รายงานการตรวจราชการ

ประเดนนโยบาย : การเพมประสทธภาพการใชทรพยากรเพอการศกษา ปงบประมาณ 2561 – 2562

ส านกงานปลดกระทรวงศกษาธการ

นายชาญ ตนตธรรมถาวร ผตรวจราชการกระทรวงศกษาธการ

กนยายน 2562

บทสรปผบรหาร

หากมองวาบรการการศกษาเปนสนคาและบรการหนงในตลาดทมผใหบรการศกษา ประกอบดวย รฐ (รวม อปท.) เอกชน บคคล ครอบครว สถานประกอบการ สถาบน/องคกรตาง ๆ ในสงคม โดยทรฐเปนผครอบครองสวนแบงในตลาดประมาณรอยละ 80 ในขณะทภาคสวนตาง ๆ ของสงคมไมสามารถเขามาแขงขนในการใหบรการการศกษาแกพลเมองไดเนองจากการด าเนนนโยบายของรฐ การบงคบใชกฎหมายทเลอกปฏบต ทไมกอใหเกดการแขงขนอยางเปนธรรมและสรางความไดเปรยบเสยเปรยบระหวางผใหบรการการศกษาทงรฐและเอกชน และน ามาซงการผกขาดการใหบรการการศกษาโดยรฐ ในฐานะผก ากบการจดการศกษาและผใหบรหารการศกษาไปพรอมกน ทสรางภาระงบประมาณของรฐในการใหบรการการศกษาทมากเกนกวาทควรจะเปน ซงไมไดสงผลตอคณภาพและประสทธภาพการบรหารจดการแตอยางใด สะทอนใหเหนไดจากเงนงบประมาณเพอการศกษาทเพมขนมาโดยตลอด ทง ๆ ทจ านวนผเรยนลดลงทกป

ปญหาการใชทรพยากรเพอการศกษาใหเกดประสทธภาพนน นอกจากเปนผลอนเนองจากวธการงบประมาณทจดสรรผานดานอปทานเปนหลกท าใหสถานศกษาสามารถด ารงอยไดแมวาจ านวนผเรยนจะลดลงหรอคณภาพการศกษาแยลง ซงเปนการจดสรรงบประมาณท ไมสมพนธกบผลผลตและผลลพธ ยงกอใหเกดความสญเปลาและความไมมประสทธภาพในการบรหารจดการทสงผลตอคณภาพและมาตรฐานของบรการการศกษาของรฐเมอเปรยบเทยบตนทนคาใชจายในการจดการศกษาระหวางรฐและเอกชน ทงหมดทกลาวมาขางตนเปนการมองภาพของระบบการศกษาในมตมหภาค ทเหนวาบรการการศกษาเปนอตสาหกรรมหนงในตลาด (industry) ซงมผประกอบการจ านวนมากในตลาดทเขามาใหบรการการศกษา โดยแตละสถานศกษาถอเปนภาคธรกจหนงในตลาดทเปนผใหบรการการศกษา (firm)

การด าเนนบทบาทของรฐในฐานะทเปนผใหบรการการศกษาและผก ากบการศกษาไปพรอมกน โดยรฐยงคงบทบาทของการท าหนาทผใหบรการการศกษามากเกนไป จนละเลยหรอใหความส าคญกบบทบาทในฐานะผก ากบการศกษานอยกวาทควรจะเปน ท าใหความแตกตางในคณภาพมาตรฐานระหวางสถานศกษายงคงปรากฎใหเหน และสงผลตอคณภาพของบรการการศกษาทแตกตางกน น าไปสการสรางความไมเปนธรรมแกผใหบรการการศกษาในตลาด อกทงไมสงเสรมสนบสนนใหกลไกตลาดสามารถท างานไดอยางมประสทธภาพ สรางการรบรทไมเทากนระหวางผผลตและผรบบรการการศกษา และน ามาซงความไดเปรยบเสยเปรยบในการเขาถงบรการการศกษาทดและมคณภาพ ตราบใดทการบรหารและจดการศกษาโดยรฐยงผกกบการบรหารราชการทขาดความเปนอสระ คลองตว และหาความรบผดชอบไมได เพราะตองบรหารใหเปนไปกฎ ระเบยบทก าหนด (rule driven) มากกวาการบรหารทมงสเปาหมายในเชงผลผลต/ผลลพธทแสดงความรบผดชอบตอผเรยน (management driven)

ผลการศกษาวเคราะหขอมลรวมกบการลงพนทตรวจราชการเพอสะทอนปญหาเชงประจกษทสามารถเชอมโยงและอธบายผลทเกดขน นาจะเปนบทเรยนราคาแพงทระบบการศกษาจ าเปนตองปรบเปลยนกระบวนทศน (paradigm) และวธคด (mind set) ทออกนอกกรอบใหมากขน เพอมใหตดกบดกปญหาทเปนหลมด าของการศกษาและหาทางออกไมได แมวาจะตองเผชญกบปญหาและความทาทายทเกดขนจากการเปลยนแปลงกตาม แตเมอมองเปาหมายผเรยน และคณภาพมาตรฐานการศกษาของสถานศกษาทดขนในอนาคต กนบวาคมคา ดกวาปลอยใหปญหาทงหมดตองถกซกไวใตพรมทรอวนประทขนมา ซงความเสยทตามมาอาจจะรนแรงและไมคมคากบการรอคอย และหวงวารายงานนจะน าไปสการสรางกระแสและผลกดนใหเกดการเปลยนแปลงครงใหญในวงการศกษาของประเทศในอนาคต

สารบญ

หนา การเพมประสทธภาพการใชทรพยากรเพอการศกษา 1. สภาพปญหาและขอเทจจรงของการศกษาขนพนฐาน

1 1

1.1 การจดการศกษาโดยรฐ/องคกรปกครองสวนทองถน 1.2 การจดการศกษาโดยเอกชน มลนธ สถาบน/องคกรตาง ๆ ในสงคม

1 4

2. สภาพปญหาและขอเทจจรงของการอาชวศกษา 6 2.1 สภาพการจดการศกษาดานปรมาณ 2.2 สภาพการจดการศกษาดานคณภาพ 2.3 สภาพการจดการศกษาดานประสทธภาพการบรหารจดการ

6 8 8

3. การวเคราะหระบบทรพยากรและการเงนเพอการศกษา 11 4. ผลผลต ผลลพธ และผลกระทบของการจดการศกษา 12 5. หลกการ/แนวคด 14 6. เปาหมายการพฒนาการศกษา 16 7. ขอเสนอแนวทางการเพมประสทธภาพการใชทรพยากรเพอการศกษา 16

7.1 สถานศกษาขนพนฐานของรฐ 7.2 สถานศกษาขนพนฐานของเอกชน 7.3 สถานศกษาอาชวศกษา

16 20 23

8. ปจจย/เงอนไขความส าเรจ 27 ภาคผนวก ก. ผลการวเคราะหขอมลสถานศกษา สงกด สพฐ. ในภาพรวม ปการศกษา 2559 -

2560 1

ภาคผนวก ข. ขอคนพบจากการลงพนทตรวจราชการ ปงบประมาณ 2561 - 2562 1 ภาคผนวก ค. ขอคนพบจากการสงเคราะหองคความรของตางประเทศ 1

1

การเพมประสทธภาพการใชทรพยากรเพอการศกษา

1. สภาพปญหาและขอเทจจรงของการศกษาขนพนฐาน 1

1.1 การจดการศกษาโดยรฐ/องคกรปกครองสวนทองถน 1) รฐลงทนเพอการศกษาเพมขน เหนไดจากจ านวนเงนงบประมาณเพอการศกษาทเพมขนตาม

การเพมขนของเงนเดอนและคาตอบแทน (เงนวทยฐานะ/เงนประจ าต าแหนง) ของขาราชการ แมวางบลงทนจะมแนวโนมลดลง แตโดยภาพรวมงบประมาณกลบมแนวโนมเพมขน ทง ๆ ท ประชากรวยเรยน (0 - 18 ป) ลดลง

2) ระบบการบรหารงานบคคลภาครฐทก าหนดหลกเกณฑ กฎ ระเบยบ วธปฏบต ทบงคบใหสถานศกษาตองปฏบตตามโดยไมค านงถงความแตกตาง ความตองการจ าเปน บรบทของแตละพนท การบรหารงานบคคลของภาครฐจงเปนเพยงการบรหารเพอใหถกตองตามกฎ ระเบยบ (rule driven) แตมไดบรหารทมงผลตภาพการผลต (productivity) ประสทธภาพการผลต (efficiency) คณภาพ (quality) และความรบผดรบชอบ (accountability) ทตองอาศยดลพนจในการบรหารจดการ (management driven) ดงนน เมอมอตรา/ต าแหนงวาง กจะด าเนนการบรรจ แตงตงขาราชการตามอตราและต าแหนง แมวาสถานศกษาจะมจ านวนนกเรยนลดลง ในอกดานหนงสถานศกษากพยายามเพมจ านวนผเรยน /จ านวนหองเรยน เพอขออตราและต าแหนงเพมขน แมวาจ านวนนกเรยนตอหองจะต ากวาเกณฑทก าหนด สงผลใหรฐตองรบภาระงบประมาณมากกวาทควรจะเปน หากพจารณาในภาพรวมสะทอนใหเหนวา การด ารงอยของสถานศกษาขนาดเลกนนเพยงเพอใหมการบรรจขาราชการครใหม และการแตงตงผอ านวยการสถานศกษา ซงเมอถงระยะเวลาทขอโอน/ยาย กจะมการโอน/ยาย เพอใหมต าแหนงวาง และตามมาดวยการบรรจขาราชการครใหม/แตงตงผอ านวยการคนใหม ทหมนเวยนไปไมมวนสนสดตามกระบวนการการบรหารขาราชการครและบคลากรทางการศกษา

3) การโอน ยาย ขาราชการครและบคลากรทางการศกษา ตาม พ.ร.บ. ระเบยบบรหารขาราชการครและบคลากรทางการศกษา พ.ศ. 2546 และหลกเกณฑ วธการ และเงอนไขท ก.ค.ศ. ก าหนด เพอใหการบรหารงานบคคลของขาราชการครและบคลากรทางการศกษาเกดประสทธภาพและประสทธผลในการใชทรพยากรบคคลของรฐเพอการศกษา แตสภาพทเกดขนในปจจบนการโอน ยายขาราชการครและบคลากรทางการศกษาโดยอาศยอ านาจของคณะกรรมการการศกษาจงหวด (กศจ.) เปนการโอนยายเพอสนองตอบความตองการของขาราชการครและบคลากรทางการศกษา โดยทรฐมไดประโยชนจากการโอนยายของขาราชการครและบคลากรทางการศกษาแตอยางใด เนองจากปญหาผบรหาร /คร เกน – ขาด กยงเปนปญหาทไมมวนหมดสน ทงทรฐสามารถใชเงอนไขการโอนยายขาราชการครและบคลากรทางการศกษาเพอประโยชนของทางราชการมาเปนหลกในการโอนยายขาราชการ แตกมไดมการด าเนนการเนองจากหลกเลยงการฟองรองด าเนนคด สะทอนใหเหนวา การโอน ยายขาราชการครและบคลากรทางการศกษาเปนการบรหารงานบคคลเพอใหเปนไปตามกฎระเบยบ (rule driven) มากกวาการใชดลพนจในการตดสนใจใหเกดการบรหารงานบคคลทมประสทธภาพและประสทธผล (management driven)

1 สภาพปญหาและขอเทจจรงสวนใหญไดจากการวเคราะหขอมลและสารสนเทศสถานศกษาสงกด สพฐ . ในภาพรวมทง

ประเทศ (รายละเอยดปรากฎในภาคผนวก ก.) และสวนหนงไดจากลงพนทตรวจราชการเพอใหทราบขอมลเชงประจกษ (รายละเอยดปรากฎในภาคผนวก ข.) ทสามารถวเคราะหเชอมโยงกบขอมลสารสนเทศในภาพรวม

2

4) วธการงบประมาณของรฐทจดสรรงบประมาณใหสวนราชการดวยระบบงบประมาณแบบมงเนนผลงาน (Performance Based Budgeting : PBB) ตงแตปงบประมาณ 2525 จากเดมทเปนระบบงบประมาณแบบแสดงรายการ (Line Item Budgeting) แตในทางปฏบตกยงแฝงดวยระบบงบประมาณแบบแสดงรายการเปนสวนใหญ โดยการลดหมวดงบประมาณจาก 9 หมวด (งบเงนเดอน งบคาจางประจ า งบคาตอบแทน งบใชสอย/วสด งบสาธารณปโภค งบอดหนน งบรายจายอน งบครภณฑ งบสงกอนสราง) ลงเหลอ 3 หมวด (งบบคลากร งบด าเนนงาน งบลงทน) โดยเปนการจดสรรไปตามปจจยการผลตของแตละสถานศกษา (supply side financing) 2 ซงไมสมพนธกบผลผลตและผลลพธ (output/outcome) และมไดจดสรรตามตนทนผลผลตตอหนวย เหนไดจากจ านวนนกเรยนทลดลง หรอผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยนลดลง สถานศกษากยงอยได ผบรหารและครกไดรบการพจารณาขนเงนเดอนทกรอบ 6 เดอน

5) การด าเนนนโยบายเรยนฟรของรฐ (อนบาล – มธยมปลาย (สามญและอาชพ)) โดยไมเกบคาใชจาย ไดน าไปสการสรางความเหลอมล าในโอกาสและความเสมอภาคทางการศกษา ดวยความแตกตางอนเนองจากฐานะทางเศรษฐกจและสงคมของครวเรยน ท าใหกลมผมรายไดสงสามารถเขาถงสถานศกษาของรฐทดและมคณภาพสง สวนกลมผมรายไดต า (ดอยโอกาส/ยากจน) กยงตองเรยนในสถานศกษาทไมไดคณภาพมาตรฐาน (สถานศกษาขนาดเลกประจ าต าบล ไมเวนแมแตสถานศกษาขนาดเลกในเมองทการคมนาคมสะดวก) สงเหลานสะทอนใหเหนวา การจดการศกษาของรฐนอกจากไมสามารถยกฐานะและชนชนของคนในสงคมใหมความทดเทยมกน ยงสรางความเหลอมล าในโอกาสและความเสมอภาคในการไดรบบรการจากรฐ และน ามาสการสรางความเหลอมล าในการกระจายรายไดใหมความแตกตางกนมากขน ตลอดจนการสรางทศนคตและคานยม “การเสพประชานยม” ทไมสามารถเลกได ซงสงผลกระทบตอภาระงบประมาณของรฐมากกวาทควรจะเปน

6) แมวารฐธรรมนญและกฎหมายการศกษาแหงชาต 3 จะบญญตใหการศกษาเปนบรการใหเปลา แตในสภาพทเกดขนจรงทงสถานศกษาของรฐและเอกชนตางกเรยกเกบคาใชจายจากผเรยนผานการบรจาคเงนผานสมาคมคร ผปกครองและนกเรยน สมาคมศษยเกา การเรยกเกบคาบรการ/สงอ านวยความสะดวกอนจากผปกครอง เพอความอยรอดของสถานศกษา เพอรกษาคณภาพมาตรฐานของสถานศกษา เพอสนองตอบความตองการของผรบบรการ ในรปแบบตาง ๆ ทงทถกตองและไมถกตองตามระเบยบ ซงเปน

2 การจดสรรผานดานอปทานหรอสถานศกษาเปนหลก (supply side financing) สงผลให

- ทรพยากรมไมเพยงพอทจะพฒนาคณภาพการศกษา และยงท าใหรฐรบภาระงบประมาณมากกวาทควรจะเปน - การลงทนของรฐผดไปจากเปาหมาย อกทงการชวยเหลอของรฐไมสามารถเขาถงกลมเปาหมายทมความตองการ

จ าเปนอยางแทจรง - การบรหารและจดการศกษามความสญเปลาและดอยประสทธภาพ รวมทงไมสงเสรมใหเกดการแขงขนในตลาดบรการ

การศกษา - ผเรยนรบภาระคาใชจายนอยกวาประโยชนทไดรบ

3 กฎหมาย 2 ฉบบทเกยวของ ไดแก 1) รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2560 หมวด 3 สทธและเสรภาพของชนชาวไทย หมวด 5 หนาทของรฐ

มาตรา 54 ไดบญญตไววา “รฐตองด าเนนการใหเดกทกคนไดรบการศกษาเปนเวลาสบสองป ตงแตกอนวยเรยนจบจบการศกษาภาคบงคบอยางมคณภาพ โดยไมเกบคาใชจาย …”

2) พ.ร.บ. การศกษาแหงชาต พ.ศ.2542 และทแกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ.2545 หมวด 2 สทธและหนาททางการศกษา มาตรา 10 บญญตวา “การจดการศกษา ตองจดใหบคคลมสทธและโอกาสเสมอกนในการรบการศกษาขนพนฐานไมนอยกวาสบสองปทรฐตองจดใหอยางทวถงและมคณภาพ โดยไมเกบคาใชจาย …”

3 การด าเนนการทผดกฎหมายวาดวยการศกษาแหงชาตและรฐธรรมนญ แตมไดมคดความฟองรองระหวางผใหและผรบ เนองจากทงสองฝายตางไดผลประโยชนตอบแทนกน

7) การสรางทศนคตและคานยมของประชาชนใหรบรวา การศกษาขนพนฐานเปนบรการใหเปลา 4 ในลกษณะเดยวกบแนวคดรฐสวสดการ ซงไมสอดคลองกบบรบททางเศรษฐกจและสงคมไทย และสรางการรบรทผดใหแกประชาชน เนองจากบรการฟรของรฐมไดเปน “บรการสาธารณะทมคณภาพมาตรฐานเทาเทยมกน” ดวยเหตทรายไดของรฐมไดมอยางไมจ ากด และไมมากเพยงพอในการใหบรการสาธารณะแกพลเมองตามสทธและหนาททบญญตในรฐธรรมนญ อกทงการสรางการรบรทผดท าใหผทมความสามารถในการจาย (ability to pay) ไมแสดงความตองการในการรวมรบภาระคาใชจาย แตตองการบรการทดและมคณภาพจากรฐ สงผลใหบรการการศกษาทงระบบเปนความรบผดชอบของรฐเปนหลก และขาดการมสวนรวมในการระดมทนและสนองทนเพอการศกษาจากทกภาคสวนของสงคม อกทงยงสรางภาระงบประมาณของรฐมากกวาทควรจะเปน

8) ในดานผลผลต/ผลลพธทเกดขนจากการลงทนเพอการศกษาของรฐพบวา คณภาพการศกษามแนวโนมลดลง ทง ๆ ทงบประมาณการศกษามไดลดลง เหนไดจากผลคะแนน O-Net โดยเฉลยของผเรยนมแนวโนมลดต าลงเมอเรยนในระดบชนทสงขน ทง ๆ ทอตราสวนครตอนกเรยนเทากบ 1 : 17 (รวมครอตราจาง ครพนกงานราชการ ครผทรงคณคาแหงแผนดน) อตราสวนนกเรยนตอหองเทากบ 1: 19 ซงอยในเกณฑมาตรฐานการจดการศกษาทสงกวาประเทศ OECD ในขณะทการจดการศกษาระดบการศกษาขนพนฐานของรฐในภาพรวมมผลตภาพการผลต (productivity) เทากบรอยละ 60 (รฐจดทนงใหผเรยน 100 ทนง แตสามารถรบนกเรยนไดเพยง 60 ทนง) แตกลบไดคณภาพทต ากวา สะทอนใหเหนผลตภาพการผลตทต า มความสญเปลาและความไมมประสทธภาพ (inefficiency) ในการบรหารจดการศกษาของรฐ

9) การจดการศกษาขององคกรปกครองสวนทองถน (อปท.) (อบจ. เทศบาล (เทศบาลนคร เทศบาลเมอง เทศบาลต าบล) อบต. กรงเทพมหานคร และเมองพทยา) มการบรหารและจดการศกษาไมแตกตางไปจากสถานศกษาของรฐ โดยไดรบการจดสรรงบประมาณจากรฐ มระบบการบรหารงานบคคลและระบบการบรหารการเงนและงบประมาณเชนเดยวกน ประเดนความตางของ อปท. คอ สถานศกษาของ อปท. มรายไดจาก อปท. ทสามารถน ามาสนบสนนการศกษาใหแกสถานศกษาของ อปท. นอกเหนอจากเงนงบประมาณทรฐจดสรรให ดวยความไดเปรยบดงกลาวท าใหสถานศกษาของ อปท. มสภาพแวดลอมทด มศกยภาพและความพรอมในการจดการศกษาทมแนวโนมดขนตามล าดบ และน ามาซงความแตกตางในคณภาพและมาตรฐานการจดการศกษาระหวางสถานศกษารฐ อปท. และ เอกชน

10) การก าหนดใหสถานศกษาของรฐทมขนาดใหญ – ใหญพเศษ ซงเปนสถานศกษาประจ าจงหวดใหตองรบนกเรยนในพนทเขาเรยนชนมธยมศกษาปท 1 และมธยมศกษาปท 4 สงผลใหสถานศกษาไมสามารถยกระดบคณภาพการศกษาใหมมาตรฐานสงขน ผลสมฤทธทางการศกษา (O-Net) สวนใหญยง 4 รฐบาลของประเทศทพฒนาแลวอยางเชนประเทศในแถบสแกนดเนเวย มแนวนโยบายรฐสวสดการทรฐเปนผจดบรการ

สาธารณะ (การศกษา การสาธารณสข โครงสรางพนฐาน ฯลฯ ) แกพลเมอง เพอใหพลเมองสามารถเขาถงบรการการศกษาของรฐดวยความเสมอภาคและเทาเทยมกน โดยการจดเกบภาษในอตรากาวหนา เพอน าเงนภาษเหลานนมาสนบสนนการจดบรการสาธารณะของรฐแกพลเมอง เสมอนหนงวา “บรการสาธารณะนนเปนบรการใหเปลาแกพลเมอง” ซงรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2560 ไดออกแบบมาภายใตแนวคดรฐสวสดการเชนเดยวกน ในขณะทโครงสรางภาษของประเทศมลกษณะถดถอย (regressive) สงผลใหรฐไมมทรพยากรมากพอส าหรบการจดสวสดการใหแกประชาชนไดอยางทวถงและมคณภาพ แตในโลกแหงความเปนจรง ไมมสงใดทไดมาโดยไมเสยอะไรไป เพราะบรการใหเปลาจากรฐนนมาจากเงนภาษของพลเมองในประเทศนนเอง”

4 ต ากวารอยละ 50 เนองจากสถานศกษาไมสามารถตดเลอกผเรยนทมทกษะ ความรและสมรรถนะสงเขาเรยนในจ านวนทมากเพยงพอ ซงเปนผลสบเนองจากสถานศกษาตองรบนกเรยนทมภมล าเนาในเขตบรการ ในขณะทผปกครองทมฐานะทางเศรษฐกจกหาทางสงบตรหลานเขาเรยนโดยการซอบาน คอนโดมเนยมในเขตพนทบรการเพอใหไดรบสทธในการเขาเรยนซงไมแตกตางไปจากสถานศกษาในกรงเทพ รวมทงการใหสถานศกษาตองรบนกเรยนทจบชน ม.3 เขาเรยนตอในชน ม.4 โดยอตโนมต ท าใหนกเรยนไมสนใจและไมมความรบผดชอบในการเรยน สงผลตอคณภาพการศกษาในภาพรวมของโรงเรยน

1.2 การจดการศกษาโดยเอกชน มลนธ สถาบน/องคกรตาง ๆ ในสงคม (ภายใตการก ากบโดยรฐ) 1) การจดสรรเงนอดหนนรายหวของรฐในอตราทแตกตางกน (อดหนนรายหวรอยละ 70 80

และ 100 ของตนทนคาใชจายรายหวภาครฐ) ไดสรางความเหลอมล าและความไดเปรยบเสยเปรยบระหวางสถานศกษาเอกชนดวยกน เนองจากผเรยนยอมเลอกเรยนในสถานศกษาเอกชนทอดหนนรอยละ 100 เพอมใหตองรบภาระคาใชจายเชนเดยวกบการเขาเรยนในสถานศกษาของรฐ (เรยนฟรโดยไมเกบคาใชจาย) ซงน าไปสการแขงขนทไมเปนธรรมในตลาดบรการการศกษาของภาคเอกชน

2) การใหเงนอดหนนรายหวทแตกตางกน สงผลใหสถานศกษาตองเรยกเกบคาเลาเรยนเพมเตมจากผเรยนอกไมเกนรอยละ 30 ซงในสภาพทเปนจรงสถานศกษาไมสามารถเรยกเกบคาเลาเรยนจากผเรยนไดเตมรอยละ 30 ทกโรงเรยน เนองจากสภาพบรบทของพนททมความแตกตางกนตามสถานะทางเศรษฐกจและสงคมของประชาชน ประกอบกบสถานศกษาของรฐทมจ านวนมากและกระจายเตนพนทบรการเพอเปนทางเลอกของประชาชน (เรยนฟร) ท าใหสถานศกษาเอกชนเสยเปรยบและไมสามารถแขงขนกบสถานศกษาของรฐได

3) แมวาสถานศกษาเอกชนจะไมสามารถแขงขนกบสถานศกษาของรฐไดอยางเทาเทยมกน อนเนองจากการก ากบสถานศกษาระหวางรฐและเอกชนทแตกตางกน ดวยกฎ ระเบยบ กตกาและวธการทเลอกปฏบตแมวาจะใชกฎ ระเบยบ กตกาเดยวกน รวมทงการด าเนนนโยบายของรฐทเออประโยชนตอสถานศกษาของรฐมากกวาเอกชน อาท นโยบายเรยนฟร 15 ป ส าหรบผเรยนในสถานศกษารฐและเอกชนทแตกตางกน การจดสรรเงนสนบสนนผเรยนในสถานศกษาของรฐทจดสรรผานสถานศกษาตามปจจยการผลตของแตละสถานศกษา (supply side financing) ในขณะทจดสรรเงนสนบสนนผเรยนในสถานศกษาเอกชนเปนการจดสรรตามตวผเรยน (demand side financing) รวมทงการจ ากดเพดานคาเลาเรยนส าหรบสถานศกษาเอกชนทไดรบเงนอดหนนรายหวจากรฐ แตดวยผลตภาพการผลต (productivity) และประสทธภาพการบรหารจดการ (efficiency) ทมงคณภาพและมาตรฐานการศกษาและแสดงความรบผดชอบตอผเรยน (accountability) ท าใหสถานศกษาเอกชนสามารถพฒนาผเรยนดานสตปญญา รางกาย อารมณ สงคม และดานความเปนพลเมอง (Civic Education) ตามมาตรฐานการศกษาทสงกวาสถานศกษาของรฐโดยเปรยบเทยบ (ล าดบทสองรองจากสถานศกษาสงกดสถาบนอดมศกษาของรฐ) ดวยตนทนคาใชจายทต ากวาเมอเปรยนเทยบกบสถานศกษาของรฐ (เปรยบเทยบวะหวางเงนอดหนนรายหวทรฐจดสรรใหกบสถานศกษาเอกชนกบงบประมาณทรฐจดสรรใหกบสถานศกษาของรฐ)

4) การสมครสอบคดเลอก บรรจและแตงตงขาราชการครของรฐสงผลใหครในสถานศกษาเอกชนขอลาออกเพอเขารบราชการ ไดสรางความเดอนรอนแกสถานศกษาเอกชนหากรฐมการเปดรบสมครสอบคดเลอก บรรจและแตงตงขาราชการครระหวางภาคเรยน เนองจากไมสามารถหาครทดแทนไดทน

5) เงนอดหนนรายหวส าหรบสถานศกษาเอกชน ณ ปจจบน เปนเงนอดหนนรายหวทไดมการค านวณโดยส านกงานเลขาธการสภาการศกษาและใชในการอดหนนสถานศกษาเอกชนตงแตปการศกษา 2545 เปนตนมา แมวาจะไดมการปรบเพมเงนอดหนนรายหวเปนระยะ ควบคการปรบเพมเงน

5 อดหนนรายหวตามการปรบเพมเงนเดอนขาราชการคร ท าใหตนทนคาใชจายรายหวทใชในการอดหนนสถานศกษาเอกชนต ากวาราคาตลาดและไมสะทอนตนทนทเปนปจจบน ประกอบกบจ านวนประชากรทลดลงอยางตอเนองตลอดระยะเวลา 20 กวาปทผานมา ในขณะทจ านวนสถานศกษาของรฐซงมอยจ านวนมากมไดลดลง สงผลใหสถานศกษาเอกชนเรมทยอยเลกกจการเนองจากประสบกบการขาดทน แมวารฐจะก าหนดนโยบายการสงเสรมสนบสนนการศกษาเอกชนและเพมสดสวนการจดการศกษาระหวาง รฐและผเรยนในเปาหมายของแผนพฒนาการศกษาแหงชาต และแผนการศกษาแหงชาตมาโดยตลอด แตกไมสามารถบรรลส าเรจ เหนไดจากสดสวนการจดการศกษาระหวางรฐและเอกชนยงคงเดมเทากบ 80 : 20

6) สถานศกษาเอกชนทอยรอดและด ารงอยไดทกวนนเนองจากตนทนคาเสอมราคาทรพยสนเปนศนย (หากไมมการลงทนเพมเตม) การด ารงอยสถานศกษาเอกชนสวนใหญจงตกอยในสภาพทไมแตกตางไปจากสถานสกษาของรฐทอยไดดวยเงนงบประมาณของรฐทมแหลงรายไดจากภาษทจดเกบจากประชาชนเปนหลก มจ านวนสถานศกษาบางสวนทสามารถหลดพนจากพนธนาการของรฐ โดยการเกบคาเลาเรยนลอยตว (แมวาจะตองขออนญาตจากรฐกตาม) รวมทงสถานศกษานานาชาตทเพมจ านวนมากขน และเกบคาเลาเรยนในอตราทสะทอนตนทนของการจดการศกษา แตสามารถด ารงอยไดดวยคณภาพและมาตรฐานสง ซงหมายความวา บรการการศกษามไดเปนสนคาสาธารณะโดยแท (pure public goods) เ นองจากบรการการศกษาเปนสนคาสาธารณะทสามารถก าหนดราคาได ในตลาด (marketable public goods) 5

7) สถานศกษาเอกชนตองช าระภาษโรงเรอน ซงสรางภาระคาใชจายใหแกสถานศกษาเอกชนทผใหบรการสามารถผลกภาระคาใชจายดงกลาวใหผเรยนในสดสวนทมากหรอนอยขนอยกบคณภาพและบรการของสถานศกษาทสามารถสรางความพงพอใจใหกบผรบบรการไดมากหรอนอยเพยงใด ในขณะทสถานศกษาของรฐไมตองรบภาระคาใชจายในสวนน ซงสรางความไดเปรยบ – เสยเปรยบระหวางสถานศกษาของรฐและเอกชนในการเขามาแขงขนผลตบรการการศกษาใหกบพลเมอง

8) นโยบายเรยนฟร 15 ป 6 ของรฐทใหเงนอดหนนอาหารกลางวนส าหรบผเรยนในระดบชนอนบาล 1 - ประถมศกษาปท 6 ทเขาเรยนในสถานศกษาเอกชนการกศลจะไดรบเงนอดหนนอาหารกลางวนทกคนเชนเดยวกบสถานศกษาของรฐ สวนสถานศกษาเอกชนทรบเงนอดหนนรอยละ 70 การไดรบเงนอดหนนอาหารกลางวนจะพจารณาจ านวนนกเรยนทมภาวะทโภชนการหรอยากจนในโรงเรยน แตโรงเรยนเอกชนไมไดรบเงนอดหนนอาหารกลางวนตามจ านวนนกเรยนทแจงแมวาจะด าเนนการตามหลกเกณฑ วธการทก าหนด เนองจากเงนอดหนนอาหารกลางวนทส านกงานคณะกรรมการสงเสรมการศกษาเอกชน (สช.) ไดรบจดสรรขนอยกบวงเงนงบประมาณทไดรบจดสรรจากส านกงบประมาณ ซง สช . ตองจดสรรใหกบนกเรยนทกคนในโรงเรยนเอกชนการกศลกอน เหลอเทาใดจงจดสรรใหกบโรงเรยนเอกชนทรบเงนอดหนนรอยละ 70 ท าใหสถานศกษาเอกชนทรบเงนอดหนนรอยละ 70 ไดรบเงนอดหนนอาหารกลางวน 5 บรการการศกษาเปนบรการสาธารณะทสามารถก าหนดราคาไดในตลาด (Marketable public goods) เนองจากบรการ

