พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต)

มองวนวสาขบชา

หยงถงอารยธรรมโลก

มองวสาขบชา หยงถงอารยธรรมโลก

ผแตง : พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต)

ผแปล : พระมหาหรรษา ธมมหาโส, ผศ.ดร.

บรรณาธการ : โรบน ฟลลป มวร

ออกแบบ : ศรนยา อปนาศกด, อษา บรรจงจด

พมพครงท ๑ : พฤษภาคม ๒๕๕๔

จำนวน : ๓,๐๐๐ เลม

พมพโดย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

เลขท ๗๙ หมท ๑ ต.ลำไทร อ.วงนอย

จ.พระนครศรอยธยา ๑๓๑๗๐

โทรศพท ๐-๓๕๒๔-๘๐๐๐

www.mcu.ac.th

พมพท : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

วดมหาธาต ทาพระจนทร พระนคร

กรงเทพฯ ๑๐๒๐๐

โทรศพท ๐-๒๒๒๑-๘๘๙๒

โทรสาร ๐-๒๖๒๓-๕๖๒๓

www.mcu.ac.th

คำนำ

มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลยไดมสวน

รวมในการสนบสนน และสงเสรมการจดกจกรรมเฉลมฉลอง

วนวสาขบชา วนสำคญสากลของสหประชาตจนประสบ

ความสำเรจตงแตปพทธศกราช ๒๕๔๗ จนถงปพทธศกราช

๒๕๕๔ (ยกเวนปพทธศกราช ๒๕๕๑ ทจดขน ณ เมอง

ฮานอย สาธารณรฐสงคมนยมเวยดนาม) ขาพเจาในนามของ

มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลยมความยนดอยาง

ยงทไดรบการสนบสนนจากรฐบาลไทยและมหาเถรสมาคม

ดวยดเสมอมา โดยเฉพาะอยางยง องคการสหประชาชาต

ทใหรบรองวนวสาขบชา อนเปนวนแหงการประสต ตรสร

และปรนพพานของสมเดจพระสมมาสมพทธเจา

สำหรบการจดงานเฉลมฉลองในปน ทางสมาคม

มหาวทยาลยพระพทธศาสนานานาชาต (สมพน.) ทจดตงขน

ในปพทธศกราช ๒๕๕๐ โดยการรวมมอของสถาบนทางการ

ศกษาพระพทธศาสนาระดบสงทวโลก และขณะน สำนกงาน

เลขานการสมาคมมหาวทยาลยพระพทธศาสนานานาชาต

(สมพน.) ซงมสำนกงานใหญตงอย ณ มหาวทยาลยมหาจฬา

ลงกรณราชวทยาลย อ. วงนอย จ.พระนครศรอยธยา ไดม

บทบาทสำคญในการรวมเฉลมฉลองวนวสาขบชาโลก โดย

เฉพาะอยางยงการจดกจกรรมการประชมวชาการในระดบ

นานาชาต

หนงสอเลมนจะสำเรจไปมไดหากปราศจากความ

วรยะ อตสาหะของคณาจารย นกวชาการทวโลก และเจา

หนาทมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ขาพเจาขอ

ขอบใจในความเสยสละของบรรดาสมาชก สมาคมสภาสากล

วนวสาขบชาโลก คณะกรรมการสมาคมมหาวทยาลย

พระพทธศาสนานานาชาต คณะกรรมการกองบรรณาธการ

ตลอดจนผรวมปฏบตงาน ผสนบสนน และอาสาสมครทก

ทาน

พระธรรมโกศาจารย, ศ. ดร. อธการบดมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

ประธานสมาคมสภาสากลวนวสาขบชาโลก ประธานสมาคมมหาวทยาลยพระพทธศาสนานานาชาต

สารบญ

วนวสาขบชา

รความหมาย และไดคตทจะทำ ๘๒

ความสำคญของวนวสาขบชา ๘๓

ความหมายของวนวสาขบชา

ในแงคตจากพระชนมชพของพระบรมศาสดา ๘๙

ความหมายของวนวสาขบชา

ในแงปรากฎการณยงใหญในประวตแหงมนษยชาต ๙๓

ทำการบชาใหสมคาของวนวสาขะ ๙๙

มองวนวสาขบชา หยงใหถงอารยธรรมของโลก

วสาขบชา ทเปนมาในหมชาวพทธ ๑๐๓

มองวนวสาขบชา ดวยปญญาทรตระหนก ๑๐๗

พทธศาสนาเกดขนมา

โฉมหนาของอารยธรรมกเปลยนไป ๑๑๕

จากการศกษามวลชน สการศกษานานาชาต ๑๑๙

การปกครองโดยมเสรภาพทางศาสนา

ตองมากบการศกษาเพอพฒนาปญญาของคน ๑๒๗

ความเสมอภาคแหงโอกาสในการศกษา

เขาคกนดกบการปกครอง

เพอประโยชนสขของประชาชน ๑๓๑

เราควรไดอะไร เพอใหไดกำไรจากวสาขบชา ๑๓๗

8 2

วนวสาขบชา รความหมาย และไดคตทจะทำ

คำวา วสาขบชา เปนชอของพธบชาและการทำบญ

ในพระพทธศาสนา ทปรารภ วนประสต วนตรสร และวน

ปรนพพาน ของพระพทธเจา

คำวา วสาขบชา เปนคำเรยกสนทตดมาจากคำภาษา

บาลวา วสาขปณณมปชา บางทกเขยนเปน วศาขบชา ซง

เปนรปทตดมาจากคำภาษาสนสกฤตวา วศาขปรณมปชา

แปลวา การบชาในวนเพญ เดอน ๖

วนเพญเดอน ๖ น เปนวนสำคญทางพระพทธศาสนา

วนหนงในรอบป เพราะเปนวนทพระพทธเจาประสต ตรสร

และปรนพพาน เหตการณทงสามรวมกนในวนนเปนมหศจรรย

8 3

ความสำคญของวนวสาขบชา

บรรดาวนสำคญทางพระพทธสาสนา ประเภทรำลก

ถงเหตการณและบคคลสำคญในอดต วนวสาขบชานบวาเปน

วนสำคญทสด ทงในแงทเปนวนเกาแก มมาแตโบราณและใน

แงทเปนสากล คอเปนทยอมรบอยางกวางขวางมการจดงาน

ฉลองกนทวไปในประเทศทงหมายทนบถอพระพทธศาสนา

วาถงเฉพาะในประเทศไทย การจดงานฉลองวนวสาข

บชาคงจะไดมมาตงแตสมยสโขทย โดยอาจจะสบมาจากการ

ตดตอกบลงกาทวป ทมงานวสาขบชามานานแลว และ

หนงสอเรองนางนพมาศ กเลาเรองพธวนวสาขบชาในกรง

สโขทยไวดวย ในสมยอยธยากเขาใจวามการฉลองใหญ ทง

งานหลวงงานราษฎร ตลอด ๓ วน ๓ คน ครนกรงแตกแลว

ประเพณจงเสอมทรามไป จนมการฟนฟขนใหมในรชกาลท

๒ แหงกรงรตนโกสนทร โดยมพระราชโองการ เมอ จ.ศ.

