โดยสถาบนว�จยเพ�อการพฒนาประเทศไทย

เสนอต�อสำนกงานกองทนสนบสนนการสร�างเสร�มสขภาพ (สสส.)

รายงานฉบบสมบรณ� (Final report)

การศกษาแนวทางการบร�หารจดการอาหารส�วนเกนเพ�อลดป�ญหาขยะอาหารทเหมาะสมกบประเทศไทย

รายงานฉบบสมบรณ

การศกษาแนวทางการบรหารจดการอาหารสวนเกน เพอลดปญหาขยะอาหารทเหมาะสมกบประเทศไทย

โดย สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย

เสนอตอ

สำนกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.)

กนยายน 2562

คณะทปรกษา

ดร.เดอนเดน นคมบรรกษ หวหนาโครงการ นางสาวธารทพย ศรสวรรณเกศ นกวจย นางสาวกะรตลกษณ เหลยมเพชร นกวจย นางสาวศราภรณ ธปเทยน เลขานการและผประสานงานโครงการ

i

บทสรปผบรหาร

1. ปญหาขยะอาหารและอาหารสวนเกนในประเทศไทย

อาหารเปนปจจยพนฐานในการดำรงชวตของมนษย แตทวาหนงในสามของอาหารทผลตออกมาในโลกกลายเปนขยะอาหารซงหมายถงเศษอาหารทไมสามารถนำมารบประทานได ทงทอาหารเหลานนอาจจะเปนอาหารสวนเกนทสามารถนำไปรบประทานตอไดกตาม หากแตตองทงกลายเปนขยะอาหารหรอประมาณ 1.6 พนลานตนตอปซงเปนขอมลทไดจากการประมาณการณขององคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต (UNFAO)1

อนง เปาหมายในการพฒนาทยงยน (SDG) ของสหประชาชาตขอท 12 ไดกลาวถงการสรางรปแบบการผลตและการบรโภคทยงยน ซงในหวขอยอย 12.3 ไดมการกำหนดใหลดอตราการสญเสยอาหาร (food loss) และขยะอาหาร (food waste) ตลอดหวงโซการผลตอาหารใหเหลอเพยงครงหนงภายในป พ.ศ. 2573 หรออก 11 ปขางหนา ซงเปนเปาทมความทาทายอยางยง ทงนรานคาปลกขามชาตรายใหญบางราย เชน IKEA จากประเทศสวเดนและเทสโกจากสหราชอาณาจกรไดประกาศทจะดำเนนการตามเปาหมายดงกลาวแลว

ขณะทประเทศไทยยงไมมขอมลปรมาณอาหารทผลตและปรมาณการทงขยะอาหารทชดเจน มเพยงขอมลปรมาณขยะมลฝอยทเปนขยะอนทรยซงกรมควบคมมลพษระบวา ในป พ.ศ. 2560 มปรมาณมากถง 17.56 ลานตน คดเปนสดสวนรอยละ 64 ของปรมาณขยะมลฝอยทงหมด หรอ 254 กโลกรมตอคนตอป ทงนตวเลขดงกลาวเปนปรมาณขยะมลฝอยทจดเกบโดยเทศบาลเทานน ยงไมรวมขยะอาหารหรอปรมาณอาหารสวนเกนของภาคธรกจทมการจางบรษทเอกชนบรหารจดการ

การศกษาพบวา มการบรหารจดการขยะทเปนอาหารหรอเศษอาหารโดยมวธการตาง ๆ ไดแก เผาในเตาเผา (incinerate) หรอนำไปผลตเปนปยรอยละ 43 ของขยะมลฝอยทงหมดและอกรอยละ 57 ถกนำไปฝงกลบหรอถมกลางแจง ซงประเทศไทยมสถานทถมขยะกลางแจงกระจายอยทวประเทศจนทำใหเกดปญหามลพษตาง ๆ ตามมา เชน การกระจายของเชอโรคตาง ๆ ลงสแมนำ ลำคลอง เนองจากขยะอาหารเปนพาหะนำโรค อกทงยงสงกลนเหมนและสงผลตอสขลกษณะในการดำรงชวตของประชาชน นอกจากน ชาวไทยสวนใหญมกทงขยะอาหารรวมกบขยะทวไป ทำใหการ คดแยกขยะกอนการนำไปรไซเคลและกำจดเปนไปไดอยางยากลำบาก เชน การกำจดขยะโดยการเผาขยะมลฝอยทมขยะอาหารปนอยทำใหเกดความชนสงตองใชพลงงานความรอนจากเชอเพลงสง ซงกอใหเกดมลพษจากการเผามากกวาขยะทมความชนตำ ดวยเหตผลดงกลาวจงมการรณรงคไม

1 UNFAO ( 2013) Food Wastage Footprint : Impacts on Natural Resources”

ii

เพยงแตใหลดปรมาณอาหารทตองทง หากแตใหลดปรมาณขยะอาหารทตองฝงกลบดวย โดยบางประเทศไดมการกำหนดเปาไมใหมการฝงกลบขยะทเปนอาหารเลย (zero landfill)

2. การบรหารจดการขยะอาหารและอาหารสวนเกนทด

องคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต (UNFAO) รวมกบ โครงการสงแวดลอมแหงสหประชาชาต (UNEP) ไดเผยแพรขอแนะนำในการแกปญหาขยะอาหารและอาหารสวนเกน โดยแบงออกเปน 5 ขนตอน ตามทแสดงในรปท 1 ดานลาง เรยงจากวธการทควรดำเนนการมากทสด (most preferable option) ไปยงวธทควรดำเนนการนอยทสดดงตอไปน

1. การปองกน (prevention) คอ การปองกนการกอใหเกดขยะอาหารหรออาหารสวนเกน

เชน สำหรบภาคเอกชนอาจหมายถงการมระบบการส งสนคาท สอดคลองกบความ

ตองการเพ อลดปรมาณสนคาเหลอ หรอ สำหรบหนวยงานรฐอาจหมายถงการเกบ

คาธรรมเนยมในการจดเกบขยะอาหารตามปรมาณขยะ เปนตน

2. การจดสรรอาหารท ยงสามารถบรโภคไดเพ อประโยชนสงสด (optimization) เชน

(1) การบรจาคใหแกผยากไรหรอพนกงาน (2) การจำหนายในรานคาพเศษในราคาถก

และ (3) การจำหนายใหเปนอาหารสตว ทงน รฐอาจใหการสงเสรมโดยการใหแรงจงใจ

ดานภาษ หรอการสนบสนนองคกรทเปนคนกลางในการกระจายอาหาร

3. การนำมาผลตเพอใชใหม (recycle) คอ การนำขยะอาหารไปเขากระบวนการผลตเพอ

นำกลบมาใชใหม ประกอบดวย การผลตกาซชวภาพ (biogas) โดยผานกระบวนการ

หมกยอยแบบไรอากาศ และการผลตปยเพอการเกษตร

4. การกำจดเพอนำพลงงานมาใชใหม (recovery) คอ การนำขยะอาหารทมความชนตำมา

เผาเพอผลตเปนพลงงานความรอน ทงน ขยะอาหารทมความชนสงต องใชพลงงานใน

การเผาสงและทำใหเกดมลพษมากกวาขยะอาหารทมความชนตำ ดงนนจำเปนตองมการ

ทำใหขยะแหง (dehydrate) กอนเผาดวยพลงงานความรอน

5. การกำจด (disposal) คอ การนำขยะอาหารทไมสามารถใชประโยชนไดแลวไปกำจดโดย

การเผา หรอ ฝงกลบ

iii

รปท 1 ปรามดลำดบขนของการบรหารจดการหวงโซอาหารเพอลดปรมาณขยะอาหาร

ทมา: องคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต (FAO) และโครงการสงแวดลอมแหงสหประชาชาต (UNEP) (Prevention and reduction of food and drink waste in businesses and households)

ดงทไดกลาวไวขางตน ขอมลปรมาณขยะอาหารสวนมากเปนขยะทมาจากครวเรอนมากถงรอยละ 57 ของขยะอาหารทมาจากครวเรอนซงมประมาณ 10 ลานตนตอปและขยะอาหารเหลานถกกำจดดวยวธฝงกลบ ดงนนในภาคครวเรอนจงมความจำเปนทจะตองศกษาวธการในการสงเสรมใหมการลดปรมาณอาหารสวนเกนและขยะอาหาร ตลอดจนการนำอาหารท ตองท งไปใชประโยชนตามลำดบของความสำคญทปรากฎในปรามด

อยางไรกตาม แมวาประเทศไทยไมไดมการเกบขอมลปรมาณขยะอาหารทเกดจากการทงของภาคเอกชน ทวาภาคเอกชนเองไมวาจะเปนกลมธรกจโรงแรม รานอาหาร หรอแมแตรานคาปลกสมยใหมกเปนหนงในหวงโซการผลตทกอใหเกดขยะอาหารในปรมาณมากดวยเชนกน ดงนนการบรหารจดการเพอลดปรมาณขยะอาหารตามกรอบแนวคดขององคกรสหประชาชาตหรอตามรป ปรามดขางตนสามารถถอดเปนแนวทางทผประกอบการเลอกทจะดำเนนการได 4 แนวทาง หรอทเรยกวา 4R ไดแก

1. Reduce คอลดปรมาณอาหารทตองท งท งทยงคงรบประทานไดและทเปนขยะ

อาหาร

2. Reuse คอนำอาหารทยงรบประทานไดไปบรจาค หรอ นำไปเปนอาหารสตว

3. Recycle คอนำไปแปรรปเปนผลตภณฑอน เชน ปย หรอ กาซชวภาพ

4. Recovery คอ การเผาเพอใชในการผลตไฟฟา

iv

3. การบรหารจดการอาหารสวนเกนและขยะอาหารในธรกจโรงแรมและรานคาปลกขนาดใหญ

ในประเทศไทย

การศกษาสถานการณปญหาขยะอาหารและอาหารสวนเกนในเขตกรงเทพมหานครและชมชนในเมองใหญในแตละภมภาค ไดแก นครราชสมา เช ยงใหม ภ เกต และชลบร พบวาผประกอบการโรงแรม รานคาปลกและภตตาคารเรมมความตระหนกเร องการบรหารจดการขยะอาหาร โดยผประกอบการแนวหนามกจะเปนผประกอบการทเปนสาขาของบรษทตางชาตซงบรษทแมมนโยบายทชดเจนเกยวกบการลดขยะอาหาร เชน เทสโก (Tesco Lotus) ซงเปนรานคาปลกขนาดใหญจากประเทศสหราชอาณาจกร อเกย (IKEA) ซงเปนรานขายเฟอรนเจอรทมรานอาหารในพนทจากประเทศสวเดน หรอ โรงแรมมารออท (Marriott) จากประเทศสหรฐอเมรกา เปนตน ขณะทผประกอบการไทย เชน ทอปส ซปเปอรมารเกต (TOPs) โรงแรมเซนทาราแกรนด หางสรรพสนคาเซนทรลเวลด ซงเปนบรษทในของเครอเซนทรล ไดเรมมการบรจาคอาหารในป พ.ศ. 2562 โดยมรายละเอยดเกยวกบการบรหารจดการดงน

3.1 โรงแรม

โรงแรมเปนธรกจทมระบบนเวศนเกยวกบการบรหารจดการขยะอาหารทดทสด เนองจากมหนวยงานรฐทเขามาสงเสรมไดแก สำนกงานสงเสรมการจดประชมและนทรรศการ (องคการมหาชน) หรอ สสปน. ซงใหเงนอดหนนเปนคาใชจายในการจางทปรกษาในการสำรวจปรมาณและทมาของขยะอาหารและแนวทางในการลดขยะอาหาร โดยมเงอนไขวาการดำเนนการจะตองทำใหปรมาณขยะอาหารลดลงไมนอยกวารอยละ 10 ของปรมาณขยะอาหารทผลต ซงในปจจบนมโรงแรมทเขารวมโครงการกวา 10 โรงแรม เชน โรงแรม Marriott Marquis โรงแรมสามพราน รเวอรไซด เปนตน โดยบรษทท ใหคำปรกษาไดแก บรษท ไลทบล คอนเซาทตงค (Lightblue consulting) ซ งมความเชยวชาญดานการบรหารจดการขยะอาหารโดยเฉพาะ

การสมภาษณบรษทไลทบลและผประกอบการโรงแรมขนาดใหญในกรงเทพฯ ทเข ารวมโครงการ พบวา กจกรรมสวนมากมงเนนในการลดปรมาณขยะอาหาร (prevention) ซงเกดจาก

1) การเนาเสยหรอเสยหายของอาหารท เปนวตถดบกอนการนำมาประกอบอาหาร

(spoiled)

2) การทงอาหารทเกดในขนตอนของการประกอบอาหารในครว (preparation)

3) การทงอาหารทเหลอจากบฟเฟต (buffet line) ทตองเตมใหเตมอยเสมอ

4) การทงอาหารทรบประทานไมหมดในจานอาหารของลกคา (plate)

ทงนในโรงแรมขนาดใหญ ขยะอาหารครงหนงเกดขนระหวางกระบวนการประกอบอาหารในครว ซงมกเกดจากการสงวตถดบในการปรงอาหารทมากเกนควร หรอ การตดแตงวตถดบท ใช

v

ประกอบอาหารเพอใหดสวยงามทำใหการสรางความตระหนกเกยวกบปญหาของขยะอาหารเปนสงทจำเปนอยางยงสำหรบหวหนาพอครว

ขณะทมาตรการทโรงแรมใชในการลดปรมาณขยะอาหารทตองฝงกลบมหลากหลาย ตามทปรากฎในรปท 2 ดานลาง เชน การรวมศนยการสงวตถดบในการปรงอาหารสำหรบทกภตตาคารในโรงแรม (centralize kitchen) การนำอาหารทเหลอมาปรงใหม เชน นำขนมปงมาทำพดดงขนมปง เปนตน นอกจากนแลว โรงแรมหลายแหงเรมมการบรจาคอาหารใหแกองคกรททำหนาทในการกระจายอาหาร ซงปจจบนมเพยง Scholars of Sustenance หรอ SOS ซงเปนองคกรไมแสวงหากำไรแหงเดยวทมระบบในการขนสงอาหารเพอการนำไปบรจาคทไดมาตรฐาน หากแต SOS จะตองแบกรบความรบผดชอบหากมการฟองรองกรณอาหารทนำไปกระจายตอสงผลเสยตอสขภาพอนามยของผรบบรจาคอาหารเพอนำไปบรโภคตอ

สำหรบโรงแรมขนาดเลกในตางจงหวดไมคอยประสบปญหาเรองการฝงกลบขยะอาหารมากนก เนองจากมฟารมสกรคอยรบซอเศษอาหารอยแลว นอกจากนนโยบายของโรงแรมขนาดเลกในตางจงหวดบางแหงมการนำเศษอาหาร เศษผกและผลไม นำไปทำปย หรอนำหมกชวภาพเพอใชหมนเวยนภายในโรงแรม

รปท 2 รปแบบการบรหารจดการขยะอาหารในโรงแรมขนาดใหญในประเทศไทย

ทมา : คณะผวจย

ทงน ปจจยทเปนปญหาและอปสรรคสำคญของการปองกนเพอลดปรมาณอาหารทตองทง หรอการลดปรมาณการสญเสย ไดแก

(1) ในขนตอนของการลดปรมาณอาหารทตองทง (reduce) ไดแก

• การขาดความรความเขาใจของหวหนาพอครว (chef)

vi

• แรงตานจากพนกงานทตองทำงานเพม เชน การชงนำหนกอาหารทตองทง

• ตนทนในการวางระบบและในการซอเครองมออปกรณ เชน ตราชงอาหาร เปนตน

• ทศนคตของลกคาซงอาจมองวาเปนการลดคณภาพของบรการ เชน การลดขนาด

ของจานใสอาหาร

(2) ในขนตอนของการนำไปบรโภคตอ (reuse) ไดแก

• การขาดกฎหมายทค มครองผใหบรจาคอาหาร กรณทเกดจากการถกฟองหาก

อาหารทนำไปบรจาคเนาเสยและสงผลกระทบตอผรบบรจาค

• การขาดหนวยงานทรบบรจาคทมมาตรฐานในการถนอมอาหารและขนสงอาหารท

ไดมาตรฐาน ดงเชน SOS

• การขาดขอมลเกยวกบองคกรหรอชมชนทตองการรบบรจาคอาหาร

• การขาดการแยกขยะทเปนพลาสตกออกจากขยะทเปนอาหารเนองจากตองมการ

อบรมพนกงาน

(3) ในการนำไปแปรรป (recycle) ทำปย ไดแก

• การผกขาดของบรการจดเกบขยะและการบรหารจดการขยะของภาคเอกชนซง

ไดรบสมปทานจากเทศบาลหรอสำนกงานเขตในบางพนททำใหมคาใชจายสงเกน

ควร

• ผจดเกบขยะไมตองการใหมการแยกขยะ เพราะตองการเอาขยะไปแยกและนำไป

ขายเอง

(4) ในสวนของการเผาเพอไปผลตกระแสไฟฟานนจะตองดำเนนการโดยผประกอบการทม

เตาเผาทไดมาตรฐาน ซงโรงแรมไมมความจำเปนทตองดำเนนการเอง หากแตจะมการจาง

บรษทเอกชนทบรหารจดการให

3.2 รานคาปลก

ระบบนเวศนของการบรหารจดการขยะอาหารหรออาหารสวนเกนของรานคาปลกขนาดใหญยงไมคอยมการพฒนามากนก ยกเวนในกรณของคาปลกจากตางประเทศ เชน เทสโกโลตส (Tesco Lotus) อเกย (IKEA) อยางไรกด รานคาปลกสวนมากมมาตรการในการลดปรมาณขยะอาหารในทกขนตอนของหวงโซสนคาอาหารทจำหนายอยแลว เนองจากสามารถประหยดตนทนหรอเพมความสดของอาหารไดโดยตรง ดงแสดงตามรปท 3 เชน

vii

• การซอสนคาประเภทผกผลไมโดยตรงจากเกษตรกรเพอใหไดปรมาณและคณภาพของ

สนคาตามความตองการ ซงสามารถชวยลดการสญเสยของสนคาทไมไดมาตรฐาน หรอ

ลดปรมาณทเกนความตองการของตลาดได

• การตงโรงงานหรอศนยการบรรจสนคาใกลแหลงวตถดบเพอถนอมความสดใหมและลด

ความสญเสยจากการขนสงเพอนำไปบรรจ

• การลดมาตรฐานสนคาเกษตรทรานคาปลกรบซอทำใหการคดทงสนคาทไมตรงตาม

เกณฑมาตรฐานเดมลดลง เชน รานคาปลกอาจรบซอกลวยทมจดดางดำไดหากมตลาดท

รองรบสนคาทไมสามารถขายไดเนองจากเปนสนคาทมรปลกษณภายนอกไมสวยงาม

เชน การขายกลวยทมจดดำตอใหรานขายไอศครมทไมตองใชเปลอกกลวย

• การรวมศนยการผลตสนคาอาหารทวางจำหนายในรานคา จากเดมทแตละสาขาจะทำ

การผลตและจำหนายเอง แตเพอลดการสญเสยในกระบวนการผลตและการสงวตถดบจง

ปรบเปลยนเปนการรวมศนยการผลตเปนพนทละแหง และปรบปรงระบบการขนสง

ระหวางสาขาใหมความรวดเรวมากขน

• การใชระบบคอมพวเตอรในการสงซอสนคา โดยประมวลจากสถตยอดขายยอนหลงแทน

การสงซอสนคาตามคำสงของหวหนาสาขา

• การลดราคาสนคาอาหารทใกลหมดอาย หรอ การยกเลกปายตดสนคา “ควรบรโภค

กอน” เนองจากอาหารสวนมากสามารถอยตอไดนานกวาปายควรบรโภคกอน 3-4 วน

รปท 3 มาตรการในการลดปรมาณขยะอาหารของหางคาปลกในแตละขนตอนของหวงโซอาหาร

ทมา : จากการรวบรวมโดยคณะผวจย (2562)

ในสวนของการนำอาหารหรอวตถดบในการประกอบอาหารไปใชประโยชนตอนน รานคาปลกขนาดใหญในกรงเทพ ฯ มการบรจาคอาหารแหง เชน อาหารกระปองใหแกองคกรสาธารณกศลหลายแหง เชน องคกร SOS มลนธดวงประทป เมอรซเซนเตอร มลนธกระจกเงา เปนตน ขณะทการบรจาคอาหารสดนนจะบรจาคใหแกองคกร SOS เพยงรายเดยว เนองจากมรถบรรทกอาหารทมตเยนอณหภม 2-4 องศา เพอใชถนอมคณภาพของอาหารไดตามมาตรฐานความปลอดภยดานสขอนามย

viii

หรอ HACCP นอกเหนอจากอาหารทบรจาค รานคาปลกเหลานนจะสงตอเพอนำไปกำจดดวยการฝงกลบ

สำหรบรานคาปลกสาขาในตางจงหวดสวนมากมกบรจาคอาหารแหงใหโรงเรยน ขณะทอาหารเหลอประเภทอาหารสดนนจะขายใหกบฟารมสกรหรอนำไปทำปยมากกวา เนองจากปรมาณและประเภทของสนคาอาหารทเหลอจากการจำหนายในแตละวนมความไมแนนอน และมปรมาณไมมากพอทจะทำใหโรงเรยนสามารถวางแผนการเตรยมอาหารจากวตถดบเหลานนใหนกเรยนได

รปท 4 รปแบบการบรหารจดการขยะอาหารสำหรบรานคาปลกขนาดใหญ

ทมา : คณะผวจย

ทงน ปญหาและอปสรรคสำคญของการบรหารจดการในกรณของหางคาปลก ไดแก การนำอาหารทตองทงไปทำประโยชนตอโดยเฉพาะปญหาของการนำสนคาไปบรจาค กลาวคอ

ประการแรก หางคาปลกทจะตองบรจาคสนคาเปนรานคาทมสาขาขนาดเลก ปรมาณอาหารทเหลอทงมจำนวนไมมากพอ และไมคมกบตนทนของการบรหารจดการทเปนระบบ

ประการทสอง ในตางจงหวดไมมหนวยงานเพอการกศลอยางเชน SOS ทมรถกระจายอาหารและสามารถรกษาคณภาพของอาหารได สงผลใหรานคาปลกหลายรายไมกลาบรจาคอาหารเพราะอาจเนาเสยเมอถงมอผรบ

ประการทสาม การเกบอาหารเพอการบรจาคมตนทนสง ทงนการจดพนทและสถานทในการจดเกบอาหาร ตองรกษาความสะอาดเปนอยางดเพอปองกนมใหหนหรอแมลงตาง ๆ เขามา

ประการทส ผบรหารไมมขอมลเกยวกบทางเลอกตาง ๆ ในการบรหารจดการเพอนำขยะอาหารหรออาหารสวนเกนไปทำประโยชนอน รวมทงไมมขอมลเกยวกบตนทนในการบรหารจดการ เชน การนำไปขายฟารมหม การนำไปหมกเพอใหไดกาซชวภาพ การนำไปทำปย ตลอดจนการนำไป

ix

เผาเปนเชอเพลงเพอผลตไฟฟานนมตนทนอยางไร มระบบนเวศนทรองรบการดำเนนการมากนอยเพยงใด รายไดทสามารถเกบเกยวไดจากผลผลตเปนเทาไร เปนตน

ประการสดทาย กรณการจดการกบอาหารประเภทอาหารกระปอง หากมสนคาทเหลอจากการจำหนาย ผผลตมกเลอกทจะนำไปทำลายทงเพอขอคนภาษมลคาเพมมากกวา จงทำใหขาดแรงจงใจในการบรจาค

4. สรปและขอเสนอแนะ

การศกษาเกยวกบสถานการณในการบรหารจดการขยะอาหารและอาหารสวนเกนในธรกจโรงแรมและรานคาปลกขนาดใหญของไทย พบวา ยงมปญหาหลายประการททำใหธรกจเหลานนไมสามารถนำอาหารสวนเกน หรอขยะอาหารไปใชประโยชนตอไดทำใหตองฝงกลบขยะอาหารเปนจำนวนมาก โดยเฉพาะในเขตกรงเทพฯ ซงไมมภาคการเกษตรมารองรบเศษอาหาร เชน ฟารมหม หรอสวนผกผลไม ขณะเดยวกนในตางจงหวดมปญหาการขาดระบบการรบบรจาคอาหารทดทำใหไมสามารถจดสรรและขนสงอาหารทตองการจะบรจาคไปยงครวเรอน ชมชนหรอสถานสงเคราะหทตองการไดทำใหอาหารสวนมากตองนำไปทำเปนปยหรอหมกเปนกาซชวภาพแทน

อนง จากปญหาและอปสรรคดงกลาวควรตองมแนวทางในการดำเนนการดงตอไปน โดยขอเสนอแนะสามารถแบงไดเปน 2 สวน คอ ขอเสนอแนะตอภาคธรกจและภาครฐ

4.1. ภาครฐ

ภาครฐมบทบาทสำคญในการกระตนใหเกดระบบนเวศนของการบรหารจดการขยะอาหารและอาหารสวนเกน โดยการสรางแรงจงใจใหผประกอบการมนโยบายและมาตรการในการลดขยะอาหารและการนำอาหารทตองทงไปใชประโยชนอนหรอนำไปบรจาคแทนการฝงกลบ ดงน

1) การลดปรมาณขยะอาหารหรออาหารสวนเกน (reduce)

การศกษาพบวาขนตอนในการลดขยะอาหารนนมแรงจงใจในเชงธรกจเนองจากการประหยดอาหารทตองทงยอมสงผลในการชวยลดคาใชจายได ทงน มตวอยางเชงประจกษจากโรงแรมทเขารวมโครงการของ สสปน. หลายโรงแรมซงพบวาสามารถลดขยะอาหารกวารอยละ 10 ในเชงปรมาณและสามารถลดคาใชจายไดปละไมนอยกวา 1 ลานบาททกปขนอยกบขนาดของโรงแรมซงสงกวาคาใชจายในการวาจางบรษททปรกษาเพอบรหารจดการเกยวกบการปองกนเพอลดปญหาขยะอาหารหลายเทา นอกจากนแลว การลงทนในการวาจางบรษททปรกษาและการวางระบบเปนการลงทนครงเดยว ในขณะท ตนทนท ประหยดสามารถเกบเก ยวไดทกปโดยไมมท ส นสด แตประเดนปญหาคอ ผประกอบการสวนมากยงไมตระหนกถงคาใชจายทอาจประหยดได หากมองเรองการบรหารจดการขยะอาหารเปนเพยงเรองการอนรกษสงแวดลอมทมคาใชจายเทานน ดงนนเพอเปนการกระตนใหผประกอบการหนมาสนใจประเดนน ภาครฐอาจพจารณาทจะใหแรงจงใจแกผประกอบการทสามารถลดปรมาณขยะอาหารไดในลกษณะของ tax credit สำหรบคาใชจายในการวางระบบการบรหาร

x

จดการขยะ อยางนอยในชวงแรกเพอใหผประกอบการตระหนกถงขนาดของผลประโยชนทางธรกจทเกดขนจากการลดความสญเสยของอาหารวาสามารถสรางผลตอบแทนไดคมคาแกการลงทน

2) การสงเสรมการนำอาหารสวนเกนไปบรจาค

การศกษาพบวามอาหารทยงสามารถรบประทานไดจำนวนมากทไมมระบบขนสงโลจสตกส และการบรหารจดการทสามารถสงใหถงผท ตองการได เนองจากมองคกรทไมแสวงหากำไรท มมาตรฐานในการขนสงอาหาร และสามารถเกบรกษาคณภาพของอาหารทไดมาตรฐานดานสขอนามยเพยงรายเดยว รวมทงผประกอบการไมมแรงจงใจในการบรจาคอาหาร เนองจากมความเสยงตอการถกฟองหากอาหารท บรจาคไปนนกอใหเกดความไมปลอดภยตอผรบ ดงนนสงท รฐจำเปนตองดำเนนการเพอใหมระบบนเวศนของการบรจาคอาหารดงตอไปน

ประการแรก ออกกฎหมายเพอใหการคมครองผทบรจาคและผทเปนตวกลางในการกระจายอาหารเพอนำไปบรจาค ทงน เพอเปนการปองกนจากการถกฟองเรยกคาเสยหายในกรณทผรบบรจาคมปญหาสขภาพจากการบรโภคอาหาร โดยการกำหนดมาตรฐานของการถนอมอาหารและการขนสงอาหารทบรจาค เชน อณหภมในการขนสงสนคาอาหารแตละประเภท มาตรฐานดานสขอนามย เปนตน

อนง หากโรงแรมหรอรานคาปลกทบรจาค ตลอดจนองคกรทไมแสวงหากำไรทรบหนาทในการขนสงอาหารทบรจาคดำเนนการตามมาตรฐานดงกลาวแลว กไมตองรบผดตอปญหาทเกดขนกบ ผทรบบรจาค ซงอำนาจในการออกกฎหมายเพอการคมครองผทบรจาคและผทเปนตวกลางในการกระจายอาหารเพอนำไปบรจาคอาจมอบหมายใหเปนหนาทของกระทรวงสาธารณสข

ประการทสอง ใหองคกรไมแสวงหากำไรททำหนาทในการรบกระจายอาหารเพอนำไปบรจาคตอสามารถจดทะเบยนเปนองคกรสาธารณกศลทสามารถหกภาษไดเพอสงเสรมใหภาคธรก จและบคคลท วไปมแรงจงใจในการใหการสนบสนนดานการเง น ซ งอย ภายใตอำนาจหนาท ของกระทรวงการคลง

ประการทสาม สรางแพลตฟอรม (platform) ของผทตองการบรจาคอาหาร ผทตองการรบอาหารตามสถานการณทเกดขนจรงแบบ real time โดยอาจรเรมในบางพนทเชน กทม. กอน ทงนอาจมอบหมายใหเปนหนาทของกระทรวงสาธารณสขตองรบผดชอบในการดำเนนการดงกลาว

ประการทส คนภาษมลคาเพม (VAT) ใหแกผจำหนายสนคาหากมหลกฐานยนยนไดวามการบรจาคอาหารหรอวตถดบในการประกอบอาหารใหแกองคกรไมแสวงหากำไร องคกรการกศล หรอโรงเรยนทไดรบการรบรองเพอจงใจใหผผลตอาหารสวนเกนเลอกทจะบรจาคอาหารเหลานนแทนการทำลายเพอขอภาษคน ทงนการดำเนนงานดงกลาวอยภายใตอำนาจหนาทของกรมสรรพากร

xi

ประการทหา กำหนดใหโรงแรมทรบจดงานประชมสมมนา หรองานจดเลยงอน ๆ ทใชงบประมาณของรฐตองบรจาคอาหารสวนเกนจากงานจดเล ยง ซ งเปนแนวทางท แพรหลายในตางประเทศทเรยกวา “Green meeting” ซงจะเปนการสรางแรงจงใจใหโรงแรมมระบบการบรหารจดการอาหารสวนเกนทด ทงน การดำเนนการดงกลาวควรอยภายใตอำนาจหนาทของกรมบญชกลาง

ประการทหก จดทำฐานขอมลองคกร ชมชน โรงเรยนและสถานทอน ๆ ทรบบรจาคอาหารในแตละพนทเพออำนวยความสะดวกใหแกสถานประกอบการทตองการจะบรจาคอาหาร และอาจพฒนาแอพพลเคชน (Application) ในการจดสรรอาหารสวนเกน โดยอาจมอบหมายใหเปนหนาทของกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

ประการสดทาย รณรงคเร องขยะอาหารเชนเดยวกบการรณรงคงดเหลาและบหร หรอโครงการตาวเศษเพอสรางจตสำนกในการรบประทานอาหารไมใหมการ “กนทง กนขวาง” โดยการดำเนนงานดงกลาวควรให สสส.เปนผดำเนนการ

3) การสงเสรมใหมการนำขยะอาหารไปใชประโยชนตอ (recycle)

การศกษาพบวาเศษอาหารจำนวนมากจากภาคธรกจและครวเรอนถกนำไปฝงกลบ เนองจากไมมการแยกขยะอนทรยออกจากขยะประเภทอน รวมทงคาธรรมเนยมในการเกบขยะตำเกนไป กลาวคอ มการเกบคากำจดขยะจากภาคครวเรอนเพยงหลงละ 20 บาท ภาคธรกจแหงละ 80-100 บาท นอกจากนแลว ธรกจรายยอยและครวเรอนยงขาดเครองมออปกรณทจำเปนในการนำขยะอาหารไปใชประโยชนตอ เชน การทำปยหมก การทำนำหมกชวภาพ ฯลฯ ดงนนเพอเปนการสงเสรมใหมการนำขยะอาหารไปใชประโยชนไดมากขน ภาครฐควรจะดำเนนการเกยวกบการจดเก บขยะดงตอไปน

(1) แยกการเกบขยะอนทรยจากการเกบขยะประเภทอน ๆ โดยอาจสลบวน หรอ มรอบ

พเศษในแตละวนของการจดเกบขยะอนทรย โดยควรเรมจากขยะในภาคธรกจกอนซงม

การดำเนนการในบางเทศบาลของตางจงหวดแลว

(2) ยกเลกระบบสมปทานการจดเกบขยะ หากผประกอบการจางบรษทเอกชนใหเขามา

ดำเนนการในการบรหารจดการขยะ ภาคเอกชนควรทจะเลอกบรษททเขามาดำเนนการ

เองไดจากรายชอบรษททไดรบการรบรองโดยกรมควบคมมลพษ ทงน บรษทจะตอง

รายงานรายละเอยดเกยวกบปรมาณและประเภทของขยะทจดเกบตอกรมควบคมมลพษ

กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม โดยมการแยกขยะอาหารออกจากขยะ

ประเภทอน ๆ

(3) ปรบปรงอตราคาธรรมเนยมในการจดเกบขยะใหสะทอนตนทนในการบรหารจดการขยะ

ทแทจรง ทงน รฐบาลอาจจำเปนตองออกเปนกฎหมายกลางทกำหนดคาธรรมเนยม

xii

ขนตำสำหรบทกพนทมฉะนนแลวองคกรปกครองสวนทองถนอาจหลกเลยงทจะขนคา

จดเกบขยะเนองดวยกลวเสยผลประโยชนทางการเมอง นอกจากนแลวควรพจารณา

ระบบการเกบคาธรรมเนยมตามปรมาณขยะ ซงตองดำเนนการเปนระบบเหมอนกนทว

ประเทศเพอปองกนมใหเกดการเคลอนยายขยะไปทงในพนทใกลเคยงทมอตราคาจดเกบ

ทตำกวา

(4) มศนยแปรรปขยะอาหารในแตละองคกรปกครองสวนทองถนเพอใหธรกจขนาดยอมหรอ

ครวเรอนสามารถนำขยะอาหารมาแปรรปเปนส งทใชประโยชนได เชน ปย นำหมก

ชวภาพ เปนตน

4.2. ภาคธรกจ

เนองจากการบรหารจดการขยะอาหารอยางเปนระบบยงเปนเรองทคอนขางใหมในประเทศไทย คณะผวจยจงเสนอใหสมาคมการคาในกลมธรกจโรงแรม และธรกจคาปลก มบทบาทสำคญในการสรางความตระหนกในกลมสมาชกเกยวกบความสำคญในการบรหารจดการขยะอาหารทด ดงน

(1) ผประกอบการในธรกจโรงแรมและธรกจคาปลกกำหนดใหการบรหารจดการอาหาร

สวนเกนและขยะอาหารเปนมาตรการหนงในการลดตนทนหรอสรางรายไดเพมและสราง

ภาพลกษณท ดใหแกธรกจ โดยอาจเร มจากการใหสมาคมโรงแรมไทย และสมาคม

ผคาปลกไทย จดโครงการใหความรเกยวกบแนวทาง วธการตาง ๆ ในการบรหารจดการ

และตนทนทสามารถประหยดไดหรอรายไดทอาจไดรบเพมขน โดยใหโรงแรม และ

รานคาปลกทมประสบการณมาชวยแบงปนขอมลและใหคำแนะนำ รวมถงบรษทท

ปรกษาดานการบรหารจดการขยะอาหารดวย

(2) สมาชกบางรายทมความมงมนในการพฒนาระบบในการบรหารจดการขยะอาหารหรอ

อาหารสวนเกนอาจรวมตวกนเปนกลม “รกษอาหาร” ดงเชนในประเทศสหรฐอเมรกาม

การรวมตวกนของ 3 สมาคมการคา ไดแก สมาคมผผลตสนคาอาหารและเครองดม

สมาคมผคาปลกอาหาร และสมาคมรานอาหาร เพอสรางแนวรวมในการลดขยะอาหาร

(Food waste Reduction Alliance) ซงมบรษทขามชาตขนาดใหญเขารวมเชน ราน

ภตตาคาร McDonald ผผลตอาหาร Del Monte Kellogg’s รานคาปลก เชน Ahold

Delheize (แมคโคร) Safeway และ Target เปนตน

ขอเสนอแนะทนำเสนอมานนมหลากหลาย จงจำเปนตองมการจดลำดบกอนหลงในการดำเนนการตามความยากงาย เชน มาตรการทเกยวโยงกบการปรบปรงกฎหมายระดบพระราชบญญตจะใชเวลานาน ความพรอมของหนวยงานหรอองคกรทรบผดขอบในการดำเนนการ และความสำคญของมาตราการดงกลาวในการสรางระบบนเวศนของการบรหารจดการขยะอาหาร

xiii

เนองจากประเทศไทยมผเลนตาง ๆ ในระบบนเวศนของการบรหารจดการอาหารทครบถวนแลว ไมวาจะเปนกลมโรงแรมและรานคาปลกขนาดใหญทมระบบการบรหารจดการขยะอาหารแลว หรอสถาบนการศกษาของรฐ เชน มหาวทยาลยจฬาลงกรณ องคกรทเปนตวกลางในการรบบรจาคอาหาร เชน SOS องคกรหรอชมชนทรบบรจาคอาหารทงทเปนประจำและครงคราว หนวยงานของรฐทใหการสงเสรมการบรหารจดการขยะ เชน สสปน. หรอองคกรปกครองสวนทองถนในบางพ นท องคกรระหวางประเทศทมโครงการเกยวกบการบรหารจดการขยะอาหาร เชน GIZ หนวยงานดานวชาการในประเทศทศกษาปญหาขยะอาหาร เชน TEI และ TDRI หากแตการทำงานของแตละภาคสวนยงขาดการเชอมโยงกน และขาดฐานขอมลเกยวกบขยะอาหาร สงทสามารถดำเนนการไดโดยการตอยอดจากองคประกอบของระบบการบรหารจดการขยะอาหารทมอยเพอใหการบรหารจดการขยะอาหาร ควรดำเนนการดงน

1. สรางฐานขอมลปรมาณขยะอาหารในภาคโรงแรมเพอเปนการนำรองการพฒนาขอมล

ขยะอาหารในระดบประเทศซงเปนขอมลพนฐานทจำเปนในการบรหารจดการปญหา

ขยะอาหาร เพอตอยอดจากโครงการของ สสปน. แตการสรางฐานขอมลดงกลาวตอง

ไดรบความรวมมอจากโรงแรมในการแจงขอมลปรมาณขยะอาหารของตนเอง ซงโรงแรม

อาจไมตองการเปดเผย จงจำเปนตองมแรงจงใจใหโรงแรมเขารวมโครงการดงกลาว เชน

กำหนดใหโรงแรมทเปดใหบคคลทสามตรวจสอบปรมาณขยะอาหารในโรงแรมจะไดรบ

รายละเอยดเกยวกบแหลงทมาของขยะอาหารในโรงแรมของตนวาเกดจากจดไหน

ตลอดจนแนวทางในการดำเนนการเพ อลดปรมาณขยะอาหารและวงเงนท สามารถ

ประหยดไดเบองตน จากประสบการณของโรงแรมทเขารวมโครงการของ สสปน.

