญอนแรกภายใตตลาดและฐานการผลตเดยวกนไดแก

เกษตร ประมง ผลตภณฑ ยานยนตร การขนสงทางอากาศ สขภาพ e-ASEAN การทองเทยว ผลตภณฑไม สงทอ

เครองนงหม อเลคทรอนคส และโลจสตกส เปนส าคญ

ทงน เมอกลาวถง AEC Blueprint ของ AEC นน อนทจรงประกอบดวยสามเสาหลกในการพฒนาภมภาค

อาเซยน ซงเรยกรวม ๆ วา เปนความรวมมอดานวฒนธรรมในภมภาค ASEAN อนประกอบดวย:

1. เสาทหนง ไดแก ประชาคมการเมองและความมนคง (ASC : ASEAN Political Security Community )

2. เสาทสอง ไดแก ประชาคมสงคมและวฒนธรรม (ASCC: ASEAN Socio-Cultural Community) และ

3. เสาทสาม ไดแก ประชาคมเศรษฐกจ (AEC : ASEAN Economic Community)

ส าหรบเสาทหนง APSC นน เนนย าถาประชาคม AEC อยดวยกนดวยสนตภาพ (live in peace) ภายใต

สงแวดลอมทเนนความยตธรรม ความสมานฉนทภายใตระบบประชาธปไตย (A just, democratic and harmonious

environment) โดยยดโยงหลกการของประชาธปไตย (democracy) (the rule of law) หลกธรรมาภบาล (Good

Governance) การเคารพและการปกปองสทธมนษยชน (Promotion and Protection of human rights) ตามทปรากฏ

ในสตยาบนแหงกฏบตรอาเซยนดงน คอ

“The APSC aims to ensure that the peoples and Members States of ASEAN live in peace with one

another and with the world at large in a just, democratic and harmonious environment. To achieve this,

the APSC will promote political development in adherence to the principles of democracy, the rule of

law, and good governance, respect for, promotion and protection of human rights and fundamental

freedoms as inscribed in the ASEAN CHARTER and its Dialogue Partners and friends”

ส าหรบเสาทสอง ASCC นนเปนเสาทในบทความวจยฉบบนมงใหความส าคญเปนอยางมาก ซงตามทปรากฏ

ในเนอหาของกฎบตอาเซยนไดระบไวชดเจนวา

“The ASCC aims to contribute to realizing an ASEAN Community that is people-oriented and socially

responsible with a view to achieving enduring solidarity and unity among the peoples and Member

States of ASEAN. It seeks to forge a common identity and build a caring and sharing society which is

inclusive and where the well-being, livelihood, and welfare of the peoples are enhanced. It envisages

the following: (1) human development, (2) social welfare and protection, (3) social justice and rights,

(4) ensuring environmental sustainability, (5) building ASEAN Identity, and (6) narrowing the

developmental Gap”

ซงจะขอถอดความเฉพาะเสาตนทสองนโดยละเอยดวา เสาตนทสองแหงASCCนมงใหความส าคญกบ

ประชาคมอาเซยนทมงเนนในมตดานประชาชน ทมความรบผดชอบทางสงคมทเนนย าเชดชประเดนดานภราดรภาพ

และเอกภาพ (Solidary and liberty) ความเปนอยอนดและสวสดการของประชาชนในประชาคม โดยเนน 6 มต ไดแก

1) การพฒนามนษย 2) สวสดการทางสงคมและการปองกนทางสงคม 3) ความยตธรรมทางสงคมและสทธทางสงคม 4)

ความยงยนของสงแวดลอม 5) การสรางอตลกษณอาเซยนและ 6) การลดชองวางทางการพฒนาเปนส าคญ

ซงในประเดนท 5 นหรอการสงเสรมในการสรางอตลกษณ ASEAN นนจะเกยวของกบประเดนหลกไดแก การ

สงเสรมการตระหนกรและรบรเกยวกบอาเซยนและความรสกองการเปนประชาคม การสงเสรมและอนรกษมรดกทาง

วฒนธรรมอาเซยน การสงเสรมการสรางสรรคดานวฒนธรรมและอตสาหกรรมทางวฒนธรรม และ การมสวนเกยวของ

กบชมชนเปนส าคญ ในการปาฐกถาของ ดร.สรนทร พศสวรรณ (2554) ภายใตหวขอ “มตวฒนธรรมในการสรางประชา

สงคมและวฒนธรรมอาเซยน” กลาววา

“ประชาคมสงคมและวฒนธรรมอาเซยน (ASCC) เปนเสาส าคญทจะน าไปสความส าเรจและความมนคงองอก

2 เสาหลก เนองจากสามารถเชอมโยงผคนดวยศลปวฒนธรรม มใชดวยก าไรหรอวตถ เนองจากเรองของ

ศลปวฒนธรรมเปนเรองของสนทรยภาพ ความดมด า ซง GDP วดไมได บงบอกดวยปรมาณตวเลขไมได

เพราะเปนองคประกอบส าคญของการเปนมนษยในสงคม “

สวนเสาทสามไดแก AEC นนกมงพฒนาใหภมภาค ASEAN นนมความเจรญสถาพรและเปนภมภาคทมความ

พรอมโดยเนนการลดปญหาความยากจนและความเหลอมล าทางดานสงคมเศรษฐกจ (to reduce poverty and socio-

economic disparities) เปนส าคญตามปรากฏ ดงนคอ

“The AEC aims to transform ASEAN into a stable prosperous and highly competitive region with

equitable economic development and reduced poverty and socio-economic disparities. It comprises

four Key pillars: (1) a single market and production base, (2) a highly competitive economic region, (3)

a region of equitable economic development, and (4) a region fully integrated in to global economy”

จากประเดนการรวมมอของประชาคมอาเซยนนน ดร.สรนทร พศสวรรณ (2554) กลาววา ขอไดเปรยบของ AEC คอประเดนทางดานทรพยากรธรรมชาต การเลงเหนเศรษฐกจมหภาคทมสภาพคอนขางเสถยร การรวมตวแบบอาศยตลาดน า (Market-led consumer economy) ดวยประชากร 600 ลาน โดยประมาณทนบเปนศนยการผลตทมตนทนต า (low cost production center) ดวยระดบ GDP ท 6 % ของ GDP โลก แตในขณะเดยวกน ขอเสยเปรยบของ AEC ไดแกเศรษฐกจขนาดเลกทกระจดกระจาย (Small and scattered economy of AEC) ซงลดความไดเปรยบดานตนทนการผลต และทส าคญขอเสยเปรยบของAEC ไดแก ความหลากหลายในดานมตรายได ภาษาและวฒนธรรม ซงความหลากหลายแตกตางทางภาษาและวฒนธรรมนเองทอาจท าใหการเชดชค าขวญของอาเซยน ตามทไดกลาวไป

แลวขางตนคอ “หนงวสยทศน หนงอตลกษณ หนงประชาคม” อาจเปนเรองทเกยวของกบประเดนทางดานการสอสารและคณธรรมทงทางตรงและทางออม

