กระบวนการนโยบายสาธารณะ ในการรบมอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

ของเมองหาดใหญ

โดย ชาครต โภชะเรอง มลนธชมชนสงขลา

และคณะทางานโครงการเครอขายเมองในเอเชยเพอรบมอกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ เรยบเรยงจากเอกสารโครงการเครอขายเมองในเ อเชยเพอรบมอกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ : ภยพบตทมนษยจะตองเผชญ การกอตวของนโยบาย

ชวงหลายปน การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ และผลกระทบทเกดขนเรมเปนทกลาวถงอยาง กวางขวาง ผนวกกบประสบการณระดบนานาชาตทเพงจะเกดขน ทง เหตการณแผนดนไหวทประเทศเฮต เพยงแค 7 รกเตอร สงผลตออาคารทสงกวา 3 ชน สงผลใหม คนเสยชวตเรอนแสน หรอการเกดสนามทประเทศญปน การเกดพาย ไซโคลนทประเทศพมา หรอประสบการณจากแผนดนไหวทเมองโกเบ ทมแผนดนไหว 7.2 รกเตอร แถมมแรงบวกจากทอกาซ ทอหงตมทระเบด เหลาน ทาใหเกดความตระหนกวา มนษยยงไมเขาใจธรรมชาตทลกซง เราอยากจะควบคมธรรมชาต เปนนายของธรรมชาต สามารถเอาชนะ ธรรมชาตได ซงไมจรง นเปนบทเรยนของเรา

กลาวไดวา มนษยทาใหสภาพอากาศเกดการเปลยนแปลง เราไดปลอยกาซเรอนกระจกทสงผล กระทบตอโลก จากกจกรรมตางๆ มากมาย เชน จากโรงงานอตสาหกรรม จากการทาเกษตร การลงทนอตสาหกรรม ประเทศไทยกาลงจะ มโครงการตอเนองมากมาย ทงแลนดบรดจ ทาเรอนาลก ทจะตามมา

นอกจากนนแลว ภาวะโลกรอนหรอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศนเกดได จากการทาเกษตรกรรม ปศสตว(การอจจาระ ปสสาวะปลอยกาซมเทน ) มการเผาในทโลง เผาขยะ เผากาจดวชพช การ ตดไมทาลายปา ขยะ นาเส ย สรปรวมแลวมกจกรรมของมนษยจานวนมากทอาจสงผลกระทบตอสงแวดลอม ตงแตเราลมตา ตนกระทงนอนหลบ เชน การเดนทาง การขนสง การบรการ การสอสาร การผลต เหลานลวน เกยวพนกบการทาใหเกดโลกรอนเพมขนไมนอย

ชวงฤดกาลมการเปลยนแปลง พช สตวตองมการปรบตว เกด ปญหาสขภาพ...เกดโรคจากพาหะสารพด เชน หน ยง แมว กอใหเกดโรค อบตใหมตามมา และยงรวมไปถงความหลากหลายทางชวภาพทงพช สตว ทกวนนลดลง และหากมการใชสารเคมมาก การบรหารจดการนา หากเราจดการไมได ทงนานอย นาม เรากควบคมการเปลยนแปลงสภาพอากาศไมได มากไปกวานนการตงถนฐานและสาธารณปโภคเกดขน พรอมกบการเปลยนแปลงทางสภาพอากาศ พรมแดนแหงพนทเรมหดแคบและพลาเลอน เรามผอพยพเขามา อยในประเทศไทยมากขน ทหาดใหญกเชนกน

ภาวะโลกรอน เปนภยธรรมชาตทไมธรรมดาและมแนวโนมจะทวความรนแรงมากขนทกขณะ จากเหตการณพายไซโคลนทพมา เคลอนตวขน ฝงทลมนาอระวด พมามความสญเสยมาก สงกอสรา เปราะบาง พงทลายเรยบ การชวยเหลอลาชา ถนนไมม ระบบโครงขายไมม สะพานเสยหายชารด ใชไดแต ทางเรอ นานวน ศพเรมเนาเปอย ศพมากเกนกวาจะเกบหมด คนไมมทอย

ป 2552 ในรายงานระบวาจะเกด พายประมาณ 25-28 ลก พายลกแรกมาถง 3 พฤษภาคม 2552 พายลกเลกกลายเปนไตฝ น 7 พฤษภาคม พายจนทรหอมกลายเปนไตฝ น 29 มถนายน 2552 ทองฟากรงเทพฯมดมด ทงทไมมรายงานพายใดลวงหนา 13 สงหาคม 2552 ทวโลกเกดพายหมนพรอมกน 6 ลก ซงเกดไดยากมาก 4 ตลาคม 2552 เกดไตฝ น parma เดนหนาไมเปนเสนตรง เปลยนทฤษฎใหมของการเกดพาย มการ

เดนทางทกลบไปกลบมา เฉพาะทฟลปปนสเกดซากลบไปกลบมาสองรอบ เรายงไมเขาใจ ไมมความรว ทาไมพายจงมเสนทางเดนแบบน

กลาวเฉพาะเมองหาดใหญ ป 53 เปนอกปทหาดใหญไดรบผลกระทบจากอทกภยใหญอกครง สญเสยชวตและทรพยสนมลคานบหมนลานบาท

สาเหตและปจจยสาคญ

เมองหาดใหญมลกษณะภมประเทศทวไปเปนทราบลมกวางใหญ มแนวภเขาทางดานทศตะวนตก ทศใต และทศตะวนออก โดยพนทลาดจากทศใตและทศตะว นตกไปสทะเลสาบสงขลา อณหภมเฉลยอยระหวาง 26.6-29.6 โดยอณหภมสงสดอยในเดอนเมษายน และอณหภมตาสดอยในเดอนกมภาพนธ ปรมาณฝนเฉลยประมาณ 1,916.4 มลลเมตร ปรมาณฝนมากทสดเดอนพฤศจกายน

สภาพเศรษฐกจเปนเมองศนยกลางการคาและธรกจของภาคใ ตเปนแหลงทองเทยว และแหลงอตสาหกรรมทสาคญไดแก ผลตภณฑจากยางพารา อาหารทะเล ดานสงแวดลอมและทรพยากรธรรมชาต มภเขาทสาคญ ไดแก เขาคอหงส เขาแกว เขาวงพา และเขานานอย คลองทสาคญไดแกคลองเตย คลองอตะเภา และคลองวาด และรวมถงทางเทศบาลไดมการดาเนนการจดทาแกมลงเพอเปนแหลงรองรบนาในชวงฤดฝ เพอปองกนและบรรเทาปญหานาทวม

ความเสยงและผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของเมองหาดใหญ1 ไดแก อากาศรอนมากขนรอนตอเนอง และยาวนานมากขน สงผลตอสขภาพกายและใจ ความตองการนาทง ภาคครวเรอและภาคการเกษตร ความตองการในการใชพลงงานและผลกระทบตอพชเศรษฐกจ กลมเสยงไดแก ชมชนแออด และชมชนทยงไมมนาประปาใช เกษตรกร และกลมผสงอาย ผพการ และเดกเลก ผลกระทบทเกดจากการเปลยนแปลง ปรมาณนาฝน สงผลตอนาทวมและ ดนถลม พนทเสยง คอ พนททมฝนตกในปรมาณเกน 50 มม./วน สงผลกระทบตอความเสยหายตอชวตและทรพยสน เศรษฐกจ อาชพ และคณภาพชวต รวมถงอาจเกดความขดแยงระหวางหนวยงานรฐกบประชาชน หรอระหวางชมชนหากการชวยเหลอเกดขนชา กลมเสยงไดแก เดกเลก ผสงอายและผพการ ชมชนแออด/ชมชนบกรก (ไมมกรรมสทธในทอยอาศย )และชมชนทตงอยโดยรอบคลองอตะเภาโดยเฉพาะชมชนฝงซายของคลอง ภยแลง สงผลกระทบดานอาหาร การประกอบอาชพ ความปลอดภยในชวตและทรพยสน ดานสงแวดลอม โดยมกลมเสยงไดแก ชมชนแออด และชมชนทยงไมมนาประปาใช รวมถงกลมเกษตรกรและนาเสย สงผลกระทบดานสขภาพ การประกอบอาชพ นาดม ระบบนเวศเสอมโทรม และดานดานสงคมโดยเฉพาะชมชนรมคลองอตะเภา ผลกระทบทเกดจากลมพาย สงผลอกระทบตออาชพและรายไดของชาวประมงและผทอยร มชายฝง และผลกระทบทเกดจากการเพมขนของระดบนาทะเล สงผลกระทบตอการลดลงของพนทรมทะเลและสญเสยแหลงทองเทยว และยงสงผลกระทบตอคณภาพนาทนามาผลตนาประปา และใชในการเกษตรรวมถงสงผลตอการทาการเกษตร                                                             1 รายงานโครงการเครอขายเมองในเอเชยเพอรบมอกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

และเปนปจจยเรงใหเกดนาทวมรนแรงมากข น โดยกลมเสยงไดแกชาวประมง ผทมบานเรอนอาศยอยใกลทะเลสาบ และเกษตรกรรอบๆ พนทลานา

ศกยภาพของคนหาดใหญโดยรวมชมชนระดบพนทมประสบการณ มองคความร ภมปญญาในการมองวเคราะห และแกปญหาในเรองสถานการณนาทวม ภยแลง มกลม เครอขายช มชน และภาคสวนตางๆ ทมการทากจกรรมตางๆ รวมกนมาอยางตอเนอง เชน เครอขายรกษคลองอตะเภา ปจจบนมภาคประชาสงคมตางๆ ทมประสบการณในการสนบสนนการดาเนนกจกรรมชมชน ทงในระดบนโยบายและระดบพนทมา อยางตอเนอง มความรวมมอของภาคสวนทเก ยวของ ไดแก ภาคธรกจ ภาควชาการ และ อปท. อยางตอเนอง และกระตอรอรน

การคาดการณสภาพอากาศของเมองหาดใหญอณหภมสงสดเฉลยในชวงฤดรอน และฤดฝนจะ

เพมขน โดยจะอณหภมสงสดเฉลยทสงทสดจะอยในเดอนมนาคม และเดอนมกราคมเปนเดอนทมอณหภมตาสดเฉลยทตาทสดจ านวนวนทมอากาศรอน (วนทมอณหภมมากกวา 35oC) มแนวโนมเพมขนอยาง ตอเนอง เชนจากเดมในชวงปฐานเมองหาดใหญเคยมวนทอากาศรอนประมาณรอยละ 34.9 โดยเฉลยตอป และจะเพมขนเปนรอยละ 35.5, 36.9และ 37.7 ในชวง 30 ป 60 ป และ 90 ปตามลาดบ ปรมาณฝนมแนวโนมเพมสงขน ยกเวนในชวงหนาฝนจะมปรมาณฝนเฉลยและฝนสงสดรายวนลดลงอยางตอเนอง จานวนวนทฝนตกเฉลยมแนวโนมลดลงเลกนอย ถงแมปรมาณนาฝนและจานวนวนทฝนตกในอนาคตจะมแนวโนลดลง อกทงอาจจะประสบกบลมพายท บอยครงมากขน (ทงจากลมตะวนตกเฉยงใต และตะวนออกเฉยงเหนอ) ระดบนาทะเลสงขนเลกนอย และอาจเกดปญหาในเรองของการกดเซาะชายฝง เมอ

พจารณาการกระจายอณหภมเชงพนทของสภาพอากาศของเมองหาดใหญ ในชวงเดอนกมภาพนธ - เมษายน ซงพนททได รบผลกระทบอยางเหนไดชด ไดแก พนททอยทางดานทศตะวนตกเฉยงใตของพนท คอ ตาบลทงตาเสา ตาบลควนลง ตาบลทงลาน ตาบลบานพร และตาบลพะตง และการกระจายปรมาณฝนเชงพนทของสภาพอากาศของเมองหาดใหญ ในเดอนกมภาพนธ-เมษายน เดอนพฤษภาคม-กนยายน การกระจายของปรมาณฝนจะเพมมากขนบรเวณทศตะวนตกเฉยงใต ในชวง 30 ป และจะเพมมากยงขนในชวง 90 ปขางหนา สาหรบชวงเดอนตลาคม – ธนวาคม ซงเปนชวงฤดฝนชวงทสองของเมองหาดใหญ พบวาปรมาณฝนมแนวโนมลดลงในชวง 30 ป และลดลงอยางรวดเรวในชวง 60 ป และ 90 ป แตจากทผานมาการเกดอทก ภยใหญในแตละครงมแนวโนมทรนแรงมากขน ทงเกดขนในชวงเวลาสน และฝนตกตอครงมปรมาณมาก ขน ความเสยหายกมากขนตามไปดวย ดงนนจงมความจาเปนตองตระหนกถงแนวโนมภยพบตทอาจเกด รนแรงขนนดวย สภาพภมอากาศ อณหภม

อาเภอหาดใหญอยในเขตภมอากาศแบบมรสมเขตรอนคออากาศจะไมรอนจดในฤดรอน และจะ

อบอนในชวงฤดฝนโดยทวไปม 2 ฤด คอ ฤดรอนอยในชวงกลางเดอนกมภาพนธถงกลางเดอนพฤษภาคม ฤดฝนซงจะม 2 ระยะ เรมตงแตเดอนพฤษภาคม -มถนายน และเดอนกนยายน -ธนวาคม อณหภมเฉลยตลอดปไมสงมาก มอณหภมรายวนสงสด อณหภมสงสดเฉลย และอณหภมเฉลย มคาสงสดในเดอนเมษายน (39.2, 34.6 และ 29.6°C) อณหภมตาสดเฉลย มคาตาสดในเดอนมกราคม (22.0°C) และอณหภมรายวนตาสด มคาตาสดในเดอ นกมภาพนธ (18.2°C) โดยทวไปอณหภมเฉลยมคาอยระหวาง 26.6-29.6°C ในชวงฤดรอน อณหภมเฉลย และอณหภมสงสดเฉลยเทากบ 28.6 และ 34.2°C และในฤดฝน อณหภมเฉลย และและอณหภมตาสดเฉลยเทากบ 27.5 และ 23.0°C