2. จดทำเวบไซตเก ยวกบบคคลหรอหนวยงานทเก ยวกบนเวศนการบรหารจดการขยะ

อาหารในโรงแรม เชน

• รายชอโรงแรมทไดเขาโครงการของ สสปน. รานคาปลกทมระบบการบรหาร

จดการและขอมลผลลพธจากการดำเนนการซ งอาจไดมาจากบรษทท ปรกษา

Lightblue consultant

• รายละเอยดเกยวกบมาตรการในการสงเสรมของภาครฐและหนวยงานทเกยวของ

เชน สสปน.

• รายช อหนวยงานท ม การศกษาวจ ยเก ยวกบปญหาขยะอาหาร เชน สสส.

สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย (TDRI) สถาบนสงแวดลอม (TEI) องคกร

ความรวมมอระหวางประเทศของเยอรมน (GIZ) สถาบนเทคโนโลยแหงเอเซย

(AIT) เปนตน พรอมรายละเอยดเกยวกบโครงการ

xiv

• รายช อบรษทท ปรกษาท เก ยวกบการบรหารจดการขยะอาหาร เชน บรษท

Lightblue consultant หรอ บรษทท รบบรหารจดการขยะทไดมาตรฐานเชน

WMS เปนตน พรอมรายละเอยดของแตละองคกร

• รายชอองคกรสาธารณะทเกยวกบการบรจาคอาหาร เชน SOS มลนธกระจกเงา

พรอมรายละเอยดเกยวกบกจกรรมทแตละองคกรดำเนนการ

• รายชอหนวยงาน องคกร หรอ ชมชนทรบบรจาคอาหาร โดยอาจระบลกษณะของ

อาหารทตองการ เชน อาหารปรงสำเรจรป วตถดบในการปรงอาหาร อาหาร

กระปอง ฯลฯ เปนตน

• รายช อบรษทท ปรกษาเก ยวกบการรไซเคลขยะอาหาร เชน บรษท SORTs

Corporation ทจำหนายเครองแปรรปขยะอาหารเปนปย อาหารสตว และพลงงาน

เปนตน

ทงนหนวยงานทสามารถรเร มโครงการดงกลาวอาจเปน สสปน. สสส. หรอ กรมควบคมมลพษ เปนตน ซงจะตองดแลใหเวบไซตและขอมลทนสมยอยางตอเนอง

3. ประชาสมพนธเกยวกบปญหาขยะอาหารและวธการลดขยะอาหาร เชน การรณรงคให

ทานอาหารใหหมดจาน สงอาหารไมมากเกนควร เปนตน โดย สสส. จะเปนหนวยงานท

มความเชยวชาญในการรณรงคดงกลาว และการประชาสมพนธเกยวกบโรงแรมทมระบบ

การบรหารจดการขยะอาหารทด โดย สสปน. เพอทจะสรางแรงจงใจใหโรงแรมอน ๆ

สนใจในการพฒนาระบบดงกลาวดวยเพอทจะสามารถรองรบความตองการของ “green

meeting” ได

เมอการดำเนนการทง 3 ขนตอนทกลาวมาแลวลลวงไปดวยดแลว โรงแรมทไดพฒนาระบบการบรหารจดการขยะอาหารทดแลวอาจรวมตวกนเพอผลกดนใหโรงแรมอน ๆ เขารวมดวย

สำหรบมาตรการทางกฎหมายตาง ๆ นนอาจผลกดนควบคไปกบการพฒนาระบบนเวศนของการบรหารจดการขยะอาหาร เนองจากมาตรการเหลาน ไมวาจะเปนการใหแรงจงใจดานภาษ การออกกฎหมายคมครองผบรจาคอาหาร หรอ การยกเลกระบบสมปทานขยะจะชวยสงเสรมใหมผเลนในระบบนเวศนมากขน

xv

สารบญ

หนา

บทสรปผบรหาร ............................................................................................................................ i

สารบญ .................................................................................................................................... xv

สารบญตาราง ........................................................................................................................... xvii

สารบญรป ................................................................................................................................. xix

บทท 1 บทนำ .......................................................................................................................... 1-1

1.1 หลกการและเหตผล ................................................................................................... 1-1

1.2 เปาหมายของโครงการ ............................................................................................... 1-3

1.3 วตถประสงคของโครงการ .......................................................................................... 1-3

1.4 กรอบแนวคดและวธการศกษาวจย ............................................................................ 1-4

1.5 ระยะเวลาการดำเนนงาน ......................................................................................... 1-13

บทท 2 การบรหารจดการทดในตางประเทศเกยวกบการบรหารจดการอาหารสวนเกน เพอลดปญหาขยะอาหาร ............................................................................................ 2-1

2.1 แนวทางการบรหารจดการหวงโซอาหารเพอลดปรมาณการเกดขยะอาหาร ตามรปแบบสากล ...................................................................................................... 2-1

2.2 กรณศกษาของตางประเทศ ........................................................................................ 2-4

2.3 องคกร “กลาง” ในการบรหารจดการปญหาอาหารสวนเกนเพอกระจายอาหาร ใหกบผทตองการอาหาร ........................................................................................... 2-22

2.4 วเคราะหและสรปผลการศกษา ................................................................................ 2-27

xvi

สารบญ

หนา

บทท 3 สถานการณการจดการอาหารสวนเกนเพอลดปญหาขยะอาหารในประเทศไทย ............. 3-1

3.1 สถานการณปจจบนของการจดการอาหารสวนเกน การทง และ การจดการขยะอาหารใน 4 จงหวด ไดแก นครราชสมา เชยงใหม ภเกต และชลบร .. 3-2

3.2 การจดการอาหารสวนเกน การทง และการจดการขยะอาหารประเภท วตถดบในการประกอบอาหารทจำหนายในรานคาปลกสมยใหม หางสรรพสนคา รานอาหาร รวมถงโรงแรม ......................................................................................... 3-9

3.3 วเคราะหและสรปผลการศกษาสถานการณการจดการอาหารสวนเกน เพอลดปญหาขยะอาหารในประเทศไทย .................................................................. 3-18

บทท 4 สรปและขอเสนอแนะ ................................................................................................... 4-1

4.1 สรปผลการศกษา ....................................................................................................... 4-1

4.2 ขอเสนอแนะแนวทางการบรหารจดการอาหารสวนเกนทมประสทธภาพ เพอลดปญหาขยะอาหารทเหมาะสมกบประเทศไทย ................................................. 4-7

เอกสารอางอง ........................................................................................................................... อ-1

กฎหมายทเกยวของ ................................................................................................................... อ-2

xvii

สารบญตาราง

หนา

ตารางท 2.1 สทธประโยชนดานภาษในการบรจาคอาหารในประเทศสหรฐอเมรกา ...................... 2-11 ตารางท 2.2 บทบาทหนาทและการดำเนนกจการขององคกรกลางททำหนาทสนบสนน

การนำอาหารสวนเกนไปบรจาค และการสนบสนนของภาครฐของตางประเทศ ....... 2-25 ตารางท 3.1 สรปการบรหารจดการอาหารสวนเกนและขยะอาหารในพนท

จงหวดนครราชสมา เชยงใหม ภเกต และชลบร ......................................................... 3-9

xix

สารบญรป

หนา

รปท 1 ปรามดลำดบขนของการบรหารจดการหวงโซอาหารเพอลดปรมาณขยะอาหาร .................. iii รปท 2 รปแบบการบรหารจดการขยะอาหารในโรงแรมขนาดใหญในประเทศไทย ........................... v รปท 3 มาตรการในการลดปรมาณขยะอาหารของหางคาปลกในแตละขนตอนของหวงโซอาหาร .. vii รปท 4 รปแบบการบรหารจดการขยะอาหารสำหรบรานคาปลกขนาดใหญ .................................. viii รปท 1.1 องคประกอบของขยะมลฝอยในประเทศไทย ................................................................... 1-2 รปท 1.2 กรอบแนวคดในการศกษาวจย ........................................................................................ 1-4 รปท 1.3 หวงโซอปทานของการเกดขยะอาหาร ............................................................................. 1-7 รปท 1.4 ลำดบขนของการลดความสญเสยจากขยะอาหารของสหภาพยโรป ................................. 1-9 รปท 2.1 หวงโซของการเกดขยะอาหาร ......................................................................................... 2-2 รปท 2.2 ปรามดลำดบขนของการบรหารจดการหวงโซอาหารเพอลดปรมาณขยะอาหาร .............. 2-3 รปท 2.3 ปรมาณขยะอาหารทเกดขนจากหวงโซอปทานของการเกดขยะอาหาร

ในประเทศฝรงเศส .......................................................................................................... 2-4 รปท 2.4 ผงภาพแสดงลำดบของมาตรการในการลดปรมาณอาหารสวนเกน

ทตองฝงกลบเปนขยะ.................................................................................................... 2-18 รปท 2.5 สดสวนอาหารสวนเกนในออสเตรเลยจำแนกตามแหลงทมา .......................................... 2-21 รปท 2.6 ลกษณะการทำงานของ Food Cloud .......................................................................... 2-23 รปท 3.1 การจดการขยะของเทศบาลนครนครราชสมา.................................................................. 3-2 รปท 3.2 ภาพรวมการจดการขยะในเมองจงหวดเชยงใหม ............................................................. 3-4 รปท 3.3 สดสวนการจดเกบขยะแยกตามประเภท ณ เดอนพฤษภาคม พ.ศ. 2562........................ 3-6 รปท 3.4 ปรมาณการจดเกบขยะมลฝอยชมชนในจงหวดชลบร ป พ.ศ. 2561 ................................ 3-7 รปท 3.5 การบรหารจดการอาหารสวนเกนและขยะอาหารของ IKEA .......................................... 3-10 รปท 3.6 การบรหารจดการเพอลดปรมาณขยะอาหารของบรษท Tesco Lotus ......................... 3-12 รปท 3.7 การบรหารจดการขยะอาหารของ Tops Supermarket ............................................... 3-14

1-1

บทท 1 บทนำ

1.1 หลกการและเหตผล

อาหารเปนปจจยในการดำรงชวตของมนษย ผผลตอาหารจงมหนาทในการตอบสนองตอความตองการของผบรโภคทงหลาย แตทวาอาหารทผลตออกมาในโลกสวนหนงกลบกลายเปนอาหารสวนเกนทมากกวาความตองการของผบรโภคจงทำใหอาหารเหลานกลายเปนขยะอาหารในทสด ทงนองคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต (UNFAO) ไดทำการศกษาวจยผลกระทบพฤตกรรมเรองวกฤตขยะอาหารในป พ.ศ. 2556 ภายใตหวขอ “Food Wastage Footprint : Impacts on Natural Resources” พบวา อาหารทผลตไดในโลกสวนหนงกลายเปนเศษอาหารเหลอทงถง 1 ใน 3 หรอประมาณ 1,300 ลานตน ขณะทมประชากรทวโลกตองเผชญความหวโหยถง 870 ลานคน และประชาชนหลายพนลานคนในประเทศยากจนยงคงอดอยากหวโหย ในขณะทประเทศรำรวยมกนจนเกนความตองการและนำไปทงขวาง

ขณะทในประเทศไทยไมมการเกบขอมลทงอาหารสวนเกนและขยะอาหารทเปนระบบ โดยไมมการศกษาขอมลเพอแยกปรมาณทชดเจนของขยะอาหารออกมาจากขยะมลฝอย มเพยงการอนมานจากปรมาณขยะมลฝอยอนทรย ทงนขอมลจากกรมควบคมมลพษซงระบวา การสรางขยะของคนไทยตอครวเรอนในป พ.ศ. 2560 มปรมาณขยะมลฝอยรวม 27.37 ลานตน เฉลยแลวคนไทยกอใหเกดขยะคดเปน 1.13 กโลกรมตอคนตอวน ทงนจากการวเคราะหองคประกอบของขยะมลฝอยพบวามขยะอนทรยซงอนมานวาเปนขยะอาหาร คดเปนเปนสดสวนถงรอยละ 64 (รปท 1.1) ซงขยะเหลานมการนำไปกำจดอยางถกวธ โดยมวธการตาง ๆ เชน เผาในเตาเผาควบคม (incinerate) และมการนำไปผลตปย (compose) เพยงรอยละ 43 ของขยะมลฝอยทงหมด และอกรอยละ 57 ถกนำไปฝงกลบหรอถมกลางแจง ซงประเทศไทยมสถานทถมขยะกลางแจงกระจายอยทวประเทศจนทำใหเกดปญหามลพษตาง ๆ ตามมา เชน การกระจายของเชอโรคตาง ๆ ลงสแมนำลำคลอง เนองจากขยะอาหารเปนพาหะนำโรค อกทงยงสงกลนเหมนและสงผลตอสขลกษณะในการดำรงชวตของประชาชน นอกจากน ชาวไทยสวนใหญมกทงขยะอาหารรวมกบขยะทวไปทำใหการคดแยกขยะกอนการนำไป รไซเคลและกากำจดเปนไปไดอยางยากลำบาก เชน การกำจดขยะโดยการเผาขยะมลฝอยทมขยะอาหารปนอยทำใหเกดความชนสงตองใชพลงงานความรอนจากเชอเพลงสง ซงกอใหเกดมลพษจากการเผามากกวาขยะทมความชนตำ

1-2

รปท 1.1 องคประกอบของขยะมลฝอยในประเทศไทย

ทมา: รายงานสรปสถานการณมลพษประเทศไทย ป พ.ศ. 2559 กรมควบคมมลพษ

อยางไรกด จากการศกษาเบองตน พบวา องคกรปกครองสวนทองถนกรงเทพมหานคร สำนกสงแวดลอมไดรเรมโครงการเพอพฒนาการจดการปญหาขยะอาหาร โดยมนำรองการรวมมอกบสถานประกอบการขนาดใหญ เชน หางสรรพสนคาและโรงแรม แตเปนการรวมมอระหวาง สถานประกอบการบางแหงภายในกรงเทพมหานครเทานน โดยนำขยะอาหารทไดไปผลตเปนปยใชในการเกษตร

นอกจากนแลว บรษท เทสโก โลตส ซงเปนบรษทประกอบกจการคาปลกขนาดใหญไดรเรมโครงการ “กนไดไมทงกน” โดยมจดมงหมายเพอลดปรมาณขยะอาหาร โดยการควบคมปรมาณการผลตเพอปองกนการสญเสยอาหารสวนเกนจากกระบวนการผลตและหวงโซอปทาน นอกจากนยงมการรวมมอกบมลนธ องคกรการกศล และชมชนตาง ๆ ทวประเทศกวา 5,000 แหง เพอประสานงานในการนำสนคาอาหารทจำหนายไมหมดบรจาคใหแกผทขาดแคลนในแตละพนท

อนง จะเหนไดวามบางภาคสวนไดเรมใหความสำคญและรเรมโครงการเพอลดผลกระทบจากขยะอาหาร หากแตประชาชนสวนใหญกยงไมตระหนกถงผลกระทบทเกดขน ซงอาจเปนผลมาจากการทรฐไมจรงจงในเรองจากปฏรปและจดการกบปญหาการสญเสยอาหารสวนเกนทกลายเปนขยะอาหารอยางแทจรง ในขณะทหลายประเทศทวโลกมความตระหนกถงภยของผลกระทบทอาจเกดขนจากปญหาน โดยองคการสหประชาชาต (United Nation) พยายามผลกดนการจดการอยางยงยน ตามเปาหมายการพฒนาทยงยน (Sustainable Development Goals) โดยมเปาหมายในการลดความสญเสยดานอาหารและขยะอาหาร (Food Loss and Waste)

ขยะรไซเคล30%

ขยะอน ๆ 3%

ขยะอนตราย3%

ขยะมลฝอยอนทรย (ขยะ

อาหาร)64%

1-3

ดงนน หากประเทศไทยตองการทจะกาวสประเทศทพฒนาแลว มการจดการปญหาอนเนองมากจากอาหารสวนเกนทกลายเปนขยะอาหารใหมประสทธภาพ ภาครฐควรใหความสำคญและเรงสงเสรมใหทกภาคสวนเหนความสำคญและรวมมอในการบรหารจดการปญหา ตงแตการบรหารจดการกบปญหาอาหารสวนเกน รวมถงการจดการตลอดทงหวงโซอปทานใหมความเหมาะสม

การศกษาครงนจงมจดมงหมายหลกในการศกษาสถานการณของการสญเสยและการจดการอาหารสวนเกนทกลายเปนขยะอาหารในปจจบนของประเทศไทยวามการรเรมหรอมรปแบบการดำเนนงานอยางไรบาง และมประสทธภาพเพยงใด ตลอดจนศกษาและสงเคราะหขอเสนอมาตรการเพอลดความสญเสยและมการใชประโยชนสงสดจากอาหารสวนเกน และระบบการจดการทดเพอลดผลกระทบจากปญหาขยะอาหารตอสงแวดลอม

1.2 เปาหมายของโครงการ

1. ผลการวเคราะหขอมลสถานการณปจจบนของการสญเสยอาหารสวนเกน และการจดการ

ขยะอาหารในเมองขนาดใหญของแตละภมภาค ไดแก ภาคเหนอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

ภาคกลาง และภาคใต

2. ผลการศกษาเรอง รปแบบ แนวทางการจดการขยะอาหาร และการจดการอาหารสวนเกน

ในปจจบน ทงในประเทศและตางประเทศ และขอเสนอมาตรการเพอลดความสญเสยจาก

อาหารสวนเกนและระบบการจดการทดเพอลดปรมาณขยะอาหาร

1.3 วตถประสงคของโครงการ

1. เพอศกษาขอมลสถานการณปจจบนของการจดการอาหารสวนเกน การทง และการจดการ

ขยะอาหารในกรงเทพมหานคร และการจดการในระดบชมชนของเมองใหญ ไดแก จงหวด

เชยงใหม จงหวดชลบร จงหวดนครราชสมา และจงหวดภเกต

2. เพอศกษาขอมลสถานการณปจจบนของการทง และการจดการขยะอาหาร และการจดการ

อาหารสวนเกนประเภทวสดประกอบอาหารยงไมปรงทจำหนายในรานคาปลกสมยใหม

หางสรรพสนคา รานอาหาร ภตตาคาร ซงไมรวมถงอาหารสวนเกนทจำหนายในตลาดสด

3. เพอศกษารปแบบและแนวทางการจดการขยะอาหาร และการจดการอาหารสวนเกนของ

ตางประเทศ อาท ประเทศสหรฐอเมรกา ประเทศในสหภาพยโรป ประเทศออสเตรเลย

เปนตน

4. เพอจดทำขอเสนอแนะเกยวกบแนวทางการบรหารจดการอาหารสวนเกนทมประสทธภาพ

รวมถงพฒนาขอเสนอมาตรการเพอลดปญหาขยะอาหารทเหมาะสมกบประเทศไทย

1-4

1.4 กรอบแนวคดและวธการศกษาวจย

การศกษาขอมลเกยวกบสถานการณของการจดการอาหารสวนเกน การทงและการจดการขยะอาหารในปจจบนของประเทศ สำหรบเปนขอมลในการหามาตรการเพอลดความสญเสยจากอาหารสวนเกนและระบบการจดการทดเพอลดผลกระทบอนจะนำไปสปญหาขยะอาหารทมความเหมาะสมกบประเทศไทย จะแบงโครงสรางการศกษาออกเปน 4 สวน ตามกรอบแนวคดของการศกษาในรปท 1.2 ไดแก

การศกษาสวนแรก จะเปนการศกษาภาพรวมของสถานการณปญหาขยะอาหารและการจดการปญหาขยะอาหาร รวมถงการจดการอาหารสวนเกนในปจจบนของไทย โดยจะเปนการเกบรวบรวมขอมลจากหนวยงานทเกยวของในการจดเกบขยะ เพอรวบรวมสถานการณการทง ปญหา และแนวทางการจดการในปจจบนวาขยะอาหารสวนใหญเกดขนจากภาคการผลต การจำหนาย หรอผบรโภคเปนสวนใหญ

รปท 1.2 กรอบแนวคดในการศกษาวจย

ทมา : คณะผวจย

การศกษาในสวนทสอง จะเปนการศกษาขอมลเกยวกบแนวทางการบรหารจดการอาหารสวนเกน ปญหาและอปสรรคในการดำเนนงานดานการบรหารจดการในกลมธรกจรานอาหาร โรงแรม ซปเปอรมารเกตและรานสะดวกซอโดยการสมภาษณจากภาคเอกชนทเกยวของ

1-5

การศกษาในสวนทสาม จะเปนการศกษารปแบบและแนวทางการบรหารจดการทดของตางประเทศในการดำเนนงานเพอจดการปญหาเกยวกบขยะอาหาร การบรหารจดการอาหารสวนเกน รวมถงศกษาแนวทาง/มาตรการในการสรางแรงจงใจใหผประกอบการบรหารจดการเกยวกบอาหารสวนเกน รวมถงขยะอาหาร และการศกษาในสวนสดทายจะเปนการจดทำขอเสนอแนะเกยวกบแนวทางการบรหารจดการอาหารสวนเกน รวมถงการพฒนาขอเสนอมาตรการในการสงเสรมภาคเอกชนเพอลดปญหาขยะอาหารทเหมาะสมกบประเทศไทย

ทงน เนอหาในแตละสวนมวธการศกษาตามรายละเอยดดงตอไปน

1.4.1 ศกษาขอมลสถานการณปจจบนของการจดการอาหารสวนเกน การท ง และการจดการขยะอาหารในเมองใหญ

การศกษาในสวนนจะเปนการรวบรวมและวเคราะหขอมลสถานการณของการทงขยะอาหาร และการจ ดการขยะอาหารของช มชนในเม องใหญของประเทศไทย รวมท งในเขตพ นทกรงเทพมหานคร โดยจะเปนการเกบรวบรวมขอมลทตยภมจากหนวยงานทมหนาทรบผดชอบในการจดการขยะชมชน อาท เทศบาล องคการบรหารสวนตำบล กรงเทพมหานคร เปนตน ทงนในการจดเกบและวเคราะหขอมลสถานการณการทงขยะอาหารของเมองใหญทวประเทศ จะดำเนนการโดยการอนมานขอมลการทงขยะอาหารจากขอมลขององคกรปกครองสวนทองถนทมขนาดใหญและมจำนวนประชากรอาศยอยในพนทเปนจำนวนมาก ดงน

1) ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ จะอนมานขอมลการทงขยะอาหาร และการจดการขยะอาหาร

ของเทศบาลนครราชสมา

2) ภาคเหนอ จะอนมานขอมลการทงขยะอาหาร และการจดการขยะอาหารของเทศบาล

นครเชยงใหม

3) ภาคใต จะอนมานขอมลการทงขยะอาหาร และการจดการขยะอาหารของเทศบาลนคร

ภเกต

4) ภาคกลาง จะอนมานขอมลการทงขยะอาหาร และการจดการขยะอาหารของเทศบาล

นครชลบร

ทงนในการจดเกบขอมลจากเทศบาลในแตละพนทดงกลาว จะเกบรวบรวมขอมล และสมภาษณในประเดนเกยวกบ

• ขอมลปรมาณการจดเกบขยะตอเดอน แยกตามประเภทองคประกอบของขยะ เชน ขยะ

รไซเคล ขยะอนทรยหรอขยะอาหาร เปนตน

• รปแบบและแนวทางการจดการขยะ เชน เผาในเตาเผา ฝงกลบ นำไปทำปย เปนตน

1-6

• ปญหาและอปสรรคของการจดการขยะในปจจบนโดยสมภาษณหนวยงานในพนท ท

เก ยวของ เช น สำนกงานสาธารณสขจงหวด สำนกงานทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอมจงหวด คณะกรรมการบรหารจดการขยะมลฝอยจงหวด เปนตน

• แผนในการดำเนนงานเพอจดการขยะอาหารในชมชน

นอกจากนแลว คณะผวจยจะทำการศกษาและวเคราะหการจดการปญหาขยะอาหารของประเทศไทยท ผ านมาโดยจะเปนการส มภาษณหนวยงานท เก ยวข อง เช น สำนกเขตของกรงเทพมหานคร กรมควบคมมลพษ เปนตน เพอวเคราะหถงปญหาและอปสรรคสำคญของการจดการขยะอาหารของประเทศไทย เพอใชเปนแนวทางในการจดทำขอเสนอแนะในอนดบถดไป

1.4.2 ศกษาขอมลสถานการณปจจบนของการทง และการจดการขยะอาหาร และการจดการอาหารสวนเกนประเภทวสดประกอบอาหารยงไมปรง เชน ผก ผลไม เนอสตว ฯลฯ รวมถงอาหารสำเรจรป เชน อาหารกระปอง บะหมกงสำเรจรป อาหารแชแขง เปนตน ทจำหนายในรานคาปลกสมยใหมหรอหางสรรพสนคา รวมถงการจดการอาหารสวนเกนในกลมธรกจรานอาหารหรอภตตาคาร

อนง เนองจากขยะอาหารเกดขนไดตลอดหวงโซอปทานตามรปท 1.3 ซงจะเหนไดวาขยะอาหารในกระบวนการผลตสนคาเกษตรอาจเกดจากการผลตสนคาในปรมาณทมากเกนควร เชน ผลไมตามฤดกาล หรอการผลตสนคาทไมไดมาตรฐานของผซอ การเนาเสยในชวงการขนสง การสญเสยในชวงของการบรรจหบหอ การหมดอายในชวงการจำหนาย หรอการเน าเสยในการขนตอนของการบรโภคซงจะกลายเปนขยะครวเรอน ลกษณะของปญหาและแนวทางในการลดปญหาขยะอาหารในแตละขนตอนของหวงโซอาหารแตกตางกน แตทวาการศกษาในสวนนจะเปนการวเคราะหและรวบรวมสถานการณปจจบนของการจดการอาหารสวนเกน อาหารประเภทวสดประกอบอาหารยงไมปรง เชน อาหารสด ประเภทผก ผลไม เนอสตว ฯลฯ รวมถงแนวทางการจดการอาหารสำเรจรป เชน อาหารกระปอง บะหมกงสำเรจ อาหารแชแขง ทใกลครบกำหนดวนหมดอาย และอาหารปรงสกพรอมทานซงวางจำหนายในหางสรรพสนคาหรอรานซปเปอรมารเกต รวมถงวเคราะหและรวบรวมสถานการณการจดการปญหาอาหารสวนเกนในรานอาหาร/ภตตาคารและโรงแรม เนองจากเปนแหลงทกอใหเกดปญหาอาหารสวนเกนจำนวนไมนอยหากมการจดเตรยมอาหารเพอใหบรการสำหรบลกคาทเกนความพอด

1-7

รปท 1.3 หวงโซอปทานของการเกดขยะอาหาร

ทมา : คณะผวจย (2562)

ทงน ในการรวบรวมขอมลและวเคราะหสถานการณปจจบนของการจดการอาหารสวนเกน

การทง และจดการขยะอาหารของผทจำหนายอาหารจะใชวธการสมภาษณภาคเอกชนทเปนผผลตขยะอาหารรายใหญ อาท

• กลมรานคาปลกขนาดใหญ เชน เทสโก โลตส , บกซ

• กลมรานสะดวกซอ เชน เซเวน อเวฟเวน , ลอวสน 108

• กลมโรงแรมขนาดใหญ เชน โรงแรมในเครอไมเนอร โรงแรมในเครอเซนทรล เปนตน

• กลมรานอาหารขนาดใหญ เชน ฟดคอรทขนาดใหญในหาง รานภตตาคารมงกรหลวง

เปนตน

ประเดนทจะสมภาษณไดแก

1. มาตรการหรอวธการในการจดการอาหารสวนเกน และแนวทางในการลดปรมาณขยะ

อาหารในปจจบน (ถาม) และทคาดวาจะมในอนาคต

2. หนวยงานทเกยวของในการบรหารจดการ อาหารสวนเกน รวมถงขยะอาหาร

3. ปรมาณขยะอาหารทผลตตอเดอนโดยประมาณ และประเภทของขยะอาหารเหลานน

4. สดสวนของขยะอาหารทนำไปฝงกลบ บรจาค หรอ รโซเคล

5. ปญหาและอปสรรคในการบรหารจดการอาหารสวนเกน เชน ขาดขอมลเกยวกบสถานท

ท ร บบรจาคอาหาร ไมแนใจเก ยวกบคณภาพของอาหารท สามารถบรจาคได เกรง

ผลกระทบตอยอดขายของสนคาทบรจาค ฯลฯ

6. มาตรการของรฐทตองการจะเหนในการสงเสรมการบรหารจดการอาหารสวนเกน และ

การจดการขยะอาหารทด เชน การใหแรงจงใจดานภาษ การใหการสนบสนนดาน

การเงน การใหขอมลหรอองคความรทจำเปนในการบรหารจดการทด ฯลฯ

การผลต การขนสงการบรรจหบ

หอการจ าหนาย การบรโภค

1-8

อนง การศกษาในสวนนจะไมรวมถงการบรหารจดการอาหารสวนเกนทวางจำหนายใน ตลาดสด เน องจากรปแบบการกำกบดแลจะมความแตกตางไปจากการกำกบดแลในกลมธรกจภาคเอกชน ซงการกำกบดแลการบรหารจดการอาหารสวนเกนรวมถงการบรหารจดการขยะอาหารทวางจำหนายในตลาดสดจะเปนอำนาจหนาทของหนวยงานสวนทองถนแตละแหงซงจะมความจำเพาะเจาะจงไปตามบรบทของแตละหนวยงานทองถน ดงนนการศกษาในสวนนจงไมครอบคลมในประเดนดงกลาว

1.4.3 ศกษารปแบบและแนวทางการจดการขยะอาหาร และการจดการอาหารสวนเกนของตางประเทศ อาท ประเทศสหรฐอเมรกา ประเทศในสหภาพยโรป ประเทศออสเตรเลย เปนตน

เปาหมายการพฒนาท ย งยนขององคการสหประชาชาต (Sustainable Development Goals-SDGs) ขอท 12 วาดวยการสรางหลกประกนใหมรปแบบการบรโภคและผลตทยงยน โดยมเปาหมายท 12.3 วาดวยการลดขยะเศษอาหารของโลกลงครงหนงในระดบของการคาปลกและผบรโภค และลดการสญเสยอาหารจากกระบวนการผลตและหวงโซอปทาน รวมถงการสญเสยหลงการเกบเก ยวผลผลตทางการเกษตร ภายในป พ.ศ. 2573 ท งน องคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต (the Food and Agriculture Organization of United Nation : UN FAO) ไดเสนอกลยทธในระดบนโยบายใหประเทศสมาชกนำไปปรบใช อาท การเกบภาษสำหรบอาหารททงขวาง เปนตน ซงประเทศเกาหลใตและประเทศญปนไดนำไปบงคบใชในประเทศเปนทเรยบรอยแลว

ขณะทสหภาพยโรป รฐสภาและคณะกรรมาธการยโรป (the European Parliament and the Council of the European Union) ไดมการออกแนวปฏบตในการจดการขยะหรอของเสย (the Waste Framework Directive 2008/98/EC) ใหทกประเทศสมาชกนำไปดำเนนการ โดยแนวปฏบตเปนการดำเนนงานเพอจดการปญหาขยะอาหารและวตถดบในการประกอบอาหาร รวมถงผลผลตทางการเกษตรเปนลำดบ (ตามรปท 1.4) ซงประกอบดวย 5 ขนตอน ไดแก

1. การปองกนมใหเกดการสญเสย (Prevention) ดวยการคำนวณปรมาณการผลตให

เพยงพอกบความตองการในอตสาหกรรม และการบรโภคในครวเรอน เพอมใหเกด

ปญหาวตถดบหรอผลผลตทางการเกษตรเกนความตองการ และนำไปทงขวาง

2. การจดสรรเพอใหเกดความลงตว (Optimization) ดวยการนำอาหารเหลอทเกนความ

ตองการไปบรจาคใหแกบคคลทตองการ (Redistribution to people) หรออาจนำไป

เปนอาหารสตว

3. การนำไปรไซเคล (Recycling) ดวยการนำไปทำปยและนำไปใชประโยชนอน ๆ

4. การนำไปผลตเปนพลงงานดวยการเผา (Recovery)

5. การนำไปกำจด (Disposal) ดวยการบำบดนำเสยจากขยะ การเผา และการฝงกลบ

1-9

รปท 1.4 ลำดบขนของการลดความสญเสยจากขยะอาหารของสหภาพยโรป

ทมา : World Biogas Associations. (2018). GLOBAL FOOD WASTE MANAGEMENT: AN IMPLEMENTATION GUIDE FOR CITIES

