โครงการวจยยอยท 1 คณภาพชวต เศรษกจและสงคม ภายหลงการฟนฟพนทปาตนนาเสอมสภาพ บนพนทสงชนรปแบบตาง ๆ จงหวดเชยงใหม

Life Quality Economic and Social after Restoration of Deteriorated. Highland Forest Watershed by Community Participation, Chiang Mai Province

ณปวนชย กลฉตรฐานนท1 กนย จ านงคภกด1 เอกพล พลายแดง1 ปราโมท สขสถตย1 ปทมา ทพรส1

1ส านกอนรกษและจดการตนน า

กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช

หลกการและเหตผล

คณภาพชวต (Life quality) เปนเรองทเกยวของกบความเปนอยของประชาชนการกนดอยดของประชาชนเปนผลมาจากพ นฐานทดทางดานเศรษฐกจ และสงคม ทเชอมไปถงการน าทรพยากรธรรมชาตข นมาใชประโยชน และ/หรอ การพฒนาทรพยากรธรรมชาตทเสอมโทรมของโครงการตาง ๆ แตการใชประโยชน และการพฒนาทรพยากรธรรมชาต จะสงผลตอเนองมาถงคณภาพของชวตไดเชนกน

ฉะน น การประเมนคณภาพชวต จงควรเปนการประเมนท งในสวนของเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอมโดยใหน าหนกกบความส าคญในแตละดานแตกตางกนไปในแตละสภาพพ นท อาท พ นท ใดทไมลอแหลมตอผลกระทบสงแวดลอม กควรจะใหความส าคญในดานเศรษฐกจและสงคมคอนขางมาก ในทางตรงกนขามพ นทใดมความลอแหลมตอผลกระทบสงแวดลอม เชน เปนพ นทตนน าล าธาร ควรใหความส าคญกบสงแวดลอมคอนขางมาก การฟนฟพ นทตนน าเสอมสภาพบนพ นทสงชน มจดมงหมายทจะฟนฟพ นทตนน าทเสอมสภาพ ทถกใชประโยชนโดยชมชน โดยขาดความรบผดชอบตอสงแวดลอม และผลกระทบทเกดข นตามมากบผทอยทายน า แตชมชนเหลาน นกมความจ าเปนทจะตองใชประโยชนทดนบนทสง ดงน น เพอใหเกดความสมดลระหวางสงแวดลอม และการด ารงชวตอยางพอเพยง และใหคนอยกบปาไมอยางกลมกลน สมดลยงยน

ดงน น เพอเปนการสบสานตามแนวพระราชด าร เกยวกบคนอยกบปา จงมความจ าเปนทจะตองมการศกษาในทกดาน ไมวาจะเปนเศรษฐกจ สงคม และผลกระทบตอสงแวดลอมทอาจตามมา หรอสงผลกบชมชนทายน า การศกษาคร งน จงมงทจะรวมกบประชาชนทใชประโยชนทดนบนพ นทตนน าทเสอมสภาพ เพอก าหนดหารปแบบการรวมกนฟนฟพ นทตนน าทเสอมสภาพใหเกดความยงยน ท งดานเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม จ งควรทจะมการประเมนคณภาพชวตของประชาชนทอยภายใตโครงการวา มคณภาพชวตทดข นหรอไม ถาไมดข น มขอบกพรองอะไร เพอทจะไดด าเนนการแกไขตอไป

วตถประสงคของโครงการวจย 1. เพอศกษาดานเศรษฐกจ และสงคม ตลอดจนระดบคณภาพชวตของชมชนทใชพ นทตนน าทเสอมสภาพ

ภายหลงท าการฟนฟโดยชมชนมสวนรวม 2. เพอศกษาปญหาทเกดข นจากการใชพ นทตนน าทเสอมสภาพบนพ นทสงชน และหาแนวทางในการแกไข

รวมกน 3. เพอเปนแนวทางในการก าหนดรปแบบการฟนฟพ นทตนน าทเสอมสภาพบนพ นทสงชนโดยชมชนมสวน

รวม และสามารถน ารปแบบไปใชในการบรหารทรพยากรในพ นทตนน าทเสอมสภาพบนพ นทสงตอไป

ขอบเขตของโครงการวจย การศกษาคร งน จะเนการมสวนรวมของชมชนทใชพ นทตนน าเสอมสภาพ โดยการใหชมชนทใชพ นทตนน าท