การศกษาเปนบรการสาธารณะทการเพมการบรโภคสนคาของบคคลหนงไมกอใหเกดการลดการบรโภคสนคาชนดเดยวกนจากอกบคคลหนงได หรอมตนทนเทยบเทาศนยในการขยายการบรการสนคาแกบคคลเพมขนอกคนหนง (Non Rival) ซงเปนคณสมบตของสนคาสาธารณะโดยแท (pure public goods) แตเนองจากบรการการศกษาทมคณภาพมจ านวนจ ากด ท าใหการบรโภคของคนหนงสามารถกดกนการบรโภคของอกคนหนงได (Excludable) อนมสาเหตจากสถานศกษาทเปนผใหบรการการศกษามคณภาพมาตรฐานแตกตางกน ท าใหบรการการศกษามใชสนคาสาธารณะโดยแท

6 อาหารเสรม (นม) นกเรยนทเรยนในโรงเรยนเอกชนไดรบเงนอดหนนทกคน

6 นอยกวาทควรจะเปน สรางความไดเปรยบเสยเปรยบระหวางสถานศกษาเอกชน และสรางความยงยากในการขอรบเงนอดหนนอาหารกลางวนจากรฐ

9) การตรวจสอบการใชเงนงบประมาณของส านกงานตรวจเงนแผนดนท เขามาตรวจในสถานศกษาเอกชนนน ไดสรางความยงยากและภาระแกสถานศกษาเอกชนในการจดเตรยมเอกสารหลกฐานการเงนใหแกเจาหนาท รวมทงการเขาตรวจส านกงานศกษาธการจงหวดในฐานะหนวยจดสรรเงนอดหนนรายหวใหแกสถานศกษาเอกชนกมสภาพไมตางกน ทง ๆ ทเงนอดหนนรายหวทใหแกสถานศกษาเอกชนนน ส านกงานศกษาธการจงหวดมไดเปนผใชเงนดงกลาว สวนหนงเปนปญหาทเกดจากการรายงานขอมลในระบบคอมพวเตอรของส านกงานศกษาธการจงหวดทเชอมโยงกบส านกงานคณะกรรมการสงเสรมเสรมการศกษาเอกชนทตงในสวนกลางซงมความถกตองตรงกน เพยงแตขาดเอกสารรายงานทสงใหหนวยงานตนสงกดและสถานศกษาเอกชนทเปนผรบเงนลาชา ซงมใชสาระส าคญแตกสามารถยกขนมาเปนประเดนความผดทางกฎหมายทสงใหเจาหนาทของส านกงานศกษาธการจงหวดตองด าเนนการปรบปรงแกไขใหถกตอง

2. สภาพปญหาและขอเทจจรงของการอาชวศกษา สภาพปญหาการจดการศกษาประเภทอาชวศกษาของรฐโดยรวมพบวา มสภาพปญหาใกลเคยงและ

ไมแตกตางกบการศกษาขนพนฐานของรฐ เนองจากเปนการบรหารและจดการศกษาทรวมศนยอ านาจเขาสสวนกลาง ตองบรหารและจดการศกษาภายใตกฎหมาย ระเบยบทเกยวของกบการบรหารงานคคล การเงนและงบประมาณ และระเบยบพสดเชนเดยวกน ดวยเหตทการจดการศกษาของรฐโดยสถานศกษาทตองบรหารดวยระบบราชการ จงไมสามารถบรหารและจดการศกษาทผบรหารสามารถใชดลพนจในการตดสนใจ (management driven) ทมงตอบสนองคณภาพมาตรฐานการศกษาของสถานศกษาและผเรยน เปนการบรหารและจดการเพอใหถกตองตามกฎหมาย ระเบยบ วธปฏบต (rule driven) มากกวา 7 โดยประเดนปญหาทเกยวของกบการอาชวศกษาของรฐทไดจากการลงพนทตรวจราชการ ตลอดปงบประมาณ 2561 – 2562 สรปสาระส าคญไดดงน

2.1 สภาพการจดการศกษาดานปรมาณ พบวา - สถานศกษาอาชวศกษาขนาดใหญประจ าจงหวด ยงรกษาจ านวนนกเรยนใหอยในระดบ

เดม บางแหงมแนวโนมลดลงบางแตไมมผลกระทบตอสถานศกษา สถานศกษาเหลานมโอกาสคดเลอกผเรยนทมผลการเรยนดเขาเรยน อตราการแขงขนในการสอบเขาเรยนยงไมลดลง สถานศกษาหลายแหงทมคณภาพมาตรฐานมการจดการเรยนการสอนในหลกสตรทสนองตอบความตองการของตลาดงาน สวนใหญเปนวทยาลยเทคนคทงทตงในเขตเมองและนอกเขตเมอง อาท หลกสตรชางอากาศยาน ชางเชอมอลมเนยม การตอเรอ/ซอมเรอยอรช เปนตน เนนหลกสตรทวภาคในระดบ ปวส. แมวาสถานศกษาสามารถเรยกเกบคาเลาเรยนในอตราทสงเพอใหเพยงพอกบคาใชจายในการจดการศกษา การแขงขนเพอสอบคดเลอกเขาเรยนกยงมการแขงขนสง เนองจากโอกาสในการท างานหลงส าเรจการศกษาและไดรบคาตอบแทนในอตราทสงเปนแรงจงใจใหผเรยนแขงขนกนเพอสอบคดเลอกเขาเรยนในสาขาวชาเหลาน

- สถานศกษาอาชวศกษาขนาดเลกทงทตงในเขตเมองและอ าเภอรอบนอก มแนวโนมทสถานศกษาขนาดเลกเหลานจะมจ านวนนกเรยนลดลงในอนาคต เนองจากจ านวนประชากรวยเรยนทลดลงอยางตอเนอง โดยเฉพาะสถานศกษาประเภทวทยาลยการอาชพ วทยาลยสารพดชาง และทยงเปดสอนอยตอไปกดวยเหตผลเพยงเพอรองรบผเรยนทดอยโอกาส/ยากจน สถานศกษาเหลานตางเปดสอนหลกสตรทไม

7 รายละเอยดปรากฎในภารผนวก ข.

7 แตกตางไปจากสถานศกษาอาชวศกษาในเมอง ซงไมตรงกบวตถประสงคเดมของการจดตงทมงเนนการพฒนาทกษะ วชาชพ ผานการจดการเรยนการสอนรปแบบทหลากหลาย และเพอความอยรอดของสถานศกษาจงตองเปดหลกสตร ปวช. ปวส. ดวยความไมพรอมของสถานศกษา

- ดวยเหตปจจยดานโครงสรางจ านวนประชากรวยเรยนทสดลงอยางตอเนองในระยะ 10 - 15 ปทผานมา และยงคงมแนวโนมลดลงในอก 10 – 15 ปตอจากน ในขณะทจ านวนสถานศกษาอาชวศกษาของรฐยงมจ านวนเทาเดม ยอมสงผลใหจ านวนสถานศกษาอาชวศกษาขนาดเลกมจ านวนเพมมากขนซงอยในสภาพไมตางไปจากสถานศกษาขนพนฐานของรฐสงกดส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน

- ในสวนของสถานศกษาอาชวศกษาเอกชนทมจ านวนกวา 400 แหงทวประเทศ ตางไดรบผลกระทบทไมแตกตางไปจากสถานศกษาของรฐ หลายแหงเรมทยอยปดกจการเนองจากจ านวนนกเรยนลดลงอยางตอเนอง นอกจากปญหาอนเนองจากจ านวนผเรยนลดลง ยงตองเผชญกบนโยบาย กตกา หลกเกณฑ วธการของรฐทเออประโยชนใหกบสถานศกษาของรฐมากกวาสถานศกษาเอกชน รวมทงการจดสรรเงนอดหนนรายหวทไมสะทอนตนทนทเปนปจจบน ผลจากการรบเงนอดหนนรายหวจากรฐของสถานศกษาเอกชน ท าใหสถานศกษาเอกชนเรยกเกบคาเลาเรยนไดไมเกนรอยละ 30 ของคาใชจายรายหวภาครฐ (ราคาทต ากวาราคาตลาด) ซงไมสามารถจดเกบคาเลาเรยนไดเตมอตราทก าหนด เนองจากผเรยนสวนใหญตางเลอกเขาเรยนในสถานศกษาของรฐซงเรยนฟรไมเกบคาใชจายกอน (ระดบ ปวช.) นอกจากสถานศกษาเอกชนตองเผชญกบนโยบายของรฐทเลอกปฏบตและไมสงเสรมการแขงขนระหวางรฐและเอกชนแลว ยงตองเผชญกบนโยบายจ ากดเพดานคาเลาเรยน ซงสรางแรงกดดนใหกบสถานศกษาเอกชนในการบรหารและจดการศกษาใหไดคณภาพมาตรฐานสง ภายใตงบประมาณทมอยางจ ากด (ทงเงนอดหนนรายหวทต ากวาทควรจะเปน และคาเลาเรยนทเรยกเกบไดไมเตมรอยละ 30 ของคาใชจายรายหวภาครฐ) ซงเปนปญหาเดยวกบสถานศกษาของรฐ

- สถานศกษาอาชวศกษา ประเภทวทยาลยการอาชพ วทยาลยสารพดชาง หลายแหงเปดหลกสตรทวศกษา เพยงเพอสนบสนนผเรยนในโรงเรยนขยายโอกาส สงกด สพฐ. และเพอไหสถานศกษาเหลานมจ านวนนกเรยนไมนอยลงไปกวาเดม

- โดยสรป สถานศกษาอาชวศกษาของรฐท าหนาทเพยงรบค าสงนโยบายจากหนวยงานตนสงกดเพอใหบรรลเปาหมายการผลตก าลงคนดานอาชวศกษา อาท สดสวนผเรยนสายอาชพ : สายสามญ การจดหลกสตรทวภาค ยงไมรวมการด าเนนงานตามนโยบายทสรางภาระกบสถานศกษา ภายใตบรบทของสถานศกษาทมขดความสามารถ ศกยภาพและความพรอมทแตกตางกน อาท นโยบายการจดการศกษาทวศกษา นโยบาย Fix it Center นโยบายการจดหลกสตรพฒนาทกษะอาชพส าหรบผทอยในก าลงแรงงาน ผสงวย เปนตน ทใหสถานศกษาอาชวศกษาของรฐรบไปด าเนนการ ซงตอบสนองเปาหมายของรฐไดเพยงเปาหมายเชงปรมาณ สวนเปาหมายดานคณภาพ ยงไมสามารถลดความแตกตางในคณภาพการศกษาระหวางสถานศกษาได สถานศกษาทมศกยภาพและความพรอมกไมสามารถพฒนาไปสความเปนเลศดวยขอจ ากดของระบบราชการ อกทงยงตองพงพางบประมาณจากรฐเปนหลก สวนสถานศกษาทขาดศกยภาพและความพรอมกไมสามารถยบ เลก ทง ๆ ท ประชากรวยเรยนกลดลงมาโดยตลอด สถานศกษาเหลานจงไมสามารถยกระดบคณภาพการศกษา ดวยขอจ ากดของงบประมาณ จ านวนผเรยนทลดลง แตสรางภาระทาง การคลงของรฐเพอการศกษาภายใตสถานภาพ “เตยอมคอม” ซงไมตางอะไรกบการรกษาสถานภาพของสถานศกษาใหด ารงอยตอไปอยางไมมคณภาพ และสรางภาระงบประมาณของรฐในระยะยาว โดยไมกอใหเกดผลตภาพการผลต (productivity) และประสทธภาพการจดการศกษา (efficiency)

8

2.2 สภาพการจดการศกษาดานคณภาพ พบวา - สถานศกษาขนาดใหญมความไดเปรยบในการรบนกเรยนทมคณภาพมากกวา สงผลให

คณภาพของผส าเรจการศกษามทกษะ ความร สมรรถนะตามมาตรฐานวชาชพ มงานท ามรายไดทสง โดยเฉพาะผส าเรจการศกษาระดบ ปวส . ทวภาค สวนสถานศกษาขนาดเลกไมมโอกาสในการคดเลอกนกเรยน สวนใหญเปนผส าเรจการศกษาระดบมธยมศกษาตอนตนจากโรงเรยนขยายโอกาสของ สพฐ . ซงไมสามารถเขาเรยนในโรงเรยนมธยมศกษาระดบจงหวดได จงตองเขาเรยนในระดบ ปวช . เนองจากไมมทางเลอก

- การสอบ V-Net ของนกเรยน ระดบ ปวช. ไมสามารถสะทอนคณภาพการศกษาระดบอาชวศกษา เนองจากวชาทสอบเนนดานวชาการมากกวาปฏบตและไมสอดคลองกบหลกสตรการอาชวศกษา อกทงเปนการสอบเพอใหเปนไปตามหลกเกณฑ/เงอนไขการส าเรจการศกษาเทานน แตมไดมผลตอคณภาพการอาชวศกษาแตอยางใด

- การเรยนระดบ ปวช. มปญหาการออกกลางคนสง เนองจากคณภาพของผเรยน และสถานะทางเศรษฐกจและสงคมของครอบครว ผเรยนสวนหนงหนไปเรยนระบบการศกษานอกโรงเรยน เพยงเพอใหส าเรจการศกษาในระยะเวลาทสนกวา แตไมไดคณภาพการศกษา

- โดยสรป สถานศกษาทมศกยภาพและความพรอม มผบรหารทมประสบการณ มวสยทศน เปาหมายทชดเจน สามารถน าพาองคกรไปสเปาหมายในระดบหนง แมวาจะตองบรหารและจดการศกษาภายใตระบบราชการ แตดวยขอจ ากดของระบบราชการจงไมสามารถน าพาองคกรไปสเปาหมายทพงประสงค

2.3 สภาพการจดการศกษาดานประสทธภาพการบรหารจดการ พบวา - จ านวนสถานศกษาอาชวศกษาทงของรฐและเอกชนมจ านวนทนงส าหรบผเรยนระดบ

ปวช. ปวส. มากกวาจ านวนผเรยนทเขาเรยน ซงเหนไดจากจ านวนผเรยนทมจ านวนลดลงอยางตอเนอง ยกเวนสถานศกษาอาชวศกษาขนาดใหญประจ าจงหวด ในขณะทแตละสถานศกษาอาชวศกษาตางแขงขนกนเปดหลกสตร/สาขาวชาในสถานศกษาตามก าลงทรพยากรของแตละสถานศกษา ทง ๆ ทไมมความพรอม โดยแตละหลกสตรมสาขาวชาเลอกอกจ านวนมากเพอใหเพยงพอและรองรบกบจ านวนบคลากรทสถานศกษาม สงผลใหสถานศกษาอาชวศกษาหลายแหงมครไมเพยงพอ ตองจางครอตราจางเพม ทง ๆ ทมจ านวนนกเรยนลดลง สรางภาระคาใชจายแกสถานศกษามากกวาทควรจะเปน อกทงไมสามารถสรางความเชยวชาญและความเปนเลศของสถานศกษาในแตละหลกสตรตามมาตรฐานหลกสตร/มาตรฐานวชาชพแตอยางใด

- สถานศกษาตางมงเปาหมายเชงปรมาณ เพอใหบรรลเปาหมายของรฐ (สดสวนสามญตออาชพ) สงผลใหเปาหมายดานคณภาพถกละเลยหรอใหความส าคญในล าดบรอง ประกอบกบผเรยนทเขาเรยนสายอาชพสวนใหญจะมผลสมฤทธทางการเรยนทออนดอย (ผลการเรยนประมาณ 2.0 หรอต ากวา) อกทงสถานศกษาทเปดสอนสายสามญกมงรกษาผเรยนของตนเองเพอรกษาเงนอดหนนรายหวจากรฐมใหลดลงไปกวาเดม นกเรยนสวนใหญทมาเรยนสายอาชพจะเปนนกเรยนทส าเรจชนมธยมตนจากโรงเรยนขยายโอกาสทไมสามารถเรยนตอชนมธยมปลายในสถานศกษาสงกด สพฐ. เนองจากมผลสมฤทธทางการเรยนอยในระดบทต ากวา และเมอเขาเรยนระดบ ปวช. กกลายเปนภาระของสถานศกษาอาชวศกษา ไมเวมแมแตสถานศกษาอาชวศกษาขนาดใหญ เพอใหไดจ านวนผเรยนตามเปาหมาย ซงสรางความยากล าบากแกสถาบศกษาอาชวศกษาขนาดใหญทไมสามารถยกระดบคณภาพการศกษาใหสงขนแมวาจะมความพรอม แตดวยปจจยตวปอนของนกเรยนทท าใหสถานศกษาอาชวศกษาไมประสบผลส าเรจหรอพฒนาไปไดมากกวาทควรจะเปน

9

- กจกรรมเปดบานอาชวศกษา กจกรรมสรางภาพลกษณ กจกรรมอาชวอาสา กจกรรม Fix it Center เพอสรางแรงบนดาลใจใหผเรยนเขาเรยนสายอาชพ และเขาสก าลงแรงงานตามทศทางการพฒนาประเทศ สามารถด าเนนการไดดส าหรบสถานศกษาขยายโอกาส สงกด สพฐ. เนองจากสถานศกษาเหลานไมเปดสอนชนมธยมปลาย สวนสถานศกษาทเปดสอนชนมธยมตนและปลายซงเปนสถานศกษาขนาดใหญประจ าจงหวด กจกรรมเหลานไมสามารถประสบผลส าเรจ เนองจากสถานศกษาเหลานไมเป ดโอกาสใหสถานศกษาอาชวศกษาเขาไปแนะแนวเสนทางอาชพใหกบนกเรยน อกทงคานยมของผปกครองทตองการใหบตรหลานเรยนสายสามญเพอศกษาตอในระดบอดมศกษา

- สถานศกษาอาชวศกษาทเปดหลกสตรทวภาค หากเปนสถานศกษาอาชวศกษาขนาดใหญ และมความพรอม สามารถจดการศกษาทวภาคไดอยางมคณภาพมาตรฐาน ทงระดบ ปวช. และ ปวส. เนองจากตงในพนททมสถานประกอบการ ภาคธรกจ อสาหกรรมทมเครองมอ เครองจกรพรอมส าหรบการฝกปฏบต ในขณะทสถานศกษาทเปดสอนในพนทหางไกล (อ าเภอรอบนอก) ยงขาดความพรอมทงดานสถานศกษาและสถานประกอบการ สถานศกษาบางแหงมการจดทวภาคกบสถานประกอบการทเปนสถานประกอบการเลก ๆ ทไมไดคณภาพมาตรฐาน ซงไมสงผลดตอคณภาพมาตรฐานการจดการศกษาของผเรยน แตตองด าเนนการทง ๆ ทไมมความพรอม เพอใหตอบสนองนโยบายของรฐ

- การสอบ V-Net ของผเรยนในวทยาลยการอาชพ วทยาลยสารพดชาง ซงตงในพนทนอกเขตเมอง เปนอปสรรคส าหรบผเรยนตองเดนทางไปสอบในเมอง ประกอบกบความไมพรอมของผเรยนเนองจากผเรยนสวนใหญจบชนมธยมศกษาปท 3 จากสถานศกษาขยายโอกาส อกทงตองเดนทางไปสอบในเมอง ซงเปนอปสรรคส าหรบผเรยน สวนผเรยนสถานศกษาอาชวศกษาในเมองตองเขาสอบ V-Net เพอใหเปนไปตามหลกเกณฑ/เงอนไขของการส าเรจการศกษาเทานน

- กระบวนการจดสรรงบประมาณไปสสถานศกษาอาชวศกษาไมแตกตางไปจากสถานศกษาขนพนฐาน ทรฐจดสรรเงนสสถานศกษาตามความตองการของปจจยการผลตของแตละสถานศกษา (เงนเดอนคาตอบแทนผบรหาร คร บคลากรทางการศกษา) กบเงนอดหนนรายหวตามจ านวนผเรยน และงบประมาณสนบสนนตามแผนงาน/โครงการทก าหนดโดยหนวยงานสวนกลาง เนองจากสถานศกษามไดเปนหนวยงบประมาณ มหนาทเพยงเสนอค าของบประมาณ การจดสรรงบประมาณไปสสถานศกษาเปนการจดสรรเงนผานดานอปทาน (supply side financing) เปนหลก ท าใหสถานศกษาสามารถด ารงอยไดดวยเงนงบประมาณทรฐจดสรรใหเพยงเพอรกษาสถานภาพของสถานศกษาใหคงอยตอไป การลงทนเพอการศกษาของรฐจงไมสมพนธกบเปาหมายทงดานปรมาณและคณภาพ เนองจากจ านวนผเรยนทลดลง คณภาพการศกษาทแยลง แตสถานศกษากสามารถด ารงอยตอไป สถานศกษาหลายแหงตองระดมทรพยากรจากชมชน หนวยงาน/องคกร ภาคเอกชน เพอสนบสนนการจดการศกษาของสถานศกษาภายใตสภาพทไมมความพรอมทงผเรยนและสถานศกษา การด ารงอยและการรกษาสถานภาพของสถานศกษาจงขนอยกบงบประมาณทรฐจดสรรใหเปนหลก แมวาจะระดมทรพยากรเพมเตมกเพยงเพอประทงชวตของสถานศกษาใหอยรอดไปวน ๆ

- สถานศกษาอาชวศกษา ประเภทวทยาลยการอาชพ วทยาลยสารพดชาง มการเปดหลกสตรซ าซอนกบสถานศกษาอาชวศกษาในจงหวด ทไมสามารถแขงขนดานคณภาพกบสถานศกษาขนาดใหญในจงหวดได ดวยขอจ ากดของสถานศกษาและคณภาพผเรยน นอกจากน ยงเปดสอนหลกสตรระยะสนเพอตอบสนองความตองการประชาชนในพนท โดยสาระของหลกสตรสวนใหญเปนการฝก/พฒนาทกษะอาชพในพนทใหประชาชนมรายได มงานท า แตกไมสามารถพฒนาไปสการเปนผประกอบการ (SME) ทแขงขนกนในตลาดดวยคณภาพและประสทธภาพการบรหารจดการ หลายหลกสตรมความซ าซอน

10 กนระหวางสถานศกษาชวศกษาของรฐ รวมทงหนวยงานอนของรฐทเปดสอนหลกสตรระยะสน อาท กศน. จงหวด/อ าเภอ/ต าบล กรมพฒนาฝมอแรงงาน กระทรวงแรงงาน กระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย เปนตน ซงสวนใหญจะเปนกลมเปาหมายเดยวกน อนเปนการสรางภาระงบประมาณของ รฐทตองจดสรรไปยงหนวยงานตาง ๆ ภายใตแผนงาน/โครงการ กจกรรมลกษณะเดยวกนหรอใกลเคยงกน แตไดเปาหมายเทาเดม (จ านวนผรบบรการทเพมขนเปนการนบซ าของผรบบรการ) ซงคาใชจายเปนภาระของรฐเกอบทงหมด โดยทผเรยนมไดมสวนรวมจากประโยชนทผเรยนไดรบแตอยางใด แมวาจะมการเรยกเกบเงนบ ารงการศกษาในอตราชวโมงละ 1 - 5 บาท ขนอยกบแตละหลกสตรทเปดสอน ซงเปนอตราทต ามากเมอเทยบกบคาใชจายทงหมด เสมอนหนงเปนการเรยนฟรโดยไมเกบคาใชจายกวาได โดยรฐมไดประโยชนจากการลงทนไมวาจะมองในประเดนการยกระดบทกษะ ความรความสามารถ และสมรรถนะของก าลงแรงงาน การยกระดบคณวฒการศกษาของประชากรทอยในก าลงแรงงาน

สถานศกษาอาชวศกษาทเปดสอนหลกสตรเกษตรกรรมในวทยาลยเกษตรกรรมและเทคโนโลย พบวา สวนใหญเปนสถานศกษาทตงมานาน มพนทรบผดชอบจ านวนมาก ระหวาง 500 - 6,000 ไร หลายวทยาลยเคยมพนทมากกวาน แตไดมการโอนใหสวนราชการอนมาใชพนท จงท าใหพนททรบผดชอบมจ านวนลดลง อยางไรกตาม สถานศกษาเหลานหลายแหงอยในสภาพททรดโทรมตามระยะเวลา ขาดการบ ารงรกษา การลงทนของรฐไมวาจะเปนครภณฑ อาคาร สงกอสราง เรมใชการไมได ผลผลตจากพชและสตว ไมสามารถสรางรายไดและน ามาเปนทนในการผลตพ ชและสตวในรนตอ ๆ ไป สวนใหญจะตกอยในสภาพขาดทน มหนคาสาธารณปโภค จนตองน ารายไดจากผลผลตมาช าระคาสาธารณปโภคดวย และตองน าไปจายเปนงบบคลากรส าหรบครอตราจาง และสกจาง เมอจ านวนผเรยนลดลง เงนอดหนนรายหวทไดรบกลดลงตามไปดวย ท าใหสถานศกษาเหลานตกอยในสภาพไมตางจากธรกจทก าลงลมละลาย แตกยงสามารถอยไดดวยเงนงบประมาณทรฐจดสรรมาให แตหาคณภาพมาตรฐานและความเชยวชาญ /ความเปนเลศในศาสตร/สาขาวชาทเปดสอนไมไดแมวาจะตงมานานกวา 50 – 90 ป

- ในสวนของสถานศกษาอาชวศกษาเอกชน กอยในสภาพทไมดไปกวาสถานศกษาของรฐเทาใดนก ทยงสามารถเปดสถานศกษาตอไปไดกเพราะเงนอดหนนรายหวทรฐจดสรรใหในราคาทต ากวาตนทนทแทจรง (ต ากวาราคาตลาด) และยงตองแบบรบภาระการเกบคาเลาเรยนจากผเรยนอกไมเกนรอยละ 30 ซงขนอยสภาพบรบทของแตละพนท ดวยเหตทเปนสถานศกษาเอกชนทตงมานาน ตนทนคาเลอมราคาทรพยสนเกอบจะเทากบศนย หากไมมการลงทนเพมเตมแตอยางใด สถานศกษาเอกชนจงอยในสภาพทไมแตกตางไปจากสถานศกษาของรฐทอยไดดวยเงนอดหนนรายหวทรฐจดสรรให แตดวยความสามารถและประสทธภาพในการบรหารจดการจงสามารถรกษาสถานศกษาใหคงอยตอไป แตไมสามารถคาดหวงคณภาพและมาตรฐานสงในระยะยาว เนองจากสถานศกษาเอกชนไมสามารถแขงขนกบสถานศกษาของรฐได เนองจากความไดเปรยบดานการเงน ดานการปฏบตตามกฎ ระเบยบ หลกเกณฑทเขมงวดกวาเมอเปรยบเทยบกบสถานศกษาเอกชน รวมทงนโยบายเรยนฟรของรฐ และนโยบายจ ากดเพดานคาเลาเรยน สงผลใหสถานศกษาอาชวศกษาเอกชนตองเลกกจการ สภาวการณดงกลาวจะมผลตอเนองไปอก 10 – 15 ป ทสถานศกษาทงรฐและเอกชนจะตองเผชญกบโครงสรางประชากรวยเรยนทลดลง ในขณะทจ านวนสถานศกษามไดลดลงในสดสวนทเหมาะสมกบจ านวนประชากรทลดลง การแขงขนระหวางสถานศกษารฐและเอกชนจะเพมความรนแรงมากขน โดยสถานศกษาเอกชนจะมโอกาสปดกจการกอนเปนล าดบแรก ตราบใดทสถานศกษาของรฐยงมจ านวนไมลดลง

- โดยสรป ระบบและวธการงบประมาณทจดสรรผานดานอปทาน (supply side financing) หรอสถานศกษา ซงมไดสงผลตอเปาหมายผลผลต /ผลลพธทงดานปรมาณและคณภาพ

11 ประกอบกบระบบการบรหารงานบคคลภายใตระบบราชการ ท าใหการบรหารและจดการศกษาของสถานศกษาเปนการบรหารเพอใหเปนไปตามกฎ ระเบยบของราชการ (rule driven) โดยทผบรหารไมสามารถใขดลพนจในการตดสนใจ (management driven) เพอใหบรรลเปาหมายดานคณภาพมาตรฐานการศกษาของสถานศกษา และผลลมฤทธทางการเรยนของผเรยน ท าใหการบรหารการศกษาของสถานศกษาหมดไปการเรองการบรหารงานทวไป การบรหารงานคลง การบรหารงานบคคล รวมทงการด าเนนงานตามแผนงาน/โครงการ กจกรรมทก าหนดโดยหนวยงานสวนกลาง จนไมมเวลาเหลอเพอการบรหารจดการสถานศกษาและคณภาพผเรยน ดวยวธการงบประมาณดงกลาวท าใหการบรหารและจดการศกษาของสถานศกษาเปนการด าเนนงานทแสดงความรบผดชอบตอหนวยงานทเปนผจดสรรงงบประมาณ โดยไมจ าเปนตองการแสดงความรบผดชอบตอผเรยน ดวยระบบงบประมาณดงกลาวจะสงผลใหการจดการศกษาเปนความรบผดขอบของรฐเปนหลก โดยทผปกครอง ผเรยน ชมชน สงคม สถาบน/องคกรตางๆ ในสงคมมไดเขามามสวนรวมในการจดการศกษาหรอรวมรบภาระนอยกวาทควรจะเปน ทงทเปนผไดประโยชนจากการบรการศกษาทผเรยนไดรบจากสถานศกษา ซงสะทอนใหเหนถงความสญเปลาและความไมมประสทธภาพในการบรหารจดการของรฐ เหนไดจากสดสวนจ านวนนกเรยนตอหองทลดลง ความสามารถในการรบนกเรยนเขาเรยนของแตละสถานศกษาเมอเปรยบเทยบกบจ านวนนกเรยนทเขาเรยนลดลง สะทอนใหเหนผลตภาพการผลต (productivity) และประสทธภาพในการบรหารและจดการศกษาของรฐทมความสญเปลาและความไมมประสทธภาพในการบรหารจดการ

3. การวเคราะหระบบทรพยากรและการเงนเพอการศกษา หากพจารณาประสทธภาพการใชทรพยากรเพอการศกษาในมตของการระดมทรพยากร การจดสรร

ทรพยากร และการบรหารจดการทรพยากรเพอการศกษา สามารถวเคราะหสภาพและปญหาไดดงน - การระดมทรพยากร พบวา

1) แมวารฐจะจดสรรงบประมาณใหกบการศกษาเปนล าดบแรกและเปนจ านวนเงนทมากทสดตลอดชวง 10 กวาปทผานมากตาม แตกยงไมเพยงพอกบความตองการของสถานศกษา (เนองจากการผลตบรการการศกษาเปนการผลตทใชปจจยดานแรงงานมากเปนหลก (labor intensive) งบประมาณสวนใหญจงหมดไปกบเงนเดอนและคาตอบแทน ซงเปนภาพสะทอนในระดบจลภาค (micro) ในขณะทในระดบมหภาค (macro) กลบสะทอนใหเหนถงความดอยประสทธภาพในการบรหารจดการและความสญเปลาในระบบการศกษา