ทงนมาตรการในการบรหารจดการขยะอาหารของภาครฐสามารถแบงไดเปน 2 ลกษณะ คอ มาตรการในการกำกบควบคมการผลตและการกำจดขยะอาหาร และมาตรการในการสรางแรงจงใจใหธรกจเอกชนบรหารจดการขยะอาหารของตนใหดขน ซงประเทศฝรงเศสเปนตนแบบของวธการแรกจากการเปนประเทศแรกในโลกทออกกฎหมายหามซปเปอรมารเกตทงเศษอาหาร โดยมโทษปรบสงถง 4,500 เหรยญตอครง สงผลใหหางสรรพสนคารายใหญ ตองทำสญญากบมลนธตาง ๆ เพอ “บรจาค” อาหารกอนวนหมดอาย เพอนำไปแจกจายใหกบคนยากจน สงผลใหเปนประเทศทประสบความสำเรจมากสดแหงหนงของโลกในการแกปญหา “food waste” ซงนอกจากมกฎหมายหามซปเปอรมารเกตทงเศษอาหารแลวยงมนโยบายใหสถานศกษาใหความรกบนกเรยนเกยวกบ food sustainability ดวยเชนกน

สหรฐอเมรกาเปนประเทศตนแบบในการใชมาตรการตาง ๆ ในการสรางแรงจงใจใหผประกอบการบรหารจดการขยะอาหารของตน โดยการสงเสรมใหมการบรจาคอาหารดงน:

(1) ออกกฎหมายคมครองผบรจาคอาหารจากความรบผดในกรณทอาจเกดการฟองรอง

เรยกคาเสยหายจากผบรจาคโดยการกลาวหาวาอาหารไมไดคณภาพ หรอการฟองรอง

จากผ ถ อห นว าการบรจาคดงกลาวเปนการถายโอนทรพย สนของบรษทไปให

บคคลภายนอกทำใหบรษทเสยหาย ซงกฎหมายดงกลาวมชอทเรยกวา Bill Emerson

1-10

Good Samaritan Food Donation Act 1996 ไดกำหนดมาตรฐานของสนคาอาหารท

สามารถบรจาค รวมถงเงอนไขเกยวกบคณสมบตของผทสามารถรบบรจาคได

(2) ออกมาตรการในการลดหยอนภาษใหแกผประกอบการทบรจาคอาหารใหแกองคกร

สาธารณกศล และกำลงพจารณาใหสทธพเศษแกธรกจหรอองคกรททำธรกจในการ

บรหารจดการขยะอาหารอกดวยซงจะเปนการสรางแรงจงใจใหมการนำไปรไซเคล

(Recycling)

(3) ออกกฎหมายในการกำกบดแลการผลตอาหารสตวจากเศษอาหารเพอสงเสรมใหมการ

นำขยะอาหารไปเลยงสตวไดโดยไมมปญหาเกยวกบโรค

นอกจากสหรฐอเมรกาแลว ประเทศออสเตรเลยเปนอกประเทศหนงท มนโยบายและมาตราการในการสงเสรมการบรหารจดการขยะอาหารทชดเจน โดยไดประกาศวาตองการจะลดปรมาณขยะอาหารถงรอยละ 50 ภายในป ค.ศ. 2030 หรออก 18 ป เพอทจะไปสเปาหมายดงกล าวรฐบาลไดจดสรรงบประมาณวงเงนถง 1.2 ลานเหรยญออสเตรเลย (ประมาณ 27 ลานบาท) เพอสนบสนนองคกรและหนวยงานท บร หารจดการขยะอาหาร เช น OzHarvest, Secondbite, Fareshare, Foodbank Australia เปนตน2

นอกจากการศกษามาตรการในการสงเสรมการบรหารจดการขยะท ดแลว คณะผวจยจะศกษารปแบบและวธการในการบรหารจดการขยะทดของภาคเอกชนดวย ทงนมาตรการในการบรหารจดการขยะอาหารของภาคเอกชนอาจแบงไดเปน 3 ประเภท คอ

(1) การลดปรมาณอาหารทจะเปนขยะ (reduce) โดยการลดราคาอาหารทใกลหมดอาย

จดทำระบบการพยากรณความตองการสนคาทเนาเสยไดแมนยำมากขน การซอสนคา

สดโดยตรงจากเกษตรกร เปนตน

(2) การนำขยะอาหารไปใชประโยชนตอ เชน การบรจาค (redistribute) ซงเปนมาตรการท

มตนทนตำ ทำใหผประกอบการสวนมากจะเลอกทางเลอกน เชน ในกรณของ บรษท

เทสโก โลตส ทเปนบรษทแนวหนาในการบรหารจดการขยะอาหารโดยบรษทดงกลาวได

หยดสงขยะอาหารไปฝงกลบดงแตป พ.ศ. 2552 และประกาศวาจะไมมการทงอาหารท

ยงรบประทานไดภายในป พ.ศ. 2559 ซงบรษทดงกลาวมโครงการบรจาคอาหารไปส

2 ดรายละเอยดเพมเตมไดท https://blog.winnowsolutions.com/how-governments-around-the-world-are-encouraging-food-waste-initiatives

1-11

หนวยงานสาธารณกศลกวา 7,000 แหง และทำใหมอาหารใหแกผยากจน ผลภย ฯลฯ

กวา 3 แสนมอตอป3

(3) การนำขยะอาหารไปรไซเคล (recycle) ซงยงมนอยเนองจากเปนทางเลอกทมตนทนสง

อยางไรกด ความกาวหนาของเทคโนโลยในการยอยสลายททำใหเครองมออปกรณม

ขนาดเลกลงและราคาตำลงมากทำใหทางเลอกดงกลาวจงใจมากขน ทงนทางเลอกใน

การรไซเคลขยะอาจดำเนนการไดโดยหนวยงานภาครฐ หรอองคกรปกครองสวนทองถน

ในกรณของขยะอาหารจากครวเรอนดวย

สดทาย การศกษาในหวขอน จะวเคราะหบทบาทและหนาทของหนวยงานทเปน “ตวกลาง” ทสำคญในการบรหารจดการขยะอาหาร เชน องคกรไมแสวงหากำไรททำหนาทในการรวบรวมและกระจายอาหารทไดรบบรจาค เชน Fareshare ในสหราชอาณาจกรทกระจายอาหารใหแกกลมคนทตองการกวา 36.7 ลานมอ ในป พ.ศ. 25614 หรอ ReFed ซงเปนหนวยงานทไมแสวงหากำไรทจดตงขนมาจากผทมสวนไดเสยในทกภาคสวน (multi-stakeholder forum) ไดแก ภาคเอกชน ภาครฐ และองคกรประชาสงคม เพอประสานงานในการกระจายอาหารใหแกองคกรสาธารณกศล ตลอดจนรานอาหาร เชน Spicehust Rub & Stub ในกรงโคเปนเฮเกน ประเทศเดนมารค ทจำหนายอาหารทปรงมาจากวตถดบทรานซปเปอรมาเกตสงมาให เนองจากไมสามารถจำหนายไดแลว เปนตน

ดงนน การศกษาในสวนนจะเปนการวเคราะหรปแบบและแนวทางการจดการอาหารสวนเกน และการจดการขยะอาหารทงของภาครฐและภาคเอกชน รวมทงองคกรหรอหนวยงานทเกยวของทจำเปนในการขบเคลอนการบรหารจดการอาหารสวนเกน และการจดการขยะอาหารทมประสทธภาพทมอยในประเทศตาง ๆ จากขอมลทตยภมทสามารถเขาถงได ยกตวอยางเชนการบรหารจดการในประเทศสหรฐอเมรกา สหภาพยโรป ประเทศออสเตรเลยตามทไดกลาวมาขางตน

1.4.4 จดทำขอเสนอแนะเกยวกบแนวทางการบรหารจดการอาหารสวนเกนทมประสทธภาพ รวมถงพฒนาขอเสนอมาตรการเพอลดปญหาขยะอาหารทเหมาะสมกบประเทศไทย

การศกษาในสวนน จะเปนการวเคราะหลกษณะปญหาดานการจดการขยะอาหารในสถานการณปจจบ นของประเทศไทยเปรยบเทยบกบแนวทางการจดการขยะอาหารของในตางประเทศ เพอจดทำขอเสนอแนะเกยวกบแนวทางการจดการขยะอาหาร รวมถงมาตรการลดความสญเสยจากอาหารเหลอและแนวทางในการนำอาหารเหลอไปบรจาคใหแกองคกรการกศลใหเหมาะสมกบบรบทของประเทศไทย โดยขอเสนอแนะจะแบงออกเปน 3 สวนไดแก

3 ดรายละเอยดเพมเตมไดท https://sustainability.tescoplc.com/news/2019/surplus-food-put-to-good-use-with-tesco-community-cookery-school-programme-supported-by-jamie-oliver/?category=food%20waste 4 รายละเอยดการดำเนนงานขององคกร Fareshare ดรายละเอยดเพมเตมไดท https://fareshare.org.uk/

1-12

(1) ขอเสนอตอภาครฐเกยวกบมาตรการในการควบคมหรอกำกบการผลตขยะอาหาร และ

มาตรการในการสงเสรมการบรหารจดการขยะอาหาร เชน มาตรการภาษ มาตรการใน

การใหขอมลหรอใหการอดหนนทางการเงน หรอกฎระเบยบทเออใหมการบรหารจดการ

ขยะอาหารทดขน

(2) ขอเสนอตอภาคเอกชนเกยวกบวธการในการดำเนนการเพอลดปรมาณอาหารทตองเปน

ขยะ เชน

• การลดราคาสนคาทใกลหมดอาย การซอสนคาสดโดยตรงจากเกษตรกร เปนตน

• การบรจาคอาหารเพอการใชประโยชนในรปแบบตาง ๆ ทงในการเปนอาหารมนษย

และอาหารสตร

• การรไซเคลขยะอาหาร

ทงน ในการจดทำขอเสนอแนะทเหมาะสมกบบรบทของประเทศไทยจะพจารณาจากขอคดเห นและขอมลท ได ร บจากการส มภาษณผ ประกอบการไทย และประสบการณของผประกอบการในตางประเทศประกอบกนทงสองสวน

(3) ขอเสนอในการเสรมสรางศกยภาพของหนวยงานทเกยวของ เชน หนวยงานสาธารณกศล

ทสามารถเขามาบรหารจดการการกระจายอาหารใหมประสทธภาพ หนวยงานกลางท

สามารถประสานงานและเชอมตอระหวางภาครฐ เอกชน และองคกรการกศลททำให

การบรหารจดการขยะของแตละภาคสวนสอดคลองกน เปนตน

1-13

1.5 ระยะเวลาการดำเนนงาน

ระยะเวลาการดำเนนงานทงสน 6 เดอน หรอ 180 วน นบจากวนทลงนามในสญญา

กจกรรม เดอนท

1 2 3 4 5 6 1. ศกษาขอมลสถานการณปจจบนของการจดการ

อาหารสวนเกน การทง และการจดการขยะอาหารในกรงเทพมหานคร และการจดการในระดบชมชนของเมองใหญของภาคเหนอ ไดแก จงหวดเชยงใหม ภาคตะวนออก ไดแก จงหวดชลบร ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ไดแก จงหวดนครราชสมา ภาคใต ไดแก จงหวดภเกต

2. ศกษาขอมลสถานการณปจจบนของการทง และการจดการขยะอาหาร และการจดการอาหารสวนเกนประเภทวสดประกอบอาหารยงไมปรง เชน ผก ผลไม เนอสตว ฯลฯ รวมถงอาหารสำเรจรป เชน อาหารกระปอง บะหมกงสำเรจรป อาหารแชแขง เปนตน ทจำหนายในรานคาปลกสมยใหมหรอหางสรรพสนคา รวมถงการจดการอาหารสวนเกนในกลมธรกจรานอาหารหรอภตตาคาร แตไมรวมถงการจำหนายในตลาดสด

3. สมภาษณหนวยงานภาครฐและภาคเอกชนทเกยวของ

4. ศกษารปแบบและแนวทางการจดการขยะอาหาร และแนวทางการบรหารจดการเกยวกบอาหารสวนเกน มาตรการและการกำกบดแลทเกยวของในตางประเทศ อาท ประเทศสหรฐอเมรกา สหภาพยโรป ออสเตรเลย เปนตน

5. จดทำขอเสนอแนะเกยวกบแนวทางการจดการขยะอาหาร การบรหารจดการเกยวกบอาหารสวนเกน รวมถงมาตรการและการกำกบดแลทเหมาะสมกบประเทศไทย

6. จดประชมระดมสมองเพอปรบปรงขอเสนอแนะจากผลการศกษาใหมความเหมาะสม

2-1

บทท 2 การบรหารจดการทดในตางประเทศเกยวกบการบรหารจดการอาหารสวนเกนเพอลด

ปญหาขยะอาหาร

การศกษาในสวนนเปนการศกษาแนวทางการบรหารจดการท ดในตางประเทศเกยวกบแนวทางในการปองกนเพอลดความสญเสยจากปญหาอาหารสวนเกน รวมถงแนวทางการจดการปญหาขยะอาหาร ไมวาจะเปนการนำไปรไซเคล เชน การนำไปทำปยหรอนำไปใชประโยชนอน ๆ หรอแมแตการนำไปกำจดท ง ท งน การศกษาในสวนน จะแบงการศกษาออกเปน 4 สวน ไดแก การศกษาในสวนแรก จะเปนการศกษากรอบแนวคดตามหลกสากลในการบรหารจดการปญหาอาหารสวนเกนเพอลดขยะอาหาร การศกษาในสวนทสอง จะเปนกรณศกษาของตางประเทศเกยวกบการบรหารจดการเพอลดความสญเสยจากปญหาอาหารสวนเกนดงกลาว การศกษาในสวนทสาม จะเปนการศกษาเกยวกบ “องคกรกลาง” ททำหนาทเปนตวกลางในการรบบรจาคอาหารและนำไปกระจายตอแกผ ยากไรในตางประเทศ การบรหารจดการภายในองคกร รวมทงแหลงทมาของเงนในการดำเนนการขององคกรดงกลาว และการศกษาสวนสดทาย จะเปนการการวเคราะหและสรปผลจากแนวทางการบรหารจดการทดทงตามหลกสากล และตามแนวทางของตางประเทศเพอนำไปสแนวทางในการจดทำขอเสนอแนะตอการบรหารจดการปญหาอาหารสวนเกน การทง และกำจดขยะอาหารใหเหมาะสมกบประเทศไทยตอไป

2.1 แนวทางการบรหารจดการหวงโซอาหารเพอลดปรมาณการเกดขยะอาหารตามรปแบบสากล

“ขยะอาหาร” เปนหนงในปญหาทหลายประเทศทวโลก รวมถงองคกรระหวางประเทศใหความสำคญ เนองจากการทงขยะอาหารอยางไมจำเปนสงผลตอการเกดกาซเรอนกระจก การสญเสยอาหารอยางไมจำเปน และย งไปกวาน นสญเสยโอกาสในการแบงปนใหแกผ ท ขาดแคลน จากการศกษาพบวาองคกรระหวางประเทศท มเปาหมายชดเจนท ส ด คอ องคการสหประชาชาต (United Nation) ซงเปนองคกรทพยายามสนบสนนใหทกประเทศทวโลกเหนความสำคญของการลดปรมาณขยะอาหาร โดยผลกดนผานเปาหมายการพฒนาอยางย งยนภายใตโครงการพฒนาแหงสหประชาชาต (UNDP’s Sustainable Development Goal) ซงไดตงเปาหมายวา ภายในป พ.ศ. 2573 ทกประเทศควรลดปรมาณขยะอาหารครงหนงของขยะทเกดจากหวงโซอาหาร ( food chain) อนไดแก ขยะอาหารทเกดจากภาคการเกษตร การผลต การขนสง การจดจำหนาย และการบรโภค ทงน สามารถดหวงโซของการเกดขยะอาหาร ดงรปท 2.1 ดานลาง

อน ง องค การอาหารและเกษตรแห งสหประชาชาต ( the Food and Agriculture Organization of United Nation: UN FAO) ไดออกมาใหคำแนะนำดานการจดการและปองกนการเกดขยะอาหาร โดยแบงนยามความหมายของการเกดขยะอาหารเปนสองประเภท ดงน

2-2

การสญเสยอาหาร (food losses: FL) คอ การกอเกดขยะจากหวงโซอปทานอาหาร (food supply chain) ประกอบดวย การเกบเกยว (harvesting) การผลตและการบรรจหบหอ (producing) การกระจายและขนสงสนคาอาหาร (distributing) รวมถงขยะอาหารทเกดจากอาหารสวนเกนจากกระบวนการจำหนายอาหาร (retailing)

ขยะอาหาร (food waste: FW) คอ การกอเกดขยะอาหารจากการบรโภค (consumption) หรอ ผลตภณฑอาหาร (food product) ทผบรโภคทงใหหมดอายและไมสามารถบรโภคตอได

ขณะทอาหารสวนเกน (food surplus) คอ อาหารท เกนจากความตองการของรานคา ผบรโภค หรอครวเรอนทมการกกตนสนคาอาหารเกนความพอด หากแตอาหารเหลานนยงสามารถนำไปบรโภคตอได แตคนสวนมากมกเลอกทจะ “ทง” ใหกลายเปนขยะอาหาร

รปท 2.1 หวงโซของการเกดขยะอาหาร

ทมา: คณะผวจยรวบรวมและสรปจากองคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต

นอกจากน องคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต (FAO) รวมกบ โครงการสงแวดลอมแหงสหประชาชาต (UNEP) ไดเผยแพรขอแนะนำทางเลอกในการบรหารจดการหวงโซอาหารเพอการลดปรมาณขยะอาหารโดยแบงออกเปน 5 ขนตอน ตามทแสดงในรปท 2.2 โดยเรยงจากความสำคญของทางเลอกจดการอาหารเพอการลดปรมาณขยะอาหารทภาครฐควรสนบสนนมากทสด (most preferable option) ไปยงททางเลอกทภาครฐควรใหเกดขนนอยทสด (least preferable option) ดงตอไปน

1) การปองกน (prevention) คอ การปองกนการกอใหเกดขยะอาหาร โดยภาครฐควรมมาตรการการปองกนการเกดขยะอาหารในทกขนของหวงโซ เชน การสงเสรมการพฒนาเทคโนโลยทสามารถผลตอาหารโดยใชโยชนของทรพยากรอยางสงสด การสนบสนนการพฒนาเทคโนโลยดานการขนสงท ดเพอปองกนการสญเสยและกอใหเกดขยะอาหารจากการขนสง และการหามไมใหมการกำหนดมาตรฐานรปลกษณของอาหารในการจำหนายซงเปนตนเหตสำคญของการสญเสยอาหาร อาท การหามการกำหนดลกษณะของผกและผลไมในการจำหนายวาตองมเปลอกหมหอทด เปนตน

2) การเพมคณประโยชน (optimization) คอ การปองกนการทงอาหารสวนทเกนความตองการโดยไมจำเปน ดวยการสงตออาหาร (redistribution) ไปยงแหลงตาง ๆ เพอสรางประโยชน

เกบเกยว ผลตและบรรจ กระจายสนคา จ าหนาย บรโภค

2-3

ใหไดมากทสด ประกอบดวย (1) การบรจาคอาหารสวนเกนจากการจำหนายทยงไมหมดอายแตยงสามารถบรโภคไดใหกบผมความตองการอาหาร และ (2) การนำอาหารสวนเกนมาสงตอเพอนำไปเปนอาหารสตว

3) การนำมาผลตเพอใชใหม (recycle) คอ การนำขยะอาหารไปเขากระบวนการผลตเพอนำกลบมาใชใหม ประกอบดวยการผลตกาซชวภาพ (biogas) โดยผานกระบวนการหมกยอยแบบไรอาหาร และการผลตปยเพอการเกษตร

4) การกำจดเพอนำพลงงานมาใชใหม (recovery) คอ การนำขยะอาหารทมความชนตำมาเผาเพอผลตเปนพลงงานความรอน ทงน ขยะอาหารทมความชนสงตองใชพลงงานไดการเผาสงและทำใหเกดมลพษมากกวาขยะอาหารทมความชนตำ ดงนน ขยะอาหารทมความชนสงจงไมคมคาตอการนำมาเผาเพ อผลตเปนพลงงานความรอน โดยควรนำไปผลตเปนกาซชวภาพหรอปยเพอการเกษตรในกระบวนการรไซเคล หรอการเผาโดยไมนำมาผลตเปนพลงงานมากกวา

5) การกำจด (disposal) คอ การนำขยะอาหารทไมสามารถใชประโยชนไดแลวไปกำจดอยางถกวธ ประกอบดวยการเผาโดยไมนำมาผลตเปนพลงงาน การฝงกลบ และการทงรวมกบนำเสยเพอการบำบด ทงน การฝงกลบ และการบำบดนำเสย สามารถนำไปสการผลตพลงงานจากการจากดกจบกาซชวภาพได

รปท 2.2 ปรามดลำดบขนของการบรหารจดการหวงโซอาหารเพอลดปรมาณขยะอาหาร

ทมา: องคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต (FAO) และโครงการสงแวดลอมแหงสหประชาชาต (UNEP) (Prevention and reduction of food and drink waste in businesses and households)

2-4

ในสวนถดไปเปนกรณศกษาจากตวอยางของประเทศทมนโยบายการจดการขยะอาหารทดและสอดคลองกบแนวทางการการลดปรมาณขยะอาหารภายใตขอแนะนำขององการณสหประชาชาต โดยเปนแนวทางการปฏบตของประเทศทมระบบการจดการขยะอาหารและอาหารสวนเกนจากการจำหนาย เพอใชเปนแนวทางในการจดทำขอเสนอเกยวกบการจดการอาหารสวนเกนและลดปญหาขยะอาหารทเหมาะสมกบบรบทของประเทศไทย

2.2 กรณศกษาของตางประเทศ

2.2.1 แนวทางการจดการอาหารสวนเกนของประเทศฝรงเศส

2.2.1.1 ลกษณะของปญหาอาหารสวนเกน

ขอมลขององคกรการจดการสงแวดลอมและพลงงานของประเทศฝรงเศส (ADEME) ในป พ.ศ. 2559 ระบวา ปรมาณขยะอาหารในประเทศฝรงเศสสวนใหญเกดขนจากภาคการเกษตร รอยละ 32 รองมาคอภาคการผลตร อยละ 21 เก ดจากผ บร โภคร อยละ 19 ร านอาหารร อยละ 14 คาปลกและขนสงรวมกนรอยละ 14 ตามลำดบ ดงแสดงตามรปท 2.3 โดยปรมาณขยะอาหารทเกดขนในหนงปมปรมาณมากถง 10 ลานตน คดเปนมลคาทางเศรษฐกจถง 16 ลานยโร

รปท 2.3 ปรมาณขยะอาหารทเกดขนจากหวงโซอปทานของการเกดขยะอาหารในประเทศฝรงเศส

ทมา: องคกรการจดการสงแวดลอมและพลงงานของประเทศฝรงเศส (ADEME) 5

5 The French Environment and Energy Management Agency. 2016. “PERTES ET GASPILLAGES ALIMENTAIRES: L'ETAT DESLIEUX ET LEUR GESTION PAR ETAPES DE LA CHAINE ALIMENTAIRE.” [ออนไลน]. เขาถงไดจาก: https://www.ademe.fr/sites/default/files/assets/documents/pertes-et-gaspillages-alimentaires-201605-rapport.pdf

ภาคการเกษตร32%

ภาคการผลต21%

ครวเรอนและการบรโภค

19%

รานอาหาร14%

การจ าหนาย14%

2-5

ทงน ประเทศฝรงเศสเปนหนงในประเทศสมาชกของสหภาพยโรป ซงมนโยบายใหประเทศสมาชกจะตองดำเนนการปฏบตตามเปาหมายการพฒนาอย างย งยนของโครงการพฒนาแหงสหประชาชาต (SDGs’ Goal 12) และกำหนดใหการจดการปญหาขยะอาหารเปนสวนหนงของแผนการขบเคลอนเศรษฐกจแบบหมนเวยน (Circular Economy Action Plan 2018)6 ทงนตองมการจดการและการปองกนการกอเกดขยะอาหาร และพฒนาการบรหารจดการอาหารอยางมประสทธภาพ นอกจากน แผนดงกลาวยงกำหนดใหคณะกรรมาธการแหงยโรปดำเนนการกำหนดขนตอนและมาตรฐานการจดการและปองกนการเกดขยะอาหาร เพอลดปรมาณขยะอาหารครงหนงภายในป พ.ศ. 2573 ตามเปาหมายทโครงการพฒนาแหงสหประชาชาตกำหนด

อนง คณะกรรมาธการแหงสหภาพยโรปไดมการแกไขปรบปรง คำสงแหงสหภาพยโรปวาดวยการจดการขยะ (Waste Framework Directive 2018) เพ อใหม นใจวาประเทศสมาชกสามารถดำเนนการเพอนำไปสจดมงหมายตามแผนการขบเคลอนเศรษฐกจหมนเวยนได คำสงดงกลาวระบใหประเทศสมาชกตองลดปรมาณและการจดการขยะอาหารทเกดจากหวงโซอาหาร โดยอยางนอยตองดำเนนการดงตอไปน

➢ ประเทศสมาชกควรดำเนนการตามขนตอนใดกตามเพอลดปรมาณขณะอาหารใหไดรอยละ 30 ภายในป พ.ศ. 2568 จากนนใหเพมเปนรอยละ 50 ภายในปพ.ศ. 2573 โดยตองจดทำรายงานความกาวหนาตอคณะกรรมาธการแหงสหภาพยโรปทกป

➢ ประเทศสมาชกควรสนบสนนการใหความสำคญกบแบงปน หรอ บรจาคอาหารสวนเกนเพอการบรโภคตอผขาดแคลน กอนการนำอาหารเหลานนไปผลตเพอเปนอาหารเลยงสตว (prioritizing human use over animal feed) และสงเสรมการใหแรงจงใจ (incentives) กบผมสวนไดสวนเสยทนำอาหารสวนเกนดงกลาวไปจดสรรใหม (redistribution)

➢ ประเทศสมาชกควรสรางความเขาใจในความหมายของ วนหมดอาย (use-by) และความหมายของ ควรบรโภคกอน หรอ ผลตภณฑมสภาพสดและคณภาพดเยยมกอนวนทตามทระบไว (best before) เนองจากผบรโภคมกจะเขาใจผดวาปายผลตภณฑอาหารทตดสญลกษณควรบรโภคกอนคอปายสญลกษณวนหมดอาย จงเปนเหตใหทงอาหารทสามารถบรโภคไดกอนเวลา ทำใหเกดขยะอาหารขนอยางไมจำเปน

➢ คณะกรรมาธการแหงสหภาพยโรปตองบงคบใชเกณฑและขนตอนในการคำนวนปรมาณขยะอาหาร (EU Platform on Food Losses and Food Waste)

6 คณะกรรมธการแหงสหภาพยโรปมมตบงคบใชแผนการขบเคลอนเศรษฐกจหมนเวยน (Circular Economy Action Plan) เพอการผลกดนการเตรยมความพรอมในการเผชญหนากบสภาวะอากาศเปลยนแปลง (climate change) และลดการใชทรพยากรธรรมชาตเพอลดผลกระทบทเกดขนกบสงแวดลอม

2-6

จากการผลกดนของสหภาพยโรปดงทกลาวมาขางตน สงผลใหประเทศสมาชกแตละประเทศตองดำเนนการใด ๆ เพอบรรลเปาหมาย ทงน ในป พ.ศ. 2561 ประเทศฝรงเศสไดรบการจดอนดบใหเปนประเทศทมดชนความยงยนของอาหารดานการปองกนการสญเสยอาหารและลดปรมาณขยะอาหารไดเป นอนด บท 1 ของโลก (Food Sustainability Index: FOOD LOSS AND WASTE)7 เนองจากมนโยบายและมาตรการทางกฎหมายชวยผลกดนการลดปรมาณขยะอาหารสวนเกนทดซงมรายละเอยดดงน

2.2.1.2 กฎหมายทเกยวของในการจดการขยะอาหารของประเทศฝรงเศส

ประเทศฝรงเศสมเปาหมายในการลดปรมาณการสญเสยอาหารและขยะอาหารอยางจรงจง สอดรบกบเปาหมายของสหภาพยโรป โดยมมาตรการกฎหมายเพอการลดปรมาณการสญเสยอาหารและขยะอาหาร (food loss and waste) ซงมงเนนไปทการเพมคณประโยชนสงสด (optimize) ของอาหารสวนเกน (surplus food) โดยการนำไปบรจาคใหกบผทตองการอาหาร (redistribution) ทงน ประเทศฝรงเศสมกฎหมายทเกยวของ 3 ฉบบ ไดแก มาตรการทางกฎหมายวาดวยการจดการอาหารสวนเกนทเกดจากการคาปลก มาตรการทางกฎหมายวาดวยการสรางแรงจงใจทางภาษ และมาตรการทางกฎหมายวาดวยความปลอดภยทางสขลกษณะของการบรจาคอาหาร โดยมสาระสำคญดงตอไปน

ก. มาตรการทางกฎหมายวาดวยการจดการอาหารสวนเกน

ในป พ.ศ. 2559 ฝรงเศสไดบงคบใชอนบญญตภายใตประมวลกฎหมายวาดวยสงแวดลอม (the Environment Code) เรยกวา Law N. 2016-138 the fight against food waste (Law N. 2016-138 of 11 February) ซงมใจความสำคญเกยวกบการขบเคลอนเพอลดปรมาณขยะอาหารทเกดจากผประกอบการ โดยกำหนดใหตองมการนำไปบรจาคใหกบผท ตองการอาหารมากกวาการนำไปทง

ทงน กฎหมายดงกลาวกำหนดใหการดำเนนการเพอลดปรมาณขยะอาหาร ประกอบไปดวย การปองกน (prevention) การบรจาคและการผลตอาหารสตว (donation and animal feed) การนำมาผลตเพอใชใหม (recycle) การกำจดเพอนำพลงงานมาใชใหม (recovery) และ การกำจด (disposal) ซ งสอดคลองกบปรามดลำดบข นเพ อปองกนการเก ดขยะอาหาร (hierarchy in combating food wastage) ของ UNFAO โดยผ จำหนายอาหารตองดำเนนการตามขอกำหนดตอไปน

➢ ตองบรหารจดการอาหารตามปรามดลำดบขนของมาตรการการลดปรมาณทจะกอใหเกดขยะอาหาร

7 The Economist and Intelligence Unit. 2018. “FIXING FOOD 2018: BEST PRACTICES TOWARDS THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT GOALS.” [ออนไลน]. เขาถงไดจาก: https://www.barillacfn.com/m/publications/fixingfood2018-2.pdf

2-7

➢ ตองบรจาคอาหารสวนเกนทยงคงรบประทานไดใหแกองคกรการกศล โดยการบรจาคจะตองปฏบตตามกฎหมายวาดวยความปลอดภยของอาหาร (food safety regulation)

➢ หามกำหนดกฎเกณฑใด ๆ ทกอใหเกดขยะอาหาร เชน การกำหนดมาตรฐานรปลกษณของอาหารทเปนวสดประกอบอาหาร เชน ลกษณะของผกและผลไม และการมสญญาระหวางองคกรวาดวยการหามบรจาคอาหาร

➢ ผจำหนายอาหารทมรานคาตงแต 400 ตารางเมตรขนไป ตองดำเนนการลดปรมาณขยะอาหาร โดยการรวมมอกบสถานสงเคราะหทมระบบการจดการดานการบรจาคอาหาร

ทงน หากผทไมปฏบตตามขอกฎหมายขางตนจะตองไดรบโทษปรบระดบ 3 (third-class contraventions)8 และหากผจำหนายอาหารทบรจาคอาหารสวนเกนโดยไมปฏบตตามกฎระเบยบวาดวยความปลอดภยของการอาหาร ตองไดรบโทษปรบเปนเงนจำนวน 3,750 ยโร (133,293 บาท) และโทษอน ๆ ภายใตกฎหมายวาดวยความปลอดภยของอาหาร

นอกจากน ประเทศฝรงเศสยงใหความสำคญกบการเสรมสรางการตระหนกรตอปญหาขยะอาหารทเกดขน โดยจดโครงการสรางเสรมความรและขอมลทเกยวของกบการจดการอาหารเพอลดปรมาณขยะอาหารแกผมสวนกอใหเกดขยะอาหาร ไดแก ผประกอบการดานการผลตทเกยวของกบอาหาร ผจดจำหนายอาหาร ผบรโภค และองคกรตาง ๆ โดยอาจเผยแพรขอมลขาวสารและความรผานทางสถานศกษา สอสาธารณะ และรายงานดานสงแวดลอม เปนตน

ข. มาตรการทางกฎหมายวาดวยการสรางแรงจงใจทางภาษ

นอกจากมาตรการทางกฎหมายทออกมาอยางเขมงวดแลว ประเทศฝรงเศสยงมมาตรการทางภาษเพอเพมแรงจงใจในการบรจาคอาหาร ซงกำหนดไวภายใต the General Tax Code มาตราท 238 กฎหมายดงกลาวกำหนดใหผ ท บรจาคอาหารสามารถขอคนภาษไดรอยละ 60 ของมลคาอาหารทบรจาค แตจะตองไมเกนรอยละ 0.5 ของผลประกอบการตอป ทงน หากผประกอบการไดรบการคนภาษจากการบรจาคอาหารไมเกนทกฎหมายกำหนด ผประกอบการสามารถนำมาสมทบในปถดไปได โดยสามารถสะสมมลคาเครดตภาษสงสดไดไมเกน 5 ป

ค. มาตรการทางกฎหมายวาดวยความปลอดภยทางสขลกษณะของการบรจาคอาหาร

ประเทศฝรงเศสตรากฎหมายทเกยวของกบการกำหนดมาตรฐานของการขนสงอาหารตงแต ป พ.ศ. 2541 สองฉบบ เรยกวา กฎหมายวาดวยเงอนไขทางเทคนคและสขลกษณะของการขนสง

8 โทษปรบระดบ 3 เปนโทษปรบทมอตราระหวาง 45 ถง 180 ยโร (1,599 - 6,398 บาท) อางองจากประมวลกฎหมายอาญาแหงฝรงเศส (penal code)

2-8

อาหาร (the technical and hygienic conditions for the transport of food)9 และมาตรฐานของยานพาหนะทใชในการขนสงอาหารแตละประเภท (the sanitary and technical standards for vehicles transporting food)10 โดยผ ท ขนสงอาหารท วไปรวมถงการบรจาคอาหารจะตองปฏบตตามขอกำหนดภายใตกฎหมายทงสองฉบบ

นอกจากน ต งแตป พ.ศ. 2549 ประเทศฝรงเศสยงมการบงคบใชกฎหมายวาดวยความปลอดภยของอาหาร (food safety) เรยกวา Hygiene Package มสาระสำคญเพอควบคมมาตรฐานของอาหารตงแตการเกษตร การผลต การขนสง การจำหนาย และการบรจาค โดยมหนวยงานกำกบดแลหลก คอ French Agency for Food, Environmental and Occupational Health & Safety

2.2.1.3 มาตรการของภาครฐในการแกไขปญหาอาหารสวนเกนและขยะอาหาร

นอกเหนอจากการมมาตรการทางกฎหมายทเขมงวดเพอลดปรมาณขยะอาหารทเกดจากภาคธรกจดงทกลาวมาขางตนแลว ประเทศฝรงเศสยงมมาตรการทางนโยบายเพอลดปรมาณขยะอาหาร โดยหนวยงานหลกทดแลเรองการบรหารจดการอาหารสวนเกนและขยะอาหาร คอ องคกรการจดการสงแวดลอมและพลงงานของประเทศฝรงเศส (ADEME) ซงผลกดนนโยบายรณรงคการตอตานการเกดขยะอาหารครงแรกใน ป พ.ศ. 2556 และมการรณรงคระดบชาตเรยกวาวนแหงการตอตานขยะอาหาร Fight Food Waste Day อยางยงใหญ ในวนท 16 ตลาคม ของทกป ซงวนนนถอเปนวนแหงอาหารโลก (World Food Day) โดยรฐบาลประเทศฝรงเศสมเปาหมายทจะวางรากฐานใหทกภาคสวนหนมาสนใจประเดนขยะอาหารอยางจรงจง