2) สหสมพนธของการสอสารและวฒนธรรมและการสอสารระหวางวฒนธรรม ป ร ะ ว ต ศ า ส ต ร ข อ ง ท ก ช า ต ม ร ป แ บ บ แ ล ะ ว ว ฒ น า ก า ร แ ต ก ต า ง ก น ต า ม พ น ฐ า น ท า ง ว ฒ น ธ ร ร ม แ ล ะ ป ร ะ เ พ ณ แ ต ส ง ห น ง ท ค ล า ย ก น ค อ ค ว า ม เ จ ร ญ ง อ ก ง า ม ท ม พ ฒ น า ก า ร มาจากคนรนหนงไปสคนอกรนหนง กาลเวลาผานไปหลายรน จงจะเหนถงความเปลยนแปลงทเกดขน การด าเนนชวตประจ าวนอยางเรงรบ และการไมสนใจตอประวตศาสตรจะไมสามารถมองเหนพฒนาการนนไดเลย และนอกจากจะไมเขาใจวฒนธรรมของตนเองแลว ยงไมสามารถเขาใจวฒนธรรมของชาตอนและอาจน าไปสการตความทผดเพยน เรองราวประวตศาสตรจงเปนเรองทนาสนใจเสมอ” – ล กวน ย

Rosaldo (1994) กลาววา แนวคดวาดวยการสอสารและวฒนธรรม (Communication and Culture) นนมความสมพนธกนแยกไมออก อาจกลาววา การสอสารคอวฒนธรรม และวฒนธรรมคอการสอสาร ทงนเมอก ลาวถงวฒนธรรมซงไมวาจะเปนระดบทองถน ระดบประเทศหรอระดบภมภาค หรอระดบโลก วฒนธรรมมอทธพลตอความคด มมมอง การฟงและการตความของมนษย ทงน แนวคดการสอสารระหวางวฒนธรรมวาหมายถง การสอสารระหวางบคคลทมความแตกตางกนทางดานเชอชาต ชาตพนธหรอความแตกตางทางดานสงคม เศรษฐกจเปนส าคญ (racial, ethnic, or socio-economic differences) ดงนน ในปมประเดนดานอตลกษณวา เราคอใคร หรอขอเทจจรงเชงประวตศาสตรวาทกชาตมความส านกทางประวตศาสตรอยางไร มอคตอยางไร สามารถสะทอนผานภาษาและการสอสารในวฒนธรรมนน ๆ เปนส าคญ ทงน นกสงคมวทยา George Simmel (1989) ไดกลาววาโดยธรรมชาตมนษยนนมกคดวา วฒนธรรมของตนเองมความโดดเดนหรอสงสงกวาวฒนธรรมชาตอน (Ethnocentrism) เปนทนเดม ทส าคญ วฒนธรรมองแตละประเทศจงอาจเปนสงทผคนในวฒนธรรมหรอสงคมนนๆรสก (felt) และรบร (perceived)ผานระบบการสอสารของวฒนธรรมนน ๆ ใน 4 มตหลก ไดแก

1. วฒนธรรมเดน และคนในวฒนธรรมนนรสกวาวฒนธรรมตนเองนนเดนกวา สงสงกวาวฒนธรรมอน ๆ 2. วฒนธรรมเดน แตคนในวฒนธรรมนนรสกวาวฒนธรรมตนเองนนดอยกวาและกลบเหนวฒนธรรมอนนนโดด

เดน สงสงกวาวฒนธรรมตนเอง 3. วฒนธรรมดอยกวา แตคนในวฒนธรรมนนรสกภาคภม ยกยอง อตลกษณ เชดช สงวนรกษาไวซงวฒนธรรม

ตนเองและรสกรบรวา วฒนธรรมตนเองนนโดดเดนกวา 4. วฒนธรรมดอย และคนในวฒนธรรมนนรสกวาวฒนธรรมตนเองดอยคา ไรอตลกษณอนสงสง เฉกเชน

วฒนธรรมอน

ดงนน ความรสกและความส านกถงตวตนทางวฒนธรรมของผคนจงเปนประเดนละเอยดออนและเกยวโยงกบการตความ การพพากษาตดสนคณคาทางวฒนธรรมของผคนในสงคมซงสะทอน

ประเดนในเชงคณธรรมจรยธรรมทเกยวของโดยเฉพาะอยางยงเมอผคนทมาจากตางประเทศตางวฒนธรรม ทงน Simmel (อางแลว) ไดกลาวถงมมมองทเกยวของกบแนวคดวาดวยคนแปลกหนา (The Notion of Stranger) ตราบใดทสงคมนนประกอบดวยคนทมาจากหลายวฒนธรรมทในเชงภายภาพ ผคนอาจอยรวมกน แคในประเดนทางจตวทยาแลวกลบมความหางไกลกนเพราะความแตกตางทางวฒนธรรม (physically near, but psychologically far) อนน ามาซงปญหาทางการสอสารนน กถอวาเปนประเดนละเอยดออนทงในดานสงคม วฒนธรรม จตวทยาและในมตดานคณธรรมดวย (Social, cultural, psychological and moral) ทงน Simmel กลาววา

“คนแปลกหนา” ไมใช เปนเพยงผพเนจนซงจะมาในวนนและจากไปในวนพรงน โดยไรซงจดยนทางโครงสรางวฒนธรรม ในทางตรงกนขาม คนแปลกหนาคอ คนทจะมาในวนน อยทนในวนพรงน และผกตดกบอตลกษณทางวฒนธรรมของเขาทผคนในวฒนธรรมอน ๆ อาจมองวาคนแปลกหนาอยางไรเสยกคอคนแปลกหนา และเขาไมไดเปนคนใน มาตงแตแรกเรม และเขาอาจจากไปอก...” (หนา 402)

อนง Leininger (1991) กลาวถง วฒนธรรมนนอนทจรงหมายถงความรในดานคานยม ความเชอและวถชวต

(The Knowledge of Values, Beliefs, and Life Ways) ทสามารถเรยนร แบงปน เชอมโยง สงตอระหวางคนจากรนหนงไปสรนนน (inter-generationally) ซงวฒนธรรมนจะสงผลอยางยงยวดตอความคด การตดสนใจและการกระท าใดๆ ในวธใดวธหนงหรอรปแบบประจ าใด ๆ ของคนในวฒนธรรมนน ๆ (Thinking, Decisions and Actions in patterns or in certain ways) โดยผานมตทางวฒนธรรมหลก 5 ประการ ไดแก 1) ประวตศาสตร History 2) ศาสนา Religion 3) คานยมและรปแบบการแสดงออกทางวฒนธรรม Values and Cultural Variations 4) องคกรทางสงคม Social organization อาท ครอบครว รฐบาล โรงเรยนและ 5) ภาษา Language ซงใน 5 มตน กอใหเกดบคลกภาพประจ าวฒนธรรมอนเปนผลมาจากกระบวนโปรแกรมทางจตเชงหม (Collective Mental Programming) ของผคนทมประสบการณทางวฒนธรรมรวมกนในวฒนธรรมนน ๆ โดยท Leningerกลาววา ภาษาเปนประสบการณทโดดเดนทสดทางวฒนธรรม ทส าคญ ภาษานนกเปนภาพสะทอนความเจรญทางสงคมและเปนเครองมอในการบนทกและถายทอดวฒนธรรม จนมค ากลาววา “ภาษาตาง มมมองตาง โลกทศนตาง ตามค ากลาวทวา “Our Perception of the Universes shifts from tongue to tongue” หรอการรบรโลกของมนษยปรบเปลยนไปตามภาษาและวฒนธรรมของพวกเขาผานภาษาแมของพวกเขาเปนส าคญ