ปรมาณนาฝน ปรมาณฝนเฉลยตงแต ป ค.ศ.1980 –2009 บรเวณอาเภอเมองหาดใหญ ประมาณ1,916.4 มลลเมตรตอป ฤดรอนเดอนกมภาพนธถงเดอนพฤษภาคมมปรมาณฝนเฉลย258.30 มลลเมตร ฤดฝนชวงเดอนกนยายน -เดอนธนวาคมมปรมาณฝนเฉลย 1,132.2มลลเมตร ปรมาณฝนเฉลยตาสดอยในเดอนกมภาพนธ 31.3 มลลเมตร ปรมาณฝนเฉลยสงสดเดอนพฤศจกายน 497.2 มลลเมตร สภาพนาทวมและความเสยหายในพนท ลกษณะของฝนทเปนสาเหตของการเกดอทกภยในพนทลมนาคลองอตะเภาและเทศบาลนครหาดใหญ เปนฝนทมการตกตอเนองทมปรมาณฝนมากกวา 120 มลลเมตร ในเวลา 3 ชวโมง ดงเชนทเคยเกดขนในป พ.ศ.2531 (275.1 มลลเมตร ในระยะเวลา 2 วน) , 2543 (447.5 มลลเมตร ในระยะเวลา 3 วน) และในป พ.ศ. 2553(500 มลลเมตร ในระยะเวลา 1 วน) โดยมกจะเกดนาทวมในชวงฤดฝนระหวางเดอนพฤศจกายน – ธนวาคมอยเสมอ ดงสถตทมการบนทกไวดงน ตารางท 1 แสดงการรวบรวมเหตการณ ความเสยหายจากการเกดอทกภยบรเวณพนทลมนาอตะเภา ป พ.ศ. ความเสยหาย มลคาความเสยหาย 2376 ในสมยรชกาลท 3 ทองนาของราษฎรทานาไมได 2459 ระดบนาสงประมาณ 2 เมตร 2485 ระดบนาสงประมาณ 0.6 เมตร 2502 นาทวม 2 แสนบาท 2504 ผเสยชวต 8 คน 1.2 ลานบาท 2505 ระดบนาสงประมาณ 0.7 เมตร 2509 ระดบนาสงประมาณ 0.7 เมตร 1.2 ลานบาท 2510 ระดบนาสงประมาณ 0.7 เมตร 2.7 ลานบาท

2512 นาทวมเมองนาน 10 ชวโมง เสนทางหาดใหญ –สงขลา นาทวม 9 เสนทาง 2515 นาทวมเทศบาลไมมผเสยชวต 2516 ระดบนาสงประมาณ 0.76 เมตร รฐบาลเสยหาย 5.5 ลานบาทเอกชนเสยหาย 1.2 ลานบาท 2517 ฝนตกหนก 5 วน ระดบนาสงประมาณ 0.5 เมตร 2518 ระดบนาสงประมาณ 0.7 เมตร 2519 ฝนตกตดตอกน 7 วน ระดบนาสงประมาณ 0.5 เมตร 2524 ระดบนาสงประมาณ 0.5 เมตร 2526 ระดบนาสงประมาณ 0.6 เมตร 2527 ฝนตกหนกมาก นาทวมเสนทางสายเลกๆ 2530 ระดบนาสงประมาณ 0.4 เมตร สวนใหญอยทางทศตะวนตกของเมอง 2531 ระดบนาสงประมาณ 1.43 เมตรครอบคลม 20 ตร.กม. 1000 ลานบาท 2543 นาทวมครอบคลม 330 ตร.กม. 17,000 ลานบาทและ 1,855 ลานบาทในเขตเทศบาล 2548 นาทวมเปนวงกวางรอบเทศบาล

ภายหลงจากเกดนาทวมในป 2543 มาตรการททางเทศบาลนามาใชในการควบคมนาทวมไดแก มาตรการใชสงกอสราง การสรางคนลอมพนทเทศบาลนครหาดใหญฝงขวา ปจจบนแลวเสรจ การสรางคลองระบายนา ร.1 ปจจบนแลวเสรจ ปรบปรงพนทสเขยว (green belt area) ตงแตถนนสายบานพรถง สนามบน และพนททอยระหวางคลองอตะเภาและคลองร .1 จนถงคลองทาชาง -บางกลา เพอใหน าหลากผาพนทสเขยวไดสะดวก

การขดลอกปรบปรงคลองธรรมชาต กาลงดาเนนการ การสรางคลองร .3 และ ร.4 กาลงเวนคนทดน /กอสรางการตอขยายคลอง ร.4 ไปเชอมกบคลองนายสามเพอรบนาหลากจากพนทสวนทอยเหนอถนนกา จน-วนชยอยในแผนงาน /การดาเนนงานของกรมชลประทาน

ทมา: อภชาต (2553) พนทนาทวมขงในชวงเหตการณอทกภย

การเกดเหตการณนาทวมบรเวณอาเภอเมองหาดใหญมสาเหตเนองจากลกษณะภมประเทศทตงขอ อาเภอเมองหาดใหญ ซงอยในบรเวณพนทลมและความสามารถในการระบายนาขนอยกบระดบนา ทะเลสาบสงขลาเปนสาคญ และอกทงอยในเขตฝนตกชก ซงจากการศกษาพบวาในป 2553 มปรมาณนาฝสงถง 500มลลเมตรตอวน ซงไมเคยเกดขนมากอนในหาดใหญ อกทงการพฒนาตวเมองและสาธารณปโภค

ทไมเออใหนาระบายไดด และมาตรฐานการออกแบบทางวศวกรรมทไมถกตอง ลวนเปนสาเหตใหเกดน ทวมในเมองหาดใหญทงสน

จากเหตการณนาทวมบรเวณอาเภอเมองหาดใหญ โดยทาง สทอภ. ไดดาเนนการตดตามและประเมนพนทนาทวม โดยใชขอมลจากดาวเทยม RADASAT-2 บนทกภาพวนท ในวนท 2-5พฤศจกายน พบวามพนทนาทวมขงในพนท อาเภอหาดใหญ โดยตาบลทมพนทนาทวมขงทงหมดโดยเรยงลาดบจา พนทมากทสดไปนอยทสดไดแก ต.คเตา (22.41 ตร.กม.) ต.คลองแห (7.60 ตร.กม.) ต.นานอย (7.35 ตร.กม.) ต.ควนลง (6.31 ตร.กม.) ต.ทงตาเสา (3.00 ตร.กม.) ต.คลองอตะเภา (1.92 ตร.กม.) ต.คอหงส (0.82 ตร.กม.) ต.ฉลง (0.34 ตร.กม.) ต.ทงลาน (0.20 ตร.กม.) ต.ทาชาง (0.16 ตร.กม.) ต.บานหาร (0.11 ตร.กม.) ต.บางกลา (0.08 ตร.กม.) ต.บานพร(0.03 ตร.กม.) และต.ทอม (0.03 ตร.กม.)

สานกงานปองกนและบรรเทาสาธารณภยจงหวดสงขลา รายงานสถานการณอทกภยและการใหความชวยเหลอประชาชน ในพนทจงหวดสงขลาทงจงหวด พบวาระหวางวนท 1-11 พฤศจกายน 2553 มพนทประสบภย รวม 16 อาเภอ 12 เขตเทศบาล 119 ตาบล 1,049 หมบาน ประชาชนไดรบความเดอดรอน 269,233ครวเรอน 802,247 คน อพยพไปอยทปลอดภย 39,900 คน มผเสยชวต 35 คน ผบาดเจบ 1,494 คน ความเสยหายทางดานทรพยสน บานเรอนเสยหายทงหลง 623 หลง เสยหายบางสวน 43,331 หลง พนทการเกษตรเสยหาย 202,499 ไร มลคาความเสยหายโดยรวมกวา 1,517,795,800 ลานบาท สาหรบเหตการณนทวมครงนสรางความเสยหายให กบทางเทศบาลนครหาดใหญ เปนจานวนมหาศาล โดยในเบองตนมลคา ความเสยหายมมากกวา 1,000 ลานบาท เนองจากใน อ.หาดใหญ เปนสถานททชาวตางชาตเดนทางเขามาทองเทยวเปนจานวนมาก จงทาใหรายไดในสวนนขาดหายไป

กลาวโดยสรป การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของเมอ งหาดใหญไดเกดขนซงสามารถพจารณาได จาก

1.ปรมาณนาฝน จากขอมลของนกวชาการ หนวยงานทเกยวของ สรปไดแลววา มปรมาณสงขน ขณะจานวนวนไมแตกตางกน โดยฝนตกในเดอน พย . มากทสด และชวงเดอน พย -ธค.สบปหลงมาน ปรมาณฝนตอวนมมากขน

2.อณหภม พบวาตาสด เฉลยทงป ป 23-53 อณหภมเพยง 23 องศา สงสด เฉลย 33 องศา แนวโนมอนาคต 30 ปขางหนา พนททะเลสาบตอนบน อนขน อากาศรอนขนจากทางตะวนตกของ

สงขลา อณหภมเฉลยสงสด 38-40 องศา แตอก 90 ป จะสงถง 40-42 องศา คอป 2070-2099 หากอณหภมตรงแกนกลางโลกเพมขน 1 องศา จะทาใหอณหภมทขวโลกเพมขน 15 องศา

3.ระดบนาทะเล วดจากทะเลอาวไทยและในพนทลมนาทะเลสาบสงขลา 4.มรสม /พาย สงขลาม 2 ฤด คอ ฤดรอน และฤดฝน นาทวมไดเกดจาก 3 สาเหตไดแก 1.ชวงพค .-

กพ. ฝนมาจากมรสมตะวนตกเฉยงใต ชวงพค .-ตค.ลมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอพกมาจากอาวไทย ชวง ตค.-ธค.2.หยอมความกดอากาศต า และพายหมนเขตรอน ซงโอกาสมนอย

ทแนๆ ป 2552 ปรมาณนาฝนตอวนสงทสดในรอบ 30 ป

และหากเราพจารณาจากปจจยสาคญดงกลาวมา เมอวเคราะหกบพนท ยกตวอ ยาง อาเภอหาดใหญ เปนแองกระทะ หากเราใชเครองมอทจะนามาประยกตใช คอ GIS นาขอมลตางๆมาซอนทบกนแลวแปรผล พรอมกบมการประเมนความเสยง ประเมนกลมผเปราะบาง ขอคนพบทนาสนใจกคอ ปรมาณนาฝน โดยเฉล จะสงมากขน นาทะเลเรมกดเซาะ มการใช ประโยชนทดน เกดปญหานาทวม ขยะ และภยพบตจากนาท หาดใหญนาไหลจากทางทศตะวนตก หากนาในอาวไทยสงขน มโอกาสทจะทาใหเกดนาทวมมากขน ปร

นาฝนในอก 30 ปขางหนา ฝนตกหนกขน มการผนผวนของการตกมากขน หาดใหญมความเสยงดานนาทว แนๆ และอาจไดรบผลกระทบจากนาทไหลชะหนาดนเขาเมอ ง กลายเปนพนทเพาะพนธย ง และเกดภยแลงแนวโนมอากาศรอนมากขน

ดร.ปารชาต วสทธสมาจาร นาคณะศกษาเสนอพนทเสยงและกลมเปราะบางในอาเภอหาดใหญ โดยสรปคอ อณหภมสงขน นาฝนมากขน โดยศกษาผลกระทบจ ากสภาพอากาศ 3 ดาน ไดแก จากนาทวม จากการทองเทยว และความมนคงดานอาหาร โดยมพนทเสยงทสด คอ ต .คลองแห ต.คเตา ต .ควนลง ต.พะตง รองลงมา คอ ต.คลองอตะเภา ต .คอหงส

· กลมเปราะบางในพนทเสยง คอ ผสงอายและเดก ทอาศยในบาน · ปญหาอนๆคอ การรกลาของนาเคม นาหนาแลงไมพอ มลพษทางนา ระบบพลงงาน และสขภาพ · การทองเทยวไดรบผลกระทบจากการใชนาหากมนานอย หรอนาทวม · ความมนคงทางดานอาหาร แรงงานภาคเกษตรกระจายอยรอบนอก อาหารในทองถนมนอย · ความเปราะบางของชมชน คอ ความตระหนกอนเกดจากความไมร ไมเขาใจ ไมรทางเลอก ดาน

เทคนคทจะปรบตวรบการพฒนา เรองทรพยากร และการจดการ แบบจาลองระบบสารสนเทศภมศาสตรเพอการประเมนบรเวณความเสยงของชมชนเมองตอผลกระทบ จากภาวะความเปลยนแปลงของภมอากาศ

จากการวเคราะหแบบจาลองระบบสารสนเทศภมศาสตร เพอการประเมนบรเวณทมความออนไหวตอ ผลกระทบจากภาวะความเปลยนแปลงของภมอากาศ ทาใหทราบถงพนททไดรบผลกระทบจากสถานการณปญหา อทกภย ภยแลง และธรณพบตภย ดงมรายละเอยดตอไปน

การกระจายตวของประชากรตามพนทออนไหวตอภยธรรมชาตตอภยนาทวม พนทเมองหาดใหญสวนใหญมความออนไหวตอภยนาทวมระดบปานกลาง และเมอจาแนกตามความ

หนาแนนของประชากรและผลกระทบทไดรบ จาแนกได 3 ระดบ (ภาพท 8) ไดแก พนทไดรบผลกระทบสง มความหนาแนนประชากรตา ไดแก บานปากน, บานแฟบ, บานมวงคอม , บาน

คลองเตย, บานทงโดน , บานควน, บานวดดอน, บานหนองทราย, บานทาแซและบานบนเขา พนทไดรบผลกระทบปานกลาง มความหนาแนนประชากรปานกลาง ไดแก บานทงร

พนททไดรบผลกระทบปานกลาง มความหนาแนนประชากรตา ไดแก บานปากน,บานแฟบ,บานมวงคอม , บานคลองเตย, บานทงโดน , บานควน, บานวดดอน, บานหนองทราย, บานทาแซและบานบนเขา