๑๑๗๙ (พ.ศ. ๒๓๖๐) กำหนดใหมงานสมโภชประจำป

เปนการใหญยงกวางานใด ๆ อน๑

๑ ประมาณ พ.ศ. ๔๒๐ ตามคมภรมหาวงส พงOศาวดารลงกาเลาไว

8 4

ความในพระราชกำหนดพธวสาขบชา จ.ศ.๑๑๗๙ วา

ทรงมพระทยปรารถนาจะบำเพญพระราชกศลใหมผลวเศษ

ยงกวาทไดทรงกระทำมา จงมพระราชปจฉาถามคณะสงฆม

สมเดจพระสงฆราช (ม) เปนประธาน ซงไดถวายพระพรถง

โบราณราชประเพณงานวสาขบชาดงสมยพระเจาภาตกราช

แหงลงกาทวป๑ เปนเหตใหทรงมพระราชโองการกำหนด

วนพธวสาขบชานกขตฤกษใหญ ครงละ ๓ วน สบมา

อยางไรกตาม ครนกาลลวงนานมา สภาพสงคม

เปลยนแปลงไป งานวนวสาขบชากคอยซบเซาลงอกโดย

ลำดบ

ในรชกาลท ๔ คอ ประมาณ ๑๐๐ ปเศษลวงแลว

เมอประชาชนยงยดมนในประเพณดอย พระบาทสมเดจ

พระจอมเกลาเจาอยหว ไดทรงพระราชดำรถงความสำคญ

ของการประชมใหญแหงพระมหาสาวกของพระพทธเจาท

เรยกวาจาตรงคสนนบาต จงไดทรงจดงาน วนมาฆบชาขน

เปนครงแรก ทำใหมวนสำคญทางพระพทธศาสนาเพมขนอก

วนหนง

เวลาลวงมาอกนานจนถง พ.ศ.๒๕๐๐ มการจดงาน

ฉลอง ๒๙ พทธศตวรรษ เปนงานสมโภชครงยงใหญ หลง

เสรจงานแลว คณะสงฆไทยครงนน ไดประชมกนมมตวาวน

เพญเดอน ๘ ทพระพทธเจาทรงแสดงปฐมเทศนาโปรดพระ

เบญจวคคย เปนวนสำคญมาก เพราะเปนการประดษฐาน

๑ ประมาณ พ.ศ. ๔๒๐ ตามคมภรมหาวงส พงศาวดารลงกาเลาไว

8 5

พระพทธศาสนา สมควรจดขนเปนวนสำคญทมการเฉลม

ฉลองเปนพทธบชาอกวนหนง วนอาสาฬหบชา จงไดเกดม

ขนตงแต พ.ศ. ๒๕๐๑ เปนตนมา

นอกจากน ยงมวนสำคญประเภทบชาอกวนหนง คอ

วนอฏฐมบชา ตรงกบแรม ๘ คำ เดอน ๖ เปนวนทระลกงาน

ถวายพระเพลงพระบรมสรระของพระพทธเจา วนอฏฐมบชา

น แมวาคงจะไดมมาแตโบราณใกลเคยงกบวนวสาขบชา แต

ไมมประวตเดนชด ทงไมเปนทรจกกนอยางกวางขวาง และ

ในปจจบนกไมจดเขาเปนวนสำคญในทางราชการ จงไมจำ

ตองนำมาเปรยบเทยบดวย

สวนในวงการพระพทธศาสนาระหวางประเทศ วน

สำคญทรจกกนทวไปมเพยงวนเดยว คอ วนวสาขบชา แมวา

การคำนวณวนเวลา และการเรยกชอวนจะแตกตางกนไป

บาง เชน ประเทศพทธศาสนาในอาเซยตะวนออกเฉยงใตจด

งานตามปฏทนจนทรคตในวนเพญเดอน ๖ แตชาวพทธญปน

จดงานฉลองวนประสตพระพทธเจาตาม

ปฏทนสรยคตในวนท ๘ เมษายน

คนไทยเรยก วสขบชา คนลงกา

เรยกเพยนไปวา วสค หรอวซค

(Vesak หรอ Wesak) ดงน

เปนตน แตสาระสำคญของ

งานกคงเปนอนหนงอนเดยวกน

8 6

ปจจบนในวงการพระพทธศาสนาระหวางปรเทศ ไดม

การพยายามชกชวนใหชาวพทธทกประเทศจดงานวนวสาข

บชา พรอมตรงในวนเดยวกน คอในวนขน ๑๕ คำ เดอน ๖

และเรยกชอวนนนวา “The Buddha Day”

วนวสาขบชา เปนวนทระลกการประสต ตรสร และ

ปรนพพานของพระพทธเจา เปนวนทเกยวของกบพระบรม

ศาสดา ผทรงประดษฐานพระพทธศาสนาโดยตรง เมอมวน

วสาขบชาแลว จงมวนอาสฬหบชา และมาฆบชา เปนตนได

เจาชายสทธตถะประสตแลว มพระพทธเจาอบตขนแลว

เหตการณอน ๆ เชนการแสดงธรรม และการประชมพระ

สาวกจงตดตามมา แมพจารณาในแงน กตองนบวาวนวสาข

บชาสำคญทสด

การประสต ตรสร และปรนพพานของพระพทธเจา

ปรากฏขนตรงในวนเดยวกน คอ วนเพญเดอน ๖ เปนความ

ประจวบพอดทหาไดยากยงนก หรออาจจะหาไมไดอกเลย

นบวาเปนเรองนาอศจรรย ทำใหวนวสาขบชา เปนวนทระลก

ถงเหตการณสำคญทสดทง ๓ อยาง ทเกยวของกบองค

พระพทธเจา ทงวนทพระองคอบตเปนมนษย ทงวนทอบต

เปนพระพทธเจา และวนทสนสดพระชนมชพ วนวสาขบชา

จงมใชแตเพยงเปนวนทสำคญอยางเดยวเทานน แตยงเปน

วนทนาอศจรรยอกดวย และความมหศจรรยขอนจดไดวา

เปนสวนประกอบอยางหนงแหงความเปนอจฉรยบรษของ

พระพทธองค

8 7

อยางไรกตาม เหตการณในวนวสาขบชาน แมวาจะ

สำคญและนาอศจรรยเพยงใด กเปนคณวเศษจำเพาะของ

พระพทธเจาแตพระองคเดยว คณคาทพทธศาสนกชนจะรบ

มาเปนประโยชนแกตนได กเพยงแตใหบงเกดความภาค

ภมใจในองคพระบรมศาสดา และเปนเครองเพมพนความ

เลอมใสศรทธาใหแนนแฟน แตกคงสดวสยทจะนำมาเปน

แบบอยางสำหรบปฏบตตาม

ความสำคญและความนาอศวรรยของพระพทธศาสนา

นนอยทเปนสงซงนำมาปฏบตได ใหผลสมจรง เหตการณทง

๓ ในวนวสาขบชา มความสำคญและความนาอศจรรยในทาง

ปฏบตเชนนดวย จงนบไดวา เปนความสำคญและความนา

อศจรรยทแทจรง ยงใหญกวาความสำคญและความนา

อศจรรยอยางทกลาวมาในตอนแรกเสยอก ความสำคญและ

ความนาอศจรรยเชนวาน กคอความสำคญและความนา

อศจรรยแหงความหมาย ซงเราทงหลายสามารถถอเปนแบบ

อยาง นำไปประพฤตปฏบตตามได

8 8

ความประจวบพอดกนของเหตการณทง ๓ ในวน

วสขบชา มความสำคญและความนาอศจรรย โดยทำใหเรา

เกดความภาคภมใจ และความเลอมใสศรทธา แลวกระทำอา

มสบชาตอพระรตนตรย แตความหมายอนลกซงทประสาน

กนของเหตการณทงสามนนมความสำคญและความนา

อศจรรย โดยเปนอนสตเตอนใจใหเราระลกถงหลกธรรมแลว

กระทำปฏบตบชา

พระพทธเจาตรสสอนวา อามสบชา คอ การบชาดวย

สงของ เชน ดอกไม ธปเทยน และอาหาร แมจะสำคญกยง

เปนรอง ปฏบตบชา คอการบชาดวยการปฏบตธรรมจงจะ

สงสดและสำคญอยางแทจรง เปนประโยชนยงใหญทงแก

ตวผปฏบตเอง ทงแกสนตสขของพหชน และเปนเครองสบ

ตออายพระศาสนาทมงคงแนนอน เมอปฏบตบชามอยอามส

บชากเปนกำลงสนบสนนและพลอยมความสำคญ แตถาไร

ปฏบตบชา อามสบชากหมดความหมาย

8 9

ความหมายของวนวสาขบชา ในแงคตจากพระชนมชพของพระบรมศาสดา การประสต ตรสร และปรนพพานของพระพทธเจา

เกดขนตรงกนในวนเดยว ความหมายของเหตการณทงสาม

นนกเกยวพนประสานกนเปนอนเดยว

การประสต ของพระองค มความหมายเตอนใหเรา

ระลกวา คนทกคนแมจะเรมตนชวตโดยความเปนมนษย ม

กำเนดไมแตกตางกน แตตอจากจดเรมตนนนแลว มนษยก

แสดงความเปนสตวประเสรฐออกมา ดวยความเปนผ

สามารถทจะฝกฝนอบรม บคคลผมจดหมายอนสงสงมง

บำเพญความดงามปรบปรงตนอยตลอดเวลา อาศยความ

เพยรและสตปญญาฝกฝนตนใหบรรลความเปนมนษยผเยยม

ยอดได กลายเปนศาสดาทเคารพบชาของปวงเทพและหม

มนษย นำประโยชนสขมาใหไมเฉพาะแตตนเองผเดยว แต

เกอกลแกชาวโลกทงหมดดวย พระพทธเจาทรงเปนตวอยาง

แสดงประจกษพยานของภาวะเชนน ทกคนจงควรมกำลงใจ

เพยรพยายามใชสตปญญาพจารณา บำเพญความดงาม

9 0

ฝกฝนปรบปรงตนใหเปนมนษยทประเสรฐยงขนอยเสมอ

การตรสร เปนเครองเตอนใหระลกวา สงสำคญทเปน

ผลสำเรจ และเปนจดมงหมายแหงความเพยรพยายามและ

การใชสตปญญาของพระพทธเจา ซงทำใหพระชนมชพของ

พระองคกลายเปนสงมคณคาอยางสงสดนน หาใชการไดมา

ซงสงสำหรบปรนเปรอบำรงบำเรอความสขสวนตนไม แต

เปนการเขาถงความดงามอยางสงสดททำใหพระชนมชพของ

พระองคเตมเปยมสมบรณ พรอมทงเผอแผขยายความเตม

เปยมสมบรณนนออกไปใหแกชวตอน ๆ ดวย เรยกวานำมา

ซงประโยชนสขแกโลก การเขาถงความดงามนเองททำใหเจา

ชายสทธตถะผเปนมนษย กลายเปนพระพทธเจา ทำใหม

พระพทธเจาอบตขนในโลก ความดงามทวาน คอสงทเรยกวา

“ธรรม” หรอ “พระธรรม”