ทงน ภายใตบรบทของ AEC นนมการก าหนดไวในประเดนดานภาษาวา ภาษากลางของภมภาคของภมภาคAEC ไดแก ภาษาองกฤษ หรอ The Working language of AEC shall be Englishทามกลางความหลากหลายของภาษา ในขณะทประเทศไทยมการก าหนดภาษาไทยเปนภาษาราชการ ประเทศเวยดนามก าหนดภาษาเวยดนามเปนภาษาราชการ ประเทศพมาก าหนดภาษาพมาเปนภาษาราชการและประเทศลาวก าหนดใชภาษาลาวเปนภาษาราชการ หากแตประเทศกมพชา ใชภาษาเขมรเปนภาษาราชการ รองลงมาเปนองกฤษ ฝรงเศส เวยดนามและจน ประเทศมาเลเซย ใชภาษามาเลยเปนภาษาราชการ รองลงมาเปนภาษาองกฤษและจน ประเทศสงคโปร ใชภาษามาเลยเปนภาษาราชการ รองลงมาคอจนกลาง สงเสรมใหพดไดสองภาษาคอ จนกลางและภาษาองกฤษเพอการใชชวตประจ าวน ประเทศฟลปปนสใชภาษาฟลปปนและองกฤษ รองลงมาคอเสปนจน ประเทศอนโดนเซย ใชภาษาอนโดนเซยเปนภาษาราชการ รองลงคอองกฤษและประเทศบรไน ใชภาษามาเลยเปนภาษาราชการ รองลงมาคอองกฤษจน จงอาจเปนขอสงเกตวาในภมภาค AECนนมความหลากหลายทางวฒนธรรมเปนคณลกษณะของภมภาค ดงจะไดขอกลาวถงในล าดบถดไป

3) พหนยมทางวฒนธรรมและความหลากหลายทางวฒนธรรมของประชาคมเศรษฐกจแหงอาเซยน

เมอกลาวถงความหลากหลายทางวฒนธรรม (Cultural Diversity) องคการยเนสโก (2001) มการก าหนดพนธกจขององคกร เพอเสรมความเขาใจในประเดนดานการอนรกษ (Preservation) และการสงเสรมวฒนธรรมในบรบทของสงคมทมความหลากหลายทางวฒนธรรม (multi-cultural cultures) ผานประกาศสากลยเนสโกวาดวยความหลากหลายทางวฒนธรรม (The UNESCO Universal Declaration on Cultural Diversity) อนหมายถง คณลกษณะของวฒนธรรมทหลากหลายหรอแตกตางกนเมอเทยบกบวฒนธรรมเชงเดยว (mono or single culture) การเคารพในความแตกตางของแตละวฒนธรรมและในภมภาคทมความเฉพาะเจาะจงหรอในสงคมแบบองครวม (Holistic) ดงนน ความเปนพหนยมทางวฒนธรรม (Cultural Pluralism) จงหมายถง แนวคดวาดวยการยอมรบและเคารพความหลากหลายตอสงทแสดงความแตกตางทางวฒนธรรมขนพนฐานของแตละวฒนธรรม อนไดแก ลกษณะประจ าชาต หรอบคลกภาพพนฐาน มโนทศน เวลาทเกยวของกบการใช พนท ภาษา ภาษาทาทาง คานยม เปนส าคญอนเนองมาจากวาทกประเทศลวนมประวตศาสตร และประวตศาสตรยงแสดงถงรากเหงา เผาพนธของชนชาตนน ๆ และยงถอเปนกรอบอางอง (frame of reference) ส าหรบผทตองการศกษาเรยนรว ฒนธรรม ดงนนการเปดกวางในการเขาถงความเปนพหนยมทางวฒนธรรมถอเปนบทเรยนททรงคณคาส าหรบการด าเนนตามวถการใชชวตของมนษยในโลกยคโลกาภวฒนซงความเปนพหวฒนธรรมถอเปนขอเทจจรงแหงยคศตวรรษท 21 นน สงนเองสามารถสะทอนไดจากเสาตนท 2 ของ ASCC นนจะมงเนนการสรางอตลกษณ ASEANนนเนนสงเสรมการอนรกษณมรดกทางวฒนธรรมของอาเซยน สงเสรมการตระหนกรเกยวกบอาเซยนและความรสกของการเปนประชาคมและเนนการมสวนรวมของชมชนเปนส าคญ ทงน จากหนาประวตศาสตรของประเทศทง 10 ของประชาคม AEC นน จากประวตศาสตรของภมภาค กลาวคอ ภมภาคนมชอเดมคอ กลมอนโดจน (Indo-China) ซงแสดงถงออารยธรรมดงเดม คอ จนและอนเดย โดยทอทธพลของจนมในดานของอทธพลทางการคาและวถทางการด าเนนชวตทตงอยบนคานยมของความสมพนธทางสงคม (Social linkages) สมานฉนททางสงคม (Social Harmony) ศกดศรหนาตา (Face) และความสมพนธทต งอยบนการพงพง พงพาและการตอบแทนซงกนและกน (Reciprocal Obligation) สวนของประเทศอนเดยนนจะแผอทธพลทางดานวฒนธรรม ภาษาและการปกครองเปนหลก ทงน ในกลมประเทศของ AEC นนสามารถแบงออกเปนกลมสามวฒนธรรมหลก ไดแก

1) กลมประเทศแหงอารยธรรมลมน าโขง (The Mekong Culture หรอแมน าดานปตะวนออก) นนประกอบดวยกลมประเทศทนบถอพทธศาสนา ไดแก กลมประเทศกมพชา ลาว เมยนมาร เวยดนามและไทยซงมลกษณะของการมมรดกรวมในอนภมภาค อาท ภาษา ศาสนา นาฏศลปและประเพณทคลายคลงกน ทงน ภมปญญาตาง ๆ ในแถบอนภมภาคแหงน ไดมการพฒนาการทางดานภาษาและวฒนธรรมทตอเนองชดเจน โดยการพฒนานมความเหมอนและแตกตางกนไปตามเหตปจจย สงแวดลอมทางประวตศาสตร การเมอง การปกครอง แตยงคงความมอตลกษณ (Identity) ความเปนตวตน (Self) ความเปนชนชาต (Ethnicity) ทเหนยวแนนดวยคณธรรม ความเชอดงเดม การรบเอาพทธศาสนาในเวลาตอมา สงเหลานสงผลถงวถชวตทงดงาม มระเบยบของชวตทชดเจนและมการสรางสรรคศลปวฒนธรรมทสอถงความเชอและคานยมดงกลาว ภมปญญาและศลปวฒนธรรมทงหลายไดผานกระบวนการววฒนาการจนกลายมาเปนแองอารยธรรมลมน าโขงททรงคณคาอารยธรรมลมแมน าโขงมพฒนาการทางประวตศาสตรมากวา 1,000 ปกอก าเนดศลปวฒนธรรมททรงคณคาและสนทรยภาพทมอตตาลกษณ ทามกลางกระแสความผนแปรทางสงคม เศรษฐกจ การเมองระหวางรฐตอรฐ เมองตอเมอง ชมชนตอชมชน บนความสมพนธระหวางชาตพนธและเครอญาตทผสมผสานอยางกลมกลนเปนเอกภาพบนความหลากหลาย ในดนแดนทเปนแองอารยธรรมทเรยกวา "ลมน าโขง"

2) กลมวฒนธรรมภายใตอทธพลศาสนาอสลามเปนหลก ไดแก ประเทศ มาเลเซย อนโดนเซย บรไนและสงคโปร (แตอยางไรกตาม ประเทศสงคโปรนนเองกมความหลากหลายทางวฒนธรรมในเชงศาสนาคอประกอบดวยผนบถอศาสนาพทธประมาณ 50% อสลาม 15% ครสต 15%และอเทวนยมอก 15% (Atheism) และวฒนธรรมภายในประเทศของตนเองหากแตผกพนทางประวตศาสตรประเทศกบมาเลเซย)