เสอมสภาพบนพ นทสงชนเขามามสวนรวม โดยรวมรบร รวมคด รวมท า รวมตดสนใจในการทจะเลอกรปแบบทจะท าการฟนฟพ นทตนน าทเสอมสภาพบนพ นทสงชนทางตอนเหนอของประเทศ โดยการศกษาคร งน ท าการเลอกพ นททอยในเขตอทยานแหงชาตศรลานนา ซงเปนพ นทตนน าทเสอมสภาพทอยในพ นทเปาหมายของรฐบาลทจะท าการฟนฟ

ระเบยบวธวจย พนทศกษา

ก าหนดพ นทศกษาในบรเวณเขตอทยานแหงชาตศรลานนา จงหวดเชยงใหม วธการศกษา

1. รปแบบการวจยเชงสารวจ (Survey Research) 1) เพอการศกษาระดบการรบรความเขาใจ และทศนคตของชมชนตอทศทางการเปลยนแปลง

ศกยภาพพ นทปาตนน า 2) เพอรวมกบชมชนในการก าหนดทศทางการฟนฟพ นทปาตนน าเสอมสภาพบนพ นทสงชน

2. ประชากรและกลมตวอยาง กลมประชากรในพ นทเปาหมายการศกษา คอ ชมชนทอาศยอยในพ นทตนน า อทยานแหงชาตศร

ลานนา จงหวดเชยงใหม ท งในสวนของชมชนพ นทราบ และชาวเขา 3. เครองมอทใชในการวจย

การรวบรวมขอมลใชแบบสมภาษณทพฒนาข นตามกรอบแนวความคดการวจย ซงประกอบดวย ตอนท 1 ขอมลลกษณะสวนบคคล เศรษฐกจและสงคม ตอนท 2 การรบร และระดบทศนคตตอการฟนฟพ นทตนน าเสอมสภาพ ตอนท 3 พฤตกรรมการใชทรพยากรสงแวดลอมทสงผลกระทบ ปญหาและขอเสนอแนะ เปนค าถามปลายเปด (Open Question) เพอเปดโอกาสใหกลมตวอยาง

แสดงความคดเหนเกยวกบปญหา และเสนอแนวทางการแกไขปญหาการใชพ นทตนน าทเสอมสภาพบนพ นทสงชน

4. การวเคราะหขอมล และสถตทใช การศกษาวจยคร งน แบงออกเปน 2 สวน คอ

สวนท 1 การวเคราะหขอมลเชงพรรณนา (Descriptive Analysis) ในสวนของขอมลลกษณะสวนบคคล เศรษฐกจสงคม และความรความเขาใจใหสถตรอยละ (Percentage) คาเฉลย (Mean) และคาเบยงเบนมาตรฐาน (Standard Deviation ; SD) ในสวนของระดบทศนคตของกลมตวอยางใชเทคนค การหาคาเฉลยถวงน าหนก (Weight Mean Score ;WMS) เพอประเมนระดบทศนคตของกลมตวอยางโดยใชหลกเกณฑของ Lange Scale ทแบงชวงคะแนนออกเปน 5 ระดบ คอ

4.21 - 5.00 เหนดวยอยางยง 3.41 – 4.20 เหนดวย 2.61 – 3.40 ไมมความเหน 1.81 – 2.60 ไมเหนดวย 1.00 – 1.80 ไมเหนดวยอยางยง

สวนท 2 การทดสอบสมมตฐาน (Hypothesis Testing) ในการเปรยบเทยบระดบทศนคต และการมสวนรวมของชมชนตอการก าหนดทศทางการเปลยนแปลงศกยภาพของพ นทปาตนน าทเสอมสภาพ โดยการก าหนดรปแบบการฟนฟแบบตาง ๆ ของกลมตวอยางทมลกษณะสวนบคคล เศรษฐกจ สงคม และระดบความร ความเขาใจทแตกตางกนโดยใชสถต F – test เปนตวเปรยบความแตกตางทระดบความเชอมน 95%

หนวยงานสนบสนน -

ระยะเวลาทาการวจย เรมด าเนนการต งแตเดอน ตลาคม 2560 ถง เดอนกนยายน 2565 จ านวน 5 ป

ผลทคาดวาจะไดรบ ผลผลต (Output)

