การพัฒนาคุณภาพชีวิตอย่าง...

Sustainable Quality of Life Development through Dhiddhadhammikatthaprayote 4: A Case Study of Muang Sam Sib District, Ubon Ratchathani Province

SDU Res. J. 7 (3): Sept - Dec 2011

* ผประสานงานหลก (Corresponding Author) Email: [email protected]

การพฒนาคณภาพชวตอยางยงยนตามหลกธรรมทฏฐธมมกตถประโยชน 4: กรณศกษา อำเภอมวงสามสบ จงหวดอบลราชธาน

Sustainable Quality of Life Development through Dhiddhadhammikatthaprayote 4:

A Case Study of Muang Sam Sib District, Ubon Ratchathani Province

ตวงพร สมสมย* และคณะ

คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต

บทคดยอ

จดมงหมายของการวจยน เพอ 1) พฒนารปแบบการพฒนาคณภาพชวตอยางยงยนตามหลกธรรม

ทฏฐธมมกตถประโยชน 4 2) ศกษาภมหลงของชมชนกลมตวอยาง และ 3) ศกษาผลกระทบในการนำรปแบบการ

พฒนาคณภาพชวตอยางยงยนตามหลกธรรมทฏฐธมมกตถประโยชน 4 ไปใช ประชาชนกลมตวอยางประกอบดวย

ประชาชนจำนวน 342 คน จากชมชน 3 หมบาน ไดแก หมบานดอนแดงใหญ หมบานหนองไขนก และหมบาน

ดอนแดงนอย อำเภอมวงสามสบ จงหวดอบลราชธาน ขนตอนดำเนนการวจยประกอบดวย 4 ขนตอน คอ 1) สำรวจ

ขอมลเบองตนของชมชน 2) รวบรวมขอมลพนฐานของชมชนเพอพฒนารปแบบการพฒนาคณภาพชวต 3) แนะนำ

รปแบบการพฒนาคณภาพชวต และ 4) ศกษาผลกระทบจากการนำรปแบบการพฒนาคณภาพชวตไปใช จากผลการ

วจยนไดรปแบบการพฒนาคณภาพชวตอยางยงยนตามหลกธรรมทฏฐธมมกตถประโยชน 4 โดยการนำหลกธรรมและ

ทฤษฎเศรษฐกจพอเพยงมาบรณาการเขาดวยกน รปแบบนประกอบดวยหลกสตร และกจกรรมพฒนาชมชนเขมแขง

7 ดาน คอ 1) ดานความร 2) ดานทพกอาศยถกสขลกษณะอนามยทด 3) ดานสงเสรมความด 4) ดานการพฒนาแบบ

ผสมผสานบาน วด โรงเรยน (บวร) 5) ดานศลธรรม คณธรรม 6) ดานประเพณและวฒนธรรม และ 7) ดานการสอสาร

ขอมล ผลการวจยพบวา กลมตวอยางมความขยนมาก แตไมสามารถรกษาทรพยและใชจายอยางเหมาะสม ประชาชน

รอยละ 49.70 มรายไดไมพอกบรายจายและตองกเงน ประชาชนไมนยมจดบนทกรายรบรายจาย หลงจากการนำ

รปแบบการพฒนาคณภาพชวตไปใช ประชาชนมหลกธรรม 4 ดานเพมขน คอ ขยนหา รกษาทรพย คบคนดเปนมตร

และใชชวตอยางพอเพยง

คำสำคญ: ทฏฐธมมกตถประโยชน 4 การพฒนาคณภาพชวตอยางยงยน

190


Abstract

The purposes of this study were 1) to develop the pattern for sustainable life development through

Dhamma Dhiddhadhammikatthaprayote 4 2) to study general communities’ background of samples and 3) to

explore the impacts of implementing the pattern for sustainable quality of life development through Dhamma

Dhiddhadhammikatthaprayote 4. The samples of this study were 342 villagers from three villages; Barn Don

Daeng Yai, Barn Nong Khai Nok, and Barn Don Daeng Noi. This study employed four procedures: 1) survey

basic information of the communities, 2) collect basic information of the communities for developing the

model for sustainable quality of life development through Dhamma Dhiddhadhammikatthaprayote 4, 3) study

the impacts of implementing the model for sustainable quality of life development through Dhamma Dhiddhad-

hammikatthaprayote 4, and 4) study the impacts of the implementation of the model. From this study the

model for sustainable quality of life development through Dhamma Dhiddhadhammikatthaprayote 4 was

created by integrating Dhamma and Sufficiency Economy theory. This model consisted of the curriculum for

sustainable quality of life development and activities to strengthen the communities in 7 areas; 1) knowledge,

2) healthy residences, 3) goodness promotion, 4) integrative development of community temples and schools,

5) morality and ethics, 6) customs and cultures, and 7) communication. The results showed that people were

very diligent, however, they could not save nor spend money properly. The villagers, 49.70% did not have

enough income and they had to loan. They did not like to note their incomes and expenses. After the implemen-

tation of the model for sustainable quality of life development, villagers were better in being diligent, saving

money, having good friends, and having sufficient ways of life.

Keyword: Dhiddhadhammikatthaprayote 4, Sustainable quality of life development

บทนำ

ประชาชนคนไทยไดเผชญกบความยากจน ความเจบปวย และความไมรมาชานาน นกวชาการไดนำแนวคด

การพฒนาโดยเฉพาะจากตางประเทศหลากหลายมาใช แตยงไมประสบความสำเรจ เพราะการพฒนาทผานมามงเนน

การพฒนาเศรษฐกจซงมผลกระทบตอประชาชนหลายดาน เชน ความเปนอย ขนบธรรมเนยมประเพณ สงแวดลอม

และคานยม เปนตน

ประชาชนชาวไทยทกชนชนและทกอาชพในปจจบนนไดรบผลกระทบอยางรนแรงจากการเปลยนแปลงและ

ความไมแนนอนของสงคม เศรษฐกจ และการเมองการปกครอง ทำใหการดำเนนชวตขาดความสข ไรทพงพา โดย

เฉพาะเกษตรกรซงเปนประชาชนสวนใหญของประเทศไทยประสบปญหาขาดแคลนแหลงนำธรรมชาตในการทำการ

เกษตร บางครงนำทวมทำใหไรนาเสยหาย ทสำคญตนทนการผลตสงแตราคาพชผลตกตำ ไมไดรบความเปนธรรมและ

ถกเอารดเอาเปรยบจากพอคาคนกลาง ทำใหรายไดไมเพยงพอ ปญหาทตามมาคอการเปนหน ขายแรงงานในตางถน


191


ซงกอใหเกดปญหาครอบครวแตกแยก และคนชราถกทอดทง

จากรายงานในหนงสอพมพมตชน (2552) สำนกงานสถตแหงชาต ไดสำรวจพบวา ครวเรอนในภาคตะวนออก

เฉยงเหนอเปนภาคทมรายได คาใชจาย และหนสนตำสด แตมสดสวนของคาใชจายตอรายไดสงถงรอยละ 83.90 ซงจะ

มผลทำใหสดสวนของรายไดทเหลอสำหรบการเกบออมและชำระหนสนนอยมาก เมอเปรยบเทยบกบภาคอนๆ (ภาคใต

ภาคเหนอ ภาคกลาง รอยละ 78.80) ดงนน คนไทยในภาคตะวนออกเฉยงเหนอซงเปนประชาชนสวนใหญของประเทศ

จงตองเผชญกบปญหาตางๆ นานา ขาดทพงพาในการดำเนนชวต งานวจยนจงนำหลกธรรมทฏฐธมมกตถประโยชน 4

และทฤษฎเศรษฐกจพอเพยงมาใชในการพฒนาคณภาพชวตอยางยงยนโดยยดคนเปนศนยกลางในการพฒนาเพอ

สามารถดำเนนชวตอยางมความสขและพงพาตนเองได

การพฒนาเปนเรองเกยวของกบกระบวนการเปลยนแปลงสงคม ไทยใชคำ “พฒนา” มาเกอบครงศตวรรษ

จนเปนคำทคนเคยและมกนำคำนไปใชเพอปรบปรงหรอเปลยนแปลงสงทตองการเปลยนอนๆ ดวย เชน การพฒนาการเมอง

การพฒนาการศกษา การพฒนาจตใจ เปนตน การพฒนาอาจแบงไดเปน 3 ประเภท คอ 1) การพฒนาตามกระแสหลก

2) การพฒนาตามทศนะของแนวคดวฒนธรรมชมชน และ 3) การพฒนาตามทศนะทางศาสนา ความหมายการพฒนา

ตามกระแสหลก เปนทฤษฎการพฒนาเศรษฐกจจากประเทศตะวนตก ปรชา เปยมพงศสานต และคณะ (2543) ไดให

นยามการพฒนา คอ การแกไขปญหาความลาหลงทางเศรษฐกจ เปาหมายหลกของการพฒนา คอการเพมรายได

ประชาชาต การยกระดบกจกรรมการผลตการลงทน การออม หากพจารณาความหมายตามกระแสนแลว การมอง