การเกดขนของพระพทธเจาทำใหธรรมปรากฏขนใน

โลก ธรรมปรากฏขนแลว กกระจายความดงามออกไป ดวย

คำสอนทสาดแสงสวางสองทางแหงการดำเนนชวตทดงาม

นำไปสประโยชนสขและความอยรวมกนอยางสงบรมเยน

นอกจากน การตรสรยงสอนเราดวยวา การบรรลผล

สำเรจทดงามนน มใชจะกระทำไดงาย พระพทธเจา กวาจะ

ตรสรได ตองทรงบำเพญเพยรพยายาม ใชสตปญญาแสวงหา

คนควาทดลองดวยความเดดเดยวและอดทน จนบางคราว

แทบจะสนพระชนมชพตลอดเวลายาวนานถง ๖ ป ครน

ตรสรแลว เมอทรงนำธรรมอนเปนหลกแหงความจรง ความ

ดงามนน ไปสงสอนผอน กตองทรงเสยสละลำบากพระกาย

9 1

เสดจเทยวไปทกถน แมทแสนจะกนดารและฝาภยนตราย

บคคลทจะทำความดงาม บำเพญประโยชนสขแกหมชน ก

ควรดำเนนตามพทธปฏปทา โดยการเพยรพยายามดวย

ความเสยสละ อดทน ไมยอมทอถอย

การปรนพพาน มความหมายทเปนอนสต ใหระลก

วาพระชนมชพของพระพทธเจา ในฐานะทเปนชวตมนษย

เมอถงคราวสนสด กดบสนไปตามกาลเวลา แตพระธรรมทได

ทรงคนพบ เปดเผยไว ทำใหปรากฏในโลกแลว เปนหลกแหง

ความจรงและความดงามอนอมตะ ไมเคลอนคลาดแตกดบ

เปนสงไมตาย ยงคงสองทางแหงปญญาเพอบรรลประโยชน

สขแกหมมนษยสบตอไป และทงพระพทธเจายงไดทรงตง

คณะสงฆไวทำหนาทรกษาสบทอดสงตอประทปแหงธรรม

แทนพระองคตอ ๆ มาอกดวย แมวาพระพทธเจาจะทรงหยด

เลกพทธกจ กไดทรงหยดเลกในเมอมอมตธรรมสำหรบ

อำนวยอมตประโยชนสบตอมา การปรนพพานเปนการดบ

สนทในเมอกจสำเรจ การดำเนนใหเขาถงอมตธรรมและ

บรรลอมตประโยชนเปนหนาทของเราทงหลายทงทจะตาง

คนตางทำ และรวมกนชวยกนทำตอไป

อยางไรกตาม หากจะมองความหมายใหลกซงยงขน

ไปอก ยอมเหนไดวา บรรดาเหตการณสำคญ ๓ อยาง ใน

พระชนมชพของพระพทธเจานน การตรสร ตองนบวามความ

สำคญสดยอด การเรมตนและการสนสดของชวตทเรยก

วาการเกด การตายนน มนษยทกคนมเสมอเหมอนกน แตขอ

พเศษอยทชวต ซงเปนไปในระหวางจดตนและสดทงสองน

9 2

สงททำใหเจาชายสทธตถะเปนพระพทธเจา และ

ทำใหเราเคารพบชาพระองค กคอการตรสรอนพวงพรอมมา

ดวยการกระทำตาง ๆ เพอการตรสร และพทธกจตาง ๆ ทได

ทรงบำเพญอนเปนผลสบเนองมาจากการตรสร แตเพราะ

พระชนมชพของพระองค เปนฐานทตงทอาศยแหงการ

ตรสรและการบำเพญพทธกจเหลานน วนประสต และวน

ปรนพพานของพระองคจงยอมพลอยมความสำคญตามไป

ดวย

ความเปนพระพทธเจาอนเกดจากการตรสร และการ

ทรงบำเพญประโยชนแกมนษยชาต ทเรยกวา “พทธกจ” น

โดยแท ทเปนฐานรองรบความสำคญ และความนาอศจรรย

ทงหมดทเกยวกบพระองค เปนเหตใหพทธศาสนกชนเคารพ

บชาพระองค และเปนสวนสาระสำคญทพทธศาสนกชนจะ

พงสมพนธเกยวของกบพระองค ดงคำพรรณนาแสดง

พระคณของพระพทธเจา ทคนหลายราย หลายพวกหลาย

หม ไดกลาว และบนทกเอาไวเปนประจกษหลกฐาน

9 3

ความหมายของวนวสาขบชา ในแงปรากฏการณยงใหญในประวต แหงมนษยชาต

ความหมายของวนวสาขบชาทไดกลาวมานน แมจะ

ลกซงและสำคญ กยงจำกดแคบ เปนเชงคตเกยวกบชวต

บคคล คอ พระชนมชพของพระบรมศาสดา วนวสาขบชายง

มความหมายทกวางขวางยงกวานน ซงเปนความหมายในขน

หลกการของพระพทะศาสนา ตรงกบความจรงทวา การเกด

ขนของพระพทธเจา กคอการเกดขนของพระพทธศาสนา

และในแงน การเกดขนของพระพทธเจาและพระพทธศาสนา

เปนปรากฏการณอนยงใหญทมลกษณะพเศษ ถอไดวา

เปนการขนสยคใหมแหงประวตศาสตรของมนษยชาต โดยท

การประสต ตรสร และปรนพพานของพระพทธเจา มความ

หมายเชงหลกการ ดงน

9 4

๑. การประสตของพระพทธเจา คอการประกาศ

อสรภาพของมนษย

การประสตของเจาชายสทธตถะ กหมายถงการเกด

ขนของพระพทธเจาดวย เปนความหมายทโยงถงกนอยในตว

การประสตของเจาชายสทธตถะมสญลกษณอยทการ

ทรงประกาศการเกดขนของพระพทธเจา ดวยพระดำรสท

เรยกวา “อาสภวาจา” (วาจาอาจหาญ) วา “อคโคหมสม

โลกสส, เชฎโฐหมสม โลกสส, เสฎโฐหมสม โลกสส”๒ แปล

วา “เราเปนผเลศแหงโลก เราเปนพใหญแหงโลก เราเปนผ

ประเสรฐแหงโลก”

๒ อาสภวาจา ในคราวประสต ด ท.ม. ๑๐/๒๖ (ทฆนกาย มหาวรรค พระไตรปฏก

เลม ๑๐ ขอ๒๖); ม.อ.๑๔/๓๗๗ (มชฌมนกาย อปรปณณาสก พระไตรปฏก เลม ๑๔

ขอ ๓๗๗)

9 5

พระวาจานทรงประกาศทามกลางสงคมมนษยทม

อทธพลของการนบถอเทพเจาครอบคลมและครอบงำไปทว

ทงหมด คำวา “เชฏฐ” เปนตนนน เปนคำแสดงฐานของพระ

พรหมผเจาเปนเทพเจาสงสด มนษยยคนนเชอวาชวตและ

สงคมของตนจะดรายเปนไปอยางไร ยอมขนตออำนาจของ

เทพเจาทจะลงโทษหรอโปรดปรานดลบนดาลใหเปนอยางไร

สงทมนษยจะตองทำเพอนำผลดมาสชวต ครอบครว และ

สงคมของตน กคอการยอมสยบตอเทวบญชา และการ

ออนวอนบชาขอผลทปรารถนา ดวยการเซนสรวงสงเวยและ

การบชายญ

เมอพระพทธเจาอบตขน พระองคไดประกาศหลก

การทเปนการปฏวตความคดความเชอและวถชวตของมนษย

วา มนษยนเปนสตวพเศษ มศกยภาพทจะฝกฝนพฒนาใหด

เลศประเสรสงสดได เมอมนษยฝกฝนพฒนาตนใหมคณความ

ดและมปญญาญาณสมบรณแลว กจะเปนบคคลผประเสรฐ

เลศสงสด ทเรยกวา “พทธะ” ซงเทพเจาทงหลายตลอดแม

กระทงพระพรหมกจะนอมนบบชา ฉะนน มนษยทฝกฝน

พฒนาตนสงสด คอ พทธะนตางหาก ทเปน “อคคะ” (ผเลศ)