การกระจายตวของประชากรตามพนทออนไหวตอภยธรรมชาตตอภยแลง พนทเมองหาดใหญสวนใหญมความออนไหวตอภยแลงในระดบปานกลาง และเมอจาแนกตามความ

หนาแนนของประชากรและผลกระทบทไดรบ จาแนกได 2 ระดบ ไดแก พนทไดรบผลกระทบสง มความหนาแนนประชากรตา ไดแก บานคลองเตย, บานวดดอน, บานนานอยใน

และบานบนเขา พนททไดรบผลกระทบปานกลาง มความหนาแนนประชากรตา ไดแก บานคลองแห,บานปากน,บานหนา

ควน,บานแฟบ,บานควนลง,บานมวงคอม ,บานคอหงส,บานทงร ,บานคลองเปล,บานคลองหวะ,บานทงโดน ,บาน ควน,บานทงใหญ ,บานทงงาย ,บานนานอยนอก ,บานทงปรอ ,บานหนองทราย,บานทาแซและบานบนเขา

การกระจายตวของประชากรตามพนทออนไหวตอภยธรรมชาตตอภยธรณพบต พนทเมองหาดใหญสวนใหญมความออนไหวตอธรณพบตในระดบปานกลาง และเมอจาแนกตามความ

หนาแนนของประชากรและผลกระทบทไดรบ จาแนกได 2 ระดบ ไดแก พนทไดรบผลกระทบสง มความหนาแนนประชากรตา ไดแก บานควน พนททไดรบผลกระทบปานกลาง มความหนาแนนประชากรตา ไดแก บานทงร ,บานคลองเปล,บานคลอง

หวะ,บานทงโดน ,บานวดดอน,บานทงใหญ ,บานทงงาย ,บานนานอยนอก ,บานบอโพธ ,บานทงปรอ ,บานหนองทราย, บานทาแซและบานบนเขา

ความเปราะบาง/ความเสยงจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทจะเกดขนของเ มองหาดใหญ

� การเพมขนของอณหภมเฉลย : อณหภมตาสดเฉลย และสงสดเฉลยมแนวโนมสงขน ความเสยง/ผลกระทบทเกดขน: อากาศรอนมากขน รอนตอเนอง และยาวนานมากขน เกดความ

หงดหงดสงผลกระทบตอสขภาพ กายและใจ มความตองการใชนาเพมขน ทง ภาคครวเรอนและภาคการเกษตร แตในชวงหนารอนซงเปนชวงแลง ปรมาณนาในคลอง /ธรรมชาตมนอย อาจสงผลกระทบตอ ปรมาณนาทนามาทานาประปา อาจเกดปญหาการขาดแคลนนา มความตองการใชพลงงานมากขนเชน เปดใชเครองปรบอากาศเปนระยะเวลานานขน พชเศรษฐกจในพน ทมการเจรญเตบโตทเปลยนแปลงไป ยางพาราผลดใบเรวขน และนานขนอาจทาใหตองหยดกรดยางนานกวาเดม

พนทและกลมเสยง /เปราะบาง: ชมชนแออด และชมชนทยงไมมนาประปาใช เกษตรกร กลมผสงอาย ผพการ และเดกเลก

� การเปลยนแปลงปรมาณนาฝน : ฝนตกหนก/ชกมากขนในชวงหนาฝน และทงชวงในชวงหนา รอน/แลง

ความเสยง/ผลกระทบทเกดขน: นาทวม เนองจากฝนตกหนกมากขน และเมอตกแลวจะไหลลงสท

ต าทนท ไมสามารถเกบกกไวทปาตนนาได ดนถลม พนทเสยง คอ พนททมฝนตกในปรมาณเกน 50 มม./วน แตเมอดจากความลาดชนของพนท อาเภอหาดใหญคอนขางปลอดภย ความเสยหายตอชวตและทรพยสน ไดแก ทอยอาศยทรมคลองถกกดเซาะ พนททากน (เกษตร และยานการคา ) ระบบประปา ไฟฟา ถนน และ

สาธารณปการไมสามารถใชการได การลกขโมยของมคาและทรพยส นภายในบานเรอน แหลงอาหารธรรมชาต/นา ถกนาทวมทาใหขาดแคลนอาหาร และนาดมนาใชทสะอาด ราคาอาหารแพงขน เนองจากไมมอาหาร รานคาปด นาทวมตลาด

ปญหาสขภาพ เชน เปนหวดงาย ปญหาสขาภบาลและสขภาพระหวางและหลงนาทวม ไดแก ไขเลอดออก ชคนกนยา นากดเทา ฉหน ทองรวง อนตรายจากสตวมพษทมากบนา เชน ง ตะขาบ สตวเลยงไมมอาหาร เกดโรคระบาดในสตว ไมสามารถกรดยางได ไมมรายไดเลยงครอบครว เสยคาใชจายในการ ซอมแซมและฟนฟบานเรอน พนทการเกษตร จนถงขนเปนหนสนได เกดความข ดแยงระหวางหนวยงานรฐ

กบประชาชน หรอระหวางชมชนหากการชวยเหลอเกดขนชา ภยแลงเนองจากฝนมแนวโนมทงชวง ดาน

อาหาร : ขาดแคลนแหลงอาหาร (จากหนอง บงทง ) ผกปา ขาดแคลนนาดม ตองซอนามาดม ทาใหมรายจายเพมสงขน การประกอบอาชพ : ขาดแคลนนาเพอการเกษตร ผลผลตไดรบความเสยหาย ไมสามารถกรดยางไดตามปกต ความปลอดภยในชวตและทรพยสน: อากาศแหง และแลง อาจทาใหเกดไฟไหมไดงาย และในชมชนแออดไฟจะลกลามอยางรวดเรว ควนจากการเผาไหมอาจทาใหทศนวสยไมด ดานสงแวดลอม : ระดบนาธรรมชาตแห งขอด ทาใหนาเสยสะสมมาก เกดนาเคมรก ดนกลายเปนดนเปรยว ใชประโยชนไมได นเสย (จากการปลอยนาของภาคอตสาหกรรม และภาคครวเรอน) ดานสขภาพ : เกดโรคทางเดนหายใจ และกลนเหมนจากนาสงผลตอความราคาญ การปนเปอนของสารเคม /สารพษในอาหาร และจะสงผลกร ะทบตอ

สขภาพผบรโภค การประกอบอาชพ : ไมมรายไดจากการประมงในลาคลอง หนองนาธรรมชาต หรอเกด

ความเสยหายตอเกษตรกรทเลยงปลาในแหลงนา สงผลกระทบตอแหลงทองเทยวตลาดนาคลองแห นาดม : นาในคลองอตะเภาเปนแหลงนาดบในการทาน าประปา เมอนาเสยจะสง ผลตอคณภาพนาดบตองเสยคาใชจ ในการบาบดสง ระบบนเวศเสอมโทรม ดานสงคม : ความขดแยงระหวางชมชน พนทและกลมเสยง /เปราะบาง: เดกเลก ผสงอาย และผพการ ชมชนแออด/ชมชนบกรก (ไมมกรรมสทธในทอยอาศย ) ชมชนทตงอยโดยรอบคลองอตะเภ า โดยเฉพาะชมชนฝงซายของคลอง ทน.หาดใหญ (หลงวดหาดใหญใน , ชมชนจนทรวโรจน 3, ชมชนบรเวณรมทางรถไฟ) ทม.คลองแห (ตลาดนาคลองแห , ชมชนทาไทร ,ชมชนสะพานดา) ทม.ควนลง (สนง.ทม .ควนลง, ชมชนบางแฟบ, ชมชนทงตาเสา ) ทม.คอหงส (ชมชนทงร , ชมชนปลกธง , ชมชนขาง ม.หาดใหญ) ทต.คเตา ชวง พ.ย.ของทกปจะเกดนาทวมเพราะคลองในพนทลก 4 ม. แตทะเลสาบสงขลามความลกเพยง 2 ม. (พนทประมง 7 หมบานพนททาการเกษตร 3หมบาน )

� ลมพาย ความเสยง/ผลกระทบทเกดขน: อาจเกดลมพาย มรสมทไมแนนอน และไมสามา รถใช

ประสบการณ/ ความรในอดตคาดเดาได สงผลตอการวางแผนในการทางานของชาวประมงในพนททะเลสาบ

สงขลา และการประมงชายฝง ซงมผลตออาชพและรายได พนทและกลมเสยง /เปราะบาง: ชาวประมง (ประมงทะเล/ชายฝง )

� การเพมขนของระดบนาทะเล ความเสยง/ผลกระทบทเกดขน: การกดเซาะชายฝง โดยเฉพาะตดพนททตดกบทะเลสาบสงขลา

ทาใหสญเสยแผนดนบรเวณชายฝง สญเสยแหลงทองเทยว การรกลาของนาเคม การเกดนากรอย ผลกระทบตอนาทมาผลตนาประปา และใชในการเกษตร ผลตอการทาการเกษตร ผลผลตไดนอยลง หรอไมมค ณภาพ เปนปจจยททาใหนาทวมจะมความรนแรงมากขน

พนทและกลมเสยง /เปราะบาง: ชาวประมง (ประมงทะเล/ชายฝง ) บานเรอนทอาศยใกลกบทะเลสาบสงขลา เกษตรกรรอบๆ สายนา

สรปประเดนปญหาทสาคญของเมองหาดใหญ

ประเดนสาคญทควรพจารณานอกจากการการวางแผนปองกนและรบมอกบการเกดอทกภยแลว จาเปนตองมการตระหนกและเขาใจในประเดนปญหาตางๆ ดงน

1. ปญหาในการบรหารจดการนาทวมของหนวยงานตางๆ ทเขามาดาเนนการ ทงในเรองของการบรหารจดการนาในพนท การทาแผนบรณาการลมนาโดยใชขอมลทางกรมอตนยมว ทยา/กรมชลประทาน พรอมกบการดาเนนการเพอปองกนและบรรเทาสาธารณภย อาท การวเคราะห/ประเมนสถานการณนา การวเคราะหพนทเสยงภย การเตอนภย การจดทาแผนการปองกนภย โดยรวมกาหนดแผนของจงหวด การฝกอบรมเพอเตรยมการดานบคคลากร การใหความชวยเหลอผป ระสบภย รวมถงการอพยพ เนองจากแตละหนวยงานแตละหนวยงานมหนาทรบผดชอบทแตกตางกน จะเหนไดวาจากเหตการณความเสยหายทเกดขน มสาเหตมาจาก การไมมยทธศาสตรสาหรบรองรบภยธรรมชาต ไมมการเตอนภยทด การใหความชวยเหลอลาชา การเขาถงพนท ยากลาบาก การอพยพดาเนนการไดบางแหง ในขณะทชมชนสวนใหญไมยอมยายออก จากพนทภยพบต และทสาคญกลาวคอ ผบรหารไมมวสยทศน และไมมยทธศาสตรในการรบภยเหลาน เมอขาดยทธศาสตรและแผนรบภยพบต ภาพทปรากฏจงเปนความทกขยากของประชาชนทรอคอยความชวยเหลอ และทสาคญหนวยงานทเกยวของควรจะตองจดเตรยมขอมลทชดเจน โดยเฉพาะขอมลดานอตนยมวทยาและดานชลประทาน เพอประกอบการตดสนใจของผบรหารไดอยางทนเหตการณ

2. ปญหาระบบเตอนภย ควรปรบปรงระบบการเตอนภยใหมประสทธภาพมากยงข น โดยสามารถแจงเตอนลวงหนาไดทนเหตการณ โดยกาหนดเจาภาพในการทาหนาทแจงเตอนภยแกประชาชนอยาง ชดเจน จดสงขอมลเตอนภยผานระบบ SMS กาหนดชองวทย /คลนความถในการแจงขาวหรอการเตอนภย การประชาสมพนธผานทางสถานโทรทศน เนองจากเปนชองทางท เขาถงประชาชนมากทสด

3. ปญหาดานการบงคบใชกฎหมายและมาตรการดานผงเมองอยาง ตองนาผงเมองและผงบรหารนมาใชในการแกไขปญหานาทวม /นาแลงในการพฒนาเมองอยางจรงจง โดยเฉพาะการแกไขปญหาสงกอสรางทกดขวางทางนา อาทเชนในปจจบนมการตดไมทา ลายปา การบกรกแหลงนา แหลงพกนา ถมคคลองระบายนา มการถมทเพอปลกสรางอาคารหมบานจดสรรศนยการคาฯ โดยไมมการควบคมระบบระบายนาโดยรวมอยางจรงจง สถานบอบาบดนาเสยและถนนเขาสบอบาบดนาเสยของเทศบาลนครหาดให

ปดกนนาทไหลลงสทะเลสาบ ปากนาทะเลสาบสงขลาแคบลง เนองจากบรเวณปากนาทะเลสาบสงขลามกาถมทะเลกอสรางทาเรอนาลก ฯลฯ ปญหาเหลานเปนตวการทาใหระบบผงเมองลมเหลว

สรปกรอบแนวคดการรบมอและปรบตวการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศอนจะนามาสการกาหนด กรอบนโยบายหรอยทธศาสตรของเมองหาดใ หญ ดงแผนภมตอไปน

เมอง

สภาพภมอากาศความเปราะบางหรอความเสยง

การวเคราะหระบบเมอง- เมองทางานอยางไร

ผลกระทบจากการปลยนแปลงสภาพภมอากาศ- อ ไรคอผลกร ทบทางตรงแลผลกร ทบทางออม

กลมเสยง- ใครคอผทมความสามารถในการตอบสนองแล ระบมอกะบผลกร ทบไดนอยทสด

ร บบเมองระบบเมองจะมความซบซอน เนองจากมความ เกยวของและเชอมโยงกบระบบตางๆ ทมผลตอ การเจรญเตบโตและพฒนาเมอง เชน• ระบบนเวศวทยา• โครงสรางกายภาพ/โครงสรางพนฐาน• ระบบสงคม• ระบบเศรษฐกจ/ระบบการเงน