มาตรการทางนโยบายทสำคญอกชนหนงคอการรณรงคทเรยกวา Enough is Enough – Stop Food Waste ไดเรมขนในป พ.ศ. 2559 ซงเปนปเดยวกบการออกกฎหมายวาดวยหามรานคาปลกท งอาหารท ย งสามารถบรโภคได โดยรฐบาลมวตถประสงคท จะสรางความตระหนกของผลกระทบทเกดจากขยะอาหารใหกบผบรโภค ภาคธรกจ และภาครฐทองถน ทงน การรณรงคในระยะแรกมงเนนไปยงการสรางความตระหนกในสถานศกษาตาง ๆ โดยปจจบนมสถานศกษาทเขารวมโครงการตอตานขยะอาหารมากกวา 1,000 แหง ทวประเทศ และมอาสาสมครผเขารวมโครงการกวา 250 ราย

ตอมาในระยะทสองรฐบาลมงเนนการรณรงคตอตานขยะอาหารไปยงภาคธจกจทประกอบกจการเกยวกบอาหาร ไดแก ภาคการเกษตร ภาคการผลต และภาคการใหบรการเกยวกบอาหาร โดยการรณรงคจะมงเนนไปยงการสรางคณคาใหกบอาหารสวนเกนทยงคงสามารถบรโภคได และแสดงใหเหนถงการลดตนทนการประกอบธรกจผานการลดปรมาณขยะอาหารเพอเพมแรงจงใจใหกบภาค

9 หมายเลขของกฎหมาย The Decree issued on 20/07/1998 establishes 10 หมายเลขของกฎหมาย The Decree of the 07/01/2008

2-9

ธรกจเหลานน ซง ADEME รวมกบกระทรวงทรพยากรแหงฝรงเศส ไดจดทำคมอขนตอนและวธการเพอลดปรมาณขยะอาหารขนมา เพอแนะนำแนวทางใหกบองคกรหรอสถานประกอบการตาง ๆ

นอกจากนแลว ในป พ.ศ. 2560 กระทรวงเกษตรไดมการออกแนวทางวาดวยมาตรฐานทางสขลกษณะของการบรจาคอาหารสอดรบกบกฎหมายวาดวยการบรหารจดการอาหารสวนเกนของรานคาปลก โดยแนวทางดงกลาวมงเปาไปยงสถานประกอบการ ผบรจาคอาหาร และองคกรกลางททำหนาทขนสงอาหารเพอนำไปบรจาค โดยมการระบถงเกณฑการบรจาคอาหารของผบรจาควาตองมการตรวจสอบคณภาพอาหารกอนการบรจาค และผทขนสงอาหารจะตองดำเนนการตามมาตรฐานของกฎหมายทเกยวของกบการบรจาคอาหาร ทงน แนวทางของกระทรวงเกษตรดงกลาวยงมการระบถงประเภทของอาหารททำจากสตว เชน การบรจาคไขไก เนอสตว นม สามารถบรจาคไดแตตองมการเกบรกษาทด เนอบด และหอยไมควรบรจาคไมวากรณใด และอาหารแปรรปจากไข เชน ขนมปง และพาสตา สามารถบรจาคไดโดยปราศจากเงอนไข เปนตน11

2.2.1.4 การบรหารจดการอาหารสวนเกน

จากการทประเทศฝรงเศสมมาตรทางกฎหมายและมาตรการทางนโยบายเพอผลกดนการบรหารจดการอาหารสวนเกนเพอลดปรมาณขยะอาหารอยางเขมงวด สงผลใหมองคกรการกศลทเปนตวกลางการรบบรจาคเพอสงตอใหกบสถานสงเคราะหหรอผตองการอาหารจำนวนมาก ปจจบน มองคกรการกศลทดำเนนการรบบรจาคอาหารจากรานคาปลกในประเทศฝรงเศสกวา 5,000 แหง ทวประเทศ12 นำโดย Food Banks แหงประเทศฝรงเศส (French Federation of Food Banks)

อนง Food Banks เปนองคกรการกศลทเกดขนเพอลดความหวโหยของผทตองการอาหาร โดยมตนกำเนดในประเทศสหรฐอเมรกา และไดเขามาในทวปยโรปในป พ.ศ. 2529 กอตงเปนองคกร การกศลเรยกวา European Federation of Food Banks (FEBA) และไดขยายเครอขายไปในประเทศสมาชกสหภาพยโรป

สำหรบประเทศฝรงเศส Food Banks ไดกระจายเครอขายไปทวประเทศโดยไดรบการสนบสนนหลกจากรฐบาล และการบรจาคของภาคธรกจ มศนยการกระจายอาหารเพอชวยเหลอผยากไรกวา 80 แหง และมอาสาสมครกวา 6,500 ราย โดย food bank จะขนสงอาหารทรบบรจาคจากภาคการเกษตร การผลต และรานคาปลกขนาดใหญ เพอนำไปบรจาคใหแกผทตองการอาหาร อกทงยงเปนองคกรตวกลางในการประสานงานดานการบรจาคอาหารระหวางผประกอบการทตองการ

11 150 French Ministry of Agriculture, 2017. “Note DGAL/SDSSA/2017-551 on Food hygiene and food safety of food donations.” [ออนไลน]. เขาถงไดจาก: https://info.agriculture.gouv.fr/gedei/site/bo-agri/instruction-2017-551 12 Stavros Niarchos Foundation,“Federation Francaise des Banques Alimentaires” [ออนไลน]. เขาถงไดจาก: https://www.snf.org/en/grants/grantees/f/federation-francaise-des-banques-alimentaires/project-support/

2-10

บรจาคอาหาร องคกรการกศลทรบขนสงอาหาร และผยากไรทตองการอาหาร โดย Food Banks สามารถกระจายอาหารสผยากไรกวาปละประมาณ 7,600 ตน

อนง Food Banks แหงประเทศฝรงเศส ไดดำเนนการรวมมอกบองคกรความปลอดภยของอาหารแหงประเทศฝรงเศส (the French National Food Safety Agency) และองคกรการกศลหลายแหง ไดอำนวยความสะดวกแกองคกรการกศลดานการบรจาคอาหาร โดยการจดทำคม อแนวทางการบรจาคอาหาร เรยกวา Good Hygiene Practices คมอดงกลาวมแนวทางของกระบวนการ การปฏบตทดของผปฏบตการขนสงอาหาร เชน กระบวนการตดสนใจคดสรรอาหารทยงคงสามารถรบประทานไดและเหมาะสมกบการขนสง เปนตน นอกจากน คมอดงกลาวยงมการใหค วามรดานกฎหมายทเกยวของ เสนทางการขนสง และชนดของอาหารทเกดขนจากภาคสวนตาง ๆ ทสามารถบรจาคได เชน ภาคการเกษตร การคาปลก เปนตน สงผลใหองคกรการกศลทดำเนนการดานการบรหารจดการอาหารสวนเกนไดรบขอมลทถกตองจากคมอดงกลาว

นอกจากองคกรการกศลขนาดใหญทมงบประมาณดานการบรหารจดการสงอยาง Food Banks ซงมศกยภาพในการจดการอาหารสวนเกนไดจำนวนมากแลว ประเทศฝรงเศสยงมองคกร การกศลอน ๆ ทบรการรบอาหารสวนเกนเพอนำไปบรจาคแกผ ท ตองการ เชน The Carrefour Foundation Les Restos du Cœur และ Catholique-Caritas France เปนตน นอกจากนแลว ยงมองคกรทพฒนาแอพพลเคชนเรยกวา Jette Pas Partage เพอจบคผตองการบรจาค (donor) กบองคกรกลาง หรอ มลนธการกศลทจะนำอาหารสวนเกนไปบรจาค (collector) ซงเปนการสรางแพลตฟอรมเพออำนวยความสะดวกใหกบผทตองการบรจาคและองคกรการกศลอกดวย

2.2.2 แนวทางการจดการอาหารสวนเกนของประเทศสหรฐอเมรกา

2.2.2.1 ลกษณะของปญหาอาหารสวนเกน

ขอมลขององคกรอนรกษสงแวดลอมของสหรฐอเมรกา (USEPA) ระบวา รอยละ 13 ของขยะทเทศบาลจดเกบเปนขยะอาหาร และในแตละปมปรมาณอาหารทตองฝงกลบประมาณ 35 ลานตน ซงคดเปนสดสวนทสงถงรอยละ 40 ของปรมาณอาหารทบรโภคในแตละป ซงประเมนเปนมลคากวา 1.6 แสนลานเหรยญสหรฐอเมรกาตอป จากอาหารทเปนขยะมการนำไปผลตเปนปยหรอผลตเป น ไบโอแกส (Bio Gas) เพยงรอยละ 3 เทานน ทเหลอตองฝงกลบหรอเผาทำใหเกดปญหาตอสงแวดลอม ซงตางจากในประเทศยโรป เชน สวเดน เยอรมน ออสเตรย เดนมารค และองกฤษทมการพฒนาเทคโนโลยในการนำขยะมาผลตเปนกาซอยางแพรหลาย

สหรฐอเมรกามอาหารสวนเกนทเกดจากภาคการเกษตรคอนขางมากเนองจากรฐบาลมนโยบายในการอดหนนภาคการเกษตรทำใหมผลตผลทางการเกษตรมากกวาทควรซงกลายเปนอาหาร

2-11

สวนเกน ทงนกระทรวงเกษตรและสหกรณการเกษตรของสหรฐอเมรกาจงใหความสำคญแกการเกบรวบรวมผลผลตการเกษตรสวนเกนเพอนำไปใชประโยชนทเรยกวา “Gleaning”

2.2.2.2 กฎหมายทเกยวของในการบรหารจดการอาหารสวนเกนของสหรฐอเมรกา

สหรฐอเมรกาตรากฎหมายทมเปาประสงคในการสงเสรมการบรจาคอาหารสวนเกนในป พ.ศ. 2539 ท ม ช อว า Bill Emerson Good Samaritan Act of 1996 ตามสมาชกสภาคองเกรส Bill Emerson ซงเปนผเสนอกฎหมายสมยประธานาธบดคลนตน กฎหมายดงกลาวใหการยกเวนจากความรบผดทงทางแพงและทางอาญาแกผทบรจาคอาหารทอยในสภาพด (wholesome) เพอการกศลยกเวนเพยงในกรณประมาทเลนเลออยางรายแรง

ตอมาในป พ.ศ. 2551 ไดมการออกกฎหมาย Federal Food Donation Act of 2008 เพอสงเสรมใหหนวยงานภาครฐบรจาคอาหารสวนเกนแกองคกรสาธารณกศล โดยมบทบญญตให การจดซอจดจางอาหารของหนวยงานของภาครฐทมมลคาตงแต 25,000 เหรยญ สรอ. ขนไปตองมการทำสญญากบธรกจทมขอกำหนดใหในกรณทมอาหารสวนเกน จะตองบรจาคใหกบองคกรสาธารณกศล โดยองกบกฎหมายป พ.ศ. 2539 ในการยกเวนความรบผดทางแพงและทางอาญาใหแกธรกจทบรจาคอาหารดงกลาว

นอกจากนแลว บางมลรฐยงใหสทธพเศษดานภาษในการบรจาคอาหารเพมเตมอกตามตารางท 2.1 ดานลาง

ตารางท 2.1 สทธประโยชนดานภาษในการบรจาคอาหารในประเทศสหรฐอเมรกา

กฎหมาย ลกษณะของสทธประโยชน

มลคา ผทไดรบสทธ อาหารทไดรบสทธ

องคกรรบบรจาคทไดรบสทธ

Arizona Ariz. Rev. Stat. § 42-5074

การลดหยอนภาษ

รายไดจากอาหารทบรจาค

รานอาหาร อาหารปรงแลว เครองดม

องคกรการกศลทใหบรการอาหารโดยไมคดคาบรการ

Arizona Ariz. Rev. Stat. § 43-1025

การลดหยอนภาษ

รอยละ 10 ของราคาขายสง

เกษตรกร ผลผลตทางการเกษตร

องคกรไมแสวงหากำไรในมลรฐ อารโซนาทเปนองคกรยกเวนภาษ

California Cal. Rev. &Tax. Code § 17053.88

เครดตภาษ 10% ของสนคาทบรจาค

เกษตรกร อาหารสด องคกรบรจาคอาหารในมลรฐแคลฟอรเนย

2-12

กฎหมาย ลกษณะของสทธประโยชน

มลคา ผทไดรบสทธ อาหารทไดรบสทธ

องคกรรบบรจาคทไดรบสทธ

California Cal. Rev. & Tax. Code § 17053.12

เครดตภาษ 50% ของตนทนในการขนสง

ธรกจแปรรป ขายปลกหรอขายสงผลผลตทางการเกษตร

ผลผลตทางการเกษตร

องคกรไมแสวงหากำไร

Colorado Colo. Rev. Stat. § 39-22-536

เครดตภาษ 25% ของราคาขายสงของอาหารทบรจาคไมเกน 5 พนเหรยญ สรอ. ตอป

ผเสยภาษ ทกคน

ผลผลตทางการเกษตร (ขาว ผลไม ผก สตว และ นม)

องคกรไมแสวงหากำไรทบรการอาหาร

Colorado Colo. Rev. Stat. § 39-22-301

เครดตภาษ 25% ของราคาขายสงของอาหารทบรจาคไมเกน 1 พนเหรยญ สรอ. ตอป

บรษททแสวงหากำไร

พชและสตว องคกรไมแสวงหากำไรทไมเกบคาธรรมเนยมหรอคาใชจายใด ๆ ในการบรจาคหรอใหบรการ

Iowa Iowa Code §§ 190B.101-.106, 422.11E, 422.33(30)

เครดตภาษ 15% ของราคาทเปนธรรม (fair market value) ของอาหารทบรจาคไมเกน 5 พนเหรยญตอป

ผผลตผลผลตทางการเกษตร

อาหารทวไป องคกรบรจาคอาหาร

Kentucky Ky. Rev. Stat. Ann. § 141.392

เครดตภาษ 10% ของราคาทเปนธรรม (fair market value) ของอาหารทบรจาค

ผทมรายไดจากการจำหนายผลผลตทางการเกษตร

ผลผลตทางการเกษตรทรบประทานได

องคกรบรจาคอาหารในมลรฐเคนทกก

Missouri Mo. Rev. Stat. § 135.647

เครดตภาษ 50% ของเงนหรอมลคาอาหารทบรจาคไมเกน 2,500 เหรยญตอป

ผเสยภาษ ทกคน

เงนสดหรออาหารทยงไมหมดอาย

โรงทานในพนทเดยวกบผบรจาคอาหาร

2-13

กฎหมาย ลกษณะของสทธประโยชน

มลคา ผทไดรบสทธ อาหารทไดรบสทธ

องคกรรบบรจาคทไดรบสทธ

Oregon Or. Rev. Stat. § 315.154 and 315.156

เครดตภาษ 15% ของมลคาอาหารทบรจาคตามราคาขายสง

ผทปลกพชหรอเลยงสตว

พชและสตว องคกรไมแสวงหากำไรทไมเกบคาธรรมเนยมหรอคาใชจายใด ๆ ในการบรจาคหรอใหบรการ

South Carolina S.C. Code Ann. § 12-6-3750

เครดตภาษ 50 เหรยญตอตว

รานขายเนอทไดรบอนญาต หรอโรงงานแปรรปเนอ

กวาง องคกรไมแสวงหากำไรทกระจายอาหารแกผทตองการ ทงนจะตองไมนำสวนใดสวนหนงของกวางไปจำหนาย

แหลงทมา: Harvard Food Law and Policy Clinique (2016) ดาวนโหลดไดท https://www.chlpi.org/wp-content/uploads/2014/01/WV-Tax-Incentives-for-Food-Donation-January-2016-final-edition.pdf

นอกจากการใหแรงจงใจทางดานภาษแลว มลรฐบางแหงท มนโยบายในการอนรกษส งแวดลอมท เขมขน ไดมการออกกฎกตกาท หามธรกจ มหาวทยาลย โรงพยาบาล โรงเรยน รานอาหาร ศนยการคา ฯลฯ ทผลตขยะอาหารมากกวา 1 ตนตอสปดาหฝงกลบขยะอาหารเหลานน เชน มลรฐ Vermont Connecticut และ Massachusetts ซงกฎระเบยบดงกลาวไดสงผลใหปรมาณการบรจาคอาหารและการรโซเคลอาหารเพมขนอยางรวดเรว เพอลดปรมาณขยะอาหารทถกฝลกลบ

2.2.2.3 มาตรการของภาครฐในการแกปญหาอาหารสวนเกนและขยะอาหาร

หนวยงานหลกทดแลเรองการบรหารจดการอาหารสวนเกนและขยะอาหารคอ USEPA โดยทำงานรวมกบกระทรวงเกษตรและสหกรณการเกษตร ทงน สหรฐอเมรกาใหความสำคญกบการสรางฐานขอมลเกยวกบอปสงคและอปทานของอาหารสวนเกนและขยะอาหาร โดยมการจดทำแผนทแหลงทผลตอาหารสวนเกนหรอขยะอาหารกวา 1.2 ลานแหลงทวประเทศ ซงประกอบไปดวย โรงงานอตสาหกรรม รานอาหาร ศนยการคา และหนวยงานทรบบรจาคอาหารสวนเกนหรอรโซเคลขยะอาหารกวา 4,000 แหงทวประเทศดวย เพอสงเสรมใหมการทำความตกลงกนในการบรหารจดการอาหารสวนเกนหรอขยะอาหารระหวางผรบบรจาคอาหารหรอผทรไซเคลขยะอาหารในแตละพนท

นอกจากนแลว EPA ใหความสำคญแกมาตรการในการลดปรมาณอาหารสวนเกนโดยการจดทำคมอในการตรวจสอบปรมาณอาหารสวนเกนหรอท เ รยกวา “waste audit” ทมช อวา “A Guide to Conducting and Analyzing A Food Waste 2014” เอกสารดงกลาวไดกำหนดขนตอนในการคำนวณปรมาณอาหารสวนเกนตงแตการเกบขอมลจากการประมาณการโดยวธการตาง ๆ การ

2-14

แยกประเภทของอาหารสวนเกนออกจากขยะอาหาร การจดเกบขอมลปรมาณรายวนและรายสปดาหโดยมการนำถงทสามารถรองรบปรมาณขยะได ตลอดจนวธการและทางเลอกตาง ๆ ในการนำอาหารสวนเกนหรอขยะอาหารไปทำประโยชนแทนการฝงกลบ

สำหรบในสวนของอาหารสวนเกนในภาคการเกษตรซ งเปนปญหาใหญสบเน องมาจากนโยบายในการอดหนนราคาสนคาเกษตรตามทไดกลาวมาแลวนน กระทรวงเกษตรและสหกรณการเกษตรไดจดทำฐานขอมล National Farmers’ Market search engine ซ งใหขอมลตลาดทจำหนายสนคาเกษตรโดยตรงจากไรทวประเทศ เพอทจะใหหนวยงานทสนใจเกบรวบรวมผลผลตสวนเกนสามารถตดตอได นอกจากนแลว กระทรวงฯ ไดจดทำคมอในการบรหารจดการผลผลตเกษตรสวนเกนเปนขนตอน ตงแตการตดตอเกษตรกรจากฐานขอมลทกลาวมาแลว การตดตอแหลงทรบบรจาคผลผลตเกษตรสวนเกนผานองคกรการกศล เชน AmpleHarvest.org ซงเปนหนวยงานท มฐานขอมลแหลงผลผลตทางการเกษตรไมเฉพาะสำหรบไรเชงพาณชย แตไรสวนบคคลดวย และมฐานขอมลสถานสงเคราะหอาหารใหแกผ ยากไร (food bank หรอ local food pantries) ในทกพนททวประเทศ เพอสงเสรมใหชมชนสามารถใชอาหารทผลตขนในชมชนไดโดยไมตองพงพาอาหารจากทหางไกล

แตมาตรการทสำคญทสดคอ การใหสทธประโยชนทางดานภาษ สหรฐอเมรกามมาตรการในการจงใจใหมการบรจาคอาหารมาเปนเวลานาน และในป พ.ศ. 2548 ไดมการเพมสทธประโยชนทางดานภาษสงผลใหปรมาณอาหารทมการบรจาคเพมมากขนกวาเทาตว คอ รอยละ 137 ซงสะทอนใหเหนวา แรงจงใจทางดานภาษมประสทธผลในการสงเสรมการบรจาคอาหาร

ผทสามารถรบสทธทางภาษไดแก ธรกจ เชน รานอาหาร รานขนม ซปเปอรมารเกต ตลอดจนธรกจการเกษตร ทงนอาหารทบรจาคจะตองใหแกองคกรการกศลทมคณสมบตครบถวนตามมาตรา 170 ของประมวลสรรพากร รวมทงอาหารจะตองไดมาตรฐานตามทกำหนด (fit and wholesome food) โดยจะสามารถลดหยอนภาษของรฐบาลกลาง (federal tax) ตาม Section 170e(3) ตามประมวลกฎหมายรษฎากรของสหรฐอเมรกาได โดยมเงอนไขวา13

(1) อาหารจะตองบรจาคสำหรบผทยากไร ผปวย หรอเดกเทานน โดยจะตองดำเนนการผาน

องคกรสาธารณกศลทมคณสมบตตามมาตรา 1221(1) และ (2) ของประมวลสรรพากร

(2) มการนำอาหารไปใชตามวตถประสงคและวธการทกำหนดในการไดรบสทธประโยชนทางดาน

ภาษ

(3) ไมมการนำอาหารไปจำหนาย หรอแลกกบทรพยสน บรการหรอสงมคาใด ๆ

13 U.S. FOOD WASTEPOLICY FINDER https://www.refed.com/tools/food-waste-policy-finder/federal-policy/federal-tax-incentives

2-15

(4) ทำสญญากบผบรจาคอาหารวาจะดำเนนการตามขอ (1) – (3)

ผทบรจาคจะสามารถนำมลคาของอาหารทบรจาคตามตนทนจรงมาหกจากรายไดพงประเมนโดยมเพดานวา สำหรบหางหนสวน มลคาจะตองไมเกนรอยละ 30 ของรายไดพงประเมนในปนน ๆ สำหรบบรษทจำกดจะตองไมเกนรอยละ 10 ของรายไดพงประเมนในปนน ๆ

แตถงแมจะมกฎหมายดงกลาวแลว รานอาหาร ซปเปอรมารเกตบางแหงกยงหลกเลยงทจะบรจาคอาหารและเลอกทจะสงอาหารสวนเกนไปผลตเปนปยทโรงงานของเทศบาลหรอของตนเองแทน โดยปญหาอปสรรคสำคญไดแก14

• ภาระในความรบผดในกรณทอาหารไมไดมาตรฐาน เนองจากคำวา “wholesome

food” ตามกฎหมายมไดมนยามทชดเจน เชน อาหารทใกลหมดอายนนถอเปนอาหาร

ท สมควรบรจาคหรอไม หรอ ในอดต Whole Food ซปเปอรมารเกตยกษใหญใน

สหรฐอเมรกาถกหามมใหบรจาคอาหารเน องจากอาหารดงกลาวไมม ปายระบ

รายละเอยดของสวนประกอบเปนตน

• การเกบรกษาสนคาใหสดซงตองใชตแช

• การขนสงสนคา

เนองจากปญหาดงกลาว จงมธรกจทรบบรการเพออำนวยความสะดวกใหแกธรกจทตองการจะบรจาคอาหาร ซงเปนธรกจทแสวงหากำไร เชน บรษท “Food Donation Connection” จะใหขอมลดานกฎหมายแกผทสนใจบรจาคอาหารเกยวกบสทธในการไดรบการยกเวนจากการรบผดชอบ ขอมลเกยวกบองคกรสาธารณกศลทสามารถบรจาคใหได การจดทำเอกสารหลกฐานเกยวกบการบรจาคเพอการกศล

2.2.2.4 การบรหารจดการอาหารสวนเกน

การบรหารจดการอาหารสวนเกนในสหรฐอเมรกาไมตางจากประเทศอน ๆ กลาวคอ มองคกรการกศลจำนวนมากทรวบรวมอาหารสวนเกนจากภาคธรกจเพอไปแจกจายตามแหลงชมชนตาง ๆ ทตองการอาหาร เชน

14E&E New, 2015. “FOOD SECURITY: Businesses learn there are tax incentives and laws to help them recycle mountains of food.” [ออนไลน]. เขาถงไดจาก: https://www.eenews.net/stories/1060022190

2-16

• City Harvest ซ งเปนองคกรแหงแรกท บรหารจดการอาหารสวนเกน (food

rescue) ตงแตป พ.ศ. 2525 ในนครนวยอรค โดยรวบรวมอาหารสวนเกนจาก

ภตตาคารเปนหลก

• Copia เปน food rescuer ทใชแอพพลเคชนในการจบคผทตองการบรจาคอาหาร

สวนเกนกบผทตองการบรโภคอาหารดงกลาว โดยมอาสาสมครทจะรบอาหารท

ตองการบรจาคไปสงกบชมชนทตองการในเมองใหญ 6 เมองในมลรฐแคลฟอรเนย

• 412 Food Rescue ซ งเน นการรวบรวมอาหารส วนเกนจากฟาร มและสวน

เกษตรกรทไมสามารถจำหนายไดเนองจากไมไดมาตรฐานของผซอ โดยนำสนคา

เกษตรเหลานนมาจำหนายในราคาถกในเมอง Pittsburgh ในลกษณะเดยวกน

Boston Area Gleaners กมการเกบรวมรวมผลผลตทางการเกษตรทตกมาตรฐาน

จากฟารม 54 แหงเปนปรมาณกวา 2 แสนกโลตอปมาจำหนายในราคาถก

สำหรบการนำเศษอาหารมาทำปยหรอผลตเปนกาซนนยงมขอจำกดมากเนองจากมตนทนสง เพยงรอยละ 3 ของเศษอาหารไดรบการรไซเคลซงสวนมากเปนการรไซเคลของภาคธรกจเพอใชประโยชนในองคกรเองมไดเปนการดำเนนการในเชงพาณชยเนองจากมตนทนสงไมคมคาเชงพาณชยเมอเทยบกบคาใชจายในการฝงกลบ

2.2.3 แนวทางการจดการอาหารสวนเกนของประเทศออสเตรเลย

2.2.3.1 ลกษณะของปญหาอาหารสวนเกนในออสเตรเลย

National Waste Report 2018 ซ งเปนรายงานปรมาณและการบรหารจดการขยะทกประเภทรายปของกระทรวงสงแวดลอมและพลงงาน แสดงใหเหนวาในแตละปออสเตรเลยมขยะอาหารทเกดจากภาคอตสาหกรรมและภาคครวเรอน (ไมรวมภาคการเกษตร) ประมาณ 4.2 ลานตนตอป และจากปรมาณดงกลาวมเพยง 4 แสนตนเทานนทมการรไซเคล ทวาสวนทเหลอเปนการนำไปฝงกลบ และมการนำไปผลตเปนพลงงานโดยมสดสวนนอยมากคอตำกวารอยละ 1

รฐบาลออสเตรเลยไดตระหนกถงปญหาดงกลาวจงไดมยทธศาสตรชาตวาดวยขยะอาหาร (National Food Waste Strategy) ในป พ.ศ. 2560 โดยมเปาหมายทจะลดปรมาณขยะอาหารใหเหลอคร งหนงภายในป พ.ศ. 2573 ซ งสอดคลองกบเปาหมายการพฒนาทย งยนขอ 12.3 ของสหประชาชาตวาดวยการสญเสยและการท งอาหาร (food loss and waste) ท งน ร ฐบาลไดตงงบประมาณไว 1.37 ลานเหรยญออสเตรเลยเพอวาจางงาน 2 โครงการ โดยโครงการแรกไดวาจาง Food Innovation Australia ในการจดทำแผนปฏบตการเพอกำหนดแนวทางในการลดปรมาณขยะใหไดตามเปารวมทงยทธศาสตรความรวมมอของภาคธรกจในการดำเนนการดงกลาวดวย สวน

2-17

โครงการท 2 นนไดวาจางใหมการประมาณการปรมาณขยะอาหารตลอดหวงโซการผลตและการบรโภคในรายสาขาธรกจ รายงานทงสองโครงการนคาดวาจะแลวเสรจในชวงปลายป พ.ศ. 2561

2.2.3.2 กฎหมายทเกยวของกบการบรหารจดการอาหารสวนเกนในออสเตรเลย

ออสเตรเลยมไดมกฎหมายทหามซปเปอรมารเกตทงอาหารทยงบรโภคไดดงเชนในประเทศฝรงเศส ทวาทงรฐบาลและซปเปอรมารเกตบางแหงกไดกำหนดเปาในการลดอาหารสวนเกนทตองฝงกลบ ทงน เพอเปนการสงเสรมใหมการบรจาคอาหารสวนเกน รฐบาลในแตละมลรฐของออสเตรเลยไดออกกฎหมายเพอจำกดความเสยงของผบรจาคอาหารจากการถกฟองวาอาหารทบรจาคเนาเสยทำใหผทบรโภคมปญหาทางสขภาพ ดวยเหตผลดงกลาวจงจำเปนตองมการปรบปรงกฎหมายวาดวยความรบผดทางแพงในป พ.ศ. 2548 ในกรณของมลรฐ New South Wales ทเรยกวา The Civil Liability Amendment (Food Donation) Act 2005 ซงมสารบญญตทคลายคลงกบในมลรฐอน ๆ ของออสเตรเลย

กฎหมายดงกลาวบญญตวา ผทบรจาคอาหารเพอการกศลโดยไมมการเรยกเกบคาใชจาย และอาหารทบรจาคน นอย ในสภาพทปลอดภยในการบรโภค ณ เวลาทบรจาคไดรบการยกเวนความผดทางแพง อยางไรกด ธรกจทบรจาคอาหารสวนเกนจะตอง

• บรจาคอาหารดวยเจตนาทดเพอการกศล

• บรจาคภายใตขอกำหนดวาจะผรบบรจาคไมตองจายคาอาหาร

• อาหารปลอดภยในการบรโภค ณ เวลาทบรจาค

• ใหขอมลใด ๆ เพอทจะใหองคกรเพอการกศลมนใจในความปลอดภยในการบร โภค

อาหารทบรจาค

นอกจากนแลว ผท บรจาคอาหารสวนเกนควรทจะตรวจสอบดวยวา องคกรการกศลไดดำเนนการอยางเหมาะสมในการรกษาคณภาพของอาหาร ทงนอาหารทสามารถบรจาคไดประกอบไปดวย

• อาหารสวนเกนทยงไมไดใหบรการแกลกคารายใด เชน แซนดวช หรอ สลดจากราน

กาแฟ

• อาหารทภตตาคารหรอธรกจทเกยวกบอาหารซอมาในปรมาณทมากเกนจำเปน

• อาหารสวนเกนในซปเปอรมารเกตและตลาดอาหาร

• อาหารทปลกในฟารมทไมสามารถจำหนายไดเนองจากไมเปนไปตามขนาดหรอ

รปลกษณทซปเปอรมารเกตตองการ

• อาหารในหบหอหรอกลองบรรจภณฑทไมสมบรณหรอบบ

2-18

สำหรบหนวยงานสาธารณกศลทเปนผรวบรวมและกระจายสนคานน ไมไดมกฎหมายทยกเว นความรบผดชอบ หากแตต องบรหารจดการอาหารตามแนวทางปฏบต ของรฐท งในระดบประเทศและในระดบมลรฐ (food handling guideline) อยางเครงครด เชน อาหารทจะบรจาคไดจะตองรวบรวมและจดสงโดยรถทมอณหภมเยน (refrigerated van) ภายใน 1 วน เปนตน

2.2.3.3 มาตรการในการลดอาหารสวนเกนและขยะอาหาร

มาตรการในการลดปรมาณอาหารสวนเกนนนมทงหมด 6 รปแบบ (ตามรปท 2.4) เรยงตามลำดบของความสำคญ กลาว คอ มาตรการทสำคญทสด คอ การลดปรมาณอาหารสวนเกน (avoid surplus) ทอาจเกดจากการประมาณการความตองการบรโภคทไมแมนยำ ปญหาดงกลาวอาจปรบปรงไดหากมการใชฐานขอมลขนาดใหญและ AI ในการประมาณการความตองการของสนคาอาหารแตละประเภทเปนตน

รองลงมาคอทเรยกวา “reuse” การนำอาหารสวนเกนไปบรจาคใหแกผทตองการอาหารโดยตรง หรอ เพอนำไปปรงอาหารใหแกผทตองการ และสำหรบอาหารบางประเภทอาจนำไปเปนอาหารสตวได

ในลำดบท 3 มการนำอาหารไปรไซเคลเชนการทำปยเปนตน ลำดบท 4 เปนการนำอาหารสวนเกนไปเปนวตถดบในสนคาเครองสำอางหรออาหารเสรม ลำดบท 5 เปนการนำอาหารสวนเกนไปผลตเปนพลงงาน และ ลำดบสดทาย คอการนำอาหารสวนเกนไปฝงกลบ

รปท 2.4 ผงภาพแสดงลำดบของมาตรการในการลดปรมาณอาหารสวนเกนทตองฝงกลบเปนขยะ

ทมา : National Food Waste Strategy Halving Australia’s Food Waste by 2030 November 2017

Avoid surplus

Reuse

Recycle

Re-process

Energy recovery

landfill

2-19

โครงการสงเสรมการบรหารจดการอาหารสวนเกนในออสเตรเลยมคอนขางหลากหลาย แตม 2 โครงการทมความโดดเดนเนองจากเปนโครงการทมงเปาไปทปญหาอาหารสวนเกนโดยเฉพาะ ไดแก โ คร งการ Organic Collections Grants และโครงการ Organics Infrastructure (Large and Small) Program โดยมรายละเอยดดงตอไปน:

• โครงการ Organic Collections Grants

โครงการนมงบประมาณ 27 ลานเหรยญออสเตรเลย โดยผทขอการสนบสนนสามารถไดรบเงนรายละไมเกน 1.3 ลานเหรยญออสเตรเลย โดยผทมสทธขอการสนบสนนไดแกสภาทองถนและภาคธรกจ กจกรรมทใหการสนบสนนจะตองเกยวของกบการจดเกบรวบรวมอาหารสวนเกนจากครวเรอนหรอเรอกสวนไรนา เชน การวางระบบการจดแยกและจดเกบขยะอาหารในสถานททมทพกอาศยรวมกนหลายราย เชน หอเชาหรอคอนโดมเนยม เปนตน สำหรบกจกรรมทเกยวกบการจดเกบรวบรวมอาหารสวนเกนจากภาคธรกจนน สามารถไดรบเงนอดหนนเชนกนแตนอยกวา คอ ไมเกน แสนเหรยญดอลลารออสเตรเลย โดยจะอดหนนคาใชจายครงหนงสำหรบถงคดแยกขยะ พาหนะทใชจดเกบขยะ และคาทปรกษาในการวางระบบการรวบรวมและจดเกบขยะ เปนตน

• โครงการ Organics Infrastructure Program

โครงการนสงเสรมใหมการวางโครงสรางพนฐานในการรโซเคลอาหารสวนเกน โดยมวงเงนสนบสนนโดยรวม 14 ลานเหรยญดอลลารอออสเตรเลย และ ไมเกน 3 ลานเหรยญตอโครงการ ผทไดรบสทธในการไดรบการสนบสนนมหลากหลาย ไดแก สภาทองถน ธรกจ หนวยงานของรฐ องคกรไมแสวงหากำไร ตลอดจนภาคอตสาหกรรม ทงนขนอยกบลกษณะของโครงการ ตวอยางของ การดำเนนงานทโครงการใหการอดหนนไดแก

(1) การจดซอเครองมอหรออปกรณทใชในการแปรรปอาหาร ณ สถานทท มอาหาร

สวนเกน หรอ ทใชในการเตรยมการแปรรปอาหาร (on site processing)