ความหมายการพฒนายงแคบไปเนองจากเนนเฉพาะเศรษฐกจเพยงอยางเดยว

การพฒนาตามทศนะของแนวคดวฒนธรรมชมชน ตามทศนะของ เสนห จามรก (2542) เหนวา การพฒนา

ตามแนวคดวฒนธรรมชมชนเปนทางเลอกการพฒนาทเหมาะสมและเปนธรรม โดยใหความสำคญกบทองถน เคารพ

สทธของประชาชน เปนการพฒนาแบบยงยน มชมชนและคนเปนตวตง เปนศนยกลางของการพฒนา ไมเบยดเบยน

ทำลายสงแวดลอม มการแบงปนผลประโยชนอยางทวหนา สรางความเสมอภาค ไมเอารดเอาเปรยบกน สรางบรรทดฐานของ

สงคมทด โดยการเปนสมาชกทดของสงคม เชน ขยน ประหยดและมคณธรรม แนวคดนมอทธพลในการเปลยนแปลง

ทศทางการพฒนาของประเทศไทย ตงแตแผนพฒนาฯ ฉบบท 8 - 10 ซงเนนคนเปนศนยกลางของการพฒนา สำหรบการ

พฒนาตามทศนะทางศาสนา คอการพฒนา 4 ดาน คอ 1) การพฒนาทางกาย 2) การพฒนาทางสงคม 3) การพฒนา

ทางอารมณ และ 4) การพฒนาทางสตปญญา

นกวชาการ ไดใหความหมายของคณภาพชวตไวหลากหลาย สมน อมรววฒน (2525) กลาววา คณภาพชวต

หมายถง ชวตทมคณภาพซงเปนชวตทอยรอด อยด อยอยางมหลกการ และบคคลนนสามารถปรบตวและแกไขปญหา

ไดเพอดำเนนชวตอยางสงบตามอตถภาพ ในการพฒนาคณภาพชวตใหประสบความสำเรจไดจะตองนำชวตตนเองส

จดหมาย ดงท พระพรหมคณาภรณ (ป.อ. ปยตโต) (2547) ไดกลาววาการดำเนนชวตใหบรรลประโยชนทเปนจดหมาย

ของการมชวตม 3 ขน คอ 1) จดหมายขนตาเหน หรอ ประโยชนปจจบน 2) จดหมายขนเลยตาเหน หรอ ประโยชน

เบองหนา 3) จดหมายสงสด หรอ ประโยชนอยางยง แตงานวจยนเนนการดำเนนชวตใหบรรลประโยชนในปจจบน

นนคอ ทฏฐธมมกตถประโยชน 4 ไดแก 1) การขยนหา 2) การรกษาทรพย 3) การคบคนดเปนมตร และ 4) การใชชวต

อยางพอเพยง


192


การพฒนาทยงยน (Sustainable Development) คอ กระบวนการเปลยนแปลงทงในเชงปรมาณและเชง

คณภาพทประกอบดวยตวแปรมากมายททำใหบคคลและชมชนเรมสรางเอกลกษณแหงตนทมลกษณะเฉพาะ และสราง

ความสามารถทจะเผชญกบโลกไดอยางมจดหมาย และความภาคภมใจ กระบวนการนเนนการเตบโตอยางกลมกลน

ของบคคลและชมชนกบสภาพทางเศรษฐกจ สงคม การเมอง และจตวญญาณของสงคมโดยสวนรวม การพฒนา

ตามแนวทางเศรษฐกจพอเพยง (Sufficiency Economy) คอการพฒนาทตงอยบนพนฐานของทางสายกลาง และความ

ไมประมาท โดยคำนงความพอประมาณ ความมเหตผล การสรางภมคมกนทดในตว ตลอดจนใชความร ความรอบคอบ

และคณธรรมประกอบการวางแผน การตดสนใจ และการกระทำ

จากงานวจยเรอง แผนพฒนาขององคการบรหารสวนตำบลทสงผลตอคณภาพชวตของชมชนบานฝาย ตำบล

เมองฝาย อำเภอหนองหงส จงหวดบรรมย ของพระธงชย สลโสภณ (ญาณธโร) (2545) พบวา คณภาพของประชาชนท

ไดรบจากแผนพฒนาคอ 1) ดานเศรษฐกจ ประชาชนสวนใหญมรายไดนอย รายไดเสรมสวนใหญเกดจากภายในชมชน

การพฒนาผลผลตทางการเกษตรใหมคณภาพยงมไมมาก กองทนกยมไมเพยงพอ 2) ดานสงคม การจดอบรมรกษา

ความปลอดภยใหแกประชาชนยงนอย การจดอบรมเรองการตอตานยาเสพตดอยในระดบปานกลาง 3) ดานการเมอง

และการบรการ ประชาชนสวนใหญไดรบความรและฝกอบรมนอย ในเรองกจกรรมการเมอง การประชาสมพนธขอมล

ขาวสารตางๆอยในระดบปานกลาง 4) ดานการศกษา การพฒนาศนยเดกกอนเกณฑ เรองอาหารกลางวนและอาหาร

เสรมอยในระดบปานกลาง การศกษาระดบประถมศกษาและมธยมศกษายงไมเพยงพอตอความตองการ 5) ดานศาสนา

และวฒนธรรม กจกรรมดานศาสนาวฒนธรรมประเพณไดรบการสงเสรมมาก สวนเรองการอบรมคณธรรมและจรยธรรม

มนอย จากงานวจยดงกลาวประชาชนไมไดรบผลประโยชนดเทาทควรจาก แผนพฒนาทจดขน

วตถประสงค

1. เพอพฒนารปแบบการพฒนาคณภาพชวตอยางยงยนตามหลกธรรม ทฏฐธมมกตถประโยชน 4

2. เพอศกษาสภาพทวไปของชมชนกลมตวอยาง

3. เพอศกษาผลกระทบในการนำรปแบบการพฒนาคณภาพชวตอยางยงยนตามหลกธรรมทฏฐธมมกตถ-

ประโยชน 4 ไปใชในชมชนกลมตวอยาง อำเภอมวงสามสบ จงหวดอบลราชธาน

วธการศกษา

ประชากรไดแก ประชาชนทอาศยอยในอำเภอมวงสามสบ จงหวดอบลราชธาน จำนวน 158 หมบาน

ประชากรทงหมด 56,160 คน สำรวจ ณ วนท 30 ตลาคม 2551

กลมตวอยาง ไดแก ประชาชนจาก 3 หมบานของอำเภอมวงสามสบทเปนตวแทนในการใหขอมลแบบสอบถาม

ไดแก หวหนาครอบครวของประชาชนในหมบานดอนแดงใหญ จำนวน 161 ครวเรอน หมบานดอนแดงนอย จำนวน

69 ครวเรอน และหมบานหนองไขนก จำนวน 112 ครวเรอน รวมหวหนาครอบครวทเปนตวแทนตอบแบบสอบถาม

ทงหมด 342 คน โดยเลอกแบบเจาะจง (Purposive Sampling)


193


ขนตอนและเครองมอในการวจย

การวจยเรองน ใชระเบยบวธวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) และเชงปรมาณ (Quantitative

Research) ซงมขนตอน 4 ขนตอนทใชในการดำเนนการวจย ดงน

1. สำรวจขอมลเบองตน เครองมอทใชในการศกษาขอมลเบองตนเกยวกบชมชนและสถานททจะทำการวจย

คอการสมภาษณหวหนาชมชนและตวแทนชมชนบางสวน และการสงเกตเกยวกบอาชพ พฤตกรรมทวไป สภาพ

ความเปนอย ขนบธรรมเนยม ประเพณและวฒนธรรมของชมชนหมบานดอนแดงใหญ หมบานหนองไขนก และหมบาน

ดอนแดงนอย

2. รวบรวมขอมลทวไปของชมชนกลมตวอยาง เพอใชในการจดทำรปแบบพฒนาคณภาพชวตตาม

หลกธรรมทฏฐธมมกตถประโยชน 4 เครองมอทใชในการเกบขอมลประกอบดวย 1) แบบสอบถาม (Questionnaire)

2) แบบสมภาษณอยางมโครงสราง (Structured Interview) 3) แบบสมภาษณเชงลก (In-depth Interview) และ

4) การสนทนากลม (Focus Group)

3. สรางและพฒนารปแบบการพฒนาคณภาพชวตอยางยงยนตามหลกธรรมทฏฐธมมกตถประโยชน 4 โดย

การบรณาการของผลการศกษาและวเคราะหขอมลของชมชนกลมตวอยาง หลกธรรมทฏฐธมมกตถประโยชน 4 และ

ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง

เครองมอและกจกรรมทใชในขนตอนน มดงตอไปน 1) หลกสตรการพฒนาคณภาพชวตอยางยงยนตามหลก

ธรรมทฏฐธมมกตถประโยชน 4 ประกอบดวยหนวยการเรยนร 4 หนวย ไดแก การพฒนาคณภาพชวต การพฒนา

คณภาพชวตทางดานรางกาย อารมณ สงคม และสตปญญา การดำเนนชวตดวยหลกธรรมทฏฐธมมกตถประโยชน 4