เปน “เชฏฐะ” (ผเปนใหญ) เปน “เสฏฐะ” (ผประเสรฐ) หา

ใชเทพเจา แมแตพระพรหมผเปนเจาไม

ดวยหลกการน พระพทธศาสนาไดกระตนและ

กระตกมนษยใหหนมาใสใจในศกยภาพแหงมนษยทมอยใน

ตนเองและเกดความสำนกในการทจะฝกฝนพฒนาชวตและ

ความเปนอย พฤตกรรม ภมธรรม ภมปญญาของตน ดวย

9 6

ความตระหนกรวา สนตสข และอสรภาพ แหงชวตและ

สงคมข¬องตนสมฤทธหรอไม และแคไหนเพยงใด อยทกา

รฝกฝนพฒนาตวของมนษยเอง หาใชอยทการดลบนดาลของ

เทพเจาไม มนษยไมควรจะมวคดหาทางพระเนาพะนอ

ออนวอนเอาอกเอาใจเทพเจา แตควรหนมาเพยรพยายาม

พฒนาตนเองใหมความสามารถทจะสรางสรรคความสำเรจ

ดวยสตปญญาของตน

การประสตของพระพทธเจา หรอการเกดขนของ

พระพทธศาสนา เปนการปฏวตในประวตศาสตรแหง

มนษยชาต ดวยการประกาศวา อำนาจสงสดทกำหนดชะตา

กรรมของมนษย กคอการฝกฝนพฒนาตนและการกระทำ

ดวยปญหาทพฒนาขนมาใหรความจรงของธรรมชาตหาใช

การดลบนดาลของเทพเจาไม

๒. การตรสรของพระพทธเจา คอการปรากฏแหง

ธรรมขนมาเปนใหญสงสด

อสรภาพของมนษย ททรงประกาศในการประสตนน

จะบรรลผลเปนจรงกเพราะมการตรสร กลาวคอเมอมนษยร

เขาใจมองเหนความจรงของธรรมชาตแลวปฏบตการทง

หลายไดถกตองตามธรรม โดยฝกฝนพฒนาตนใหมปญญา

ญาณจนตรสรเขาถงธรรมแลว มนษยจงเปน “พทธะ” ผ

ประเสรฐเลศสงสด

การตรสร คอการบรรจบประสานระหวางปญญาของ

มนษยกบธรรม คอความจรงของธรรมชาต เมอตรสรแลว

พระพทธเจากไดตรสวา “ยทา หเว ปาตภวนต ธมมา”

9 7

เปนตน๓ มใจความวา เมอใดธรรมทงหลายปรากฏแกบคคล

ประเสรฐผเพยรพยายามเพงพนจอย เมอนนปวงความสงสย

ยอมมลายไป เพราะมารเขาใจถงธรรมพรอมทงเหตของ

มน...เพราะไดรถงภาวะทสนไปแหงปจจยทงหลาย... ขจด

มารและเสนาเสยได ดงตะวนสองฟาทอแสงจาอย ฉะนน”

ธรรมคอความจรงของธรรมชาตนนแหละยงใหย

สงสดหาใชเทพเจาหรออำนาจดลบนดาลอนใดไม แมแตเทพ

ทงหลายกอยใตอำนาจของธรรม คอความจรงแหงความเปน

ไปตามเหตปจจยเปนตนในธรรมชาตนนเอง ธรรมยอมเหนอ

เทพ เทพจะหนอธรรมไปไมได เมอรเขาใจอยางนแลว มนษย

กจะไดเพยรพยายามฝกฝนพฒนาตนใหรเขาใจและปฏบต

การทงหลายใหถกตองตามธรรม เพราะมนษยมปญญาท

สามารถพฒนาใหลถงธรรมได

เมอเขาถงธรรมแลว กมความเปนอสระทจะเปนอย

และทำการอยางประสานกบธรรม ดวยปญญาทรเขาใจธรรม

นน ซงมความเปนไปตามกฎเกณฑทแนนแน ไมตองคอยเอา

อกเอาใจคอยรอคำสงบญชาของเทพยดาพรหมเจา ทไมรวา

จะตองประสงคอยางใด และจะขดเคองหรอโปรดปรานอยาง

ไหน เมอใด

๓ พทธอทาน เมอแรกตรสรน ด วนย.๔/๑-๓ (วนยปฎก มหาวรรค พระไตรปฎก เลม ๔ ขอ ๑-๓) ; ข.อ. ๒๕/๓๘-๔๐ (ขททกนกาย อทาน พระไตรปฎก เลม ๒๕ ขอ ๓๘-๔๐

9 8

๓. การปรนพพาน คอการเตอนจตสำนกในวถชวต

แหงความไมประมาท

ดานหนงของธรรมหรอความจรงแหงกฎธรรมชาต ก

คอความไมเทยงแทคงทน และความเปลยนแปลงเปนไปตาม

เหตปจจย ของสงทงหลาย ธรรมคอความจรงนมอย หรอ

กำกบอยกบชวตของมนษยทกคน โดยเฉพาะการทชวตนน

จะตองสนสดลงดวยความตาย

ในขณะทความเปนจรงของธรรมบอกเราวา เราจะ

ตองฝกฝนพฒนาตนเองใหมคณสมบต มความสามารถ และ

มปญญาทจะรเขาใจและปฏบตการทงหลายใหถกตองตาม

ธรรมคอกฎธรรมชาต ชวตของเราจะดงามเลศประเสรฐ

บรรลสนตสขและอสรภาพแทจรง กตอเมอมปญญาเขาถง

ธรรมและสามารถทำชวตและสงคมมนษยใหดำเนนตาม

ธรรม แตพรอมกนนนธรรมนนองกกำกบความจรงไววา ชวต

และสงแวดลอมรอบตวของเราทกอยางไมยงยนคงทนอย

ตลอดไป จะตองเปลยนแปลงเปนไปตามเหตปจจย เพราะ

ฉะนนเราจะนงนอนใจประมาทอยไมได เพราะถามวประมาท

ผดเพยนละเลย ชวตของเราอาจหมดโอกาสทจะพฒนาให

เขาถงคณคาและประโยชนทพงไดจากธรรม

ดวยเหตน เพอใหธรรมทพระพทธเจาตรสรและ

ประกาศแกโลกแลวนน มาปรากฏผลเปนประโยชนแกชวต

และสงคมของเรา และเพอใหชวตและสงคมของเราดำเนนไป

สความดงาม ความมสนตสขและอสรภาพ อนพงไดจากธรรม

นน เราจงจะตองอยอยางไมประมาท หรอดำเนนไปในวถ

9 9

ชวตแหงความไมประมาท

เพราะฉะนน เมอจะปรนพพาน พระพทธเจาจงตรส

พระวาจาสดทายทเรยกวา “ปจฉมวาจา” อนถอไดวาเปน

เครองหมายและความหมายแหงการปรนพพานวา “วยธมมา

สงขารา อปปมาเทน สมปาเทถ”๔ แปลวา “สงทงหลายท

เกดจากปจจยปรงประกอบขน ลวนมอนจะตองเสอมสลาย

ไป เธอทงหลายจงยงความไมประมาทใหถงพรอม”

ทำการบชาใหสมคาของวนวสาขะ

ถาวนวสาขบชาจะชวยใหเราระลกถงความหมายของ

การประสต ตรสร และปรนพพาน อยางเขาถงหลกการของ

พระพทธศาสนาตามทไดกลาวมาแลว และเตอนใจใหเรานำ

หลกการนนมาใชประโยชนกนอยางจรงจง การบชาของเราก

จะเกดคณคา เปนประโยชนแกชวตและสงคม อยางสม

คณคาของวนวสาขบชาโดยแทจรง และจะชวยใหมนษยชาต

กาวขนสยคใหมแหงการพฒนามนษย ทพระพทธเจาทรง

ประกาศนำไวนานแลว ไดจรงจงเสยท แตถาจะคดเอางายๆ

อยางนอยกควรจะระลกพจารณาดงทจะกลาวตอไป

๔ ปจฉมวาจา คราวปรนพพาน ด ท.ม. ๑๐/๑๔๓ (ทฆนกาย มหาวรรค พระไตรปฎก เลม ๑๐ ขอ ๑๔๓); ส.ส.๑๕/๖๒๐ (สงยตตนกาย สคาถวรรค พระไตรปฎก เลม ๑๕ ขอ ๖๒๐)