กรอบแนวคดในการดาเนนงาน

การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศปจจบนเมองมความเสยงตอผลกระทบและภยธรรมชาตทเกดจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศในหลายรปแบบ เชน การเปลยนแปลงของฤดกาล ระดบความรนแรงและความถของภยธรรมชาต ซงทาใหเมองและประชากรไดรบผลกระทบตางๆ อยางรนแรงดวย

ความเปรา บางหรอความเสยงในบรบทเมองหมายถง การทประชากรเมอง ไมสามารถเขาถงระบบบรการขนพนฐานและบรการอนๆ ทจาเปนตอการดารงชวต

ละกษณ ทางดานสงแวดลอม เศรษฐกจ สะงคม/สถาบะน แล กายภาพ เปนปจจะยททาใหร ดะบความเสยงแตกตางกะน

การสรางทางเลอกเชงนโยบาย : ยทธศาสตรในการรบมอกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของเมอง หาดใหญ

จากการดาเนนงานของโครงการ “เครอขายเมองในภมภาคเอเชย เพอรบมอกบผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภม อากาศ” (Asian Cities Climate Change Resilience Network – ACCCRN) ซงเปนโครงการทไดรบการสนบสนนจากมลนธรอคกเฟลเลอร (The Rockefeller Foundation) และสถาบนสงแวดลอมไทย (Thailand Environment Institute)รวมกบหนวยงานของภาครฐ ไดแก ปองกนและบร รเทาสาธารณภยจงหวด ศนยอตนยมวทยาภาคใตฝงตะวนออก กรมชลประทาน สานกงานทรพยากรนาภาค 8 มหาวทยาลยสงขลานครนทร หนวยงานทองถน ไดแก เทศบาลนครหาดใหญ เทศบาลเมองคอหงส เทศบาล เมองคลองแห เทศบาลตาบลพะตง เทศบาลเมองควนลง และภาคเอกชน ไดแก หอการค าจงหวด มลนธชมชนสงขลา พบวาประเดนปญหาทเมองหาดใหญใหความสาคญมากทสด จากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ คอ อทกภย จงไดนามาสการกาหนดยทธศาสตรในการรบมอกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ของเมองหาดใหญ มงเนนการปรบตวและรบมอตออทกภยเปนสาค ญ และยทธศาสตรดงกลาวยงสนบสนนยทธศาสตรแหงชาตวาดวยการการจดการการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ พ.ศ. 2551 – 2555 วาดวยยทธศาสตรการสรางความสามารถในการปรบตวเพอรบมอและลดความลอแหลมตอผลกระทบจากสภาพ

ภมอากาศ ยทธศาสตรการสนบสนนงานวจยและพฒนาเพอสรางความเขาใจทชดเจนตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ และยทธศาสตรการสรางความตระหนกรและการมสวนรวมในการแกไขปญหาการ เปลยนแปลงสภาพภมอากาศ และยงสอดคลองกบแผนปฏบตการ ป พ.ศ.2553-2555 ภายใตแผนแมบทการปองกนและใหความชวยเหลอผประสบภยจา กอทกภย วาตภย และโคลนถลม (ระยะ 5 ป) วาดวยยทธศาสตรดานการเตรยมการปองกนและลดผลกระทบ ยทธศาสตรดานการเตรยมความพรอมรบภย ยทธศาสตรดานการจดการภยในภาวะฉกเฉน และยทธศาสตรดานการจดการหลงเกดภย

โดยวสยทศนและยทธศาสตรของเมองหาดใหญ ในการรบมอกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของเมองหาดใหญ จงเกยวของกบการปรบตว /รบมอตออทกภย ซงไดแบงวสยทศออกเปน 2 ระยะ ไดแก

1. วสยทศนระยะสนเรงดวน (2556) มวสยทศน คอ กลมเสยง /เปราะบางในเมองหาดใหญ มการปรบตว/รบมอตออทกภย อยางมสวนรวม โดยมพนธกจดงน

1) บรณาการแผนงานของภาคองคกรในระดบลมนาคลองอตะเภาและจงหวด 2) พฒนาระบบศนยเตอนภย ใหเปนเครอขายความรวมมอในการรบมอ /ปรบตวตออทกภยในลมน

คลองอตะเภา 3) พฒนาคณภาพชวตของกลมสยง /เปราะบางทไดรบผลกระทบจากอทกภย 4) พฒนาเชงอนรกษ/ฟนฟทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม 5) สรางกลไกสนบสนนการขบเคลอนการบรหารจดการ ในการรบมอ/ปรบตวกบการเปลยนแปลง

สภาพภมอากาศทงระดบพนท และระดบลมนาคลองอตะเภา 2. วสยทศนระยะยาว (2563) เมองหาดใหญ มระบบการบรหารจดการทรพยากรนาทมประสทธภา

เพอรบมอกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ และสรางระบบสนบสนนในการขบเคลอนอยางยงยน 1) บรณาการแผนงานสภาคในระดบลมนาทะเลสาบสงขลา มงสกลไกการจดการนาระดบชาต 2) ระบบบรหารจดการทรพยากรนา เพอการรบมอ/ปรบตวกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศใน

ลมนาคลองอตะเภา 3) พฒนาคณภาพชวตของกลมสยง /เปราะบางทไดรบผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพ

ภมอากาศในดานทรพยากรนา 4) พฒนาเมองใหนาอย ใหสอดคลองกบแนวทางการพฒนาเชงอนรกษ /ฟนฟทรพ ยากรธรรมชาต

และสงแวดลอม 5) สรางกลไกสนบสนนการขบเคลอนการบรหารจดการ ในการรบมอ/ปรบตวกบการเปลยนแปลง

สภาพภมอากาศทงระดบพนท และระดบลมนาทะเลสาบสงขลา และกาหนดยทธศาสตรได 4 ยทธศาสตรไดแก � ยทธศาสตรท 1 การปรบตวเพอรบมอกบกา รปองกนและบรรเทานาทวมทมประสทธภาพ วตถประสงค 1. เพอเสรมสรางศกยภาพเครอขายความรวมมอเพอปองกนและแกไขปญหานาทวม มกจกรรม

ดงน - จดทาระบบขอมล คมอ และรปแบบการเรยนรทสอดคลองกบการแกไขปญหานาทวม - พฒนาศกยภาพ อปท. เครอขาย และกลมเสยง เพอรวมกนจดทาแผนความรวมมอใน

การปองกนนาทวมระหวางพนท - จดทาฐานขอมลกลมเสยงใหชดเจนพรอมกาหนดแผนท /พนทเสยงเนนชมชนรมนา และ

พฒนาศกยภาพใหสอดคลองกบพนท 2. พฒนาโครงสรางพนฐานและระบบเตอนภยทสามารถปอง กนและแกไขปญหานาทวม ม กจกรรมดงน - ปรบปรงโครงสรางพนฐาน /สาธารณปโภค และผงเมองทไดมาตรฐาน ในชมชนทมความ

เสยง/เปราะบาง เพอลดผลกระทบจากปญหานาทวม - สรางศนยประสานงานกลางและระบบเตอนภยโดย อปท. มสวนรวมในการบรหาร

จดการทมประสทธภาพ � ยทธศาสตรท 2 ประชาชนมคณภาพชวตทด วตถประสงค คอ ประชาชนไดรบการฟนฟและชวยเหลอ เพอใหสามารถดารงชวตไดอยาง

เหมาะสม มกจกรรมดงน - สรางการมสวนรวมชมชนในการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพทสอดคลองกบการ

เปลยนแปลงสภาพภมอากาศ - พฒนาการใหบรการสาธารณสขใหครอบคลมกลมเสยงและมการปองกนโรคทด - มการจดทาทะเบยนและฐานขอมลกลมเกษตรกรในพนทเสยง และมมาตรการชดเชยท

ชดเจน - ฟนฟอาชพทางเลอก และการรวมกลมทเขมแขง - จดทาฐานขอมลกลมเสยง บานไมมนคง ไรทอยอาศย และไดรบผลกระทบจากอทกภย - มาตรการสนบสนนใหกลมเสยงมสวนรวมในการพฒนาทอยอาศย และบรณาการกบ

หนวยงานทเกยวของ � ยทธศาสตรท 3 การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม และการทองเทยวเชงนเวศ ม

วตถประสงค 1. อนรกษและฟนฟปาตนนาโดยการมสวนรวมของกลมองคกรเครอขาย และอปท.อยาง

ตอเนอง มกจกรรมดงน - เพมพนทสเขยวในเมอง ทสาธารณะ และปลกปาในพนทอนรกษตนนา - สงเสรมการพฒนากลม /อาสาสมครดานการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

ในลมนาค ลองอตะเภาโดย อปท.มสวนรวม - สรางการมสวนรวมชมชนในการบาบดนาเสยเบองตนระดบครวเรอนกอนระบายสแหลง

นา - สนบสนนให อปท.มระบบบาบดนาเสยทไดมาตรฐาน - สรางการมสวนรวมกบโรงงานในการจดทาระบบบาบดนาเสยทไดมาตรฐาน และบงคบ

ใชกฎหมายอยางจรงจง 2. การพฒนาเมองนาอยคการทองเทยวเชงนเวศและเออตอการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอม มกจกรรมดงน - สรางเครอขาย อปท.สเขยว และสนบสนนใหทา MOU รวมกน และพฒนากลไกภาค

ประชาสงคมในการสนบสนน - สงเสรมใหอปท .มมาตรการประหยดพลงงาน และมาตรการจงใจในการลดการใช

พลงงานเชงพาณชย - สงเสรมใหชมชนมสวนรวมในการคดแยกขยะอนทรย และขยะรไซเคล - สนบสนนให อปท. สงเสรมการทองเทยวเชงนเวศโดยชมชนมสวนรวมบรหารจดการ - สงเสรมผประกอบการดานการทองเทยวใหมการพฒ นาแหลงทองเทยวเชงนเวศ - สนบสนนใหกลมองคกรชมชนรวมจดการทองเทยวรวมกบ อปท. - มการศกษา แลกเปลยนประสบการณการทองเทยวเชงนเวศในพนทตนแบบ � ยทธศาสตรท 4 การสรางความรวมมอในการบรหารจดการทมประสทธภาพ วตถประสงค 1. เกดกลไก การทางานพหภาคแบบมสวนรวมในการผลกดนแผนระดบลมนาแปลงสนโยบาย

เพอรบมอกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศอยางมความตอเนอง มกจกรรมดงน - ผลกดนใหมการจดตงคณะทางานความรวมมอครอบคลมทกภาคในระดบจงหวด /ระดบ

ลมนาคลองอตะเภา และลมน าทะเลสาบสงขลา - สรางความรวมมอทกภาคสวนในการกาหนดยทธศาสตรการเปลยนแปลงสภาพ

ภมอากาศทสอดคลองกบวาระจงหวด 2. เพอพฒนาศกยภาพชมชนในการเรยนรและวางแผนใหสอดคลองกบการเปลยนแปลงสภาพ

ภมอากาศ และเชอมโยงกบการบรหารจดการทด มกจกรรมดงน - เพมศกยภาพแกนนาชมชนเพอการวางแผนใหสอดคลองกบปญหาความตองการ และ

การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ - เพมองคความร และยกระดบกจกรรมการมสวนรวมไปสการรบมอการเปลยนแปลง

สภาพภมอากาศ

การปฎบตตามนโยบาย การดาเนนงานกจกรรมนารอง : โครงการเครอขายบรหารจดการอทกภยในพนทลมนาคลองอตะเภา 1) วตถประสงคโครงการ 1.เพอเสรมสรางศกยภาพเครอขายความรวมมอปองกนและแกไขปญหาอทกภย 2.เพอพฒนาโครงสรางพนฐานและระบบเตอนภยทสามารถปองกนและแกไขปญหาอทกภย 3.เพอสรางตวแบบ (Model) ในการจดการและรบมอกบอทกภยโดยการมสวนรวมในชมชนท เปราะบาง เพอใหสามารถรบมอและดารงชวตไดอยางเหมาะสม 2) วธการดาเนนงาน การดาเนนงานโครงการนารองน แบงออกเปน 4 กจกรรม คอ 1) การวางแผนการดาเนนงาน การตดตามประเมนผล และสรปบทเรยนการดาเนนงานโครงการนารอง 2) การจดทาระบบขอมลขาวสารและเครองมอสอสาร 3) การพฒนาศกยภาพชมชนนารองเพอรบมอกบอทกภย 4) การประชาสมพนธการดาเนนโครงการ 3) พนทเปาหมายโครงการ จานวน 2 ชมชน คอ ชมชนพะตงครวฒน เขตเทศบาลตาบลพะตง อ.หาดใหญ และชมชนหลงวดหาดใหญใน เขตเทศบาลนครหาดใหญ

สรปผลการดาเนนงานโครงการ 1) การประชมคณะทางานโครงการ ACCCRN เพอวางแผนการดาเนนงาน ตดตามความกาวหนาและ

ประเมนโครงการนารอง ประจาเดอน ผลการดาเนนงาน 1) มการรปะชมวาระปกต เดอนละ1ครง มผเขาร วมประชมครงละ 7-19 คน ซง

ดาเนนการประชมมาทงหมด 10 ครงรวมถงการใชทประชมคณะทางานในวาระอนๆ เปนการตดตามโครงการนารองไปพรอมกน 2)ทาใหเกดการมสวนรวมของคณะทางานในการดาเนนงานโครงการนารอง ขนตอนการวางแ ผนการดาเนนงาน และการตดตามประเมนผล 3)คณะทางานรบทราบสถานการณและความกาวหนาในการดาเนนโครงการ และใหขอเสนอแนะเพอปรบปรง หรอแกไขปญหาอปสรรคตางๆ ทเกดขนระหวางการดาเนนการไดทนท รวมถงการเขารวมกจกรรมบางชวงของโครงการนารอง 4) ทาใหมการเชอมโยง ประสานงาน บรณาการงานกบหนวยง านอน เชน มอ. TOT สวนราชการ (อาเภอ) เปนตน 5) มผเกยวของเชนแกนนาชมชน หนวยงาน เขารวมประชม เพอรวมวางแผน ปรกษาหารอใหสามารถ ดาเนนงานไปไดลสวง