และการพฒนาชมชนเพอชวตและสงคม (บาน-วด-โรงเรยน “บวร”) 2) แบบสอบถามความคดเหนของผเขารบการ

อบรมหลกสตรการพฒนาคณภาพชวตอยางยงยนตามหลกธรรมทฏฐธมมกตถประโยชน 4 เกยวกบเนอหาของหลกสตร

ความรของวทยากร กจกรรม สอวสดอปกรณ ระยะเวลาและสถานทจดการอบรม 3) การพฒนาแบบผสมผสาน บาน

วด และโรงเรยน “บวร” รวมโครงการทอดผาปาขาวเปลอกทโรงเรยนหนองไขนก เพอสมทบทนอาหารกลางวนใหแก

นกเรยนโรงเรยนหนองไขนก 4) การศกษาดงาน คณะผวจยไดนำสมาชกองคการบรหารสวนตำบล กำนน ผใหญบาน

หวหนาคมของแตละหมบาน ปราชญชาวบาน และตวแทนชาวบาน ไปศกษาดงานและชมกจการของหมบานทมผลงาน

โดดเดน ในจงหวดอบลราชธาน 5) กจกรรมบคคลตวอยาง กำหนดลกษณะบคคลตวอยางทประสบความสำเรจในการ

ดำเนนชวตตามหลกธรรมทฏฐธมมกตถประโยชน 4 เพอใหคณะกรรมการหมบานแตละหมบานเปนผคดเลอก

6) กจกรรมบานตวอยาง กำหนดลกษณะบานทมสขลกษณะอนามยทด คอ มความสะอาดเปนระเบยบเรยบรอย

มอากาศถายเทไดด มหองนอนของตนเอง มหองนำหองสวมทถกสขลกษณะ เพอใหคณะกรรมการหมบานแตละ

หมบานเปนผคดเลอก 7) กจกรรมทางศาสนา เพอสงเสรมประชาชนไดเหนความสำคญและมสวนรวมกจกรรมทาง

ศาสนา 8) กจกรรมตามประเพณและวฒนธรรม เพอสบสานและดำรงไวซงวฒนธรรม ประเพณอนดงามของทองถน

9) เผยแพรธรรมะผานวทยชมชน เพอใหความรเพมเตมและมปฏสมพนธกบประชาชน สงเสรมใหประชาชนดำเนนชวต

โดยยดหลกธรรมโดยเฉพาะหลกธรรมทฏฐธมมกตถประโยชน


194


4. ศกษาผลกระทบจากการนำรปแบบการพฒนาคณภาพชวตอยางยงยนตามหลกธรรมทฏฐธมมกตถประโยชน 4

ไปใช เปนระยะเวลา 4 เดอน การศกษาผลกระทบนดำเนนการดวยวธการตดตามและประเมนผลการดำเนนชวตของ

ชมชน โดยมเครองมอและกจกรรมทใชในการตดตามผลและประเมนผล ประกอบดวย 1) การสมภาษณ 2) แบบสอบถาม

3) ประชมพบปะสงสรรคหวหนาชมชน 4) กจกรรมทางศาสนา 5) กจกรรมตามประเพณและวฒนธรรมของหมบาน

6) บคคลตวอยาง และ 7) บานตวอยาง

การสรางและการตรวจสอบคณภาพเครองมอ

สำหรบการสรางเครองมอเพอใชในการวจยครงน มวธการดำเนนการดงน คอ 1) ศกษาคนควาแนวความคด

ทฤษฎ และผลงานวจยทเกยวของ 2) สรางเครองมอตามวตถประสงคและสมมตฐานในการศกษาทกำหนดไว แบบสอบถาม

ทใชกอนนำรปแบบการพฒนาคณภาพชวตอยางยงยนตามหลกธรรมทฏฐธมมกตถประโยชน 4 ไปใช ไดตรวจสอบ

คณภาพของเครองมอ โดยตรวจสอบความเทยงตรงเชงเนอหา แลวนำมาวเคราะหตามวธการทดสอบความเทยงเชง

เนอหาของ IOC โดยหาคาดชนความสอดคลอง (Index of Item Object Congruence: IOC) หรอ IOC ซงผลการหา

คาดชนความสอดคลองหรอคา IOC เทากบ 0.80 ซงมคาดชนมากกวา 0.67 จงมความเทยงตรงเชงเนอหา ภายหลง

จากตรวจสอบความเทยงตรงเชงเนอหาแลว คณะผวจยไดนำเครองมอไปทดลองใชกบประชาชนทอาศยอยในจงหวด

อบลราชธาน ซงมใชกลมตวอยาง จำนวน 30 ชด และนำไปหาคาความเชอมนของเครองมอโดยใชวธการวเคราะหหาคา

สมประสทธแอลฟา (Alpha Coefficient) ตามวธการของครอนบาค (Cronbach) ไดคาความเชอมนเทากบ .8409

เพอศกษาผลกระทบการดำเนนชวตของประชาชนหลงจากการนำรปแบบการพฒนาคณภาพชวตอยางยงยน

ตามหลกธรรมทฏฐธมมกตถประโยชน 4 ไปใช ทำการประเมนโดยใชแบบสอบถามเดมทใชรวบรวมขอมลทวไปของ

ชมชนในชวงกอนนำรปแบบฯไปใช แตไดตดขอความทไมจำเปนออกไป แบบสอบถามนไดนำไปตรวจสอบดวยวธเดยวกน

กบแบบสอบถามทใชกอนการนำรปแบบฯไปใช โดยการหาคาความเชอมนของเครองมอดวยวธการวเคราะหหาคา

สมประสทธแอลฟา (Alpha Coefficient) ตามวธการของครอนบาค (Cronbach) ไดคาความเชอมนเทากบ .909 และ

คา IOC เทากบ 0.82

สถตทใชในการวจย

สถตเชงพรรณนา (Descriptive Statistics) การวเคราะหขอมลพนฐานของกลมตวอยางนำเสนอโดยใชสถต

รอยละ (Percentage) คาความถ (Frequency) และการวเคราะหความแตกตางกนระหวางตวแปรตางๆ ใช สถตคาเฉลย

( ) คาเบยงเบนมาตรฐาน (Standard Deviation) และการหาคาโดยเปรยบเทยบคาเฉลยเปนรายคดวยการใชสถต t

(Paired Samples t-test)


195


ผลการศกษา

ผลการวจยการพฒนาคณภาพชวตอยางยงยนตามหลกธรรมทฏฐธมมกตถประโยชน 4 ของประชาชนอำเภอ

มวงสามสบ จงหวดอบลราชธาน ซงประกอบดวย หมบานดอนแดงใหญ หมบานหนองไขนก และหมบานดอนแดงนอย

โดยการนำเสนอ 1) ขอมลสำรวจเบองตน 2) ขอมลของชมชนกลมตวอยางกอนการนำรปแบบการพฒนาคณภาพชวต

อยางยงยนตามหลกธรรมทฏฐธมมกตถประโยชน 4 ไปใช 3) รปแบบการพฒนาคณภาพชวตอยางยงยนตามหลกธรรม

ทฏฐธมมกตถประโยชน 4 4) ขอมลทไดจากการแนะนำรปแบบฯ และ 5) ขอมลทไดจาก ผลกระทบของการนำ

รปแบบฯ ไปใชในการดำเนนชวต ดงน

ขอมลสำรวจเบองตน

กลมประชาชนทเปนตวแทนในการใหขอมลแบบสอบถาม ไดแก หวหนาครอบครวของประชาชนในหมบาน

ดอนแดงใหญ จำนวน 161 ครวเรอน หมบานดอนแดงนอย จำนวน 69 ครวเรอน และหมบานหนองไขนก จำนวน 112

ครวเรอน รวมหวหนาครอบครวทเปนตวแทนตอบแบบสอบถามทงหมด 342 คน ผลวเคราะหขอมลจากแบบสอบถาม

ประกอบดวย 5 สวน คอ 1) ขอมลสวนตว 2) ความรในการพฒนาคณภาพชวต 3) การดำเนนชวตตามหลกธรรม

ทฏฐธมมกตถประโยชน 4 4) การดำเนนชวตตามแนวเศรษฐกจพอเพยง และ 5) คณภาพชวต

ดานขอมลสวนตว จำนวนตวแทนครวเรอนกลมตวอยางทตอบแบบสอบถามของหมบานดอนแดงใหญ ม

161 คน คดเปนรอยละ 47.07 หมบานหนองไขนก ม 112 คน คดเปน รอยละ 32.75 และหมบานดอนแดงนอย ม

69 คน คดเปนรอยละ 20.18 ตวแทนของครวเรอนกลมตวอยางทตอบแบบสอบถามมทงหมด 342 คน เปนเพศชาย

167 คน คดเปนรอยละ 48.83 เปนเพศหญง 175 คน คดเปนรอยละ 51.17 ตวแทนครวเรอนสวนใหญ จำนวน