2) ขาดการมสวนรวมในการระดมทนและการสนองทนเพอการศกษาจากทกภาคสวนของสงคม 3) บทบญญตในรฐธรรมนญและกฎหมายการศกษา ไมสอดคลองกบบรบททางเศรษฐกจ

สงคมและวฒนธรรมของไทย เนองจากบทบญญตในรฐธรรมนญใหความส าคญกบแนวคดรฐสวสดการ 8 แตโครงสรางภาษมลกษณะถดถอย (regressive) สงผลใหรฐไมมทรพยากรมากพอส าหรบการจดสวสดการใหแกประชาชนไดอยางทวถงและมคณภาพ

8 รฐบาลของประเทศทพฒนาแลวอยางเชนประเทศในแถบสแกนดเนเวย มแนวนโยบายรฐสวสดการทรฐเปนผจดบรการ

สาธารณะ (การศกษา การสาธารณสข โครงสรางพนฐาน ฯลฯ ) แกพลเมอง เพอใหพลเมองสามารถเขาถงบรการการศกษาของรฐดวยความเสมอภาคและเทาเทยมกน โดยการจดเกบภาษในอตรากาวหนา เพอน าเงนภาษเหลานนมาสนบสนนการจดบรการสาธารณะของรฐแกพลเมอง เสมอนหนงวา “บรการสาธารณะนนเปนบรการใหเปลาแกพลเมอง แตในโลกแหงความเปนจรง ไมมสงใดทไดมาโดยไมเสยอะไรไป เพราะบรการใหเปลาจากรฐนนมาจากเงนภาษของพลเมองในประเทศนนเอง”

12

- การจดสรรทรพยากร พบวา 1) ระบบงบประมาณยงจดสรรตามรายการ (line items) แมวาจะเปลยนมาเปนระบบงบประมาณ

แบบมงเนนผลงาน (Performance Based Budgeting : PBB) กตาม เนองจากวธการจดสรรงบประมาณยงเปนการจดสรรผานดานอปทานหรอสถานศกษาเปนหลก ซงเปนการจดสรรตามความตองการปจจยการผลตของสถานศกษาทไมสมพนธกบผลผลต และมไดจดสรรตามตนทนผลผลตตอหนวย

2) กระบวนการจดท าค าของบประมาณและจดสรรงบประมาณอาศยความสมพนธสวนบคคล องกบระบบอปถมภมากกวาเหตผลตามหลกวชาการ

3) การจดสรรผานดานอปทานหรอสถานศกษาเปนหลก (supply side financing) สงผลให - ทรพยากรมไมเพยงพอทจะพฒนาคณภาพการศกษา และยงท าใหรฐรบภาระ

งบประมาณมากกวาทควรจะเปน - การลงทนของรฐผดไปจากเปาหมาย อกทงการชวยเหลอของรฐไมสามารถเขาถง

กลมเปาหมายทมความตองการจ าเปนอยางแทจรง - การบรหารและจดการศกษาดอยประสทธภาพ รวมทงไมสงเสรมใหเกดการแขงขน

ในตลาดบรการการศกษา - ผเรยนรบภาระคาใชจายนอยกวาประโยชนทไดรบ

4) การใหเงนอดหนนรายหวแกผเรยนทเทากน นอกจากไมชวยเพมโอกาสและความเสมอภาคใหกบผดอยโอกาส/ยากจน ยงเพมความเหลอมล าในการกระจายรายไดของประชากรในสงคม

- - การบรหารและการใชทรพยากร พบวา 1) ระบบขอมลและสารสนเทศเพอการบรหารจดการ จดเกบโดยหลายหนวยงาน ไมทนสมย

ไมสามารถน ามาใชเพอการบรหารจดการ และตดสนใจเชงนโยบาย 2) มความดอยประสทธภาพในการบรหารจดการและการใชทรพยากร เนองจาก

- การบรหารจดการภายใตระเบยบราชการทยงยาก ซนซอน มขนตอนและสายการบงคบบญชาทยดยาว ไมวาจะเปนระบบการบรหารงานบคคล ระบบและวธการงบประมาณ สงผลใหเวลาสวนใหญหมดไปกบกระบวนการจดท าเอกสารและงานธรการ แตไมสงผลตอคณภาพและประสทธภาพการจดการศกษา

- ความไมชดเจนในบทบาทหนาทและความรบผดชอบของหนวยงานสวนกลาง สวนภมภาค (ส านกงานคณะกรรมการการอาชวศกษา สถาบนการอาชวศกษา ) และสถานศกษา รวมทงการด าเนนบทบาทของรฐทใหความส าคญกบการจดการศกษามากกวาการก ากบนโยบาย แผน มาตรฐาน สงเสรมสนบสนน

4. ผลผลต ผลลพธ และผลกระทบของการจดการศกษา

จากสภาพปญหาของการอาชวศกษาทกลาวมาขางตน ไดสงตอคณภาพและมาตรฐานการศกษา โครงสรางและระบบการบรหารและการจดการศกษา ซงมประเดนสาระส าคญสรปได ดงน

4.1 มความแตกตางในคณภาพและมาตรฐานของผเรยนเนองจากฐานะทางเศรษฐกจและสงคมของครอบครว อนเปนผลจากความเหลอมล าในการกระจายรายไดของประชาชนในสงคม

4.2 มความแตกตางในคณภาพและมาตรฐานการศกษาระหวางสถานศกษาของรฐ อปท. และ เอกชน 4.3 การบรหารจดการศกษาของสถานศกษาทบรหารภายใตระบบราชการทรวมศนยอ านาจจาก

สวนกลาง แมวาจะกระจายอ านาจมาใหสถานศกษาแตกเปนอ านาจทมอบใหในเรองทมไดเปนสาระส าคญ ผบรหารไมสามารถใชดลพนจในการตดสนใจดานการบรหารและการจดการในระดบสถานศกษาไดอยาง

13 อสระและคลองตว โดยเฉพาะดานการบรหารงานบคคล การเงน งบประมาณ และพสด ซงถกก าหนดเปนกฏระเบยบททกสวนราชการตองปฏบต

4.4 ความไมชดเจนในบทบาทหนาทและความรบผดชอบของหนวยงานสวนกลาง (สพฐ. สอศ.)สวนภมภาค (สพม. สพป. สถาบนการอาชวศกษา) และสถานศกษา กอใหเกดความซ าซอน มสายการบงคบบญชาทยดยาว การบรหารจดการและการตดสนใจลาชา สะทอนถงความไมมประสทธภาพในการบรหารจดการและความสญเปลา

4.5 นโยบายเรยนฟร 15 ป มไดเพมโอกาสและความเสมอภาคในการเขาถงบรการการศกษาทมคณภาพของรฐไดอยางทวถงและเทาเทยมกน เนองจากสถานศกษาของรฐทมคณภาพมจ านวนจ ากด และถกครอบครองโดยพอคา คหบด ขาราชการระดบสง นกการเมอง จนไมเหลอทนงเรยนส าหรบนกเรยนทดอยโอกาสและยากจน ซงการจดการศกษาของรฐนอกจากจะไมสรางโอกาสและความเสมอภาคในการเขาถงบรการการศกษาทมคณภาพและมาตรฐานแลว ยงน าไปสการสรางความเหลอมล าในการกระจายรายไดของคนในสงคมใหมความแตกตางกนมากขน

4.6 บทบญญตในรฐธรรมนญและกฎหมายการศกษา 9 ดงกลาว รวมทงการหามสถานศกษาของรฐเรยกเกบคาเลาเรยน เนองจากเปนการศกษาแบบใหเปลาตามสทธทบญญตในรฐธรรมนญและกฎหมายวาดวยการศกษา ทรฐไดจดสรรเงนอดหนนรายหวใหแกผเรยนแลวนน ประกอบกบการรบรของประชาชนและสถานศกษาทรบรขอมลทไมเทากน และการสรางทศนคต คานยม และความเชอวา “การศกษาเปนความรบผดชอบของรฐ รฐมหนาทจดการศกษาแบบใหเปลาแกประชาชนตามสทธทบญญตในรฐธรรมนญ” ท าใหความตองการรบบรการการศกษาของประชาชนเปนความตองการทผรบบรการไมประสงคจะแสดงความตองการในการมสวนรวมรบภาระคาใชจาย สงผลใหทรพยากรไหลเขาสภาคการศกษานอยกวาทควรจะเปน และขาดการมสวนรวมในการระดมทนและสนองทนเพอการศกษาจากทกภาคสวนของสงคม ในขณะททรพยากรของรฐทมอยางจ ากดมไดจดสรรไปสหนวยผใหบรการการศกษาทมคณภาพมาตรฐาน มผลตภาพการผลตและมประสทธภาพในการบรหารจดการ ดงนนประชาชนผรบบรการการศกษาสวนใหญจงแสดงความตองการขอรบบรการการศกษาจากรฐ เนองจากเปนบรการใหเปลา แตไมแสดงความตองการทจะรวมรบภาระคาใชจายตามศกยภาพและความสามารถในการจาย ดวยเหตทบรการการศกษาเปนสนคาประเภทกงสาธารณะประเภท (quasi public goods) ท าใหสถานศกษาตองพงพางบประมาณจากรฐเปนหลก ซงไมเพยงพอตอการบรหารและการจดการ อนเนองจากความดอยประสทธภาพในการบรหารจดการ สรางความสญเปลาในระบบการศกษา และสงผลกระทบตอคณภาพของบรการการศกษาในทสด โดยผทไดผลกระทบจากการด าเนนนโยบายของรฐคอประชาชนทดอยโอกาสและเสยเปรยบทางเศรษฐกจ

9 กฎหมาย 2 ฉบบทเกยวของ ไดแก

1) รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2560 หมวด 3 สทธและเสรภาพของชนชาวไทย หมวด 5 หนาทของรฐ มาตรา 54 ไดบญญตไววา “รฐตองด าเนนการใหเดกทกคนไดรบการศกษาเปนเวลาสบสองป ตงแตกอนวยเรยนจบจบการศกษาภาคบงคบอยางมคณภาพ โดยไมเกบคาใชจาย …”

2) พ.ร.บ. การศกษาแหงชาต พ.ศ.2542 และทแกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ.2545 หมวด 2 สทธและหนาททางการศกษา มาตรา 10 บญญตวา “การจดการศกษา ตองจดใหบคคลมสทธและโอกาสเสมอกนในการรบการศกษาขนพนฐานไมนอยกวาสบสองปทรฐตองจดใหอยางทวถงและมคณภาพ โดยไมเกบคาใชจาย …”

14 5. หลกการ/แนวคด 10

เพอใหการบรการการศกษาของสถานศกษา (firm) ในฐานะหนวยผลตบรการการศกษาในตลาดการศกษา (industry) ทมผใหบรการจ านวนมาก สามารถใหบรการการศกษาแกผเรยนดวยความรบผดชอบตอคณภาพและมาตรฐาน ภายใตระบบการบรหารและจดการศกษาและกลไกตลาดทมการแขงขนอยางเปนธรรมทมรฐเปนผก ากบใหกลไกตลาดสามารถท างานไดอยางมประสทธภาพ จ าเปนตองด าเนนการภายใตหลกการ/แนวคดการบรหารและจดการศกษา ดงน

5.1 การจดการศกษาเปนการผลตบรการในตลาดภายใตการก ากบของรฐ (Regulated Market) ทมาจากการมสวนรวมจากทกภาคสวนของสงคม ซงมใชตลาดเสร (Free Market) ดงนน รฐจงมหนาทจดการใหมบรการการศกษาทมคณภาพมาตรฐานในตลาดทเพยงพอกบความตองการของผรบบรการ ซงบทบาทในการจดการศกษามไดเปนหนาทของรฐแตเพยงผเดยว โดยเปลยนบทบาทจากการเปนผลงมอจดการศกษา (Provider of Educational Services) เปนหลก มาเปนผก ากบดแล (Regulator) ซงเปนไปตามหลกการกระจายอ านาจภายใตปรชญา/แนวคดการปกครองตนเอง เพอความเปนอสระคลองตวและมอ านาจในการตดสนใจ ซงมาพรอมกบความรบผดชอบทตรวจสอบได

5.2 ระบบการประกนคณภาพภายใน การประเมนคณภาพภายนอก และการตรวจสอบ ตดตามประเมนผลทเขมแขง จะเปนเครองมอในการก ากบคณภาพ มาตรฐาน ประสทธภาพและประสทธผลของการจดการศกษา

5.3 ใหสถานศกษามการบรหารจดการตามหลกธรรมาภบาล (Good Governance) 5.4 การจดสรรเงนอดหนนผานดานอปสงคหรอตวผเรยน (Demand - side Financing) ควร

ด าเนนการควบคกบการจดสรรเงนอดหนนผานดานอปทานหรอสถานศกษา (Supply - side Financing) เพอใหรฐมเครองมอทางการเงนทเหมาะสมในการก ากบบทบาทและภารกจของสถานศกษา ใหบรรลวตถประสงคและเปาหมายของสถานศกษาและนโยบายของรฐ 11 10 รายละเอยดปรากฎในภาคผนวก ค. 11 ขอดของการจดสรรเงนผานดานอปทาน (supply side financing)

1) รฐสามารถใหหลกประกนแกพลเมองในการเขาถง (Accessibility) บรการการศกษาขนพนฐานอยางทวถงตามสทธ ทบญญตในรฐธรรมนญ ซงเปนการสรางความเทาเทยมกนในเเนวนอน (Horizontal Equity) ทผมอายในวยเรยนควรไดมสทธเรยนอยางเทาเทยมกน ทงน การจดการศกษาโดยการจดสรรงบประมาณไปยงสถานศกษานน โดยหลกการรฐสามารถออกเเบบใหสถานศกษาปฏบตตามความตองการเเละตามงบประมาณทจดสรรให

2) การจดสรรงบประมาณเพอการศกษาขนพนฐานไดผานกระบวนการกลนกรองเเละวเคราะหโดยตวเเทนของประชาชน (สภาผเเทนฯ) เพอผลประโยชนโดยรวมของประเทศเมอเทยบกบสนคาเเละบรการสาธารณะประเภทอนเเลว

ขอเสยของการจดสรรเงนผานดานอปทาน (supply side financing) 1) ทรพยากรไมสามารถจดสรรไปยงแหลงบรการการศกษาทมคณภาพและมาตรฐาน รวมทงการบรหารและการใช

งบประมาณภายใตระบบราชการทแขงตว ท าใหผบรหารไมสามารถใชดลพนจในการตดสนใจและบรหารงบประมาณใหเกดประสทธภาพ ประสทธผล และสนองตอบความตองการของผ เรยนดวยคณภาพและมาตรฐาน สงผลใหเกดการใชทรพยากรอยางไมมประสทธภาพและประสทธผล

2) รฐรบภาระคาใชจายในการจดการศกษามากกวาทควรจะเปน โดยผเรยนมไดมสวนรวมจากประโยชนทไดจากการรบบรการการศกษา ท าใหการบรหารและการใชจายงบประมาณของสถานศกษาไมเพยงพอและไมสามารถยกระดบและพฒนาคณภาพการศกษาของสถานศกษาได

3) งบประมาณทจดสรรไปสสถานศกษาไมสงเสรมใหเกดการแขงขนในการผลตบรการศกษาท มคณภาพและมาตรฐาน เนองจากยงคงองเกณฑการจดสรรงบประมาณแบบแสดงรายการ (line items) มากกวาระบบ

15

5.5 การสนองทนเพอการศกษาเพอใหมบรการการศกษาท เพยงพอกบความตองการของผรบบรการในตลาด นอกจากจะด าเนนการผานการจดเกบภาษเพอน ามาใชเพอการจดการศกษาโดยรฐ (Tax Financing) รฐควรด าเนนการผานการจดเกบคาเลาเรยน (Fee Financing) ซ งเปนวธการทมประสทธภาพและยตธรรมมากกวา โดยใหผเรยนมสวนรวมรบภาระคาใชจายในการจดการศกษาในสวนทเกนกวาคณภาพมาตรฐานทรฐพงใหกบผเรยนทกคน หากสถานศกษาสามารถใหบรการการศกษาทดและมคณภาพมาตรฐานเกนกวาทรฐก าหนด (รวมทงสงอ านวยความสะดวกตาง ๆ ทสถานศกษาจดใหกบผเรยน)

5.6 เงนเปนเพยงปจจยหนงของการผลตบรการการศกษาเพอใหสถานศกษาสามารถบรหารและจดการศกษาทมคณภาพแกผเรยนตามมาตรฐานทรฐก าหนด การด ารงอยของผจดการศกษา (สถานศกษาทงของรฐ อปท. และเอกชน) ในตลาดการศกษาจงขนอยกบคณภาพและบรการการศกษาของสถานศกษา และความตองการ/ความพงพอใจของผรบบรการการศกษา (ผเรยน)

5.7 รฐจดใหมทนใหเปลา (Grants) ส าหรบนกเรยนทดอยโอกาส/ยากจนแตมความสามารถในการเรยน ใหไดรบโอกาสทางการศกษาเชนเดยวกบพลเมองทวไป

5.8 ใชมาตรการทางการเงนและการคลงเปนเครองมอในการระดมทนและการสนองทน เพอการศกษา ภายใตกลไกการแขงขนอยางเทาเทยมกน 12

งบประมาณแบบมงเนนผลงาน (performance - based budgeting) ท าใหโรงเรยนไมมสงจงใจ (incentive) ในการเเขงขนในเชงคณภาพเพอใหไดมาซงเงนงบประมาณจากรฐ

4) สรางความเหลอมล าในโอกาสและความเสมอภาคทางการศกษา (Vertical Equity) เนองจากเปนเครองมอทางการเงนทเออประโยชนแกผเรยนทมฐานะยากจนและฐานะร ารวยเทากน และอาจน าไปสการสรางความเหลอมล าในการกระจายรายได

ขอดของการจดสรรเงนผานดานอปสงค (demand side financing) 1) เปนการอดหนนทตวนกเรยนโดยตรง เเละเปดโอกาสใหนกเรยนเปนผเลอกการศกษาทตนตองการ และท าให

ความตองการผซอเปนความตองการทมอ านาจซออยางแทจรง (effective demand) 2) สรางความส านกในตนทน (cost) ของการศกษา เพอลดปญหา Moral Hazard หรอการใชทรพยากรทาง

การศกษามากเกนไป 3) กระตนการเเขงขนเเละเพมประสทธภาพในระบบการศกษา เนองจากเปนการจดสรรเงนอดหนนตามตวผเรยน

สถานศกษาจงตองปรบประสทธภาพการบรหารจดการ และคณภาพมาตรฐานเพอใหไดมาซงเงนอดหนนจากผเรยน ขอเสยของการจดสรรเงนผานดานอปสงค (demand side financing) 1) สถานศกษาอาจถอโอกาสขนคาเลาเรยน เนองจากเหนวาผรบบรการการศกษามความสามารถในการจายคาบรการ

มากขน (Ability to Pay Principle) 12 เครองมอทางการเงนผานดานอปสงค ไดแก การจดสรรเงนอดหนนรายหวตามตวผเรยนทสะทอนตนทนประสทธภาพ

ในการจดการศกษา (ครอบคลมคาใชจายบคลากรและคาใชจายทเกยวของกบการจดการเรยนการสอน ) บนฐานของคณภาพและมาตรฐานทรฐก าหนด เครองมอทางการเงนผานดานอปทาน ไดแก 1) งบประมาณเพอลดความแตกตางของคณภาพมาตรฐานระหวางสถานศกษา 2) งบประมาณเพอการพฒนาบคลากร 3) งบประมาณเพอการสนบสนนการด าเนนงานทสอดคลองกบนโยบาย ยทธศาสตร เปาหมายการพฒนาการศกษาของรฐ ดวยเครองมอทางการเงนทหลากหลาย อาท การจดสรรเปนเงนอดหนนทวไป (Grants) การจดสรรเปนเงนสมทบ (Matching Fund) การจดสรรเปนเงนกอตราดอกเบยต า (soft loans) เปนตน

16

5.9 รฐยงคงสนบสนนการศกษาในวงเงนงบประมาณทไมนอยไปกวาเดม งบประมาณทประหยดไดจากการเพมประสทธภาพการบรหารจดการจะคนกลบไปสการศกษาเพอบรรลวตถประสงคและเปาหมายของการพฒนาการศกษาตอไป ตามหลก expenditure neutrality approach 13

5.10 การปฏรปการศกษาไมสามารถบรรลเปาหมายไดดวยการใชงบประมาณเพยงอยางเดยว เงนมใชปจจยหลกในการบรรลเปาหมาย เงนเปนเพยงปจจยสนบสนนใหการปฏรปบรรลเปาหมาย ปจจยส าคญของการบรรลเปาหมายอยทการบรหารจดการ และการบรหารงานบคคล และในการปฏรปยอมสงกระทบตอผมสวนไดสวนเสยทงผทไดประโยชนและผทเ สยประโยชนจากผลของการปฏรป ท รฐจ าเปนตองมมาตรการดแลกลมผเสยประโยชนมใหไดรบผลกระทบจากการปฏรปในระดบทเกนกวาจะรบได และน ามาสการตอตานจนไมสามารถขบเคลอนการปฏรปใหด าเนนตอไปได

5.11 การผลตบรการการศกษาทสงกวาการศกษาขนพนฐานเปนการศกษาส าหรบผเรยนทมศกยภาพและความสามารถในการเพมทกษะ ความรความสามารถและสมรรถนะในระดบทสงขน มใชการศกษาส าหรบทกคน (universal education) ซงผเรยนเปนผไดรบประโยชนมากกวาทสงคมไดรบ ผเรยนจงตองมสวนรวมในการรบภาระคาใชจายทสงกวา ตามหลกประโยชนทไดรบ (benefit principle) ดงนนสถานศกษาทจดการศกษาในระดบนจงจ าเปนตองเกบคาใชจายในการเรยนทสะทอนตนทนจากผเรยน มใชเปนความรบผดชอบของรฐเปนหลก แตดวยเหตทการเรยนในระดบนกอใหเกดประโยชนตอสงคมสวนรวมดวย รฐจงตองมสวนรวมในการรบภาระคาใชจายของผเรยน เพอแบงเบาภาระคาใชจายทสงของผเรยนลงเพอใหสามารถเขาถงบรการการศกษาดวยความเสมอภาคและเปนธรรม

6. เปาหมายการพฒนาการศกษา

เปาหมายหลกทส าคญของการพฒนาการศกษานนมงหวงให 6.1 ประชากรไดรบบรการการศกษาทมคณภาพและมาตรฐาน และสามารถเขาถงบรการ

การศกษาดวยความเสมอภาคและเปนธรรม สามารถน าความรทไดมาใชในการด าเนนชวต และอยในสงคมไดอยางเปนสขโดยไมเปนภาระกบสงคมในระยะยาว หรอเรยนตอในระดบทสงขนเพอการประกอบอาชพและมงานท า มรายไดเลยงดตนเองและครอบครว

6.2 สถานศกษาสามารถผลตบรการการศกษาทมคณภาพตามมาตรฐานหลกสตร และจดการเรยนการสอนเพอยกระดบความร ความสามารถ และขดความสามารถทมอยในตวตนของแตละบคคลใหเตมตามศกยภาพ เพอสนองตอบความตองการในการพฒนาสงคมและประเทศ

6.3 การเพมผลตภาพการผลต (productivity) ของภาคการศกษา ในการบรหารจดการและใชทรพยากรใหเกดประสทธภาพสงสด

7. ขอเสนอแนวทางการเพมประสทธภาพการใชทรพยากรเพอการศกษา 7.1 สถานศกษาขนพนฐานของรฐ

1) ปรบปรงแกไขกฎหมาย กฎ ระเบยบ ทเปนอปสรรค ไมสอดคลองกบสถานการณในปจจบน

1.1) พ.ร.บ. ระเบยบบรหารขาราชการครและบคลากรทางการศกษา พ.ศ. 2546 โดย

13 หมายความวา เงนงบประมาณทรฐสนบสนนการศกษาจะไมลดลงไปกวาเดม แมวาจะมการปรบประสทธภาพการบรหาร

จดการทสงผลใหรฐใชงบประมาณนอยลงกตาม งบประมาณสวนทประหยดไดจะน ามาใชเพอพฒนาคณภาพและมาตรฐานการศกษาในระดบทสงขนในอนาคต

17

- ใหการโอน/ยายขาราชการครและบคลากรทางการศกษาเปนอ านาจของของ กศจ . เพอมใหเกดการขดกนซงผลประโยชน (conflict of interest)

- เรงด าเนนการออกประกาศใชหลกเกณฑ เงอนไข วธการ และคมอการประเมนเพอคงสถานภาพการเปนครตามมาตรฐานวชาชพคร และมาตรฐานต าแหนง ทกฎหมายบงคบใหด าเนนการมาตงแตม พ.ร.บ. ระเบยบบรหารขาราชการครและบคลากรทางการศกษา พ .ศ. 2546 ทบญญตไวในมาตรา 55

1.2) ปรบหลกเกณฑการก าหนดกรอบอตราก าลงขาราชการครและบคลากรทางการศกษา ต าแหนงผบรหารและครในสถานศกษา ทค านงถงผลตภาพการผลต (productivity) และประสทธภาพ (efficiency) การใชทรพยากรเพอการศกษา โดย

- การด ารงต าแหนงผบรหารสถานศกษามวาระการด ารงต าแหนง และตองรบการประเมนตามเปาหมายตวชวดและผลการด าเนนงานและการบรหารจดการทกป หากประเมนไมผานใหกลบมาเปนขาราชการคร และในระหวางด ารงต าแหนงผบรหารสถานศกษาตองปฏบตหนาทงานสอนอกหนาทหนงดวย เพอรกษาสถานภาพการด ารงต าแหนงวชาชพคร

- สถานศกษาสามารถก าหนดต าแหนงผบรหารไดตองมจ านวนผเรยนตงแต 240 คนขนไป หากสถานศกษาใดมจ านวนนกเรยนนอยกวาเกณฑทก าหนด สามารถรวมจ านวนนกเรยนในสถานศกษาอนทใกลเคยงใหมจ านวนตามเกณฑทก าหนดจงจะก าหนดต าแหนางผบรหารได

- การค านวณกรอบอตราก าลงขาราชการครในสถานศกษา ใหน าจ านวนครอตราจาง ครพนกงานราชการ ครผทรงคณคาแหงแผนดน ฯลฯ (จางดวยเงนอดหนน เงนนอกงบประมาณ เงนรายไดของสถานศกษา เงนงบประมาณของส านกงานเขตพนทการศกษา ฯลฯ) มาคดค านวณการก าหนดจ านวนขาราชการครในสถานศกษา นอกเหนอจากจ านวนขาราชการคร ตามหลกเกณฑท ก .ค.ศ. ก าหนด และตองไมท าใหอตราสวนจ านวนนกเรยนตอครของสถานศกษาต ากวา 1 : 23 หรอ 25

1.3) ปรบแกไขระเบยบกระทรวงศกษาธการวาดวยการจดตง รวม หรอเลกสถานศกษา พ.ศ. 2550 โดย

- การขอจดตงสถานศกษา สถานศกษาตองมผลตภาพการผลต (productivity) ไมนอยกวารอยละ 75 ของความสามารถในการรบนกเรยนของสถานศกษา 14

- การเปดรบสมครนกเรยนเขาใหมในแตละระดบชนของแตละระดบการศกษาเมอเรมปการศกษา (ชนอนบาล 1 ชนประถมศกษาปท 1 ชนมธยมศกษาปท 1 ชนมธยมศกษาปท 4) หากมจ านวนนกเรยนสมครและรบเขาเรยนต ากวารอยละ 50 ของเกณฑการรบนกเรยนตอหอง จ าแนกตามระดบการศกษา ใหสถานศกษายบ/เลกการเปดชนเรยน และใหยายนกเรยนไปเรยนในสถานศกษาอนทใกลเคยง ในการน สถานศกษาตองรกษาระดบผลตภาพการผลต (productivity) ในการจดการศกษาใหไดไมต ากวารอยละ 75 ของความสามารถในการรบนกเรยนของสถานศกษา โดยใหส านกงานเขตพนทการศกษาเปนหนวยประสานการด าเนนงาน

- สถานศกษาขนาดเลก (ต ากวา 120 คน) ทตงในพนทราบ การคมนาคมสะดวก (นกเรยนสามารถเดนทางไปสถานศกษาไดในระยะเวลาไมเกน 30 นาท) ใหทยอยปดชนเรยน และดแล

14 ค านวณผลตภาพการผลต (productivity) ของสถานศกษา โดยเอาจ านวนนกเรยนทสถานศกษารบเขาเรยน/(จ านวน

หองเรยนทเปดสอนจ าแนกรายชน X อตราสวนนกเรยนตอหองตามเกณฑมาตรฐานการจดการศกษา) จ าแนกตามระดบการศกษา

18 เฉพาะนกเรยนทเหลออยจนกวาจะส าเรจการศกษาตามระดบชนทเปดสอน ควบคกบการโอนยายผบรหาร/ครไปยงสถานศกษาอนทขาดแคลน และยบเลกต าแหนงผบรหาร/คร หากมการเกณยณอายราชการ

1.4) ปรบแกไขหลกเกณฑ วธการประเมนเลอนเงนเดอนของผบรหารการศกษา/ผบรหารสถานศกษา/คร/ศกษานเทศก ทใหความส าคญกบผลผลต/ผลลพธ (output/outcome) ของผเรยน และผลการด าเนนงานและการบรหารจดการมากกวาการใหความส าคญกบการด าเนนงานตามบทบาทหนาทและความรบผดชอบ อาท คณภาพการศกษาทวดดวยผลคะแนน NT หรอ O-Net จ าแนกรายวชา ชนเรยน และระดบการศกษา ผลตภาพการผลตและประสทธภาพการบรหารจดการ อาท รอยละของสถานศกษาทสามารถเลก ควบรวม ในพนททรบผดชอบ ฯลฯ

1.5) ผลกดน ราง กฎหมายวาดวยการสงเสรมสนบสนนสถานศกษานตบคคลในก ากบ เพอใหสถานศกษาทมศกยภาพและความพรอมสามารถเปลยนสถานะเปนสถานศกษานตบคคลทสามารถบรหารจดการตนเองไดอยางอสระ มความรบผดชอบและตรวจสอบได

2) ยกเลกการใหเงนอดหนนเพมเตมแกสถานศกษาระดบประถมศกษาทมนกเรยนต ากวา 120 คน คนละ 500 บาท/คน/ป และสถานศกษาระดบมธยมศกษาทมนกเรยนต ากวา 300 คน คนละ 1,000 บาท/คน/ป และเปลยนมาเปนการใหเงนอดหนนรายหวตามคณภาพมาตรฐาน รวมทงผลการด าเนนงานและการบรหารจดการของสถานศกษา เชนเดยวกบการใหเงนอดหนนรายหวผเรยนในสถานศกษาเอกชน (เฉพาะในสวนของงบด าเนนงาน) โดยในชวงเปลยนผาน รฐยอมจายเงนอดหนนรายหวชดเชยส าหรบสถานศกษาทไดรบผลกระทบเพอมใหสถานศกษาตองไดรบผลกระทบจากการปรบเปลยนเงนอดหนนรายหว และใหสถานศกษามระยะเวลาในการปรบประสทธภาพการบรหารจดการไมเกน 5 ป หลงจากครบก าหนดสถานศกษาตองรบเงนอดหนนรายหวในรปแบบใหมตามคณภาพมาตรฐาน รวมทงผลการด าเนนงานและการบรหารจดการ