(2) การจดซออปกรณทใชในการเกบรวบรวม คดแยกและจดสงอาหารสวนเกนจาก

ภาคธรกจไปยงผบรโภคทตองการรบการบรจาคอาหาร เชน ตเยน ตแชแขง รถ

ตเยน และ อปกรณในการจดเกบอาหาร เชน เครองยกกลองหรอหบหอเปนตน

(3) การจดซอเครองมออปกรณเพอปรบปรงคณภาพของอาหารทรไซเคลเพอทจะเปด

ตลาดสนคาใหม ๆ

มาตรการเหลานสะทอนใหเหนวา ออสเตรเลยใหความสำคญกบการบรหารจดการอาหารสวนเกนทเหมาะสำหรบการบรโภคของมนษย หรอทเรยกวา “reuse” เปนหลก สำหรบมาตรการในการ recycle เชนนำไปทำปย หรอไปผลตเปนพลงงานนนยงมนอย เนองจากมตนทนสง ทงนการ

2-20

รไซเคลจะเกดมากขนหากตนทนในการฝงกลบสงขน เชนในกรณของจงหวด New South Wales มคาฝงกลบขยะ (ทไมใชขยะจากการกอสรางและขยะอตสาหกรรม) ทสงทสดในออสเตรเลย คอ 141 เหรยญดอลลารออสเตรเลยตอตน เทยบกบเมองอน ๆ แลวพบวา ในเมองหลวงมคาฝงกลบเพยง 90.55 เหรยญดอลลารออสเตรเลยตอตน เมอง Canberra มคาฝงกลบ 87 เหรยญดอลลารออสเตรเลยตอตน ดงนน จงหวด New South Wales จงเปนจงหวดแนวหนาในการรไซเคลขยะอาหาร

2.2.3.4 การบรหารจดการอาหารสวนเกนในออสเตรเลย

ออสเตรเลยมองคกรไมแสวงหากำไรท บรหารจดการอาหารสวนเกนขนาดใหญ เชน OZHarvest Foodwise Foodbank, SecondBite หรอ Fare Share เปนตน โดยมการดำเนนการในหลากหลายพนท เชน

OZ Harvest ซงเปนผดำเนนการรายใหญทมพ นททวประเทศมการรบอาหารสวนเกนถงสปดาหละ 180 ตน จากธรกจทบรจาคอาหารกวา 35,000 ราย รวมถงซปเปอรมารเกต โรงแรม ทาอากาศยาน ผคาสง เกษตรกร งานเลยงของภาคธรกจ บรษทบรการอาหาร ศนยการคา รานอาหาร รานกาแฟ เปนตน ทงน ไดมการกระจายอาหารสวนเกนเหลานไปสองคกรเพอการกศลกวา 1 ,300 แหง และลาสดไดมการเปดซปเปอรมารเกตทมการวางจำหนายสนคาทเปนอาหารสวนเกน (The OZ Market) โดยไมมการกำหนดราคา หากแตใหผทตองการสนคาบรจาคตามความสมครใจอกดวย

หนวยงานทบรหารจดการอาหารสวนเกนอกราย คอ secondbite ซงมการรวบรวมอาหารสวนเกนจากหลากหลายแหลงรวมถง เกษตรกร รานคาปลก ผจำหนายสนคา ผใหบรการจดอาหา รงานเลยง และอาหารสวนเกนในงานสาธารณะ แตรอยละ 65 ของอาหารท ไดรบบรจาคมาจากซปเปอรมารเกตขนาดใหญทชอวา Coles ในป พ.ศ. 2560 Secondbite รวบรวมอาหารไดถง 11 ตน และไดนำมาปรงเปนอาหารใหแกผทตองการอาหารถง 22 ลานมอ หนวยงานดงกลาวไดกระจายอาหารใหแกโครงการอาหารเพอชมชนกวา 1,100 แหง และมอาสาสมครในการดำเนนการกวา 600 คน

การบรจาคอาหารในออสเตรเลยสวนมากมาจากซปเปอรมารเกตรายใหญ แตทวาขอมลอาหารสวนเกนทไดมการเกบรวบรวมไวซงมมลคาปละประมาณ 2 หมนลานเหรยญ พบวา รอยละ 37 เปนอาหารสวนเกนมาจากภาคครวเรอน รอยละ 33 เปนอาหารสวนเกนจากภาคเกษตรกรรม รอยละ 26 เปนอาหารสวนเกนจากผลผลตทไมไดมาตรฐาน และเพยงรอยละ 4 มาจากหางซปเปอรมารเกต ดงทแสดงตามรปท 2.5 ทงนตวเลขดงกลาวแสดงใหเหนวา การบรหารจดการอาหารสวนเกนในออสเตรเลยยงมกรอบทจำกดมาก

2-21

รปท 2.5 สดสวนอาหารสวนเกนในออสเตรเลยจำแนกตามแหลงทมา

ทมา : National Food Waste Strategy Halving Australia’s Food Waste by 2030 November 2017

อยางไรกด การมงเปาไปทรานซปเปอรมารเกตในการบรหารจดการอาหารสวนเกนเปนสงทถกตอง เพราะซปเปอรมารเกตในออสเตรเลยเปนธรกจทมอำนาจตอรองสงเนองจากซปเปอรมารเกต 2 รายใหญ คอ Coles และ Woolsworth มสวนแบงตลาดถงรอยละ 85 ในขณะทอก 2 ราน คอ Aldi และ Metcan มส วนแบงตลาดรวมกนเพยงร อยละ 15 การมอำนาจตอรองท ส งทำให ซปเปอรมารเกตเหลานเปนผกำหนดมาตรฐานสนคาอาหาร ซงมผลตอทงผผลตอาหาร และเกษตรกรทเปนผผลตวตถดบอาหารเพอการแปรรป กลาวคอ การทซปเปอรมารเกตเหลานกำหนดขนาด รปราง ลกษณะของสนคาอาหารทมมาตรฐานสงเกนไปเปนผลทำใหเกดการคดทงอาหารตลอดหวงโซการผลตจากฟารมการเกษตรตลอดจนถงโรงงานอตสาหกรรม

เพอเปนการตอบสนองนโยบายนการลดปรมาณอาหารสวนเกนทตองฝงกลบ Coles ไดตงเปาไววาจะลดปรมาณอาหารสวนเกนท ตองฝงกลบให เหลอคร งหน งภายในป พ.ศ. 2563 โดยมาตรการทจะดำเนนการไดแก

• การทำความตกลงกบผรบบรจาคอาหารเชน Foodbank และ Secodbite ในการ

บรจาค ดแลรกษาและขนสงอาหารสวนเกนตามศนยกระจายสนคาใหครบทกแหงทว

ประเทศ

• สงเสรมใหมการนำวตถดบทตกเกรด เชน มนหวาน ไปใชเปนวตถดบในการผลต

สนคาอน ๆ เชน กวยเตยวมนหวาน เปนตน

• วางขายสนคาทไมไดมาตรฐานตาม ขนาด รปราง หรอรปลกษณ ในราคาถกเพอลด

การสญเสยอาหารท ยงปลอดภยในการบรโภค ซ งมาตรการดงกลาวมการใชใน

ประเทศฝรงเศสเชนเดยวกน เรยกวา ตลาดสนคาทไมไดมาตรฐาน (ugly market)

ผผลต26%

เกษตรกร33%ซเปอรมารเกต

และภตตาคาร4%

ครวเรอน37%

2-22

2.3 องคกร “กลาง” ในการบรหารจดการปญหาอาหารสวนเกนเพอกระจายอาหารใหกบผทตองการอาหาร

องคกร “กลาง” ในการกระจายใหกบผตองการอาหารเปนผมสวนไดเสย (stakeholder) ซงมความสำคญกบการบรหารจดการอาหารสวนเกนเปนอยางมาก เนองจากเปนภาคสวนหลกทมหนาทในการนำอาหารทยงคงรบประทานไดไปบรจาคใหกบผทตองการอาหาร ซงจะตองมมาตรฐานในการขนสงทด และรกษาคณภาพอาหารเหลานนไมใหเนาเสย เชน รถขนสงทสามารถควบคมอณภมของอาหารเพอปองกนการเนาเสย เปนตน

ในระดบสากลองคกรเหลาน นเรยกวาองคกร “ผ กอบก อาหาร” หรอ “food rescue organization” ทงนจากกรณศกษาในประเทศฝรงเศส สหรฐอเมรกา และประเทศออสเตรเรย มองคกรกลางทเขามาทำหนาทในการนำอาหารสวนเกนไปกระจายใหกบผทตองการอาหาร ไมวาจะเปนการกระจายในรปแบบของการขนสง (redistributor) เชน Food Bank แหงประเทศฝรงเศสทมเงนทนหมนเวยนจากการรบบรจาคและมศนยการกระจายอาหารกวา 80 แหงทวประเทศ องคกร 412 Food Rescue ในสหรฐอเมรกา ทรวบรวมอาหารสวนเกนจากฟารมมาจำหนายในราคาถก หรอ องคกร Coles ในประเทศออสเตรเลยทไดรเรมตลาดสนคาทไมไดมาตรฐาน หรอ ugly market เพอจำหนายสนคาทมรปลกษณไมสวยงามแตยงคงรบประทานได

นอกจากน ยงมอกองคกรอน ๆ ในหลายประเทศทมองคกรดานการกระจายอาหารสวนเกน เชน Fareshare ในสหราชอาณาจกรทกระจายอาหารใหแกกลมคนทตองการกวา 36.7 ลานมอ ในป พ.ศ. 256115 หรอ รานอาหาร เชน Spicehust Rub & Stub ในกรงโคเปนเฮเกน ประเทศเดนมารก ทจำหนายอาหารทปรงมาจากวตถดบทรานซปเปอรมาเกตสงมาให เนองจากไมสามารถจำหนายไดแลว ตลอดจนผสรางแพลตฟอรมเพอจบคผทตองการบรจาคกบผทตองการรบบรจาค เชน Copia ในสหรฐอเมรกา และแพลตฟอรมทสรางขนเพออำนวยความสะดวกแกรานคาปลกทตองการบรจาคอาหารและม ลน ธ ผ ต องการร บอาหารท ใช ก นอย างแพร หลายในประเทศไอร แลนดและ สหราชอาณาจกร เรยกวา Food Cloud ซงมลกษณะการทำงานดงรปท 2.6

15 Fareshare, “What we do” [ออนไลน]. เขาถงไดจาก: https://fareshare.org.uk/what-we-do/

2-23

รปท 2.6 ลกษณะการทำงานของ Food Cloud

ทมา: Food Cloud สามารถดเพมเตมจาก https://food.cloud/how-foodcloud-works/

ทงน องคกรกลางททำหนาทในการกระจายอาหารเพอนำไปบรจาคตามทไดกลาวมาแลวนน พบวา องคกรสวนใหญนอกจากจะไดร บการสนบสนนเงนงบประมาณในการดำเนนงานจากภาคเอกชนแลว ยงไดรบการอดหนนและสนบสนนจากรฐบาลอกดวย รายละเอยดตามทแสดงในตารางท 2.2 โดยประเทศในสหภาพยโรปสวนใหญ จะใหการสนบสนนองคกรไมแสวงหาผลกำไรในรปแบบของการอดหนนเงนทน (funding) ในการบรหารจดการโดยมหลายประเทศในสหภาพยโรปทใหเงนสนบสนนองคกรเหลาน เชน สหราชอาณาจกร สาธารณรฐเชก และประเทศเดนมารก เปนตน16 สหรฐอเมรกากเปนหนงในประเทศทมใหการสนบสนนองคกรทเปนตวกลางในการชวยลดปรมาณขยะอาหาร โดยม The Department of Resources Recycling and Recovery (CalRecycle) ท ใหเง นทนสนบสนนองคกรตาง ๆ ผานโครงการ Food Waste Prevention and Rescue Grant Program และ Environment Protection Agency หรอ EPA ซ งเปนหนวยงานทมหนาทในการ

16 EU, 2019. “Redistribution of surplus food: Examples of practices in the Member States EU Platform on Food Losses and Food Waste May 2019” [ออนไลน]. เขาถงไดจาก: https://ec.europa.eu/food/sites/food/files/safety/docs/fw_eu-actions_food-donation_ms-practices-food-redis.pdf

2-24

คมครองสงแวดลอม ในแตละป EPA จะมโครงการใหเงนสนบสนนกบองคกรไมแสวงหาผลกำไรทเปนผกระจายอาหารสวนเกนกวา 4 พนลานเหรยญ สรอ.17

กลาวโดยสรป คอ องคกรกลางซงเปนผมความสำคญตอการกอบกอาหาร (food rescue) เชน องคกรดานการกระจายอาหารสวนเกน (redistributor) หรอองคทจำหนายมออาหารททำจากอาหารสวนเกน หรอแมกระทงองคกรผสรางแพลตฟอรมเพอจบคผบรจาคและผรบบรจาค ตางอาศยปจจยทางการเงนซงเปนปจจยหลกของการประกอบกจการ ในตางประเทศองคกรกลางเหลานมกจะไดรบการสนบสนนหลกจากการบรจาคของภาคเอกชนทประกอบกจการในอตสาหกรรมอาหาร หรอภาคธรกจคาปลก รวมถงมลนธเพอการกศล บคคลทวไป และในบางประเทศองคกรเหลานนจะไดรบการสนบสนนจากหนวยงานภาครฐ ทงน จากการศกษาองคกรทมการเปดเผยรายงานทางการเงน พบวาผสนบสนนหลกทบรจาคใหกบองคกรเหลานสวนใหญคอภาคเอกชน ตวอยางเชน องคกร Food Bank แหงสหภาพยโรปทไดรบเงนบรจาคจากภาคเอกชนถงรอยละ 61 โดยแรงจงใจในการสนบสนนองคกรกลางเหลาน อาจเนองมาจากการทผประกอบการในประเทศเหลานนไดรบสทธพเศษทางภาษจากการบรจาค และจากการผลกดนและรณรงคเพอลดขยะอาหารของรฐบาล

17 EPA, “Resources and Possible Funding Opportunities Related to the Food System” [ออนไลน]. เขาถงไดจาก: https://www.epa.gov/sustainable-management-food/resources-and-possible-funding-opportunities-related-food-system#epgrants

2-25

ตารางท 2.2 บทบาทหนาทและการดำเนนกจการขององคกรกลางททำหนาทสนบสนนการนำอาหารสวนเกนไปบรจาค และการสนบสนนของภาครฐของตางประเทศ

องคกรกลาง ประเทศ บทบาทหนาท ผสนบสนนหลก

European Food Banks Federation (FEBA)

สหภาพยโรป (สำนกงานใหญในประเทศเบลเยยม)

จดสรรอาหารเพอชวยเหลอผทขาดแคลนและตองการอาหาร โดยการสรางเครอขายและรวบรวมอาสาสมครและผทตองการบรจาคเพอชวยเหลอผขาดแคลนอาหาร และมเปาหมายเพอตอสกบขยะอาหารสอดรบกบนโยบายของสหภาพยโรป และสนบสนนเงนทนในใหแกมลนธไมแสวงหาผลกำไรอน ๆ ในการขนสงอาหารสวนเกนเพอนำไปบรจาค

จากรายงาน FEBA Annual Report 2018 ระบวา FEBA มรายรบ (revenue) รวม 708,707 ยโร โดยรายไดหลก 61 % มาจากภาคเอกชน 21% มาจากการสนบสนนของสหภาพยโรป (subsidy) 12% มาจากการคาธรรมเนยมการสมครเปนสมาชก Food Bank และ 1% มาจากการบรจาคทวไป

City Harvest สหรฐอเมรกา รบบรจาคอาหารสวนเกนจากรานอาหาร หางคาปลกและภาคสวนอน ๆ ทกอใหเกดอาหารสวนเกนเพอนำไปบรจาคใหกบผตองการอาหารใน นครนวยอรก

จากขอมลทางการเงน (City Harvest’s financial report 2018) ระบวารายรบสวนใหญมาจากอาหารสวนเกนทไดรบบรจาคโดยคดเปนมลคา 100 ลานเหรยญ สรอ. หรอ 77% ของมลคารายรบทไดจากการสนบสนนทงหมด สวนการอดหนนจากรฐบาลมเพยง 1% และทเหลอเปนรายรบทไดมาจากการบรจาคเงนของบคคลทวไปและภาคเอกชน

412 Food Rescue

สหรฐอเมรกา รวบรวมอาหารจากฟารนและสวนเพอนำมาจำหนายในราคาถกในเมอง

รายรบสวนใหญมาจากการสนบสนนของมลนธ เชน Beacon Shapira Foundation Inc. Bridgeway Capital หรอ McKeesport Hospital Foundation ภาคเอกชน เชน Bank of America Gateway Healthplan หรอ Peoples Natural Gas และสำนกงานนายกเทศมนตรเมองพตสเบรก

2-26

องคกรกลาง ประเทศ บทบาทหนาท ผสนบสนนหลก

(The Mayor’s Office of the City of Pittsburgh)

ReFed สหรฐอเมรกา สรางโครงขายของผมสวนเกยวของ และผมอำนาจในการตดสนใจเชงนโยบายดานการจดการอาหาร โดยมภาระกจสนบสนนการผลกดนเชงนโยบาย และใหคำแนะนำผนำเหลานน ใหเขามามสวนรวมในการลดขยะอาหาร เพอกระตนการเตบโตของเศรษฐกจ เพมความมนคงของอาหาร และรกษาสงแวดลอม ในสหรฐอเมรกา

ไดรบการนบสนนจากองคกรและมลนธขนาดใหญในสหรฐอเมรกา เชน Walmart Foundation ซงเปนมลนธทจดตงขนโดยหางคาปลกขนาดใหญทกระจายอยทวประเทศ และ General Mill ซงประกอบกจการผลตอาหารขนาดใหญ

OZHarvest ออสเตรเลย ดำเนนการรบอาหารสวนเกนถงสปดาหละ 180 ตน จากธรกจทบรจาคอาหารกวา 3,500 ราย รวมถงซปเปอรมารเกต โรงแรม ทาอากาศยาน ผคาสง เกษตรกร งานเลยงของภาคธรกจ บรษทบรการอาหาร ศนยการคา รานอาหาร รานกาแฟ และกระจายอาหารสวนเกนเหลานไปสองคกรเพอการกศลกวา 1,300 แหง และลาสดไดมการเปดซปเปอรมารเกตทมการวางจำหนายสนคาทเปนอาหารสวนเกน (The OZ Market) โดยไมมการกำหนดราคา หากแตใหผทตองการสนคาบรจาคตามความสมครใจ

ไดรบการสนบสนนจาก Woolworths ซงเปผประกอบการหางคาปลกขนาดใหญ และ bp Australia ซงเปนผประกอบกจการดานพลงงาน (นำมน กาซธรรมชาต ปโตเลยม)

SecondBite ออสเตรเลย รวบรวมอาหารสวนเกนจากหลากหลายแหลงรวมถง เกษตรกร รานคาปลก ผจำหนายสนคา ผใหบรการจดอาหารงานเลยง และ อาหารสวนเกนในงานสาธารณะ นำมาปรงเปนอาหารใหแกผทตองการถง 22 ลานมอ หนวยงานดงกลาวได

ไดรบการสนบสนนหลกจาก Coles ซงเปนหางคาปลกขนาดใหญ เซเวนอเลฟเวน (7/11) และหนวยงานภาครฐ เชน หนวยงานสงแวดลอมแหงนวเซาทเวลส และสำนกงานทรพยากรมนษยแหงประเทศออสเตรเลย เปนตน

2-27

องคกรกลาง ประเทศ บทบาทหนาท ผสนบสนนหลก

กระจายอาหารใหแกโครงการอาหารเพอชมชนกวา 1100 แหง

Fareshare สหราชอาณาจกร

รบบรจาคอาหารสวนเกนจากหางคาปลกเพอนำไปบรจาค และปรงอาหารใหกบผทตองการอาหาร

ไดรบการสนบสนนหลกจากองคกรและมลนธขนาดใหญ เชน European Food Banks Federation (FEBA) ไดรบรางวลจากการชนะการประกวด The Charities Award และ Walmart Foundation

FoodCloud ไอรแลนด, สหราชอาณาจกร

สรางแพลตฟอรมในรปแบบของแอพพลเคชนเพอจบคผทตองการบรจาคกบผทตองการรบบรจาค

ไดรบการสนบสนนหลกจากองคกรภาคเอกชนและมลนธ เชน บรษทประกอบกจการคาปลก Tesco มลนธ Applegreen charitable fund รวมถงองคภาครฐ เชน Environment Protection Agency แหงประเทศไอรแลนด เปนตน

Spicehust Rub & Stub

ประเทศเดนมารก

ใหคำแนะนำแกผประกอบการดานอาหาร และสถานศกษาเพอพฒนาการจดการอาหารอยางยงยน โดยการแนะนำและฝกฝนการลดปรมาณขยะอาหาร และปรงอาหารจากอาหารสวนเกนจากซปเปอรมาเกตสงมาใหเพอนำมาจำหนายในบางโอกาส

ไดรบการสนบสนนจาก At Roskilde Festival สนบสนนใหจดงานเทศกาลขายอาหารปรงสกททำมาจากอาหารสวนเกน และกระทรวงสงแวดลอมและอาหาร และกลมผประกอบการอาหาร เปนตน

ทมา: ผวจยรวบรวมและศกษาขอมลจากการเปดเผยขอมลภายในเวบไซตขององคกร

2.4 วเคราะหและสรปผลการศกษา

ขยะอาหารเปนประเดนปญหาสำคญททวโลกกำลงเผชญอยในปจจบน ในระดบสากลมความพยายามทจะผลกดนการลดปรมาณขยะอาหาร โดยเปาหมายในการพฒนาทย งยน (SDGs) ของสหประชาชาตขอท 12 ไดกลาวถงการสรางรปแบบการผลตและการบรโภคทยงยน ซงในหวขอยอย 12.3 ไดมการกำหนดใหลดอตราการสญเสยอาหาร (food loss) และขยะอาหาร (food waste) ตลอดหวงโซการผลตอาหารใหเหลอเพยงครงหนงภายในป พ.ศ. 2573 หรออก 11 ปขางหนา

2-28

อนง องคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต (UNFAO) รวมกบ โครงการสงแวดลอมแหงสหประชาชาต (UNEP) ไดเผยแพรขอแนะนำในการแกปญหาขยะอาหารและอาหารสวนเกน โดยแบงออกเปน 5 ขนตอน เรยงจากวธการทควรดำเนนการมากทสด (most preferable option) ไปยงวธทควรดำเนนการนอยทสดดงตอไปน

1) การปองกน (prevention) คอ การปองกนการกอใหเกดขยะอาหารหรออาหารสวนเกน

เชน สำหรบภาคเอกชนอาจหมายถงการมระบบการส งสนคาท สอดคลองกบความ

ตองการเพ อลดปรมาณสนคาเหลอ หรอ สำหรบหนวยงานรฐอาจหมายถงการเกบ

คาธรรมเนยมในการจดเกบขยะอาหารตามปรมาณขยะ เปนตน

2) การจดสรรอาหารทยงสามารถบรโภคไดเพอประโยชนสงสด (optimization) เชน (1)

การบรจาคใหแกผยากไรหรอพนกงาน (2) การจำหนายในรานคาพเศษในราคาถก และ

(3) การจำหนายใหเปนอาหารสตว ทงน รฐอาจใหการสงเสรมโดยการใหแรงจงใจดาน

ภาษ หรอการสนบสนนองคกรทเปนคนกลางในการกระจายอาหาร

3) การนำมาผลตเพอใชใหม (recycle) คอ การนำขยะอาหารไปเขากระบวนการผลตเพอ

นำกลบมาใชใหม ประกอบดวย การผลตกาซชวภาพ (biogas) โดยผานกระบวนการ

หมกยอยแบบไรอากาศ และการผลตปยเพอการเกษตร

4) การกำจดเพอนำพลงงานมาใชใหม (recovery) คอ การนำขยะอาหารทมความชนตำมา

เผาเพอผลตเปนพลงงานความรอน ทงน ขยะอาหารทมความชนสงตองใชพลงงานใน

การเผาสงและทำใหเกดมลพษมากกวาขยะอาหารทมความชนตำ ดงนนจำเปนตองมการ

ทำใหขยะแหง (dehydrate) กอนเผาดวยพลงงานความรอน

5) การกำจด (disposal) คอ การนำขยะอาหารทไมสามารถใชประโยชนไดแลวไปกำจดโดย

การเผา หรอ ฝงกลบ

จากการศกษาประเทศทมมาตรการรปแบบและแนวทางการจดการอาหารสวนเกนของตางประเทศเพอสรางคณประโยชนสงสด (optimization) ไดแก ประเทศฝรงเศส สหรฐอเมรกา และประเทศออสเตรเลย พบวาทงสามประเทศมความเขมขนของมาตรการในการผลกดนทแตกตางกน โดยประเทศฝรงเศสเปนประเทศทมมาตรการผลกดนการลดปรมาณขยะอาหารโดยเนนไปทภาคผประกอบการคาปลกซงกอใหอาหารสวนเกนจำนวนมากทสามารถบรโภคไดโดยมการกำหนดใหภาคผประกอบการคาปลกทมรานขนาดตงแต 400 ตารางเมตรขนไป ตองบรจาคอาหารสวนเกนใหกบมลนธไมแสวงหาผลกำไรทดำเนนการรบบรจาคอาหารเพอนำไปแจกจายใหแกผ ทตองการอาหาร รวมถงมสทธพเศษดานภาษเพอสรางแรงจงใจใหแกผ ประกอบการทบรจาคอาหารสวนเกน โดยผประกอบการทบรจาคอาหารสวนเกนสามารถขอคนภาษไดรอยละ 60 ของมลคาอาหารทบรจาค

2-29

ขณะทมาตรการเพ อผลกดนการลดขยะอาหารของภาคผ ประกอบการดานอาหารของสหรฐอเมรกา คอ การสงเสรมการบรจาคอาหารสวนเกนทเกดจากการจดซอจดจางอาหารของหนวยงานภาครฐ นอกจากนในหลายมลรฐมการใหสทธพเศษดานภาษกบผทบรจาคอาหารใหกบองคกรสาธารณกศลทรบสงมอบอาหารสวนเกนใหแกผทตองการอาหาร เชน รฐแอรโซนา ใหสทธลดหยอนภาษแกรานอาหารและเกษตรกร รฐแคลฟอรเนย ใหเครดตภาษรอยละ 10 ของสนคาทบรจาค ในภาคการเกษตร และรฐมสซร ทใหเครดตภาษรอยละ 50 ของเงนหรอมลคาอาหารทบรจาค แตไมเกน 2,500 เหรยญ สรอ.ตอป

นอกจากน หนวยงานคมครองสงแวดลอมแหงสหรฐอเมรกา หรอ EPA ใหความสำคญกบการลดปรมาณอาหารสวนเกนโดยการจดทำคมอในการรวบรวมปรมาณอาหารสวนเกน โดยคมอดงกลาวกำหนดขนตอนการคำนวนปรมาณ การจดเกบขอมลรายวนและรายสปดาห ตลอดจนวธการและทางเลอกในการใชประโยชนจากอาหารสวนเกน ในขณะทกระทรวงเกษตรและสหกรณการเกษตรแหงสหรฐอเมรกาไดจดทำขอมลการบรหารจดการอาหารสวนเกนตงแตขอมลการตดตอตลาดจำหนายสนคาเกษตรโดยตรง ไปจนถงการบรหารจดการสนคาเกษตรสวนเกนทสามารถบร โภคได โดยมการรวบรวมขอมลเกยวกบมลนธหรอองคกรกลางทรบอาหารสวนเกนเพอนำไปบรจาค และสถานสงเคราะหทตองการอาหารสวนเกน นอกจากน ยงมกฎหมายทใหการยกเวนความรบผดทางแพงและอาญาใหแกผบรจาคอาหารทอยในสภาพดเพอการกศลอกดวย

สำหรบประเทศออสเตรเลย มไดมมาตรการตามกฎหมายและสทธพเศษทางภาษดงเชนประเทศฝรงเศส และสหรฐอเมรกา แตมกฎหมายกำกบดแลมาตรฐานการบรจาคอาหาร และคมครองผบรจาคอาหาร และองคกรกลางผขนสงอาหารใหไดรบยกเวนโทษทางแพงหากบรจาคอาหารทอยในสภาพปลอดภยตอการบรโภค และปฏบตตามมาตรการการจดการอาหารสวนเกนภายใตกฎหมายทกำหนดขนอยางไมบกพรอง เชนเดยวกบสหรฐอเมรกา

นอกจากน ภาครฐแหงออสเตรเลยมการจดทำโครงการเพอสงเสรมการบรหารจดการอาหารสวนเกน ไดแก โครงการ Organic Collection Grants เปนโครงการวางระบบการจดการอาหารสวนเกนทเกดจากครวเรอน พนทเกษตร และสถานทพกขนาดใหญ หรอ หองชด และโครงการ Organic Infrastructure Program เปนโครงการสนบสนนเครองมอและอปกรณการแปรรปอาหารสวนเกน การขนสงอาหารสวนเกน เชน รถ ตแชอาหารใหแกสภาทองถน ภาคธรกจ หนวยงานรฐ องคกรไมแสวงหาผลกำไรตลอดจนภาคอตสาหกรรม

ทงน จากการศกษาพบวาการรไซเคลขยะอาหารจะเกดมากขนหากตนทนในการฝงกลบสงขน ซงเปนหลกการทเรยกวา price mechanism เชนในกรณของจงหวด New South Wales มคาฝงกลบขยะ (ทไมใชขยะจากการกอสรางและขยะอตสาหกรรม) ทสงทสดในออสเตรเลย คอ 141 เหรยญดอลลารออสเตรเลยตอตน เทยบกบเมองหลวงของ Canberra ซงมคาฝงกลบ 90.55 เหรยญ

2-30

และคาฝงกลบในจงหวด South Australia มคาฝงกลบเพยง 87 เหรยญ เปนตน จงถอไดวาจงหวด New South Wales เปนจงหวดแนวหนาในการรไซเคลขยะอาหาร

ดงจะเหนไดวามาตรการทเกยวของกบการบรหารจดการอาหารสวนเกนเพอชวยเหลอผทตองการอาหารของทงสามประเทศ มดงตอไปน

• การกำหนดมาตรการทางกฎหมายทเขมงวด เพอกำหนดใหผทกอใหเกดอาหารสวนเกนตอง

ดำเนนการบรจาคอาหาร

• การกำหนดมาตรฐานการบรจาคอาหารเพอสรางหลกเกณฑการบรหารจดการอาหาร

สวนเกนอยางถกตองเพอคมครองผไดบรจาค รวมถงคมครองผบรจาค และองคกรกลาง

ผขนสงอาหารสวนเกน

• การใหสทธประโยชนทางภาษ เพอจงใจใหผทกอเกดอาหารสวนเกนบรจาคอาหารไปสผท

ตองการอาหาร

• การสนบสนนดานระบบการจดการอาหารสวนเกน เพอผลกดนการบรจาคอาหารสวนเกน

• การจดทำขอมลอาหารสวนเกนและขยะอาหารเพอสรางแพลตฟอรมอำนวยความสะดวก

ใหแกผตองการบรจาคและผรบบรจาค

• การใชหลกการ price mechanism เพอสงเสรมใหผกอเกดขยะอาหารลดปรมาณขยะ

อาหาร

นอกเหนอจากมาตรการทางนโยบายและมาตรการทางกฎหมายททงสามประเทศนำมาใชในการผลกดนการเพมคณประโยชนสงสดของอาหารสวนเกนใหแกผทตองการแลว ในบางประเทศยงมมาตรการท สนบสนนองคกรกลางผ ร บอาหารสวนเกนไปกระจายใหแกผ ท ต องการอาหาร (redistribution) เชน สหรฐอเมรกา สหราชอาณาจกร สาธารณรฐเซก และประเทศเดนมารก นอกจากน องคกรกลางเหลานไดรบการสนบสนนเงนทนเพอดำเนนกจการการกศลดานการจดการอาหารสวนเกนจากผประกอบการภาคเอกชนเปนสวนมาก เชน Fareshare ไดรบการสนบสนนหลกจาก Walmart ผประกอบการหางคาปลกขนาดใหญ FoodCloud ในไอรแลนดและสหราชอาณาจกรไดรบการสนบสนนจาก Tesco เปนตน

3-1

บทท 3 สถานการณการจดการอาหารสวนเกนเพอลดปญหาขยะอาหารในประเทศไทย

จากทกลาวมาแลวในบทท 2 สหภาพยโรปไดมการออกแนวปฏบตในการจดการขยะหรอของเสย (the Waste Framework Directive 2008/98/EC) ใหทกประเทศสมาชกนำไปดำเนนการ โดยแนวปฏบตเพอลดปญหาเรองขยะอาหารและรวมถงขยะอนเกดจากวตถดบในการประกอบอาหาร และผลผลตทางการเกษตรเปนลำดบซงประกอบดวย 5 ขนตอน ไดแก

1. การปองกนมใหเกดการสญเสย (Prevention) ดวยการคำนวณปรมาณการผลตให

เพยงพอกบความตองการในอตสาหกรรม และการบรโภคในครวเรอน เพอมใหเกด

ปญหาวตถดบหรอผลผลตทางการเกษตรเกนความตองการ และนำไปทงขวาง

2. การจดสรรเพอใหเกดความลงตว (Optimization) ดวยการนำอาหารเหลอทเกนความ

ตองการไปบรจาคใหแกบคคลทตองการ (Redistribution to people) หรออาจนำไป

เปนอาหารสตว

3. การนำไปรไซเคล (Recycling) ดวยการนำไปทำปยและนำไปใชประโยชน

4. การนำไปผลตเปนพลงงานดวยการเผา (Recovery)

5. การนำไปกำจด (Disposal) ดวยการบำบดนำเสยจากขยะ การเผา และการฝงกลบ

ทงนประเทศฝรงเศสเปนตนแบบของการปองกนมใหเกดการสญเสย ซงออกกฎหมายหามซปเปอรมารเกตทงเศษอาหาร โดยมโทษปรบสงถง 4,500 เหรยญตอครง สงผลใหหางใหญ ๆ ตองทำสญญากบมลนธตาง ๆ เพอ “บรจาค” อาหารกอนวนหมดอาย และนำไปแจกจายใหกบคนยากจน สงผลใหเปนประเทศทประสบความสำเรจมากสดแหงหนงของโลกในการแกปญหาขยะอาหาร

การศกษาในสวนนจงเปนรวบรวมและวเคราะหขอมลสถานการณปญหาเกยวกบการจดการอาหารสวนเกนในปจจบนของประเทศไทย เพอหาแนวทางการลดปญหาขยะอาหาร ทงนเนอหาจะแบงเปน 3 สวน ไดแก การศกษาในสวนแรกจะเปนการศกษาขอมลสถานการณปจจบนของการจดการอาหารสวนเกน การทง และการจดการขยะอาหารใน 4 จงหวด ไดแก นครราชสมา เชยงใหม ภเกต และชลบร

การศกษาในสวนทสอง เปนการศกษาขอมลการจดการอาหารสวนเกน การทง และการจดการขยะอาหารประเภทวตถด บในการประกอบอาหารท จำหนายในรานคาปลกสมยใหม หางสรรพสนคา รานอาหาร ภตตาคาร รวมถงรานอาหารทใหบรการในโรงแรม รสอรท หรอทพกระยะสน ซงไมรวมถงวตถดบประกอบอาหารทจำหนายในตลาดสด

การศกษาในสวนทสาม เปนการวเคราะหและสรปผลจากการเกบรวบรวมขอมลสถานการณการจดการอาหารสวนเกน การทง และการกำจดขยะอาหารทเปนอยในปจจบนของประเทศไทย เพอ

3-2

เปนแนวทางในการจดทำขอเสนอแนะในการปองกนและลดปญหาขยะอาหารอนเกดจากอาหารสวนเกนตอไป

3.1 สถานการณปจจบนของการจดการอาหารสวนเกน การทง และการจดการขยะอาหารใน 4 จงหวด ไดแก นครราชสมา เชยงใหม ภเกต และชลบร