1 0 0

ในวนเกดบาง ในวนตายบาง ของบรรพบรษ บรพกา

รชน คนทเราเคารพนบถอ ตลอดจนญาตสนทมตรสหาย คน

ทงหลายนยมกระทำการอยางใดอยางหนง เปนการแสดง

ความเคารพนบถอและความมนำใจตอบคคลนน ไฉนเลาใน

วนวสาขบชา อนเปนวนทระลกถงการประสต ตรสร และ

ปรนพพานของพระพทธเจา พทธศาสนกชนจะไมพงทำการ

แสดงออกอะไรสกอยางหนง เพอเปนพทธบชา เปนการ

แสดงนำใจตอพระบรมศาสดาของตน

ในวนทระลกถงบคคลผมความสำคญของวงศตระกล

ของกลมชน หรอทองถนหนง กยงมการจดพธทระลก

หรองานเฉลมฉลองกน ไฉนเลาในวนวสาขบชาทระลกถง

พระพทธเจา ผทรงบำเพญประโยชนแกมวลมนษย

ประชาชนจะไมพงจดพธสมโภชหรองานมหาบชา

พทธศาสนกชนผปรารถนาจะแสดงนำใจตอพระบรม

ศาสดา อยางนอย หากจะสงบจต ระลกถงพทธภาษตหรอคำ

สอนของพระพทธเจาสกขอหนง กคงจะพอชอวาไดทำอะไร

อยางหนงเปนพทธบชา

ถาสามารถพจารณาตงจตคดไปตามใหเหนความ

หมายดวย กจะชอไดวากระทำพทธบชาทลกซงยงขนไปอก

หากมองเหนความหมายทจะพงปฏบตไดแลวนำไป

เปนแบบอยางสำหรบประพฤตตาม กยอมจะไดชอวา เปนผ

กระทำปฏบตบชา อนเปนการบชาอยางสงสด ทพทธ

ศาสนกชนจะพงแสดงออกไดตอพระบรมศาสดาของตน นบ

วาเปนอานสงสอยางสงสดของวนวสาขบชา

1 0 1

แทจรง การทเราบชาพระพทธเจานน มใชเปนการทำ

เพอประโยชนแกพระพทธเจา และพระพทธเจากมไดทรง

ตองการไดรบผลประโยชนอะไรจากเรา แตเมอเราบชา

พระพทธเจา ผลดหรอประโยชนกเกดแกตวเราผบชานนเอง

ทงแกชวตของเรา และแกสงคมของเราทงหมด

เมอเราบชาพระพทธเจา จตใจของเรากโนมนอมไป

ในทางแหงความดงาม ทำใหจตใจเจรญงอกงาน เอบอม

เปนสข

เมอเราบชาพระพทธเจา เรากนอมนำเอาพระคณ

ความดงามของพระพทธเจาเขามาไวในจตใจของเรา ทำให

เรามนใจทจะดำเนนตอไปในวถทางแหงความดงาม และ

ประพฤตปฏบตตามอยางพระพทธจรยาของพระองค

เมอเราบชาพระพทธเจา กเปนการเตอนใจตวเราเอง

ใหระลกถงธรรม ทงหลายทพระองคทรงสงสอน ซงเราจะ

ตองเพยรพยายามปฏบตบำเพญใหกาวหนาตอไปจนกวาจะ

จบสนสมบรณ

เมอเราทงหลายพากนบชาพระพทธเจา กจะเปน

สญญาณของการทเราเคารพยกยองนยมบคคลทดมธรรม

และการเคารพเชดชธรรมทเปนความดและความจรง ซงหาก

สงคมยงยดถอในการบชาอยางน สงคมกจะดำรงรกษาธรรม

ไวได และธรรมกจะคมครองรกษาสงคมใหมสนตสขอยางยง

ยน

หากระลกถงพทธภาษตหรอคำสอนใดๆ ไมไดเลย

และไมสามารถทำอะไรอนอกได กพงสละเวลาทำใจใหสงบ

1 0 2

แลวอานหรอฟงคำสรรเสรญพระคณของพระพทธเจาสก

ทอนหนงตอนหนง ถาในขณะทอานหรอฟง จตใจเกดความ

เลอมใสศรทธา เกดปตปราโมทยขน หรอมใจปลอดโปรง โลง

เบาเบกบานผองใส กนบวาไดมสวนรวมฉลองวนวสาขบชา

และกระทำพทธบชาในวนสำคญนดวย

1 0 3

๑ พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต) ใหสมภาษณแกมลนธพทธธรรม เนองในโอกาสวนวสาขบชา เมอวนท ๑๐ พฤษภาคม ๒๕๕๓ ณ วดญาณเวศกวน ต.บางกระทก อ.สามพราม จ.นครปฐม

มองวนวสาขบชา หยงใหถงอารยธรรมของโลก๑

วสาขบชา ทเปนมาในชาวพทธ

ถาม กราบนมสการทานเจาคณอาจารย เนองจาก

องคการสหประชาชาตไดมมตยอมรบวนวสาขบชาเปนวน

สากลของโลก การทสหประชาชาตใหการยอมรบครงน ยอม

แสดงใหเหนวา วนวสาขบชานน ไมเพยงแตเปนวนสำคญ

ของชาวพทธเทานน แตมความสำคญตอชาวโลกดวย จงขอก

ราบเรยนทานเจาคณอาจารยใหพดถงเรองราวเกยวกบวน

วสาขบชา

1 0 4

ขอเรมตนดวยคำถามวา วนวสาขบชานคอวนอะไร ตอบ วสาขบชา พดงายๆ กคอ “วนพระพทธเจา”