3) ปรบเปลยนการใหเงนอดหนนรายหวส าหรบผเรยนในสถานศกษาของรฐจากเดมทใหการอดหนนรายหวเฉพาะงบด าเนนงาน มาเปนเงนอดหนนรายหวเชนเดยวกบผเรยนในสถานศกษาเอกชน (งบด าเนนงานรวมงบบคลากร (ไมรวมเงนวทยฐานะ/เงนประจ าต าแหนง)) เพอใหเกดการแขงขนทเปนธรรมระหวางรฐและเอกชนมากขน โดยในชวงเปลยนผานรฐยอมจายเงนอดหนนรายหวชดเชยสถานศกษาทไดรบผลกระทบจากการปรบเปลยนเงนอดหนนรายหวแบบใหมเปนระยะเวลา 5 ป ในการปรบประสทธภาพการบรหารจดการ หลงจากครบก าหนดสถานศกษาตองรบเงนอดหนนรายหวในรปแบบใหมเชนเดยวกบผเรยนในสถานศกษาเอกชน 15

4) สงเสรมสนบสนนสถานศกษาของรฐทมศกยภาพและความพรอมใหเปลยนสถานะเปนสถานศกษานตบคคลในก ากบ โดย

4.1) ก าหนดหลกเกณฑ คณสมบต เงอนไข การเปลยนสถานะจากสถานศกษาของรฐเปนสถานศกษานตบคคลในก ากบ

4.2) สถานศกษาทผานเกณฑการประเมนระดบดมากขนไป สามารถเปลยนสถานะเปนสถานศกษานตบคคลในก ากบ และรบเงนอดหนนรายหวทสะทอนคณภาพมาตรฐาน และประสทธภาพการบรหารและจดการศกษา (รวมงบบคลากร) ตามหลกเกณฑทก าหนด

15 รายละเอยดปรากฎในสงทอางถง 13 และขอ 6.1 หนา 14

19

4.3) สถานศกษานตบคคลในก ากบทใหบรการการศกษาเกนกวาคณภาพมาตรฐานทก าหนด สามารถเรยกเกบคาใชจายในการเรยน คาบรการ/สงอ านวยความสะดวกอนใดจากผเรยนตามคณภาพมาตรฐานทสถานศกษาก าหนด

4.4) สถานศกษานตบคคลในก ากบสามารถก าหนดคณสมบตดานทกษะ ความร ความสามารถ และสมรรถนะของผสมครและผานการคดเลอกเขาเรยนตามหลกเกณฑ เงอนไขทสถานศกษาตองการ

5) การเพมผลตภาพการผลตและประสทธภาพการจดการศกษาของสถานศกษาขนาดเลก (ไมรวมสถานศกษาทตงโดยล าพง (stand a loan) ทตงในพนทหางไกล การคมนาคมไมสะดวก) โดย

5.1) จดท าแผนทสถานศกษาจ าแนกรายจงหวด (รวมสถานศกษาของรฐ อปท. เอกชน) เพอก าหนดทตงสถานศกษาทเหมาะสมกบจ านวนผรบบรการทลดลง

5.2) สถานศกษาทมผลตภาพการผลตต ากวารอยละ 50 มจ านวนนกเรยนเขาเรยนนอยกวารอยละ 50 ตามเกณฑมาตรฐานจ านวนนกเรยนตอหอง จ าแนกตามระดบการศกษา ใหเลกรบนกเรยนเขาเรยนในปการศกษาถดไป และโอนยายนกเรยนไปสสถานศกษาใกลเคยง หรอดแลนกเรยนทเหลออยจนกวาจะส าเรจการศกษา และใหเลกสถานศกษา พรอมกบทยอยยบ เลกอตราต าแหนงผบรหารและคร เมอมการเกษยณ โอน ยาย ส าหรบครอตราจาง ครพนกงานราชการ ใหแจงใหทราบลวงหนาไมนอยกวา 6 เดอน เมอหมดสญญาจางใหยกเลกทนท

5.3) ผเรยนทไดรบผลกระทบจากการเลก ควบรวมสถานศกษา รฐจะใหความชวยเหลอคาใชจายในการเดนทางเปนรายกรณ

6) สรางขวญและก าลงใจแกผบรหารและครใหสามารถปฏบตหนาทในพนทหางไกล การคมนาคมไมสะดวก ตลอดจนคาเสยโอกาสทตองท างานในพนทหางไกลสงอ านวยความสะดวกในการด ารงชวต โดย

6.1) ขาราชการบรรจใหม/ครประจ าการ ทปฏบตหนาทในพนททมใชภมล าเนาของตนเอง หรอไมมบานพกเปนของตนเองหรอบานพกของคสมรส ใหไดรบสทธการเบกคาเชาบานหากรฐไมสามารถจดหาบานพกใหได รวมทงขาราชการทไดรบค าสงใหโอน/ยายไปปฏบตหนาทเพอประโยชนของทางราชการ

6.2) เพมคาตอบแทนส าหรบครทปฏบตหนาทในพนทหางไกล การคมนาคมไมสะดวก ครท รบผดชอบการดแลนกเรยนทพกนอนในสถานศกษา ครทสามารถสอนภาษาอนทม ใชภาษาไทย (ภาษาองกฤษ ภาษาพมา ภาษายาว ฯลฯ)

7) เปลยนกระบวนการจดสรรเงนสสถานศกษาจากเดมทจดสรรตรงสสถานศกษาตามความตองการปจจยการผลตของสถานศกษาทไมสมพนธกบผลผลต/ผลลพธ (supply side financing) มาเปนการจดสรรเงนอดหนนรายหวตามตวผเรยน (รวมงบบคลากร) ซงมประสทธภาพและประสทธผลมากกวา โดยมแผนและขนตอนการเปลยนผาน (transition period) จากการจดสรรเงนผานดานอปทานไปสดานอปสงค เพอมใหสถานศกษาไดรบผลกระทบจากการเปลยนแปลง

8) เปลยนบทบาทของหนวยงานกลางภาครฐทตงในสวนกลางและสวนภมภาค จากการเปนผจดการศกษาเปนหลกมาเปนผก ากบนโยบาย แผน มาตรฐาน สงเสรมสนบสนน และกระจายอ านาจใหสถานศกษาเปนผรบผดชอบและท าหนาทของการเปนผจดการศกษาไดอยางเตมท

9) เงนอดหนนรายหวทรฐจดสรรใหแกผเรยน (รวมงบบคลากร) เปนคาใชจายในการจดการศกษาของสถานศกษาตามคณภาพมาตรฐานทรฐพงใหแกประชาชนตามสทธทบญญตในรฐธรรมนญหรอกฎหมายการศกษา ซงไมรวมคาบรการ สงอ านวยความสะดวกอนใดทสถานศกษาจดใหแกผเรยน หรอ

20 คณภาพของบรการการศกษาทเกนกวามาตรฐานทก าหนด หากผเรยนตองการคณภาพและบรการทเกนกวาทก าหนด ผเรยนควรมสวนรวมรบภาระคาใชจายทเพมขน ตามหลกประโยชนทไดรบ (benefit principle) และหลกความสามารถในการจาย (ability to pay) โดยออกเปนประกาศหรอระเบยบใหสถานศกษาสามารถน าไปปฏบต และสรางการรบร ความเขาใจทตรงกนระหวางสถานศกษา ผปกครอง ผเรยน ชมชน และสงคม

10) ยกเลกการก าหนดเพดานคาเลาเรยน เพอใหสถานศกษา (รฐ อปท. เอกชน ฯลฯ) สามารถเรยกเกบคาเลาเรยน คาใชจายในการเรยนทเกนกวาคณภาพมาตรฐานทก าหนด ซงนอกจากจะไมสรางภาระงบประมาณแกภาครฐในระยะยาว ยงสงเสรมใหเกดการระดมทนและการสนองทนเพอการศกษาจากทกภาคสวนของสงคม และท าใหสถานศกษาสามารถด ารงอยในตลาดบรการการศกษาดวยคณภาพและบรการทแสดงความรบผดชอบตอผเรยน แตมไดอยไดดวยเงนงบประมาณทรฐใหการอดหนน

11) ผเรยนทดอยโอกาส/ยากจน แตมศกยภาพและความสามารถในการเขาเรยนในสถานศกษาทดและมคณภาพมาตรฐาน การเกบคาใชจายเพมเตมของสถานศกษาทเกนกวาเงนอดหนนรายหวทรฐจดสรรให ท าใหไมสามารถเขาเรยนในสถานศกษาเหลานนได รฐจะดแลผเรยนเหลานนใหสามารถเขาถงบรการการศกษาทมคณภาพมาตรฐานตามศกยภาพและขดความสามารถของแตละคนโดย

11.1) ใหสถานศกษายกเวนคาเลาเรยนส าหรบผเรยนเหลานน เนองจากสถานศกษาเปนผไดประโยชนจากศกยภาพและความสามารถของผเรยนในการสรางคณภาพและชอเสยงของสถานศกษา

11.2) สถานศกษาจดหาทนการศกษาใหแกผเรยนเหลานนผานการระดมทน การรบบรจาคจากชมชน สถาบน/องคกรตาง ๆ ในสงคม โดยใหเงนบรจาคสามารถน ามาหกลดหยอนภาษเงนไดบคคลธรรมดา/นตบคคล ไดไมเกน 1 เทาของเงนอดหนนรายหวภาครฐทสถานศกษาเหลานนไดรบ

11.3) ขอรบทนการศกษาจากกองทนเพอความเสมอภาคทตงขนตามรฐธรรมนญ 2560 โดยใหสถานศกษาทเปนผรบนกเรยนเหลานนเขาเรยนด าเนนการขอรบทนจากกองทนฯ แทนนกเรยน

11.4) สถานศกษาเรยกเกบคาใชจายจากผเรยนใหสงขนอกรอยละ 5 – 10 เพอน าสวนตางของรายไดทเพมขนมาจดสรรเปนทนการศกษาใหกบผเรยนทดอยโอกาส/ยากจน

12) เงนงบประมาณเหลอจาย เงนไดจากการรบบรจาค การหาผลประโยชนจากทรพยสนของสถานศกษาใหสถานศกษาสามารถเกบไวเปนเงนทนเพอการบรหารจดการสถานศกษา รกษาคณภาพมาตรฐานการศกษาใหคงอยและดขนในอนาคต โดยไมตองสงคนกระทรวงการคลง

7.2 สถานศกษาขนพนฐานของเอกชน (รวมการอาชวศกษาเอกชน ปวช.) 1) ปรบการค านวณคาใชจายรายหวส าหรบการอดหนนผเรยนทสะทอนตนทนและราคาท

เปนปจจบน โดยเงนอดหนนรายหวทค านวณใหใหมจะเปนคาใชจายในการจดการศกษาของสถานศกษาตามคณภาพมาตรฐานทรฐพงใหแกประชาชนตามสทธทบญญตในรฐธรรมนญหรอกฎหมายการศกษา ทรฐจะใหการอดหนนผเรยนดวยความเสมอภาคและเปนธรรม สถานศกษาใดทบรหารจดการและมความรบผดชอบตอผเรยนตามคณภาพมาตรฐานทก าหนด 16 จะไดรบเงนอดหนนรายหวตามทค านวณใหใหม ดงน

16 เกณฑมาตรฐานขนต าทรฐก าหนด สามารถพจารณาไดจาก 1) ผลลมฤทธทางการเรยนของนกเรยนในโรงเรยนท มพฒนาการทดขนเปนล าดบ 2) ผลการประเมนทกษะดานรางกาย อารมณ สงคม และทกษะความเปนพลเมองของผเรยน 3) ผลการประเมนทกษะ ความรควาสามารถ และสมรรถนะของครตามมาตรฐานวชาชพและมาตรฐานต าแหนงทเทยบเคยงกบขาราชการคร 4) ผลการทดสอบทกษะดานความร ความสามารถ และสมรรถนะของผบรหาร เปนตน

21 ขอเสนอแนวทางการประเมนคณภาพมาตรฐานสถานศกษาเอกชนเพอรบเงนอดหนนรายหวจากรฐ

การประเมนครผสอนในสถานศกษาเอกชน หนวย : รอยละ

กรอบการประเมนครผสอน เทยบเคยงวทยฐานะของครในสถานศกษาชองรฐ

ครผชวย ครปฏบตการ

ครช านาญการ

ครช านาญการพเศษ

ครเชยวชาญ ครผทรงคณวฒ

ประเมนทกษะ ความรความสามารถ และสมรรถนะตามมาตรฐานวชาชพคร (คะแนน)

60 65 70 75 80 85

ประเมนทศนคต เจตคต พฤตกรรม วฒภาวะดานอารมณและสงคม

60 60 65 65 70 75

การประเมนคณภาพสถานศกษาเอกชน (Value added ของพฒนาการศกษาของผเรยน) หนวย : รอยละ กรอบการประเมนผเรยน ปรบปรง พอใช ด ดมาก ดเยยม

ประเมนความพรอมดานรางกาย อารมณ สงคม (ตามมาตรฐานการพฒนาเดกปฐมวย)

-5.0 – 0.0 0.0 - 2.5 2.5 - 5.0 5.0 - 7.5 +7.5

ประเมนผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยน (ป.6 ม.3 ม.6) -5.0 – 0.0 .00 - 2.5 2.5 - 5.0 5.0 - 7.5 +7.5 ผลการประเมนสถานศกษาและคร โดยการถวงน าหนก ระหวางผเรยนกบคร ทากบ 60 : 40

การก าหนดสดสวนการไดรบเงนอดหนนรายหวจากรฐตามผลการประเมน หนวย : รอยละ การอดหนนผเรยนในสถานศกษาเอกชน ปรบปรง พอใช ด ดมาก ดเยยม

รอยละของการใหการอดหนน 60 65 70 75 80 85 90 95 100

2) เงนอดหนนรายหวของรฐสามารถปรบเพมขนไดตามเกณฑคณภาพมาตรฐานทเพมขน

(ยกระดบคณภาพมาตรฐานใหสงขน) ซงจะขนอยกบก าลงเงนงบประมาณของรฐทสามารถใหการสนบสนนไดมากนอยเพยงใด

3) ยกเลกการใหเงนอดหนนผเรยนในสถานศกษาเอกชนทวไปทรบเงนอดหนนรายหวรอยละ 70 และสถานศกษาเอกชนการกศลของวด หรอสถานศกษาเอกชนการกศลสอนศาสนาอสลาม ทรบเงนอดหนนรายหวรอยละ 100 ซงสรางความไดเปรยบเสยเปรยบ และไมสงเสรมการแขงขนระหวางสถานศกษาเอกชน มาเปนการใหเงนอดหนนผเรยนแกสถานศกษาตามคณภาพมาตรฐานการศกษาทก าหนด หากสถานศกษาใดใหบรการการศกษาต ากวาคณภาพมาตรฐานทก าหนดกจะไดรบเงนอดหนนรายหวในสดสวนทลดง ตามเงนอดหนนรายหวใหมทค านวณให

4) สถานศกษาเอกชนจะไดรบเงนอดหนนรายหวเทาใด ขนอยกบคณภาพของบรการตามผลการด าเนนงานและผลการประเมนคณภาพมาตรฐานทก าหนด หากสถานศกษาเอกชนใดไมสามารถรกษาคณภาพมาตรฐานของบรการการศกษาตามเกณฑมาตรฐานทก าหนด (ต ากวาเกณฑ) จะตองรบเงนอดหนนรายหวจากรฐในสดสวนทลดลงตามคณภาพมาตรฐานทลดลงตามเงนอดหนนรายหวทค านวณใหใหม

5) ในระยะเปลยนผาน (transition period) ของการปรบวธการจดสรรเงนอดหนนรายหวแบบใหม รฐจะใหการสนบสนนสถานศกษาทไดรบผลกระทบจากการรบเงนอดหนนรายหวรปแบบใหมเปนระยะเวลา 5 ป โดยจดสรรเงนอดหนนเพมเตมแกสถานศกษาทไดรบผลกระทบใหไดรบเงนอดหนนรายหวไมนอยกวาทเคยไดรบเงนอดหนนแบบเดม เพอใหเวลาแกสถานศกษาในการปรบประสทธภาพการบรหารจดการและยกระดบคณภาพการศกษา เมอพนก าหนดระยะเวลา 5 ป สถานศกษาทงหมดตองรบเงนอดหนนรายหวรปแบบใหมทพจารณาจากคณภาพและมาตรฐานของบรการ เพอความเทาเทยมและเปนธรรมในการแขงขน

6) จดสรรเงนอดหนนคาอาหารกลางวน ส าหรบผเรยนทมภาวะทโภชนาการ (มน าหนก สวนสง ต ากวาเกณฑมาตรฐาน) ทเขาเรยนในสถานศกษาเอกชนทกคน ตงแตชนอนบาล – ประถมศกษาปท 6 โดย

22 ไมค านงวาจะเปนสถานศกษาเอกชนทวไปหรอสถานศกษาเอกชนมลนธ เพอใหเกดความเทาเทยมและเปนธรรมในการแขงขน และตองจดสรรใหตามความตองการจ าเปนของผเรยนเปนรายบคคล

7) ผเรยนทดอยโอกาส/ยากจน แตมศกยภาพและความสามารถในการเขาเรยนในสถานศกษาทดและมคณภาพมาตรฐาน การเกบคาใชจายเพมเตมของสถานศกษาทเกนกวาเงนอดหนนรายหวทรฐจดสรรให ท าใหไมสามารถเขาเรยนในสถานศกษาเหลานนได รฐจะดแลผเรยนเหลานนใหสามารถเขาถงบรการการศกษาทมคณภาพมาตรฐานตามศกยภาพและขดความสามารถของแตละคนโดย

7.1) ใหสถานศกษายกเวนคาเลาเรยนส าหรบผเรยนเหลานน เนองจากสถานศกษาเปนผไดประโยชนจากศกยภาพและความสามารถของผเรยนในการสรางคณภาพและชอเสยงของสถานศกษา

7.2) สถานศกษาจดหาทนการศกษาใหแกผเรยนเหลานนผานการระดมทน การรบบรจาคจากชมชน สถาบน/องคกรตาง ๆ ในสงคม โดยใหเงนบรจาคสามารถน ามาหกลดหยอนภาษเงนไดบคคลธรรมดา/นตบคคล ไดไมเกน 1 เทาของเงนอดหนนรายหวภาครฐทสถานศกษาเหลานนไดรบ

7.3) ขอรบทนการศกษาจากกองทนเพอความเสมอภาคทตงขนตามรฐธรรมนญ 2560 โดยใหสถานศกษาทเปนผรบนกเรยนเหลานนเขาเรยนด าเนนการขอรบทนจากกองทนฯ แทนนกเรยน

7.4) สถานศกษาเรยกเกบคาใชจายจากผเรยนใหสงขนอกรอยละ 5 – 10 เพอน าสวนตางของรายไดทเพมขนมาจดสรรเปนทนการศกษาใหกบผเรยนเหลานน

8) เปลยนกฎ ระเบยบ วธปฏบตของสถานศกษาเอกชนในการบรหารจดการเงนอดหนนรายหวทไดรบจดสรรจากรฐ จากเดมทก ากบทกระบวนการ (process) มาเปนการก ากบทผลผลต/ผลลพธ (output/outcome) เพอใหสถานศกษาสามารถใชดลพนจในการตดสนใจเพอบรหารจดการทรพยากรของสถานศกษาทมงสคณภาพมาตรฐานการศกษาและคณภาพาของผเรยนดวยความรบผดชอบ เสมอนหนงเงนอดหนนรายหวทรฐจดสรรใหตามตวผเรยนเปนเงนนอกงบประมาณของสถานศกษา เนองจากรฐม ไดจายเงนใหกบสถานศกษาเอกชนแตจายใหกบผเรยน เงนทผเรยนจายใหกบสถานศกษาจงมใชเงนงบประมาณอกตอไป ดงนน จงไมเหตใหส านกงานตรวจเงนแผนดนตองเขาไปตรวจการใชจายเงนของสถานศกษาเอกชน เนองจากการบรหารเงนของสถานศกษาเอกชนเปนอ านาจของสถานศกษาทรฐไมสามารถเขาไปแทรกแชงหรอก ากบการใชจายเงนของสถานศกษาเอกชน

9) ปรบแกไขพระราชบญญตโรงเรยนเอกชน พ.ศ. 2550 วาดวยกองทนสงเคราะห ใหสามารถน าเงนกองทนไปลงทนเพอหารายได/ผลตอบแทน และน ามาเปนสวสดการแกครในสถานศกษาเอกชน อาท ลงทนในกองทนบ าเหนจบ านาญขาราชการ หรอกองทนบ าเหนจบ านาญแหงชาต หรอใหสถาบนการเงนในตลาดเงน/ตลาดทน เปนผหาผลประโยชนจากเงนกองทนสงเคราะห เพอมาใชจายสวสดการแกครใหญ คร และบคลากรทางการศกษา เปนคาเลาเรยนบตร เงนบ าเหนจหลงเกษยณ เปนตน โดยจายผลตอบแทนใหแกสถาบนการเงนผลก าไรทไดรบ อาท รอยละ 5 หรอ 7 เปนตน

10) ผลกดนใหครในสถานศกษาเอกชนสามารถใชสทธหลกประกนสขภาพแหงชาต เพอสรางขวญและก าลงใจในการท างานของครในสถานศกษาเอกชน โดยไมตองลาออกมาสมครและเขารบราชการ โดยการแกไขพระราชบญญตโรงเรยนเอกชน พ.ศ. 2550 วาดวยกองทนสงเคราะห โดยการยกเลกสทธสวสดการคารกษาพยาบาลส าหรบครใหญ ครและบคลากรทางการศกษา เพอใหครใหญ ครและบคลากรทางการศกษาสามารถใชสวสดการรกษาพยาบาลจากโครงการหลกประกนสขภาพแหงชาตของรฐได

11) สถานศกษาเอกชนทมศกยภาพและความพรอมในการเปนศนยฝกอบรมและพฒนาวชาชพคร สามารถเปดหลกสตรการพฒนา ฝกอบรม และเกบคาใชจายในการอบรมเพอเปนรายไดของ

23 สถานศกษาในการด าเนนงานและเปนรายไดของคร ทงน สถานศกษาตองผานประเมนและรบรองคณภาพมาตรฐานของหลกสตร

12) จดสรรงบอดหนนเพอการพฒนาผบรหารและครในสถานศกษาเอกชนทท างานและทมเททงก าลงกาย ก าลงใจ และสตปญญา และรบผดชอบตามจรรยาบรรณในวชาชพ โดยพจารณาจากประสบการณและผลงานทเปนทประจกษ หรอพจารณาผลการประเมนสมรรถนะของผบรหารและครตามมาตรฐานวชาชพและมาตรฐานต าแหนงทเทยบเคยงกบขาราชการคร หรอผลการทดสอบทกษะดานความร ความสามารถของผบรหารและคร เปนตน

13) คาเลาเรยน คาใชจายในการเรยนทผปกครองจายใหแกสถานศกษาในสวนทเกนกวาเงนอดหนนรายหวทรฐใหการอดหนน สามารถน ามาหกลดหยอนภาษเงนไดบคคลธรรมดา ไดไมเกน 1 เทาของเงนอดหนนรายหวทสถานศกษาไดรบ

14) ยกเวนการเกบภาษทดนและสงปลกสรางส าหรบสถานศกษาเอกชน เพอใหสถานศกษาเอกชนสามารถแขงขนกบสถานศกษาของรฐบนฐานทเทาเทยมกน (สถานศกษาของรฐไมเกบภาษทดนและสงปลกสราง)

7.3 สถานศกษาอาชวศกษา (รวม ปวช. ปวส. และปรญญาตร)

1) ดานการบรหารงานบคคล (Man) : ด าเนนการเกลยครระหวางสถานศกษา ทงวทยาลยเทคนค วทยาลยอาชวศกษา

วทยาลยเกษตรกรรมและเทคโนโลย วทยาลยการอาชพ วทยาลยสารพดชาง ใหตรงกบสาขาวชาทแตละสถานศกษาเปดสอนตามความพรอมและความถนด เพอแกปญหาการขาดครสอนไมตรงตามวฒและปญหาครไมเพยงพอกบจ านวนสาขาวชาทเปดสอน อนเปนการเพมประสทธภาพการบรหารจดการอาชวศกษา

ก าหนดเงนเดอนและคาตอบแทนของครฝกสอนทมประสบการณตามทกษะ ความรความสามารถและสมรรถนะ เพอใหสถานศกษาอาชวศกษาสามารถจางครทมความร ประสบการณ ผลงานและความสามารถเขามาเปนคร เพราะผส าเรจการอาชวศกษาระดบปรญญาตร ไมประสงคจะเขามาเปนคร เนองจากเงนเดอนและคาตอบแทนทต ากวาราคาตลาด ท าใหการผลตก าลงคนระดบอาชวศกษาของรฐไมกอใหเกดประโยชนแกรฐในการจดการศกษาระดบอาชวศกษา

ปรบเปลยนการจางครบรรจใหมใหเปนพนกงานของรฐ ไดรบเงนเดอนและคาตอบแทนตามทกษะ ความรความสามารถ สมรรถนะและประสบการณการท างาน

ครทเปนพนกงานของรฐไมจ าเปนตองมใบอนญาตประกอบวชาชพคร ไมตองมวทยฐานะ เพอมใหครตองเสยเวลากบการท าผลงาน และใหครมงจดการเรยนการสอน การพฒนาหลกสตร การพฒนานวตกรรมและสรางองคความรในศาสตร/สาขาวชาใหมความเชยวชาญ/ความเปนเลศ ผลงานของครวดททกษะ ความร ความสามารถและสมรรถนะของผเรยน และผลตอบแทนของผเรยนหลงส าเรจการศกษา

2) การบรหารจดการ (Management) : สถานศกษาขนาดเลก โดยเฉพาะวทยาลยการอาชพ วทยาลยสารพดชาง เมอปรบ

ประสทธภาพการบรหารจดการ โดยเปดสอนสาขาวชาทสถานศกษามความพรอมและมศกยภาพ และสามารถจดการเรยนการสอนใหไดคณภาพมาตรฐานสถานศกษาอาชวศกษาและมาตรฐานหลกสตร สามารถผลตก าลงคนในสาขาวชาทมคณภาพและมาตรฐานเทยบเทากบสถานศกษาขนาดใหญ ใหปรบเปลยนชอใหมเปน วทยาลย สาขา อาท วทยาลยเทคนคกระบ วทยาเขต….. วทยาลยอาชวศกษาพงงา วทยาเขต…… เพอสรางภาพลกษณใหมของการอาชวศกษา

24

หากสถานศกษาอาชวศกษาใดสามารถผลตก าลงคนทมคณภาพมาตรฐาน สนองตอบความตองการของตลาดงานและการพฒนาประเทศ ดวยคณภาพมาตรฐานทเทยบเทาระดบประเทศ หรอเทยบเคยงกบระดบนานาประเทศ ควรใหสถานศกษาเหลานนมความเปนอสระในการบรหารจดการตนเอง สามารถจดเกบคาเลาเรยนในอตราทสง เพอใหมทรพยากรทเพยงพอในการรกษาคณภาพมาตรฐาน และยกระดบคณภาพมาตรฐานการศกษาใหดขนในเวทโลก

ยกระดบคณภาพและมาตรฐานของสถานศกษาอาชวศกษาทเนนคณภาพมากกวาปรมาณ โดยก าหนดผลสมฤทธทางการเรยนของผสมครเขาเรยนในแตละสถานศกษาทมคณภาพและมาตรฐานสงขน ตามศกยภาพและขดความสามารถของผเรยน อาท ผลคะแนน O-Net ตองไมต ากวา 2.5 ขนไป และสถานศกษาอาชวศกษาสามารถยกระดบมาตรฐานคณภาพผเรยนใหสงขนไดในอนาคตหากสถานศกษามความพรอม สวนผเรยนทไมมคณสมบตตามทสถานศกษาตองการ กสามารถเขาเรยนในสถานศกษาอนทก าหนดคณสมบตและมาตรฐานทต ากวา

ผเรยนทส าเรจการศกษาระดบชนมธยมศกษาปท 3 หากมผลคะแนน O-Net ต ากวา 2.5 ตองเขาศกษาในระดบมธยมศกษาตอนปลายสายอาชพ (ปวช.) หามเรยนตอมธยมศกษาตอนปลายสายสามญ (ม.4) โดยประกาศใหผเรยนทราบลวงหนาไมนอยกวา 3 ปการศกษา

แตละสถานศกษาอาชวศกษา หากมผสมครเขาเรยนในแตละสาขาวชาต ากวา 15 คน หามเปดหลกสตรการสอนในปการศกษานน ๆ

ปรบหลกสตรทวภาคในระดบ ปวช . จากการเรยนในสถานศกษา 1 ปครง และฝกประสบการณในสถานประกอบการ 1 ปครง เปน เรยนในสถานศกษา 2 ป และฝกประสบการณในสถานประกอบการ 1 ป เนองจากผเรยนยงอยในชวงเยาววย ยงไมมวฒภาวะทบงบอกถงความรบผดชอบมากนก และผลการด าเนนงานทผานมากไมประสบผลส าเรจ เนองจากความพรอมของผเรยน สถานศกษา และสถานประกอบการ สถานศกษาอาชวศกษาสวนใหญจงจดหลกสตรทวภาคเตมรปในระดบ ปวส.