การศกษาในสวนนเปนการรวบรวม และวเคราะหสถานการณและปญหาการจดการอาหารสวนเกน การทง และการจดการขยะอาหารใน 4 จงหวด ไดแก นครราชสมา เชยงใหม ภเกต และชลบร เพอใชเปนขอมลประกอบการจดทำขอเสนอแนะแนวทางในการปองกนและลดปญหาขยะอาหารอนเกดจากอาหารสวนเกน

3.1.1 การจดการอาหารสวนเกน การทง และกำจดการขยะอาหารในจงหวดนครราชสมา

ภาพรวมการบรหารจดการขยะในจงหวดโคราช พบวา ปรมาณขยะอาหารท สามารถแยกออกจากขยะทวไปได คดเปนรอยละ 35 ของปรมาณขยะทงหมด และถกนำไปเขาสกระบวนการผลตปย และผลตไฟฟา ขณะทปรมาณขยะอกจำนวนรอยละ 65 มขยะอาหารปนอยกบขยะทวไป จะถกนำไปฝงกลบ ตามรปท 3.1 ดานลาง

รปท 3.1 การจดการขยะของเทศบาลนครนครราชสมา

ทมา : จากการรวบรวมโดยคณะผวจย (มถนายน 2562)

ขณะทการบรหารจดการอาหารสวนเกนในกลมภาคเอกชน ไดแก โรงแรม และรานอาหาร มการนำอาหารสวนเกนไปใชประโยชนดานอน ๆ ตอ เชนกรณทมการจดเลยง และมอาหารทใหบรการไมหมด จะมการนำอาหารสวนดงกลาวไปใหพนกงานกอน รวมทงมการนำอาหารไปบรจาคใหแก

ฝงกลบ, 65%

ขยะอนทรยทเขาส

กระบวนการผลตปยและไฟฟา, 35%

ขยะทงหมดประมาณ 300-400 ตน ตอเดอน

3-3

โรงเรยนทยากไร นอกจากนมการนำเศษอาหารไปเลยงสตว โดยเฉพาะฟารมสกรจะมารบซอจากรานอาหารและโรงแรม ขณะทเศษอาหารทเหลอและไมสามารถนำไปใชประโยชนตอได โรงแรมและรานอาหารสวนมากจะสงตอใหเทศบาลนครโคราชนำไปกำจด โดยเทศบาลจะนำไปผลตเปนพลงงานไฟฟาจากแกสชวภาพ

สำหรบการบรหารจดการขยะอาหารในชมชนและครวเรอน เนองจากเทศบาลนครโคราชมโครงการสงเสรมใหภาคครวเรอนตองมการแยกขยะ โดยการแยกขยะสวนทรไซเคลไดไปขาย เชน ขวดแกว พลาสตก หรอเศษกระดาษ ขณะเดยวกนการจดการขยะอนทรยประเภทเศษอาหาร เศษผก ผลไมในครวเรอนทพนทหรอบรเวณมากพอจะมการทำปยไวใชในครวเรอนเพอลดปรมาณการทงขยะใหกบองคกรปกครองสวนทองถน แตสำหรบครวเรอนทไมมพนทหวหนาชมชนในแตพนท ไดแก อบต. กำนน ผใหญบาน จะมการจดทำจดทงเศษอาหารและมการนำมารวมกนทำปยไวในชมชน หรออาจจะสงตอไปใหองคกรปกครองสวนทองถนเพอนำไปผลตไฟฟาแกสชวภาพ หรอนำไปฝงกลบตอไป

อยางไรกตาม จากการวเคราะหแนวทางการจดการอาหารสวนเกนทจำหนายไมหมด หรอกรณอาหารเหลอจากการจดเลยงของกลมธรกจโรงแรมและรานอาหาร พบวา แนวคดการนำอาหารไปบรจาคยงเปนแนวทางทอาจจะยากตอการดำเนนการในพนทดวยขอจำกดหลายประการ

ประการแรก มมมองของผบรจาค โดยเฉพาะภาคเอกชนสวนมากยงยดตดตอการนำอาหารทปรงใหมไปบรจาค ดวยแนวคดของการอยากนำของทดไปบรจาคมากกวาการนำของเหลอไปบรจาค

ประการทสอง หางสรรพสนคา รานคาหรอซปเปอรมารเกตทองถน จะมการนำอาหารหรอวสดปรงอาหารไปบรจาคเองเปนประจำอยแลว แมจะมแนวคดของกลมสมาชกหอการคารนใหม หรอกลม YEC โคราช (Young Entrepreneur Community) จะจดตงเปนองคกรกลางในการรบสงตออาหารสวนเกนทงอาหารปรงสก วตถดบในการปรงอาหาร ซอสปรงรส และสวนประกอบอาหารประเภทตาง ๆ เพอนำไปบรจาคใหแกองคกรการกศลหรอสถานสงเคราะหในจงหวดกตาม แตหางสรรพสนคา หรอรานคาทองถนยงไมเตมใจทใหความรวมมอ

ประการทสาม ทศนคตของผรบบรจาคตออาหารทถกนำมาบรจาค ยงมองในมมลบตอการรบบรจาค กลาวคอ ยงมองวาเปนอาหารเหลอทไมมคนทานแลวจงนำมาบรจาค และประการสดทาย เจาหนาทสถานสงเคราะหขาดแรงจงใจในการรบบรจาคอาหาร กลาวคอ สถานสงเคราะหหรอสถานพนจและคมครองเดกไมอยากรบบรจาคอาหาร เนองจากแตละองคกรจะมเงนงบประมาณในการจดเตรยมอาหารใหกบผทอยอาศยในสถานสงเคราะหหรอสถานพนจฯ อยแลว หากมการสงซออาหารประเภทวตถดบเพอนำปรงอาหารในปรมาณมาก เจาหนาทจะไดรบ “เงนทอน” จากการสงซอในจำนวนมากดวย สงผลใหเจาหนาททมหนาทรบผดชอบเรองดงกลาวปฏเสธทจะรบบรจาคอาหาร

3-4

3.1.2 การจดการอาหารสวนเกน การทง และกำจดการขยะอาหารในจงหวดเชยงใหม

ในจงหวดเชยงใหมมปรมาณขยะทงหมดตอเดอนอยทประมาณ 32,000 ตน จดเปนขยะทวไปและขยะอนทรยซงไมไดมการแยกขยะออกจากกนอยางชดเจน มากถงรอยละ 89.5 ของปรมาณขยะทงหมด โดยขยะทวไปและขยะอนทรยจำนวนดงกลาวจะถกนำไปฝงกลบเพอผลตพลงงานไฟฟาจากนำชวภาพทเกดจากการฝงกลบ ตามรปท 3.2

รปท 3.2 ภาพรวมการจดการขยะในเมองจงหวดเชยงใหม

ทมา : รวบรวมโดยคณะผวจย (มถนายน 2562)

อนง เนองจากองคกรปกครองสวนทองถนในจงหวดเชยงใหมไมไดสงเสรมใหภาคครวเรอนและภาคเอกชนแยกขยะประเภทตาง ๆ ออกจากขยะทวไป จงใหไมทราบขอมลเกยวกบปรมาณขยะอาหารทชดเจน เนองจากสวนมากทงภาคครวเรอนและภาคเอกชนทงโรงแรมและรานอาหารสวนมากแลวจะสงตอการจดการขยะทกประเภทใหหนวยงานสวนทองถนจดเกบและนำไปกำจด กอปรกบ อบต. และเทศบาลในจงหวดเชยงใหมจางเหมาใหบรษทเอกชนดำเนนการจดการขยะในทองท ซงบรษทเอกชนรายดงกลาวจะนำขยะทไดจากการจดเกบขององคกรปกครองสวนทองถนและเทศบาลไปผลตเปนไฟฟา โดยเปนการผลตไฟฟาจากนำชวภาพซงเกดจากการฝงกลบขยะทงทเปนขยะอาหารและขยะทวไป จงทำใหแรงจงใจในการสงเสรมใหภาคครวเรอนและภาคเอกชนในการแยกขยะเปนไปไดยาก

ขณะทการบรหารจดการอาหารสวนเกนในกลมธรกจโรงแรมและรานอาหาร พบวา หากเปนโรงแรมขนาดเลกจะมการบรหารจดการต งแตตนนำโดยเฉพาะการคำนวนปรมาณอาหารท จะ

ขยะทวไปและขยะอนทรยทน าไปฝง

กลบและผลตไฟฟาจากน าชวภาพทเกดจากการฝงกลบ ,

89.50%

ขยะรไซเคล 10%ขยะอนตราย และขยะอเลกทรอนกส

0.5%ขยะทงหมดประมาณ 32,000 ตนตอเดอน

3-5

ใหบรการกบแขกในปรมาณทพอดไมมากเกนไปและไมนอยจนเกนไป หากมอาหารท เหลอจากการใหบรการแขกรวมถงอาหารทใหบรการจดเลยงไมหมด สวนมากแลวผจดการหรอเจาของโรงแรมจะใหนำมาเปนอาหารสำหรบพนกงานในโรงแรมมากกวาการนำไปบรจาค ขณะทรานอาหารกมการดำเนนการเชนเดยวกน กลาวคอ หากมอาหารทจดเลยงแลวไมหมดกจะมการจดสรรนำมาเปนอาหารใหกบพนกงานในรานแทนไมไดมการนำไปบรจาคแกสถานสงเคราะหใด ๆ นอกจากนแลว อาหารทเหลอและไมสามารถนำมาบรโภคตอไดนน จะมฟารมสกรมารบซอตอเพอนำไปเลยงสตวแทน ซงอตราการรบซอเศษอาหารขนอยกบการตกลงราคากบเอกชนแตละราย ขณะทการบรหารจดการอาหารสวนเกนประเภทปรงสกในกลมโรงแรมขนาดใหญ เชน โรงแรมเชงกรา อาหารทเหลอจากการใหบรการแขกจะไมมการนำไปจดสรรเปนอาหารพนกงานแตอยางใด แตนำไปขายตอใหกบฟารมสกรในอตราเหมาเดอนละ 1,000 บาท

ขณะทการบรจาคอาหารใหกบสถานสงเคราะหหรอผยากไรนน สวนมากแลวจะเปนการบรจาคอาหารประเภทอาหารแหงมากกวา เชน ซอสปรงรส อาหารกระปอง เปนตน เนองจากสถานสงเคราะหแกผ ยากไร สามารถเกบรกษาไดไมเหมอนอาหารปรงสกท ไมสามารถเกบไวไดนาน ขณะเดยวกนทศคตตอการบรจาคอาหารปรงสกใหแกสถานสงเคราะหยงมองวาเปนอาหารกนไมหมด เหลอทงและนำมาบรจาคตอ จงขอรบเพยงอาหารแหงประเภททสามารถนำมาปรงสกไดเองมากกวา กอปรกบสถานสงเคราะหเองไดรบของบรจาคในปรมาณทมากเกนความจำเปนจงทำใหเจาหนาทมกปฏเสธทจะรบของบรจาค

3.1.3 การจดการอาหารสวนเกน การทง และกำจดการขยะอาหารในจงหวดภเกต

จงหวดภเกตมปรมาณขยะมลฝอยในป พ.ศ. 2561 ประมาณ 337,635.9 ตน คดเปนปรมาณเฉลยตอวนประมาณ 925 ตน เปนขยะมลฝอยทมาจากอำเภอปาตองมากถง 158 ตนตอวน รองลงมา เปนขยะทมาจากเทศบาลนครภเกต 140 ตนตอวน

ทงน จากขอมลขยะมลฝอยในเขตเทศบาลนครภเกต ณ เดอนพฤษภาคม พ.ศ. 2562 พบวา มปรมาณทงหมด 4,449.33 ตน เปนขยะทวไปทไมไดมการแยกขยะอาหารออก ซงมปรมาณมากถงรอยละ 95 ของจำนวนขยะทงหมด ตามทแสดงไวตามรปท 3.3 ขณะทขยะอาหารหรอขยะอนทรยทมการคดแยกออกมา มเพยงรอยละ 3 และเปนขยะรไซเคลเพยงรอยละ 2 จากปรมาณขยะทงหมด แมวาองคกรปกครองสวนทองถนจงหวดภเกตจะมนโยบายใหมการคดแยกขยะกตาม แตเปนการรเรมกบชมชนเพยง 20 ครวเรอน โดยสอนใหชมชนแยกขยะอาหาร เศษผก ผลไม และใบไมทำปยไวใชในครวเรอน และใหมการแยกขยะประเภทขวดแกว พลาสตกออกจากขยะทวไปและนำไปขายเพอหารายได

3-6

รปท 3.3 สดสวนการจดเกบขยะแยกตามประเภท ณ เดอนพฤษภาคม พ.ศ. 2562

ทมา : รวบรวมโดยคณะผวจย (มถนายน 2562)

ขณะทในกลมธรกจโรงแรมและรานอาหารมการบรหารจดการกบอาหารสวนเกนทเหลอจากการจดเลยงและจากบฟเฟตอาหารเชา โดยการนำอาหารเหลานนจดสรรไปเปนมออาหารใหกบพนกงานในรานอาหารหรอพนกงานโรงแรม นอกจากนแลว อาหารสวนเกนทเหลอจากการจดสรรใหพนกงานแลวและเปนอาหารประเภทเบเกอรหรอขนมปงจะมการนำไปบรจาคใหกบโรงเรยนหรอสถานสงเคราะหเดก ขณะทเศษอาหารรวมถงอาหารทไมสามารถนำไปบรโภคตอไดแลว เชน แกงกะท ซงอาจบดไดงายจะมการนำลงถงขยะเปยกทเทศบาลนครภเกตจดเตรยมไวใหแตละโรงแรมหรอรานอาหารเพอนำไปกำจดตอไป

อนง องคการบรหารสวนตำบลในจงหวดภเกตและเทศบาลนครภเกตจะมการนำขยะเปยกทไดมการจดเกบจากรานอาหารและโรงแรมไปทำปย ขณะทขยะทวไปจะถกนำไปรวมกน ณ ศนยจดการขยะมลฝอย โดยสวนหนงจะถกนำไปผงใหแหงกอนนำเขาเตาเผาเพอผลตไฟฟา และขยะอกสวนหนงทไมสามารถนำเขาเตาเผาไดจะถกนำไปฝงกลบ

3.1.4 การจดการอาหารสวนเกน การทง และการกำจดขยะอาหารในจงหวดชลบร

ปรมาณการจดเกบขยะชมชนในจงหวดชลบร ป พ.ศ. 2561 อยทประมาณ 88,804 ตน เปนขยะทวไปมากถงรอยละ 78 ของปรมาณขยะทงหมด เปนขยะอนทรยหรอขยะอาหารเพยงรอยละ 13 และขยะรไซเคลรอยละ 9 ตามทแสดงในรปท 3.4 ทงนปรมาณขยะทวไปทมสดสวนมากถงรอยละ 78 นนเนองจากองคกรปกครองสวนทองถนในจงหวดชลบร รวมถงเทศบาลเมองพทยาไมไดมการสงเสรมใหมการคดแยกขยะเปยกออกจากขยะแหงใหชดเจน ไมมการจดถงขยะแบบแยกประเภทใหกบ

ขยะทวไป95%

ขยะอนทรย3%

ขยะรไซเคล2%

3-7

ภาคเอกชนทงรานอาหารและโรงแรม จงทำใหมการทงขยะรวมกน และทำใหขอมลปรมาณขยะอาหารถกนบรวมไปกบขยะทวไป

รปท 3.4 ปรมาณการจดเกบขยะมลฝอยชมชนในจงหวดชลบร ป พ.ศ. 2561

ทมา : รวบรวมโดยคณะผวจย (กรกฎาคม 2562)

สำหรบการบรหารจดการอาหารสวนเกนในกลมภาคธรกจ เชน โรงแรม รานอาหาร เปนตน พบวา โรงแรมขนาดเลก จะมการปองกนเพอมใหเกดอาหารเหลอตงแตตนนำของการปรงอาหารทใหบรการแขก โดยในแตละวนของการจดอาหารเชาแบบบฟเฟตเพอบรการแขกพอครวจะมการคำนวนปรมาณอาหารจากจำนวนแขก จากนนหากมอาหารทใหบรการไมหมดจากการจดบฟเฟตอาหารเชากด หรอเกดจากการจดเลยงกดจะมการจดสรรเพอมาเปนมออาหารใหกบพนกงานในโรงแรมมากกวาการจะนำไปบรจาคใหกบผอน และหากเปนเศษอาหารทไมสามารถทานได โรงแรมขนาดเลกบางแหงจะมฟารมเลยงสตวมารบซอเพอนำไปผสมเปนอาหารสำหรบเลยงสตว นอกจากน โรงแรมขนาดเลกบางแหงจะมการนำเศษอาหารเหลานนไปหมกเปนนำหมกชวภาพ รวมถงนำไปทำเปนปยเพอนำไวใชประโยชนภายในโรงแรม ขณะทการบรหารจดการอาหารเหลอจากการจดเลยงในกลมรานอาหาร พบวา การนำอาหารทเหลอจากการจดเลยงสวนมากจะจดสรรใหเปนอาหารใหกบพนกงานมากกวา

สำหรบทศนคตตอการนำอาหารท งประเภทปรงสกท ใหบรการลกคาไมหมด พบวา รานอาหารและโรงแรมสวนมากคำนงถงความปลอดภยของอาหารทจะนำไปบรโภคตอ เนองจาก

ขยะทวไป78%

ขยะอนทรย13%

ขยะรไซเคล9%

3-8

อาหารสวนมากมอายของการนำไปบรโภคตอ หากอาหารดงกลาวไมปลอดภยตอผรบบรจาคกเปนการทำลายชอเสยงตอการประกอบธรกจของผบรจาคดวยเชนกน

3.1.5 สรปสถานการณปจจบนของการจดการอาหารสวนเกน การทง และการจดการขยะอาหารใน 4 จงหวด ไดแก นครราชสมา เชยงใหม ภเกต และชลบร

อนง หากวเคราะหการบรหารจดการอาหารสวนเกนเพอลดปญหาขยะอาหารในพนท 4 จงหวด โดยวเคราะหเปรยบเทยบตามขนตอนการจดการขยะอาหารของ UNFAO รายละเอยดตามตารางท 3.1 จะเหนไดวา การปองกนไมใหเกดการสญเสย โดยมากแลวกลมโรงแรมขนาดเลกจะไมเปดใหบรการอาหารเชาแบบบฟเฟตเชนการใหบรการของโรงแรมขนาดใหญ สงผลใหอาหารสวนเกนทเกดขนมสดสวนนอย ขณะทการนำอาหารสวนเกนไปบรจาคนน โดยมากแลวเปนอาหารทเหลอจากการใหบรการดานการจดเลยงหรองานประชมของโรงแรมหรอรานอาหาร/ภตตาคาร ซงสวนมากโรงแรมหรอรานอาหารจะคดแยกเฉพาะอาหารบางประเภททไมบดเนา เชน ขนมปง หรออาหารทไมใชแกงกะทไปบรจาคใหสถานสงเคราะหเอง แตมการนำไปบรจาคไมบอยมากนกเนองจากสวนมากอาหารสวนเกนเหลานนจะถกนำไปจดสรรใหเปนอาหารของพนกงานกอนทจะนำไปบรจาค และถามเหลอจงจะนำไปบรจาคใหสถานสงเคราะหหรอโรงเรยน

นอกจากนอาหารในสวนท ไมสามารถนำไปบรโภคตอไดน น ท งโรงแรมและรานอาหารสวนมากจะมฟารมหมมารบซอ หรอมาขอรบบรจาคเพอนำไปเปนอาหารสตว ยกเวนเพยงในจงหวดภเกตทไมการนำเศษอาหารไปเปนอาหารสตว เนองจากจงหวดภเกตเปนเกาะ และมขอหามไมใหมการเลยงหมทำใหไมมฟารมมารบซอ

สำหรบการนำขยะอาหารไปรไซเคล ไมวาจะเปนการนำไปทำเปนปยหมก หรอนำไปทำนำหมกชวภาพ พบวา โรงแรมและรานอาหารในทกจงหวดจะมการนำเศษอาหาร เศษผกและผลไม ไปผลตปย หรอนำหมกชวภาพ เพอเกบไวใชประโยชนภายในสถานท นอกจากน ในพนทแตจงหวดจะมการนำขยะอาหารไปผลตเปนพลงงาน โดยมวธการและรปแบบทแตกตางกนไป กลาวคอ ในจงหวดนครราชสมาและเชยงใหม เทศบาลซงมหนาทในการจดเกบขยะจะมการสงตอเศษอาหารหรอขยะอาหารเหลานนไปใหบรษทเอกชนดำเนนการโดยการนำไปฝงกลบเพอนำนำจากขยะไปผลตไฟฟาจากแกสชวภาพ ขณะทจงหวดภเกต และจงหวดชลบรจะตอสงใหภาคเอกชนนำไปเผาทอณภมสงเพอใหไดพลงงานไฟฟา

ในขณะทการนำขยะอาหารไปกำจดนน พบวา ในจงหวดนครราชสมามสดสวนการนำขยะไปฝงกลบสงถงรอยละ 65 จงหวดเชยงใหมเปนการนำขยะทงหมดรอยละ 100 ไปฝงกลบเนองจากเปนกระบวนการผลตไฟฟาจากแกสชวภาพดวยการฝงกลบเพอนำนำจากขยะไปผลตไฟฟา ขณะทจงหวดภเกตและจงหวดชลบรเปนการกำจดแบบเผาเพอผลตไฟฟา

3-9

ตารางท 3.1 สรปการบรหารจดการอาหารสวนเกนและขยะอาหารในพนทจงหวดนครราชสมา เชยงใหม ภเกต และชลบร

นครราชสมา เชยงใหม ภเกต ชลบร

การปองกนมใหเกดการสญเสย

รร. ขนาดเลก จะใหบรการอาหารเชาแบบสงเปนจาน ไมไดมบรการบฟเฟต

รร. ขนาดเลก จะใหบรการอาหารเชาแบบสงเปนจาน ไมไดมบรการบฟเฟต

รร. ขนาดเลก จะใหบรการอาหารเชาแบบสงเปนจาน ไมไดมบรการบฟเฟต

รร. ขนาดเลก จะใหบรการอาหารเชาแบบสงเปนจาน ไมไดมบรการบฟเฟต

การนำไปบรจาคใหแกผยากไร

นอยมาก เพราะผรบมทศนคตไมดตออาหารเหลอก

บรจาคแตอาหารแหง มโรงแรมและรานจดเลยงบางรายเทานน โดยบรจาคเฉพาะ ขนมปง หรอเบเกอร

ไมม

การนำไปเปนอาหารสตว √ √ - √

การนำไปรไซเคล เชน ทำปย

√ √ √ √

การนำไปผลตเปนพลงงาน √

สงใหเอกชนผลตไฟฟาจากแกสชวภาพ

ฝงกลบ 100%

โดยสงตอใหเอกชนนำไปฝงกลบ เพอนำนำจากขยะไปผลตไฟฟาจากแกสชวภาพ

เผาเพอใหไดพลงงานไฟฟา

สงตอใหบรษท TPI นำไปผลตพลงงานไฟฟา

การนำไปกำจด เชน ฝงกลบ เผา

ฝงกลบ 65% เผา 95%

ทมา : จากการรวบรวมโดยคณะผวจย

3.2 การจดการอาหารสวนเกน การทง และการจดการขยะอาหารประเภทวตถดบในการประกอบอาหารทจำหนายในรานคาปลกสมยใหม หางสรรพสนคา รานอาหาร รวมถงโรงแรม

การศกษาในสวนนจะเปนการรวบรวมและวเคราะหสถานการณการจดการอาหารสวนเกน การทง และการจดการขยะอาหารประเภทวตถดบในการประกอบอาหาร รวมถงอาหารปรงสกทจำหนายในรานคาปลกสมยใหม หางสรรพสนคา รานอาหารขนาดใหญทมจำนวนสาขาของการใหบรการเปนจำนวนมาก รวมถงโรงแรมขนาดใหญประเภท 5 ดาว และ 6 ดาว

3-10

3.2.1 การบรหารจดการอาหารสวนเกน การทง และการจดการขยะอาหารของบรษท อเกย ประเทศไทย (IKEA Thailand)

การบรหารจดการอาหารสวนเกนของ IKEA เปนนโยบายจากบรษทแมทมาจากประเทศยโรป โดยตองบรหารจดการใหลดการทงขยะใหไดมากท หรอ “zero landfill” ทงนการบรหารจดการของ IKEA จงจำเปนตองวางระบบตงแตตนนำจนถงปลายนำ ทงนปรมาณขยะของ IKEA สวนมากเปนประเภทเฟอรนเจอร ไม บรรจภณฑหมหอเฟอรนเจอร ซงขยะเหลานเปนขยะประเภทรไซเคลทำใหสามารถบรหารจดการงาย โดยนำไปขายตอใหกบบรษทเอกชน

ขณะเดยวกนหาง IKEA มใหบรการรานอาหารแกลกคา แตเนองดวยเปนการบรการแบบ “order by order” จงทำใหปรมาณขยะอาหารจากรานคาทใหบรการลกคาไมไดมปรมาณมาก โดยมากแลวขยะทมาจากรานคาทใหบรการลกคามกจะเปนขยะทวไปมากกวา ซงขยะทวไปเหลาน IKEA ไมไดมการสงตอให อบต. นำไปกำจด ซ งเปนการกำจดแบบฝงกลบมากกวาการนำไปใชประโยชนอนตอ IKEA จงสงตอใหบรษทเอกชนนำไปดำเนนการตอ โดยบรษทดงกลาวนำขยะเหลานนไปเผาเพอผลตเปนพลงงานไฟฟา (ตามทแสดงในรปท 3.5)

ขณะทปญหาเร องขยะอาหารท เกดข นสวนมากเปนอาหารท มาจากโรงอาหารสำหรบพนกงาน ซงมปรมาณอาหารเหลอตอวนมากถง 300-400 กโลกรมตอวน IKEA จงตองมองหาองคกรทจะมารบบรจาคอาหารสวนเกนเหลานเพอลดปรมาณการทง โดยไดรบความรวมมอจากองคกร SCHOLARS OF SUSTENANCE หรอ SOS มารบอาหารและนำไปบรจาคใหกบมลนธหรอสถานสงเคราะหตางๆ ในเขตกรงเทพฯ

รปท 3.5 การบรหารจดการอาหารสวนเกนและขยะอาหารของ IKEA

ทมา : จากการรวบรวมโดยคณะผวจย (มถนายน 2562)

3-11

อยางไรกตาม สงททาทายในการบรหารจดการปญหาเรองการกำจดขยะอาหารในทางปฏบตของ IKEA คอ เศษอาหารสวนมากมกมขยะพลาสตกปนอย ทำใหไมสามารถแยกขยะอนทรยออกมาได แมวาจะขอความรวมมอใหพนกงานแยกเศษอาหารในเครองอบแหงแตจากดชนชวดดานการทำงาน หรอ KPI ในการทำงานของ IKEA คอ ประสทธภาพการทำงานเทยบกบจำนวนชวโมงการทำงาน ทำใหพนกงานขาดแรงจงใจทจะใหความรวมมอในการคดแยกขยะ เนองจากเปนการสรางภาระงานทเพมขนใหกบพนกงาน นอกจากนแลว คาใชจายในการรไซเคลสงกวาคาฝงกลบของเทศบาล ดงนนการมแรงจงใจดานภาษอาจเปนปจจยใหภาคเอกชนหลายแหงเรมดำเนนการเพอลดปรมาณการทงขยะได

3.2.2 การบรหารจดการอาหารสวนเกน การทง และการจดการขยะอาหารของ เทสโก โลตส (Tesco Lotus)

เนองจากประธานบรษทแมของ Tesco Lotus เปนประธานการพฒนาทยงยน (Sustainable Development Goals; SDGs) เปาหมายท 12 ทำให Tesco Lotus ทวโลกตองเรงดำเนนการตามเปาหมายทบรษทแมกำหนดไว คอ ในป พ.ศ. 2573 ตองไมมขยะอาหาร “2030 No Food Waste” ทงนบรบทในการดำเนนงานของ Tesco Lotus อาจตองขนอยกบบรบทในแตละภมภาค

อนง Tesco Lotus ในประเทศไทยไดเรมดำเนนการลดปรมาณขยะอาหารโดยวางแผนตงแตตนนำของการผลตอาหาร ไปจนถงปลายนำคอในชวงของการจำหนายสนคา (ตามรปท 3.6) เนองจากการเกบเกยวผกผลไม รวมไปถงขนตอนการขนสง เปนขนตอนททำใหเกดความเสยหายกบอาหารประเภทผกและผลไมมากทสด ดงนนการแกไขปญหาตงแตตนนำจะช วยลดปรมาณการสญเสยไดอยางมาก โดยเทสโกจะซอผลตภณฑประเภทผกและผลไมตรงจากกลมเกษตรกรโดยไมผานพอคา คนกลาง และจดตงศนยแพคสนคา (packaging house) ใหกบกลมเกษตรกรทมระยะหางจากฟารมไมเกน 1 ชวโมง นอกจากนแลวในขนตอนการขนสงสนคาเทสโกจะใชวสดประเภทโฟม หรอยางกนกระแทกหอหมสนคาประเภทผกและผลไม เพอปองกนการบอบชำระหวางการขนสง

3-12

รปท 3.6 การบรหารจดการเพอลดปรมาณขยะอาหารของบรษท Tesco Lotus

ทมา : จากการรวบรวมโดยคณะผวจย (มถนายน 2562)

ขณะเดยวกนการสงสนคาและคดสนคาของเทสโกในแตละสาขาจะมการลอคปรมาณสนคาตามยอดการจำหนายซงใชโปรแกรมในการคำนวนยอดความตองการทแทจรงของแตละสาขา โดยจะไมมการสงสนคาในปรมาณทเกนความตองการ นอกจากนแลว เทสโกยงลดมาตรฐานการรบซอสนคาลงจากเดมทกำหนดใหผกผลไมตองหามบอบชำหรอเปนรอย แตหากมสนคาตกมาตรฐานเขามาในเทสโกจะมการนำสนคาเหลานนไปแปรรปใหเปนผลตภณฑอนแทน เชน กลวยหอม หากเปลอกเปนรอยดำ ลกคาจะไมซอ จงนำมาแปรรปเปนเคกกลวยหอมและนำมาวางขายเปนสนคาของเทสโก (house brand) รวมทงขายกลวยทมรอยตำหนตอใหกบรานไอศครมสเวนเซน (Swensen) ในราคาไมแพง เนองจากรานดงกลาวไมไดมองรปลกษณภายนอก เปนตน

นอกจากนแลว อาหารสวนเกนทเกดขนจากการจำหนายสนคาไมหมด เทสโกจะใชนโยบายการลดราคาสนคาประเภทอาหารปรงสก อาหารสดทไมสามารถเกบไวไดนาน โดยจะลดราคาหรอการตดปายเหลอง 3 ครงตอวน ไดแก

• ครงแรกจะเปนการลดราคารอยละ 25 ของราคาเดม

• ครงทสองจะเปนการลดราคารอยละ 50 ของราคาเดม

• ครงทสามจะเปนการลดราคารอยละ 75 ของราคาเดม

ทงนนโยบายการลดราคาอาหารดงกลาวชวยลดปรมาณอาหารเหลอทงไดคอนขางมาก แตอยางไรกตาม กจะมอาหารอกบางสวนทจำหนายไมหมดหลงจากทำการลดราคาสนคา เทสโกแตละ

3-13

สาขาจะมวธการดำเนนงานทแตกตางกนไปขนอยกบบรบทในแตละพนทของจงหวด เชน ในกรงเทพฯ เทสโกกลมไฮเปอรมารเกต 11 สาขา จะนำอาหารทจำหนายไมหมดบรจาคใหกบองคกร SOS ขณะทเทสโกสาขาจงหวดลำพนจะนำอาหารทจำหนายไมหมดไปทำปย โดยพยายามหลกเลยงการนำไปทงโดยไมเกดประโยชน

ทงนขอจำกดของการบรจาคอาหารในสาขาตางจงหวด คอ ปรมาณอาหารเหลอตอวนมปรมาณไมมากพอและมจำนวนทไมแนนอนทจะบรจาค สงผลใหเจาหนาทของโรงเรยนหรอสถานสงเคราะหไมสามารถวางแผนการปรงอาหารใหกบเดกหรอผพกอาศยในสถานสงเคราะหได

3.2.3 การบรหารจดการขยะอาหารของ ทอป ซปเปอรมารเกต (TOPs Supermarket)

เซนทรลกรป หรอ CPN ไดเรมผลกใหมการบรหารจดการอาหารอยางยงยน โดยขอความรวมมอใหกลมบรษทในเครอเรมใหความสำคญกบปญหาเรองการทงขยะอาหาร และ TOPs เปนหนงบรษททเพงเร มดำเนนการ โดย TOPs มจำนวนสาขาทง 200 สาขา แตเพงเรมดำเนนการลดการสญเสยอาหารโดยการบรจาคใหองคกรการกศลผาน SOS เพยง 4 สาขา ทงนปญหาเรองขยะอาหารของ TOPs มสดสวนเพยงไมถงรอยละ 1 ของปรมาณสนคาทมการจำหนาย เนองจาก TOPs เองไดเรมดำเนนการเกยวกบการลดปรมาณการทงอาหารประเภทผกและผลไมมานานแลว โดยเรมตนจดการปญหาตงแตตนนำจนถงปลายนำ

ทงนการบรหารจดการเพอลดการทงขยะอาหารชวงตนนำ TOPs ใชนโยบายการซอผลตผลทางการเกษตรจากเกษตรกรโดยตรง และเจาหนาทของ TOPS ไดเขาไปใหความรเกยวกบการเกบเกยวผลผลตโดยลดการสญเสยใหไดมากทสด รวมทงใหดำเนนการบรรจสนคาภายในเวลา 1 ชวโมง แตหากผลผลตมการสญเสย เกษตรกรในแตละฟารมจะมการจดการเกยวกบเศษผกและผลไมในแตละแหงแตกตางกน เชน บางแหงนำไปทำปย หรอบางแหงอาจนำไปเลยงหม เปนตน (ตามทแสดงในรปท 3.7 ดานลาง)

ขณะทในการจำหนายสนคาในแตละสาขาของ Tops การบรหารจดการเกยวกบอาหารสวนเกนทจำหนายไมหมด จะมการแบงผลตภณฑออกเปน 2 ประเภท ไดแก 1) อาหารแหง เชน อาหารกระปองทมตำหน กระปองบบ ฯลฯ TOPS จะไมมการนำไปบรจาคใหสถานสงเคราะหแตจะดำเนนการกำจดทง เนองจากกงวลเกยวกบปญหาเรองอาหารเปนพษ หากผรบบรจาคไปแลวเกดปญหาดงกลาว 2) อาหารสด ประเภทอาหารปรงสก นม UHT กอนหมดอาย 7 วน และอาหารประเภทขนมปงหรอเบเกอร การลดปรมาณการทงอนดบแรก TOPs จะใชนโยบายการลดราคาสนคากอนโดยจะเรมลดราคาสนคาหลงเวลา 2 ทมของทกวน และหลงจากนนจะมการคดเลอกอาหารประเภทเบเกอร หรอนม UHT ไปบรจาคใหกบ SOS เพอสงตอไปใหกบสถานสงเคราะหตาง ๆ ในกรงเทพฯ

3-14

รปท 3.7 การบรหารจดการขยะอาหารของ Tops Supermarket

ทมา : จากการรวบรวมโดยคณะผวจย (มถนายน 2562)

ทงนความทาทายในการบรหารจดการขยะอาหารคอ ตนทนในการบรหารจดการขยะอาหารคอนขางสง นอกจากนแลว การนำอาหารไปบรจาคจะตองคำนงถงความปลอดภยของอาหารทไปบรจาคดวย หากผรบบรจาคเกดปญหาอาหารเปนพษ อาจจะไมค มคาตอการดำเนนการดงกลาว ขณะทอาหารกระปองทบบ TOPs เลอกทจะทำลายทงและเกบกระปองไวเพอขอคนภาษมลคาเพมมากกวาการนำไปบรจาค

3.2.4 การบรหารจดการอาหารสวนเกน การท ง และการจดการขยะอาหารของ โรงแรม แบงคอก แมรออท มารคส ควนสปารค (Bangkok Marriott Marquis Queen’s Park)