295 คน คดเปนรอยละ 86.30 ประกอบอาชพเกษตรกร รองลงมามอาชพรบจาง และคาขาย คดเปนรอยละ 5.26

ประชาชนสวนนอย ประกอบอาชพสวนตว คดเปนรอยละ 0.30 ตวแทนของครอบครวประกอบอาชพเสรมดวยซงสวน

ใหญอาชพเสรมของครอบครวคอทำสวนพรก จำนวน 148 คน คดเปนรอยละ 43.27 รบจางชวคราว จำนวน 49 คน

คดเปนรอยละ 14.33 ปลกผก จำนวน 42 คน คดเปนรอยละ 12.28 เลยงสตว จำนวน 41 คน คดเปนรอยละ 11.98

ประกอบอาชพเสรมจกรสาน จำนวน 7 คน คดเปนรอยละ 2.05 และเยบปกถกรอย จำนวน 6 คน คดเปนรอยละ 1.80

ประชาชนกลมตวอยาง จำนวน 172 คน คดเปนรอยละ 50.30 มรายไดพอกบการใชจายภายในครอบครว ประชาชน

กลมตวอยางจำนวน 170 คน คดเปนรอยละ 49.70 มรายไดไมพอกบคาใชจายในครอบครว

ดานความรในการพฒนาคณภาพชวต พบวา ประชาชนมความรเกยวกบการพฒนาคณภาพชวต โดยภาพรวม

อยในระดบปานกลาง และมความคดเหนสอดคลองกน ( = 3.51, S.D. = 0.90) เมอพจารณาเปนรายขอเรยงลำดบ

จากมากไปนอยคอ การพงพาตนเอง ( = 3.94, S.D. = 0.89) รองลงมาคอหลกธรรมทางศาสนา ( = 3.52,

S.D. = 0.85) เศรษฐกจพอเพยง ( = 3.45, S.D. = 0.88) และนโยบายหรอแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมของ

รฐบาล ( = 3.12, S.D. = 0.97)

ดานการดำเนนชวตโดยใชหลกธรรมทฏฐธมมกตถประโยชน 4 พบวา คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานของ

ประชาชนกลมตวอยางเกยวกบแนวทางทใชในการดำเนนชวต โดยภาพรวมพบวา ประชาชนกลมตวอยาง มแนวทางใน


196


การดำเนนชวตในระดบปานกลาง และมความสอดคลองกน ( = 3.68, S.D. = 0.92) โดยมความขยนหมนเพยรใน

การประกอบอาชพอยในระดบมาก ( = 4.04, S.D. = 0.84) ประชาชนมการปฏบตอยในระดบคอนขางมากเกยวกบ

การนำประเพณวฒนธรรมดงเดมของทองถนไปใชในการดำเนนชวต ( = 3.92, S.D. = 0.88) ปฏบตตามตวอยางทด

ของบคคลในทองถน ( = 3.88, S.D. = 0.87) ปฏบตตามคำสอนของศาสนา เชน รกษาศล 5 ( = 3.85,

S.D. = 0.91) เลอกคบคนดเปนเพอนหรอเปนทพง ( = 3.83, S.D. = 0.88) ประชาชนดำเนนชวตอยในระดบ

ปานกลางเกยวกบ การรจกกน รจกใช ประหยดและอดออมเพอใหเพยงพอตอการดำรงชวต ไมเปนหนสน ( = 3.70,

S.D. = 0.92) และรกษาทรพยสนเงนทองทมอยแลวและหามาไดใหคงอยและงอกเงยเพมขน ( = 3.36,

S.D. = 0.95) ผลการวจยพบวาประชาชนกลมตวอยางใชผลตภณฑตามความนยมในยคปจจบนอยในระดบนอย

( = 2.87, S.D. = 1.42)

ดานการดำเนนชวตตามหลกเศรษฐกจพอเพยง พบวา ประชาชนกลมตวอยางเขารวมกจกรรมบนเทงนอยมาก

โดยชมหมอลำ ( = 1.60, S.D. = .85) ชมภาพยนตร ( = 1.21, S.D. = .41) ชมดนตร การแสดง ( = 1.12,

S.D. = .32) รบประทานอาหารตามรานอาหาร ( = 1.11, S.D. = .31) และรองคาราโอเกะ ( = 1.03,

S.D. = .16) ตามลำดบ ประชาชนกลมตวอยางจดบนทกรายรบรายจายนอยมากโดยจดบนทกรายรบรายจายประจำวน

( = 1.74, S.D. = 1.10) และทำบญชครวเรอน ( = 1.74, S.D. = 1.11) ตามลำดบพบวา ประชาชนกลมตวอยาง

มการวางแผนชวตและครอบครว โดยการแบงเงนรายไดเพอใชจายตอนเจบปวยอยในระดบปานกลาง ( = 3.18,

S.D. = 1.08) รองลงมาเพอเกบออม ( = 3.16, S.D. = 1.04) เพอใชในชวตประจำวน ( = 3.08, S.D. = .95)

เพอการศกษาของลก ( = 3.04, S.D. = 1.22) ตามลำดบ ประชาชนกลมตวอยางแบงรายไดอยในระดบนอยเพอซอ

ทดนทนาทสวน ( = 2.51, S.D. = 1.34) ใหลกเกบเงนไวเพอนำไปฝากธนาคารออมสนในวนเดก ( = 2.03,

S.D. = 1.13)

ดานคณภาพชวตของชมชน พบวา ลกษณะทพกอาศยของประชาชนกลมตวอยาง มอากาศถายเทไดดอยใน

ระดบมาก ( = 4.09, S.D. = .79) สวนสขลกษณะอนๆอยในระดบปานกลาง เรยงลำดบจากมากไปนอยดงน

มหองนำหองสวมทถกสขลกษณะ ( = 3.96, S.D. = .83) มหองนอนของตนเอง ( = 3.86, S.D. = 1.07) และ

มความสะอาดเปนระเบยบเรยบรอย ( = 3.64, S.D. = .83)

ขอมลของชมชนกลมตวอยางกอนการนำรปแบบการพฒนาคณภาพชวตอยางยงยนไปใช

ขอมลไดจาก การสมภาษณอยางมโครงสราง (Structured Interview) ประกอบดวยคำถามหลก 7 ขอ คอ

1) โครงการพฒนาหมบาน พบวา หมบานดอนแดงใหญตองการพฒนาสวนพรกปลอดสารพษ หมบานหนองไขนก

ตองการพฒนาโครงการทำปยชวภาพ หมบานดอนแดงนอยตองการพฒนาโครงการจกสานและทอผากาบบว 2) ปญหา

ของหมบาน พบวา แตละหมบานมปญหาเหมอนกนทง 3 หมบานคอปญหาวยรน 3) การประกอบอาชพของประชาชน

พบวา อาชพของประชาชนกลมตวอยางทง 3 หมบานทำนาและทำสวน สำหรบหมบานหนองไขนก นอกจากทำนา

ทำสวนแลวยงมอาชพทำงานกอสราง และอาชพอกอยางหนงของประชาชนหมบานดอนแดงนอย คออาชพจกสาน

4) ปญหาสขภาพของประชาชน พบวา ประชาชนทง 3 หมบานมสขภาพแขงแรงแตเรมไดรบผลกระทบจากการไดรบ


197


สารเคมในการทำการเกษตร 5) สวสดการของหมบาน พบวา แตละหมบานมกองทนเงนลาน ฌาปนกจหมบาน และ

สจจะออมทรพย 6) บทบาทของผนำชมชน พบวา ประชาชนของทง 3 หมบานมพระสงฆเปนผนำทางจต และม

ผนำชมชนเปนแบบอยางทด และ 7) ศาสนา ประเพณ และวฒนธรรม พบวา ประชาชนทง 3 หมบานรกษาขนบธรรมเนยม

ประเพณ และวฒนธรรมของชมชนอยางด และเขาวด ทำบญ ฟงธรรมทกวนพระ กลมประชาชนทเปนตวแทนใหขอมล

ในการสมภาษณอยางมโครงสราง

การสมภาษณเชงลก ไดสมภาษณหวหนาชมชน ของหมบานดอนแดงใหญ หมบานดอนแดงนอย และหมบาน

หนองไขนก จำนวน 30 คน ไดแก สมาชกองคการบรหารสวนตำบล กำนน ผใหญบาน หวหนาคม รวมทงปราชญชาว

บาน คร พระสงฆ และเจาหนาทอนามย การสมภาษณเชงลกประกอบดวยกรอบแนวคำถามของการสมภาษณ คอ

1) การดำเนนชวตของทานในปจจบนน ด หรอไมด ประสบความสำเรจหรอไมเพราะเหตใด โปรดอธบายและ

ยกตวอยางประกอบ พบวา ผนำชมชนของทง 3 หมบาน มความสำเรจของการดำเนนชวตอยในระดบด รอยละ 53.33

ระดบปานกลาง รอยละ 40.00 และระดบนอย รอยละ 6.67 2) ทานเคยเหน ฟง หรอ อานเรองราวของผทประสบ