เพราะเปนวนทจดพธบชา เพอแสดงความเคารพ และระลก

ถงพระคณของพระพทธเจา เปนการประกาศวาเรามองเหน

คณประโยชนทพระองคไดกระทำไวตอพระพทธศาสนาและ

ตอสงคมมนษย

ทวาเปนวนพระพทธเจา กเพราะวาเปนวน “ประสต

ตรสร ปรนพพาน” ของพระองค เมอเปนวน ประสต ตรสร

ปรนพพานของพระพทธเจา กเปนวนพระพทธเจา และถอได

วาเปน “วนเกดของพระพทธศาสนา” ดวย เพราะวา

พระพทธเจาเปนผตงหรอประดษฐานพระพทธศาสนาขน

เพราะฉะนนจงพดรวมกนไดวา วนวสาขบชา กคอ

วนทเรามาแสดงความเคารพบชา ระลกในพระคณความด

และประโยชนทพระพทธเจา ไดทรงบำเพญไวใหแกมวล

มนษย โดยเฉพาะในการทไดทำใหพระพทธศาสนาเกดขนมา

เพอประโยชนสขของประชาชาวโลก

เนองจากวน ประสต ตรสร ปรนพพาน ของ

พระพทธเจา ตรงกบวนเพญเดอนวสาขะ เพราะฉะนนการ

บชาหรอพธนจงจดในเดอนวสาขะ ทเราเรยกกนงายๆ วา

เดอนหก และจงเรยกวา วสาขบชา

1 0 5

ถาม วนวสาขบชามความเปนมาอยางไร

ตอบ ในเรองความเปนมานน บางสวนเราอาจจะไม

ชดเจน คอ เปนเรองของเหตการณและกจกรรมของมนษยใน

ประวตศาสตร บางตอนมหลกฐาน เรากรชดเจน บางตอน

ไมมหลกฐาน ทงๆ ทมการปฏบตหรอกจกรรม แตเรากไม

สามารถยกมาพดได

วนวสาขบชาเกดจากการทชาวพทธตองการแสดง

ออกโดยมารวมตวกน แสดงความระลกในพระคณของ

พระพทธเจา มการทำกจกรรมทเรยกวาบญกศลตางๆ โดย

เฉพาะกคอการบชา การจดกจกรรมเชนนจะเกดขนครงแรก

เมอไรคงยากทจะบอก เพราะยงไมเหนหลกฐานชดเจน

ถาพดถงเฉพาะในประเทศไทย เรากบอกไดเทาทรวา

มขนตงแตครงสโขทย สบทอดมาเรอยๆ แตในสมยอยธยาจะ

มแคไหนกไมชดเจนนก เพราะขาดตอนลงในชวงปลายทกรง

ศรอยธยามเหตการณบานเมองวนวายสบสน บางทานกวา

หยดชะงกไป แลวมาฟนฟอกเมอตงกรงเทพฯ รชกาลท ๒

ไดทรงฟนฟพธวสาขบชาขนมาโดยทำเปนการใหญ สมเดจ

1 0 6

พระสงฆราชมเปนเจาของความคดในฐานะททานเปนประมข

สงฆในประเทศไทยเวลานน

ครงนน ทางการบานเมอง ไดประกาศใหทำพธเฉลม

ฉลอง โดยทำเปนกจกรรมใหญถง ๓ วนดวยกน การเฉลม

ฉลองนเปนไปในเรองของบญกศล ไมไดสนกสนานแบบมการ

กนเหลาเมายาอะไร ตรงขามกคอ ใหทำความด เวนจาก

ความชว ไมใหมอบายมข ไมใหมสราการพนน และสงเสรม

กจกรรมในการทำความดตางๆ

ทพดมานเปนเรองของวนวสาขบชาทปฏบตกนมาใน

ประเทศไทย ไมไดหมายความวาเกดขนครงแรก แตเทาทเรา

รวามในประเทศไทย กเปนมาอยางนโดยเฉพาะตงแตรชกาล

ท ๒ มการจดประเพณวนวสาขบชาตอเนองมาจนปจจบน

แตปจจบนนการจดงานหดลงไปเหลอวนเดยว และ

ยงกวานนวนเดยวบางทกเหลอเพยงสวนของวน ไมไดเตมวน

แตกมผพยายามทจะใหความสำคญอยางทมการจดงาน

สปดาหสงเสรมพระพทธศาสนา ทสนามหลวง ซงจดกนมา

เปนเวลา ๑๖ ปแลว ปนเปนปท ๑๗ เมอมพทธมณฑลขนมา

กจดทพทธมณฑลดวย แลวกจดตามวดตางๆ ซงเปนเรอง

ของการจดงานวนวสาขบชาทวไป สำหรบประชาชนแตละ

ทองถน

ถาม ประเทศอนๆ มการจดงานวนวสาขบชากน

อยางไรบาง

ตอบ ประเทศอนกถอวนเกดของพระพทธเจา คอวน

ประสตเปนวนสำคญ อยางญปนกมวนประสตของพระพทธเจา

1 0 7

เทาททราบเวลานเขาใชวนสรยคต โดยกำหนดแนนอนลงไป

วาเปนวนท ๘ เมษายน ของทกป

ทศรลงกาเขาจดงานใหญมาก ปจจบนนกยงใหญอย

เขาเอาจรงเอาจงมาก ราชการหยด ๒ วน ชาวบานนงขาว

หมขาวมาอยวดถอศล ๕ วน ตงโรงทานและจดการแสดง

ทางธรรม ๑ เดอน แสดงวาเขาเหนความสำคญของพระพทธ

ศาสนา เพราะเมอเหนความสำคญของวนวสาขบชา กแสดง

วาเหนความสำคญของพระพทธเจา เมอเหนความสำคญของ

พระพทธเจา กคอ เหนความสำคญของพระพทธศาสนา อน

นเนองจากอยดวยกนเปนธรรมดา

มองวนวสาขบชา ดวยปญญาทรตระหนก

ถาม วนวสาขบชามความสำคญตอชาวพทธอยางไร

ตอบ วนวสาขบชาสำคญตอชาวพทธ เพราะวา

พระพทธเจาเปนผประดษฐานพระพทธศาสนา เปนผทำให

พระพทธศาสนาเกดขน เราจงเรยกพระองควา “พระบรม

ศาสดา”