สถาบนการอาชวศกษาของส านกงานคณะกรรมการการอาชวศกษาทง 23 แหง ควรปรบบทบาทเปนสถาบนทท าหนาทก ากบ (regulator) นโยบาย แผน มาตรฐาน สงเสรมสนบสนน และควรแยกออกจากสถานศกษาอาชวศกษา เพอใหท าหนาทเปนผก ากบไดอยางเตนท สวนบทบาทหนาทในการเปนผจดการศกษา (provider) ใหสถานศกษาอาชวศกษาเปนผด าเนนการ และใหสถาบนการอาชวศกษาท าหนาทเสมอนหนวยงานกลางทตงในพนท มอ านาจในการบรหารจดการและตดสนใจเชงนโยบาย เพอบรหารวทยาลยของรฐในพนทใหมคณภาพมาตรฐาน สามารถผลตก าลงคนสนองตอบความตองการของตลาดงาน

บทบาทการท าหนาท regulator ของสถาบนอาชวศกษาทง 23 แหง คอ การก ากบคณภาพมาตรฐานหลกสตร มาตรฐานการจดการเรยนการสอน การวดประเมนผลผเรยน มาตรฐานสถานศกษา มาตรฐานผบรหาร/ครผสอน มาตรฐานสถานประกอบการ มาตรฐานครฝกสอนในสถานประกอบการ การประกนคณภาพภายในของสถานศกษาอาชวศกษาทงของรฐและเอกชน การเปนหนวยทดสอบวดและประเมนทกษะ ความรความความสามารถ และสมรรถนะผเรยน ทงความรทไดจากการเรยนรในระบบโรงเรยน นอกระบบโรงเรยน การเรยนรตามอธยาศย รวมทงประสบการณจากการท างานของผทอยในวยเรยนและผทอยในก าลงแรงงาน เพอใหผเรยนสามารถสะสมหนวยการเรยน เทยบโอน และน าไปยนขอส าเรจการศกษาเพอใหไดคณวฒการศกษา การบรหารและจดการสถานศกษาอาชวศกษาในพนทใหมคณภาพมาตรฐาน การเกลยครระหวางสถานศกษา เพอรองรบความเชยวชาญและความเปนเลศในแตละสาขาวชาของแตละสถาบน รวมทงประเมนทกษะ ความรความสามารถ และสมรรถนะของบคคล เพอรบรองคณวฒวชาชพคร และสามารถปฏบตหนาทในต าแหนงครผสอนในสถานศกษาอาชวศกษา ฯลฯ

25

สถาบนการอาชวศกษาเกษตรและเทคโนโลย 4 แหง ทแยกออกมาเปนการเฉพาะเพอบรหารจดการเฉพาะวทยาลยเกษตรและเทคโนโลยนน มไดชวยใหวทยาลยเกษตรและเทคโนโลยมคณภาพและมาตรฐานเพมขน ควรรวมวทยาลยเกษตรและเทคโนโลยกบวทยาลยอน ๆ ในสงกด สอศ.มาอยภายใตสถาบนการอาชวศกษาทสามารถก ากบสถานศกษาอาชวศกษาในควารรบผดชอบไดทงหมด นอกจากน ควรรวมวทยาลยการอาชพ วทยาลยสารพดชาง ใหอยภายใตการก ากบของสถาบนการอาชวศกษา เพอใหสถาบนการอาชวศกษาสามารถก ากบการบรหารจดการ การบรหารงานบคคล การเงนและงบประมาณของสถานศกษาอาชวศกษาของรฐในพนทใหเกดการใชทรพยากรอยางมประสทธภาพ สามารถเกลยครและบคลากรระหวางวทยาลยไปสวทยาลยทสามารถสรางความเชยวชาญ และความเปนเลศตามศกยภาพและความสามารถของวทยาลยนน ๆ และยบเลก หลกสตร สาขาวชา ทวทยาลยไมมความเชยวชาญและความเปนเลศ สามารถใชบคลากรของแตละวทยาลยทมความเชยวชาญ ความเปนเลศ แตกตางกน มารวมกนพฒนาหลกสตร การจดการเรยนการสอน การสรางนวตกรรมและองคความร

สงเสรมสนบสนนใหสถานศกษาอาชวศกษาเอกชนเขามามสวนรวมในการผลตและพฒนาก าลงคน โดยสถานศกษาอาชวศกษาของรฐชะลอ ลดการผลตก าลงคนในสาขาวชาทสถานศกษาอาชวศกษาเอกชนมศกยภาพและขดความสามารถ และสามารถผลตก าลงคนทมคณภาพและมาตรฐานสงกวาของรฐ หากในพนทมสถานศกษาอาชวศกษาเอกชนจดการศกษาดวย

3) เครองมอและอปกรณ (Material) : ใหสถานศกษาอาชวศกษาจดหลกสตรการเรยนการสอนในสาขาวชาทสถานศกษา

มความพรอมและความถนด และยกระดบคณภาพมาตรฐานของสาขาวชาใหมความเชยวชาญและความเปนเลศ สวนสาขาวชาทสถานศกษาไมมความพรอมและขาดศกยภาพใหทยอยเลกการรบและปดสาขาวชานนในอนาคต

วทยาลยการอาชพและวทยาลยสารพดชางกจ าเปนตองด าเนนการเชนเดยวกน หากยงตองการรกษาสถานศกษาอาชวศกษาในพนทตอไป หรอเพอด ารงการเปนสถานศกษาอาชวศกษาของรฐทมคณภาพมาตรฐานตอไป

ปรบบทบาทวทยาลยสารพดชางใหท าหนาทฝกวชาชพระยะสนส าหรบประชาชนทวไปตามอ านาจหนาทของวทยาลย และเลกจดการเรยนการสอนระดบมธยมศกษาตอนปลาย (ปวช.) และระดบประกาศนยบตรวชาชพชนสง (ปวส.) เพอสรางความเปนเลศของวทยาลยสารพดชางดานฝกอบรมวชาชพระยะสน ซงสามารถแกปญหาการขาดแคลนครสอนระดบ ปวช. และ ปวส. ทตองจางครอตราจางมาสอน

หากสถานศกษาอาชวศกษาไมสามารถรกษาคณภาพมาตรฐาน ไมสามารถผลตก าลงคนเพอสนองตอบความตองการของชมขน สงคมและประเทศ กอาจจ าเปนตองเลกสถานศกษานน เพอความอยรอดของสถานศกษาอาชวศกษาทงระบบในภาพรวม

สถานศกษาอาชวศกษาทเลกการผลต สามารถจดการศกษาไดโดยการใหสมประทาน (privatization) แกสถานประกอบการ ภาคธรกจ ภาคอตสาหกรรม ทมศกยภาพและความพรอมเขามาประมลแขงขนเพอจดการศกษาแกผเรยนและผทอยในก าลงแรงงาน

การน าระบบ PLC มาใชในการพฒนาคณภาพมาตรฐานของครผสอนในสถานศกษา และครฝกประสบการณในสถานประกอบการ ทงภายในสถานศกษาเดยวกน และระหวางสถานศกษา เพอใหเกดการแลกเปลยนเรยนร และน าสงใหมทดกวามาปรบใชทงดานการพฒนาหลกสตร การจดการเรยนการสอน และการวดประเมนผลการเรยนรของผเรยน ซงเปนมาตรฐานวชาชพครทบงบอกถงทกษะ ความรความสามารถ และสมรรถนะของวชาชพคร

26

การจดหลกสตรการเรยนการสอนของแตละสถานศกษาอาชวศกษา ตองปรบใหมความยดหยน หลากหลาย สามารถรองรบผเรยนทอยในวยเรยนและผทอยในก าลงแรงงาน โดยน าประสบการณการท างานมาประเมนเพอเทยบวดความร การสะสมหนวยการเรยนและการเทยบโอน โดยทผเรยนสามารถเขาออกจากระบบการศกษา สามารถเรยนรตามความถนดและความสนใจ

หลกสตรวชาชพระยะสนทเปดสอน ตองมการวดและประเมนผลการเรยนร และสามารถเทยบคณภาพและมาตรฐานทกษะฝมอเชนเดยวกบมาตรฐานการฝกวชาชพของกรมพฒนาฝมอแรงงาน ทผเรยนสามารถน ามาสะสมหนวยการเรยน เพอการยกระดบคณวฒการศกษาของผเรยน

ใชประโยชนจากศนยทดสอบฝมอของสถานศกษาอาชวศกษาในการยกระดบคณวฒการศกษาของผทอยในก าลงแรงงานทมวฒการศกษาต ากวา ม.3 ใหไดคณวฒระดบ ปวช. หรอ ปวส. โดยปรบหลกสตรของสถาบนในลกษณะของ module ทบรณาการหลกสตรใหผเรยนสามารถน าไปปฏบตไดจรง และเนนการฝกปฎบต เพอใหสนองตอบความตองการของผทอยในก าลงแรงงาน

4) งบประมาณและการเงน (Money) : สถานศกษาอาชวศกษาตองด ารงและรกษาสถานภาพของสถานศกษาใหคงอยดวย

คณภาพมาตรฐาน และคณภาพของก าลงแรงงานทส าเรจการศกษาและเขาสตลาดงานดวยคาตอบแทนทสะทอนทกษะ ความรความสามารถและสมรรถนะ แตมใชอยไดดวยการรอรบเงนงบประมาณจากรฐ หากสถานศกษาอาชวศกษาใดสามารถผลตก าลงคนทเปนความตองการของตลาดงาน มเงนเดอนและคาตอบแทนทสง ตองใหสถานศกษานนสามารถเรยกเกบคาเลาเรยนจากผเรยนเพอเปนคาใชจายในการจดการศกษาทมคณภาพมาตรฐานสง และสามารถรกษาระดบคณภาพมาตรฐานนนใหด ารงอยตอไป หรอมมาตรฐานทสงขนทเทยบไดกบสถานศกษาในระดบนานาประเทศ

การปรบประสทธภาพการบรหารจดการของสถานศกษาอาชวศกษาทท าใหเกดการประหยดเนองจากขนาด การใชทรพยากรของรฐใหเกดประสทธภาพสงสด การลดความสญเปลาอนเนองจากผลตภาพการผลตทต า ไมมคณภาพมาตรฐาน การลด/เลกการผลตในสาขาวชาทสถานศกษาไมมความถนดและความเชยวชาญ การควบรวม เลกสถานศกษา หรอลดขนาดของการผลตโดยเลกผลตในบางสาขาวชา การใชทรพยากรบคคลทมอยในสถานศกษาอาชวศกษาใหเกดประสทธภาพ มาตรการตาง ๆ เหลาน สงผลใหรฐสามารถประหยดงบประมาณและน างบประมาณทประหยดไดมาจดสรรเพอพฒนาสถานศกษาอาชวศกษาทเหลออยใหมคณภาพมาตรฐานระดบสงขนเรอย ๆ

ปรบเงนอดหนนรายหวของผเรยนสถานศกษาอาชวศกษาทสะทอนคณภาพการจดการศกษา ทบงบอกถงทกษะ ความรความสามารถ และสมรรถนะของผส าเรจการศกษา โดยจดสรรเงนอดหนนรายหวตามจ านวนผส าเรจการศกษา ผผานการวดประเมนผลการเรยนรตามมาตรฐานหลกสตร โดยไมขนอยกบจ านวนผเรยน

ปรบแกไขระเบยบวาการเกบเงนบ ารงการศกษาส าหรบผเรยนหลกสตรระยะสนในวทยาลยสารพดชางทจดเกบในอตราชวโมงละ 1 บาท ซงไมสอดคลองกบสภาพบรบททแปลยนแปลงไป เปนจดเกบในอตราทสอดคลองกบสภาพบรบททางเศรษฐกจและสงคมของแตละพนทตามทผอ านวยการสถานศกษาก าหนด

ใหสถานศกษาอาชวศกษาของรฐสามารถเกบคาเลาเรยน คาใชจายในการเรยน ตามคณภาพและบรการของแตละสถานศกษา รวมทงหาผลประโยชนจากทรพยสนของสถานศกษา เพอใหสถานศกษามรายไดเพยงพอในการบรหารและจดการสถานศกษาใหมคณภาพมาตรฐานสง โดยไมสรางภาระงบประมาณของรฐในระยะยาว การด ารงอยของสถานศกษาควรอยไดดวยคณภาพและบรการทใหกบ

27 ผเรยน ตามตนทนคาใชจายของสถานศกษาทมคณภาพมาตรฐานและสนองตอบความตองการของผเรยน มไดอยไดดวยเงนงบประมาณทรฐจดสรร

8. ปจจย/เงอนไขความส าเรจ ความส าเรจของการปฏรปการศกษาตองเกดจากความตองการของสถานศกษา (ผบรหาร

คร พอแม ผปกครอง และชมชน) ซงเปนหนวยงานทใกลชดกบผเรยนมากทสด และหนวยงานสวนกลางทตงอยในสวนภมภาคทคอยสงเสรมสนบสนนใหการด าเนนงานของสถานศกษาบรรลผลส าเรจ และเปนไปในทศทางทสอดคลองกบทศทางการพฒนาประเทศ โดยมหนวยงานสวนกลางท าหนาทก ากบนโยบาย แผน มาตรฐาน และสงเสรมสนบสนน โดยมเงอนไขความส าเรจ ประกอบดวย

1) การแยกบทบาทของหนวยงานสวนกลาง หนวยงานสวนกลางทตงอยในสวนภมภาค ในฐานะหนวย regulator กบสถานศกษาในฐานะหนวย provider ออกจากกน เพอมใหเกดการขดกนซงผลประโยชน

2) หนวยงานสวนกลางเปนเพยงผก าหนดวสยทศน เปาหมาย หลกการ/แนวคด และเงอนไขในการสงเสรมสนบสนน สวนหนวยงานทตงในสวนภมภาค ทงส านกงานศกษาธการภาค ส านกงานศกษาธการจงหวด เขตพนทการศกษา มหนาทสงเสรม สนบสนน ก ากบ ตดตามประเมนผลการด าเนนงานของสถานศกษาใหบรรลเปาหมาย สวนสถานศกษาเปนหนวยงานทน าวสยทศน และเปาหมาย มาด าเนนการใหบรรลผลส าเรจตามหลกการ/แนวคด ซงมแนวทางการด าเนนงานทแตกตางกนตามบรบทของแตละพนท แตสามารถบรรลผลส าเรจไดดวยวธการทแตกตางกน

3) สงเสรม สนบสนนและสรางความเขมแขงของสถานศกษาในการบรหารและจดการศกษาดวยคณภาพมาตรฐาน ตามแนวทางการบรหารจดการทใชโรงเรยนเปนฐาน (School Based Management : SBM) เพอรองรบการเปลยนสถานะเปนสถานศกษานตบคคลในก ากบหรอสถานศกษาพนธะสญญา (Chartered School) ในอนาคต

4) ระบบขอมลสารสนเทศระดบสถานศกษาทเชอมโยงกบระบบการประกนคณภาพภายในและการประเมนคณภาพภายนอก ทสถานศกษาตองรายงานผลการพฒนาการศกษา ทงดานผลการด าเนนงาน (performance audit) การบรหารจดการ (management audit) และการเงน (financial audit) ทถกตองและเปนปจจบน และเปดเผยตอสาธารณชน ทแสดงความรบผดชอบและตรวจสอบไดตามหลกธรรมาภบาล

5) การเพมสดสวนการสนองทนผานดานอปสงคและอปทานในสดสวนทเหมาะสมเพอใหรฐสามารถก ากบการด าเนนงานของสถานศกษาใหบรรลผลส าเรจตามวสยทศน เปาหมาย ทก าหนดไวในธรรมนญโรงเรยนของสถานศกษา

6) ทดลองน ารองแนวทางการปฏรปในบางพนท โดยใหการยกเวนการด าเนนงานภายใตกฎ ระเบยบ วธปฏบตทเปนอปสรรค เพอพฒนารปแบบ/แนวทางการด าเนนงานทสามารถปฏบตไดเปนรปธรรมและน าไปสความส าเรจ กอนทจะน าไปสการขยายผลในวงกวางใหครอบคลมทกพนท

7) แกไขกฎหมายทเปนอปสรรคตอการขบเคลอนการปฏรปการศกษา ตามรปแบบ/แนวทาง การด าเนนงานทผานการทดลองน ารองและสามารถน าสการปฏบตอยางเปนรปธรรม

ภาคผนวก ก

ผลการวเคราะหขอมลสถานศกษา สงกด สพฐ. ในภาพรวม

ปการศกษา 2559 - 2560

ตารางท 1 เปรยบเทยบความสามารถในการรบนกเรยนของสถานศกษา สงกด สพฐ. จ าแนกตามขนาดสถานศกษา ปการศกษา 2559 – 2560 หนวย : จ านวนสถานศกษา

หนวย : รอยละ

ขนาดสถานศกษา

ประสทธภาพการรบนกเรยน ป 2559 ประสทธภาพการรบนกเรยน ป 2560

<= 25 26 - 50 51 - 75 76 - 100 > 100 รวม <= 25 26 - 50 51 - 75 76 - 100 > 100 รวม

<= 120 45.76 53.83 0.39 0.01 0.01 100.00 45.77 53.91 0.32 0.00 0.00 100.00

121 - 200 0.15 28.53 64.03 7.24 0.04 100.00 0.07 34.99 59.13 5.78 0.03 100.00

201 - 300 0.26 2.82 61.41 30.39 5.12 100.00 0.03 3.65 63.30 28.57 4.45 100.00

301 - 499 0.18 1.37 37.03 52.94 8.48 100.00 0.05 1.01 38.39 53.93 6.63 100.00

500 – 1,499 0.00 0.32 16.95 57.96 24.77 100.00 0.00 0.38 17.87 58.12 23.63 100.00

1,500 – 2,499 0.00 0.00 0.25 60.61 39.14 100.00 0.00 0.00 1.78 60.66 37.56 100.00

> 2,500+ 0.00 0.00 0.00 30.18 69.82 100.00 0.00 0.00 0.00 31.29 68.71 100.00

รวม 23.47 34.22 24.95 13.49 3.86 100.00 22.71 35.30 25.10 13.29 3.60 100.00

,

ขนาดสถานศกษา ประสทธภาพการรบนกเรยน ป 2559 ประสทธภาพการรบนกเรยน ป 2560

<= 25 26 - 50 51 - 75 76 - 100 > 100 รวม <= 25 26 - 50 51 - 75 76 - 100 > 100 รวม

<= 120 7,187 8,454 62 1 1 15,705 6,787 7,995 47 14,829

121 - 200 10 1,922 4,314 488 3 6,737 5 2,405 4,064 397 2 6,873

201 - 300 9 98 2,136 1,057 178 3,478 1 128 2,220 1,002 156 3,507

301 - 499 4 31 838 1,198 192 2,263 1 22 840 1,180 145 2,188

500 – 1,499 6 314 1,074 459 1,853 7 329 1,070 435 1,841

1,500 – 2,499 1 240 155 396 7 239 148 394

> 2,500+ 86 199 285 87 191 278

รวม 7,210 10,511 7,665 4,144 1,187 30,717 6,794 10,557 7,507 3,975 1,077 29,910

ตารางท 2 เปรยบเทยบสดสวนจ านวนนกเรยนตอหอง สถานศกษาสงกด สพฐ. จ าแนกตามระดบการศกษา และสดสวนจ านวนนกเรยนตอคร ปการศกษา 2559 – 2560 ระดบการศกษา 2559 2560 กอนประถมศกษา 15 15 ประถมศกษา 17 16 มธยมตน 30 29 มธยมปลาย 32 31 รวม 20 20 สดสวน นร. : คร 17 17

ตารางท 3 เปรยบเทยบจ านวนและสดสวนนกเรยนตอหอง สถานศกษาสงกด สพฐ. ระดบกอนประถมศกษา จ าแนกตามขนาดสถานศกษา ปการศกษา 2559 - 2560 หนวย : จ านวนสถานศกษา

ขนาดสถานศกษา ป 2559 ป 2560

< 10 11 - 20 21 - 30 31 - 40 >40 รวม < 10 11 - 20 21 - 30 31 - 40 > 40 รวม <=120 10,580 3,897 37 14,514 10,267 3,667 35 13,969 121 - 200 624 4,486 1,238 25 6,373 733 4,421 1,337 32 6,523 201 - 300 91 1,144 1,598 279 8 3,120 100 1,143 1,596 293 11 3,143 301 - 499 31 438 1,086 300 28 1,883 26 419 1,091 272 20 1,828 500 - 1,499 8 96 678 251 8 1,041 2 100 699 261 8 1,070 1,500 - 2,499 2 46 64 4 116 49 61 6 116 >2500+ 6 22 9 37 3 26 9 38 รวม 11,334 10,063 4,689 941 57 27,084 11,128 9,750 4,810 945 54 26,687

หนวย : รอยละ

ขนาดสถานศกษา ป 2559 ป 2560

< 10 11 - 20 21 - 30 31 - 40 >40 รวม < 10 11 - 20 21 - 30 31 - 40 > 40 รวม <=120 39.06 14.39 0.14 0.00 0.00 53.59 38.47 13.74 0.13 0.00 0.00 52.34 121 - 200 2.30 16.56 4.57 0.09 0.00 23.53 2.75 16.57 5.01 0.12 0.00 24.44 201 - 300 0.34 4.22 5.90 1.03 0.03 11.52 0.37 4.28 5.98 1.10 0.04 11.78 301 - 499 0.11 1.62 4.01 1.11 0.10 6.95 0.10 1.57 4.09 1.02 0.07 6.85 500 - 1,499 0.03 0.35 2.50 0.93 0.03 3.84 0.01 0.37 2.62 0.98 0.03 4.01 1,500 - 2,499 0.00 0.01 0.17 0.24 0.01 0.43 0.00 0.00 0.18 0.23 0.02 0.43 >2500+ 0.00 0.00 0.02 0.08 0.03 0.14 0.00 0.00 0.01 0.10 0.03 0.14 รวม 41.85 37.15 17.31 3.47 0.21 100.00 41.70 36.53 18.02 3.54 0.20 100.00

ตารางท 4 เปรยบเทยบจ านวนและสดสวนนกเรยนตอหอง สถานศกษาสงกด สพฐ. ระดบประถมศกษา จ าแนกตามขนาดสถานศกษา ปการศกษา 2559 - 2560 หนวย : จ านวนสถานศกษา

ขนาดสถานศกษา ป 2559 ป 2560

< 10 11 - 20 21 - 30 31 - 40 >40 รวม < 10 11 - 20 21 - 30 31 - 40 > 40 รวม <=120 10,521 4,828 1 15,350 10,289 4,381 14,670 121 - 200 101 4,892 1,457 3 6,453 121 5,233 1,244 2 6,600 201 - 300 1 722 2,153 258 3,134 4 852 2,073 242 3,171 301 - 499 214 1,201 437 30 1,882 1 210 1,211 410 15 1,847 500 - 1,499 12 458 563 27 1,060 16 491 567 18 1,092 1,500 - 2,499 7 65 52 124 1 6 72 45 124 >2500+ 1 13 25 39 14 26 40 รวม 10,623 10,668 5,278 1,339 134 28,042 10,415 10,693 5,025 1,307 104 27,544

หนวย : รอยละ

ขนาดสถานศกษา ป 2559 ป 2560

< 10 11 - 20 21 - 30 31 - 40 >40 รวม < 10 11 - 20 21 - 30 31 - 40 > 40 รวม <=120 37.52 17.22 0.00 0.00 0.00 54.74 37.35 15.91 0.00 0.00 0.00 53.26 121 - 200 0.36 17.45 5.20 0.01 0.00 23.01 0.44 19.00 4.52 0.01 0.00 23.96 201 - 300 0.00 2.57 7.68 0.92 0.00 11.18 0.01 3.09 7.53 0.88 0.00 11.51 301 - 499 0.00 0.76 4.28 1.56 0.11 6.71 0.00 0.76 4.40 1.49 0.05 6.71 500 - 1,499 0.00 0.04 1.63 2.01 0.10 3.78 0.00 0.06 1.78 2.06 0.07 3.96 1,500 - 2,499 0.00 0.00 0.02 0.23 0.19 0.44 0.00 0.00 0.02 0.26 0.16 0.45 >2500+ 0.00 0.00 0.00 0.05 0.09 0.14 0.00 0.00 0.00 0.05 0.09 0.15 รวม 37.88 38.04 18.82 4.77 0.48 100.00 37.81 38.82 18.24 4.75 0.38 100.00

ตารางท 5 เปรยบเทยบจ านวนและสดสวนนกเรยนตอหอง สถานศกษาสงกด สพฐ. ระดบมธยมตน จ าแนกตามขนาดสถานศกษา ปการศกษา 2559 - 2560 หนวย : จ านวนสถานศกษา

ขนาดสถานศกษา ป 2559 ป 2560

< 10 11 - 20 21 - 30 31 - 40 >40 รวม < 10 11 - 20 21 - 30 31 - 40 > 40 รวม <=120 534 301 49 3 887 570 272 58 1 901 121 - 200 311 1,841 425 75 3 2,655 322 1,832 423 67 4 2,648 201 - 300 31 813 1,311 203 11 2,369 27 879 1,309 175 6 2,396 301 - 499 5 158 935 518 30 1,646 5 154 890 523 19 1,591 500 - 1,499 15 381 814 89 1,299 18 393 840 60 1,311 1,500 - 2,499 5 193 103 301 5 201 93 299 >2500+ 1 54 201 256 2 59 187 248 รวม 881 3,128 3,107 1,860 437 9,413 924 3,155 3,080 1,866 369 9,394

หนวย : รอยละ

ขนาดสถานศกษา ป 2559 ป 2560

< 10 11 - 20 21 - 30 31 - 40 >40 รวม < 10 11 - 20 21 - 30 31 - 40 > 40 รวม <=120 5.67 3.20 0.52 0.03 0.00 9.42 6.07 2.90 0.62 0.01 0.00 9.59 121 - 200 3.30 19.56 4.52 0.80 0.03 28.21 3.43 19.50 4.50 0.71 0.04 28.19 201 - 300 0.33 8.64 13.93 2.16 0.12 25.17 0.29 9.36 13.93 1.86 0.06 25.51 301 - 499 0.05 1.68 9.93 5.50 0.32 17.49 0.05 1.64 9.47 5.57 0.20 16.94 500 - 1,499 0.00 0.16 4.05 8.65 0.95 13.80 0.00 0.19 4.18 8.94 0.64 13.96 1,500 - 2,499 0.00 0.00 0.05 2.05 1.09 3.20 0.00 0.00 0.05 2.14 0.99 3.18 >2500+ 0.00 0.00 0.01 0.57 2.14 2.72 0.00 0.00 0.02 0.63 1.99 2.64 รวม 9.36 33.23 33.01 19.76 4.64 100.00 9.84 33.59 32.79 19.86 3.93 100.00

ตารางท 6 เปรยบเทยบจ านวนและสดสวนนกเรยนตอหอง สถานศกษาสงกด สพฐ. ระดบมธยมปลาย จ าแนกตามขนาดสถานศกษา ปการศกษา 2559 - 2560 หนวย : จ านวนสถานศกษา

ขนาดสถานศกษา ป 2559 ป 2560

< 10 11 - 20 21 - 30 31 - 40 >40 รวม < 10 11 - 20 21 - 30 31 - 40 > 40 รวม <=120 56 63 4 123 70 71 3 144 121 - 200 32 148 91 4 275 31 165 74 3 273 201 - 300 8 150 139 43 2 342 8 170 138 31 2 349 301 - 499 3 61 247 69 5 385 5 72 228 57 4 366 500 - 1,499 1 28 362 372 38 801 2 48 381 354 19 804 1,500 - 2,499 29 221 32 282 43 215 22 280 >2500+ 1 138 113 252 1 4 158 81 244 รวม 100 450 873 847 190 2,460 116 527 871 818 128 2,460

หนวย : รอยละ

ขนาดสถานศกษา ป 2559 ป 2560

< 10 11 - 20 21 - 30 31 - 40 >40 รวม < 10 11 - 20 21 - 30 31 - 40 > 40 รวม <=120 2.28 2.56 0.16 0.00 0.00 5.00 2.85 2.89 0.12 0.00 0.00 5.85 121 - 200 1.30 6.02 3.70 0.16 0.00 11.18 1.26 6.71 3.01 0.12 0.00 11.10 201 - 300 0.33 6.10 5.65 1.75 0.08 13.90 0.33 6.91 5.61 1.26 0.08 14.19 301 - 499 0.12 2.48 10.04 2.80 0.20 15.65 0.20 2.93 9.27 2.32 0.16 14.88 500 - 1,499 0.04 1.14 14.72 15.12 1.54 32.56 0.08 1.95 15.49 14.39 0.77 32.68 1,500 - 2,499 0.00 0.00 1.18 8.98 1.30 11.46 0.00 0.00 1.75 8.74 0.89 11.38 >2500+ 0.00 0.00 0.04 5.61 4.59 10.24 0.00 0.04 0.16 6.42 3.29 9.92 รวม 4.07 18.29 35.49 34.43 7.72 100.00 4.72 21.42 35.41 33.25 5.20 100.00

ตารางท 7 เปรยบเทยบจ านวนนกเรยนตอคร สถานศกษาสงกด สพฐ. รวมทกระดบการศกษา จ าแนกตามขนาดสถานศกษา ปการศกษา 2559 - 2560 หนวย : จ านวนสถานศกษา

ขนาดสถานศกษา

ป 2559 ป 2560 < 10 11 - 15 15 - 20 21 - 25 > 25 รวม < 10 11 - 15 15 - 20 21 - 25 > 25 รวม

<=120 4,944 6,265 2,855 786 424 15,274 4,731 5,787 2,735 905 490 14,648 121 - 200 1,006 3,393 1,819 392 112 6,722 1,048 3,294 1,878 491 150 6,861 201 - 300 71 1,380 1,411 458 140 3,460 95 1,417 1,381 444 168 3,505 301 - 499 17 319 1,117 629 157 2,239 23 332 1,057 583 193 2,188 500 – 1,499 17 131 703 667 292 1,810 18 159 663 648 353 1,841 1,500 – 2,499 4 66 178 148 396 4 71 172 147 394 >2,500+ 15 158 112 285 19 145 114 278 รวม 6,055 11,492 7,986 3,268 1,385 30,186 5,915 10,993 7,804 3,388 1,615 29,715

หนวย : รอยละ

ขนาดสถานศกษา

ป 2559 ป 2560 < 10 11 - 15 15 - 20 21 - 25 > 25 รวม < 10 11 - 15 15 - 20 21 - 25 > 25 รวม

<=120 16.38 20.75 9.46 2.60 1.40 50.60 15.92 19.48 9.20 3.05 1.65 49.29 121 - 200 3.33 11.24 6.03 1.30 0.37 22.27 3.53 11.09 6.32 1.65 0.50 23.09 201 - 300 0.24 4.57 4.67 1.52 0.46 11.46 0.32 4.77 4.65 1.49 0.57 11.80 301 - 499 0.06 1.06 3.70 2.08 0.52 7.42 0.08 1.12 3.56 1.96 0.65 7.36 500 – 1,499 0.06 0.43 2.33 2.21 0.97 6.00 0.06 0.54 2.23 2.18 1.19 6.20 1,500 – 2,499 0.00 0.01 0.22 0.59 0.49 1.31 0.00 0.01 0.24 0.58 0.49 1.33 >2,500+ 0.00 0.00 0.05 0.52 0.37 0.94 0.00 0.00 0.06 0.49 0.38 0.94 รวม 20.06 38.07 26.46 10.83 4.59 100.00 19.91 36.99 26.26 11.40 5.43 100.00

ตารางท 8 เปรยบเทยบจ านวนผบรหารสถานศกษาตามเกณฑมาตรฐานอตราก าลงท กคศ. ก าหนด จ าแนกตามขนาดสถานศกษา ป 2559 – 2560 หนวย : จ านวนสถานศกษา

ขนาดสถานศกษา เกณฑมาตรฐานอตราก าลงฯ (ป 2559) เกณฑมาตรฐานอตราก าลงฯ (ป 2560)

เกน พอด ขาด รวม เกน พอด ขาด รวม

<= 120 44 11,367 4,287 15,698 46 11,267 4,228 15,541

121 - 200 93 5,870 766 6,729 102 5,969 802 6,873

201 - 300 226 2,890 345 3,461 239 2,920 348 3,507

301 - 499 222 1,276 741 2,239 257 1,194 737 2,188

500 – 1,499 116 805 889 1,810 138 798 905 1,841

1,500 – 2,499 17 126 253 396 15 126 253 394

> 2,500+ 1 108 176 285 1 105 172 278

รวม 719 22,442 7,457 30,618 798 22,379 7,445 30,622

หนวย : รอยละ

ขนาดสถานศกษา เกณฑมาตรฐานอตราก าลงฯ (ป 2559) เกณฑมาตรฐานอตราก าลงฯ (ป 2560)

เกน พอด ขาด รวม เกน พอด ขาด รวม

<= 120 0.3 72.4 27.3 100.0 0.3 72.5 27.2 100.0

121 - 200 1.4 87.2 11.4 100.0 1.5 86.8 11.7 100.0

201 - 300 6.5 83.5 10.0 100.0 6.8 83.3 9.9 100.0

301 - 499 9.9 57.0 33.1 100.0 11.7 54.6 33.7 100.0

500 – 1,499 6.4 44.5 49.1 100.0 7.5 43.3 49.2 100.0

1,500 – 2,499 4.3 31.8 63.9 100.0 3.8 32.0 64.2 100.0

> 2,500+ 0.4 37.9 61.8 100.0 0.4 37.8 61.9 100.0

รวม 2.3 73.3 24.4 100.0 2.6 73.1 24.3 100.0

ตารางท 9 เปรยบเทยบจ านวนครตามเกณฑมาตรฐานอตราก าลงท กคศ. ก าหนด * จ าแนกตามขนาดสถานศกษา ป 2559 – 2560 หนวย : จ านวนสถานศกษา

ขนาดสถานศกษา เกณฑมาตรฐานอตราก าลงฯ (ป 2559) เกณฑมาตรฐานอตราก าลงฯ (ป 2560)

เกน พอด ขาด รวม เกน พอด ขาด รวม

<= 120 11,326 2,857 1,515 15,698 11,170 2,662 1,709 15,541

121 - 200 3,287 1,364 2,078 6,729 3,146 1,357 2,370 6,873

201 - 300 1,709 536 1,216 3,461 1,657 519 1,331 3,507

301 - 499 763 258 1,218 2,239 763 232 1,193 2,188

500 – 1,499 449 110 1,251 1,810 440 83 1,318 1,841

1,500 – 2,499 52 6 338 396 48 7 339 394

> 2,500+ 42 3 240 285 39 3 236 278

รวม 17,628 5,134 7,856 30,618 17,263 4,863 8,496 30,622 * รวมขาราชการคร ครพนกงานราชการ ครอตราจาง และครผทรงคณคาแหงแผนดน

หนวย : รอยละ

ขนาดสถานศกษา เกณฑมาตรฐานอตราก าลงฯ (ป 2559) เกณฑมาตรฐานอตราก าลงฯ (ป 2560)

เกน พอด ขาด รวม เกน พอด ขาด รวม

<= 120 72.1 18.2 9.7 100.0 71.9 17.1 11.0 100.0

121 - 200 48.8 20.3 30.9 100.0 45.8 19.7 34.5 100.0

201 - 300 49.4 15.5 35.1 100.0 47.2 14.8 38.0 100.0

301 - 499 34.1 11.5 54.4 100.0 34.9 10.6 54.5 100.0

500 – 1,499 24.8 6.1 69.1 100.0 23.9 4.5 71.6 100.0

1,500 – 2,499 13.1 1.5 85.4 100.0 12.2 1.8 86.0 100.0

> 2,500+ 14.7 1.1 84.2 100.0 14.0 1.1 84.9 100.0

รวม 57.6 16.8 25.7 100.0 56.4 15.9 27.7 100.0

ตารางท 10 เปรยบเทยบสดสวนงบบคลากรกบคาใชจายเพอการจดการศกษา สถานศกษาสงกด สพฐ. ปงบประมาณ 2559 – 2560 หนวย : ลานบาท

ปงบประมาณ 2559 ปงบประมาณ 2560

แผนงานพนฐานดานการพฒนาและเสรมสรางศกยภาพคน *

รวม สพฐ. แผนงานพนฐานดานการพฒนา

และเสรมสรางศกยภาพคน * รวม สพฐ.