ทราบระดบความส าเรจของการฟนฟพ นทปาตนน าเสอมสภาพทางดานการเปลยนแปลงของสภาพทางเศรษฐกจ ระดบการมสวนรวม ระดบการรบร ความตระหนกของทอาศยหรอใชทรพยากรบนพ นทตนน าสวนรวม

ผลลพธ (Outcome) ประชาชนรบร ปญหา และยอมรบแนวทางการฟนฟปาตนน า และพ นทของชมชนไดรบการพฒนาอยาง

เหมาะสมสามารถด ารงชวตควบคกบปาตนน าได อนจะสงผลทดตอคณภาพชวต และสงแวดลอมทยงยน ผลกระทบ (Impact)

ทราบการเปลยนแปลงของสภาพทางเศรษฐกจและสงคมของชมชนในพ นทตนน าเสอมสภาพภายหลงการฟนฟพ นทปาตนน าเสอมสภาพ

งบประมาณทไดรบ นบตงแตเรมทาการวจย – ปจจบน ปท 1 (พ.ศ. 2561) คาจางเหมา 462,000 บาท คาใชสอยและวสด 112,500 บาท รวม 574,500 บาท ปท 2 (พ.ศ. 2562) คาจางเหมา 462,000 บาท คาใชสอยและวสด 119,000 บาท รวม 581,000 บาท

รวมงบประมาณทไดรบแลวทงสน 1,155,500 บาท

แผนการดาเนนงานของชดโครงการวจยตลอดโครงการ

แผนการดาเนนงานวจย ปท

1 2 3 4 5 1) ประชมวางแผนการด าเนนงาน x 2) ส ารวจพ นทศกษา การใชประโยชนทดน พ นทปาธรรมชาต และชมชน

x

3) คดเลอกพ นทศกษา x 4) วเคราะหความเหมาะสมของพ นทศกษา x 5) ประชมช แจงโครงการ/ประชมชาวบาน x 6) การเกบขอมล x x x x x 7) วเคราะหขอมล และวเคราะหผล x x x x x 8) สรปผลและรายงานความกาวหนา x x x x x

ผลการดาเนนงานของชดโครงการวจย ในปทผานมา – ปจจบน ปท 1 (พ.ศ. 2561)

ด าเนนการจดประชมชาวบานในพ นทลมน าเปาหมาย เพอช แจง และแนะน าโครงการวจย และชกชวนใหชาวบานเขามามสวนรวมในงานวจย โดยไดรบความรวมมอจากผน าชมชน และชาวบาน เขารวมประชม

รวมคดเลอกพ นทศกษา หมบานแมทรายขาวข นอยกบ หมท 11 ต าบลแมแวน อ าเภอพราว จงหวดเชยงใหม เกบขอมลพ นฐานของชมชน/จดท าแผนท และเกบขอมลโดยใชแบบสอบถาม/ส ารวจสภาพชมชน ปท 2 (พ.ศ. 2562)

การรายงานคร งน เปนการรายงานผลความกาวหนาการด าเนนงานในปงบประมาณ พ.ศ. 2562 ระหวางเดอนตลาคม 2561 ถงเดอนมนาคม 2562 ดงน

กจกรรม ต.ค. พ.ย. ธ.ค. ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย. พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. 1. ประชมความกาวหนาของงาน รวมรบร รวมคด ก าหนดรปแบบการฟนฟตามวตถประสงค

2. รวมท า คอ รวมสรางแปลงรปแบบการฟนฟในพ นทศกษา เพอเกบขอมล

3. รวมเกบและวเคราะหขอมลพ นฐานดานตาง ๆ ในแปลงฟนฟ

4. สรปรายงานความกาวหนา รวมกบชมชน

ผลการศกษา การจดท าฐานขอมลชมชนและแผนทการใชประโยชนทดนชมชนบานแมทรายขาว ต งอยหมท 11 ต าบลแม