2) การจดทาศนยขอมลและประสานงานเพอการเตอนภยลมนาคลองอตะเภา ผลการดาเนนงาน 1) มฐานขอมลและแผนทพนทเสยงภย นาทวมในลมนา อตะเภา 1ชด 2) มชด

ขอมล และแผนทพนทเสยงภย กลมเปราะบาง ในพนทนารอง พะตงและ ชมชนหาดใหญใน พนทละ 1ชด 3) สามารถประสานบรณาการขอมลการเตอนภยและบคคลากรหนวยงาน ทเกยวของเชน ศนยอตนยมวทยาภาคใตฝงตะวนออก สานกงานทรพยากรนาภาค 8 โครงการชลประทานสงขลา และสานกชลประทานท 16เทศบาลตาบลพะตง เทศบาลเมองคอหงส เทศบาลเมองควนลง 4) สามารถประสานความรวมมอกบหนวย ตางๆไดแก หนวยงานดานปองกน ปภ.จงหวดและ อปท. หนวยงานภาควชาการ ( มอ.หาดใหญ)-คณะวทยาศาสตร -คณะการจดการสงแวดลอม -สานกวจยและพฒนา-คณะวศวกรรมศาสตร-สถาบนทรพยากรชายฝง หนวยงานดานสอ -internet-สถานวทย มอ.88.00 /101.00/96.00-วทยสมครเลนคลองแงะ ภาคเอกชน -กลมธรกจสงขลา 40 องคกร องคกรพฒนาเอกชน-เครอขายสงขลาพอเพยง (บรณาการงบประมาณจากอบจ.และ ธนาคารโลก)-มลนธชมชนไท –สภาลมนาอตะเภา 5) มเวบไซดเพอเผยแพรขอมล ภายใตชอ www.hatyaicityclimate.org มการตดตงกลอง CCTV ในจดสาคญเพอแสดงภาพของระดบนาในลาคลองแลหมดวดระดบนา เพอการเตอนภยและเฝาระวงสถานการณอทกภย สามารถเผยแพรขอมลไดอยางเปนระบบ เช ระดบนา ขอมลการพยากรณอากาศ การเตอนภย รวมถง กจกรรมตางๆของโครงการ

3)การพฒนาศกยภาพชมชนนารองเพอรบมอกบอทกภย ชมชนพะตง ผลการดาเนนงาน 1) มพนทปฏบตการ 2ชมชนไดแก ชมชนตนลง และชมชน ประธานครวฒน

1) เกดคณะทางานดาเนนโครงการในระดบชมชนรวม 20 คน ประกอบดวย ตวแทนกรรมการชมชน ผนาธรรมชาต อสม. อปพร. กลมออมทรพย คณะทางานดงกลาวไดมสวนรวมการดาเน นโครงการ ตงแตการ วางแผน การปฏบตการ และการสรปบทเรยนของโครงการ ไดแก การมความรสถานการณการณภยนาทวม

ขอมลตางๆทเกยวของ 2) มการเกบรวบรวมขอมลของพนท การวเคราะห ขอมล รวมจดประชาคมกบ ชมชน โดยดาเนนการคขนานกบทมวชาการของโครง การ 3) มฐานขอมล สถานการณอทกภย ผลกระทบ กลมเสยง และขอเสนอตางๆของชมชน 2ชมชนๆละชด 4) มแผนททามอโดยชมชน ชมชนละ1ชด จากการรวมประชมและรวมระดมความเหนของคนในชมชนและแผนทจากการวเคราะหของฝายวชาการโครงการ ถ5) มแผน การจดการรบมอกบอทกภ ย และการซอมแผน ทง 2ชมชนๆละ1ครง 6) ชมชนนารองรบทราบถงขอมลทเปนประโยชนหากเกดอทกภย เชน เสนทางการไหลของนา เสนทางการอพยพ จดปลอดภย เพอลดความเสยหายเมอเกดอทกภย และมความพรอม ในการเตรยมตวและรบมอกบ อทกภย 7) ชมชนมคมอการรบอทกภย พนทละ 1ชด ทาใหชมชนรบทราบถงพนทเสยงภยอทกภยในชมชน การเตรยมตว รบมอกบอทก ภย ระบบการเตอนภย การอพยพ ของกลมเสยง จดพกชวคราว และการชวยเหลอตางๆ 8) เกดเครอขาย อาสาสมครเตอนภย จากชด อพปร. และมความรในการใช และเชอมโยงวทยครองแดง 12 เครอง โดยจดระบบการเฝาระวง/อพยพ/เวรยามรกษาความปลอดภย/ฝายพยาบาล 9) ชมชนนารองระบบเตอนภยมอปกรณ (หมดวดระดบนา ) เพอใชวดระดบนา มเครองมอในการสอสารทสามารถใชการไดกรณเกดอทกภย 10) ชมชนมอปกรณชวยเหลอ และกภยเบองตนเมอเกดอทกภย ไดแก เรอ 2 ลา เสอชชพ 60 ตว ไฟฉาย และเชอก 11) มการชมชนนารองมความพรอมในการเตรยมตวอพยพหากเกดอทกภย เกดการปรบแผนการรบมออทกภยเพอใหเกดประสทธภาพและประสทธผลมากทสด

ชมชนหาดใหญใน ผลการดาเนนงาน 1) เกดคณะทางานดาเนนโครงการในระดบชมชนรวม 15คน ประกอบดวย

ตวแทนกรรมการชมชน ผนาธรรมชาต อสม. อปพร. กลมออมทรพย ซงถกเลอกจากการประชมรวมของ ชมชน คณะทางานดงกลาวไดมสวนรวมการดาเนนโครงการ ตงแตการวางแผน การปฏบตการ และการ สรปบทเรยนของโครงการ ไดแก การมความรสถานการณการณภยนาทวม ขอมลตางๆทเกยวของ 2) มการสารวจ เกบรวบรวมขอมลของพนท การวเคราะห ขอมล รวมจดประชาคมกบชมชน โดยดาเนนการ คขนานกบทมวชาการของโครงการโดยบรณาการกบหนวยงานมากอน นาขอมลไปใชในชมช น 3) มฐานขอมล สถานการณอทกภย ผลกระทบ กลมเสยง และขอเสนอตางๆของชมชนจากการระดมเพมเตม ขอมลของชมชน 4) มแผนททามอโดยชมชน ชมชนละ1ชด จากการรวมประชมและรวมระดมความเหนของ คนในชมชนและแผนทจากการวเคราะหของฝายวชาการโครงการ 5) มแผนการจดการรบมอกบอทกภย 3ขนตอน ไดแก ขณะเกดเหต กอนเกดเหต หลงเกดเหต เกดจากชมชนเขารวมทาแผนครงละประมาณ 30-40 คนและการทบทวนแผน/พจารณารางแผน กาหนดปฎทนงานตอไปโดยมผเขารวม 60คน พรอมกบการประชาพจารณแผนครงสดทาย 6) ประชาชน ชมชน และสงคมไดรบทราบกจกรรม โดยการประชาสมพนธ ผาน สถาน มอ .88 รายการสมชชาสขภาพทางอากาศ และการทาไวนล 7) มการซอมแผน 1ครง ทงชมชน และหนวยงานสนบสนนเขารวม 8) เกดเครอขายอาสาสมครเตอนภย ระดบชมชน ไดแก บานพเลยงประจา ซอย 10 คน วทยเครองแดง 10 เครอง 9) ชมชนนารองระบบเตอนภยมอปกรณ (หมดวดระดบนา ) เพอใชวดระดบนา มเครองมอในการสอสารทสามารถใชการไดกรณเกดอทกภย 10) ชมชนมอปกรณชวยเหลอและ

กภยเบองตนเมอเกดอทกภย ไดแก เสอชชพ 100 ตว เชอก และซอม แซมหอกระจายขาว 11) เกดขอตกลงรวมกบศนยอพยพหลก และบรณาการงานกบศนยบรการสาธารณสข ของเทศบาลนครหาดใหญ 12) เกดการขยายผล โดย นาบทเรยนไปสขอเสนอแนะเชงนโยบายของสมชชาสขภาพแหงชาตป 2554 ประเดนการจดการภยพบตโดยชมชน นกศกษานดา 2 คนจดทาวทยานพนธ ทรพยากรนาภาค 8 นากระบวนการไปปรบใชในการงานขององคกร เปน 1 ในวาระพลเมองเฉลมพระเกยรต "สงขลาพอเพยง" รวมกบภาคองคกรระดบ จงหวด

4)การประชาสมพนธ ผลการดาเนนงาน 1 ) ไดนาเขาสการประชมระดบจงหวดแจงขาราชการทกภาคสวน 200 กวาองคกร

ทราบ และทานผวาฯ ไดเหนชอบกบโครงการ 1 ครง มการประชมรวมกบภาคเอกชน เมองหาดใหญ1ครง ทาให คณะอานวยการ และองคกรตางๆ มความเขาใจโครงการ และสามารถสนบสนน/ใหความรวมมอในการดาเนนโครงการฯ การเดนสายใหความรกบโรงเรยนมธยมในพนทเมองหาดใหญ ไดแก โรงเรยนมอ .วทยานสรณ โรงเรยนธดานเคราะห โรงเรยนแสงทอง การนาเสนอในการประชมสาคญเพอการรบมอภยพบต เชน เวทสภาองคกรชมชน เวทหาดใหญเขมแขงสภยนาทวม ครงท 3 เวทการประชมของเครอขายองคกรชมชนภาคใต 2) จดทาแผนปาย บอรดนทรรศการ แผนพบ และการประชาสมพนธทางสอตางๆ ทาใหประชาชนในหาดใหญรบทราบเกยวกบโครงการ ผลลพธการดาเนนงาน เพอสรางความเขาใจ และความรวมมอในการดาเนนโครงการในระยะตอไป การตดตามประเมนผล บทเรยนและบทสงเคราะห

1) แนวคดในการดาเนนงานโครงการ เมองหาดใหญตงอยในลมนาอตะเภาซงเปนลมนายอยของลมนาทะเลสาบสงขลาทมพนทมากทส สายนาจากตนนาถงปลายเกอบ 100 กโลเมตร ซงมคณคาและความสาคญทกมตไมวาดานสงคม เศรษฐกจ วฒนธรรม และสงแวดลอม ซงเชอมโยงกนไมสามารถแยกออกขาดจากกนไดถง แมวาจะดาเนนงานในชมชนยอยๆแตจะกระทบเชอมโยงกบพนทอนอยางหลกไมได

แนวคดหลกการดาเนนงานทสาคญมดงน หลกการดาเนนงานเชงพนทหรอใชพนทเปนตวตง2 (Area Approach) เปนแนวคดทมงหวงให

ภาคคภาคสวนตางๆทงประชาชน ทองถน ทอง ท วชาการ ธรกจ ประชาสงคม และอนๆ เขามามสวนใน การสนบสนน ตามศกยภาพ ทสอดคลองกบประเดนในพนทนนๆใหอยในรปแบบของการบรณาการความ รวมมอ โดยเนนการใช กระบวนการ การทางานแบบมสวนรวม (Participatort Approach) เรมตงแตการ

                                                            2 นฤทธ ดวงสวรรณ 2554

ตดสนใจ วางแผน การปฎบตการ และการรวมตดตามประเมนผล ทงในระดบคณะทางานของเมองหาดใหญ และคณะทางานในระดบพนทนารองซงกถอวาเปนกระบวนทใชเสรมสรางจตสานกและศกยภาพการรบมอ อทกภยในระดบชมชนตงแตการเรมตนจนจบโครงการและในขณะเดยวกน กมองในเรองของ ความยงยน การดาเนนงานระยะยาว ในการเชอมโยงและสรางผลกระทบใหสามารถขยายผลไปในภาพกวาง ได

หลกคด 3 เหลยมเขยอนภเขา มการใชความรในการตดสนใจหรอกาหนดยทธศาสตรการดาเนนงาน โดยใชภาคนกวชาการ ภาคประชาสงคม ภาครฐ รวมกนวจยและศกษาสภาพปญหาแนวโน มทจะเกดขนในอนาคต ศกษาสถตยอนหลง นามาสการกาหนดแนวทางดาเนนงาน โดยมคณะทางานทม องคประกอบทงภาครฐ ทองถน วชาการและประชาชน ทางานรวมกน

2)โครงสรางการดาเนนงานโครงการ

เปาหมายหลกของการดาเนนงานโครงการนารอง คอการพฒนารปแบบการ กระบวนกา ร วธการ สนบสนนและดาเนนการ ในการบรหารจดการปรบตว รบมอภยพบตอทกภย ของเมองหาดใหญ โดยใชพนทตวอยางในการปฏบตการโดยสรปโครงสรางความสมพนธดงตอไปน

คณะทางานโครงการเมองหาดใหญ

บรณาการหนวยงาน (รฐ-ทองถน-วชาการ-ธรกจ-สอ-ประชาสงคม)งาน/ขอมล ทเกยวของ

ระบบขอมลเพอตดสนใจและการ

เตอนภย

องคความร /เครองมอวสด

อปกรณ

ระบบสอสาร เชอมโยงเครอขาย

พนทชมชนนารอง

-คณะทางานพนท -อาสาสมคร/บานพเลยง -ฐานขอมล แผนท -คมอชมชน -แผน/การซอมรบมอ -วสดอปกรณทจาเปน -ศนยอพยพชมชน -การเชอมโยงขอมล ขาวสารภายนอก -ระบบเตอนภยพนท

รปแบบการจดการระดบพนทรปแบบการสนบสนน พฒนาศกยภาพ

ประชาสมพนธและสอสารสงคม ขยายผลการดาเนนงาน

เมองหาดใหญ- ลมน าอตะเภาและลมนาทะเลสาบสงขลาTEI

คณะอานวยการจงหวด

RF ภาคสนบสนน

กองเลขาฯ

รปแสดงโครงสรางการดาเนนงานของโครงการนารอง เมองหา ดใหญ(นฤทธ 2554)