3) ประเทศเดยวทไดรบอทธพลจากครสตศาสนา เปนส าคญ ไดแก ประเทศฟลปปนส ทงน Rosaldo (อางแลว) ไดกลาวถงแนวคดวาดวย ปฏสมพทธนยมทางวฒนธรรมหรอ Cultural Relativism

วาหมายถงแนววถปรชญาเชงระเบยบวธทางสงคมวทยาทสะทอนแนวคดวา ในการมงประเมนวฒนธรรมตางๆนนสมควรจะไดรบการประเมนจากชดคานยมขนบปทสถานทางพฤตกรรมของวฒนธรรมนนๆและไมควรใชเกณฑทางวฒนธรรมของวฒนธรรมอนๆในเชงตดสนซงประเดนนถอเปนความทาทายในการตความประเมนอยางยง อยางไรกตาม หากในบางประเดนทเปนประเดนทละเอยดออนไหว อาท ในเชงคณธรรมศลธรรมกอาจจ าเปนตององกบแนวคดวาดวย Soft Relativismคอเปนปฏสมพธนยมทางวฒนธรรมแบบออนคอ ยงจ าเปนตององเกณฑบางประการทไดรบการยอมรบจากสากลในวงกวางและไมมงมองยดเอาวฒนธรรมของตนเองเปนตวตดสนแตเพยงประการเดยว ทงน ยงไดกลาววาในการอยรวมกนของวฒนธรรมโลก มนษยในสงคมควรยอมรบวา มนษยมกมองเหนวฒนธรรมของตนเองดกวาวฒนธรรมอนๆ ตามแนวคดของของการใชวฒนธรรมตนเองเปนศนยกลางในการประเมนวฒนธรรมอนๆหรอ “Ethonocentrism” ทสอดคลองกบ Simmelตามทไดกลาวถงกอนหนาน ทงน Ruggiero (1973) ไดน าเสนอแนวคดทคอนขางคลาสสกในการทปจเจกในวฒนธรรมตางๆสามารถเอาชนะแนวโนมแหงEthnocentrism ได หากน าแนวทางสามระดบนไปประยกตใชในการประพฤตปฏบตในการประมนวฒนธรรมอน ไดแก

ประการทหนง ควรศกษาบรบททางวฒนธรรมในททการกระท าและรปแบบปฏบตตางๆนนเกดขน (Study the cultural context in which the action occurs)

ประการทสอง ควรก าหนดบรบทสงแวดลอมทางเวลา สถานทและเงอนไขแหงสภาพแวดลอมของพฤตกรรมนนๆ (Determine the circumstance of time, place, and conditions surrounding it)

ประการทสาม ควรเรยนรถงเหตผลทรองรบการเกดขนของพฤตกรรมนนๆและคานยมในเชงคณธรรมทพฤตกรรมหรอรปแบบปฏบตนนสะทอน (Learn the reasoning that underlines it and the moral value it reflects)

นอกจากน Edward Said (1993) กลาววา ในการวเคราะหวฒนธรรมนนตองยอมรบความเปนพหนยมทาง

วฒนธรรมโดยมมมองในการมองวฒนธรรมนนมความสลบซบซอนและละเอยดออน แมในความเหมอนกมความ

แตกตางและในความแตกตางกมความคลายคลงซงเปนสงทอนมานหากปจเจกในสงคมมงสงสรมความเขาใจตอความ

เปนพหนยมทางวฒนธรรมเปนส าคญ ทงน Said กลาววา เชน “There is no single Islam, but Islams “ ซงถอดความ

และขยายความเปนภาษาไทยไดวา

“อนทจรง มนไมอยหรอกซงความเปนอสลามแตแบบเดยวหรอเปนหนงเดยวโดยไมมความแตกตาง สงท

ปรากฏคอ ลกษณะความหลากหลายแสดงความเปนพหแหงอสลาม”

ทงน อลสา หะสาเมาะ (2554, หนา 200) ไดกลาวไวเกยวกบปญหาและอปสรรคของการยอมรบความเปนพห

นยมทางวฒนธรรมมสลมในประเทศไทยวา

“หากพจารณาในแงของประวตศาสตรความเปนมาของมสลมในจงหวดชายแดนภาคใตพบวา เกดจากปญหา

ความไมเขาใจซงกนและกนของรฐไทยทพยายามกดทบวฒนธรรมอน การทรฐไมเคารพในความหลากหลาย

ทางวฒนธรรมวาสามารถกอใหเกดประโยชนกบสงคมมากกวากอใหเกดปยหาสงคมซงพจารณาไดจาก

นโยบายความมนคงแหงชาตวา ความแตกตางคอปญหาของความไมมนคง”

ซงประเดนนสามารถสอดคลองกบขอเขยนของ นพนธ ทพยศรนมต (2550) ทสะทอนขอเทจจรงทมตอ

วฒนธรรมของชมชนสยามในประเทศมาเลเซย (นพนธ ทพยศรนมต, 2550)

โดยกลาววา

“กลมชาตพนธสยามในเขตตมปตเปนกลมชนดงเดมของมาเลเซย มวฒนธรรมประเพณเชนเดยวกบคนไทย

และในขณะเดยวกน ประเพณวฒนธรรมสวนใหญกมความใกเคยงกบสามจงหวดชายแดนภาคใตเชนเดยวกน

และเปนชมชนทมลกษณะจ าเพาะของตวตนทางวฒนธรรมอยในหลายลกษณะ ทงทเกยวกบความเชอและ

พธกรรม ระบบการผลตและการอยรวมกนในสงคม กลมชาตพนธสยามซงมเพยง 1 เปอรเซนตของประชากร

ทงหมดในกลนตนและคงไวซงอตลกษณของตนเองและศาสนาไวไดอยางเหนยวแนน ทงยงมการขบเคลอน

กลไกทางศาสนาไดอยางมนคง ทงน คณะสงฆในกลนตนซงมเจาคณะจงหวดเปนต าแหนงสงสดนนมบทบาท

ส าคญตอพระสงฆในกลนตนเปนอยางยง ในขณะเดยวกนคณะสงฆในกลนตนมบทบาทส าคญในการเชอมตอ

ความสมพนธระหวางชมชนสยามกบสถาบนกษตรยของรฐกลนตน และยงสรางความสมพนธกบคณะสงฆใน

จงหวดสงขลาดวย”

ทงน สดา สอนศร (2554,มตชน) ใหขอคดเกยวกบอนาคตของAECทเกยวของกบประเทศไทยวา “สดทาย พวกเราอาเซยนหยดทะเลาะกน แลวมาสรางอาเซยนรวมกน โดยเลกดถกดแคลนซงกนและกนทงทางดานการศกษา เศรษฐกจ การเมองและสงคม และใหเราวเคราะหประเทศเพอนบานถงจดแขงจดออนใหลก ๆ ศกษาประเพณวฒนธรรมซงกนและกนอยางลกซง ไมฉาบฉวย รวมทงเลกคดวา ไทยเกงกวาประเทศเพอนบานไดแลว เพราะนนจะท าใหเราลมตวและเอาสงทด ๆ ของประเทศไทยกลบคนมาไมได” จงอาจสรปไดวา วฒนธรรมและการสอสารนนมความสมพนธกนอยางใกลชด และวฒนธรรมของสงคมโลกนน