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

งบบคลากร 202,449 88.23 236,828 74.17 191,076 83.45 226,241 72.28

งบด าเนนงาน 11,666 5.08 23,789 7.45 20,074 8.77 26,491 8.46

งบลงทน 14,351 6.25 16,615 5.20 16,017 7.00 18,318 5.85

เงนอดหนน 902 0.39 41,931 13.13 1,696 0.74 41,131 13.14

รายจายอน 78 0.03 158 0.05 116 0.05 826 0.26

รวมทงสน 229,446 100.00 319,321 100.00 228,979 100.00 313,008 100.00

ตารางท 11 เปรยบเทยบผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยนจ าแนกตามระดบชน กบงบบคลากรเฉลยตอหว จ าแนกตามขนาดสถานศกษา หนวย : รอยละ

ขนาดสถานศกษา O-Net เฉลย (2559) O-Net เฉลย (2560) งบบคลากรเฉลยตอหว

ป.6 ม.3 ม.6 ป.6 ม.3 ม.6 2559 2560

<= 120 41.0 35.0 29.0 37.1 30.7 26.5 53,831 54,533

121 - 200 40.9 34.7 29.3 37.1 31.1 26.8 38,478 38,332

201 - 300 39.6 34.7 29.4 36.1 31.1 27.0 30,708 30,956

301 - 499 39.3 34.6 29.7 35.7 30.9 27.1 25,863 26,084

500 - 1,499 41.3 35.6 31.0 37.4 31.6 28.8 23,009 22,976

1,500 - 2,499 48.0 38.1 33.1 44.8 33.9 31.4 21,038 20,984

>2,500+ 52.7 44.3 38.0 50.6 40.7 37.6 21,264 21,415

รวมทงสน 40.7 35.3 31.2 37.0 31.4 29.1 43,108 43,272

ตารางท 12 เปรยบเทยบงบบคลากรเฉลยตอหวกบผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยน จ าแนกตามระดบการศกษา ปการศกษา 2559 - 2560

หนวย : จ านวนสถานศกษา

ประถมศกษา O-Net (2559) O-Net (2560)

สงกวา ต ากวา รวม สงกวา ต ากวา รวม

คาใชจายตอหวผเรยน สงกวา 6,141 12,824 18,965 8,150 9,429 17,579

ต ากวา 2,239 6,106 8,345 2,424 3,228 5,652

รวม 8,380 18,930 27,310 10,574 12,657 23,231

หนวย : รอยละ

คาใชจายตอหวผเรยน สงกวา 22 47 69 35 41 76

ต ากวา 8 22 31 10 14 24

รวม 31 69 100 46 54 100

หนวย : จ านวนสถานศกษา

มธยมตน O-Net (2559) O-Net (2560)

สงกวา ต ากวา รวม สงกวา ต ากวา รวม

คาใชจายตอหวผเรยน สงกวา 745 4,459 5,204 2,236 3,364 5,600

ต ากวา 573 2,958 3,531 1,153 1,466 2,619

รวม 1,318 7,417 8,735 3,389 4,830 8,219

หนวย : รอยละ

คาใชจายตอหวผเรยน สงกวา 9 51 60 27 41 68

ต ากวา 7 34 40 14 18 32

รวม 15 85 100 41 59 100

ตารางท 12 (ตอ)

หนวย : จ านวนสถานศกษา

มธยมปลาย O-Net (2559) O-Net (2560)

สงกวา ต ากวา รวม สงกวา ต ากวา รวม

คาใชจายตอหวผเรยน สงกวา 39 949 988 334 873 1,207

ต ากวา 252 1,197 1,449 492 576 1,068

รวม 291 2,146 2,437 826 1,449 2,275

หนวย : รอยละ

คาใชจายตอหวผเรยน สงกวา 2 39 41 15 38 53

ต ากวา 10 49 59 22 25 47

รวม 12 88 100 36 64 100

ตารางท 13 เปรยบเทยบงบบคลากรเฉลยตอหวของสถานศกษากบคาเฉลยรวม และผลคะแนน O-Net เฉลยของสถานศกษากบคาเฉลยรวม สถานศกษาระดบประถมศกษา จ าแนกตามขนาดสถานศกษา ระดบประถมศกษา ปการศกษา 2559 – 2560

หนวย : จ านวนสถานศกษา หนวย : รอยละ

ขนาดสถานศกษา ตนทนคาใชจายเฉลยของสถานศกษาเมอเทยบกบ

คาเฉลยรวม

ป 2559 ป 2560 ป 2559 ป 2560 O-Net เฉลยของสถานศกษาเมอ

เทยบกบคาเฉลยรวม O-Net เฉลยของสถานศกษาเมอ

เทยบกบคาเฉลยรวม O-Net เฉลยของสถานศกษา

เมอเทยบกบคาเฉลยรวม O-Net เฉลยของสถานศกษา

เมอเทยบกบคาเฉลยรวม สงกวา ต ากวา รวม สงกวา ต ากวา รวม สงกวา ต ากวา รวม สงกวา ต ากวา รวม

<= 120 สง

กวา

4,150 7,914 12,064 5,009 5,557 10,566 28.2 53.8 82.0 41.1 45.5 86.6 121 - 200 1,544 3,198 4,742 2,187 2,421 4,608 24.1 49.9 74.0 38.2 42.3 80.5 201 - 300 333 1,255 1,588 666 996 1,662 10.7 40.4 51.1 24.6 61.5 61.5 301 - 499 96 402 498 218 395 613 5.1 21.5 26.7 13.8 25.0 38.9 500 – 1,499 17 55 72 59 60 119 1.6 5.2 6.8 6.7 6.8 13.4 1,500 – 2,499 1 0 1 9 0 9 0.8 0.0 0.8 8.7 0.0 8.7 > 2,500+ 0 0 0 2 0 2 0.0 0.0 0.0 5.7 0.0 5.7 รวม 6,141 12,824 18,965 8,150 9,429 17,579 22.5 47.0 69.4 41.1 45.5 86.6 <= 120

ต ากว

า

723 1,920 2,643 684 952 1,636 4.9 13.1 18.0 5.6 7.8 13.4 121 - 200 464 1,201 1,665 510 606 1,116 7.2 18.7 26.0 8.9 10.6 19.5 201 - 300 334 1,188 1,522 381 661 1,042 10.7 38.2 48.9 14.1 38.5 38.5 301 - 499 271 1,098 1,369 354 610 964 14.5 58.8 73.3 22.4 38.7 61.1 500 – 1,499 319 664 983 379 387 766 30.2 62.9 93.2 42.8 43.7 86.6 1,500 – 2,499 90 32 122 84 11 95 73.2 26.0 99.2 80.8 10.6 91.3 > 2,500+ 38 3 41 32 1 33 92.7 7.3 100.0 91.4 2.9 94.3 รวม 2,239 6,106 8,345 2,424 3,228 5,652 8.2 22.4 30.6 10.4 13.9 24.3 รวมทงสน 8,380 18,930 27,310 10,574 12,657 23,231 30.7 69.3 100.0 45.5 54.5 100.0

ตารางท 14 เปรยบเทยบงบบคลากรเฉลยตอหวของสถานศกษากบคาเฉลยรวม และผลคะแนน O-Net เฉลยของสถานศกษากบคาเฉลยรวม สถานศกษาระดบมธยมศกษาตอนตน จ าแนกตามขนาดสถานศกษา ระดบมธยมศกษาตอนตน ปการศกษา 2559 – 2560

หนวย : จ านวนสถานศกษา หนวย : รอยละ

ขนาดสถานศกษา ตนทนคาใชจายเฉลยของสถานศกษาเมอเทยบกบ

คาเฉลยรวม

ป 2559 ป 2560 ป 2559 ป 2560 O-Net เฉลยของสถานศกษาเมอ

เทยบกบคาเฉลยรวม O-Net เฉลยของสถานศกษาเมอ

เทยบกบคาเฉลยรวม O-Net เฉลยของสถานศกษา

เมอเทยบกบคาเฉลยรวม O-Net เฉลยของสถานศกษา

เมอเทยบกบคาเฉลยรวม สงกวา ต ากวา รวม สงกวา ต ากวา รวม สงกวา ต ากวา รวม สงกวา ต ากวา รวม

<= 120 สง

กวา

192 917 1,109 280 494 774 15.7 75.1 90.8 35.4 62.5 97.9 121 - 200 297 1,742 2,039 859 1,321 2,180 12.8 75.3 88.2 37.2 57.2 94.5 201 - 300 167 1,094 1,261 592 920 1,512 8.3 54.7 63.0 28.7 73.3 73.3 301 - 499 36 474 510 239 427 666 2.5 33.3 35.8 17.1 30.6 47.7 500 – 1,499 42 214 256 196 192 388 3.4 17.5 20.9 16.7 16.4 33.1 1,500 – 2,499 4 16 20 34 9 43 1.3 5.4 6.7 12.9 3.4 16.3 > 2,500+ 7 2 9 36 1 37 2.8 0.8 3.5 15.9 0.4 16.4 รวม 745 4,459 5,204 2,236 3,364 5,600 8.5 51.0 59.6 27.2 40.9 68.1 <= 120

ต ากว

า

17 95 112 5 12 17 1.4 7.8 9.2 0.6 1.5 2.1 121 - 200 23 251 274 40 88 128 1.0 10.9 11.8 1.7 3.8 5.5 201 - 300 58 682 740 181 371 552 2.9 34.1 37.0 8.8 26.7 26.7 301 - 499 83 831 914 242 487 729 5.8 58.4 64.2 17.3 34.9 52.3 500 – 1,499 91 878 969 317 467 784 7.4 71.7 79.1 27.0 39.8 66.9 1,500 – 2,499 98 179 277 180 40 220 33.0 60.3 93.3 68.4 15.2 83.7 > 2,500+ 203 42 245 188 1 189 79.9 16.5 96.5 83.2 0.4 83.6 รวม 573 2,958 3,531 1,153 1,466 2,619 6.6 33.9 40.4 14.0 17.8 31.9 รวมทงสน 1,318 7,417 8,735 3,389 4,830 8,219 15.1 84.9 100.0 41.2 58.8 100.0

ตารางท 15 เปรยบเทยบงบบคลากรเฉลยตอหวของสถานศกษากบคาเฉลยรวม และผลคะแนน O-Net เฉลยของสถานศกษากบคาเฉลยรวม สถานศกษาระดบมธยมศกษาตอนปลาย จ าแนกตามขนาดสถานศกษา ระดบมธยมศกษาตอนปลาย ปการศกษา 2559 – 2560

หนวย : จ านวนสถานศกษา หนวย : รอยละ

ขนาดสถานศกษา ตนทนคาใชจายเฉลยของสถานศกษาเมอเทยบกบ

คาเฉลยรวม

ป 2559 ป 2560 ป 2559 ป 2560 O-Net เฉลยของสถานศกษาเมอ

เทยบกบคาเฉลยรวม O-Net เฉลยของสถานศกษาเมอ

เทยบกบคาเฉลยรวม O-Net เฉลยของสถานศกษา

เมอเทยบกบคาเฉลยรวม O-Net เฉลยของสถานศกษา

เมอเทยบกบคาเฉลยรวม สงกวา ต ากวา รวม สงกวา ต ากวา รวม สงกวา ต ากวา รวม สงกวา ต ากวา รวม

<= 120 สง

กวา

5 123 128 20 112 132 3.8 92.5 96.2 15.0 84.2 99.2 121 - 200 3 236 239 43 202 245 1.1 84.0 85.1 16.3 76.8 93.2 201 - 300 3 201 204 36 204 240 0.9 59.6 60.5 11.0 73.4 73.4 301 - 499 1 173 174 39 157 196 0.3 46.5 46.8 11.5 46.4 58.0 500 – 1,499 19 195 214 130 187 317 2.4 24.8 27.3 17.5 25.2 42.8 1,500 – 2,499 1 19 20 29 11 40 0.4 6.8 7.1 11.6 4.4 16.1 > 2,500+ 7 2 9 37 0 37 2.8 0.8 3.6 16.5 0.0 16.5 รวม 39 949 988 334 873 1,207 1.6 38.9 40.5 14.7 38.4 53.1 <= 120

ต ากว

า

0 5 5 0 1 1 0.0 3.8 3.8 0.0 0.8 0.8 121 - 200 1 41 42 4 14 18 0.4 14.6 14.9 1.5 5.3 6.8 201 - 300 2 131 133 10 77 87 0.6 38.9 39.5 3.1 26.6 26.6 301 - 499 1 197 198 11 131 142 0.3 53.0 53.2 3.3 38.8 42.0 500 – 1,499 22 549 571 124 300 424 2.8 69.9 72.7 16.7 40.5 57.2 1,500 – 2,499 57 203 260 162 47 209 20.4 72.5 92.9 65.1 18.9 83.9 > 2,500+ 169 71 240 181 6 187 67.9 28.5 96.4 80.8 2.7 83.5 รวม 252 1,197 1,449 492 576 1,068 10.3 49.1 59.5 21.6 25.3 46.9 รวมทงสน 291 2,146 2,437 826 1,449 2,275 11.9 88.1 100.0 36.3 63.7 100.0

ตารางท 16 เปรยบเทยบงบบคลากรตอหวกบผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยน และจ านวนครของแตละสถานศกษาตามเกณฑมาตรฐานอตราก าลงฯ จ าแนกตามระดบการศกษา ป 2560

มาตรฐานอตราก าลงครของสถานศกษา

ตามเกณฑมาตรฐานฯ

จ านวน รอยละ O-Net O-Net

รวม

O-Net O-Net

รวม สงกวาเฉลย ต ากวาเฉลย สงกวาเฉลย ต ากวาเฉลย

งบบคลากรตอหว งบบคลากรตอหว งบบคลากรตอหว งบบคลากรตอหว สงกวาเฉลย

ต ากวาเฉลย

สงกวาเฉลย

ต ากวาเฉลย

สงกวาเฉลย

ต ากวาเฉลย

สงกวาเฉลย

ต ากวาเฉลย

ชนประถมศกษาปท 6 เกนเกณฑ 5,496 693 6,382 1,116 13,687 24 3 28 5 59 พอด 1,412 402 1,541 505 3,860 6 2 7 2 17 ขาด 1,241 1,307 1,503 1,541 5,592 5 6 6 7 24 รวม 8,149 2,402 9,426 3,162 23,139 35 10 41 14 100

ชนมธยมศกษาปท 3 เกนเกณฑ 1,183 196 1,816 386 3,581 14 2 22 5 44 พอด 308 76 455 120 959 4 1 6 1 12 ขาด 745 880 1,093 959 3,677 9 11 13 12 45 รวม 2,236 1,152 3,364 1,465 8,217 27 14 41 18 100

ชนมธยมศกษาปท 6 เกนเกณฑ 120 36 385 68 609 5 2 17 3 27 พอด 18 7 73 29 127 1 0 3 1 6 ขาด 196 449 415 479 1,539 9 20 18 21 68 รวม 334 492 873 576 2,275 15 22 38 25 100

หมายเหต : อตราก าลงขาราชการครในสถานศกษา รวมครพนกงานราชการ ครอตราจาง ครผทรงคณคาแหงแผนดน

ตารางท 17 เปรยบเทยบงบบคลากรตอหวกบผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยน และสดสวนจ านวนครทมวทยฐานะช านาญการพเศษขนไป จ าแนกตามระดบการศกษา ป 2560

สดสวนจ านวนครทมวทยฐานะช านาญการพเศษขนไป

จ านวน รอยละ

O-Net สงกวาเฉลย O-Net ต ากวาเฉลย รวม

O-Net สงกวาเฉลย O-Net ต ากวาเฉลย

รวม งบบคลากรตอหว งบบคลากรตอหว งบบคลากรตอหว งบบคลากรตอหว

สงกวาเฉลย ต ากวาเฉลย สงกวาเฉลย ต ากวาเฉลย สงกวาเฉลย ต ากวาเฉลย สงกวาเฉลย ต ากวาเฉลย

ชนประถมศกษาปท 6

<=10 574 659 978 1,318 3,529 2 3 4 6 15

11 - 20 542 426 641 559 2,168 2 2 3 2 9

21 - 30 597 338 615 374 1,924 3 1 3 2 8

31 - 40 915 334 1,042 350 2,641 4 1 5 2 11

>40 5,521 645 6,150 561 12,877 24 3 27 2 56

รวม 8,149 2,402 9,426 3,162 23,139 35 10 41 14 100

ชนมธยมศกษาปท 3

<=10 103 230 262 474 1,069 1 3 3 6 13

11 - 20 173 235 257 331 996 2 3 3 4 12

21 - 30 204 250 271 248 973 2 3 3 3 12

31 - 40 275 173 366 166 980 3 2 4 2 12

>40 1,481 264 2,208 246 4,199 18 3 27 3 51

รวม 2,236 1,152 3,364 1,465 8,217 27 14 41 18 100

ชนมธยมศกษาปท 6

<=10 24 45 87 182 338 1 2 4 8 15

11 - 20 45 102 83 141 371 2 4 4 6 16

21 - 30 42 121 110 114 387 2 5 5 5 17

31 - 40 44 84 121 71 320 2 4 5 3 14

>40 179 140 472 68 859 8 6 21 3 38

รวม 334 492 873 576 2,275 15 22 38 25 100

ตาราง 18 วเคราะหตนทนตอหนวยของสถานศกษารฐ จ าแนกตามขนาด ส าหรบการอดหนนโรงเรยนเอกชน เฉพาะงบบคลากรทปรบดวยประสทธภาพการบรหารจดการ หนวย : บาท

ขนาดสถานศกษา

จ านวนสถานศกษา

O-Net ป.6

O-Net ม.3

O-Net ม.6

คาใชจายบคลากร (รวมเงนเดอน/เงนวทยฐานะผบรหาร

และคร)ตอหวนกเรยน

คาใชจายบคลากรตอหวตามเกณฑกรอบ

อตราก าลงท กคศ. ก าหนด (รวมครพนกงาน

ราชการ ครอตราจาง)

นร. : คร ตาใชจายบคลากรตอหวตามเกณฑกรอบ

อตราก าลงท กคศ. ก าหนดและปรบอตราสวนครตอนกเรยนเปน 1 : 25

สวนตาง

<=120 15,541 37.1 30.7 26.5 45,850 36,787 11.6 17,114 - 28,736 121-200 6,873 37.1 31.1 26.8 32,527 32,557 13.2 17,138 - 15,390 201-300 3,507 36.1 31.1 27.0 26,350 26,309 15.6 16,406 - 9,944 301-499 2,188 35.7 30.9 27.1 22,328 23,948 18.0 17,275 - 5,052 500-1,499 1,841 37.4 31.6 28.8 19,851 22,117 20.2 17,858 - 1,992 1,500-2,499 394 44.8 33.9 31.4 18,077 21,364 23.2 19,822 1,745 >2,500+ 278 50.6 40.7 37.6 18,293 21,070 24.1 20,350 2,057

รวมทงสน 30,622 37.0 31.4 29.1 36,559 32,395 16.7 21,689 - 14,871

-1-

1. ผลการวเคราะหขอมลประสทธภาพการใชทรพยากรเพอการศกษาในภาพรวม

การวเคราะหสภาพการด าเนนงานของการเพมประสทธภาพการใชทรพยากรเพอการศกษาของสถานศกษาขนพนฐาน สงกด สพฐ. ตามประเดนการตรวจราชการตามนโยบายของรฐมนตรวาการกระทรวงศกษาธการ ของผตรวจราชการกระทรวงศกษาธการ รอบท 2 ในครงน จะเปนการวเคราะหผลการพฒนาการศกษาทเกดขนโดยเปรยบเทยบระหวางปการศกษา 2559 กบปการศกษา 2560 โดยผลการด าเนนงานสามารถสรปไดดงน

ประสทธภาพการรบนกเรยนของสถานศกษา สามารถวเคราะหไดจากขอมล 3 แหลง ไดแก 1) การเปรยบเทยบจ านวนนกเรยนทสถานศกษารบเขาเรยนกบความสามารถของสถานศกษาในการรบนกเรยน จ าแนกตามขนาดสถานศกษา 2) อตราสวนจ านวนนกเรยนตอหอง จ าแนกตามระดบและขนาดสถานศกษา และ 3) อตราสวนจ านวนนกเรยนตอคร 1 คน จ าแนกตามขนาดสถานศกษา ซงสามารถน าเสนอผลการวเคราะหไดดงน

การเปรยบเทยบจ านวนนกเรยนทสถานศกษารบเขาเรยนกบความสามารถของสถานศกษาในการรบนกเรยน พบวา ประสทธภาพการรบนกเรยนของสถานศกษาสงกด สพฐ. โดยรวมมแนวโนมเพมขนจากรอยละ 55 เปนรอยละ 60 สวนหนงเปนผลจากจ านวนโรงเรยนทไมมนกเรยนเพมขนจาก 211 โรง ในป 2559 เปน 712 โรง ในป 2560 โดยมระดบประสทธภาพการรบนกเรยนมากทสดเทากบรอยละ 26 – 50 และรอยละ 51 – 75 ตามล าดบ หากจ าแนกตามขนาดสถานศกษา พบวา สถานศกษาทมขนาดต ากวา 120 120 – 200 และ 201 – 300 คน สวนใหญมประสทธภาพการรบนกเรยนทระดบต ากวารอยละ 25 และรอยละ 26 – 50 สวนสถานศกษาทมขนาด 301 – 499 500 – 1,499 และ1500 – 2,499 คน สวนใหญมประสทธภาพการรบนกเรยนทระดบรอยละ 76 – 100 และสถานศกษาทมขนาด 2,500 คนขนไป สวนใหญมประสทธภาพการรบนกเรยนทระดบมากกวารอยละ 100 (รายละเอยดปรากฎในตารางท 1 ภาคผนวก ก.)

การเปรยบเทยบอตราสวนจ านวนนกเรยนตอหอง พบวา อตราสวนนกเรยนตอหองในภาพรวมเทากบ 20 : 1 ในปการศกษา 2560 ซงเทากบปการศกษา 2559 หากจ าแนกตามระดบการศกษาพบวา อตราสวนนกเรยนตอหองระดบกอนประถมศกษา ประถมศกษา มธยมศกษาตอนตน และมธยมศกษาตอนปลาย เทากบ 15 : 1 16 : 1 29 : 1 และ 31 : 1 ตามล าดบ ในปการศกษา 2560 ซงไมแตกตางจากปการศกษา 2559 ทมอตราสวนนกเรยนตอหองเทากบ 15 : 1 17 : 1 30 : 1 และ 32 : 1 ตามล าดบ (รายละเอยดปรากฎในตารางท 2 ภาคผนวก ก.) และหากจ าแนกตามขนาดสถานศกษาพบวา สถานศกษาทมอตราสวนนกเรยนตอหองเทากบหรอนอยกวา 10 คน ตอหอง หรออยระหวาง 11 – 20 คนตอหอง สวนใหญจะเปนสถานศกษาเปดสอนระดบกอนประถมและประถมศกษา ในขณะทสถานศกษาทอตรานกเรยนตอหองเทากบ 21 – 30 31 – 40 และ 40 คนตอหองขนไป สวนใหญเปนสถานศกษาทเปดสอนระดบมธยมศกษาตอนตนและตอนปลาย โดยสดสวนดงกลาวไมมความแตกตางกนระหวางปการศกษา 2559 – 2560 อยางเหนไดชดเจน (รายละเอยดปรากฎในตารางท 3 – 6 ภาคผนวก ก.)

การเปรยบเทยบอตราจ านวนนกเรยนตอคร 1 คน พบวาอตราสวนนกเรยนตอครในภาพรวมเทากบ 17 : 1 ในปการศกษา 2560 ซงเทากบปการศกษา 2559 (รายละเอยดปรากฎในตารางท 2 ภาคผนวก ก.) และหากจ าแนกตามขนาดสถานศกษา ระหวางปการศกษา 2560 กบปการศกษา 2559 พบวา สถานศกษาทมอตราสวนนกเรยนตอครนอยกวา 10 11 – 15 และ 15 - 20 คน มจ านวนและ

-2-

สดสวนทลดลงเลกนอย ในขณะทสถานศกษาทมอตราสวนครตอนกเรยน 21 - 25 และ 25 คนขนไป มจ านวนและสดสวนทเพมขนเลกนอยเชนกน (รายละเอยดปรากฎในตารางท 7 ภาคผนวก ก.)

การวเคราะหจ านวนบคลากรในแตละสถานศกษา โดยทการค านวณอตราก าลงครในสถานศกษาตามเกณฑมาตรฐานอตราก าลงทส านกงานคณะกรรมการขาราชการครและบคลากรทางการศกษา (กคศ.) ก าหนด 1 จะค านวณจากอตราก าลงครทเปนขาราชการเทานน แตในระยะหลงการรบบคคลเขามาเปนครนน สถานศกษามการรบครทเปนพนกงานราชการ ครอตราจาง และครผทรงคณคาแหงแผนดนดวย เพอใหการวเคราะหอตราก าลงครในสถานศกษาสอดคลองกบสภาพความเปนจรง การวเคราะหอตราก าลงครในสถานศกษาจงไดรวมอตราก าลงครทเปนพนกงานราชการ ครอตราจาง และครผทรงคณคาแหงแผนดนเขามาพจารณาในการวเคราะหดวย เพอสะทอนใหเหนประสทธภาพการบรหารงานบคคลขาราชการครในสถานศกษาเมอเปรยบเทยบกบเกณฑมาตรฐานอตราก าลงท กคศ. ก าหนด โดยผลการวเคราะหสรปไดดงน

จ านวนผบรหารสถานศกษาเมอเปรยบเทยบกบเกณฑมาตรฐานอตราก าลงฯ พบวา ปญหาการขาดแคลนผบรหารไมมความแตกตางระหวางปการศกษา 2560 กบปการศกษา 2559 โดยสวนใหญสถานศกษาจะมจ านวนผบรหารตามเกณฑประมาณรอยละ 73 สงกวาเกณฑรอยละ 2 และต ากวาเกณฑรอยละ 24 ซงสวนใหญเปนสถานศกษาทมขนาดใหญขนไป (รายละเอยดปรากฎในตารางท 8 ภาคผนวก ก.)

1 เกณฑอตราก าลงขาราชการครในโรงเรยนประถมศกษา สงกด สปช . ตามหนงสอ ส านกงาน กค. ท ศธ. 1305/466

ลงวนท 11 มถนายน 2545 กรณท 1 : โรงเรยนประถมศกษาทมนกเรยน 120 คนลงมา และจดการเรยนการสอนชน อ.1 – ป.6 หรอ ป.1-ป.6 นกเรยน 1 – 20 คน มผบรหาร 1 คน ครผสอน 1 คน นกเรยน 21 – 40 คน มผบรหาร 1 คน ครผสอน 2 คน นกเรยน 41 – 60 คน มผบรหาร 1 คน ครผสอน 3 คน นกเรยน 61 – 80 คน มผบรหาร 1 คน ครผสอน 4 คน นกเรยน 81 – 100 คน มผบรหาร 1 คน ครผสอน 5 คน นกเรยน 101 – 120 คน มผบรหาร 1 คน ครผสอน 6 คน กรณท 2 : โรงเรยนประถมศกษาทมนกเรยน 121 คนขนไป และจดการเรยนการสอนชน อ.1 – ป.6 หรอ ป.1-ป.6 ระดบอนบาล อตรสวน คร : นร. เทากบ 1 : 25 นร. : หอง เทากบ 1 : 30 ระดบประถมศกษา อตรสวน คร : นร. เทากบ 1 : 25 นร. : หอง เทากบ 1 : 40 จ านวนครปฏบตการสอนรวม เทากบ จ านวนครอนบาล + จ านวนครประถม จ านวนครรวม เทากบ [{(จ านวนหองเรยนอนบาล X 1.2) + (จ านวนนกเรยนอนบาล/25)] + [(จ านวนหองเรยนประถม X 1.6) + (จ านวนนกเรยนประถม/25)}]/2 จ านวนผบรหาร นกเรยน 121 – 359 คน มผบรหาร 1 คน นกเรยน 360 – 719 คน มผบรหาร 1 คน ผชวยผบรหาร 1 คน นกเรยน 720 – 1,079 คน มผบรหาร 1 คน ผชวยผบรหาร 2 คน นกเรยน 1,080 – 1,679 คน มผบรหาร 1 คนผชวยผบรหาร 3 คน นกเรยน 1,680 คนขนไป มผบรหาร 1 คน ผชวยผบรหาร 4 คน เงอนไข การคดจ านวนหองเรยน (โดยใชจ านวนนกเรยนตอหองหารจ านวนกเรยน0 หากมเศษตงแต 10 คนขนไป ใหเพมอก 1 หอง กรณท 3 : โรงเรยนประถมศกษาทมนกเรยน 121 คนขนไป และจดการเรยนการสอนชน อ.1 – ม.3 หรอ ป.1 - ม.3 ระดบอนบาล อตรสวน คร : นร. เทากบ 1 : 25 นร. : หอง เทากบ 1 : 30 ระดบประถมศกษา อตรสวน คร : นร. เทากบ 1 : 25 นร. : หอง เทากบ 1 : 40 ระดบมธยมศกษา อตรสวน คร : นร. เทากบ 1 : 20 นร. : หอง เทากบ 1 : 40 จ านวนครปฏบตการสอนรวม เทากบ จ านวนครอนบาล + จ านวนครประถม + จ านวนครมธยม จ านวนครรวม เทากบ [{(จ านวนหองเรยนอนบาล X 1.2) + (จ านวนนกเรยนอนบาล/25)] + [(จ านวนหองเรยนประถม X 1.6) + (จ านวนนกเรยนประถม/25) + (จ านวนหองเรยนมธยม X 2)}]/2 จ านวนผบรหาร ใชเกณฑเดยวกบกรณท 2 กรณท 4 : โรงเรยนมธยมศกษา ระดบมธยมศกษา อตรสวน คร : นร. เทากบ 1 : 20 นร. : หอง เทากบ 1 : 40 จ านวนครปฏบตการสอนรวม เทากบ จ านวนครอนบาล + จ านวนครประถม + จ านวนครมธยม จ านวนครรวม เทากบ (จ านวนหองเรยนมธยม X 2)

-3-

แผนภาพท 1 เปรยบเทยบจ านวนผบรหารตามเกณฑมาตรฐานอตราก าลง จ าแนกตามขนาดสถานศกษา

ปการศกษา 2559 - 2560

จ านวนครเมอเปรยบเทยบกบเกณฑมาตรฐานอตราก าลงฯ พบวา ปการศกษา 2560 สถานศกษาทมบคลากรครเกนเกณฑ มแนวโนมลดลง เปนสถานศกษาทมขนาดต ากวา 120 คน 121 – 200 คน และขนาด 201 – 300 คน สวนสถานศกษาทมบคลากรครขาดมแนวโนมเพมขนเปนสถานศกษาทมขนาด 301 – 399 คน จนถงขนาด 500 – 1,499 คน เมอเทยบกบปการศกษา 2559 (รายละเอยดปรากฎในตารางท 9 ภาคผนวก ก.)