ความสำเรจในการดำเนนชวตหรอไม โปรดอธบายและยกตวอยางประกอบ พบวา หวหนาชมชน รอยละ 13.33 ไมม

ความรเกยวกบผทประสบความสำเรจในการดำเนนชวต 3) หากตองทำใหชวตของทานประสบความสำเรจในการ

ดำเนนชวตมากขนหรอสงขน ทานคดวาทานจะตองทำอยางไรบาง พบวา จะตองใชหลกธรรมโดยเฉพาะหลกธรรม

ทฏฐธมมกตถประโยชน 4 คอ ความขยนหา รกษาทรพย คบคนดเปนมตร และใชจายอยางประหยด

การสนทนากลม (Focus Group) มหวขอคำถาม 4 ขอ คอ 1) จดออนของหมบาน 2) จดแขงของหมบาน

3) ภยคกคามภายในหมบาน และ 4) โอกาสในการพฒนาของหมบาน โดยม สมาชกองคการบรหารสวนตำบล กำนน

ผใหญบาน หวหนาคม ปราชญชาวบาน คร พระสงฆ เจาหนาทอนามย และตวแทนประชาชน มาประชมรวมกน เพอ

แสดงความร แลกเปลยนความคดเหน และเสนอแนะ พบวา จดออนของชมชนหมบานดอนแดงใหญไมรจกใชเงน

ชมชนหมบานหนองไขนกมปญหาของเดกวยรน และชมชนหมบานดอนแดงนอยขาดเงนทน จดแขงพบวาประชาชน

2 หมบานไดแก หมบานดอนแดงใหญ และหมบานหนองไขนกมจดแขงคอความขยนและความสามคค สวนหมบาน

ดอนแดงนอยมความสามคคและมนำใจ ภยคกคามของหมบานดอนแดงใหญไดแกภยแลง หมบานดอนแดงนอยไดการ

ถายทอดภมปญญาทองถน และหมบานหนองไขนกไดแกเกมคอมพวเตอรและสนกเกอร พบวาโอกาสในการพฒนาของ

3 หมบานมความคลายคลงกน คอ ตองการพฒนาคน เสรมสรางความขยน เหนคณคาของการทำงาน มอาชพเสรม

และมการบรหารการจดการองคกรทเขมแขง

รปแบบการพฒนาคณภาพชวตอยางยงยนตามหลกธรรมทฏฐธมมกตถประโยชน 4

รปแบบการพฒนาคณภาพชวตอยางยงยนตามหลกธรรมทฏฐธมมกตถประโยชน 4 ไดมาจากการบรณาการ

ของผลการศกษาวเคราะหขอมลของชมชนกลมตวอยาง หลกธรรมทฏฐธมมกตถประโยชน 4 ไดแก ขยนหา รกษา

ทรพย คบคนดเปนมตร ดำเนนชวตอยางพอเพยง และปรชญาเศรษฐกจพอเพยง รปแบบนประกอบดวย

1. การสงเสรมบทบาทของผนำไดแก พระสงฆ คร และผนำชมชน ใหเปนผนำของการพฒนา เพราะผลการ

วจยเกยวกบบทบาทของผนำ พบวา พระสงฆเปนศนยรวมจตใจของประชาชน และเปนผนำทางดานความประพฤต


198


และจตใจ ผนำชมชนเปนแบบอยางใหชาวบานปฏบตตาม ประสานความรวมมอ และผลกดนโครงการตางๆ ภายใน

หมบานใหประสบความสำเรจ

2. การพฒนาชมชนโดยการจดทำหลกสตรพฒนาคณภาพชวตอยางยงยนตามหลกธรรมทฏฐธมมกตถ-

ประโยชน 4 ไปใหการอบรมแกผนำและประชาชนกลมตวอยาง แนวทางของการจดทำหลกสตรนไดมาจากผลการ

วเคราะหขอมลของชมชนกลมตวอยางกอนการนำรปแบบการพฒนาคณภาพชวตไปใช รวมทงการศกษาวรรณกรรม

เกยวกบการพฒนาคณภาพชวต หลกธรรม และเศรษฐกจพอเพยง จงไดหลกสตรฯ ซงประกอบดวยหนวยการเรยนร

4 หนวย 1) การพฒนาคณภาพชวต 2) การพฒนาคณภาพชวตทางดานรางกาย อารมณ สงคม และสตปญญา 3) การ

ดำเนนชวตดวยหลกธรรมทฏฐธมมกตถประโยชน 4 4) การพฒนาแบบผสมผสาน บาน วด โรงเรยน (บวร) หลกสตรน

แบงเปน 3 ภาค คอ 1) ภาคความร 2) ภาคปฏบต 3) ภาคนำความรไปสการปฏบตจรงในชวตประจำวน

3. การเสรมสรางชมชนเขมแขง โดยมงเนนพฒนา 4 ดาน คอ การพฒนาทางดานรางกาย อารมณ สงคม

และสตปญญาโดยยดสภาพความเปนอยของชมชนเปนหลก เนองจากผลการวจยพบวาโอกาสในการพฒนาหมบานตอง

พฒนาคน พฒนาจตใจ ดงนน การสงเสรมชมชนเขมแขงจงประกอบดวยการจดกจกรรม 7 ดาน คอ 1) ดานความร

โดยการจดกจกรรมทศนะศกษาเพอพฒนาความรและประสบการณของผนำชมชน พรอมทงเปดโอกาสใหผนำไดแสดง

ความคดเหนและวสยทศนในการพฒนาหมบานของตนเอง 2) ดานทพกอาศยถกสขลกษณะอนามยทด โดยการจด

กจกรรมบานตวอยาง 3) ดานสงเสรมความด โดยการจดกจกรรมบคคลตวอยางเพอสงเสรมคนดและเปนแบบอยางทด

ใหกบชมชน 4) ดานการพฒนาแบบผสมผสาน โดยจดกจกรรม บาน วด โรงเรยน (บวร) เพอใหตระหนกถงความสำคญ

ของการพฒนารวมกนระหวางบานวดและโรงเรยนใหมสวนรวมในการพฒนาไปสความเขมแขงของชมชน 5) ดาน

ศลธรรม คณธรรม โดยการจดกจกรรมทางศาสนา 6) ดานประเพณและวฒนธรรม โดยการจดกจกรรมวฒนธรรม

ประเพณตามทองถน เพอสงเสรมและสบสานวฒนธรรมประเพณอนดงามของชมชน และ 7) ดานการสอสารขอมล

โดยการจดรายการวทยชมชน เพอใหความรทางดานธรรมและหลกปฏบตในการดำเนนชวตใหประสบความสำเรจ

นอกจากน ยงสงเสรมใหผนำชมชนและพระสงฆสอสารใหความรเกยวกบการพฒนาคณภาพชวตอยางตอเนอง โดยผาน

หอกระจายขาว การประชมหมบาน และกจกรรมทางศาสนา การจดกจกรรมนตอบรบผลการวจยทพบวา ประชาชนได

รบความรจากผนำและวทยชมชนนอกเหนอจากโทรทศน

ขอมลทไดจากการนำรปแบบการพฒนาคณภาพชวตอยางยงยนตามหลกธรรมทฏฐธมมกตถประโยชน 4 ไปใช

ขอมลทไดจากการนำรปแบบพฒนาคณภาพชวตอยางยงยนตามหลกธรรมทฏฐธมมกตถประโยชน 4

ประกอบดวย 1) หลกสตร 2) โครงการพฒนาบาน วด โรงเรยน “บวร” 3) การศกษาดงาน 4) กจกรรมบคคลตวอยาง

และ 5) กจกรรมบานตวอยาง ดงน

1. หลกสตร

หลกสตรการพฒนาคณภาพชวตอยางยงยนตามหลกธรรมทฏฐธมมกตถประโยชน 4 ไดนำไปอบรมใหแก

ผนำชมชนและประชาชนหมบานดอนแดงใหญ หมบานหนองไขนก และหมบานดอนแดงนอย โดยการอบรมนไดจดขน

เปนระยะเวลา 2 วน ครงวนแรกใหการอบรมแกผนำและประชาชน 3 หมบาน โดยแยกการอบรมเปนแตละหมบาน


199


ในชวงบายของวนแรกถงวนสดทายเปนการใหการอบรมกาหวหนาชมชนทง 3 หมบานรวมกน โดยจดขนทททำการ

องคการบรหารสวนตำบลหนองไขนก

2. โครงการพฒนาบาน วด และโรงเรยน “บวร”

ทอดผาปาขาวเปลอก การเขารวมกจกรรมทอดผาปาขาวเปลอก ณ โรงเรยนหนองไขนก ของคณะผวจยม

จดมงหมายคอ 1) สนบสนนการทำกจกรรมบาน วด โรงเรยน “บวร” เพอพฒนาชมชนรวมกน 2) สนบสนนให

ประชาชนมสวนรวมในการพฒนาโรงเรยนในชมชนของตนเอง 3) เพอหาเงนทนอาหารกลางวนใหกบนกเรยนใน