กลวนแสดงความหลากหลายทางวฒนธรรมซงตองการกรอบความคดเชงปรชญาเชงประยกตวาดวยความเปนพหนยม

ทางวฒนธรรมทท าใหมนษยสงคมนนควรมการพฒนาทศนคต ความรและทกษะทางสงคมในการสอสารเปดรบ ยอมรบ

และเคารพความแตกตางและความคลายคลงทางวฒนธรรมของวฒนธรรมตางๆในโลก

การวเคราะหเชงอปนยและขอเสนอประมวลความคดเชงทฤษฎ (Inductive Analysis

and Theoretical Assertions)

ในสวนน เปนการน าเสนอขอเสนอประมวลความคดเชงทฤษฎหรอ Theoretical Assertions รวมแปดประการ

จากการทผเขยนไดท าการวเคราะหและสงเคราะหมมมองของ Luckmann และ Habermas ทเกยวของกบสหสมพนธ

วาดวยประเดนความร คณธรรมและการสอสารเพอใชในการน าเสนอขอเสนอของบทความ (Assertions) ในการตความ

เกยวกบความเปนพหนยมทางวฒนธรรมแหงอาเซยน โดยขอน าเสนอเปนประเดนดงตอไปน

ขอเสนอประมวลความคดประการเชงทฤษฎทหนง (The First Theoretical Assertion)

การเสนอใหมงมองคณธรรมในเชงคณภาพของมนษยทใชการอยรวมกบผอนในสงคมเพอการสรางความเปนปกแผน

ทางสงคม สวนปญหาในเชงคณธรรมใดๆกตาม (Moral Problems) นนลวนสะทอนในประเดนทเชอมโยงกบความ

ศรทธาหรอวกฤตศรทธาทมตอศกยภาพของมนษยและเกยรตภมของความเปนมนษยใน iระดบทเปนสากล (Global

Meaning) โดยเฉพาะการเปดรบขอเทจจรงวามนษยในสงคมทนนยมตอนปลายอาจมสตสมปชญญะและความสามารถ

ในการตรวจสอบตนเองนอยลง โดยเฉพาะในประเดนทเกยวของกบการสามารถในการท าความเขาใจ การวเคราะห

สงเคราะหและการประเมนกระบวนการของการสรางธมหรอแกนของเรองทเกยวของกบคณธรรม (Thematization on

Morality) ในสงคมตางๆ รวมถงประเดนของบทบาทของการสอสารเชงคณธรรมทมลกษณะเปนพลวตรในการสรางธม

(Thematizing) เกยวกบคณธรรมและพลวตรเกยวกบการตความเกยวกบคณธรรม (Moralizing) ในสงคมโลกทม

ลกษณะเปนพลวตรเชนเดยวกนและมกปรากฏวาจะเนนภาคเศรษฐกจน าและขบเคลอนเปนส าคญ ดงนน ในการ

วเคราะหประเดนดานคณธรรม การมงเนนใหความส าคญกบเสาทสองของประชาคมเศรษฐกจอาเซยน อนไดแก เสา

ของ ASCC ซงเปนเสาแหงสงคมวฒนธรรมนนจงมความส าคญไมยงหยอนไปกวาเสาอกสองตนอนไดแก เสาของความ

มนคงและโดยเฉพาะอยางยง เสาแหงเศรษฐกจ อนเนองมาจากวาเสาตนทสองนเองทเปนรากเหงากอก าเนดของการ

สรางระบบการสรางตรรกะทางคณธรรมศลธรรมในสงคมมนษยตางๆขนมาจากวฒนธรรมและประวตศาสตรแหงวถ

ชวตของตนเอง ดงนน คณธรรมจงมสถานภาพเปนรฐธรรมนญวาดวยการสรางระบบศลธรรมคณธรรมขนมาในการใช

ชวตอยรวมกนของมนษยผานระบบการสอสารเชงคณธรรมทงทางตรงและทางออม ทส าคญ คอ ควรระมดระวงการ

ประเมนคณธรรมจากมมมองของลทธคณธรรมแบบสดโตง (Moralism) ทขาดความยดหยน ขาดความเขาใจในภม

วฒนธรรมประวตศาสตรของแตละประเทศอยางถองแทและเนนการกลาวหาต าหนลงโทษโดยไมตรวจสอบตนเอง

ขอเสนอประมวลความคดเชงทฤษฎประการทสอง (The Second Theoretical Assertion)

แนวคดวาดวยชวตทดบนฐานของแนวคดวาดวยคณธรรมนนไมไดมจดก าเนดมาจากปจเจก หากแตเกดจากการสราง

รวมกนผานอตวสยรวม (Inter-subjectively constructed) ของผคนในสงคมภายใตการมปฏสมพนธทางการสอสารและ

การกระท าของการสอสาร (Communicative Interaction) ผานกระบวนการทางสงคมทสลบซบซอนทงการคดสรร ธ ารง

รกษาและสงตอ (selected, maintained, and transmitted) จากรนสรนนบหลายชวอายคนจนกลายเปน “ขนบเชง

ประวตศาสตร” หรอ Historical Traditions ทผานการครนคดพนจนกไตรตรองของผคนในสงคมตอความหมายของการ

มชวตทดบนฐานของคณธรรมนนสามารถสะทอนใหเหนความส าคญของการศกษาพจารณาคณธรรมในเชง “สมพทธ

นยมแบบออน” (Soft Cultural Relativism) ทไมมองขามหลกการในการประเมนวฒนธรรมโดยองกบบรบทของขนบ

เชงประวตศาสตรในสงคมแตละสงคม หรอในแตละวฒนธรรม หากแตในขณะเดยวกนกสามารถองกบเกณฑสากลท

เปนเสมอนหลกการกลางในการทนานาประเทศจะสามารถอยรวมกนไดอยางเปนเอกภาพและจ าตองอาศยการสอสาร

เชงคณธรรมเพอใหไดมาซงความรความเขาใจและขอตกลงทดรวมกน จงอาจกลาวไดวา คณธรรมนนถกผกโยงเขากบ

บรบททางวฒนธรรมเพอเขาถงความหมายของคณธรรม/ความขดแยงทางคณธรรมในการสอสารระหวางวฒนธรรม

(Moral Communication in Intercultural Communication) เปนส าคญ ดงนนการเรยนรเปดกวางในการศกษาหนา

ประวตศาสตรของแตละชาตในกลม AEC อยางไมผวเผนจงเปนสงทสะทอนคณธรรมพงกระท าอนเปนฐานของการ

ไดมาซงความร การบรณาการความรและการประยกตความรดานวฒนธรรมและคณธรรม โดยเฉพาะการให

ความส าคญกบ การศกษาวฒนธรรมแหง AEC ในเชงพลวตรทสามารถสะทอนววฒนาการแหงการปรบเปลยน

หรอการเปลยนแปลงของกระบวนการท าวฒนธรรม (Culturing) ในแตละประเทศอยางแทจรงมากกวาการ

มองวฒนธรรมแบบตายตวไรการเปลยนแปลงเพอใหไดมาซง “การจดระเบยบทางคณธรรม” (Moral Order)

รวมกนและการสงเสรมการสรางอตลกษณชมชนแหงAEC ทดมคณธรรมกนนนจ าเปนตองใหความส าคญกบการ

สอสารทตงอยบนฐานของปทสถานชมชนและวฒนธรรมซงทายทสดจะกลายเปน “การจดระเบยบทางการสอสาร

ปฏสมพนธ” (Interaction Order) ระหวางสบประเทศสมาชกเปนส าคญ

ขอเสนอประมวลความคดเชงทฤษฎประการทสาม (The Third Theoretical Assertion)