แวน อ าเภอพราว จงหวดเชยงใหม 1. ความเปนมา

ประชากรหมบานแมทรายขาว เปนชาวเขาเผามเซอรแดง ซงอพยพเขาประเทศไทยตามแนวชายแดนผานทาง อ าเภอแมอาย จงหวดเชยงใหม และกระจดกระจายอยตามพ นทภเขาในเขต อ าเภอพราว อ าเภอแมสรวย และอ าเภอเวยงปาเปา ชาวเขาเผามเซอรแดงกลมน ไดอพยพเขามาอยบรเวณหมบานแมทรายขาว เนองจากป พ.ศ. 2528 หนวยจดการตนน าหวยโปง (หนวยจดการตนน าพราว) ไดเขามาจดท าโครงการปลกปาบรเวณรอบ ๆหมบาน จงไดรวบรวมกลมมเซอรแดงจากหลาย ๆ กลมหมบานเขามาท างานในแปลงเพาะกลาไมในบรเวณน และไดสรางทพกอาศยอยกนเปนจ านวนมากและตอมาเมอ พ.ศ. 2540 ทางราชการไดอนมตใหแยก จากเดมเปนหมท 8 บานขนแจ ท าใหหมบานแมทรายขาวข นอยกบหมท 11 ต าบลแมแวน อ าเภอพราว จงหวดเชยงใหม ซงบานแมทรายขาว เปนกลมบานยอยของบานสามล และมกลมบานยอยอก คอ บานแมแวนนอย บานหวยกนใจ ซงท งหมดอยในเขตพ นท หมท 11 ต าบลแมแวน อ าเภอพราว จงหวดเชยงใหม จนถงทกวนน ดงน น ชมชนบานแมทรายขาว จงมความคดเหนและเหนความส าคญของปาตนน า จงจดต งกลมเพอจะบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยางถกตอง เพอคนสภาพปาทอดมสมบรณใหกลบสธรรมชาตในการปรบปรงฟนฟใหเกดความสมดลของระบบนเวศตนน าตอไป

2. ทตงหมบาน ทต งของหมบานแมทรายขาว พกด UTM ZONE 47 E0535395 N2132640 ระวางแผนท 4847I ระบบ

แผนท WGS 1984 ต งอยในเขตอทยานแหงชาตศรลานนา ต งอยในช นคณภาพลมน าท 1A, 1B ต งอยในลมน ายอย แมแวนนอย ลมน าสาขาแมงด ลมน าหลกปง มอาณาเขตตดตอ ดงน

ทศเหนอ ตดตอกบ บานขนแจ ทศใต ตดตอกบ บานหวยกนใจ ทศตะวนออก ตดตอกบ บานหวยทรายขาว ทศตะวนตก ตดตอกบ บานแมแวนนอย

3. ภมประเทศและสภาพปา ภมประเทศเปนภเขาทสลบซบซอน สงต าลดหลนกนไปตามภมประเทศ ซงอยในเขตอทยานแหงชาตศรลาน

นา ช นคณภาพลมน า 1A ของลมน าแมงด ซงน าบานแมทรายขาวจะไหลลงสน าแมแวนนอย และน าแมแวนนอยจะไหลลงสเขอนแมงดและลงสแมน าปงตอไป บานแมทรายขาวเปนหมบานทมน าไหลตลอดท งป มสภาพเปนปาสน และพนธไมตาง ๆ เชน ไมกอ ไมจ าป ไผซาง เปนตน 4. สภาพเศรษฐกจและสงคม

อาชพหลกของประชากรสวนใหญ คอ การท าการเกษตรกรรม เชน ปลกขาว ปลกขาวโพด ปลกขง และไมผล ซงไดแก ทอ บวย พลบ ชา และกาแฟ รวมถงการเกบของปาขาย และรบจางเปนบางสวน ปจจบนมระบบสาธารณปโภคครบทกครวเรอน มฐานะคอนขางยากจนเฉลยรายไดตอครอบครว ประมาณ 20,000 - 50,000 บาทตอป ในหมบานมการจดประเพณและวฒนธรรมของชนเผาทกป ระดบการศกษาของประชากรอยในเกณฑทจะตองไดรบการพฒนาอกตอไป เพอความเจรญกาวหนาของชมชนทมนคง และยงยนตลอดไป 5. การคมนาคม และการเดนทางเขาสหมบาน

บานแมทรายขาว หมท 11 ต าบลแมแวน อยหางจากจงหวดเชยงใหมประมาณ 150 กโลเมตร หางจากทวาการอ าเภอพราว 25 กโลเมตร ไปทางทศตะวนออก ใชถนนสายพราว - เวยงปาเปา ซงเปนถนนลาดยาง ระยะทาง 25 กโลเมตร และถนนทางเขาหมบานเปนดนลกรง ประมาณ 4 กโลเมตรใชเวลาเดนทางจากทวาการอ าเภอพราวประมาณ 45 นาท