โรงเรยนชมชน

3. การศกษาดงาน

คณะผวจยไดนำสมาชกองคการบรหารสวนตำบล กำนน ผใหญบาน หวหนาคมของแตละหมบาน

ปราชญชาวบาน และตวแทนชาวบาน จากหมบานดอนแดงใหญ หมบานหนองไขนก และหมบานดอนแดงนอย

ไปศกษาดงานหมบานทมกจการและผลงานโดดเดน ไดแก กลม ทอผาไหม และกลมทำทองเหลอง บานปะอาว

เครองปนดนเผา บานทาไห ศลปะวฒนธรรม เรอโบราณ และธรรมาสนสงห บานชทวน หลงจากการไปศกษาดงานแลว

ในวนรงขนไดจดประชมระดมสมองรวมกนทง 3 หมบาน เพอเปดโอกาสใหคณะศกษาดงาน ไดมโอกาสแสดงความ

คดเหนและแลกเปลยนความคดเหนซงกนและกน พรอมทงเสนอแนะแนวทางทจะนำไปใชในการพฒนาหมบาน ดงน

หมบานดอนแดงใหญ หลงการไปศกษาดงาน หวหนาและแกนนำชมชนหมบานดอนแดงใหญ ไดเสนอการ

พฒนาหมบาน วามความจำเปนตองคำนงถงสงตอไปน คอ 1) การบรหารงานเพอพฒนาหมบานตองมสมาชกทเปน

แกนนำทมคณภาพ เปนทยอมรบและไวใจของสมาชกทกคนในหมบาน 2) ตองการคำแนะนำจากผทมความรมาชวยให

คำปรกษาในการทำไรพรก เพมมลคาพรกโดยการแปรรปเปนอาหารในรปแบบตางๆ 3) ตองการความรทางดานการ

ตลาด และมคนใหคำปรกษาเพอจะขายสนคาโดยไมตองผานพอคาคนกลาง 4) ตองการหารายไดเสรม และ 5) เยาวชน

ไมเชอฟงพอแมและคร ตองชวยกนหาทางแกไข

หมบานหนองไขนก หลงการไปศกษาดงาน หวหนาและแกนนำชมชนหมบานหนองไขนก ไดเสนอแนวทาง

การพฒนาหมบาน ดงตอไปน คอ 1) อนรกษวฒนธรรมไทย การพฒนาหมบานหนองไขนก ผนำชมชนจะเนนเรองการ

ดแลวฒนธรรม ประชาชนจะตองรกษาวฒนธรรมไทย และสบสานตอไป 2) ลดตนทนเพมรายได โดยใชปยชวภาพแทน

ปยเคม ซงหมบานนไดปฏบตอยแลว การใชปยชวภาพทำใหผลผลตดมคณภาพ เชน ขาวจะมนำหนกด สแลวไมแตกหก

นอกจากน ปยยงชวยใหดนรวนซยสะดวกในการกำจดวชพช เมอใชปยเคมดนจะแขง พชไมเจรญเตบโตด การกำจด

วชพชลำบาก นอกจากน ชมชนไดซอกระบอมาเลยง และขณะนทกครวเรอนมกระบอเพอรองรบปญหานำมนแพง

เพราะจะกลบมาใชกระบอไถนาแทนทจะใชรถเหมอนปจจบน และ 3) ตองพฒนาจตใจของคน ขณะน มความเจรญทาง

วตถแตจตใจของคนไมเหมอนในอดตจงตองพฒนาคนใหมคณธรรม

หมบานดอนแดงนอย หลงการไปศกษาดงาน หวหนาและแกนนำชมชนหมบานดอนแดงนอย ไดเสนอ

แผนการพฒนาหมบาน วาตองคำนงถงสงตอไปน คอ 1) ตองพฒนาคนใหมจตใจโอบออมอาร ตองจดกจกรรมชกชวน

ใหคนเขาวดฟงธรรม โดยเฉพาะวยรน 2) ตองการพฒนาหมบานใหสะอาด เรยบรอย หาเครองตดหญามาตดหญาตาม

รมถนน และ 3) ตองการพฒนาบานเรอนใหสะอาด มสขลกษณะอนามยทด มรวบาน และปลกตนไมสวยงามนาอยนามอง


200


เมอผวจยขอใหหวหนาชมชนทเปนแกนนำในการพฒนาหมบานทง 3 หมบานประเมนประชาชนของ

หมบานตนเองเกยวกบหลกธรรมทฏฐธมมกตถประโยชน 4 และการดำเนนชวตตามหลกเศรษฐกจพอเพยงในดานตางๆ

วามมากนอยเพยงใด พบวา ชมชนหนองไขนก มความขยน รอยละ 90 ชมชนหมบานดอนแดงใหญม รอยละ 80 และ

ชมชนดอนแดงนอยม รอยละ 70 จากการประเมนเกยวกบการรกษาทรพย ชมชนหนองไขนก สามารถรกษาทรพยได

รอยละ 90 รองลงมา ชมชนหมบานดอนแดงใหญ รอยละ 50 และชมชนหมบานดอนแดงนอย รอยละ 40 การคบคนด

เปนมตร ชมชนหมบานดอนแดงใหญ และหมบานหนองไขนก คบคนดเปนมตร รอยละ 80 สวนชมชนหมบานดอนแดงนอย

คบคนดเปนมตร รอยละ 50 การใชชวตอยางพอเพยง ชมชนทง 3 หมบาน ใชชวตอยางพอเพยง 70% และการปลกพช

ผกสวนครว ชมชนทง 3 หมบาน ปลกพชผกสวนครวไวกนเอง รอยละ 100

4. กจกรรมบคคลตวอยาง

โครงการบคคลตวอยางมจดมงหมายดงน 1) สนบสนนและสงเสรมผทใชหลกธรรมทฏฐธมมกตถ

ประโยชน 4 ไปใชในการดำเนนชวต 2) เพอเปนแบบอยางทดใหแกประชาชนไดประพฤตและปฏบตตาม 3) เพอ

เปนการยกยองเชดชเกยรตของผกระทำความด คณลกษณะของบคคลตวอยางตองดำเนนชวตตามหลกธรรมทฏฐธมมกตถ-

ประโยชน 4 คอ 1) ขยนหา 2) รกษาทรพย 3) คบคนดเปนมตร 4) ดำเนนชวตตามหลกเศรษฐกจพอเพยง วธการ

คดเลอกบคคลตวอยาง ไดมอบใหคณะกรรมการหมบานและตวแทนประชาชนเปนผคดเลอกบคคลตวอยางทมคณลกษณะ

ตามทกำหนดไว หมบานละ 1 คน

5. กจกรรมบานตวอยาง

โครงการบานตวอยางเปนสวนหนงของการพฒนาคณภาพชวตทประชาชนตองมทอยอาศยทสะอาดถก

สขลกษณะอนามย โดยกำหนดคณลกษณะของบานตวอยางดงน 1) สะอาดเปนระเบยบเรยบรอย 2) อากาศถายเทไดด

3) มหองนอนของตนเอง 4) มหองนำหองสวมถกสขลกษณะ 5) มบรเวณบานและหนาบานทสะอาดสวยงาม โดยมอบ

ใหคณะกรรมการหมบานคดเลอกบานตวอยางของชมชนตนเอง จำนวน 2 บาน เพอเปนแบบอยางใหแกประชาชนใน

ชมชนนนๆ

ผลกระทบจากการนำรปแบบการพฒนาคณภาพชวตอยางยงยนตามหลกธรรมทฏฐธมมกตถประโยชน 4 ไปใช

เพอศกษาผลกระทบของชมชนกลมตวอยางเกยวกบการดำเนนชวตหลงจากนำหลกธรรมทฏฐธมมกตถ-

ประโยชน 4 และแนวทางเศรษฐกจพอเพยงไปใช คณะผวจยไดลงพนทเพอตดตามผลและประเมนผลการพฒนา

คณภาพชวตของชมชนหมบานกลมตวอยางทง 3 หมบาน คอ หมบานดอนแดงใหญ หมบานหนองไขนก และหมบาน

ดอนแดงนอย โดยใชเครองมอและกจกรรมในการตดตามผลและประเมนผล ประกอบดวย 1) การสมภาษณ

2) แบบสอบถาม 3) กจกรรมทางศาสนา 4) กจกรรมตามประเพณของหมบาน 5) บคคลตวอยาง 6) บานตวอยาง

7) ประชมพบปะสงสรรคผนำชมชน และ 8) ออกรายการวทยชมชน

1. การสมภาษณ

เปนการสมภาษณหวหนาชมชน และตวแทนประชาชนของหมบานดอนแดงใหญ หมบานหนองไขนก

และหมบานดอนแดงนอย จำนวน 41 คน เพอตองการทราบวาหลงจากนำหลกธรรมทฏฐธมมกตถประโยชน 4 ไปใช


201


ประชาชนมการดำเนนชวตอยางไรใน 4 ดาน คอ 1) ขยนหา 2) รกษาทรพย 3) คบคนดเปนมตร 4) การดำเนนชวต