เมอพระพทธศาสนาสำคญตอเรา พระพทธเจาก

สำคญตอเราชาวพทธทงหลาย นเปนการพดในแงหลกทวไป

ถาจะพดในความหมายทลกลงไป วนวสาขบชากม

ความสำคญในแงทวาเปนเครองเตอนใจใหเรานำเอาหลก

พระพทธศาสนาขนมาประพฤตปฏบต อยางนอยเรมตนดวย

เตอนใจใหเราไมลมทจะมองความหมายวาพระพทธศาสนา

1 0 8

คออะไร แลวกเปนโอกาสสำหรบการทำความดงามตางๆ

เรมตงแตการมาระลก ทบทวนวามหมาย ตรวจสอบความ

เขาใจ และขวนขวายศกษาพระพทธศาสนา ถาเราใชโอกาสน

มาเตอนใจกน แลวสงเสรมการศกษาพระพทธศาสนา ดวย

การสรางความรความเขาใจ และชวนกนประพฤตปฏบต ก

จะเปนผลดตอตนเอง ตอผอน และตอสงคมสวนรวม

แตละปเราอาจจะมาตกลงกนวา ปนจะเนนอะไร

สำหรบชาวพทธ เชน เนนเรองทสมพนธกบสภาพสงคมโดย

พจารณาวาสงคมไทยเวลานมสภาพเปนอยางไร มจดออนจด

แขงในแงไหน มปญหาทางดานสงคม เชน อบายมข ยาบา

ยาเสพตด การพนน ทหนกมาก ประชาชนลมหลงในเรอง

อทธฤทธปาฏหารยและการออนวอนหวงผลจากการดล

บนดาล การบานการเมองกมปญหาจากความไมสามคค

เปนตน ตลอดจนเรองความไมสะอาด ไมเรยบรอย ไมสจรต

ตางๆ ดงทมเรองราวเกดขนมากมาย เปนเหตการณความ

เปนไปของสงคม ซงชาวพทธกคอคนไทยทวๆ ไปนแหละ

ตองมความรบผดชอบ

โดยเฉพาะความรบผดชอบในฐานะชาวพทธนตองสง

เพราะพฤตกรรมเสอมทรามเสยหายเหลาน จะเปนอบายมข

กด ความไมสจรตในการบรหารดำเนนกจการตางๆ กด เปน

เรองทผดหลกพระพทธศาสนามาก ถาเราจะใหพระพทธ

ศาสนามความหมาย และแสดงวาคนไทยนบถอพระพทธ

ศาสนาจรง กตองใหคนไทยแสดงตวออกมาดวยพฤตกรรม

หรอการกระทำ และการดำเนนชวตทถกตองตามหลก

1 0 9

พระพทธศาสนา

เมอชวตและสงคมของเรามสภาพอยางน ซงไมเปน

ไปตามหลกพระพทธศาสนา กเปนเครองฟองตวเอง ทเราจะ

ตองมาทบทวนพจารณากน แลวกวเคราะหปญหาและหา

ทางแกไข

วนวสาขบชากเปนโอกาสสำคญทจะไดมาเอาจรงเอา

จงโดยมารวมใจกน ประชมกน หรอรวมมอกน ในการวาง

แนวนโยบาย เรมตงแตหยบยกปญหาขนมาถกเถยงแลวตง

ประเดนเปนจดกำหนด และวางเปาหมายใหญๆ ทเราจะเอา

จรงเอาจงเพอปรบปรงกจการพระศาสนา พฒนาชวตและ

สงคม เมอไดจดหมายชดเจนแลว กวางวธการในการแก

ปญหาใหเปนเรองทจะทำกนใหจรงจงตอไป

ถาม อยากทราบวา วนวสาขบชามความสำคญตอ

ชาวโลกอยางไร

1 1 0

ตอบ พระพทธศาสนาสำคญตอโลก กคอในแงท

“เปนบอเกดสำคญของอารยธรรมมนษย” ซงจะพดตาม

ภาวะทเปนอยในบางแถบของโลกกได หรอจะพดในแง

ประวตศาสตรความเปนมาของโลกทงหมดกได

อารยธรรมมนษยนนเปนผลงานสรางสรรคของมนษย

ในถนตางๆ เมอพระพทธศาสนาเกดขนมา กทำใหเกดความ

กาวหนาในการสรางสรรคในสวนตางๆ ของโลก ตามท

ปรากฏในประวตศาสตรแหงวฒนธรรมและอารยธรรมของ

มนษยในทองถนตางๆ แตละภมภาค หรอแตละประเทศกด

หรอในสวนรวมของโลกกด ถาเราศกษาดใหด กจะเหนสวน

รวมและบทบาทสำคญของบคคลในพระพทธศาสนาและของ

ตวสถาบนพทธศาสนาเปนอยางมาก

1 1 1

เมอมบคคลมานบถอหรอนำหลกธรรมในพทธศาสนา

ไปใช ความเปลยนแปลงในทางพฤตกรรม จตใจ และความร

ความคดกเกดขน เมอความเชอถอ การประพฤตปฏบต และ

ความคดความเขาใจแพรขยายกวางออกไป และอยตว ก

กลายเปนวถชวต วถสงคม วฒนธรรม ตลอดจนการ

สรางสรรคตางๆ ตามแนวทางนน เรยกวาอารยธรรมเกดขน

เหมอนอยางประเทศไทยเรากเปนตวอยางของทอง

ถนหนงหรอประเทศหนง ทวฒนธรรมมรากฐานมาจาก

พระพทธศาสนา ความเจรญกาวหนาและความเปนมาของ

สงคมยอมสบเนองมาจากหลกการตางๆ ทนำมาใช ไมวา

หลกการคอหลกธรรมในพระพทธศาสนานนเราจะเอามา

ใชไดแคไหน และใชไดถกตองเพยงใดกตาม แตแนนอนวาเรา

เอามาจากพระพทธศาสนามากมาย

ถาจะวเคราะหในแงของตววฒนธรรมกวางๆ กแยก

ออกไปไดหลายเรอง เชน ศลปวตถสถาน ทงจตรกรรม

ประตมากรรม และสถาปตยกรรม ภาษา วรรณคด นตธรรม

แมแตในดานรฐ เรองของการบานการเมอง การปกครอง

กไดรบอทธพลจากคำสอนของพระพทธศาสนา แลวกเรอง

ของวถชวต เรองของภาวะจตใจอะไรตางๆ เชน ความโอบ

ออมอารมนำใจ กเหนกนไดอยางชดเจน แมจะเปนเรองทยง

ตองวเคราะหกนวาเรานำมาใชไดสำเรจผลดมากนอยแคไหน

แตพดรวมๆ วาในการนำมาใชนนเรากไดประโยชนจาก

พระพทธศาสนา

1 1 2

อยางไรกตาม กอนจะรบนบถอพระพทธศาสนา และ

แมแตเมอพดวาเรานบถอพระพทธศาสนาแลว คนไทยเรากม

พนเพจตใจของตวเอง ทมฐานภมหลงมาเกา เมอนำหลก

พทธศาสนามาใช เรากอาจจะเลอกเอาสวนทสนองความ

ตองการของเราตามกาลเทศะ

เรองนมองไดหลายอยาง เชน อาจมองวาการนำ

พระพทธศาสนามาใชนน เปนการทเราพยายามกาวเขาไปส

หลกการของพระพทธศาสนา สงคมนนมการพฒนา และ

พระพทธศาสนากเปนเรองทตองศกษา ถาเราไมประมาท เรา

กจะคอยตรวจสอบวดผลวาเรานำหลกพระพทธศาสนามา

ใชไดเทานและเราคบหนาไปไดเทาน แตหลกพระพทธศาสนา

ไมใชมเทาน เราจงตองกาวตอไป

เราอยามองในแงเหมอนกบวา พระพทธศาสนาเขา

มาอยในสงคมไทยของเราแลว สงคมไทยของเราเปนไปตาม

หลกพระพทธศาสนาแลว หลกมอยเทาน เปนอยางน ไมใช

แนนอน แมแตสวนทนำมาใชแลว นานๆ ไปเมอเปนของสวน

รวม สงคมใหญๆ กมการคลาดเคลอนผดเพยนไปได จงตอง

มการตรวจสอบ ปรบตวแกไข โดยนำเอาหลกแทๆ มาเปน

มาตรฐาน คอปรบตวเขากบหลกการทถกตองจรงแทใหได

ยงโดยเหตผลสำคญ คอพทธศาสนาเปน ศาสนาแหง

ปญญา กยงทำใหการทจะตองทบทวนตรวจสอบตวเองกบ

หลกการเปนเรองสำคญ พดงายๆ กคอ จะตองมการศกษา

นนเอง เพราะวาศาสนาแหงปญญานน คนจะตองศกษาจง

จะนำหลกมาใชไดถกตอง

1 1 3

ถาเปนศาสนาแหงศรทธา กจะวางหลกความเชอและ

ขอปฏบตมาตายตว ไมตองสงสย ไมตองถาม ตองเชอตาม

และทำตามแนนอนลงไป เชน บอกวา นนะ คณเปนศาสนก

คณจะตองเชออยางนๆ คณจะตองปฏบตอยางน วางมาให

เลย ๑-๒-๓-๔-๕ ตายตว ไมตองรเหตผล ไมตองเขาใจอะไร

กได

แตในพทธศาสนา เพราะเหตทวาการจะประพฤต

ปฏบตถกตองไมผดพลาด อยทตองรเขาใจโดยใชปญญา ตอง

เรยนรวาหลกเปนอยางไร จะตองกาวตอไปอยางไร การทจะ

นำมาใชไดแคไหน อยทเรามปญญา ร เขาใจ และมความ

สามารถทจะนำมาประพฤตใหถกตอง ตอตวบคคลผปฏบต

นนเองและตอกาลเทศะ เพอใหบรรลจดหมายของพระ

ศาสนา

เพราะฉะนนจงเปนเรองทวาในแงหนงกเสยง คอเสยง

ตอการคลาดเคลอน ผดเพยน ซงกแนนอนวาไดเกดการ

คลาดเคลอนผดเพยนขนมากมายแลว แตในเวลาเดยวกน

เรากคอวาถามนษยจะมการพฒนาไดจรง กจะตองใหคน

พฒนาตวเอง โดยเฉพาะในการใชปญญา อนนกเปนเรองท

ทำใหพทธศาสนามลกษณะพเศษ ทวาใหเสรภาพในทาง

ความคด และสงเสรมการศกษาทเนนปญญา

1 1 4

1 1 5

พทธศาสนาเกดขนมา โฉมหนาของอารยธรรมกเปลยนไป

ถาม หลกการของพระพทธศาสนา ชวยสงคมโลก

และโลกอยางไร

ตอบ พระพทธศาสนาเปนรากฐานของอารยธรรมท

สำคญ อยางงายๆ เชน เมอเราพดวาพระพทธศาสนาเกดขน

ในประเทศอนเดยหรอชมพทวป เราจะยกประวตศาสตร

เพยงบางสวนมาพด กมองเหนความสำคญนได เชน เมอ

พระพทธศาสนาเกดขนมา ไดทำใหเกดการเปลยนแปลงใน

สงคมอนเดย

สงคมอนเดยเคยนบถอพระพรหมเปนเจาสงสด ผ

สราง ผบนดาลทกสง มการบชายญเพอเอาอกเอาใจเทพเจา

แลวกมการกำหนดมนษยเปนวรรณะตางๆ โดยชาตกำเนด

เปนกษตรย เปนพราหมณ เปนแพศย เปนศทร แลวกถอวา

พราหมณเปนผทตดตอสอสารกบเทพเจา กบพระพรหมเปน

ผรความตองการของพระองค เปนผรบเอาคำสอนมารกษา

มการผกขาดการศกษาใหอยในวรรณะสง คนวรรณะตำเรยน

ไมได อยางนเปนตน

เมอพทธศาสนาเกดขน ทำใหเกดการเปลยนแปลงใน

เรองเหลานอยางมากมาย เชน เรองวรรณะ ๔ พทธศาสนาก

ไมยอมรบ แตใหถอหลกวา คนมใชประเสรฐหรอทรามเพราะ

ชาตกำเนด แตจะประเสรฐหรอตำทรามกเพราะการกระทำ

แลวกไมไดมวหวงผลจากการออนวอนบชายญ ทหวงผล