แมในความเปนจรง จากค าขวญของ AEC จะเนนการเชดชค าขวญ “หนงอตลกษณ หนงประชาคม” แตบอยครงทมอง

วฒนธรรมในแงของความหลอมรวมกลมกลน (Homogeneity) มากกวาจะยอมรบขอเทจจรงทวาในทกวฒนธรรมนน

ลวนมความขดแยงไมลงรอยและความหลากหลาย (Conflicts, Dissents, and Diversity) ภายในวฒนธรรมนนๆซงขอ

กลาวอางแนวคดของ Said วา “There is no single Islam, but Islams” ซงหมายถงการมองอยางพนจพเคราะหวา เมอ

กลาวถงค าวาอสลามนน กไมไดมอสลามแตเพยงแบบเดยวในโลกน แตอนทจรงกลบมอสลามทหลากหลายแตกตางกน

ไปตามปมทางประวตศาสตรทางศาสนาทเกยวของกบการสรางชาตและรฐ ดงนน ความหลากหลายจงเปนความจรง

ส าหรบประเดนทเกยวของกบการศกษาประเพณ ศาสนา การสอสารและชาตพนธ การสอสารเชงคณธรรมนนพง

สนบสนนสงเสรมการสอสารเสวนาสราง “พนทแหงสาธารณะ” หรอ “Public Sphere” บนหลกการการชนชม

ความเหมอนและยอมรบความแตกตางรวมกนหรอทเรยกวา “Dialogues of Differences” หรอสนทรย

สนทนาบนความแตกตางหลากหลาย ดงนน ประเทศทกประเทศในกลมAECจงควรทมความสามารถในการพฒนา

ความเขาใจทสลบซบซอน (Complex Understandings) มากขนเกยวกบสถานภาพของความเปนAEC โดยเฉพาะการ

จดวางต าแหนงต าแหนงแตละประเทศ (Placing) การจดวางชาตพนธ (Racing) การสรางความแตกตาง

(Differing) และการสรางวาทกรรม (Discoursing) รวมกนและระหวางกนทสามารถสะทอน “Lifeworld” หรอ

โลกแหงชวตของแตละประเทศอนประกอบดวยวฒนธรรม สถาบนทางสงคมและอตลกษณของปจเจกในสงคม

วฒนธรรมนนมากกวาการตดฉลาก(Labelling) ตามกรอบความคดดงเดมเกยวกบการตความของภมภาพ AECในเชง

ของชาตพนธและสญชาตเชอชาต (Ethnicity & Race) แตเพยงมตใดมตหนงเดยว ดงนน การสนบสนนการกระท าบน

หลกการของสนทรยสนทนาวาดวยความแตกตางหลากหลาย (The Praxis of Dialogues of Differences) จงเปนสงท

พงกระท ารวมกนของสมาชกกลมประเทศAECเพอใหไดมาซงความรในเชงพทธปญญา (Theoria) ทสามารถเพม

มมมองหรอแงมมในการวเคราะหสงเคราะหวฒนธรรมของตนเองและของผอน

ขอเสนอประมวลความคดเชงทฤษฎประการทส (The Fourth Theoretical Assertion)

แตเดม ทฤษฎทางจรยศาสตรและคณธรรมนนระบวาการก าหนดวาอะไรด (What is Good?) นนมกมาจากวฒนธรรม

(Culture) และชวตตามวถกลม (Collective) เปนส าคญ หากจากมมมองของ Habermas เมอกลาวถงวาทกรรม

(Discourse) และปทสถานของวาทกรรมเชงคณธรรม (Norms of Moral Discourse) นนใหมงมองสหสมพนธระหวาง

วาทกรรมสามรปแบบอนไดแก ระดบพทธปญญา ระดบปทสถานและระดบสนทรยศาสตรทเกยวของโดยตรงกบหนาท

ของการสอสารทกลายเปนวาทกรรมในการจรรโลงสงคม ทงน ปทสถานของวาทกรรมเชงคณธรรมอาจมาจากการ

น าเอามโนทศนเชงพทธปญญาและเชงปทสถานของความถกความผดความดความเลวนนมาเปนปจจย

น าเขา (Inputs) สกระบวนการแหงวาทกรรม (Discursive Processes) ระหวางสงคมทอาจมความคดเหน

แตกตาง (disagreement) และใหความส าคญตอประเดนละเอยดออนทางวฒนธรรมหรอแนวคดหรอชด

ความคดเหนใดๆทอาจน าไปสความขดแยงหรอขอพพาท (Conflicts or Disputes) ระหวางสงคมตางๆเพอจะ

ไดมาซงขอตกลงรวมกน (Agreement) ซงในทายทสดจะเปนตวก าหนดผลลพธวาสงใดถกตองหรอไม ดงนน

ภายใตกรอบของAECจ าเปนทตองเนนการใหสมาชกแตละประเทศนนใหความส าคญกบกระบวนการแหงวาทกรรมใน

การสานเสวนาเพอไดมาซงขอตกลงใดๆรวมกน โดยไมใชวธการแบบอ านาจนยมหรอใชอ านาจเชน การใชมาตรการ

การขมข (threats) ใดๆ อนเนองมากจากAECนนเนนการสรางสงคมบนฐานแหงแนวคดวาดวยประชาธปไตยซง

บทความวจยนเสนอวาบรรยากาศควรเนนการใหความส าคญกบประชาธปไตยแบบสานเสวนาหรอด ารตร

ตรอง (Deliberative Democracy) เปนหลกการกลางผานกระบวนการการใชตรรกะเหตผลทางการสอสารทด

(Communicative Rationality) ซงทกประเทศพงใหสตยาบนในรองรบหลกการทความส าคญกบวาทกรรมใน

ฐานะเครองมอทางการสอสารดงกลาวรวมกน

ขอเสนอประมวลความคดเชงทฤษฎประการทหา (The Fifth Theoretical Assertion)

การมองในเชงการสอสารระหวางวฒนธรรมในฐานะทสงเสรมการสรางกระบวนการในการสรางความหมายและการ

ตความมากกวาการสงสาร (Interpretation, not Transmission) นนตงอยบนระบบของวฒนธรรมทงสน ทงน จาก

มมมองของ Habermas นนในหนงสอเรอง “สตสมปชญญะแหงคณธรรมและการกระท าทางการสอสาร” หรอ Moral

Consciousness and Communicative Action นนน าเสนอแนวคดของค าวา “พหนยม” หรอ Pluralism ทเกยวของกบ

ความชอบธรรม (Legitimacy) ของแนวคดวาดวยความหลากหลายแหงพหนยมของชมชนและประชาชน ทงน ในการ

มอง AECนนควรมองในฐานะทเปน “ชมชนวาทกรรม” หรอ The Discourse Community ซงควรเคารพหลกการของ

จรยธรรมของวาทกรรมและกฏแหงการใชเหตผล (Discourse Ethics and the Rules of Reason) ในฐานะเปน

ปทสถานรวมกนของภมภาคบนสภาพเงอนไขแหงประชาธปไตย หากแต AECในฐานะชมชนวาทกรรมนกอาจพจารณา

จดตงระบบปทสถานของวฒนธรรมแหงวถชมชนของตนเองโดยใหความเคารพตอการสงวนรกษา (Preservation)