ตามหลกเศรษฐกจพอเพยง

การตงคำถามถามประชาชนในแตละดานจงขนตนดวย การนำหลกธรรมเหลานไปใชมากขน เทาเดม หรอ

นอยลง ในการดำเนนชวต พบวา หลงการนำรปแบบพฒนาคณภาพชวตฯไปใชในการดำเนนชวต ความขยนของ

ประชาชนเพมมากขน คดเปนรอยละ 87.80 และมความขยนเทาเดม คดเปน รอยละ 12.20 ประชาชนมการเกบรกษา

ทรพยไดมากขน คดเปนรอยละ 41.46 เกบรกษาทรพยไดเทาเดม คดเปนรอยละ 46.34 และเกบรกษาทรพยไดนอยลง

คดเปนรอยละ 12.20 ประชาชนคบคนดเปนมตรมากขน คดเปนรอยละ 63.41 คบคนดเปนมตรเทาเดม คดเปนรอยละ

36.59 และไมมผใดคบมตรดนอยลง ประชาชนรอยละ 95.12 ดำเนนชวตตามหลกเศรษฐกจพอเพยง มประชาชน

รอยละ 4.88 ดำเนนชวตตามแนวเศรษฐกจพอเพยงบางสวน

2. แบบสอบถาม

เนอหาในแบบสอบถามแปลงมาจากแบบสอบถามทใชกอนการนำรปแบบการพฒนาคณภาพชวตฯ ไปใช

ประกอบดวย 4 สวน คอ 1) ความรหลก 2) หลกธรรมทฏฐธมมกตถประโยชน 4 3) การดำเนนชวตตามแนวเศรษฐกจ

พอเพยง 4) การพฒนาคณภาพชวต แบบสอบถามน นำไปถามประชาชนกลมตวอยางรายเดม จำนวน 230 คน ทเคย

ตอบแบบสอบถามกอนการนำรปแบบการพฒนาคณภาพชวตฯไปใช แลวนำขอมลทไดไปเปรยบเทยบกบขอมลทไดเกบ

รวบรวมไวจากกลมตวอยางเดมซงไดตอบแบบสอบถามทใชในการรวบรวมขอมลของชมชนกลมตวอยาง เพอเปรยบเทยบ

ความแตกตางกอนและหลงการนำรปแบบการพฒนาคณภาพชวตฯไปใช ดงน

ความรของประชาชนเกยวกบความรหลกมเพมขนหลงจากการนำรปแบบการพฒนาคณภาพชวตอยาง

ยงยนตามหลกธรรมทฏฐธมมกตถประโยชน 4 ไปใช โดยมการพฒนาตามแนวเศรษฐกจพอเพยงมากขนอยางม

นยสำคญทางสถต .05 (t = -7.045, Sig. = .000) มการพฒนาคณภาพชวตตามหลกธรรมทฏฐธมมกตถประโยชน 4

มากขนอยางมนยสำคญทางสถต .05 (t = -2.390, Sig. = .009) และมความรเกยวกบแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคม

แหงชาตฯ มากขนอยางมนยสำคญทางสถต .05 (t = -3.425, Sig. = .001)

ชมชนหมบานดอนแดงใหญ หมบานหนองไขนก และหมบานดอนแดงนอย ไดดำเนนชวตตามหลกธรรม

ทฏฐธมมกตถประโยชน 4 มากขนหลงจากนำรปแบบการพฒนาคณภาพชวตอยางยงยนตามหลกธรรมฯไปใช โดยม

ความขยนเพมขนอยางมนยสำคญทางสถต .05 (t = -4.326, Sig. = .000) การเลอกคบคนดเปนมตรเพมขนอยางม

นยสำคญทางสถต .05 (t = -6.086, Sig. = .000) การรกษาทรพยเพมขนอยางมนยสำคญทางสถต .05 (t = -9.569,

Sig. = .000) และการดำเนนชวตอยางพอเพยงมากขนอยางมนยสำคญทางสถต .05 (t = -5.382, Sig. = .000)

หลงการนำรปแบบการพฒนาคณภาพชวตอยางยงยนตามหลกธรรมทฏฐธมมกตถประโยชน 4 ไปใช

ชมชนหมบานดอนแดงใหญ หมบานหนองไขนก และหมบานดอนแดงนอย ดำเนนชวตตามแนวเศรษฐกจพอเพยงมากขน

ปลกพชผกสวนครวผลไมไวกนเองอยางมนยสำคญทางสถต .05 (t = -7.469, Sig. = .000) ปลกพชผกสวนครวกนไม

หมดนำไปขายอยางมนยสำคญทางสถต .05 (t = -11.790, Sig. = .000) เลยงสตว เชน ไก หม ปลา ไวกนเองอยาง

มนยสำคญทางสถต .05 (t = -6.206, Sig. = .000) ทำปยหมก ปยคอก ไวใชเองอยางมนยสำคญทางสถต .05

(t = -2.497, Sig. = .006) เลยงสตว เชน ไก หม ปลา กนไมหมดนำไปขายอยางมนยสำคญทางสถต .05 (t = -10.161,


202


Sig. = .000) ทำปยหมก ปยคอก ใชไมหมดนำไปขายอยางมนยสำคญทางสถต .05 (t = -13.301, Sig. = .000)

ชมชนหมบานดอนแดงใหญ หมบานหนองไขนก และหมบานดอนแดงนอย ไมมความแตกตางในการซอ

ปยมาใชกอนและหลงการนำรปแบบการพฒนาคณภาพชวตอยางยงยนตามหลกธรรมทฏฐธมมกตถประโยชน 4 ไปใช

หลงการนำรปแบบการพฒนาคณภาพชวตอยางยงยนตามหลกธรรมทฏฐธมมกตถประโยชน 4 ไปใช

ชมชนหมบานดอนแดงใหญ หมบานหนองไขนก และหมบานดอนแดงนอย มบานทถกสขลกษณะอนามยมากขนโดยม

หองนำหองสวมทถกสขลกษณะมากขนอยางมนยสำคญทางสถต .05 (t = -3.806, Sig. = .000) มความสะอาดเปน

ระเบยบเรยบรอยอยางมนยสำคญทางสถต .05 (t = -5.597, Sig. = .000)

ชมชนหมบานดอนแดงใหญ หมบานหนองไขนก และหมบานดอนแดงนอย มลกษณะของทอยอาศย

ไมแตกตางกนกอนและหลงการนำรปแบบการพฒนาคณภาพชวตอยางยงยนตามหลกธรรมทฏฐธมมกตถประโยชน 4

ไปใช คอ มหองนอนของตนเอง และมอากาศถายเทไดด

3. กจกรรมทางศาสนา

การทำบญวนพระ การเขารวมกจกรรมวนพระของคณะผวจยทวดหนองไขนก และวดดอนแดงนอย

มจดมงหมายดงน 1) เพอสงเสรมใหประชาชนไดเขาวดฟงธรรมเพอใหมจตใจด ปฏบตด ปฏบตชอบตามหลกธรรมของ

พระพทธศาสนา 2) สนบสนนใหประชาชนไดนำหลกธรรมมาใชในการดำเนนชวต

การถวายสงฆทาน การเขารวมกจกรรมถวายสงฆทานของคณะผวจยทวดหนองไขนก วดดอนแดงใหญ

วดดอนแดงนอย และวดปาดงโขง มจดมงหมายคอ 1) เพอสงเสรมใหประชาชนถวายสงฆทาน 2) เพอสงเสรมให

ประชาชนรจกเสยสละแบงปน 3) เพอใหประชาชนมจตใจเบกบานโดยการใหทาน (สงฆทาน)

ทำบญวนเขาพรรษา การเขารวมกจกรรมทำบญวนเขาพรรษาของคณะผวจยทวดหนองไขนก วดดอนแดงใหญ

วดดอนแดงนอย และวดปาดงโขง มจดมงหมายคอ 1) เพอรกษาขนบธรรมเนยมประเพณศลปะวฒนธรรมกจกรรมวน

เขาพรรษา 2) เพอรกษาศล ปฏบตตนตามคำสงสอนของพระพทธเจา 3) เพอละเวนจากอบายมขโดยเฉพาะการดมสรา

4) เพอเสรมสรางความสามคคในชมชน

4. กจกรรมตามประเพณของหมบาน

การเขารวมกจกรรมตามประเพณของหมบานของคณะผวจย มจดมงหมายคอ 1) เพอรกษาขนบธรรมเนยม

ประเพณและวฒนธรรมอนดงามของชมชน 2) เพอสงเสรมใหประชาชนไดมโอกาสทำบญ ฟงธรรมเทศนา และปฏบตธรรม

3) เพอสนบสนนใหประชาชนไดนำหลกธรรมมาใชในการดำเนนชวต กจกรรมตามประเพณของหมบานทคณะผวจย

สนบสนนและเขารวม ไดแก การบรรพชาสามเณรภาคฤดรอนทวดหนองไขนก ประเพณแหเทยนเขาพรรษา และถวาย

เทยนวนเขาพรรษา ทวดหนองไขนก วดดอนแดงนอย และวดปาดงโขง กจกรรมเวยนเทยนเทศกาลวนเขาพรรษา ทวด