ขอมลการวางแผนบรหารจดการดานชมชน ตารางท 1 แสดงขอมลประชากรบานแมทรายขาว

ลาดบท

ประชากร ศาสนา หมายเหต

กลมชาตพนธ

จานวนครวเรอน

จานวนชาย

จานวนหญง

รวม จานวนคน

พทธ ครสต อสลาม อน ๆ

1 มเซอแดง 28 59 73 132 114 18 - - 2 มเซอด า 7 8 20 28 28

รวม 35 160 - -

ตารางท 2 แสดงขอมลโครงสรางผนาประชากร ลาดบท ตาแหนง จานวน หมายเหต

1 ผชวยผใหญบาน 1 คน ผน าตามกฏหมาย 2 ผน าทางศาสนาพทธ 1 คน ผน าตามธรรมชาต (ปจจบนเปนรนท 2 สบทอดจากบดา) 3 ผน าทางศาสนาครส 1 คน ผน าตามธรรมชาต (ปจจบนเปนรนท 2 สบทอดจากบดา) 4 อาวโสของหมบาน 1 คน ผน าตามธรรมชาต 5 อาสาสมครสาธารณสข 4 คน

ตารางท 3 แสดงโครงสรางอาย ลาดบท ชวงอาย จานวน (คน)

1 แรกเกด - 17 ป 30 2 18 – 60 ป 120 3 61 – 79 ป 7 4 มากกวา 80 ป 3

ตารางท 4 แสดงขอมลดานการศกษา

ลาดบท

ระดบการศกษา

รวม หมายเหต

ไมไดเรยน

หนงสอ

จบประถมศกษา

ตอนตน

จบประถมศกษาตอนปลาย

จบ มธยมศกษาตอนปลาย

จบ ปวช., ปวส., ปวท.

จบ ปรญญาตรขนไป

กาลงศกษา

1 111 5 7 8 1 1 27 160 รวม 111 5 7 8 1 1 27

ตารางท 5 แสดงขอมลเครองสาธารณปโภคและสาธารณปการ ลาดบ

ท ประเภท/ชนด จานวน หมายเหต

1 เครองปนไฟ 1 เครอง เปนของสวนกลาง ( มการยมใชระหวางหมบานในงานพธทางศาสนา ) 2 แผงโซลาเซล 22 แผง ไดรบจากทางภาครฐ ปพ.ศ.2546 เฉพาะครวเรอนทมบานเลขท 3 เครองกระจายเสยง 1 เครอง เปนของสวนกลาง 4 น าปะปาภเขา ทกครวเรอน 5 แทงคน า 2 แทงค เปนของสวนกลาง 6 วด 1 หลง 7 โบสถ 1 หลง 8 ศนยการเรยนร 1 หลง 9 ลานประกอบกจกรรม 1 จด เปนสถานทสวนกลางใชในการจดกจกรรมและพธกรรม

ตารางท 6 แสดงทรพยสนสวนตวของชาวบาน ลาดบท ชนด จานวน หมายเหต 1 รถยนต 6 คน 2 รถจกรยานยนต ทกครวเรอน 3 เครองใชไฟฟา 22 ครวเรอน เฉพาะครวเรอนทมแหลงผลตพลงงานไฟฟา(แผงโซลาเซล) 4 โทรศพทเคลอนท 22 ครวเรอน เฉพาะครวเรอนทมแหลงผลตพลงงานไฟฟา(แผงโซลาเซล)

ตารางท 7 แสดงกจกรรม/ประเพณของหมบานในรอบหนงป ลาดบ

ท กจกรรม/พธกรรม เดอน

ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย. พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. 1 ประเพณกนวอ 2 ประเพณปใหม 3 เตรยมพ นทท า