3) การสนบสนนการดาเนนโครงการ 3.1 กลไกการขบเคลอนระดบโครงการACCCRN เมองหาดใหญ

กลไกสนบสนนการทางานโครงการนารอง คอ คณะทางานกลางโครงการเครอขายบรหารจดการ อทกภยในพนทลมนาคลองอตะเภา ทมคณะอานวยการโครง การจงหวดเปนทปรกษาอยางใกลชด และไดรการสนบสนนจาก มลนธรอกกเฟลเลอร (RF) และภาคความรวมมอเชน ARUP ผานสถาบนสงแวดลอมไทย (TEI) รวมถงสนบสนนในสวนของกองเลขานการโครงการเมองหาดใหญไปพรอมกน กลไกดงกลาวถก ออกแบบมาเพอใหสามารถประสานความรวมมอกบองคการบรหารสวนทองถนได ทางานและรวม ขบเคลอนกบเครอขายองคกรชมชนในระดบพนทได สามารถเขารวมกจกรรมและประสานความรวมมอกบ องคกรเอกชนภาคสวนธรกจได และถกออกแบบมาเพอทางานกบภาคราชการได และทสาคญคอ กลไก ออกแบบมาเพอใหสามารถทางานระยะยาวและทางานไดในเชงยทธศาสตรและงานระดบพนท

• บทเรยนการบรการจดการโครงการและ กลไก คณะทางาน 1) กรอบคดในการทางานรวมกนของคณะทางาน ในการทางานระดบโครงการของ คณะทางาน ม

ความชดเจนรวมในหลกการทางานดงตอไปน -การทางานระยะยาว ไมจบตามโครง การทสนบสนนจาก มลนธรอกกเฟลเลอร -การแกปญหา ทงกลไก กระบวน ความรวมมอ ตองเกดความยงยน เสรมการเมองภาคพลเมอง

เขมแขง เปนกลไกสรางความสมดล -การมองเชงระบบและการบรณาการ ทงในเรองของ ฐานขอมล การสอสาร การเตอนภย

และ นโยบาย - ใชการจดการความร ในเรอง งานวจย ภาพอนาคต ในพนท -การใชกระบวนการทางานทแกปญหาวฒนธรรมการทางานแบบแยกสวนของพนท /หนวยงาน 2) ลกษณะ และการทางานของกลไกคณะทางาน

-ประธาน หรอ “หว” ของคณะทางานไมเปนเจาหนาทหรอผบรหารองคของร ฐจงมความคลองตวและหยดหยนในการทางานสง -คณะทางานมาจากองคกรตางๆในหาดใหญหรอสงขลาทหลากหลาย และเปดกวางเพมเตม คณะทางานตลอดเวลา “ใครทจะมาชวยกนทางานไดกจะดงเขามาชวยงาน ” มศกยภาพ ความรในการสนบสนนการทางาน ไดเปนอยางด -องคประกอบของคณะทางานทมากจากหลายหนวยงานทาใหสามารถขบเคลอนงาน โดยเฉพาะการประสานความรวมมอทงบคคลและขอมลมความคลองตวมากขน ซงมองคประกอบทคอนขาง ครอบคลม ทมาจาก ภาครฐ ภาควชาการ ภาคทองถน ภาคประชาชน ภาคเอกชน สอมวลชน -การตดสนใจ ใชกลไกของคณะทางานเปนหลก ยกเวนกลมคณะทไดรบมอบหมายจากคณะทางาน

-การบรหารจดการโครงการ จะเปนความสมพนธในแนวราบ ใชระดมขอมล ความคดเหน และรวมตดสนใจ “ใครสงใครหรอบงคบใครไมได แตจะทาตามบทบาททไดรบมอบหมายและทรบปากในกนวง ประชม” -บทบาททสาคญคอ ทกคนทมศกยภาพ และตนทนขององคกรตวเอง หรอเฉพาะตว จะสนบสนนการขบเคลอนชมชนนารองทกคน เชน ระบบขอมล การเตอนภย การประสานความรวมมอทงรฐ และภาค สวนธรกจ การสนบสนนการดาเนนงานในพนทชมชนนารอง -การเชอมโยงเครอขายภาคอนๆเพอรวมขบเคลอน และนาเสนอผลการดาเนนงาน รวมถงการสอสารสงคมในเวทของภาคสวนตางๆ

ขอสงเกตของการจดการกลไก -ระบบประสทธภาพเชงการบรหารจดการองคกรตองใชเวลาระยะหนงในการสะสมประสบการณ และในชวงเวลาระยะสนจาเปนตองมทงตวบคคลแล ะระบบจดการทชดเจนเพอสนบสนนในการขบเคลอนงานไดอยางมประสทธภาพ -ดวยภารกจของคณะทางานทมจานวนมากในขณะทโครงการมความจาเปนตองดแลอยางใกลชด การจดเวลา และบทบาทใหสมดล -ยงคงขาดการมสวนรวมของหนวยงานทสาคญในการบรณาการการทางาน เชน โยธาธการและผงเมอง อาเภอหาดใหญ ผบรหารของทองถนรอบนอกเมอง สถานศกษาในหาดใหญ เปนตน

3.2 การบรณาการรวมองคกร และหนวยงานทเกยวของ ตนทนทสาคญสาหรบการบรณาการรวมกบหนวยงานตางๆในการขบเคลอโครงการ ไดแก คณะทางานกลางทมาจากตวแทนหนวยงานหลกทเกยวของ เชน กรมอตนยมวทยาสงขลา สานกงาน ทรพยากรนาภาค 8 สานกงานปองกนภยพลเรอนจ .สงขลา และ องคการบรหารสวนทองถนตางๆ วธการ และกระบวนการการบรณาการ ทฝายรบผดชอบของคณะทางาน ดาเนนการคอ การเขารวมประชม ปรกษาหารอกบผบรหาร หรอบคลากรขององคกรทสามารถตดสนใจในการดาเนนงานรวมกบโครงการได

• บทเรยนของการดาเนนงานบรณาการ 1) เปาหมายทสาคญของการบรณาการรวมไดแก

-การเพมและพฒนาความความเขาใจการขบเคลอนของโครงการนารองและโครงการเมองหาดใหญ ในภาพรวม

-การแลกเปลยนเรยนร รวมกนถง องคความร ประสบการณการดาเนนงานขององคกรทผานมา - ศกษาขอมล ฐานขอมล ระบบขอมลขององคกรรวม เพอนาไปประยกตใชในการดาเนนงานของ

องคกร -การประสานความรวมมอแผนการดาเนนงานขององคกรเพอใหเออกบการขบเคลอนของโคร งการ

โดยเฉพาะการสนบสนนพนทนารอง

-การกระชบ เพมความมนใจในการเชองโยงเครอขายรวมกนในมตตางๆเชน ความรวมมอดาน ขอมล ระบบขอมล การสอสารเพอเตอนภย การหนนเสรมความรพฒนาอาสาสมคร และอปกรณในระดบพนท

2) ศกยภาพ ทเออตอกระบวนก ารบรณาการความรวมมอกบโครงการ ศกยภาพทสาคญขององคกรทสามารถยกระดบความรวมมอกบโครงการชมชนนารองและโครงการ ในอนาคตดงตอไปน -มบคลากรทรบผดชอบอยางชดเจน บางสวนกเปนบคลากรทไดรบมอบหมายจากผบรหารให ประสานงานกบโครงการโดยตรง -มฐานขอมล ระบบขอมล ระบบการเตอนภย ทเกยวของโดยตรง -มประสบการณ ความร ความสามารถทางดานเทคนค และการพยากรณ -มอานาจและบทบาท ทเกยวของกบอทกภยทงในระดบพนทและนโยบาย -มเครองมอ วสดอปกรณ ทสามารถหนนชวยการจดการภยพบตทงในการซ อมแผน และในชวงเกด เหตจรงๆได -มบคลากร มความร ความสามารถในดานวชาการ การวจยในประเดนทเกยวของกบโครงการ -มแผนงาน โครงการในเรองทเกยวของกบการจดการภยพบตตางๆรวมถง อทกภย -มศนยกลางการประสานการชวยเหลอเมอเกดอทกภย ในระด บพนท โดยเฉพาะองคการบรหารสวนทองถน -ใหความสนใจ รวมมอกบ ACCCRN

3) ขอสงเกตการณดาเนนงานในประเดนการบรณาการ -ระดบของการบรณาการทเปนจรงอยระดบเบองตนเทานน เนองจากตองใชเวลาในการทางานรวม การทาความเขา การปรบตวขององคกร ทง ระดบบคลากรและระดบองค -รปธรรมของการบรณาการดานขอมล มาจากตวแทนหนวยงานทเปนคณะทางานโครงการ และบทบาทหนาท สอดคลองกบการดาเนนของโครงการ ไดแกขอมลดานอทกศาสตรของสานกงานทรพยากรน ภาค8 ขอมลการพยากรณปรมาณนาฝน และอากาศของ ศนยอตน ยมวทยาภาคใตฝงตะวนออกเปนตน -ยงมขอจากดการดาเนนงานทผานมาของบางหนวยงาน จากการแลกเปลยนเรยนรกพบวามจดออนของ หนวยงานอยบางเชน ขอมล ขาวสาร ทสอสารสาธารณะ เปนศพทเทคนค วชาการ ประชาชนทวไปไมคอย เขาใจ หนวยงานไมสามารถทาหนาท ในการเตอนภยเพอรบมอกบอทกภยไดเนองจากเครองมอไมเพยงพอ และเสยหาย การไมสามารถรวมมอกนทางานไดอยางเปนระบบประชาชนสบสน มขอจากดในเรอง บคลากรและงบประมาณ เปนตน

3.3 การสนบสนน ความร ขอมล เพอการรบมอ และปรบตว อทกภย ถงแมวาสถานการณอทกภย จะเปนเรองทบคคลทวไปจะรบทราบสถานการณกนอยางตอเนองอย แลว แตสาหรบการจดการ การรบมอและปรบตวกบสถานการณดงกลาวจาเปนตองใชทกษะ และความร เฉพาะ ทนามาดาเนนการ เปาหมายสาคญของการใหความรคอ ตองการให ร ใหเขาใจ ใหตระหนก และนาไปสการเปลยนแปลงพฤตกรรมทงบคคลและกลมองคกร

• บทเรยน การดาเนนงานสนบสนนดานความร ขอมล เพอการรบมอและปรบตว 1) ความรทจาเปนสาหรบการเตรยมพรอมรบมอกบอทภยและภยพบตอนๆ -สถานการณ สาเหต ปญหา การเปลยนแปลงภมอากาศ และผลกระทบในดานตางๆ รวมถงอทกภย -สถานการณอทกภย แนวโนม และผลกระทบ ในพนทลมนาอตะเภา โดยเฉพาะการตอกยาเร

สถานการณนาทวมหาดใหญ -กระบวนการจดการอทกภยโดยชมชน 3ขนตอนคอ การเตรยมการ การจดการเมอเกดเหต และ

การเยยวยาและฟนฟหลงเกดเหต -ความรเฉพาะทชมชนนารองตองร ไดแก ระบบอทกวทยา การทาแผนททามอ วธเกบขอมล การ

สอสาร และระบบการสอสาร การใชอกรณสอสาร การเตอนภยและระบบการเตอนภย การจดทาแผนรบมอ การใชคมอการบมอ

-ความรบทบาทของหนวยงานทเ กยวของ นอกจากนนเปนความร ประสบการณ ภมปญญาในการแกปญหาของชมชน ซงจะไดจากการแลกเปลยนเรยนรในระดบพนท และกระบวนเสรมสรางความรกบชมชน สวนใหญใชวธในการประชมแลกเปลยนเรยนรในพนท โดยมหนวยงานทเกยวของเขาไปรวมเวท

3.4 ) การเชอมโยง ระบบขอมล การสอสาร และการเตอนภย หวใจสาคญในชวงทเกดเหตการณอทกภย คอระบบขอมลขาวสาร การสอสาร การเตอนภยไปยง พนทประสบภย หรอพนท ทเสยงภย เพอใหรบทราบขอมล แนวโนมของสถานการณ สามารถเตรยมความ พรอมในการรบมอดานตางๆไดทนทวงท กลมผรบขอมล อาจจะเปนตวบคคลทวไป กลมองคกรหนวยงาน ตางๆ และทมความสาคญคอ หนวยงานหรอองคกรทมสวนในการชวยเหลอเมอเกดภย เชน องคกรมลนธ การกศล ตางๆ องคการบรหารสวนทองถนในพนท ดงนนระบบขอมล การส อสารจงมความสาคญ ตองเปนเอกภาพ รวดเรว เปนจรง และเชอถอได

ศกยภาพของภาคสวนทเกยวของกบระบบขอมลและการเตอนภยอทกภย ศกยภาพทมระบบขอมล และเกยวของกบการเตอนภยอทกภยของหนวยงานและกลมเครอขายใน ลมนาอตะเภา และพนทรอบนอก มดงตอไปน ขอมลดานอตนยมวทยา ไดแก ศนยอตนยมวทยาภาคใตฝงตะวนออก สวนอทกวทยา สานกชลประทานท 12 สวนอทกวทยา สานกงานทรพยากรนาภาค 8 และ สานกงานปองกนและบรรเทาสาธารณภยสงขลา

ขอมลดานอทกวทยา ไดแก สวนอทกวทยา สานกชลประทานท 12 และ สวนอทกวทยา สานกงานทรพยากรนาภาค 8

ขอมลดานระบบการเตอนภย (สถานโทรมาตร สถานเตอนภย) ไดแก สถานโทรมาตร สานกชลประทานท 12 และ สถานเตอนภย สานกงานทรพยากรนาภาค 8

ระบบวทยสอสาร ไดแก ศนยเครอขายและผใ ชวทยสมครเลนในพนทลมนา สถานวทยหลก และสถานวทยชมชนในพนทลมนา และหอกระจายขาวชมชน ของชมชนทกระจายอยทกพนท

รปแบบ วธการ การเตอนภยและการเชอมโยงเครอขาย เนอหาของการสอสาร เพอการเตอนภย อทกภย มขอสรปจากผเกยวของและ “ผรบขอมลขาวสาร ” วาตอง เขาถงงาย เขาใจงาย เปนจรง และทนกบ สถานการณ มการดาเนนการพฒนารปแบบการเตอนภยและการสอสาร และการบรณาการในเรองดงกลาวดงตอไปน