ตามนโยบายการบรหารจดการอาหารสวนเกนและขยะอาหารของโรงแรมแมรออท มารคส ควนสปารค พบวา โรงแรมแมรออทมารคส ควนสปารค กรงเทพมหานคร พยายามผลกดนใหมการบรหารจดการทรพยากรท ใชภายในโรงแรมอยางย งยน (sustainability management) โดยมแรงผลกดนดานนโยบายมาจากเครอโรงแรมแมรออท (Marriott International, Inc) ซงมแนวทางชนำใหโรงแรมภายในเครอควรมการบรหารจดการอยางยงยนในทศทางเดยวกบเปาหมายการพฒนาอยางยงยนแหงองคการสหประชาชาต (the 17 UN Sustainable Development Goals (SDGs)) โดยเปาหมายการลดปรมาณขยะอาหารกเปนหนงใน 17 เปาหมายขององคการสหประชาชาต จงทำใหโรงแรมแมรออท มารคส ควนสปารค กรงเทพมหานคร ผลกดนการลดปรมาณขยะอาหารตงแตป พ.ศ.2560 ซงถอเปนผประกอบการโรงแรมทรเรมนโยบายและมาตรการเปาหมายในการลดปรมาณขยะอาหารอยางจรงจง

3-15

อนง เพ อเปนการผลกดนนโยบายดงกลาว ทางโรงแรมจงไดวาจางบรษท Light Blue Environment Consulting ซงเปนบรษททปรกษาสญชาตฝรงเศส มความเชยวชาญดานการบรหารจดการทรพยากรเพอลดผลกระทบทางสงแวดลอม ทปรกษาจากบรษทดงกลาวไดใหคำแนะนำดานตาง ๆ เพ อนำมาปรบใชในโรงแรม เช น การปองกนการเกดอาหารสวนเกน (Food Excess Prevention) การฝกอบรมพนกงานใหเกดจตสำนกดานการจดการอาหารอยางย งยน (Staff Training) การลดปรมาณขยะอน ๆ (Waste Minimization) และการเพมการมสวนรวมของผเขาพก (Optimized Guest Participation) เปนตน

ปจจบนโรงแรมมแนวทางการจดการอาหารเพอลดปรมาณขยะอาหารของทางโรงแรม โดยแบงออกเปน 3 สวน ซงสอดคลองกบคำแนะนำขององคการสหประชาชาต (food waste hierarchy) ไดแก

ก. การปองกนไมใหเกดอาหารสวนเกนและขยะอาหาร (prevention) เปนแนวทางททางโรงแรมใหความสำคญมากทสด โดยการโรงแรมมมาตรการสำคญเพอการปองกนการเกดขยะอาหาร ดงน

1) การใชแนวทางการจดการอาหารโดยการรวมศนยการทำครว หรอทเรยกวาครว

กลาง (centralized kitchen) การรวมศนยการทำครวเปนระบบซงหมายถงครวสวนกลางทจะเตรยม

วตถดบประกอบอาหารใหแกผจำหนายอาหารในสาขาตาง ๆ (restaurant brunches) ครวกลางจะ

เปนผจดซอและตดแตงอาหารโดยจะคำนงถงประสทธภาพมากทสด (optimization) ทำใหสามารถ

วด (measure) ควบคมปรมาณ (control) เศษอาหารจากทเกดจากการปรงอาหาร รวมถงปองกน

ไมใหเกดขยะอาหารได เชน นำเศษทเกดการเตรยมวตถดบผกและผลไม เชน การนำเศษจากการตด

แตงมะเขอเทศมาแปรรปเปนซอสมะเขอเทศ การนำเศษขนมปงจากการตดแตงมาแปรรปเปนเกรด

ขนมปง และการนำกระดกจากการตดแตงเนอสวนตาง ๆ มาแปรรปเปนซป เปนตน

2) การออกแนวทางเพอลดปรมาณขยะอาหารทเกดจากการใหบรการอาหารประเภท

บฟเฟต (buffet line) สำหรบโรงแรมทไดรบมาตรฐานระดบสง การเสรฟอาหารประเภทบฟเฟต

จะตองมการเตมเตมอยตลอดเวลา ดงนน ทางโรงแรมจงไดออกแนวทางลดปรมาณอาหารทตองเตม

เตม ซ งมขอกำหนดข นตำของปรมาณอาหารทชดเจนตามประเภทของอาหารวาปรมาณขนตำ

ประมาณเทาไหรจงจะ ‘ดด’ ในสายตาของผทเขามาใชบรการ

3-16

ข. การลดปรมาณของอาหารสวนเกนและขยะอาหาร หรอการเพมคณคาสงสด (reduction and optimization) เปนแนวทางในการจดการอาหารสวนเกนทเหลอจากการใหบรการของโรงแรม โดยมแนวทาง ดงน

1) การนำอาหารสวนเกนทยงคงสามารถรบประทานไดมาปรงสกใหม เปนวธการท

สามารถลดปรมาณอาหารทตองทง และยกระดบความตระหนกเรองอาหารของผบรโภค โดยการตด

ปายอาหารทมาจากการ repurpose เชน การนำขนมปงทเหลอจากการใหบรการมาปรงสกเปนพด

ด งขนมปง (bread pudding) หรอ การนำไขตมท เหลอมาปรงสกเปนไขลกเขย (braised eggs)

เปนตน

2) การบรจาคอาหารสวนเกน (food surplus or excess food) ทงน นยามของคำวา

ขยะอาหาร (food waste) และ อาหารสวนเกน (food) ยงไมมความชดเจน เพราะไมมนยามทเปน

สากลวาอาหารแบบใดคอ ‘อาหารทยงคงรบประทานได’

อยางไรกด ทางโรงแรมปฏบต ตามมาตรฐาน Hazard analysis and critical control points หรอทเรยกวา HACCP ทมรายละเอยดเกยวกบการรกษาคณภาพของอาหารใหเหมาะสมกบการบรโภค นอกจากน ทางโรงแรมยงดำเนนการตามมาตรฐาน ISO 22000 Food Safety หรอมาตรฐานการจดการความปลอดภยของอาหาร ซงมขอกำหนดหลายประการเกยวกบการวเคราะหคณภาพของอาหาร เชน การวเคราะหจดเสยงหรอจดวกฤตทตองไดรบการควบคม การกำหนดตดตามจดวกฤตและวธการแกไข การทดสอบเพอยนยนประสทธภาพของระบบ และการจดเกบเอกสารและการบนทกขอมล

ทงน จากการทตองปฏบตตามมาตรฐานดงกลาวขางตน สงผลใหทางโรงแรมแบงประเภทของอาหารสวนเกนออกเปน 3 ระดบ ไดแก

(1) ระดบท 1 อาหารทมความเสยงสง (high risk) เชน เนอทไมไดปรงสก แฮม กะท ฯลฯ

(2) ระดบท 2 อาหารความเสยงปานกลาง (medium risk) เชน อาหารทปรงสกดวยความ

รอนแลว ฯลฯ

(3) ระดบท 3 อาหารความเสยงตำ (low risk) เชน เบเกอรทมความแหง รวมถงมคา

นำตาล และเกลอสง เชน ขนมปง คกก เคก ฯลฯ

ปจจบนโรงแรมไดรบอนมตใหบรจาคอาหารทมความเสยงตำ (ระดบท 3) เทานน เนองจาก อาหารทปรงสกแลวตามมาตรฐานของ HACCP สามารถรกษาอณหภมในถาดรอนไดเพยง 4 ชวโมงเทานนซงถอวาปลอดภยและสามารถบรจาคได นอกจากน มาตรฐานของโรงแรมขนาดใหญสวนมากจะตองมอาหารใหบรการในลกษณะการบรการแบบบฟเฟตเสมอทำใหในแตละวนจะมอาหารเหลอจากการจำหนายจำนวนมาก ยกตวอยาง รานอาหาร Goji Kitchen and Bar ในแตละวนจะมการ

3-17

จำหนายอาหารประมาณ 1,500 ถง 2,000 มอ (meal) ตอวน ซงจะกอใหเกดขยะอาหารประมาณ 1.4 ตน ในขณะทอาหารทมความเสยงตำทบรจาคใหกบองคกรการกศล S.O.S มจำนวนประมาณ 30-50 กโลกรม หรอคดเปนรอยละ 0.03 เทานน ทงน ขยะอาหารทเหลอจากการบรจาค โรงแรมจะจำหนายใหกบผประกอบการปศสตวเพอนำไปเลยงสตว

3) การวเคราะหความตองการของผบรโภคของอาหารแตละประเภท เปนโครงการของ

กลมผปรงอาหารทจดทำขนมาเพอปรกษาหารอเกยวกบความนยมของอาหารในการใหบรการ

ประเภทบฟเฟตเพอปรบลดปรมาณอาหารทคนนยมนอยเพอลดการสญเสย โดยโครงการนมชอวา

Food Table

Food Table หรอ การวเคราะหอาหารทเหลอจากการใหบรการประเภทบฟเฟต จะดำเนนหลงจากทรานอาหารปดทำการแลว โดยมพนกงานประกอบอาหารและพนกงานบรกรรวมประชมเพอปรกษาหารอวาอาหารประเภทใดคนนยมมาก อาหารประเภทใดทคนทานนอยหรอตกมาแลวไมรบประทาน โดยดจากปรมาณทเหลอในรานอาหาร จากนนกจะวเคราะหวาอาหารประเภทใดควรลดปรมาณ หรอเปลยนประเภทอาหาร หรอ ลดขนาดของภาชนะบรรจอาหารเพอลดปรมาณแตยงคงความสวยงามของการนำเสนออาหาร เปนตน

ค. การรไซเคล เปนอกหนงแนวทางทโรงแรมมการผลกดนเพอลดปรมาณอาหารทตองทง และสรางความตระหนกของพนกงาน อยางไรด แนวทางนยงคงดำเนนการไดคอนขางจำกด โดยปจจบนมเพยงการนำเปลอกสบปะรดมาแปรรปเปนนำสมสายช (pineapple vinegar) เปนตน

นอกจากน ทางโรงแรมยงมการออกแคมเปญ การสรางความตระหนกดานการรกษาสงแวดลอมของพนกงาน (create awareness) ซงเปนอกหนงแนวทางททางโรงแรมดำเนนการรวมกบบรษททปรกษา (บ. lightblue) โดยมการสนบสนนใหพนกงานทสนใจเขามาทำกจกรรมเพอสรางจตสำนกและความตระหนกตอสงแวดลอม เชน การฉายภาพยนตเพอใหความรและเขาใจถงปญหาดานสงแวดลอมจากการทงขยะอาหาร การปลกผกสวนครวเพอยกระดบจตสำนกถงทมาของอาหาร เปนตน

อยางไรกตามในทางปฏบตของการบรหารจดการเพอลดปรมาณขยะอาหาร มปญหาและอปสรรคในการดำเนนหลายประการ ประการแรก คอ การประสบปญหาจากแรงตานจากพนกงานทตองทำงานเพม เชน การคดแยกขยะ และการถนอมอาหารเพอการบรจาค ประการทสอง การเสยคาใชจายในการบรหารจดการเพม เชน ตราชงนำหนกขยะ ภาชนะบรรจ รถเขน รวมถงการลงทนในการวาจางบรษททปรกษา และการดำเนนโครงการสรางความตระหนกของพนกงาน เปนตน

3-18

ประการท สาม การขาดพนกงานท เขามาดแลเร องการจดการเร องการลดขยะอาหารโดยเฉพาะ โดยในปจจบนหนาทนเปนหนาทของหวหนาผประกอบอาหาร (chef) จงเปนการจดการทยงคงไมเหมาะสม เนองจากเปนการเพมภาระงานของผประกอบอาหาร และประการสดทาย ปญหาเกยวกบการจดเกบขยะ เนองจากการจดการขยะของ ก.ท.ม. ไมเพยงพอ (เกบสปดาหละ 2 วน) ทำใหโรงแรมขนาดใหญทตองวาจางบรษทเอกชนทประกอบกจการเกบขนขยะในพนทเปนผเขามาเกบขยะท เก ดข นรายวน โดยคาดวาบรษทดงกล าว มการผ กขาดการเกบขยะในแตละเขตของกรงเทพมหานคร นอกจากน โรงแรมจะตองขายขยะทมมลคา เชน ขยะรไซเคล ใหกบบรษทดงกลาวเทานน

3.3 วเคราะหและสรปผลการศกษาสถานการณการจดการอาหารสวนเกนเพอลดปญหาขยะอาหารในประเทศไทย

จากการรวบรวมและวเคราะหสถานการณปจจบนของการจดการอาหารสวนเกน การทง และการจดการขยะอาหารในประเทศไทย พบวา ปญหาอาหารสวนเกนไมไดเปนเรองใหมทเพงเกดขน หากเพยงแตคนไทยสวนมากยงขาดการตระหนกรถงผลกระทบจากปญหาดงกลาว เนองจากอาหารสวนเกนทเหลอจากการ “กนทง กนขวาง” มกกลายเปนเศษอาหารหรอขยะอาหารและถกสงตอไปยงองคกรปกครองสวนทองถนทมหนาทในการจดเกบขยะ และนำไปกำจดดวยการฝงกลบ การเทกองทงไว หรอแมแตการเผาซงกอใหปญหาตอสงแวดลอมตามมา

ทงน หากวเคราะหการบรหารจดการอาหารสวนเกนเพอลดปญหาขยะอาหารตามกรอบแนวคดของ UNFAO ซงประกอบดวยหลกการทงหมด 5 ขนตอน ไดแก 1) การปองกนมใหเกดการสญเสย (Prevention) ดวยการคำนวณปรมาณการผลตใหเพยงพอกบความตองการในการบรโภค 2) การจดสรรเพอใหเกดประโยชนสงสด (Optimization) ดวยการนำอาหารเหลอทเกนความตองการไปบรจาคใหแกบคคลทตองการ (Redistribution to people) หรออาจนำไปเปนอาหารสตว 3) การนำไปรไซเคล (Recycling) ดวยการนำไปทำปยและนำไปใชประโยชน 4) การนำไปผลตเปนพลงงานดวยการเผา (Recovery) และ 5) การนำไปกำจด (Disposal) ดวยการเผา และการฝงกลบ พบวา

การบรหารจดการอาหารสวนเกนในพนทจงหวดนครราชสมา เชยงใหม ภเกต และชลบร ยงไมไดมการบรหารจดการแบบครบในทกขนตอนตามหลกการ กลาวคอ การบรหารจดการอาหารสวนเกนในแตละพนทขนอยกบขนาดของธรกจ หากเปนธรกจทมขนาดเลก ทงธรกจโรงแรมขนาดเลกและรานอาหารจะเนนการบรหารจดการเพอลดตนทนใหไดมากทสด และมการนำอาหารสวนเกนไปใชประโยชนใหไดมากทสดโดยเฉพาะการนำอาหารสวนเกนไปจดสรรเพอเปนอาหารของพนกงานมากกวาการนำไปบรจาคใหแกสถานสงเคราะห และหากมอาหารเหลอทงเปนเศษอาหารสวนมากกลมธรกจในตางจงหวดเหลานจะนำไปขายตอใหกบฟารมปศสตวมากกวา มเพยงสวนนอยทมการ

3-19

นำไปทำปยหรอนำหมกชวภาพเพอไวใช นอกจากนนแลวจะมการสงตอเศษอาหารไปใหองคการบรหารสวนทองถนนำไปฝงกลบหรอเผาซงแลวแตกระบวนการของแตละทองท

ทงน หากวเคราะหขอจำกดของการนำอาหารไปบรจาคในพนทแตละจงหวด พบวา ทศนคตของผรบอาหารทจะนำไปบรโภคตอยงมองวาเปนอาหารเหลอทง นอกจากนแลว เจาหนาทของสถานสงเคราะหหรอสถานพนจยงขาดแรงจงใจทจะรบของบรจาค เนองจากสถานสงเคราะหแตละแหงมงบประมาณตอหวในการจดหาอาหารอยแลว จงไมจำเปนทจะตองรบอาหารบรจาค

ขณะทการบรหารจดการอาหารสวนเกนเพอลดปญหาขยะอาหารในพนทกรงเทพฯ และปรมณฑลจะมความแตกตางไปจากตางจงหวดคอนขางมาก กลาวคอ ธรกจโรงแรมขนาดใหญประเภทมาตรฐานการบรการระดบสงตองมบรการอาหารเชาแบบบฟเฟต สงผลใหมปรมาณอาหารสวนเกนเหลอในปรมาณมาก และขยะอาหารสวนมากไมไดเกดขนทบฟเฟตอาหารเชาเพยงอยางเดยวเทานน ขยะอาหารสวนมากมกจะเกดขนในขนตอนของการเตรยมอาหารดวยเนองจากตองมการตดแตงเนอสตว ผกผลไม รวมถงวตถดบทนำมาใช และคดเลอกเฉพาะอาหารทมรปลกษณทดเพอเสรฟใหกบลกคา สงผลใหขยะอาหารในธรกจโรงแรมขนาดใหญในกรงเทพฯ และปรมณฑลมปรมาณมากกวากลมธรกจโรงแรมในตางจงหวด

ทงนการตระหนกรเพอลดปรมาณขยะอาหารและอาหารสวนเกนในกลมโรงแรมขนาดใหญขนอยกบทศนคตของผบรหารเปนหลก ซงปจจบนมโรงแรมขนาดใหญกวา 10 แหงทใหความสำคญกบปญหาการลดขยะอาหารดงกลาว เชน โรงแรม Marriott Marquis โรงแรมสามพราน รเวอรไซด เปนตน โดยไดเขารวมโครงการ Food Waste Prevent ของสำนกงานสงเสรมการจดประชมและนทรรศการ (องคการมหาชน) หรอ สสปน. ซงใหเงนอดหนนเปนคาใชจายในการจางทปรกษาในการสำรวจปรมาณและทมาของขยะอาหารและแนวทางในการลดขยะอาหาร โดยมเง อนไขวาการดำเนนการจะตองทำใหปรมาณขยะอาหารลดลงไมนอยกวารอยละ 10 ของปรมาณขยะอาหารทผลต ซงมาตรการทโรงแรมใชในการลดปรมาณขยะอาหารทตองฝงกลบมหลากหลาย เชน การรวมศนยการสงวตถดบในการปรงอาหารสำหรบทกภตตาคารในโรงแรม (centralize kitchen) การนำอาหารทเหลอมาปรงใหม เชน นำขนมปงมาทำพดดงขนมปง เปนตน

นอกจากนแลว โรงแรมหลายแหงเรมมการบรจาคอาหารใหแกองคกรททำหนาทในการกระจายอาหาร ซงปจจบนมเพยง Scholars of Sustenance หรอ SOS ซงเปนองคกรไมแสวงหากำไรแหงเดยวทมระบบในการขนสงอาหารเพอการนำไปบรจาคทไดมาตรฐาน หากแต SOS จะตองแบกรบความเสยงตอการถกฟองรองหากอาหารทนำไปกระจายตอสงผลเสยตอสขภาพของผรบบรจาคทนำไปบรโภคตอ

อนง ปจจยทเปนปญหาและอปสรรคสำคญของการปองกนเพอลดปรมาณอาหารทตองทง หรอการลดปรมาณการสญเสย ไดแก

3-20

1) ในขนตอนของการลดปรมาณอาหารทตองทง (reduce) ไดแก

• การขาดความรความเขาใจของหวหนาพอครว (chef)

• แรงตานจากพนกงานทตองทำงานเพม เชน การชงนำหนกอาหารทตองทง

• ตนทนในการวางระบบและในการซอเครองมออปกรณ เชน ตราชงอาหาร เปนตน

• ทศนคตของลกคาซงอาจมองวาเปนการลดคณภาพของบรการ เชน การลดขนาด

อาหารของจานใสอาหาร

2) ในขนตอนของการนำไปบรโภคตอ (reuse) ไดแก

• การขาดกฎหมายทคมครองผใหบรจาคอาหารจากการถกฟองในกรณทอาหารเนา

เสยสงผลกระทบตอผรบบรจาค

• การขาดหนวยงานทรบบรจาคทมมาตรฐานในการถนอมอาหารและขนสงอาหารท

ไดมาตรฐาน ดงเชน SOS

• การขาดขอมลเกยวกบองคกรหรอชมชนทตองการรบบรจาคอาหาร

• การขาดการแยกขยะทเปนพลาสตกออกจากขยะทเปนอาหารเนองจากตองมการ

อบรมพนกงาน

3) ในการนำไปแปรรป (recycle) ทำปย คอ

• การผกขาดของบรการจดเกบขยะและการบรหารจดการขยะของภาคเอกชนซง

ไดรบสมปทานจากเทศบาลหรอสำนกงานเขตในบางพนททำใหมคาใชจายสงเกน

ควร

• ผจดเกบขยะไมตองการใหมการแยกขยะ เพราะตองการเอาขยะไปแยกแยะเพอทำ

รายไดเอง

4) ในสวนของการเผาเพอไปผลตกระแสไฟฟานนจะตองดำเนนการโดยผประกอบการทม

เตาเผาทไดมาตรฐาน ซงโรงแรมไมมความจำเปนทตองดำเนนการเอง หากแตจะมการจาง

บรษทเอกชนทบรหารจดการให

สำหรบการบรหารจดการขยะอาหารหรออาหารสวนเกนของรานคาปลกขนาดใหญยงไมคอยมการพฒนามากนก ยกเวนในกรณของคาปลกจากตางประเทศ เชน เทสโกโลตส (Tesco Lotus) อเกย (IKEA) อยางไรกด รานคาปลกสวนมากมมาตรการในการลดปรมาณขยะอาหารในทกขนตอนของหวงโซสนคาอาหารทจำหนายอยแลว เนองจากสามารถประหยดตนทนหรอเพมความสดของอาหารไดโดยตรง เชน

3-21

• การซอตรงจากเกษตรกรเพอใหไดปรมาณและคณภาพของสนคาตามความตองการซง

สามารถชวยลดการสญเสยของสนคาทไมไดมาตรฐาน หรอทเกนความตองการของตลาด

ได

• การตงโรงงานหรอศนยการบรรจสนคาใกลแหลงวตถดบเพอถนอมความสดใหมและลด

ความสญเสยจากการขนสงเพอนำไปบรรจ

• การลดมาตรฐานสนคาเกษตรทรานคาปลกรบซอทำใหการคดทงสนค าทไมตรงตาม

เกณฑมาตรฐานเดมลดลง เชน รานคาปลกอาจรบซอกลวยทมจดดางดำไดหากมตลาดท

รองรบสนคาทไมสามารถขายไดเนองจากเปนสนคาทมรปลกษณภายนอกไมสวยงาม

เชน การขายกลวยทมจดดำตอใหรานขายไอศครมทไมตองใชเปลอกกลวย

• การรวมศนยการผลตสนคาอาหารทวางจำหนายในรานคา จากเดมทแตละสาขาจะทำ

การผลตและจำหนายเอง แตเพอลดการสญเสยในกระบวนการผลตและการสงวตถดบจง

ปรบเปลยนเปนการรวมศนยการผลตเปนพนทละแหง และปรบปรงระบบการขนสง

ระหวางสาขาใหมความรวดเรวมากขน

• การใชระบบคอมพวเตอรในการสงซอสนคา โดยประมวลจากสถตยอดขายยอนหลงแทน

การสงซอสนคาตามคำนงของหวหนาสาขา

• การลดราคาสนคาอาหารในรานคาทใกลหมดอาย

ทงน ปญหาและอปสรรคสำคญของการบรหารจดการในกรณของหางคาปลก ไดแก การนำอาหารทตองทงไปทำประโยชนตอ โดยเฉพาะปญหาของการนำสนคาไปบรจาค กลาวคอ หางคาปลกทจะตองบรจาคสนคาเปนรานคาทมสาขาขนาดเลก ปรมาณอาหารทเหลอทงมจำนวนไมมากพอ และไมคมกบตนทนของการบรหารจดการทเปนระบบ ขณะทในตางจงหวดไมมหนวยงานเพอการกศลอยางเชน SOS ทมรถกระจายอาหารและสามารถรกษาคณภาพของอาหารได สงผลใหรานคาปลกหลายรายไมกลาบรจาคอาหารเพราะอาจเนาเสยเมอถงมอผรบ

นอกจากนแลว การเกบอาหารเพอการบรจาคมตนทนสง ทงนการจดพนทและสถานทในการจดเกบอาหาร ตองรกษาความสะอาดเปนอยางดเพอปองกนมใหหนหรอแมลงตาง ๆ เขามา รวมทงการจดการกบอาหารประเภทอาหารกระปอง หากมสนคาทเหลอจากการจำหนาย ผผลตมกเลอกทจะนำไปทำลายทงเพอขอคนภาษมลคาเพมมากกวาการนำไปบรจาค

4-1

บทท 4 สรปและขอเสนอแนะ

4.1 สรปผลการศกษา

4.1.1 การบรหารจดการทดในตางประเทศเกยวกบการบรหารจดการอาหารสวนเกนเพ อลดปญหาขยะอาหาร

ขยะอาหารเปนประเดนปญหาสำคญททวโลกกำลงเผชญอยในปจจบน ในระดบสากลมความพยายามทจะผลกดนการลดปรมาณขยะอาหาร โดยเปาหมายในการพฒนาทย งยน (SDGs) ของสหประชาชาตขอท 12 ไดกลาวถงการสรางรปแบบการผลตและการบรโภคทยงยน ซงในหวขอยอย 12.3 ไดมการกำหนดใหลดอตราการสญเสยอาหาร ( food loss) และขยะอาหาร (food waste) ตลอดหวงโซการผลตอาหารใหเหลอเพยงครงหนงภายในป พ.ศ. 2573 หรออก 11 ปขางหนา

อนง องคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต (UNFAO) รวมกบ โครงการสงแวดลอมแหงสหประชาชาต (UNEP) ไดเผยแพรขอแนะนำในการแกปญหาขยะอาหารและอาหารสวนเกน โดยแบงออกเปน 5 ขนตอน เรยงจากวธการทควรดำเนนการมากทสด (most preferable option) ไปยงวธทควรดำเนนการนอยทสดดงตอไปน

การปองกน (prevention) คอ การปองกนการกอใหเกดขยะอาหารหรออาหารสวนเกน เชน สำหรบภาคเอกชนอาจหมายถงการมระบบการสงสนคาทสอดคลองกบความตองการเพอลดปรมาณสนคาเหลอ หรอ สำหรบหนวยงานรฐอาจหมายถงการเกบคาธรรมเนยมในการจดเกบขยะอาหารตามปรมาณขยะ เปนตน

การจดสรรอาหารทยงสามารถบรโภคไดเพอประโยชนสงสด (optimization) เชน (1) การบรจาคใหแกผยากไรหรอพนกงาน (2) การจำหนายในรานคาพเศษในราคาถก และ (3) การจำหนายใหเปนอาหารสตว ทงน รฐอาจใหการสงเสรมโดยการใหแรงจงใจดานภาษ หรอการสนบสนนองคกรทเปนคนกลางในการกระจายอาหาร

การนำมาผลตเพอใชใหม (recycle) คอ การนำขยะอาหารไปเขากระบวนการผลตเพอนำกลบมาใชใหม ประกอบดวย การผลตกาซชวภาพ (biogas) โดยผานกระบวนการหมกยอยแบบไรอากาศ และการผลตปยเพอการเกษตร

การกำจดเพอนำพลงงานมาใชใหม (recovery) คอ การนำขยะอาหารทมความชนตำมาเผาเพอผลตเปนพลงงานความรอน ทงน ขยะอาหารทมความชนสงตองใชพลงงานในการเผาสงและทำใหเกดมลพษมากกวาขยะอาหารทมความชนตำ ดงนนจำเปนตองมการทำใหขยะแหง (dehydrate) กอนเผาดวยพลงงานความรอน

4-2

การกำจด (disposal) คอ การนำขยะอาหารทไมสามารถใชประโยชนไดแลวไปกำจดโดยการเผา หรอ ฝงกลบ

จากการศกษาประเทศทมมาตรการรปแบบและแนวทางการจดการอาหารสวนเกนของตางประเทศเพอสรางคณประโยชนสงสด (optimization) ไดแก ประเทศฝรงเศส สหรฐอเมรกา และประเทศออสเตรเลย พบวาทงสามประเทศมความเขมขนของมาตรการในการผลกดนทแตกตางกน โดยประเทศฝรงเศสเปนประเทศทมมาตรการผลกดนการลดปรมาณขยะอาหารโดยเนนไปทภาคผประกอบการคาปลกซงกอใหอาหารสวนเกนจำนวนมากทสามารถบรโภคไดโดยมการกำหนดใหภาคผประกอบการคาปลกทมรานขนาดตงแต 400 ตารางเมตรขนไป ตองบรจาคอาหารสวนเกนใหกบมลนธไมแสวงหาผลกำไรทดำเนนการรบบรจาคอาหารเพอนำไปแจกจายใหแกผทตองการอาหาร รวมถงมสทธพเศษดานภาษเพอสรางแรงจงใจใหแกผ ประกอบการทบรจาคอาหารสวนเกน โดยผประกอบการทบรจาคอาหารสวนเกนสามารถขอคนภาษไดรอยละ 60 ของมลคาอาหารทบรจาค

ขณะทมาตรการเพ อผลกดนการลดขยะอาหารของภาคผ ประกอบการดานอาหารของสหรฐอเมรกา คอ การสงเสรมการบรจาคอาหารสวนเกนทเกดจากการจดซอจดจางอาหารของหนวยงานภาครฐ นอกจากนในหลายมลรฐมการใหสทธพเศษดานภาษกบผทบรจาคอาหารใหกบองคกรสาธารณกศลทรบสงมอบอาหารสวนเกนใหแกผทตองการอาหาร เชน รฐแอรโซนา ใหสทธลดหยอนภาษแกรานอาหารและเกษตรกร รฐแคลฟอรเนย ใหเครดตภาษรอยละ 10 ของสนคาทบรจาค ในภาคการเกษตร และรฐมสซร ทใหเครดตภาษรอยละ 50 ของเงนหรอมลคาอาหารทบรจาค แตไมเกน 2,500 เหรยญ สรอ.ตอป

นอกจากน หนวยงานคมครองสงแวดลอมแหงสหรฐอเมรกา หรอ EPA ใหความสำคญกบการลดปรมาณอาหารสวนเกนโดยการจดทำคมอในการรวบรวมปรมาณอาหารสวนเกน โดยคมอดงกลาวกำหนดขนตอนการคำนวนปรมาณ การจดเกบขอมลรายวนและรายสปดาห ตลอดจนวธการและทางเลอกในการใชประโยชนจากอาหารสวนเกน ในขณะทกระทรวงเกษตรและสหกรณการเกษตรแหงสหรฐอเมรกาไดจดทำขอมลการบรหารจดการอาหารสวนเกนต งแตขอมลการตดตอตลาดจำหนายสนคาเกษตรโดยตรง ไปจนถงการบรหารจดการสนคาเกษตรสวนเกนทสามารถบรโภคได โดยมการรวบรวมขอมลเกยวกบมลนธหรอองคกรกลางทรบอาหารสวนเกนเพอนำไปบรจาค และสถานสงเคราะหทตองการอาหารสวนเกน นอกจากน ยงมกฎหมายทใหการยกเวนความรบผดทางแพงและอาญาใหแกผบรจาคอาหารทอยในสภาพดเพอการกศลอกดวย

สำหรบประเทศออสเตรเลย มไดมมาตรการตามกฎหมายและสทธพเศษทางภาษดงเชนประเทศฝรงเศส และสหรฐอเมรกา แตมกฎหมายกำกบดแลมาตรฐานการบรจาคอาหาร และคมครองผบรจาคอาหาร และองคกรกลางผขนสงอาหารใหไดรบยกเวนโทษทางแพงหากบรจาคอาหารทอยใน

4-3

สภาพปลอดภยตอการบรโภค และปฏบตตามมาตรการการจดการอาหารสวนเกนภายใตกฎหมายทกำหนดขนอยางไมบกพรอง เชนเดยวกบสหรฐอเมรกา

นอกจากน ภาครฐแหงออสเตรเลยมการจดทำโครงการเพอสงเสรมการบรหารจดการอาหารสวนเกน ไดแก โครงการ Organic Collection Grants เปนโครงการวางระบบการจดการอาหารสวนเกนทเกดจากครวเรอน พนทเกษตร และสถานทพกขนาดใหญ หรอ หองชด และ โครงการ Organic Infrastructure Program เปนโครงการสนบสนนเครองมอและอปกรณการแปรรปอาหารสวนเกน การขนสงอาหารสวนเกน เชน รถ ตแชอาหารใหแกสภาทองถน ภาคธรกจ หนวยงานรฐ องคกรไมแสวงหาผลกำไรตลอดจนภาคอตสาหกรรม

ทงน จากการศกษาพบวาการรไซเคลขยะอาหารจะเกดมากขนหากตนทนในการฝงกลบสงขน ซงเปนหลกการทเรยกวา price mechanism เชนในกรณของจงหวด New South Wales มคาฝงกลบขยะ (ทไมใชขยะจากการกอสรางและขยะอตสาหกรรม) ทสงทสดในออสเตรเลย คอ 141 เหรยญดอลลารออสเตรเลยตอตน เทยบกบเมองหลวงของ Canberra ซงมคาฝงกลบ 90.55 เหรยญและคาฝงกลบในจงหวด South Australia มคาฝงกลบเพยง 87 เหรยญ เปนตน จงถอไดวาจงหวด New South Wales เปนจงหวดแนวหนาในการรไซเคลขยะอาหาร

ดงจะเหนไดวามาตรการทเกยวของกบการบรหารจดการอาหารสวนเกนเพอชวยเหลอผทตองการอาหารของทงสามประเทศ มดงตอไปน

การกำหนดมาตรการทางกฎหมายทเขมงวด เพอกำหนดใหผทกอใหเกดอาหารสวนเกนตองดำเนนการบรจาคอาหาร

การกำหนดมาตรฐานการบรจาคอาหารเพ อสรางหลกเกณฑการบรหารจดการอาหารสวนเกนอยางถกตองเพอคมครองผไดบรจาค รวมถงคมครองผบรจาค และองคกรกลาง

ผขนสงอาหารสวนเกน

การใหสทธประโยชนทางภาษ เพอจงใจใหผทกอเกดอาหารสวนเกนบรจาคอาหารไปสผทตองการอาหาร

การสนบสนนดานระบบการจดการอาหารสวนเกน เพอผลกดนการบรจาคอาหารสวนเกน

การจดทำขอมลอาหารสวนเกนและขยะอาหารเพอสรางแพลตฟอรมอำนวยความสะดวกใหแกผตองการบรจาคและผรบบรจาค

การใชหลกการ price mechanism เพ อสงเสรมใหผ กอเกดขยะอาหารลดปรมาณขยะอาหาร

4-4

นอกเหนอจากมาตรการทางนโยบายและมาตรการทางกฎหมายททงสามประเทศนำมาใชในการผลกดนการเพมคณประโยชนสงสดของอาหารสวนเกนใหแกผทตองการแลว ในบางประเทศยงมมาตรการท สนบสนนองคกรกลางผ ร บอาหารสวนเกนไปกระจายใหแกผ ท ต องการอาหาร (redistribution) เชน สหรฐอเมรกา สหราชอาณาจกร สาธารณรฐเซก และประเทศเดนมารก นอกจากน องคกรกลางเหลานไดรบการสนบสนนเงนทนเพอดำเนนกจการการกศลดานการจดการอาหารสวนเกนจากผประกอบการภาคเอกชนเปนสวนมาก เชน Fareshare ไดรบการสนบสนนหลกจาก Walmart ผประกอบการหางคาปลกขนาดใหญ FoodCloud ในไอรแลนดและสหราชอาณาจกรไดรบการสนบสนนจาก Tesco เปนตน

4.1.2 สถานการณการจดการอาหารสวนเกนเพอลดปญหาขยะอาหารในประเทศไทย

สถานการณปจจบนของการจดการอาหารสวนเกน การทง และการจดการขยะอาหารในประเทศไทย พบวา ปญหาอาหารสวนเกนไมไดเปนเร องใหมท เพงเกดขน หากเพยงแตคนไทยสวนมากยงขาดการตระหนกรถงผลกระทบจากปญหาดงกลาว เนองจากอาหารสวนเกนทเหลอจากการ “กนทง กนขวาง” มกกลายเปนเศษอาหารหรอขยะอาหารและถกสงตอไปยงองคกรปกครองสวนทองถนทมหนาทในการจดเกบขยะ และนำไปกำจดดวยการฝงกลบ การเทกองทงไว หรอแมแตการเผาซงกอใหปญหาตอสงแวดลอมตามมา