วฒนธรรมรากเหงาของตนและปรบใหสอดคลองกบวฒนธรรมกลางของภมภาค AECทประกอบดวยมชมชนทมความ

หลากหลายแตกตางและลกษณะรวมบางประการทางวฒนธรรวถชวตดวย โดยเฉพาะหากตองเกยวของกบประเดนใน

เชงจรยธรรม (Ethical Issues) ทสะทอนสตสมปชญญะทางคณธรรม (Moral Consciousness) ของสงคมและปจเจกใน

สงคมนนๆดวย สงเหลานสะทอนใหเหนแนวคดวาดวย “Ideal Speech Situation” หรอสถานการณแหงความเปน

อดมคตทางวาทะซงตอกย าความเทาเทยมและอสรภาพ (Equality and Freedom) ไปพรอมๆกน นนกคอการ

ใหอสรภาพแกทกชมชนในการเขารวมแสดงวาทกรรม (Freedom to participate in the discourse) ในการ

แสดงทศนคต ความตองการของชมชนวฒนธรรมนนอยางเทาเทยมรวมถงการใหอสรภาพจากการไมถกบบ

บงคบในทกรปแบบ (Freedom from Coercion) ตอการกระท าทางการสอสารหากอยในกรอบสตยาบน

รวมกนของชมชนวาทกรรมแหงAEC ในการรกษาไวซงภราดรภาพ (Solidarity) ของภมภาค ดงนน การให

ความส าคญกบกระบวนการการรวมสรางวาทกรรมแหงการอธบาย วาทกรรมในเชงแนวคดทฤษฎบนหลกการเหตผลท

ถกตองและทส าคญคอ วาทกรรมในเชงประยกต (Explicative Discourse, Theoretical Discourse and Practical

Discourse) ทเนนถงรปแบบการสอสารทพรอมจะเปดกวางตอความสามารถในการตงค าถามเชงวพากษต อระบบ

ความคดตางๆทครอบง าสงคม อาท ระบบความเชอทไดรบการจดเปนแกนเรอง (Thematized) โดยเฉพาะในประเดนท

เกยวของกบคณธรรมศลธรรม ตามกฎ

ขอเสนอประมวลความคดเชงทฤษฎประการทหก (The Sixth Theoretical Assertion)

การ สอสารเ ชงคณธรรมนนสามารถแสดงถง อ านาจแหลงการกระท าทางการ สอสาร

(Communicative Power) ซงภายในตวมนเองนนมความเชอมโยงกบตรรกะเหตผลทางการสอสาร

(Communicative Rationality) ทตองมลกษณะของการสานเสวนา (Dialogical or Communicative) เพอให

ไดมาซงตรรกะเหตผลรวมกนเปนส าคญ ดงนน ในการธ ารงรกษาภมภาคแหงAECนนควรรวมกนสรางสรร

และเคารพรกษาการใชตรรกะแหตผลทางการสอสารทประกอบดวยชดเหตผลและเนอหาเชงพทธปญญา

(Cognitive Content) ทหยงรากในโครงสรางทางการสอสารแบบอตวสยรวม (Intersubjective Structure of

Communication) ซงประเดนนหมายถงวา การทสมาชกแหง ASEAN ทงสบประเทศจะไดมาซงความเขาใจรวมกนนน

จ าเปนตองมความตอเน องในการเปนภาครวมในการสะทอนยอนความคดตรวจสอบความคด (Reflection

Continuation) ตอการกระท าตางๆทเกดขนในภมภาคหรอตอสงคมโลกรวมกนซงสงนเองคอสงท Habermasเชอวา

อ านาจในเชงการเมองทงหมดทงสนนนลวนกอก าเนดจากอ านาจของการกระท าทางการสอสารของประชาชน (All

political power derived from the communicative power of citizens) เปนส าคญผานกฎของตว D หรอ Principle D

ของ Habermas ซงกลาวไววา “ปทสถานทจะไดรบการพจารณาวามความแมนตรงไดกตอเมอไดรบการอนมตจาก

บคคลทงหมดทไดรบผลกระทบในฐานะของผมสวนรวมในการสรางวาทกรรมอยางมเหตผลรวมกน“

ขอเสนอประมวลความคดเชงทฤษฎประการทเจด(The Seventh Theoretical Assertion)

ความรในเชงประยกตผานการกระท าทางการสอสาร (Practical Knowledge on Communicative Action) และ

ความรในการปลดแอกมนษยออกจากการถกคiอบง าในลกษณะตางๆ (Emancipatory Knowledge) โดยเนน

การตรวจสอบสรางความเขาใจและสรางความรเกยวกบตนเอง (Self-Knowledge) ถอเปนความรในเชง

คณธรรมซงมนษยในสงคมปจจบนควรใหความส าคญ ทงน Habermasใหมมมองวา สงคมโลกนนก าลงเกดวกฤต

ทงในประเดนของความเปนพหนยมและสตสมปชญญะแหงประวตศาสตรขดแยงกน (Global society in crisis with the

conflicting pluralism and historical consciousness) และทส าคญ วกฤตนนจะเกดหากสงคมลมเหลวในการ

ตอบสนองความตองการของปจเจกบคคลหรอเมอสงคมนนมความพยายามในการครอบง าหรอฉวยประโยชนจากการ

ครอบง าปจเจกบคคล หรอกดกนไมใหบคลไดรวมแสดงความคดเหน ซงHabermasนนมงเนนใหความส าคญกบระดบ

ปจเจกบคคลและสมรรถนะในการสอสารของบคคล ดงนนในการทปจเจกในสงคมสามารถตอบสนองกบวกฤตในชวต

และทางสงคมรวมทงสามารถเผชญ วกฤตทางการสอสารเชงคณธรรมนนจ าเปนตองการประยกตกระบวนการของการ

ใชตรรกะเหตผลทางการสอสาร (Communication Rationality) มาใชในการสานเสวนา (Dialogical or

Communicative) ระหวางกลมตางๆ ซงเปนหวใจส าคญของการไดมาซงความเขาใจในตรรกะเหตผลทางการสอสาร

ดงนน ประเทศทงสบแหงภาคAECควรท าความเขาใจประเดนดงกลาวและน าไปประยกตใชเพอการสรางความเขาใจ

รวมกนผานกระบวนการแบบสานเสวนา (Deliberative Process) เพอการตดสนใจแบบเนนการไดมาซงฉนทามต

(Consensus Decision) รวมกนอยางสรางสรรคและสนต

ขอเสนอประมวลความคดเชงทฤษฎประการทแปด (The Eighth Theoretical Assertion)

ความร คณธรรมและการสอสาร (Knowledge, Morality, and Communication) ตางยดโยงสมพนธกนและกนอยางไม

สามารถแยกออกจากกนไดโดยไมพงวเคราะหสงเคราะหมตหนงมตใดไป ดงนน การท าความเขาใจและเคารพในความ

เปนพหวฒนธรรมของกลมวฒนธรรมของกลมประเทศใน AEC ถอเปนฐานความรทส าคญกอนน าไปวเคราะห

สงเคราะห ประยกตและประเมน (Analysis, Synthesis, Application, and Evaluation) ระบบความเชอมโยงของ

กระบวนการท าวฒนธรรมแหงการสอสารและคณธรรมในเชงภมภาค (The Interrelation System of the Culturing of

Communication and Morality Cultures) ทใหความส าคญกบความเขาใจในคณคาของอตลกษณของความหลากหลาย