-การเตอนภย และสอสารในพนทชมชนนารอง เปนการทางานของอาสาสมครในการเฝาระระวงสถานการณ โดยใชเครองมอทงาย และผสมผสานกบภมปญญา เชนในพนท ชมชนพะตง จะใชการสงเกต ระดบนาขอบกาแพงรมคลองตงเปนสญลกษณโดยกาหนดวาระดบใด ททาใหนาทวมชมชนถงไหน ทกคน ชมชนกสามารถสงเกตรได นอกจากนนทง 2 พนทกใช การตดตงไมสตาฟเกจ และตดตงกระบอกวดนาฝน สวนการสอสารเตอนภย นอกจากการเฝาสงเกตและการสงขาวบอกตอๆกนในชมชนแลว ไดมการ เตรยมการใชเสยงตามสาย การใชวทยเครองแดง การใชเสยงหวอเตอนภยมอหมน และการดจากสสญลกษณของธงเตอนภยของเทศบาลนครหาดใหญของชมชนหาดใหญใน นอกจากนนกเปนการเชอมโยง สอสารกบเครอขาย ภายนอกชมชนทมรปแบบหลากหลาย

-การเตอนภยและการเชอมโยงสอสารในระดบลมนา เปนการทางานทโครงการดาเนนการในการบรณาการกบภาคสวนทเกยวของทมระบบขอมล และเครองมอการเตอ นภยในรปแบบตางๆ สงทเกดขน จากการดาเนนโครงการไดแก การใชกลองทววงจรปดสงสญญาผาน website ของศนยขอมลการเตอนภย การเชอมโยงกบระบบโทรมาตรของสานกงานทรพยากรนาภาค 8 และการพยากรณปรมาณฝนของ ศนยอตนยมวทยาภาคใตฝงตะวนออก โดยมการเชอมโยงกนทงขอมลสถานการณของพนท หนวยงานระดบ จงหวด และเครอขายสอประเภทตางๆดงแสดงในรปตอไปน

ศนยบรณาการขอมล

และการเตอนภย

เทศบาลนครหาดใหญ

ศนยอานวยการอปท.และอาเภอ

ในลมน า

คณะทางานดานการประเมนวเคราะหสถานการณอทกภยวาตภย ดนถลม

จงหวด

อาสาสมครชมชนนารอง

ระบบเตอนภย CCTV

เครองวดระดบนาระบบโทรมาตร

หนวยงาน

อาสาสมครชมชนนารอง

การเฝาระวง เครอขายชมชน

ระดบน า

เครอขายอาสาสมครตนน า

สญลกษณ หมดระดบนา

เครองวดน าฝน ธงเตอนภย หวอมอหมน

อาสาสมครชมชนปลายนา

เครอขายวทยสมครเลน

สถานวทยศนยวทย ราชการ

ชมชนเมองหาดใหญ

การเชอมโยง ขอมล และการสอสาร-หนวยงาน

การเชอมโยง ขอมล และการสอสาร กลมสอ

การเชอมโยง ขอมลและการสอสารของพนทปลายนา

การเชอมโยง ขอมลและการสอสาร ของพนทตนน า

วทยเครองแดง

วทยเครองดาอปท

website

TV

รปแสดงการเชองโยง ขอมลและการสอสารของภาคสวนทเกยวของในลมนาอตะเภา (นฤทธ 2554)

3.5) การดาเนนการในพนทชมชนนารองของเมองหาดใหญ การดาเนนงานในพนทชมชนนารอง เปนแผนงานทสาคญ เปนรปธรรมทเปนผลผลต และผลลพธ ของโครงการ “เครอขายบรหารจดการอทกภยในพนทลมนาคลองอตะเภา ” เนองจาก โครงการมกลไกบรหารจดการ ระบบขอมล เครอขายการเตอนภย และกจกรรมตาง เพอสนบสนน ชมชนดงกลาวจะม ประสทธภาพหรอไมเพยงไร จะทาให ชมชน มความร ตระหนก มทกษะ และมระบบการจดการตางๆใน การรบมอ ปรบตวกบ อทกภย ไดหรอไม อยางไร

• บทเรยนการดาเนนโครงการในพนทชมชนนารอง ขนตอนวธการดาเนนงานในพนทนารอง ขนตอนการดาเนนงาน เพอพฒนาศกยภาพชมชนนารองเพอรบมอกบอทกภย ในพนทเปาหมายคอ

ชมชนพะตง และชมชนหาดใหญใน ซงมขนตอนหลก ทสาคญ ไดแก 1) การเหนชอบ ยอมรบ ของคนในชมชนและการตงคณะทางานในพนท 2) การเกบข อมลชมชน วเคราะหขอมล ทาแผนการรบมอและการตงอาสาสมคร และ 3) การซอมแผนรบมอภยนาทวมระดบชมชน ในแตละขนตอน จะมกระบวนการหนนเสรม ทงความร การระดมความคดเหน การวเคราะหขอมล การอบรมการใชเครอง วสดอปกรณ และการสนบสนนเครองตางๆท จาเปน ดงรปแสดงขนตอนดงตอไปน

โครงการฯเมองหาดใหญระยะท 2

เวทประชมผนาชมชน/ทองถนในลมน าอตะเภา

แกนนาชมชนเขารวมประชมคณะทางานตดสนใจเขารวมโครงการนารอง

เวทชมชน เสรมความร ความเขาใจสถานการณ / ชแจงโครงการ ACCCRN

แกนนา/ชมชน ยอมรบโครงการ

เวทชมชน เลอกคณะทางาน วางแผน เตรยมเกบขอมลชมชน

เกบขอมลชมชนนารอง

เวทชมชน ทาแผนการรบมออทกภย

ซอมแผนปฏบตการรบมอชมชน

ปรบปรงแผนรบมอ รณรงคชมชน เตรยมรบมอ

ถอดบทเรยนชมชน

ทมเกบขอมล ความรการเกบขอมล แบบสอบถาม

วเคราะหขอมล ทาแผนท หนวยงานเพมความรขอมลสถานการณ และแผนท

อาสาสมครตามโซนและซอย การสอสาร กาหนดศนยอพยพ วสดอปกรณ หนวยงานเพมเตมระบบเตอนภย การเฝาระวงผานระบบขอมล

อบรมอาสาสมครเครอขายวทย ทดสอบ ระบบเตอนภย เสนทางอพยพ การใชเครองมอกภย

เวทประชมจงหวด

เวทรวมภาคเอกชน

เวททาความรวมมอกบ มอ.

รปแสดงโครงสรางขนตอนกระบวนการดาเนนงานในพนทชมชนนารอง (นฤทธ 2554)

กระบวนการหนนเสรมทกอใหเกดการพฒนาศกยภาพชมชนนารอง 1 ) การเปดใหชมชนทกฝาย มสวนรวม

การเรมตนดา เนนการในพนท การตดสนใจของผนาชมชน หรอประธานชมชนในการยอมรบโครงการ ไมเพยงพอ จาเปนตองทาใหกลมคนในชมชนเกดการยอมรบ นนคอการเปดโอกาสใหตวของ ชมชนทกกลมเขารวมกจกรรมโดยเฉพาะทเปนกลมเสยงกบอทกภย ในชมชนพะตงซงเปนชมชนชนบท กลมทมความสาคญในการดาเนนงานคอ ผนาทองท ผใหญบาน หรอกานน องคการบรหารสวนทองถน หรอเทศบาลตาบล ผนาศาสนา อาสาสมครอปพร. ตวแทนกลมกจกรรมของชมชนเชนกลมออมทรพย กลม อสม. กลมอาชพตางๆ กลมทเปนหนวยงานระดบพนเชน คร จนท .สาธารณสข จนท.การศกษานอกโรงเรยนเปนตน สวนในชมชนเมอง กลมกรรมการชมชน เจาหนาทกองอนามยชมชน กลมทเปนตวแทน ของผประกอบการธรกจ กจะเปนทจะเขามารวมกจกรรมของชมชนนารอง วธการใหกลมเหลานเขามามสวนรวม ในเวทจะใชวธการระดมความคด เหน “ถอดบทเรยน” หรอการประเมนสภาวะชนบทแบบมสวนรวม (Participatory Rural Appraisal)

• ความร เขาใจ สความตระหนก ตวแทนชม หรอคณะทางานระดบชมชน ทเขารวมกจกรรม ในเบองตนการทาความเขาใจทมาทไป ของโรงการนารอง ใหชมชนมสวนแลกเปลยนเรยนรส ถานการณ ปญหา ความรประสบการณ ในการจดการปญหาโดยใชภมปญญา วฒนธรรมของชมชน รวมกนวเคราะหเรองทชมชนยงขาด และตองการ เมอเกด ปญหาอทกภย รวมถงการเชอมความรประสบการณชมชน ในเรองของการเปลยนภมอากาศ ผลกระทบในมตตางๆโดยเฉพาะทาใหเกด อทกภยทมแนวโนมรนแรงมากขน เพอสรางความตระหนกรวม ทจะลกขนมา จดการดวยตวเอง มพลงในการรวมกนดาเนนโครงการนารองในชมชนตวเองตอไป การหนนเสรมเพอการสรางความตนตว ตระหนก เหนความสาคญของชมชน ตองมมการทางานอยางตอเนอง ใกลชด ตอ กยาบอยๆ

3) การรวมคดกนหลายๆครง และวางแผนอยางเปนระบบ เมอมการเปดประเดน ปญหา และการแกปญหา อกภย ชมชนนารองทง 3 พนทกจะพงเปาไปทการ เรยกรองใหหนวยงานรฐดาเนนการดาเนนการหลายๆโครงการ จนลมไปวาในบางเรอง ชมชนสามารถ จดการตนเองได หนวยงานเพยงเปนผสนบสนนหรอเปน “พเลยง ”ใหเทานน ดงนนกระบวนในชมชนจะก ตองนาไปสการจดการตนเองใหได เรมจากการ ตงคาถามเพอแลกเปลยนในประเดน ทใหเรมคดและ วางแผนอยางไรโดยเรมจากชมชนเอง นาไปสการวเคราะหใหเหนวา “การเตรยมรบมอ” เปนเรองสาคญ ดงนนการสรางตระหนกรวมแลว การเสรมใหชมชน หรอแกนนา คดเปนระบบเพอรบมอกบอทกภยเปน เรองสาคญ ทสาคญคอ ใหชมชนชวยกนการตรวจสอบขอมลเพอความถกตองกนหลายๆครงจนกระทงเหน ความสาคญและการใชประโยชนขอมลอยางเปน ระบบมากขน และมขอสรปวา การจดการอทกภยโดย ชมชน ตองมการจดการในการเตรยมรบมอ การจดการเมอเกดภย และการยยวยา ฟนฟหลงเกดภย

4) ชมชนทางานรวมกบองคกรภายนอก ในเวทชมชนมการคยกนเสมอวา เมอเกดอทกภยและชมชนทาอะไรไมได “ตองนงรอใหค นนอกมา

แจกของอยางเดยว ” มการทาทายชมวา “ชมชนเรามศกยภาพ มศกดศร เพยงแครอใหเขามาแจกของเทานน หรอ” การรวมกบองคกรภายนอกเมอเกดภยทไมใชการ “การรอรบ” มาเปนการ “รวมกนทางาน ” จะทาอยางไร โครงการนารองกสรางรปธรรมใหชมชนเหน และมนใจ ในศกยภาพในการจดการตนเอง การสวนรวมในการเกบขอมล การวางแผน การแลกเปลยนเรยนรขอมล ความรจากองคกรภายนอกในมตตางๆ การ เชอมโยงการตดตอสอสาร การรวมกนเตรยมความพรอมเพอรบมอกบภยทเกดขน ซงทาใหชมชนเรมจะกาว พนในเรอง “รอรบ” เปน “เตรยมรบมอ” โดยจดการตนเองใหพรอม หนวยงานเสรมสงทชมชนขาดเชน วสดอปกรณกภยฉกเฉน เครองมอสอสาร อปกรณยงชพบางชนด เปนตน ดงนน การบรณาการหนวยงาน ภายนอกสามารถทาไดหากมกระบวนการทด และมชมชนเปนฐาน

5) การเสรม ตอยอด จากทนเ ดมของชมชน การดาเนนการโครงการในชมชนนารอง ไมไดเรมจากจากศนยทง 2พนท ชมชนไดรบผลกระทบจากอทกภยมาอยางยาวนานซงมความรนแรงตางกน ตามสถานการณ ดงนนประสบการณในการแกปญหา

โดยชมชนเอง ควรนามาพดคยและหนนเสรมใหสามารถเตรยมพรอมเพอแกปญหาใหมประสทธภาพมากขน เชน การใชธรรมชาตเปนสญญาณเตอนภย การชวยกนเปนกลมบานเครอญาต หรอกลมบานใหญหว ซอย ทายซอย การใชวสดเหลอใชมาผลตเปนอปกรณกภยประจาครอบครว การจดกองทนครอบครวไวเพอยงชพในชวงเกดภย บทบาทการชวยเหลอช มชนของวดและมสยด การทางานชวยเหลอชมชนเมอเกด เหตการณของกลมองคกรในชมชน เชน อสม . อปพร.ในพนท เปนตน สงตางๆเหลาน นามาสการวางแผน จดระบบการเตรยมรบมอ และการจดการณเมอเกดเหต ใหสอดคลองกบตนเหลาน โครงการนารองกจะ สามารถเสรมศกยภาพชมชนไดอยางเปนเนอกน

6) บทบาทขององคการบรหารสวนทองถน เจาภาพหนงของโครงการนารองทสาคญ ไดแก เทศบาลตาบลพะตง และเทศบาลนครหาดใหญ ถงแมวาเปนเพยง 1-2 ชมชนทดาเนนการ แตความเขาใจ ความตระหนกรวม และการเอาจรงเอาจงกบการ ดาเนนงาน ไมวาการเขารวมปรกษาหารอกบชมชน การสนบสนนวสดอปกรณ รวมไปถงการวางแผนและ เตรยมรบมอกบอทกภย อยางเปนรปธรรม สงเหลานจะทาใหชมชนนารองทง 2แหง มความมนใจ กาลงใจ วาหลงจากนไป เมอเกดเหตการณ หนวยงานทองถนดงกลาว จะดาเนนการร วมกบชมชนในการชวยเหลอ ผประสบภยไดดขน และจะเปนการกระตนใหชมชนไดตนตวมากขน ทาใหสามารถดาเนนการขยายผลไป ยงชมชนอนๆของเมองไดเปนอยางดในอนาคต