ดอนแดงใหญ

5. บคคลตวอยาง

จดมงหมายของกจกรรมบคคลตวอยาง คอ 1) สนบสนนและสงเสรมผทใชหลกธรรมทฏฐธมมกตถ

ประโยชน 4 ไปใชในการดำเนนชวต 2) เพอเปนแบบอยางทดใหกบประชาชนไดประพฤตและปฏบตตาม 3) เพอ

เปนการยกยองเชดชเกยรตของผกระทำความด คณลกษณะของบคคลตวอยางตองดำเนนชวตตามหลกธรรมทฏฐธมมกตถ-


203


ประโยชน 4 คอ 1) ขยนหา 2) รกษาทรพย 3) คบคนดเปนมตร 4) ดำเนนชวตตามหลกเศรษฐกจพอเพยง

วธการคดเลอกบคคลตวอยาง ไดมอบใหคณะกรรมการหมบานและตวแทนประชาชนเปนผคดเลอกบคคล

ตวอยางทมคณลกษณะตามทกำหนดไว หมบานละ 1 คน ผลการคดเลอกบคคลตวอยางทดำเนนชวตตามหลกธรรม

ทฏฐธมมกตถประโยชน 4 ซงมคณลกษณะตามทกำหนดไว ไดบคคลตวอยาง จำนวน 3 คน คอ นายสมบรณ แกวกาฬ

ของหมบานดอนแดงใหญ นายอนชา โสรส หมบานหนองไขนก และนายหนเกณฑ ถงแกวหงษ หมบานดอนแดงนอย

6. บานตวอยาง

กจกรรมบานตวอยาง เปนกจกรรมหนงเพอสนบสนนและสงเสรมใหประชาชนมทพกอาศยทถกสขลกษณะ

อนามยซงเปนสวนหนงของการพฒนาคณภาพชวต โดยกำหนดคณลกษณะของบานตวอยางดงน 1) สะอาดเปน

ระเบยบเรยบรอย 2) อากาศถายเทไดด 3) มหองนอนของตนเอง 4) มหองนำหองสวมถกสขลกษณะ 5) มบรเวณบาน

และหนาบานทสะอาดสวยงาม โดยมอบใหคณะกรรมการหมบานคดเลอกบานตวอยางของชมชนตนเอง จำนวน

2 บาน เพอเปนแบบอยางใหแกประชาชนในชมชนนนๆ ผลการคดเลอกบานตวอยางมดงน 1) หมบานดอนแดงใหญ

ไดแก บานเลขท 40 ของ นายประศาสน นางไกล กลพรม และบานเลขท 18 ของ นายแสงมณ นางรศม เกดสข

2) หมบานหนองไขนก ไดแก บานเลขท 20 ของ นายประดษฐ นางยพน สบญ และบานเลขท 2 ของ นายจนด

นางบวสอน มงคลกาล 3) หมบานดอนแดงนอย ไดแก บานเลขท 5 ของ นายสมบรณ นางสงค คณธรรม และ

บานเลขท 17 ของ นายสมศร นางสรตน นยมชาต

7. ประชมพบปะสงสรรคผนำชมชน

คณะวจยไดลงพนทเยยมเยยนชมชนกลมตวอยาง และไดประชมพบปะสงสรรครวมรบประทานอาหารเยน

ดวยกนกบหวหนาชมชนและแกนนำของแตละชมชน ไดแก ชมชนหมบานดอนแดงใหญ หมบานหนองไขนก และ

หมบานดอนแดงนอย ซงประกอบดวยกำนน ผใหญบาน สมาชกองคการบรหารสวนตำบล หวหนาคม เพอตดตามผล

การนำรปแบบการพฒนาคณภาพชวตอยางยงยนตามหลกธรรมทฏฐธมมกตถประโยชน 4 ผนำไดมโอกาสรายงานความ

กาวหนาและแสดงความคดเหนเกยวกบการนำรปแบบการพฒนาคณภาพชวตฯไปใช สรปไดดงน คอ 1) ประโยชนของ

หลกธรรมทฏฐธมมกตถประโยชน 4 ทมตอชมชน 2) การตอบรบจากชมชนเมอนำหลกธรรมทฏฐธมมกตถประโยชน 4

ไปใช 3) การสนบสนนของผนำชมชน

8. ออกรายการวทยชมชน

คณะผวจยไดออกรายการวทยชมชน 3 ครง เพอสนทนาธรรมใหความรเพมเตมและนำไปใชในการดำเนนชวต

หลกธรรมทสนทนาคอ 1) หลกธรรมทฏฐธมมกตถประโยชน 4 2) การพฒนาคณภาพชวต และการรกษาขนบธรรมเนยม

ประเพณวฒนธรรมทองถน 3) การคดอยางมเหตผลตามหลกธรรม “โยนโสมนสการ”

ขอเสนอแนะ

เกษตรกรเปนผดอยโอกาสในทกๆ ดาน ทำงานหนก รายไดนอย เปนหนสน ถกเอารดเอาเปรยบหลายรปแบบ

ขาดโอกาสในการดแลรกษาสขภาพและมความเสยงตอการใชสารเคมสงขน ทำใหขาดคณภาพชวตทด รฐบาลจงควร

มนโยบาย สนบสนนสงเสรมใหเกษตรกรมความเปนอยทด มศกดศรของความเปนมนษย โดย 1) จดและปรบปรง


204


แหลงนำ 2) สรางความมนคงทางเศรษฐกจของชมชน โดยการลดตนทนการผลต เพมราคาสนคาเกษตร 3) มนโยบาย

เพมมลคาผลตผลทางการเกษตรและภมปญญาของชมชน เชน ผลตภณฑ (OTOP) และการแปรรปสนคาทางการ

เกษตร 4) ใหความรทางดานการบรหารจดการและการตลาด รวมทงหาตลาดขายสนคา 5) เปดโอกาสใหประชาชน

เขาถงแหลงทนดอกเบยตำ 6) เปดโอกาสใหประชาชนเขาถงการศกษาอยางเทาเทยมและเปนธรรม 7) สงเสรมสขภาพ

และสภาวะแวดลอมใหถกสขลกษณะอนามย และมสาธารณปโภคขนฐานทมคณภาพ

ขอเสนอแนะสำหรบงานวจย

1. ควรวจยการนำรปแบบการพฒนาคณภาพชวตอยางยงยนตามหลกธรรมทฏฐธมมกตถประโยชน 4 ไปใช

ในการพฒนาคณภาพชวตในชมชนอนๆ ทวประเทศไทย เพอพฒนาคณภาพชวตอยางยงยน พงพาตนเองได สามารถ

ปรบตวอยางรเทาทนกบการเปลยนแปลงไดตลอดเวลา

2. ควรใหเวลาทำการวจยมากกวา 1 ป งานวจยเพอพฒนาคณภาพชวตจำเปนตองใชเวลา งานวจยนกำหนด

เวลาเพยง 1 ป ซงไมเพยงพอเพราะสามารถนำรปแบบไปใชในการพฒนาคณภาพชวตเพยง 4 เดอน

เอกสารอางอง

ปรชา เปยมพงศสานต และคณะ. (2543). วถใหมแหงการพฒนา: วธวทยาศกษาสงคมไทย.

พระพรหมคณาภรณ. (ป.อ.ปยตโต). (2547). พทธธรรม. พมพครงท 25, กรงเทพมหานคร: มหาวทยาลย

มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

พระธงชย สลโสภณ (ญาณธโร). (2545). แผนพฒนาขององคบรหารสวนตำบลทสงผลตอคณภาพชวตของชมชน

กรณศกษา: ชมชนบานฝาย ตำบลเมองฝาย อำเภอหนองหงส จงหวดบรรมย.

มตชน, หนงสอพมพ. (17 ก.ค. 2552). วตกภาคเกษตรบอบซำรอบ 10 ป คาครองชพสง-ราคาพชตกตำ แนวโนม

หนนอกระบบทะยานสง. สบคนเมอ 1 พฤศจกายน 2552, จาก http://www.matichon.co.th/matichon/view_

news.php

เสนห จามรก. (2542). สงคมไทยกบการพฒนาทกอปญหา. กรงเทพมหานคร: โครงการจดพมพคบไฟ.

สมน อมรววฒน. (2525). การพฒนาคณภาพชวตของคนกรงเทพมหานคร. กรงเทพมหานคร: ภาควชาประถมศกษา

คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย. (อดสำเนา).


205


คณะผเขยน

ผชวยศาสตราจารย ดร.ตวงพร สมสมย


Email: [email protected]

รองศาสตราจารย ดร.ทรงศร สรณสถาพร

คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยมหดล


ผชวยศาสตราจารย ดร.ประยร สยะใจ

คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย


ดร.ณฐพชร สายเสนา



แหวนทอง บญคำ

คณะพทธศาสตร มหาวทยาลยมหามกฏราชวทยาลย


อภรด ผลประเสรฐ




การพัฒนาคุณภาพชีวิตอย่าง...

Documents