การวเคราะหการใชจายเงนเพอการศกษา หากพจารณาเฉพาะวงเงนงบประมาณเพอการศกษาท สพฐ. ไดรบจดสรร เฉพาะผลผลตดานการจดการศกษาพบวา สดสวนคาใชจายดานบคลากรมแนวโนมลดลงจากรอยละ 88 ในป 2559 มาเปนรอยละ 83 ในป 2560 (รายละเอยดปรากฎในตารางท 10 ภาคผนวก ก.)

44 93 226 222 116 17 1

11,367

5,870 2,890

1,276

805

126 108

4,287

766 345

741

889

253 176

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

<= 120 121 - 200 201 - 300 301 - 499 500 – 1,499 1,500 – 2,499

> 2,500+

ปการศกษา 2559

เกน พอด ขาด

46 102 239 257 138 15 1

11,267

5,969 2,920

1,194

798

126 105

4,228

802 348

737

905

253 172

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

<= 120 121 - 200 201 - 300 301 - 499 500 – 1,499 1,500 – 2,499 > 2,500+

ปการศกษา 2560

เกน พอด ขาด

-4-

แผนภาพท 2 เปรยบเทยบจ านวนครแตละสถานศกษา ตามเกณฑมาตรฐานอตราก าลง จ าแนกตามขนาดสถานศกษา

ปการศกษา 2559 - 2560

การเปรยบเทยบผลสมฤทธทางการเรยนเฉลยของนกเรยนกบคาใชจายบคลากรตอหวนกเรยน 2 จ าแนกตามขนาดและระดบการศกษา พบวา ผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยนชน ป.6 ม.3 และ ม.6 ในภาพรวม ปการศกษา 2560 มแนวโนมลดลงจากป 2559 เมอพจารณาตามขนาดสถานศกษาพบวามแนวโนมลดลงในแตละระดบชนไมแตกตางกน ในขณะทคาใชจายบคลากรตอหวในการจดการศกษาในภาพรวมมแนวโนมเพมขนเลกนอย โดยสถานศกษาทมขนาดเลกจะมคาใชจายบคลากรตอหวสงทสด และเมอสถานศกษามขนาดใหญขนคาใชจายบคลากรตอหวกจะลดลง โดยทคาใชจายบคลากรตอหวเฉลยทสงทสดและต าทสดมความแตกตางระหวาง 2.56 – 2.60 เทา (รายละเอยดปรากฎในตารางท 11 ภาคผนวก ก.) หากรฐจะบรหารและจดการศกษาของรฐใหเกดประสทธภาพคงหลกเลยงไดยากในการด าเนน

2 ค านวณเฉพาะงบบคลากร รวมเงนเดอนและเงนวทยฐานะของผบรหารและครในแตละสถานศกษา (รวมครทเปนพนกงาน

ราชการ ครอตราจาง และครผทรงคณคาแหงแผนดนดวย)

11,326

3,287 1,709

763 449

52 42

2,857

1,364 536

258

110

6 3

1,515

2,078 1,216

1,218

1,251

338 240

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

<= 120 121 - 200 201 - 300 301 - 499 500 – 1,499 1,500 – 2,499

> 2,500+

ปการศกษา 2559

เกน พอด ขาด

11,170

3,146 1,657 763

440 48 39

2,662

1,357 519

232

83

7 3

1,709

2,370 1,331

1,193

1,318

339 236

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

<= 120 121 - 200 201 - 300 301 - 499 500 – 1,499 1,500 – 2,499

> 2,500+

ปการศกษา 2560

เกน พอด ขาด

-5-

4

มาตรการลดจ านวนสถานศกษาและเพมขนาดสถานศกษา โดยการเลก ควบ/รวมสถานศกษาใหเหลอเทาทจ าเปนและเพยงพอกบความตองการของผรบบรการศกษา อยางไรกตาม หากน าสถานศกษาขององคกรปกครองสวนทองถน (อปท.) และสถานศกษาเอกชนเขามารวมพจารณาในฐานะผใหบรการการศกษาในตลาดเชนเดยวกบสถานศกษาของ สพฐ. กยงท าใหจ านวนสถานศกษาของ สพฐ. ทตองลดลงมจ านวนเพมมากขน

การเปรยบเทยบคาใชจายบคลากรตอหวนกเรยนกบคาเฉลยตอหวรวมของสถานศกษา และผลสมฤทธทางการเรยนเฉลยของสถานศกษากบคาเฉลยรวมของสถานศกษา จ าแนกตามขนาดและระดบการศกษา พบวา

หากพจาณาจากคาใชจายบคลากรตอหวของแตละสถานศกษาเปรยบเทยบกบคาใชจายบคลากรเฉลยตอหวรวมของสถานศกษา พบวากวารอยละ 50 ของสถานศกษาทเปดสอนถงชนประถมศกษาปท 6 มธยมศกษาปท 3 และมธยมศกษาปท 6 มคาใชจายบคลากรตอหวสงกวาคาเฉลยรวมของสถานศกษาคดเปนรอยละ 76 68 และ 53 ตามล าดบ (รายละเอยดปรากฎในตารางท 12 ภาคผนวก ก.)

หากพจารณาจากผลคะแนน O - Net เฉลยของแตละสถานศกษาเปรยบเทยบกบผลคะแนน O – Net เฉลยรวมของสถานศกษา พบวากวารอยละ 50 ของสถานศกษาทเปดสอนถงชนประถมศกษาปท 6 มธยมศกษาปท 3 และมธยมศกษาปท 6 มผลคะแนน O – Net ต ากวาคาเฉลยรวมของสถานศกษาคดเปนรอยละ 54 59 และ 64 ตามล าดบ (รายละเอยดปรากฎในตารางท 12 ภาคผนวก ก.)

หากพจารณาเปรยบเทยบคาใชจายบคลากรตอหวและผลคะแนน O – Net เฉลยของสถานศกษากบคาใชจายบคลากรตอหวและผลคะแนน O – Net เฉลยรวมของสถานศกษา ตามขนาดสถานศกษาพบวา สถานศกษาทมขนาดตงแตต ากวา 120 คน จนถงขนาด 300 – 499 คน สวนใหญเปนสถานศกษาทมคาใชจายบคลากรตอหวสงกวาคาเฉลยรวมของสถานศกษา และมผลคะแนน O – Net ต ากวาคาเฉลยรวมของสถานศกษา ในขณะทสถานศกษาทมขนาดตงแต 500 – 1,499 คน จนถงขนาด 2,500 คนขนไป สวนใหญเปนสถานศกษาทมคาใชจายบคลากรตอหวต ากวาคาเฉลยรวมของสถานศกษา และมผลคะแนน O – Net สงกวาคาเฉลยรวมของสถานศกษา (รายละเอยดปรากฎในตารางท 13 – 15 ภาคผนวก ก.)

แผนภาพท 3 เปรยบเทยบคาใชจายบคลากรตอหวนกเรยนกบผลคะแนน O-Net ชน ป.6 ปการศกษา 2560

<=120 5,009 41.1

121 - 200 2,187 38.2

201 - 300 666 24.6 301 - 499 218 13.8

500 - 1,499 59 6.7 1,500 - 2,499 9 8.7

>= 2,500+ 2 5.7

8,150 35.1

<=120 952 7.8

121 - 200 606 10.6 201 - 300 661 24.4

301 - 499 610 38.7 500 - 1,499 387 43.7

1,500 - 2,499 11 10.6

>= 2,500+ 1 2.9

3,228 13.9

<=120 280 35.4

ผลคะแนน O – Net สงกวาคาเฉลย ตากวาคาเฉลย

หนวย : จานวนสถานศกษา

สงกวา คาเฉลย

(N = 23,231)

ตาใช

จายบ

คลาก

รตอห

วนก

เรยน

ตากวา คาเฉลย สถานศกษาทมตนทนสง และ O-Net ตา เปนสถานศกษา

ทมขนาดตากวา 120 คน จนถงขนาด 201 – 300 คน

2,424 (10%)

3,228 (14%)

9,429 (41%)

8,150 (35%)

สถานศกษาทมตนทนต า และ O-Net สง เปนสถานศกษาทมขนาด ตงแต 201 – 300 จนถงขนาด 500 – 1,499 คน

-6-

4

ผลคะแนน O – Net

4

สงกวาคาเฉลย ตากวาคาเฉลย

สงกวา คาเฉลย

หนวย : จานวนสถานศกษา

ตาใช

จายบ

คลาก

รตอห

วนก

เรยน

ตากวา คาเฉลย

สถานศกษาทมตนทนสง และ O-Net ต า เปนสถานศกษาทมขนาดต ากวา 120 คน

จนถงขนาด 201 – 300 คน

สถานศกษาทมตนทนต า และ O-Net สง เปนสถานศกษาทมขนาด 500 – 1,499 คน จนถงขนาด 201 – 300 คน

(N = 8,219)

แผนภาพท 4 เปรยบเทยบคาใชจายบคลากรตอหวนกเรยนกบผลคะแนน O-Net ชน ม.3 ปการศกษา 2560

แผนภาพท 5 เปรยบเทยบคาใชจายบคลากรตอหวนกเรยนกบผลคะแนน O-Net ชน ม.6 ปการศกษา 2560

การเปรยบเทยบผลสมฤทธทางการเรยนเฉลยของนกเรยนกบคาเฉลยรวมของสถานศกษา กบคาใชจายบคลากรตอหวนกเรยนกบคาเฉลยรวมของสถานศกษา จ าแนกตามระดบการศกษา และเกณฑมาตรฐานอตราก าลงครฯ (รวมพนกงานราชการ/ครอตราจาง/ครผทรงคณคาแหงแผนดน) พบวา

สถานศกษาทเปดสอนถงชนประถมศกษาปท 6 สวนใหญเปนสถานศกษาทมอตราก าลงครเกนเกณฑ คดเปนรอยละ 59 และเปนสถานศกษาทมงบบคลากรตอหวสงกวาคาเฉลยรวมของสถานศกษาและมผลผลคะแนน O-Net เฉลยของสถานศกษาสงและต ากวาคาเฉลยรวมของสถานศกษา คดเปนสดสวนรอยละ 24 และ 28 ของสถานศกษาทเปดสอนถงชนประถมศกษาปท 6

สถานศกษาทเปดสอนถงชนมธยมศกษาตอนตน สวนใหญเปนสถานศกษาทมอตราก าลงครต ากวาเกณฑคดเปนรอยละ 45 และเกนเกณฑคดเปนรอยละ 44 โดยสถานศกษาทมอตราก าลงครต ากวาเกณฑ สวนใหญเปนสถานศกษาทมงบบคลากรตอหวต ากวาคาเฉลยรวมของสถานศกษาและมผลคะแนน

121 - 200 859 37.2

201 - 300 592 28.7

301 - 499 239 17.1

500 - 1,499 196 16.7

1,500 - 2,499 34 12.9

>= 2,500+ 36 15.9

2,236 27.2

<=120 12 1.5

121 - 200 88 3.8 201 - 300 371 18.0

301 - 499 487 34.9 500 - 1,499 467 39.8

1,500 - 2,499 40 15.2 >= 2,500+ 1 0.4

1,466 17.8

<=120 20 15.0

121 - 200 43 16.3

201 - 300 36 11.0

301 - 499 39 11.5

500 - 1,499 130 17.5

1,500 - 2,499 29 11.6

>= 2,500+ 37 16.5

334 14.7

<=120 1 0.8

121 - 200 14 5.3

201 - 300 77 23.5

301 - 499 131 38.8

500 - 1,499 300 40.5

1,500 - 2,499 47 18.9

>= 2,500+ 6 2.7

576 25.3

ผลคะแนน O – Net สงกวาคาเฉลย ตากวาคาเฉลย

สงกวา คาเฉลย

หนวย : จานวนสถานศกษา (N = 2,433)

ตากวา คาเฉลย สถานศกษาทมตนทนสง และ O-Net ต า

เปนสถานศกษาทมขนาดต ากวา 120 คน จนถงขนาด 121 – 200 คน

สถานศกษาทมตนทนต า และ O-Net สง เปนสถานศกษาทมขนาด 201 – 300 คน จนถงขนาด 1,500 – 2,499 คน

1,153 (14%)

1,466 (17.8%)

3,364 (40.9%)

2,236 (27.2%)

492 (21.6%)

576 (25.3%)

873 (38.4%)

334 (14.7%)

-7-

O-Net เฉลยของสถานศกษาสงและต ากวาคาเฉลยรวมของสถานศกษา คดเปนสดสวนรอยละ 11 และ 12 ของสถานศกษาทเปดสอนถงชนมธยมศกษาตอนตน

สถานศกษาทเปดสอนถงชนมธยมศกษาตอนปลาย สวนใหญเปนสถานศกษาทมอตราก าลงครต ากวาเกณฑคดเปนรอยละ 68 และเปนสถานศกษาทมงบบคลากรตอหวต ากวาคาเฉลยรวมของสถานศกษาและมผลผลคะแนน O-Net เฉลยของสถานศกษาสงกวาและต ากวาคาเฉลยรวมของสถานศกษา คดเปนสดสวนรอยละ 20 และ 21 ของสถานศกษาทเปดสอนถงชนมธยมศกษาตอนตน (รายละเอยดปรากฎในตารางท 16 ภาคผนวก ก.)

สถานศกษาทเปดสอนถงชนประถมศกษาปท 6 มธยมศกษาตอนตน และมธยมศกษาตอนปลาย สวนใหญเปนสถานศกษาทมสดสวนของครทมวทยฐานะช านาญการพเศษขนไปมากกวารอยละ 40 ของครในแตละสถานศกษา คดเปนรอยละ 56 51 และ 38 ตามล าดบ และสวนใหญเปนสถานศกษาทมคาใชจายบคลากรตอหวสงกวาคาเฉลยรวมของสถานศกษา ซงมทงสถานศกษาทมผลคะแนน O-Net เฉลยของสถานศกษาสงและต ากวาคาเฉลยรวมของสถานศกษา คดเปนสดสวนรอยละ 24 และ 27 ของสถานศกษาทเปดสอนถงชนประถมศกษาปท 6 และสดสวนรอยละ 18 และ 27 ของสถานศกษาทเปดสอนถงชนมธยมศกษาตอนตน และสดสวนรอยละ 8 และ 21 ของสถานศกษาทเปดสอนถงชนมธยมศกษาตอนปลาย ตามล าดบ (รายละเอยดปรากฎในตารางท 17 ภาคผนวก ข.)

การวเคราะหตนทนประสทธภาพตอหวนกเรยนในภาพรวม พบวา 1) คาใชจายตอหวนกเรยนทค านวณเฉพาะงบบคลากร (รวมเงนเดอนและเงนวทยฐานะของ

ผบรหารและคร) ไมรวมเงนอดหนนเรยนฟร 15 ป จ าแนกตามระดบการศกษา ซงรวมเงนเดอนครพนกงานราชการ ครอตราจาง และครผทรงคณคาแหงแผนดน มคาใชจายตอหวทแปรผกผนกบขนาดสถานศกษา โดยสถานศกษาขนาดต ากวา 120 คน มคาใชจายตอหวสงสดเทากบ 45,850 บาทตอคนตอป (สดสวนครตอนกเรยนเทากบ 1 : 11.6) และมคาใชจายตอหวต าสดเทากบ 18.077 บาทตอคนตอป ซงเปนสถานศกษาทมขนาด 1,500 – 2,499 คน (สดสวนครตอนกเรยนเทากบ 1 : 23.2) โดยมคาใชจายตอหวเฉลยรวมเทากบ 36,599 บาทตอคนตอป (สดสวนครตอนกเรยนเทากบ 1 : 16.7) (รายละเอยดปรากฎในตารางท 18 ภาคผนวก ข.)

2) หากปรบจ านวนบคลากรผบรหารและครในสถานศกษา ตามเกณฑมาตรฐานอตราก าลงท ก.ค.ศ. ก าหนด โดยรวมครพนกงาน ครอตราจางและครผทรงคณคาแหงแผนดนในการค านวณกรอบอตราก าลงดงกลาว เพอใหการค านวณสะทอนตนทนทงหมดของคาใชจายบคลากรในแตละสถานศกษา จ าแนกตามขนาดสถานศกษา ท าใหคาใชจายตอหวลดลงจาก 45,850 เปน 36,787 บาทตอคนตอป ส าหรบสถานศกษาทมขนาดต ากวา 120 คน และเพมขนจาก 18.077 เปน 21,364 บาทตอคนตอป ส าหรบสถานศกษาทมขนาด 1,500 – 2,499 คน โดยมคาใชจายตอหวเฉลยรวมเทากบ 32,395 บาทตอคนตอป (รายละเอยดปรากฎในตารางท 18 ภาคผนวก ก.)

3) หากปรบประสทธภาพการบรหารงานบคคลของสถานศกษาใหมอตราสวนครตอนกเรยนเทากบ 1 : 25 จะท าใหตนทนคาใชจายตอหวลดลงเปนเทากบ 17,114 และ 19,822 บาทตอคนตอป ส าหรบสถานศกษาทมขนาดต ากวา 120 คน และ 1,500 – 2,499 คน ตามล าดบ โดยมคาใชจายตอหวเฉลยรวมเทากบ 21,689 บาทตอคนตอป (รายละเอยดปรากฎในตารางท 18 ภาคผนวก ข.)

4) ผลการวเคราะหในภาพรวมาสะทอนใหเหนความสญเปลาและความไมมประสทธภาพในการบรหารงานบคคลของสถานศกษาของรฐทสรางภาระงบประมาณของรฐทเพมขนเนองจากการจายเงนเดอนและเงนวทยฐานะของผบรหารและคร รวมทงการจางครพนกงานราชการ ครอตราจางและครผทรงคณคาแหงแผนดนเพมขน เนองจากไมสามารถเกลยอตราก าลงใหเปนไปตามเกณพทก าหนด ในขณะท

-8-

จ านวนประชากรวยเรยนมแนวโนมลดลงสงผลใหจ านวนสถานศกษาขนาดเลกเพมขน และภาระคาใชจายทเพมขนของรฐมไดสมพนธกบคณภาพของการศกษาทใหกบผเรยน เหนไดจากผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยนมคะแนนทลดลงเมอเรยนในระดบชนทสงขน ไมวาสถานศกษาจะมขนาดเทาใด

การวเคราะหประสทธภาพการใชทรพยากรเพอการศกษาในภาพรวม พบวา คาใชจายเพอการจดการศกษาของรฐ ปงบประมาณ 2560 เปนงบบคลากรรอยละ 83.4 ของงบประมาณเพอการจดการศกษาขนพนฐาน เนองจากการผลตบรการการศกษาเปนบรการทใชปจจยดานแรงงานเปนหลก (labor Intensive) เมอพจารณาประสทธภาพการบรหารจดการทรพยากรเพอการศกษาของรฐพบวา รฐไมสามารถบรหารและจดการทรพยากรเพอการศกษาใหเกดประสทธภาพและประสทธผล สงผลใหเกดความสญเปลาในการใชทรพยากรของรฐ ซงเหนไดจากขดความสามารถในการรบนกเรยนของสถานศกษาทมเพยงรอยละ 60 ซงสะทอนใหเหนถงความสญเปลาของระบบการศกษาทรฐสามารถใหบรการการศกษาแกผเรยนไดอกรอยละ 40 แตดวยขอจ ากดดานโครงสรางประชากรทมแนวโนมลดลงตลอดระยะเวลากวา 10 ปทผานมา และยงคงสภาพเชนนไปอก 10 ปขางหนา ท าใหรฐไมสามารถรบผเรยนเขาเรยนไดเตมศกยภาพในการรบผเรยนของรฐ นอกเหนอจากขดความสามารถในการรบนกเรยนของรฐแลว ยงสามารถวดไดจากอตราสวนจ านวนนกเรยนตอหองและอตราสวนครตอนกเรยน โดยเฉลยภาพรวมทงประเทศ ซงมคา เพยง 20 : 1 และ 17 : 1 ตามล าดบ ซงความไมมประสทธภาพในการบรหารจดการของรฐดงกลาวชใหเหนวา

1) ปรมาณการผลตบรการการศกษาของรฐทมากกวาความตองการบรการการศกษาในตลาด ซงหากน าขอมลการผลตบรการการศกษาของ อปท. และเอกชนเขามารวมดวย จะยงสะทอนใหเหนการผลตสวนเกนในตลาดบรการการศกษา (over supply of education) ทยงคงเปนรากเหงาของปญหาการศกษาตอไปตราบใดทยงมไดรบการแกไขอยางจรงจง

2) มจ านวนบคลากรครในสถานศกษาของรฐเกนกวาทควรจะเปน เนองจากจ านวนประชากรวยเรยนทลดลงอยางตอเนอง แตจ านวนบคลากรครในสถานศกษาไมสามารถลดลงได เนองดวยขอจ ากดของระบบการบรหารงานบคคลขาราชการครทสรางความมนคงในอาชพคร กฎ กตกา ระเบยบตาง ๆ ทมงเออประโยชนตอคร แตกลบสรางภาระงบประมาณแกรฐทไมกอใหเกดผลตภาพการผลตบรการการศกษาเพมขน (productivity) เนองจากเปนการบรหารงานบคคลเพอใหเปนไปตามระเบยบ (rule driven) ซงแตกตางจากการบรหารทตองอาศยดลพนจในการตดสนใจเชงบรหารจดการทมงสคณภาพและประสทธภาพ (management driven)

3) วธการงบประมาณทจดสรรผานดานอปทานหรอสถานศกษาตามความตองการของปจจยการผลตซงไมสมพนธกบผลผลตทงดานปรมาณและคณภาพ ประกอบกบแนวทางการบรหารจดการทรวมศนยอ านาจจากสวนกลาง ภายใตกฎ กตกา ระเบยบ วธปฏบตทก าหนดใหผมหนาทตองปฏบตตาม ซงเปนการบรหารจดการเพอใหถกตองตามกฎ ระเบยบ (rule driven) แตไมสามารถใชดลพนจในการตดสนใจเพอการบรหารและจดการ (management driven) ไดสะทอนใหเหนความไมมประสทธภาพของรฐในการผลตบรการการศกษา

ภาคผนวก ข.

ขอคนพบจากการลงพนทตรวจราชการ

ปงบประมาณ 2561 - 2562

-1-

ขอคนพบจากการลงพนทตรวจราชการปงบประมาณ 2561 - 2562

จากการลงพนทตรวจราชการตามนโยบายรฐมนตรวาการกระทรวงศกษาธการในประเดนการเพมประสทธภาพการใชทรพยากรเพอการศกษา ตงแตปงบประมาณ 2561 – 2562 นน ไดด าเนนงานในสาระส าคญ ดงน

1) การจดประชมหนวยงานทรบผดชอบการจดการศกษาในพนท รวมทงหนวยงานสวนกลางทตงในสวนภมภาค ไดแก ส านกงานศกษาธการจงหวด ส านกงานศกษาธการภาค รบทราบปญหา และรวมกนหาแนวทางแกไขปญหาอนเนองจากการจดตงส านกงานศกษาธการจงหวด ส านกงานศกษาธการภาคใหสามารถด าเนนงานไดในระยะเรมตน

2) การตรวจเยยมสถานศกษา ประกอบดวย สถานศกษาขนพนฐานขนาดเลก – ขนาดใหญพเศษ สถานศกษาขยายโอกาสของรฐ สถานศกษาเอกชน สถานศกษาประเภทอาชวศกษาของรฐ อาท วทยาลยเทคนค วทยาลยการอาชวศกษา วทยาลยการอาชพ วทยาลยสารพดชาง รวมทงสถาบนการอาชวศกษา และสถานศกษาประเภทอาชวศกษาของเอกชน

ผลการตรวจราชการรอบท 1 – 2 ปงบประมาณ 2561 และการตรวจราชการรอบท 1 ปงบประมาณ 2562 ไดสรปผลการตรวจราชการและจดท าเอกสารรายงานเสนอปลดกระทรวงศกษาธการ และรฐมนตรวาการกระทรวงศกษาธการแลว

ส าหรบการตรวจราชการรอบท 2 ปงบประมาณ 2562 ไดใหความส าคญกบการตรวจเยยมส านกงานศกษาธการจงหวด ส านกงานศกษาธการภาค รวมทงตรวจเยยมสถานศกษาขนพนฐานของรฐทมขนาดใหญขนไป สถานศกษาประเภทอาชวศกษาของรฐ โดยใหความส าคญกบการตรวจวทยาลยการเกษตรและเทคโนโลยเปนส าคญ และสถานศกษาเอกชนประเภทสามญศกษาและอาชวศกษา เพอรวมแลกเปลยนความคดเหนในการสงเสรมสนบสนนสถานศกษาเอกชนใหสามารถแขงขนในมตของคณภาพและมาตรฐาน เพอใหบรการการศกษาทมคณภาพตอผเรยน

ในการตรวจราชการรอบท 2 ในครงน ไดน าเสนอสภาพและปญหาการศกษาของประเทศในภาพรวม การน าเสนอขอมลสารสนเทศการศกษาขนพนฐาน ทสะทอนใหเหนปญหาการศกษาขนพนฐานของรฐ ท งดานปรมาณ คณภาพ ผลตภาพการผลตและประสทธภาพการจดการศกษา ไดแก ความสามารถในการรบนกเรยนเปรยบเทยบกบศกยภาพทสถานศกษาสามารถรบนกเรยน ภาระคาใชจายทางการศกษาของรฐเปรยบเทยบกบผลผลตทวดดวยผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยน จ าแนกตามขนาดสถานศกษา อตราสวนนกเรยนตอหอง สดสวนครตอนกเรยน ปญหาครเกน/ครขาด ซงเปนปจจยภายใน และปญหาโครงสรางประชากรทเขาสวยเรยนทลดลง ซงมแนวโนมลดลงอยางตอเนองในอก 15 ปขางหนา ท าใหรฐตองแบบรบภาระคาใชจายทเปนตนทนคงท (fix cost) จนไมมงบประมาณเหลอพอทจะน าไปใชเพอยกระดบคณภาพการศกษาของสถานศกษาทมความแตกตางกน ทงสถานศกษาของรฐ อปท. และเอกชน รวมทงน าเสนอขอคดเหน/ขอเสนอแนะการเพมประสทธภาพการใชทรพยากรของรฐ ผานคณะกรรมการการศกษาจงหวด คณะกรรมการขบเคลอนการปฎรปการศกษาของกระทรวงศกษาธการในภมภาค

ขอคนพบจากการตรวจราชการ รอบท 2 ปงบประมาณ 2562 แมวาจะเปนการตรวจราชการในสถานศกษาทมขนาดใหญขนไป แตกไดเชญผบรหารสถานศกษาในพนทใกลเคยงทงรฐและเอกชน เขารวมประชมดวย และพบวาสภาพปญหาทเกดขนในสถานศกษาของรฐไมแตกตางจากทไดลงพนทตรวจราชการ

-2-

ในรอบท 1 – 2 ปงบประมาณ 2561 และรอบท 1 ปงบประมาณ 2562 ซงสามารถสรปสาระส าคญของการตรวจราชการ รอบท 1 - 2 ปงบประมาณ 2561 – 2562 ไดดงน

1) พอแม ผปกครอง ก านน ผใหญบาน ชมชน มทศนคตและคานยมทไมถกตอง และเกดความเขาใจทผดในขอบญญตของกฎหมายวาดวยสทธของพลเมองในการไดรบการศกษาตามรฐธรรมน ญและกฎหมายวาดวยการศกษาทเขาใจวาการจดการศกษาเปนหนาทของรฐ ดงนน ทกคนจงคาดหวงวารฐตองจดอตราก าลงครทขาดใหแกสถานศกษา จดสรรงบประมาณใหเพยงพอกบการจดการศกษาทมคณภาพมาตรฐาน และเขาใจวาการศกษาเปนสนคาสาธารณะททกคนมสทธไดรบบรการโดยไมเสยคาใชจาย แตไมรวาบรการฟรทรฐใหมาจากเงนภาษของประชาชน ท าใหความตองการของพอแม ผปกครอง ก านน ผใหญบาน ชมชน เปนความตองการทรฐไมสามารถตอบสนองได เนองจากไมรบร วารฐไดแบบภาระคาใชจายเพอการศกษามากเพยงใด

2) การท าใหบรการการศกษาเปนการศกษาแบบใหเปลา ท าใหผรบบรการเรยกรองสทธ ในการไดรบบรการจากรฐ แตไมประสงคจะแสดงการมสวนรวมรบภาระคาใชจาย ซงเปนแนวคดของการบรหารและจดการศกษาทอาศยรายไดจากการจดเกบภาษมาเปนปจจยในการลงทนเพอการศกษา (tax financing) ประกอบการกระบวนการงบประมาณทจดสรรผานอปทาน (supply side financing) ท าใหทรพยากรทมอยางจ ากดมไดจดสรรไปยงแหลงผลตบรการการศกษาทมคณภาพมาตรฐานและมประสทธภาพ เปนผลใหเงนงบประมาณทจดสรรไปสสถานศกษาไมสมพนธกบผลผลตและผลลพธ (output/outcome) เหนไดจากจ านวนผเรยนลดลง ผลสมฤทธทางการเรยนลดลง คณภาพทไดไมคมคากบภาระงบประมาณทรฐตองจายเพมขนทกป สถานศกษากสามารถด ารงอยไดเพยงเพอรกษาสถานภาพของต าแหนงผบรหารและครในสถานศกษาใหคงอยตอไปดวยงบประมาณทรบจดสรรจากรฐและเงนนอกงบประมาณทสถานศกษาสามารถระดมทนมา เพยงเพอใหการด ารงอยของสถานศกษาเปรยบเสมอนปชนยสถานของชมชนเพอรกษาอตลกษณ คานยม ตามทศนคตและความเชอของชมชนใหคงอยสบไปชวลกหลาน ทง ๆ ทไมมสถานภาพของการเปนสถานศกษาทดส าหรบผเรยน การคงสถานภาพของสถานศกษาเหลานใหคงอยตอไปกเพอใหมอตราบรรจและแตงตงผบรหารและครในสถานศกษาส าหรบการบรรจ ขาราชการครใหม และเลอนต าแหนงครเปนผบรหารสถานศกษา เมอมอตราวางเนองจากเกษยณ โอน/ยายเทานน

3) การไมรบรตนทนของการจดการศกษาทรฐตองแบบรบภาระ ท าใหพอแม ผปกครอง และผเรยนไมเหนคณคาของเงนงบประมาณทรฐจายออกไป ขอเพยงใหสถานศกษาคงอยในชมชนตอไป และขอใหบตรหลานไดเรยนใกลบาน แมวาจะมคณภาพไมดเทากบสถานศกษาอนทตงในพนทใกลเคยงกน และมความพรอมในการใหบรการศกษามากกวา

4) ทงผรบบรการการศกษา (พอแม ผปกครอง) และผจดการศกษาและผมสวนรวมในการจด การศกษา (ผบรหารสถานศกษา คร กรรมการสถานศกษา ผแทนชมชน/ผปกครอง/สถานประกอบการ) ตางรบรขอมลทไมเทากน และไดรบรขอมลทนอยมาก เนองจากรฐไมไดใหขอมลสภาพและปญหาการจดการศกษาทเกดขนใหประชาชนไดรบทราบ ผจดการศกษาไมเปดเผยขอมลใหสงคมไดทราบ ซงสงผลตอการตดสนใจทงของพอแม ผปกครอง ก านน ผใหญบาน และชมชน ในทศทางทตอตานและคดคานหากมการเลก ควบรวมสถานศกษาในพนท