7) “คมอ ” ชวยทาใหชมชน และหนวยทเกยวของจดการรวมกนไดอยางเปนระบบ “คมอชมชน รบมออทกภย” เอกสารเยบพบกลางกระดาษ เอ4 พมพส ประมาณ30 หนา หนงสออานงาย มรปชดเจน แจกใหชมชนประกอบการซอมแผนการชวยเหลอเมอเกด อทกภย เปนความพยายามทจะ ทาใหเหนวา การดาเนนการในพนทนารองทง 3ชมชน เปนความตงใจของโครงการทจะเสรมศ กยภาพชมชนใหสามารถจดการชมชนไดอยางไประบบ ใชองคความรใหม การจดองคกรใหม รวมถงการหนนเสรมจาก หนวยภายนอก ไดอยางเปนระบบ และมบทบาทชดเจน เนอหาและกระบวนการของ “คมอชมชน ” มดงตอไปน

- เปนผลของการนาขอมลทชมชนชวยกบเกบ และระดมความค ดเหนมาสงเคราะห ลาดบขอมล ใหเปนขนเปนตอน รวมถงการนาขอมลทโครงการไดสนบสนนใหนกวชาการนามาแปลเปนรปแผนท ลาดบรปแบบของการเกดอทกภย มาประกอบใหดงาย เขาใจเรว

- มลาดบขนตอนการจดการการจดการอทกภย 3ขนตอนใหญคอ การเตรยมรบมอ กา รเผชญเหต และการเยยวยาฟนฟ กระบวนการในคมอจะเนนขนของการเตรยมการเพอเผชญเหต เพอลดความเสยหาย ดานตางๆจากอทกภย โดยเฉพาะกลมเสยงในชมชนทเปนเปาหมายการชวยเหลอ ทสาคญ

-แสดงใหถงการจดกลไกของชมชนเพอรบมออทกภย ไดอยางเปนรปธร รม และมชวตชวาของวถของชมชน สบเนองมาจากการทาคมอโดยการระดมจากประสบการณในการชวยเหลอกนจรงๆของชมชน และนามาเพมเตมการจดการใหเปนระบบและมประสทธภาพมากขน

-เหนบทบาทชมชนในการจดการตนเอง เพอรบมอกบอทกภย เปนหลก ซงจะตองใชความร ท กษะในการใชเครองมอสอสาร การสงเกตสญญาณเตอนภย และจากสงขอมลของสวนตางๆเขามาในชมชน การ ใชแผนทและขอมลของชมชนไดเปนอยางดโดยเฉพาะขอมลกลมเสยงตางๆ การใชอปกรณชวยเหลอท จาเปนเชนชชพ เรอ เชอก เปนตน

-เหนวาบทบาทของหนวยงานภ ายนอก เขาไปสนบสนน ไดอยางไร ตงแตการชวยในการประเมน ความเสยงของชมชน การทาแผนทชมชน การปรบปรงการระบายนา การรวมสารวจกลมเสยงกบชนชน กา รวมกนซอมแผนปฏบตการของชมชน การสงขอมลขาวสาร การเตอนภย การสนบสนนอปกรณทสาคญ การเออใน การชวยเหลอคนปวยหรอผบาดเจบ ตลอดจนการสารวจความเสยหายเพอการชวยเหลอ และ ฟนฟหลงเกดอทกภย

8) ขอสงเกต -กระบวนการเรยนรในพนท ทกพนท ควรมกระบวนการสรางความเขาใจชมชนใหมากขนสราง เงอนไขใหคนเขามารวมเพมขน และตอเนอง - การทางานควรออกแบบใหสอดคลองกบวถของแตละชมชนทงในเมอง และชนบท โดยเฉพาะ ชมชนมเวลานอยในการประชมปรกษาหารอ อาจจะตองมประเดนทชด ไมมาก หรอมรปแบบการประชมหลากหลาย

-เนองเปนประเดนใหมของชมชน การทางานสนบสนนในพนทชมชนนารอง ตองใชเวล าและความตอเนองในการตดตามงาน เชน ชมชนตนลง ทมคนสนใจมากแตไมมนใจทจะมาเปนอาสาสมคร

-กระบวนการทสาคญในชมชนไดแกการรวมกนทาแผนงาน โครงการมขอจากดในเรองระยะเวลา และแผนงานจงทาใหมเวลาการทาแผนคอนขางนอย

-ฝายทสนบสนนชมชนนารอง ตา งกเปนคณะทางานทรบอาสา โดยทมงานประจาอยแลว ทาให ดาเนนงานตามแผนงานลาชา 4. การขยายผลส การบรหารจดการอทกภยในพนทลมนาคลองอตะเภา ทงระบบ วตถประสงคหลกในการดาเนนพนทชมชนนารอง คอการนา ความร ประสบการณ บทเรยนและ รปแบบ ของการปฎบตการจรงในพนทนารองทงในสวนของการสนบสนนและการจดการในพนท ไปส การขยายผล เปนแบบอยางใหพนทอนนาไปประยกตใช จากการดาเนนงานทผานมาของโครงการนารองทา ใหเหนศกยภาพทจะเปนตนแบบไปสการขยายผล

4.1ศกยภาพของการเปนตนแบบ และการขยายผลในอนาคต รปธรรมของความเปนตนแบบทสามารถขยายผลไดมดงตอไปน 1) ทรพยากรกรบคคล ทมความร มประสบการณทงเปนกลมทเปนฝายสนบสนน และเปนกลมท ดาเนนการจดการในระดบพนทชมชน 2) มชดความร ประสบการณ และบทเรยน ในการจดการ ของบคคลดงกลาว

3) มชดขอมล การสอสารโดยเฉพาะ คมอชมชน ซงนาไปเผยแพรและปรบประยกตใชในพนท อนๆได 4) มหนวยพนทปฏบตการ ในระดบชมชนทสามารถสมผสได สามารถจดเวทพดคยแลกเปลยน ประสบการณ 5) มคณะทางานและศนยบรณาการขอมล เพอสนบสนนพนทในการบรหารจดการอทกภย 6) มเครอขายวทยสมครเลน วทยชมชน การเชอมโยงการสอสารของอาสาสมคร ในพนทตนนา แล ปลายนา รวมถงในพนทชมชนนารอง 7) มการสอสารสกลมผประสบภยในพนทลมนา และคนทวไปในวงกวาง ดวยระบบการเตอน ทาโทรศพท (TOT) และทาง website

กระบวนการ วธการ ของแหลงเรยนรเพอการขยายผล องคประกอบทสาคญททาใหสามารถจดการเรยนรใหกบองคกร ชมชน และบคคลทสนใจการจดการ

บรหารจดการอทกภยเพอเปนประโยชน ในการใหการศกษา และนาไปประยกตใช ผลการดาเนนงานของโครงนารอง สามารถจดการเรยนรในเรองดงกลาวไดดงน

1) เรยนรจาก “วทยากร” จากตวแทนของคณะทางานฯเมองหาดใหญ บรรยายประสบการณแนวคด วธการทางาน แสดงขอมล สอสารทเปนแผนท อปกรณสงสญญาณเตอนภย ศนยการบรณาการขอมลทเปน website สามารถแลกเปลยนประสบการณการจดกลไก การเชอมโยงเครอขาย และบทเรยนการสนบสนนพนทได

2) เรยนรในระดบพนท โดยเดนทางลงพนทนารอง จดเวทพดคยกบคณะทางานซงเปน “วทยากร” ระดบพนท ในเรอง แนวคดวธการ ขนตอนการจดการ ในพนท สามารถแ สดงคมอชมชน แผนทแสดงพนท นาทวม กลมเสยง จดอพพยพ วธการสอสารภายในชมชน การตดตอกบภายนอก สาธตการใชอปกภย กา ตดตามสถานการณจาก หมดระดบนา ธงสญญาณ และการใชหวอเตอนภย เปนตน สามารถแลกเปลยนผลดของการจดการของชมชน และปญหาอปสรรคทเกดขน

3) การจดการเรยนร เปาหมายใหผมาเยอนไดเรยนร และการนาไปขยายผล มองคประกอบทสาคญคอ 1)สถานทจดการเรยนรซงจะเปนหองประชมของเทศบาลนครหาดใหญ หองประชมเทศบาลตาบลพะตง หรอโรงเรยนวดหาดใหญใน 2) วทยากรบรรยายม2สวนคอวทยากร ทสนบสนนซงเปนคณะทางานระดบเมอง และวทยากรชมชนทมประสบการณในพนทนารอง 3) ความรหรอองคความร ทจะจดการเรยนร ซงกเปนความรทใชในการเตรยมการทงหมด และความรในการจดการ โดยลาดบความรทเปนระบบ 4) สอสารทใชในการจดการเรยนร ไดแก ชดสไลดประกอบบรรยาย คมอชมชน แผนทชมชน ระบบจดการขอมลใน คอมพวเตอร และอนๆ 5) พนทปฏบตการจรง เพอใหคนทมารบการเรยนไดเหน รปธรรมของจรง ทงทเปน ชมชนนารอง อกรณตางๆทใช รวมถงการดสภาพของเหตการณในลมนาดวย 6) การใหมโอกาสคยกบผเกยวของเชน ผประสบภยทไดรบการชวยเหลอ ตวแทนทองถน อาสาสมคร นกวชาการ ทเกยวของเปน 7) จบดวยใหผทมาเรยนรสะทอนผลการเรยนร และรบขอเสนอแนะ

การปรบปรงการดาเนนงานตอไป 5)ขอสงเกต ขอเสนอ โดยภาพรวมในการดาเนนโครงการ อทกภยเปนภยพบตหนงในภยพบตตางๆซงในปจจบนมแนวโนมรนแรงมากขน การเปลยนแปลง ภมอากาศเปนสาเหตทสาคญททาใหเกดสถานการณดงกลาว เพรา ะฉะนน การแกปญหา ดเหมอนวา พนทชมชนนารอง เลกๆน จะทาอะไรไมไดมากไปกวา การเตร ยมความพรอมในการรบมอเทานน หรอวาเราจะ ทาไดแคนนจรงๆ กคงจะเปนเรองทาทายสาหรบคนในเมองหาดใหญ ทอยในลมนาอตะเภา วาจะทาอะไรไ มากกวาการเตรยมรบมอหรอไมอยางไร จากการดาเนนโครงการนารอง มขอสงเกตในเรองการดาเนนงาน ในโอกาสตอไปดงต อไปน 5.1 การพฒนายกระดบพนทชมชนนารองของโครงการใหเปนแหลงเรยนร สามารถขยายผลได ถงแมวาจะตองใชเวลาและทรพยากรมากกตาม เชน ทกษะการเปนวทยากรของแกนนาชมชน การพฒนาสอ รปแบบตางๆ การจดตงศนยการจดการอทภยประจาชมชน เปนตน 5.2 การประสานความรวมมอ และบรณาการ หนวยงานตางๆทงระดบบคล และระดบองคกร ใน เรองของระบบขอมล การเตอนภย อยางมทศทาง และเปาหมายเดยว ใหมากยงขน และสามารถใชในการ ดาเนนงานไดมอเกดสถานการณจรงๆ 5.3 การขยายผลจากโครงการนารองของเมองหาดใหญ ใหครอบ คลมลมนาอตะเภา จาเปนใชแร หนนของหนวยงานระดบสงของจงหวด และผบรหารองคการบรหารสวนทองถนตางๆ ซงตองแสวงหา ชองทางในการสอสารขอมล ทาความเขาใจ และผลกดนใหเกดยทธศาสตรรวมโดยใชพนทลมนาเปนตวตงใ การแกปญหาอกทกภย อยางเปนร ะบบ

5.4 ควรมการดาเนนงานเพอแกปญหาภยทเกดจากการเปลยนแปลงภมอากาศ (โลกรอน) ในระยะยาว เปนพนทนารองเชนกน เชน เมองสเขยว การฟนฟทรพยากรพนทตนนา หรอการกาหนดการลดกา คารบอน(ลดโลกรอน)ดวยวธการตางๆใหเปนวาระสาคญของเมองหาดใหญ หรอองคการบรหารสวนทองถนในลมนาอตะเภา

5.5 การรบมอ และตวของคนในชมชนทาไดระดบหนงขนกบความรนแรงของสถานการณ แตควร มมาตรการตางๆเพอทาใหเมองสามารถรบมอไดอยางมประสทธภาพมากขนดวย มาตรการทางการกอสราง การใชมาตรการทางกฎหมาย-ผงเมองและเทศบญญต อยางจรงจงและประชาชนมสวนรวม เชนการรอถอน สงกอสรางทขวางการระบายนา การเจาะ เปดทางระบายนาเพมขน การจดพนทสเขยว และเกบนา (แกมลง ) เปนตน

5.6 จาเปนตองมการจดการอยางตอเนอง ทงศนยการบรณาการระบบขอมล และระด บพนทนารอง เพอใหสามารถเปนแหลงร และเปนกลไกทสาคญของสงคมทจะชวยในการลดความเสยหายจากอทกภย ซง มแนวโนนเพมความรนแรง และมความถมากขน ควรยกระดบเปน สถาบน หรอศนยประสานงานดานการ จดการภยพบต ในระดบจงหวด หรอระดบลมนา รวมถ งการจดตงศนยดานการเตอนภยในระดบพนท ขอ องคการบรหารสวนทองถน ในเขต ตนนา กลางนา เมอง และปลายนา อยางเปนการถาวร

5.7 ใหมการยกระดบการพฒนาศนยประสานงาน และพนทนารอง เพอการจดภยพบตจากธรรม อนๆ เชน วาตภย ภยแลง ควนพษ จากไฟไหมปา(จากตางประเทศ ) เปนตน