ทงน หากวเคราะหการบรหารจดการอาหารสวนเกนเพอลดปญหาขยะอาหารตามกรอบแนวคดของ UNFAO ซงประกอบดวยหลกการทงหมด 5 ขนตอน ไดแก 1) การปองกนมใหเกดการสญเสย (Prevention) ดวยการคำนวณปรมาณการผลตใหเพยงพอกบความตองการในการบรโภค 2) การจดสรรเพอใหเกดประโยชนสงสด (Optimization) ดวยการนำอาหารเหลอทเกนความตองการไปบรจาคใหแกบคคลทตองการ (Redistribution to people) หรออาจนำไปเปนอาหารสตว 3) การนำไปรไซเคล (Recycling) ดวยการนำไปทำปยและนำไปใชประโยชน 4) การนำไปผลตเปนพลงงานดวยการเผา (Recovery) และ 5) การนำไปกำจด (Disposal) ดวยการเผา และการฝงกลบ พบวา

การบรหารจดการอาหารสวนเกนในพนทจงหวดนครราชสมา เชยงใหม ภเกต และชลบร ยงไมไดมการบรหารจดการแบบครบในทกขนตอนตามหลกการ กลาวคอ การบรหารจดการอาหารสวนเกนในแตละพนทขนอยกบขนาดของธรกจ หากเปนธรกจทมขนาดเลก ทงธรกจโรงแรมขนาดเลกและรานอาหารจะเนนการบรหารจดการเพอลดตนทนใหไดมากทสด และมการนำอาหารสวนเกนไปใชประโยชนใหไดมากทสดโดยเฉพาะการนำอาหารสวนเกนไปจดสรรเพอเปนอาหารของพนกงานมากกวาการนำไปบรจาคใหแกสถานสงเคราะห และหากมอาหารเหลอทงเปนเศษอาหารสวนมากกลมธรกจในตางจงหวดเหลานจะนำไปขายตอใหกบฟารมปศสตวมากกวา มเพยงสวนนอยทมการนำไปทำปยหรอนำหมกชวภาพเพอไวใช นอกจากนนแลวจะมการสงตอเศษอาหารไปใหองคการบรหารสวนทองถนนำไปฝงกลบหรอเผาซงแลวแตกระบวนการของแตละทองท

4-5

ทงน หากวเคราะหขอจำกดของการนำอาหารไปบรจาคในพนทแตละจงหวด พบวา ทศนคตของผรบอาหารทจะนำไปบรโภคตอยงมองวาเปนอาหารเหลอทง นอกจากนแลว เจาหนาทของสถานสงเคราะหหรอสถานพนจยงขาดแรงจงใจทจะรบของบรจาค เนองจากสถานสงเคราะหแตละแหงมงบประมาณตอหวในการจดหาอาหารอยแลว จงไมจำเปนทจะตองรบอาหารบรจาค

ขณะทการบรหารจดการอาหารสวนเกนเพอลดปญหาขยะอาหารในพนทกรงเทพฯ และปรมณฑลจะมความแตกตางไปจากตางจงหวดคอนขางมาก กลาวคอ ธรกจโรงแรมขนาดใหญประเภทมาตรฐานการบรการระดบสงตองมบรการอาหารเชาแบบบฟเฟต สงผลใหมปรมาณอาหารสวนเกนเหลอในปรมาณมาก และขยะอาหารสวนมากไมไดเกดขนทบฟเฟตอาหารเชาเพยงอยางเดยวเทานน ขยะอาหารสวนมากมกจะเกดขนในขนตอนของการเตรยมอาหารดวยเนองจากตองมการตดแตงเนอสตว ผกผลไม รวมถงวตถดบทนำมาใช และคดเลอกเฉพาะอาหารทมรปลกษณทดเพอเสรฟใหกบลกคา สงผลใหขยะอาหารในธรกจโรงแรมขนาดใหญในกรงเทพฯ และปรมณฑลมปรมาณมากกวากลมธรกจโรงแรมในตางจงหวด

ทงนการตระหนกรเพอลดปรมาณขยะอาหารและอาหารสวนเกนในกลมโรงแรมขนาดใหญขนอยกบทศนคตของผบรหารเปนหลก ซงปจจบนมโรงแรมขนาดใหญกวา 10 แหงทใหความสำคญกบปญหาการลดขยะอาหารดงกลาว เชน โรงแรม Marriott Marquis โรงแรมสามพราน รเวอรไซด เปนตน โดยไดเขารวมโครงการ Food Waste Prevent ของสำนกงานสงเสรมการจดประชมและนทรรศการ (องคการมหาชน) หรอ สสปน. ซงใหเงนอดหนนเปนคาใชจายในการจางทปรกษาในการสำรวจปรมาณและทมาของขยะอาหารและแนวทางในการลดขยะอาหาร โดยมเง อนไขวาการดำเนนการจะตองทำใหปรมาณขยะอาหารลดลงไมนอยกวารอยละ 10 ของปรมาณขยะอาหารทผลต ซงมาตรการทโรงแรมใชในการลดปรมาณขยะอาหารทตองฝงกลบมหลากหลาย เชน การรวมศนยการสงวตถดบในการปรงอาหารสำหรบทกภตตาคารในโรงแรม (centralize kitchen) การนำอาหารทเหลอมาปรงใหม เชน นำขนมปงมาทำพดดงขนมปง เปนตน

นอกจากนแลว โรงแรมหลายแหงเรมมการบรจาคอาหารใหแกองคกรททำหนาท ในการกระจายอาหาร ซงปจจบนมเพยง Scholars of Sustenance หรอ SOS ซงเปนองคกรไมแสวงหากำไรแหงเดยวทมระบบในการขนสงอาหารเพอการนำไปบรจาคทไดมาตรฐาน หากแต SOS จะตองแบกรบความเสยงตอการถกฟองรองหากอาหารทนำไปกระจายตอสงผลเสยตอสขภาพของผรบบรจาคทนำไปบรโภคตอ

อนง ปจจยทเปนปญหาและอปสรรคสำคญของการปองกนเพอลดปรมาณอาหารทตองทง หรอการลดปรมาณการสญเสย ไดแก

1) ในขนตอนของการลดปรมาณอาหารทตองทง (reduce) ไดแก

• การขาดความรความเขาใจของหวหนาพอครว (chef)

4-6

• แรงตานจากพนกงานทตองทำงานเพม เชน การชงนำหนกอาหารทตองทง

• ตนทนในการวางระบบและในการซอเครองมออปกรณ เชน ตราชงอาหาร เปนตน

• ทศนคตของลกคาซงอาจมองวาเปนการลดคณภาพของบรการ เชน การลดขนาด

อาหารของจานใสอาหาร

2) ในขนตอนของการนำไปบรโภคตอ (reuse) ไดแก

• การขาดกฎหมายทคมครองผใหบรจาคอาหารจากการถกฟองในกรณทอาหารเนา

เสยสงผลกระทบตอผรบบรจาค

• การขาดหนวยงานทรบบรจาคทมมาตรฐานในการถนอมอาหารและขนสงอาหารท

ไดมาตรฐาน ดงเชน SOS

• การขาดขอมลเกยวกบองคกรหรอชมชนทตองการรบบรจาคอาหาร

• การขาดการแยกขยะทเปนพลาสตกออกจากขยะทเปนอาหารเนองจากตองมการ

อบรมพนกงาน

3) ในการนำไปแปรรป (recycle) ทำปย คอ

• การผกขาดของบรการจดเกบขยะและการบรหารจดการขยะของภาคเอกชนซง

ไดรบสมปทานจากเทศบาลหรอสำนกงานเขตในบางพนททำใหมคาใชจายสงเกน

ควร

• ผจดเกบขยะไมตองการใหมการแยกขยะ เพราะตองการเอาขยะไปแยกแยะเพอทำ

รายไดเอง

4) ในสวนของการเผาเพอไปผลตกระแสไฟฟานนจะตองดำเนนการโดยผประกอบการทม

เตาเผาทไดมาตรฐาน ซงโรงแรมไมมความจำเปนทตองดำเนนการเอง หากแตจะมการจาง

บรษทเอกชนทบรหารจดการให

สำหรบการบรหารจดการขยะอาหารหรออาหารสวนเกนของรานคาปลกขนาดใหญยงไมคอยมการพฒนามากนก ยกเวนในกรณของคาปลกจากตางประเทศ เชน เทสโกโลตส (Tesco Lotus) อเกย (IKEA) อยางไรกด รานคาปลกสวนมากมมาตรการในการลดปรมาณขยะอาหารในทกขนตอนของหวงโซสนคาอาหารทจำหนายอยแลว เนองจากสามารถประหยดตนทนหรอเพมความสดของอาหารไดโดยตรง เชน

• การซอตรงจากเกษตรกรเพอใหไดปรมาณและคณภาพของสนคาตามความตองการซง

สามารถชวยลดการสญเสยของสนคาทไมไดมาตรฐาน หรอทเกนความตองการของตลาด

ได

4-7

• การตงโรงงานหรอศนยการบรรจสนคาใกลแหลงวตถดบเพอถนอมความสดใหมและลด

ความสญเสยจากการขนสงเพอนำไปบรรจ

• การลดมาตรฐานสนคาเกษตรทรานคาปลกรบซอทำใหการคดทงสนคาทไมตรงตาม

เกณฑมาตรฐานเดมลดลง เชน รานคาปลกอาจรบซอกลวยทมจดดางดำไดหากมตลาดท

รองรบสนคาทไมสามารถขายไดเนองจากเปนสนคาทมรปลกษณภายนอกไมสวยงาม

เชน การขายกลวยทมจดดำตอใหรานขายไอศครมทไมตองใชเปลอกกลวย

• การรวมศนยการผลตสนคาอาหารทวางจำหนายในรานคา จากเดมทแตละสาขาจะทำ

การผลตและจำหนายเอง แตเพอลดการสญเสยในกระบวนการผลตและการสงวตถดบจง

ปรบเปลยนเปนการรวมศนยการผลตเปนพนทละแหง และปรบปรงระบบการขนสง

ระหวางสาขาใหมความรวดเรวมากขน

• การใชระบบคอมพวเตอรในการสงซอสนคา โดยประมวลจากสถตยอดขายยอนหลงแทน

การสงซอสนคาตามคำนงของหวหนาสาขา

• การลดราคาสนคาอาหารในรานคาทใกลหมดอาย

ทงน ปญหาและอปสรรคสำคญของการบรหารจดการในกรณของหางคาปลก ไดแก การนำอาหารทตองทงไปทำประโยชนตอ โดยเฉพาะปญหาของการนำสนคาไปบรจาค กลาวคอ หางคาปลกทจะตองบรจาคสนคาเปนรานคาทมสาขาขนาดเลก ปรมาณอาหารทเหลอทงมจำนวนไมมากพอ และไมคมกบตนทนของการบรหารจดการทเปนระบบ ขณะทในตางจงหวดไมมหนวยงานเพอการกศลอยางเชน SOS ทมรถกระจายอาหารและสามารถรกษาคณภาพของอาหารได สงผลใหรานคาปลกหลายรายไมกลาบรจาคอาหารเพราะอาจเนาเสยเมอถงมอผรบ

นอกจากนแลว การเกบอาหารเพอการบรจาคมตนทนสง ทงนการจดพนทและสถานทในการจดเกบอาหาร ตองรกษาความสะอาดเปนอยางดเพอปองกนมใหหนหรอแมลงตาง ๆ เขามา รวมทงการจดการกบอาหารประเภทอาหารกระปอง หากมสนคาทเหลอจากการจำหนาย ผผลตมกเลอกทจะนำไปทำลายทงเพอขอคนภาษมลคาเพมมากกวาการนำไปบรจาค

4.2 ขอเสนอแนะแนวทางการบรหารจดการอาหารสวนเกนทมประสทธภาพ เพอลดปญหาขยะอาหารทเหมาะสมกบประเทศไทย

การศกษาเกยวกบสถานการณในการบรหารจดการขยะอาหารและอาหารสวนเกนในธรกจโรงแรมและรานคาปลกขนาดใหญของไทย พบวา ยงมปญหาหลายประการททำใหธรกจเหลานนไมสามารถนำอาหารสวนเกน หรอขยะอาหารไปใชประโยชนตอไดทำใหตองฝงกลบขยะอาหารเปนจำนวนมาก โดยเฉพาะในเขตกรงเทพฯ ซงไมมภาคการเกษตรมารองรบเศษอาหาร เชน ฟารมหม

4-8

หรอสวนผกผลไม ขณะเดยวกนในตางจงหวดมปญหาการขาดระบบการรบบรจาคอาหารทดทำใหไมสามารถจดสรรและขนสงอาหารทตองการจะบรจาคไปยงครวเรอน ชมชนหรอสถานสงเคราะหทตองการไดทำใหอาหารสวนมากตองนำไปทำเปนปยหรอหมกเปนกาซชวภาพแทน

อนง จากปญหาและอปสรรคดงกลาวควรตองมแนวทางในการดำเนนการดงตอไปน โดยขอเสนอแนะสามารถแบงไดเปน 2 สวน คอ ขอเสนอแนะตอภาคธรกจและภาครฐ

4.2.1 ภาครฐ

ภาครฐมบทบาทสำคญในการกระตนใหเกดระบบนเวศนของการบรหารจดการขยะอาหารและอาหารสวนเกน โดยการสรางแรงจงใจใหผประกอบการมนโยบายและมาตรการในการลดขยะอาหารและการนำอาหารทตองทงไปใชประโยชนอนหรอนำไปบรจาคแทนการฝงกลบ ดงน

1) การลดปรมาณขยะอาหารหรออาหารสวนเกน (reduce)

การศกษาพบวาขนตอนในการลดขยะอาหารนนมแรงจงใจในเชงธรกจเนองจากการประหยดอาหารทตองทงยอมสงผลในการชวยลดคาใชจายได ทงน มตวอยางเชงประจกษจากโรงแรมทเขารวมโครงการของ สสปน. หลายโรงแรมซงพบวาสามารถลดขยะอาหารกวารอยละ 10 ในเชงปรมาณและสามารถลดคาใชจายไดปละไมนอยกวา 1 ลานบาททกปขนอยกบขนาดของโรงแรมซงสงกวาคาใชจายในการวาจางบรษททปรกษาเพอบรหารจดการเกยวกบการปองกนเพอลดปญหาขยะอาหารหลายเทา นอกจากนแลว การลงทนในการวาจางบรษททปรกษาและการวางระบบเปนการลงทนครงเดยว ในขณะท ตนทนท ประหยดสามารถเกบเก ยวไดทกปโดยไมมท ส นสด แตประเดนปญหาคอ ผประกอบการสวนมากยงไมตระหนกถงคาใชจายทอาจประหยดได หากมองเรองการบรหารจดการขยะอาหารเปนเพยงเรองการอนรกษสงแวดลอมทมคาใชจายเทานน ดงนนเพอเปนการกระตนใหผประกอบการหนมาสนใจประเดนน ภาครฐอาจพจารณาทจะใหแรงจงใจแกผประกอบการทสามารถลดปรมาณขยะอาหารไดในลกษณะของ tax credit สำหรบคาใชจายในการวางระบบการบรหารจดการขยะ อยางนอยในชวงแรกเพอใหผประกอบการตระหนกถงขนาดของผลประโยชนทางธรกจทเกดขนจากการลดความสญเสยของอาหารวาสามารถสรางผลตอบแทนไดคมคาแกการลงทน

2) การสงเสรมการนำอาหารสวนเกนไปบรจาค

การศกษาพบวามอาหารทยงสามารถรบประทานไดจำนวนมากทไมมระบบขนสงโลจสตกส และการบรหารจดการทสามารถสงใหถงผท ตองการได เนองจากมองคกรท ไมแสวงหากำไรท มมาตรฐานในการขนสงอาหาร และสามารถเกบรกษาคณภาพของอาหารทไดมาตรฐานดานสขอนามยเพยงรายเดยว รวมทงผประกอบการไมมแรงจงใจในการบรจาคอาหาร เนองจากมความเสยงตอการถกฟองหากอาหารทบรจาคไปนนกอใหเกดความไมปลอดภยตอผรบ ดงนนสงทรฐจำเปนตองดำเนนการเพอใหมระบบนเวศนของการบรจาคอาหารดงตอไปน

4-9

ประการแรก ออกกฎหมายเพอใหการคมครองผทบรจาคและผทเปนตวกลางในการกระจายอาหารเพอนำไปบรจาค ทงน เพอเปนการปองกนจากการถกฟองเรยกคาเสยหายในกรณทผรบบรจาคมปญหาสขภาพจากการบรโภคอาหาร โดยการกำหนดมาตรฐานของการถนอมอาหารและการขนสงอาหารทบรจาค เชน อณหภมในการขนสงสนคาอาหารแตละประเภท มาตรฐานดานสขอนามย เปนตน

อนง หากโรงแรมหรอรานคาปลกทบรจาค ตลอดจนองคกรทไมแสวงหากำไรทรบหนาทในการขนสงอาหารทบรจาคดำเนนการตามมาตรฐานดงกลาวแลว กไมตองรบผดตอปญหาทเกดขนกบ ผทรบบรจาค ซงอำนาจในการออกกฎหมายเพอการคมครองผทบรจาคและผทเปนตวกลางในการกระจายอาหารเพอนำไปบรจาคอาจมอบหมายใหเปนหนาทของกระทรวงสาธารณสข

ประการทสอง ใหองคกรไมแสวงหากำไรททำหนาทในการรบกระจายอาหารเพอนำไปบรจาคตอสามารถจดทะเบยนเปนองคกรสาธารณกศลทสามารถหกภาษไดเพอสงเสรมใหภาคธรกจและบคคลท วไปมแรงจงใจในการใหการสนบสนนด านการเง น ซ งอย ภายใตอำนาจหนาท ของกระทรวงการคลง

ประการทสาม สรางแพลตฟอรม (platform) ของผทตองการบรจาคอาหาร ผทตองการรบอาหารตามสถานการณทเกดขนจรงแบบ real time โดยอาจรเรมในบางพนทเชน กทม. กอน ทงนอาจมอบหมายใหเปนหนาทของกระทรวงสาธารณสขตองรบผดชอบในการดำเนนการดงกลาว

ประการทส คนภาษมลคาเพม (VAT) ใหแกผจำหนายสนคาหากมหลกฐานยนยนไดวามการบรจาคอาหารหรอวตถดบในการประกอบอาหารใหแกองคกรไมแสวงหากำไร องคกรการกศล หรอโรงเรยนทไดรบการรบรองเพอจงใจใหผผลตอาหารสวนเกนเลอกทจะบรจาคอาหารเหลานนแทนการทำลายเพอขอภาษคน ทงนการดำเนนงานดงกลาวอยภายใตอำนาจหนาทของกรมสรรพากร

ประการทหา กำหนดใหโรงแรมทรบจดงานประชมสมมนา หรองานจดเลยงอน ๆ ทใชงบประมาณของรฐตองบรจาคอาหารสวนเกนจากงานจดเล ยง ซ งเปนแนวทางท แพรหลาย ในตางประเทศทเรยกวา “Green meeting” ซงจะเปนการสรางแรงจงใจใหโรงแรมมระบบการบรหารจดการอาหารสวนเกนทด ทงน การดำเนนการดงกลาวควรอยภายใตอำนาจหนาทของกรมบญชกลาง

ประการทหก จดทำฐานขอมลองคกร ชมชน โรงเรยนและสถานทอน ๆ ทรบบรจาคอาหารในแตละพนทเพออำนวยความสะดวกใหแกสถานประกอบการทตองการจะบรจาคอาหาร และอาจพฒนาแอพพลเคชน (Application) ในการจดสรรอาหารสวนเกน โดยอาจมอบหมายใหเปนหนาทของกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

4-10

ประการสดทาย รณรงคเร องขยะอาหารเชนเดยวกบการรณรงคงดเหลาและบหร หรอโครงการตาวเศษเพอสรางจตสำนกในการรบประทานอาหารไมใหมการ “กนทง กนขวาง” โดยการดำเนนงานดงกลาวควรให สสส.เปนผดำเนนการ

3) การสงเสรมใหมการนำขยะอาหารไปใชประโยชนตอ (recycle)

การศกษาพบวาเศษอาหารจำนวนมากจากภาคธรกจและครวเรอนถกนำไปฝงกลบ เนองจากไมมการแยกขยะอนทรยออกจากขยะประเภทอน รวมทงคาธรรมเนยมในการเกบขยะตำเกนไป กลาวคอ มการเกบคากำจดขยะจากภาคครวเรอนเพยงหลงละ 20 บาท ภาคธรกจแหงละ 80-100 บาท นอกจากนแลว ธรกจรายยอยและครวเรอนยงขาดเครองมออปกรณทจำเปนในการนำขยะอาหารไปใชประโยชนตอ เชน การทำปยหมก การทำนำหมกชวภาพ ฯลฯ ดงนนเพอเปนการสงเสรมใหมการนำขยะอาหารไปใชประโยชนไดมากขน ภาครฐควรจะดำเนนการเกยวกบการจดเกบขยะดงตอไปน

(1) แยกการเกบขยะอนทรยจากการเกบขยะประเภทอน ๆ โดยอาจสลบวน หรอ มรอบ

พเศษในแตละวนของการจดเกบขยะอนทรย โดยควรเรมจากขยะในภาคธรกจกอนซงม

การดำเนนการในบางเทศบาลของตางจงหวดแลว

(2) ยกเลกระบบสมปทานการจดเกบขยะ หากผประกอบการจางบรษทเอกชนใหเขามา

ดำเนนการในการบรหารจดการขยะ ภาคเอกชนควรทจะเลอกบรษททเขามาดำเนนการ

เองไดจากรายชอบรษททไดรบการรบรองโดยกรมควบคมมลพษ ทงน บรษทจะตอง

รายงานรายละเอยดเกยวกบปรมาณและประเภทของขยะทจดเกบตอกรมควบคมมลพษ

กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม โดยมการแยกขยะอาหารออกจากขยะ

ประเภทอน ๆ

(3) ปรบปรงอตราคาธรรมเนยมในการจดเกบขยะใหสะทอนตนทนในการบรหารจดการขยะ

ทแทจรง ทงน รฐบาลอาจจำเปนตองออกเปนกฎหมายกลางทกำหนดคาธรรมเนยม

ขนตำสำหรบทกพนทมฉะนนแลวองคกรปกครองสวนทองถนอาจหลกเลยงท จะขนคา

จดเกบขยะเนองดวยกลวเสยผลประโยชนทางการเมอง นอกจากนแลวควรพจารณา

ระบบการเกบคาธรรมเนยมตามปรมาณขยะ ซงตองดำเนนการเปนระบบเหมอนกนทว

ประเทศเพอปองกนมใหเกดการเคลอนยายขยะไปทงในพนทใกลเคยงทมอตราคาจดเกบ

ทตำกวา

(4) มศนยแปรรปขยะอาหารในแตละองคกรปกครองสวนทองถนเพอใหธรกจขนาดยอมหรอ

ครวเรอนสามารถนำขยะอาหารมาแปรรปเปนสงทใชประโยชนได เชน ปย นำหมก

ชวภาพ เปนตน

4-11

4.2.2 ภาคธรกจ

เนองจากการบรหารจดการขยะอาหารอยางเปนระบบยงเปนเรองทคอนขางใหมในประเทศไทย คณะผวจยจงเสนอใหสมาคมการคาในกลมธรกจโรงแรม และธรกจคาปลก มบทบาทสำคญในการสรางความตระหนกในกลมสมาชกเกยวกบความสำคญในการบรหารจดการขยะอาหารทด ดงน

(1) ผประกอบการในธรกจโรงแรมและธรกจคาปลกกำหนดใหการบรหารจดการอาหาร

สวนเกนและขยะอาหารเปนมาตรการหนงในการลดตนทนหรอสรางรายไดเพมและสราง

ภาพลกษณท ดใหแกธรกจ โดยอาจเร มจากการใหสมาคมโรงแรมไทย และสมาคม

ผคาปลกไทย จดโครงการใหความรเกยวกบแนวทาง วธการตาง ๆ ในการบรหารจดการ

และตนทนทสามารถประหยดไดหรอรายไดทอาจไดรบเพมขน โดยใหโรงแรม และ

รานคาปลกทมประสบการณมาชวยแบงปนขอมลและใหคำแนะนำ รวมถงบรษทท

ปรกษาดานการบรหารจดการขยะอาหารดวย

(2) สมาชกบางรายทมความมงมนในการพฒนาระบบในการบรหารจดการขยะอาหารหรอ

อาหารสวนเกนอาจรวมตวกนเปนกลม “รกษอาหาร” ดงเชนในประเทศสหรฐอเมรกาม

การรวมตวกนของ 3 สมาคมการคา ไดแก สมาคมผผลตสนคาอาหารและเครองดม

สมาคมผคาปลกอาหาร และสมาคมรานอาหาร เพอสรางแนวรวมในการลดขยะอาหาร

(Food waste Reduction Alliance) ซงมบรษทขามชาตขนาดใหญเขารวมเชน ราน

ภตตาคาร McDonald ผผลตอาหาร Del Monte Kellogg’s รานคาปลก เชน Ahold

Delheize (แมคโคร) Safeway และ Target เปนตน

ขอเสนอแนะทนำเสนอมานนมหลากหลาย จงจำเปนตองมการจดลำดบกอนหลงในการดำเนนการตามความยากงาย เชน มาตรการทเกยวโยงกบการปรบปรงกฎหมายระดบพระราชบญญตจะใชเวลานาน ความพรอมของหนวยงานหรอองคกรทรบผดขอบในการดำเนนการ และความสำคญของมาตราการดงกลาวในการสรางระบบนเวศนของการบรหารจดการขยะอาหาร

เนองจากประเทศไทยมผเลนตาง ๆ ในระบบนเวศนของการบรหารจดการอาหารทครบถวนแลว ไมวาจะเปนกลมโรงแรมและรานคาปลกขนาดใหญทมระบบการบรหารจดการขยะอาหารแลว หรอสถาบนการศกษาของรฐ เชน มหาวทยาลยจฬาลงกรณ องคกรทเปนตวกลางในการรบบรจาคอาหาร เชน SOS องคกรหรอชมชนทรบบรจาคอาหารทงทเปนประจำและครงคราว หนวยงานของรฐทใหการสงเสรมการบรหารจดการขยะ เชน สสปน. หรอองคกรปกครองสวนทองถนในบางพ นท องคกรระหวางประเทศทมโครงการเกยวกบการบรหารจดการขยะอาหาร เชน GIZ หนวยงานดานวชาการในประเทศทศกษาปญหาขยะอาหาร เชน TEI และ TDRI หากแตการทำงานของแตละภาคสวนยงขาดการเชอมโยงกน และขาดฐานขอมลเกยวกบขยะอาหาร สงทสามารถดำเนนการไดโดยการ

4-12

ตอยอดจากองคประกอบของระบบการบรหารจดการขยะอาหารทมอยเพอใหการบรหารจดการขยะอาหาร ควรดำเนนการดงน

1. สรางฐานขอมลปรมาณขยะอาหารในภาคโรงแรมเพอเปนการนำรองการพฒนาขอมล

ขยะอาหารในระดบประเทศซงเปนขอมลพนฐานทจำเปนในการบรหารจดการปญหา

ขยะอาหาร เพอตอยอดจากโครงการของ สสปน. แตการสรางฐานขอมลดงกลาวตอง

ไดรบความรวมมอจากโรงแรมในการแจงขอมลปรมาณขยะอาหารของตนเอง ซงโรงแรม

อาจไมตองการเปดเผย จงจำเปนตองมแรงจงใจใหโรงแรมเขารวมโครงการดงกลาว เชน

กำหนดใหโรงแรมทเปดใหบคคลทสามตรวจสอบปรมาณขยะอาหารในโรงแรมจะไดรบ

รายละเอยดเกยวกบแหลงทมาของขยะอาหารในโรงแรมของตนวาเกดจากจดไหน

ตลอดจนแนวทางในการดำเนนการเพอลดปรมาณขยะอาหารและวงเงนท สามารถ

ประหยดไดเบองตน จากประสบการณของโรงแรมทเขารวมโครงการของ สสปน.

2. จดทำเวบไซตเก ยวกบบคคลหรอหนวยงานทเก ยวกบนเวศนการบรหารจดการขยะ

อาหารในโรงแรม เชน

• รายชอโรงแรมทไดเขาโครงการของ สสปน. รานคาปลกทมระบบการบรหารจดการ

และขอมลผลลพธจากการดำเนนการซงอาจไดมาจากบรษททปรกษา Lightblue

consultant

• รายละเอยดเกยวกบมาตรการในการสงเสรมของภาครฐและหนวยงานทเกยวของ

เชน สสปน.

• รายชอหนวยงานทมการศกษาวจยเกยวกบปญหาขยะอาหาร เชน สสส. สถาบนวจย

เพอการพฒนาประเทศไทย (TDRI) สถาบนสงแวดลอม (TEI) องคกรความรวมมอ

ระหวางประเทศของเยอรมน (GIZ) สถาบนเทคโนโลยแหงเอเซย (AIT) เปนตน

พรอมรายละเอยดเกยวกบโครงการ

• รายช อบรษทท ปรกษาท เก ยวกบการบรหารจดการขยะอาหาร เชน บรษท

Lightblue consultant หรอ บรษทท รบบรหารจดการขยะทไดมาตรฐานเชน

WMS เปนตน พรอมรายละเอยดของแตละองคกร

• รายชอองคกรสาธารณะทเก ยวกบการบรจาคอาหาร เชน SOS มลนธกระจกเงา

พรอมรายละเอยดเกยวกบกจกรรมทแตละองคกรดำเนนการ

4-13

• รายชอหนวยงาน องคกร หรอ ชมชนทรบบรจาคอาหาร โดยอาจระบลกษณะของ

อาหารท ตองการ เชน อาหารปรงสำเรจรป วตถดบในการปรงอาหาร อาหาร

กระปอง ฯลฯ เปนตน

• รายช อบรษทท ปรกษาเก ยวกบการรไซเคลขยะอาหาร เช น บรษท SORTs

Corporation ทจำหนายเครองแปรรปขยะอาหารเปนปย อาหารสตว และพลงงาน

เปนตน

ทงนหนวยงานทสามารถรเร มโครงการดงกลาวอาจเปน สสปน. สสส. หรอ กรมควบคมมลพษ เปนตน ซงจะตองดแลใหเวบไซตและขอมลทนสมยอยางตอเนอง

3. ประชาสมพนธเกยวกบปญหาขยะอาหารและวธการลดขยะอาหาร เชน การรณรงคให

ทานอาหารใหหมดจาน สงอาหารไมมากเกนควร เปนตน โดย สสส. จะเปนหนวยงานท

มความเชยวชาญในการรณรงคดงกลาว และการประชาสมพนธเกยวกบโรงแรมทมระบบ

การบรหารจดการขยะอาหารทด โดย สสปน. เพอทจะสรางแรงจงใจใหโรงแรมอน ๆ

สนใจในการพฒนาระบบดงกลาวดวยเพอทจะสามารถรองรบความตองการของ “green

meeting” ได

เมอการดำเนนการทง 3 ขนตอนทกลาวมาแลวลลวงไปดวยดแลว โรงแรมทไดพฒนาระบบการบรหารจดการขยะอาหารทดแลวอาจรวมตวกนเพอผลกดนใหโรงแรมอน ๆ เขารวมดวย

สำหรบมาตรการทางกฎหมายตาง ๆ นนอาจผลกดนควบคไปกบการพฒนาระบบนเวศนของการบรหารจดการขยะอาหาร เนองจากมาตรการเหลาน ไมวาจะเปนการใหแรงจงใจดานภาษ การออกกฎหมายคมครองผบรจาคอาหาร หรอ การยกเลกระบบสมปทานขยะจะชวยสงเสรมใหมผเลนในระบบนเวศนมากขน

อ-1

เอกสารอางอง

FAO, 2018. “Food loss and waste and the right to adequate food: Making the connection” [ออนไลน]. เขาถงไดจาก: http://www.fao.org/3/CA1431EN/ca1431en.pdf

European Food Banks Federation, 2018. “FEBA Annual Report 2018” [ออนไลน]. เขาถงไดจาก: https://www.eurofoodbank.org/en/2018

Australian Governmenr, 2017. “NATIONAL FOOD WASTE STRATEGY HALVING AUSTRALIA’S FOOD WASTE BY 2030” [ออนไลน]. เขาถงไดจาก: https://www.environment.gov.au/system/files/resources/4683826b-5d9f-4e65-9344-a900060915b1/files/national-food-waste-strategy.pdf

https://food.cloud/hubs-supporters/

150 French Ministry of Agriculture, 2017. “Note DGAL/SDSSA/2017-551 on Food hygiene and food safety of food donations.” [ออนไลน]. เขาถงไดจาก: https://info.agriculture.gouv.fr/gedei/site/bo-agri/instruction-2017-551

1 Stavros Niarchos Foundation,“Federation Francaise des Banques Alimentaires” [ออนไลน]. เขาถงไดจาก: https://www.snf.org/en/grants/grantees/f/federation-francaise-des-banques-alimentaires/project-support/

Harvard Food Law and Policy Clinique (2016) ดาวนโหลดไดท https://www.chlpi.org/wp-content/uploads/2014/01/WV-Tax-Incentives-for-Food-Donation-January-2016-final-edition.pdf

E&E New, 2015. “FOOD SECURITY: Businesses learn there are tax incentives and laws to help them recycle mountains of food.” [ อ อ น ไ ล น ] . เ ข า ถ ง ไ ด จ า ก : https://www.eenews.net/stories/1060022190

Fareshare, “What we do” [ออนไลน]. เขาถงไดจาก: https://fareshare.org.uk/what-we-do/

EU, 2019. “Redistribution of surplus food: Examples of practices in the Member States EU Platform on Food Losses and Food Waste May 2019” [ออนไลน]. เขาถงไดจาก: https://ec.europa.eu/food/sites/food/files/safety/docs/fw_eu-actions_food-donation_ms-practices-food-redis.pdf

อ-2

EPA, “Resources and Possible Funding Opportunities Related to the Food System” [ ออน ไลน ] . เ ข า ถ ง ไ ด จ า ก : https://www.epa.gov/sustainable-management-food/resources-and-possible-funding-opportunities-related-food-system#epgrants

The French Environment and Energy Management Agency. 2016. “PERTES ET GASPILLAGES ALIMENTAIRES: L'ETAT DESLIEUX ET LEUR GESTION PAR ETAPES DE LA CHAINE ALIMENTAIRE.” [ออนไลน]. เขาถงไดจาก: https://www.ademe.fr/sites/default/files/assets/documents/pertes-et-gaspillages-alimentaires-201605-rapport.pdf

กฎหมายทเกยวของ

Waste Framework Directive 2018

French LAW n ° 2016-138 of February 11, 2016 relating to the fight against food waste

The France General Tax Code

Penal Code ดาวโหลดเอกสารไดท shorturl.at/gBR

Bill Emerson Good Samaritan Act of 1996

Federal Food Donation Act of 2008

The Civil Liability Amendment (Food Donation) Act 2005

สถาบนว�จยเพ�อการพฒนาประเทศไทย (ทดอาร�ไอ)565 ซอยรามคำแหง 39 เขตวงทองหลาง กรงเทพ 10310โทรศพท�: 02-718-5460โทรสาร: 02-718-5461-2เว�บไซต�: http://www.tdri.or.th

สำนกงานกองทนสนบสนนการสร�างเสร�มสขภาพ (สสส.)อาคารศนย�เร�ยนร�สขภาวะ เลขท 99/8 ซอยงามดพล แขวงท�งมหาเมฆ เขตสาทร กรงเทพฯ 10120โทรศพท�: 02-343-1500โทรสาร: 02-343-1551เว�บไซต�: https://www.thaihealth.or.th