5) ภาระงบประมาณการศกษาของรฐทจายเพมขนทกปทง ๆ ทจ านวนผเรยนลดลง เปนไปเพอรกษาสถานภาพของสถานศกษาของรฐ (ผบรหาร คร และบคลากรทางการศกษา) ใหคงอยตอไป ภายใตงบประมาณทมอยางจ ากด จงไมเหลองบประมาณเพอพฒนาและยกระดบคณภาพการศกษาของสถานศกษา ซงไมแตกตางอะไรกบสภาพ “เตยอมคอม” ทแมวาจะทมงบประมาณเพมขนกไมสามารถยกระดบคณภาพมาตรฐานการศกษาและสถานศกษาใหมคณภาพทดและใกลเคยงกนได ซงไมตางกบ

-3-

ธรกจทก าลงลมละลาย ในขณะทสถานศกษาทสามารถพฒนาขดความสามารถใหไปไดไกลกวาทควรจะเปนกไมสามารถพฒนาไดเตมตามศกยภาพ สถานศกษาทไมสามารถพฒนาเนองจากขาดศกยภาพและความสามารถ หรอหมดสภาพการเปนสถานศกษากยงตองดแลรกษาใหคงอยตอไป

6) การพงพาเงนงบประมาณจากรฐ (tax financing) เปนหลก ประกอบกบระบบและวธการงบประมาณทจดสรรผานดานอปทานในลกษณะการจดสรรตามความตองการปจจยการผลตของแตละสถานศกษา (line item budgeting) ซงไมสมพนธกบผลผลต 1 ไมสามารถชวยใหสถานศกษาสามารถด ารงคณภาพและมาตรฐานใหคงอยตอไปหรอมพฒนาการทดขน

7) การด ารงอยของสถานศกษาในตลาดบรการการศกษา ตองอยไดดวยคณภาพมาตรฐานของบรการการศกษาทใหกบผเรยน และประสทธภาพการบรหารจดการ ไมวาจะเปนสถานศกษาของรฐ อปท. หรอเอกชน มใชด ารงอยดวยเงนงบประมาณของรฐทมาจากภาษของประชาชน แมวาเงนจะเปนปจจยหนงของการผลตบรการการศกษาแตไมใชปจจยส าคญทสด เงนเปนเพยงปจจยสนบสนนใหการจด บรการการศกษาของสถานศกษามคณภาพมาตรฐาน ปจจยทส าคญทสดในการจดการศกษาคอผบรหารและครทมหนาทรบผดชอบตอคณภาพของบรการการศกษาทใหแกผเรยน

8) เมอเงนรายไดจากงบประมาณไมเพยงพอส าหรบการจดการศกษาใหมคณภาพมาตรฐาน สถานศกษาจงไปพงแหลงรายไดจากเงนนอกงบประมาณ อาท การเปดหลกสตร Mini English Program/ English Program การจดงานเลยงน าชาเชญศษยเกามารวมงาน การจดงานทอดผาปาเพอหารายได การจดเกบรายไดจากสวนยางพารา สวนปาลม คาเชาทจอดเรอรมทะเล การหารายไดผานสมาคมผปกครอง ครและนกเรยน สมาคมศษยเกา ฯลฯ ซงแตกตางไปตามบรบทของแตละสถานศกษา แตกไมได ชวยใหสถานศกษาสามารถรกษาคณภาพมาตรฐานใหคงอยตอไปหรอมพฒนาการทดขน ซงเงนรายไดสวนใหญหมดไปกบการจางครอตราจาง เจาหนาทธรการ นกการภารโรง คาสาธารณปโภค นอกเหนอจากเงนงบประมาณทไดรบจดสรรใหจางบคลากรในต าแหนงพนกงานราชการ ครอตราจาง และครผทรงคณคาแหงแผนดน

9) งบบคลากรของสถานศกษา (ผบรหารและคร) ซงจายเปนเงนเดอนและเงนวทยฐานะ ไมสะทอนผลผลต/ผลลพธ ทงดานปรมาณและคณภาพ เนองจากการบรหารและจดการศกษาของสถานศกษาเปนการบรหารและจดการศกษาตามบทบาทอ านาจหนาท ขาดความรสกของการเปนเจาของ (sense of belonging) ตางกอยในต าแหนงหนาทเพอยายไปสต าแหนงทดขน ไมมความคดทจะท างานในสถานศกษาจนถงวาระเกษยณ (มนอยมากทจะอยในสถานศกษาทปฏบตหนาทจนเกษยณ และเหตทอยตอไป เนองจากมครอบครวหรอมภมล าเนาในพนท เปนตน) ซงมไดเปนความผดของผใดดวยเหตทระบบราชการไดออกแบบมาใหขาราชการตองเดนไปตามเสนทางเชนนน ดวยกระบวนการบรหารจดการดงกลาวท าใหรฐเสยประโยชนมากกวา และไมคมคากบการลงทน เมอเปรยบเทยบกบการจดการศกษาของเอกชนทไดรบเงนอดหนนรายหวจากรฐในอตราทต ากวาราคาตลาด โดยทครในสถานศกษาเอกชนก

1 กระบวนการและวธการงบประมาณแบบมงเนนผลงาน (Performance based budgeting : PBB) ทใชมาตงแต

ปงบประมาณ 2525 ยงมไดเปนระบบงบประมาณแบบมงเนนผลงานอยางสมบรณ เปนเพยงแตไดชอวา “ระบบงบประมาณแบบมงเนนผลงาน” แตกระบวนการวธการงบประมาณยงเปนแบบแสดงรายการ การพจารณางบประมาณยงพจารณาตามรายการและหมวดรายจาย ยงมไดพจารณาและจดสรรตามตนทนผลผลตตอหนวยทสะทอนคณภาพมาตรฐาน และประสทธภาพการบรหารจดการ

-4-

รบเงนและคาตอบแทนทต ากวา ไมมเงนวทยฐานะ ไมไดรบคปองพฒนาคนละ 10,000 บาท แตสามารถใหบรการการศกษาทมคณภาพมาตรฐานโดยเฉลยสงกวาของรฐ

10) คาใชจายในการจดการศกษาทเปนคาใชจายหลกเปนงบบคลากร (ผบรหาร คร บคลากรทางการศกษา) สวนคาใชจายในการจดการศกษาทเปนงบด าเนนงาน สวนใหญเปนคาวสด อปกรณการเรยนการสอน คาสาธารณปโภค การซอมแซม บ ารงรกษา และคาครภณฑและสงกอสราง ซงเปนสดสวนทนอยมาก แตมคาใชจายอกประเภททมไดเปนคาใชจายในการจดการศกษาโดยตรง แตเปนคาใชจายในการสงเสรม สนบสนนใหผเรยนเขาถงโอกาสทางการศกษาดวยความเสมอภาคและเปนธรรม อาท คาเลาเรยน คาหนงสอเรยน คาอปกรณ คาเครองแบบ คากจกรรมพฒนาผเรยน เปนตน ทรฐโดยกระทรวงศกษาธการตองแบบรบภาระปละ 78,975.57 ลานบาท ในปงบประมาณ 2562 โดยเปนงบประมาณของ สพฐ . 37,796.60 ลานบาท (รวมเงนอดหนนรายหวส าหรบผเรยน) นอกเหนอจากคาใชจายดงกลาวขางตน ยงมคาใชจายทเพมขนเพอใหบรการหรอสงอ านวยความสะดวกแกผเรยน อาท การตดตงเครองปรบอากาศทกหองเรยนในโรงเรยน การจดใหมหองภาษาส าหรบเรยนภาษาตางประเทศ การจดใหมครชาวตางชาตมาสอนภาษาตางประเทศ เปนตน ซงเปนตนทนในการจดการศกษาทรฐไมสามารถแบบรบภาระได อกทงเปนบรการทเกนกวาคณภาพและมาตรฐานทรฐสามารถสนองตอบความตองการของผเรยนทกคนได ดงนน ผทไดประโยชนจากบรการเสรมทสถานศกษาจดใหแกผเรยน ผเรยนจงตองเปนผรบภาระคาใชจายทเพมขนตามหลกประโยชนท ไดรบ (benefit principle) และหลกความสามารถในการจาย (ability to pay)

11) บรการการศกษาทมคณภาพมาตรฐานตองสะทอนดวยราคาของบรการการศกษานน การปดกนการขนคาเลาเรยน การจ ากดเพดานคาเลาเรยน เพยงเพอใหโอกาสแกผเรยนดอยโอกาส/ยากจนไดเรยนเปนเรองทไมเปนจรง แมแตเงนอดหนนเรยนฟร 15 ป ทใหกบผเรยนทกคนตามสทธทบญญตในรฐธรรมนญ กฎหมายวาดวยการศกษาแหงชาต และค าสง คสช. กไมสามารถท าใหผเรยนทดอยโอกาส/ยากจนเขาถงบรการการศกษาทดและมคณภาพ เนองจากจ านวนทนงของสถานศกษาทมคณภาพถกครอบครอบโดยกลมคนทมฐานะทางเศรษฐกจ ซงเปนกลมผเรยนทมศกยภาพและความพรอมในการเขาถงบรการการศกษาทมคณภาพดวยความไดเปรยบทางเศรษฐกจและสงคม การบรหารและจดการศกษาโดยอาศยเครองมอทางการเงนผานระบบภาษ (tax financing) โดยไมมเครองมอทางการเงนอนมาสนบสนน จะท าใหสถานศกษาไมสามารถรกษาคณภาพมาตรฐานการจดการศกษาของสถานศกษาใหคงอยไดในระยะยาว

12) เพอใหสถานศกษามทรพยากรเพยงพอส าหรบการบรหารและจดการศกษาทมคณภาพมาตรฐานใหคงอยตอไป ตองเปดโอกาสใหสถานศกษาสามารถเรยกเกบคาใชจายในการจดการศกษาจากผเรยนตามตนทนทสะทอนคณภาพของบรการทใหกบผเรยน เพอใหผเรยน พอแมผปกครอง ซงเปนผไดประโยชนจากบรการการศกษาทมคณภาพมาตรฐานสงไดมสวนรวมรบภาระคาใชจายของสถานศกษา ซ งเปนแนวทางทสงเสรมใหเกดการระดมทนและสนองทนเพอการศกษาจากทกภาคสวนของสงคม นอกเหนอจากเงนงบประมาณจากรฐ และเปนการแบงเบาภาระงบประมาณของรฐอกทางหนง เพอใหรฐสามารถน าไปสนบสนนสถานศกษาทขาดคณภาพมาตรฐาน สนบสนนผเรยนทดอยโอกาส /ยากจนใหเขาถงการศกษาทมคณภาพมาตรฐานตามศกยภาพและความสามารถของแตละบคคล โดยไมมขอจ ากดดานสถานะทางเศรษฐกจและสงคมมาเปนอปสรรค

13) หากรฐจะก ากบการบรหารและจดการศกษาใหมคณภาพมาตรฐาน ในฐานะทรฐเปนผก ากบการศกษา (regulator) รฐตองก ากบการด าเนนงานของผบรหารและครซงเปนปจจยหลกและปจจยส าคญของการจดการศกษา ผานการประเมนผลงานตามเปาหมายและตวชวด ทงดานปรมาณและ

-5-

คณภาพของผลผลตทสะทอนพฒนาการศกษาของการจดการศกษาในทศทางทดขนอยางตอเนอง ไมวาการผลตบรการการศกษาจะด าเนนการโดยผจดการศกษา (provider) ทเปนหนวยงานของรฐ อปท. หรอเอกชน

14) ส าหรบสถานศกษาเอกชนทลงพนทตรวจราชการสวนใหญเปนสถานศกษาทตงในเขตพนทเมองเปนสวนใหญ มผลสมฤทธทางการเรยนในระดบทสงกวาสถานศกษาของรฐ และสงกวาคาเฉลยระดบประเทศ สถานศกษาทตงในเขตเมองหลายแหงเปดหลกสตรทสอนเปนภาษาองกฤษเพมเตมนอกเหนอจากหลกสตรปกต และผลการด าเนนงานของสถานศกษาตางกเปนทตองการและยอมรบในคณภาพของบรการการศกษาจากประชาชนในพนท

15) สถานศกษาของรฐนอกจากตองด าเนนงานตามบทบาทภารกจและอ านาจหนาท ของสถานศกษาในการใหบรการการศกษาแกผเรยนจากเงนอดหนนรายหวทสถานศกษาไดรบ สถานศกษายงตองด าเนนกจกรรมภายใตตามแผนงาน/โครงการทสอดคลองกบนโยบายของรฐ เพอใหบรรลวตถประสงคและเปาหมายตามกรอบวงเงนงบประมาณทไดรบจดสรรจากหนวยงานตนสงกด (สพฐ.) และหนวยงานสวนกลางทตงอยในสวนภมภาค (สพม. สพป.) ซงหลายโครงการมไดตรงกบความตองการของสถานศกษา แตเปนโครงการทเปนความตองการของ สพฐ. สพม. หรอ สพป. เปนผลใหสถานศกษามภารกจและความรบผดชอบเพมขนนอกเหนอจากการจดการศกษา และสงผลกระทบตองานในภารกจหลกของสถานศกษาทไมสามารถด าเนนงานไดอยางเตมประสทธภาพ

16) ความไดเปรยบของสถานศกษาเอกชนคอ - ความคลองตวในการบรหารจดการ ไมตองมกฎ ระเบยบ วธการทยงยากซบซอนเหมอน

สถานศกษาของรฐ ผบรหารสามารถบรหารและจดการโดยใชดลพนจและตดสนใจ (management driven) เพอรกษาคณภาพของสถานศกษาและบรการทใหแกผเรยนมากกวาบรหารและจดการใหเปนไปตามกฎ ระเบยบ กตกาทก าหนด (rule driven) ซงตรงกนขามกบสถานศกษาของรฐทใหความส าคญกบกฎ ระเบยบ วธปฏบตมากกวาการใชดลพนจในการบรหารจดการ

- ความเอาใจใสและความรบผดชอบของผบรหารและคร แมวาครจะไมไดรบเงนวทยฐานะ เงนประจ าต าแหนง ไมมโอกาสไดรบการพฒนาเชนเดยวกบครในโรงเรยนของรฐ

17) ความเสยเปรยบของสถานศกษาเอกชนคอ สถานศกษาเอกชนตองแขงขนกบสถานศกษาของรฐบนฐานทไมเทากน เนองจากกฎ กตกา ระเบยบ วธปฏบตทออกโดยรฐมไดปฏบตตอสถานศกษาทงและเอกชนดวยมาตรฐานเดยวกน ท าใหสถานศกษาของรฐทไมไดคณภาพมาตรฐานสามารถด ารงอยได

18) นโยบายเงนอดหนนรายหวทใหกบโรงเรยนเอกชนในอตราทไมเทากน (อดหนนสถานศกษาเอกชนทวไปไมเกนรอยละ 70 อดหนนสถานศกษาเอกชนการกศล รอยละ 100) สรางความไดเปรยบเสยเปรยบระหวางสถานศกษาเอกชนดวยกน และสรางความไดเปรยบเสยเปรยบระหวางสถานศกษา ของรฐและเอกชน นอกจากน เงนอดหนนรายหวทรฐจดสรรใหสถานศกษาเอกชนเปนเงนอดหนนรายหวท ค านวณบนฐานตนทนคาใชจายของสถานศกษาของรฐเมอป 2545 โดยมการปรบเพมเงนอดหนนรายหวใหมเมอป 2550 – 2552 และปรบเพมเนองจากการปรบเพมเงนเดอนของขาราชการครในสถานศกษาของรฐ ท าใหตนทนตอหนวยในการจดสรรเงนอดหนนรายหวใหกบสถานศกษาเอกชนในปจจบนเปนตนทนตอหนวยทต ากวาทควรจะเปนและไมสะทอนตนทน ณ ราคาปจจบน

19) นโยบายเรยนฟร 15 ป ของรฐทใหเงนอดหนนอาหารกลางวนส าหรบผเรยนในระดบชนอนบาล 1 - ประถมศกษาปท 6 ทเขาเรยนในสถานศกษาเอกชนการกศลจะไดรบเงนอดหนนอาหารกลางวนทกคนเชนเดยวกบสถานศกษาของรฐ สวนสถานศกษาเอกชนทรบเงนอดหนนรอยละ 70 การไดรบเงน

-6-

อดหนนอาหารกลางวนจะพจารณาจ านวนนกเรยนทมภาวะทโภชนการหรอยากจนในโรงเรยน แตโรงเรยนเอกชนไมไดรบเงนอดหนนอาหารกลางวนตามจ านวนนกเรยนทแจง เนองจากเงนอดหนนอาหารกลางวนทส านกงานคณะกรรมการสงเสรมการศกษาเอกชน (สช.) ไดรบจดสรรขนอยกบวงเงนงบประมาณทไดรบจดสรรจากส านกงบประมาณ ซง สช. ตองจดสรรใหกบนกเรยนทกคนในโรงเรยนเอกชนการกศลกอน เหลอเทาใดจงจดสรรใหกบโรงเรยนเอกชนทรบเงนอดหนนรอยละ 70 ท าใหสถานศกษาเอกชนทรบเงนอดหนนรอยละ 70 ไดรบเงนอดหนนอาหารกลางวนนอยกวาทควรจะเปน สรางความไดเปรยบเสยเปรยบระหวางสถานศกษาเอกชน และสรางความยงยากในการขอรบเงนอดหนนอาหารกลางวนจากรฐ

20) สถานศกษาเอกชนตองช าระภาษโรงเรอน ซงสรางภาระคาใชจายใหแกสถานศกษาเอกชนทผใหบรการสามารถผลกภาระคาใชจายดงกลาวใหผเรยนในสดสวนทมากหรอนอยขนอยกบคณภาพและบรการของสถานศกษาทสามารถสรางความพงพอใจใหกบผรบบรการไดมากหรอนอยเพยงใด ในขณะทสถานศกษาของรฐไมตองรบภาระคาใชจายในสวนน ซงสรางความไดเปรยบ – เสยเปรยบระหวางสถานศกษาของรฐและเอกชนในการเขามาแขงขนผลตบรการการศกษาใหกบพลเมอง

21) การตรวจการใชเงนงบประมาณของส านกงานตรวจเงนแผนดนทเขามาตรวจในสถานศกษาเอกชนนน ไดสรางความยงยากและภาระแกสถานศกษาเอกชนในการจดเตรยมเอกสารหลกฐานการเงนใหแกเจาหนาท รวมทงการเขาตรวจส านกงานศกษาธการจงหวดในฐานะหนวยจดสรรเงนอดหนนรายหวใหแกสถานศกษาเอกชนกมสภาพไมตางกน ทง ๆ ทเงนอดหนนรายหวทใหแกสถานศกษาเอกชนนน ส านกงานศกษาธการจงหวดมไดเปนผใชเงนดงกลาว สวนหนง เปนปญหาทเกดจากการรายงานขอมลในระบบคอมพวเตอรของส านกงานศกษาธการจงหวดทเชอมโยงกบส านกงานคณะกรรมการสงเสรมเสรมการศกษาเอกชนทตงในสวนกลางซงมความถกตองตรงกน เพยงแตขาดเอกสารรายงานทสงใหหนวยงานตนสงกดและสถานศกษาเอกชนทเปนผรบเงนลาชา ซงมใชสาระส าคญแตกสามารถยกขนมาเปนประเดนความผดทางกฎหมายทสงใหเจาหนาทของส านกงานศกษาธการจงหวดตองด าเนนการปรบปรงแกไขใหถกตอง

ความเสยเปรยบดงกลาวไดสรางแรงกดดนและความล าบากแกสถานศกษาเอกชนในการด ารงอยและรกษาคณภาพมาตรฐานการศกษาของสถานศกษาใหด ารงอยไดอยางยงยนในระยะยาว อกทงไมสามารถแขงขนกบสถานศกษาของรฐซงมความไดเปรยบมากกวา สถานศกษาเอกชนหลายแหงตองเลก กจการเนองจากไมสามารถแบกรบภาระตนทนทสงขนและจ านวนผเรยนทลดลง สวนสถานศกษาเอกชนทอยไดเนองจากจ านวนผเรยนทมากเพยงพอในการรกษาสถานภาพของโรงเรยนใหคงอยตอไป ดวยสภาพความไดเปรยบเสยเปรยบระหวางรฐและเอกชนทยงคงมสภาพเชนนมานานจงเปนไปไดยากทมสถานศกษาเอกชนจะเปดกจการเพอแขงกบรฐ และโอกาสทสดสวนผเรยนระหวางร ฐและเอกชนจะเพมขนตามเปาหมายของแผนการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2560 – 2579 ยงแทบเปนไปไมได 2

2 สดสวนในการจดการศกษาระหวางรฐและเอกชน เทากบ 80 : 20 ในปจจบน และยงคงรกษาสดสวนดงกลาวมาเปน

เวลานานไมนอยกวา 20 ป

ภาคผนวก ค.

ขอคนพบจากการสงเคราะหองคความรของตางประเทศ

-1-

ขอคนพบจากการสงเคราะหองคความรของตางประเทศ 1

ผลจากการสงเคราะหองคความรเกยวกบโครงสรางและระบบการบรหารจดการศกษาของประเทศทพฒนาแลว ท าใหเขาใจถงปรชญาและแนวคดเบองหลงของการออกแบบและก าหนดโครงสรางการบรหารและการจดการศกษาทแตละประเทศตางใหความส าคญกบการบรหารและการจดการศกษาภายใตหลกความเสมอภาค ความเปนธรรม หลกประสทธภาพ ประสทธผล ตลอดจนหลกการกระจายอ านาจและกลไกการตรวจสอบ เพอใหสถานศกษาซงเปนหนวยงานทใกลชดกบผเรยนมากทสดไดมความเปนอสระและความคลองตวในการบรหารจดการ รวมทงสามารถตดสนใจเพอบรหารและจดการทรพยากรของสถานศกษา (งบประมาณและบคลากร) เพอผลตบรการการศกษาทมคณภาพและมาตรฐาน สนองตอบความตองการของผเรยน สงคมและประเทศไดอยางมประสทธภาพภายใตทรพยากรทมอยางจ ากด ซงสามารถใชเปนแบบอยางในการน ามาประยกตใชใหสอดคลองกบบรบททางเศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรมของแตละประเทศ เพอใหเกดการพฒนาการศกษาททดเทยมกบนานาประเทศ สามารถผลตบรการการศกษาทมคณภาพมาตรฐาน (ผจดบรการการศกษา) ในตลาดการศกษา เพอสนองตอบความตองการของผเรยน สงคม และประเทศชาต (ผรบบรการการศกษา) และสามารถด ารงอยในตลาดบรการการศกษาไดอยางยงยน ภายใตกลไกตลาดทมการแขงขนอยางเทาเทยมกน โดยมประเดนสาระส าคญสรปไดดงน

1) แนวคดของการกระจายอ านาจเพอความเปนอสระ (autonomy) ตองมาพรอมกบกลไกการตรวจสอบ (accountability) ทแสดงความรบผดชอบและสามารถตรวจสอบไดตามหลกธรรมาภบาล (goods governance) อนน ามาซงความยดหยนและความหลากหลายในการบรหารจดการ และการผลตบรการการศกษาเพอใหไดมาซงคณภาพและมาตรฐานการศกษา เพอสนองตอบความตองการของผเรยน

2) หลกการของการกระจายอ านาจจากหนวยงานสวนกลางไปสหนวยงานระดบลาง ไมวาจะเปนระดบภมภาค (อบจ.) ระดบทองถน (อปท.) เขตพนทการศกษา และสถานศกษา จ าเปนตองลดบทบาทและอ านาจของหนวยงานสวนกลาง รวมทงหนวยงานระดบรองลงมา และไปเพมอ านาจใหแกหนวยงานระดบลาง (สถานศกษา) โดยไมท าใหอ านาจโดยรวมเพมขน เพอใหกระบวนการบรหารจดการและการตดสนใจเพอการบรหารและจดการศกษาสนสดทสถานศกษา การเพมอ านาจใหแกหนวยงานระดบลางโดยมไดลดอ านาจของหนวยงานระดบบน จะท าใหประชาชนไดรบผลกระทบจากอ านาจทงหมดทกดทบลงมามากขนซงไมเปนผลดตอประชาชนในพนท

3) รปแบบ/แนวทางของการกระจายอ านาจการบรหารและจดการศกษาของประเทศทพฒนาแลว ม 2 แนวทาง แนวทางแรก เปนการกระจายอ านาจไปใหองคกรปกครองสวนทองถนเปนผท า หนาทใหบรการแกประชาชน ประเทศทด าเนนการในลกษณะดงกลาว ไดแก สหรฐอเมรกา (บางมลรฐ) สาธารณรฐเกาหล ญปน และสหราชอาณาจกร สวนแนวทางทสอง เปนการกระจายอ านาจไปใหสถานศกษาโดยตรงในฐานะทเปนหนวยงานทใกลชดกบประชาชนซงเปนผรบบรการมากทสด เพอลดขนตอนของการบรหารจดการระหวางหนวยงานกลางกบสถานศกษา โดยใหอ านาจในการตดสนใจเพอการบรหารและจดการศกษาสนสดทสถานศกษา ประเทศทด าเนนการในลกษณะดงกลาว ไดแก ออสเตรเลย และนวซแลนด 1 เปนการสรปผลการศกษาองคความรเกยวกบการจดการศกษาของประเทศออสเตรเลย นวซแลนด ญปน สาธารณรฐเกาหล

สหรฐอเมรกา และ สหราชอาณาจกร ซงเปนงานวจยของส านกงานเลขาธการสภาการศกษา

-2-

4) รปแบบการกระจายอ านาจไปสองคกรปกครองสวนทองถน (อปท.) เปนการกระจายอ านาจการบรหารและการจดการไปใหคณะกรรมการการศกษาของ อปท . ในรปของคณะบคคลโดยมกฎหมายรองรบ เพอใหการบรหารและการจดการศกษาปลอดจากการแทรกแซงจากฝายการเมอง โดยหนวยงานสวนกลางจะท าหนาทเพยงการก ากบดแลและควบคมหลกสตร คณภาพและมาตรฐาน ตดตามประเมนผล (ทงดานการบรหารจดการ (management audit) ดานการด าเนนงาน (performance audit) และดานการเงน (financial audit)) ส าหรบประเทศทใชรปแบบการกระจายอ านาจไปใหสถานศกษาโดยตรง รฐบาลกลาง/รฐบาลมลรฐจะเปนผท าหนาทก ากบในเชงนโยบาย แผน มาตรฐาน และสงเสรมสนบสนน โดยทอ านาจการบรหารและการจดการศกษาจะสนสดทสถานศกษาในฐานะทเปนหนวยสดทายของการใหบรการการศกษาแกประชาชนในพนท โดยทภาระทางการเงนในการจดการศกษาระหวางรฐบาลกลาง/รฐบาลมลรฐ และเขตการศกษาจะขนอยกบโครงสรางและระบบการเมองการปกครองของแตละประเทศวามกระจายอ านาจไปสหนวยงานระดบลางเพยงใด และมระดบของการกระจายอ านาจมากนอยเพยงใด

5) รปแบบการกระจายอ านาจไปสสถานศกษาโดยตรง เปนการกระจายอ านาจการบรหารและการจดการไปใหคณะกรรมการสถานศกษาในรปของคณะบคคลโดยมกฎหมายรองรบ โดยมสตรการจดสรรเงนทสะทอนความแตกตางในคณลกษณะของผเรยนและสถานศกษา บนฐานของคณภาพและมาตรฐานการศกษา ภายใตหลกการดานโอกาสและความเสมอภาค ความเปนธรรม ประสทธภาพและประสทธผล

6) การกระจายอ านาจเปนการแบงบทบาท อ านาจหนาทและความรบผดชอบของบคคล คณะบคคล จากหนวยงานในสวนกลางลงสหนวยงานระดบภมภาค ระดบทองถน และระดบสถานศกษา เพอใหเกดความรบผดชอบในบทบาทหนาททชดเจน สามารถลดขนตอน/สายการบงคบบญชาหรอการสงการระหวางหนวยงานใหสนกระทดรด สะดวกและรวดเรว และไมเกดความซ าซอนในบทบาทและอ านาจหนาทของบคคล คณะบคคลทไดรบมอบอ านาจ อนน ามาซงความเปนอสระและความคลองตวในการบรหารและการจดการ ลดความสญเปลา เกดประสทธภาพและประสทธผล รวมทงเพมศกยภาพและขดความสามารถในการบรหารจดการเพอการด ารงอยอยางยงยนของสถานศกษาในการผลตบรการการศกษาดวยคณภาพและมาตรฐาน ภายใตกลไกตลาดทมการแขงขนอยางเสรและไรพรมแดน

7) แมวาการปฏรปจะไมสงผลกระทบตอผเรยนโดยตรงในระยะสนอยางชดเจน แตในระยะยาว ผลจากการปฏรปจะน ามาซงการเพมศกยภาพและขดความสามารถของสถานศกษาในการบรหารและการจดการทด และน าไปสการปฏรปอนๆ อาท การปฏรปหลกสตรทมมาตรฐานการศกษาสงและมวตถประสงคทชดเจน การปฏรปทมงพฒนาศกยภาพทางวชาชพ สถานะและความสามารถของคร และการปฏรปเพอเสรมสรางความรบผดชอบทตรวจสอบไดของสถานศกษาในการใชทรพยากรเพอการปรบปรงการเรยนการสอนของนกเรยน

8) ระบบการตรวจสอบ ตดตามประเมนผลทเขมแขงจะเปนเครองมอในการวดผลการด าเนนงานของสถานศกษาทสะทอนคณภาพมาตรฐาน ประสทธภาพและประสทธผล เพอการปรบปรงใหมคณภาพมาตรฐานสงขน และสามารถใชเปนขอมลประกอบการพจารณาจดสรรเงนอดหนนแกสถานศกษาในปตอๆ ไป ตลอดจนก ากบการด าเนนงานของสถานศกษาใหบรรลผลส าเรจตามเปาหมาย

9) เครองมอทางการเงนเพยงมาตรการเดยวไมอาจสงผลใหสถานศกษาด าเนนบทบาท อ านาจหนาทและความรบผดชอบในการบรหารและจดการศกษาอยางมคณภาพและมาตรฐาน ภายใตหลกการดานโอกาสและความเสมอภาค ประสทธภาพและประสทธผล จ าเปนตองมมาตรการอนเสรมควบคไปพรอมกน

-3- อาท การกระจายอ านาจไปสสถานศกษา ตามแนวทางการบรหารจดการทใชโรงเรยนเปนฐาน (school based management) การปรบโครงสรางการบรหารจดการ การปรบแกไขกฎหมายทเออใหสถานศกษาสามารถบรหารและจดการศกษาอยางมคณภาพและมาตรฐาน รวมทงการสงเสรมสนบสนนใหตลาดบรการการศกษาเปนตลาดทมการแขงขนอยางเทาเทยมกน เพอใหกลไกตลาดสามารถท าหนาทเสมอนมอทมองไมเหน (invisible hand) เปนผท าหนาทในการปรบระบบและกลไกการผลตใหเกดประสทธภาพ

ทงน การปฏรปทแทจรงทจะท าใหผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยนดขนไดนนตองเปนการปฏรปทเกดขนในชนเรยน ดวยเหตน การเปลยนแปลงการจดการดานการเงนของโรงเรยนจงตองสมพนธกบการปฏรปอนๆ เพอปรบปรงคณภาพการสอนของครและการเรยนรของนกเรยน ซงจะน าไปสการปฏรปในขนตอไป