ทางสงคมของAEC (The Identities of the Plural Societies of AEC) อยางแทจรงและพรอมเปดกบตอแนวคดของการ

ปรบเปลยนอตลกษณทเปลยนแปลงไป (The Shifting Identities) ตามวาทกรรมรวมสมย

บทสรปสดทายภายใตกรอบของปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง

จากบทความนจะเหนไดวากรอบมโนทศนของแนวคดวาดวยปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงนนไมวาจะเปน

แนวคดของความรคคณธรรมนนลวนสะทอนใหเหนถงความสอดคลองอยางมนยส าคญกบมมมองเชงแนวคดทฤษฎ

ของนกคดตางประเทศระดบโลกทงสองทานไดแก Luckmann และ Habermas ทบทความวจยนไดน าเสนอมมมอง

แนวคดทฤษฎทเชอมโยงระหวางการสอสาร คณธรรมและความร เปนส าคญ นอกจากน บทความนยงไดน าแนวคดนน

มาท าการวเคราะหเชงอปนยเพอน ามาใชในการสรางขอเสนอการประมวลความคดเชงทฤษฎ (Theoretical

Assertions) จากมมมองของนกวจยรวมแปดประการเพอใชในการสรางฐานความเขาใจเชงวพากษตอความเปนพห

วฒนธรรมของภมภาค AEC อาจกลาวสรปไดวา เงอนไขวาดวยความรคคณธรรมของปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงนน

ทรงคณคาและมความเปนสากลและสามารถน าไปประยกตไดกวางขวาง โดยเฉพาะอยางยงกบศาสตรทางการสอสาร

และแนวคดวาดวยการสอสารเชงคณธรรมและการกระท าของการสอสารในสงคมเปนส าคญ

การอางองและบรรณานกรม

Brinkmann, J. (2002). Business ethics and intercultural communication. Exploring the overlap between the

two academic fields.

Intercultural Communication, ISSN 1404-1634, issue 5. Retrieved on May 20th , 2013 from

http://www.immi.se/intercultural/

Critical Hermeneutics. (2011). Habermas and Social Identity. Retrieved July 11th, 2014 from

http://criticalhermeneutics.com/

Englund, T. (2006). Jurgen Habermas and education. J. Curriculum Studies, Vol. 38, No. 5, pp. 499-501.

Flynn, J. (2012). Communicative power in Habermas’ theory of democracy. European Journal of Political

Theory,

Sage: London, Thousand Oaks and New Delhi. Online Source: DOI:IO.1177/14748851040459I4

Gaspar, C. (1999). Habermas ‘ theory of communicative action, Philippines Studies, Vol.47, No. 3, pp. 407-

425.

Habermas, J. (1968). Knowledge and Human Interests. Cambridge: Polity.

Habermas, J. (1981a). New Social Movement, Telos, 49: 33-37.

Habermas, J. (1981b). Moral Consciousness and Communicative Action. MCCA.

Http://www.msu.edu/user/robins11/habermas/main.htm.

Accessed May, 2014.

Habermas, J. (1984). The Theory of Communicative Action, Volume 1: Reason and the Rationalization of

Society,

Beacon Press, Boston, MA.

Habermas, J. (1987). The Theory of Communicative Action Volume II: Systems and Lifeworld, Cambridge:

Polity.

Habermas, J. (1988). Legitimation Crisis. Cambridge: Polity.

Habermas, J. (1996). Between Facts and Norms: Contribution to a Discourse Theory of Law and Democracy.

Trans. W. Rheg.

Cambridge, MA: MIT Press.

Habermas, J. (1998). On the Pragmatics of Communication, Cambridge, Mass: MIT Press.

Hak Joon Lee. (2006). Review of Covenant and Communication: A Christian Moral Conversation with Jurgen

Habermas,

Lanham, MD: University Press of America.

Luckmann, T. (1995). On the intersubjective constitution of morals. In Steven Galt Crowell (Ed.), The Prism

of the Self:

Philosophical Essays in Honor of Maurice Natanson. Dordrecgt, Boston, London, 73-92.

Luckmann, T. (2002). Moral communication in modern societies. Human Studies, Volume 25, Issue 1, pp.

19-32.

Lyn, Franks, Savage (2008). Ethics. Downers Grove, IL: InerVarsity Press.

Mabovula, N. (2010). Revisiting Jurgen Habermas’s notion of communicative action and its relevance for

South African school

Governance: Can it succeed? South African Journal of Education, Vol. 30, pp.1-32.

Majorano, S. (2007). On Relativism, Morality, and Communication. Retrieved on February 26th, 2014 from

http://www.zenit.org/en/articles/

On-relativism-morality-communication.

Miller, M. (2013). Kant, Hegel, and Habermas: Does Hegel’s critique of Kant apply to discourse ethics?

Auslegung, Vol, 25, No.1, pp. 1-85.

Rosaldo, C. (1998). Cultural Relativism. Retrieved on March 5th, 2014 from http://www.worldofculture.com.

Ruggiero, V. R. (1973). The Moral Imperative: Ethical Issues for Discussion and Writing. New York: Alfred.

Said, E. (1993). Cultural Relativism: Perspectives in Cultural Pluralism. New York: Vintage Books.

Simmel, G. (1989). The Concept of Stranger. Boulder, CO: Westview Press.

UNESCO. (2001). Declaration of Cultural Diversity. Retrieved on April, 2014 from

http://www.UNESCO/Declarationofculturaldiversity

กตยา โสภณโภไคย (2556). คณธรรม จรยธรรม และการด ารงอยกบสงคมประชาธปไตย (ความหมายและแนวคดเชง

ทฤษฎ)

ด า ว น โ ห ล ด ข อ ม ล เ ม อ ว น ท 20 ม ก ร า ค ม พ . ศ . 2557 จ า ก

http://www.learners.in.th/blog/edu3204math2009/314058

นพนธ ทพยศรนมตร (2550). ไมปรากฏชอเรอง ดาวนโหลดขอมลเมอวนท 20 มกราคม พ.ศ. 2557 จาก

http://www.learners.in.th/blog/edu3204math2009/314058

ระเบยบส านกนายกรฐมนตรวาดวยการสงเสรมคณธรรมแหงชาต พ.ศ. 2550 ประกาศเมอวนท 13 กรกฏาคม พ.ศ.

2550

(ประกาศในราชกจจานเบกษา เมอวนท 25 กรกฏาคม 2550)

สดา สอนศร. (2554). นตยสารมตชนรายสปดาห. ส านกพมพมตชน

สรนทร พศสวรรณ, ดร. (2554). มตทางวฒนธรรมในการสรางประชาสงคมแลวฒนธรรมอาเซยน.

ปาฐกถาพเศษ. วนจนทรท 7 กมภาพนธ พ.ศ. 2554 ณ มหาวทยาลยธรรมศาสตร ทาพระจนทร

อลสา หะสาเมาะ (2554). อตลกษณของชมชนมสลมในต าบลรอเสาะออก: ภาคใตของประเทศไทย โครงการประชม

วชาการนานาชาตเกยวกบภาคใตเรอง

“ประสบการณถนไทยทกษณ: การปรวรรตทางสงคมในทศนะประชาชน”, วนท 13-15 มถนายน พ.ศ. 2554.

โรงแรมซเอสปตตาน สถาบนเจาภาพ

มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตานและภาควชามานษยวทยา มหาวทยาลยฮารวารด สนบสนน

โดย มลนธรอกกเฟลเลอรและมลนธโตโยตา