การเกษตร

4 ประเพณไสกอเว 5 ปลกพชเศรษฐกจ 6 แพวถาง, ตดหญา

ก าจดวชพช

7 เขาพรรษา, ประเพณตาลขาวโพดใหม

8 รบจางนอกหมบาน 9 ออกพรรษา,

ประเพณกนขาวใหม

10 เกบเกยวผลผลต ขอมลดานเศรษฐกจ ตารางท 1 แสดงขอมลดานเศรษฐกจ

ลาดบท

อาชพ รายไดเฉลย (บาท/ป/ครวเรอน) หมายเหต

เกษตรกรรม

เลยงสตว

รบจาง คาขาย หตถกรรม

ในครวเรอน

รบราชการ

อน ๆ นอยกวา

5,000

5,001- 10,000

10,001-

15,000

15,000-

20,000

มากกวา 20,000

1 35 22 22 2 1 35 รวม 35 22 22 2 1 35

ตารางท 2 แสดงชนดพชเศรษฐกจ ลาดบท ชนด หมายเหต

1 ขาวโพด อายในการเล ยง 4 - 5 ปจงสามารถขายได 2 ล าไย 3 มะมวง 4 ฟก

ตารางท 3 แสดงชนดของสตวในการประกอบอาชพเลยงสตว

ลาดบท ชนด จานวน หมายเหต 1 กระบอ 15 ตว อายในการเล ยง 4 - 5 ปจงสามารถขายได 2 สกร 22 ตว 3 ไก ทกครวเรอน

ภาพท 1 แสดงการเล ยงสกรในหมบาน

ภาพท 2 การเล ยงไกภายในหมบาน

ภาพท 3 รานขายของช าภายในหมบาน

ภาพท 4 ซมประกอบพธทางศาสนาของหมบาน

ตารางท 4 แสดงการจดตงกองทนหมบาน

ลาดบท ประเภท จานวน หมายเหต 1 กองทนสนบสนนจาก CP 1 กองทน 2 กองทนเงนลาน 1 กองทน

ตารางท 5 แสดงภาวะหนสนของชาวบาน

ภาพท 5 ชมชนในบรเวณพ นทปาอนรกษทเสอมสภาพในเขตพ นทอทยานแหงชาตศรลานนา จงหวดเชยงใหม

ภาพท 6 ประชมชาวบานบานหวยทรายขาวท าโฟกสกรปเพอวเคราะหชมชน

ปญหาและอปสรรค -

ลาดบท ประเภท จานวน หมายเหต 1 หน สนเพอการศกษา 1 ครวเรอน กยศ. 2 หน สนเพอการผลตทางการเกษตร 22 ครวเรอน 3 หน สนผอนผนสนทรพย(รถยนต) 6 ครวเรอน 4 หน สนผอนผนสนทรพย(จกรยานยนต) ทกครวเรอน

สรปความคดเหนจากผทรงคณวฒ ชอโครงการ ขอเสนอแนะ

คณภาพชวต เศรษฐกจและสงคม ภายหลงการฟนฟปาตนนาเสอมสภาพบนทสง – ชนรปแบบตาง ๆ โดยชมชนมสวนรวม จงหวดเชยงใหม

- วตถประสงคท 2 ปญหาของชมหรอ หรอปญหาของรฐตองมความชดเจน หรอปญหาท งสองดาน - ตามวตถประสงคขอ 3 เพอก าหนดรปแบบหรอสรางแนวทางในการก าหนดรปแบบ - ควรมการเปรยบเทยบขอมลทไดใน 6 เดอนกบขอมลจากปกอน ๆ - ประเดนดานการพฒนาชมชน ควรตรวจเอกสารเพมเตมจาก โครงการพฒนาทผานมา เชน ในโครงการของ EU เพอศกษาในประเดนตาง ๆ เชน วางแผนการพฒนาอยางไรใหเกดความยงยน มลพษทอาจเกดข นจากการพฒนา เปนตน - พจารณาถงความยงยนในการอนญาตใหใชประโยชนทดน เพอใหมการใชประโยชนตามวตถประสงคทวางไว (ใชประโยชนทางการเกษตร) อยางยงยน - ในการท า focus group เกยวกบการมสวนรวม ควรท าในรปแบบ action research เพอเปนการตดตามความตองการของชาวบานในแตละปทท าโครงการ - ในการเกบขอมล จ าตองมความชดเจนในการก าหนดจ านวนกลม และจ านวนคน - การเกบขอมลดานเศรษฐกจ จะตองมการหาแหลงอางองทด มความละเอยด และระบวธการเกบขอมลอยางชดเจน - การก าหนดตวช วดดานเศรษฐกจและสงคมจะตองพจารณาเลอกตวช วดทสามารถทะทอนความเปนจรงได - คณภาพชวตม standard ทจะวดหรอไม - ในชมชนทมกลไกตาง ๆ เชน PES หรอ carbon credit จะตองพจารณาวาประชาชนในพ นทมความเขาใจ concept ของกลไกเหลาน มากนอยเพยงใด และกลไกสามารถตอบสนองและพฒนาคณภาพชวตของประชาชนไดจรงหรอไม