1 1 6

สำเรจจากการโปรดปรานบนดาลให เปลยนใหหนมาหวงผล

จากการกระทำ ซงเปนเรองใหญๆ ทงนน

เมอถอวามนษยจะดจะประเสรฐอยทการกระทำ

มนษยกตองพฒนาชวตของตน ทงพฒนาพฤตกรรม พฒนา

จตใจ และพฒนาปญญาขนไป มนษยจงประเสรฐได ดงามได

ดวยการฝกฝนพฒนาตน ดวยการศกษาเรยนร เพราะฉะนน

จงตองสงเสรมปญญา มนษยทกคนจะตองไดรบการศกษา

เพราะฉะนน พระพทธศาสนาจงทำใหเกดการศกษาแบบท

เรยกวา การศกษามวลชน

ในประเทศอนเดยเราพดไดวา การศกษากลายเปน

การศกษามวลชนไดเพราะการเกดขนของพระพทธศาสนา

เพยงแคนกแสดงวาพระพทธศาสนามความสำคญตออารย-

ธรรมของโลก เพราะวาเมออนเดยเจรญขนมาแลว อนเดย

กเปนแหลงกลางแหงหนงของอารยธรรมของโลก

ในดานการศกษามวลชนน Encylopaedia

Britannica ของฝรงเอง กเขยนไววา อนเดยสมยพระเจา

อโศกมสถตผรหนงสอสงกวาสงคมอนเดยปจจบนดวยซำ

เพราะวาสงคมอนเดยไดละทงพระพทธศาสนาไปนาน คอ

พทธศาสนาถกกำจดหมดจากประเทศอนเดยไปเมอ

ประมาณ พ.ศ. ๑๗๐๐ เมอเปนสงคมฮนดตามระบบวรรณะ

การผกขาดการศกษากยอมกลบมา

นอกจากนน พระเจาอโศกมหาราชไดนำหลกธรรมใน

พทธศาสนามาใช มการรเรมใหม คอการถอหลกการอยรวม

กนโดยความสามคคระหวางศาสนาตางๆ พดอยางปจจบน

1 1 7

วา พระเจาอโศกใหมเสรภาพในการนบถอศาสนา ทงๆ ท

พระองคเปนราชาแบบสมยโบราณซงมอำนาจเตมท เมอ

นบถอพระพทธศาสนากถอหลกเมตตา อปถมภบำรงทก

ศาสนาและใหศาสนกในศาสนาตางๆ อยรวมกนดวยความ

สามคครกใครกลมเกลยวกน ฟงหลกธรรมของกนและกน ไม

ทะเลาะ ไมใชกำลง ไมใชความรนแรง

ฝรงไดพยายามสเพอสรางหลกการแหงเสรภาพทาง

ศาสนาเกดขนมาดวยความยากลำบาก เพราะประเทศตะวน

ตกนนเปนดนแดนของการรบราฆาฟนทางศาสนา การขมเหง

เบยดเบยนบฑาเพราะนบถอศาสนาตางกน ท เรยกวา

Persecution และมสงครามศาสนา คอ Religious Wars

มากมาย เขาไดพยายามดนรนทจะใหเกด Tolerance หรอ

ขนตธรรมขนมา แตเพยงแคนนกยากแสนเขญ ตางจากของ

อนเดยทงายเหลอเกน พระเจาอโศกมหาราชประกาศให

ศาสนกทกศาสนาอยรวมกนดวยด มความสามคค รกใคร

กลมเกลยวกน ในดนแดนทกวางใหญไพศาล คออาณาจกร

ของพระเจาอโศกนน ซงกวางใหญทสดในประวตศาสตรของ

อนเดย

เรองนเปนตวอยางของการพฒนาอารยธรรมมนษยท

นกประวตศาสตรโลกมาศกษา ซงกเปนพวกฝรงนนแหละ

เพราะวาประเทศอนเดยกเหมอนอารยธรรมโบราณตางๆ

ทางเมองฝรง พวกกรกลมไป โรมนกขนมา แลวโรมน

กลมไป พวกฝรงบาเบเรยน ซงเปนคนปาเถอนทเจรญขนใน

ปจจบนกเขามาครอง กเปนกนมาอยางน

1 1 8

ในอนเดย อารยธรรมเกาแกกลมสลายไป แลวกกลาย

เปนวาพวกโนนมาครอง พวกนมาครอง สมยราชวงศนนทะ

ผานไป ตอมายคราชวงศโมรยะกผานอก พวกศกะมาตพวก

เชอสายกรกลง พวกกษาณมาตศกะได พวกคปตะเรอง

อำนาจขนมา พวกฮนเขามาโคนคปตะลง เวลาผานไปๆ พวก

มสลมเตอรกเขามา พวกโมกลขนครอง ตอมากฝรงเขามา

จนกระทงพวกองกฤษยดเปนอาณานคม ปกครองอยนาน

องกฤษเปนผคนพบประวตศาสตรของอนเดย คนพบ

เรองพระเจาอโศก แลวนำไปยกยอง หนงสอของฝรงมการต

พมพเรองของพระเจาอโศกมากมาย แมแตคนไทยกไปรจก

เรองอนเดยจากหนงสอของฝรงกนมาก การทพวกฝรงพากน

ยกยองสรรเสรญ กเพราะเขารตระหนกวา พทธศาสนาไดม

บทบาทสำคญในการพฒนาอารยธรรมของโลกอยางไร และ

พระเจาอโศกเมอไดเปลยนมาเปนผนบถอพทธศาสนาแลว

หนง ไดทำใหอนเดยเปนแดนของเสรภาพทาง

ศาสนาใหศาสนกทกศาสนาอยรวมกนอยางประสานสามคค

สอง ทำใหเกดการศกษามวลชน โดยใชระบบของ

พทธศาสนา คอ ใชวดวาอารามเปนศนยกลางของการเลา

เรยน

1 1 9

จากการศกษามวลชน สการศกษานานาชาต

พระเจาอโศกมหาราชไดสรางวดขนมาท งหมด

๘๔,๐๐๐ วด เรยกวา วหาร ๘๔,๐๐๐ แหง วหารในทน

หมายถงวด อยางทคนไทยเรานำคำวาวหารมาใชเรยกชอวด

มากมาย แมแตวดสมยพทธกาลตอมากเรยกวาวหาร เชน

เชตวนมหาวหาร

วดทพระเจาอโศกสรางขนรวมทงวดทเกดมตงแต

กอนนนในเวลาตอมา หลงจากสมยพระเจาอโศกแลว วดซง

เปนแหลงการศกษากมการพฒนาตอมา เชน มขนาดใหญ

ขนๆ จนบางแหงหลายวดมารวมกนเขาเปนวดใหญเรยกวา

“มหาวหาร” อยางเชนวดทพฒนามาเปนมหาวทยาลยนาลน

ทากเกดจาก ๖ วดอยในเขตใกลเคยงกน รวมมอชวยกนใน

การศกษา กเลยมารวมกนเขาเปนวดเดยว จากวดตางๆ ๖ วด

มาเปนวดเดยว แลวพฒนาตอมาเปนนาลนทามหาวหาร

1 2 0

นาลนทามหาวหาร ทตำราฝรงมกเรยกวา University

of Nalanda น มการเลาเรยนวชาการตางๆ มากมาย เปน

ศนยกลางการศกษาระหวางชาต มคนจากประเทศตางๆ ไป

เลาเรยน เชนจากอาณาจกรศรวชย ซงปจจบนเปนประเทศ

อนโดนเซยและมาเลเซย พระถงซมจงจากประเทศจน กมา

เรยนทมหาวทยานาลนทา มนกศกษาเปนหมน

มหาวทยาลยตางๆ ของอนเดยโบราณ เชนอยางนา

ลนทาเหลาน ทำใหการศกษาของอนเดยเจรญมาก ทำใหวชา

ความรพฒนาไปมากมาย เชน คณตศาสตร ดาราศาสตร

และเทคโนโลยตางๆ

สวนทางตะวนตก ชาวมสลมทขยายอำนาจตเขามา

ในอนเดยกด มาโดยการคากด โดยการเขามาตดตอดวย

วธตางๆ กด กไดรบเอาความรไป แลวนำไปสตะวนตก พวก

ตะวนตกกไดรบความรจากมหาวทยาลยเหลาน มหาวทยาลย

พทธศาสนาสมยโบราณ เชน นาลนทา วกรมศลา โอทนตปร

ชคททละ วาเรนทร เปนตน ไดเจรญมายาวนาน

เปนทรกนวาความรตางๆ ทไดจากอนเดย ผานไป

ทางมสลมแลวจงไปถงตะวนตก อยางตเวลขอารบก คอ

ตวเลขทเราใชกนปจจบน ซงบางคนเรยกวาเลขฝรง ทเขยน

วา 1-2-3-4-5-6-7-8-9-0 นน ฝรงเรยกกนวาเลขอารบก

เพราะเขาใจวาเปนเลขอาหรบ แตตอนหลงฝรงจงคนพบวา

ไมใชตวเลขของอาหรบ แตอาหรบนนรบมาจากอนเดยอกท

กเลยกลายเปนวาทจรงเปนเลขอนเดย

1 2 1

ตำราบางเลมของฝรงปจจบนกไมเรยกเลขอารบก

แลว แตเรยกเปนฮนด-อารบก นวเมรล (Hindu-Arabic

Numerals) คอเปนตวเลขอนเดย-อาหรบ หมายความวา

จากอาหรบนนมาถงฝรง แตจากอนเดยจงไปถงพวกอาหรบ

อกทหนง รบตอกนไป ซงเปนเรองของอารยธรรมทตอเชอม

ถงกน

ระยะทชาวมสลมมาถงอนเดยนนกต งแตครสต

ศตวรรษท ๗ เปนตนมา ซงตอนนน มหาวทยาลยพระพทธ

ศาสนาในอนเดยกำลงอยในชวงทเจรญรงเรองสบตอมาตงแต

ครสตศตวรรษท ๔

1 2 2

เรองอยางนพวกฝรงยอมรบกนด เพราฝรงเองนนแห

ละมาสบรเรองเกาๆ อยางในเรองคณตศาสตร ตำราฝรง

เขยนวา (ด “India” ตอนวาดวย Society and Culture ใน

Encyclopaedia Britannica, 2000)

“(ในอนเดย) คณตศาสตรเจรญกาวหนาเปนพเศษ

นาจะยงกวาดนแดนใดๆ ในโลกเวลานน”

ตอนปลายครสตสตวรรษท ๕ จนถงครสตศตวรรษท

๗ มนกคณตศาสตรสำคญของอนเดยทโดงดงมาก โดย

เฉพาะอารยภฏ ท ๑ และตอมาลกศษยของเขาชอภาสกร ท

๑ นกคณตศาสตรอนเดยเหลาน เปนผรเรมใชเลข 0 และ

ระบบทศนยม ตลอดจนเรมใชวชาพชคณตทยโรปเรยกวา

Algebra ตามคำทนกคณตศาสตรมสลมใชวา Al-jabr

อารยภฏเปนผคำนวณคาของ “pi” ใหถกตองลงไป

ไดวา = 3.1416

จากอนเดย ระบบทศนยมมาถงเมโสโปเตเมย ราว

ค.ศ. ๖๗๐ แลวจงมาถงยโรป ระบบทศนยมนชวยให

คณตศาสตรกาวหนาไปไดอยางกาวกระโดด มผยกยองวา

ประดษฐกรรมของอนเดยคอระบบทศนยมน เปนการคนพบ

สำคญทชาญฉลาดกวาของกรก

ผลงานทางคณตศาสตรของปราชญยโรป เพงจะเรม

ปรากฎในครสตศตวรรษท ๑๓ คอ ตอพอดกบการเสอมสญ

สนยคมหาวทยาลยพทธศาสนาในอนเดย

1 2 3

ในทางดาราศาสตร อารยภฏกเปนผคำนวณจำนวน

วนในปสรยคตวา ๑ ป = ๓๖๕.๓๕๘๖ วน

อารยภฏเชนกนไดสอนไวในครสตวรรษท ๕ วาโลก

เปนลกกลม หมนรอบแกนของมนเอง และเคลอนทวนไป

รอบดวงอาทตย กบทงไดพฒนาทฤษฎวาดวยอปราคา

(จนทรคราส และสรยคราส)

ตอมา หลงจากนนอกประมาณ ๑,๐๐๐ ป เมอสนยค

มด เขาสยคคนชพ (Renaissance) ในยโรปแลว โคเปอร-

นคส (Copernicus, ค.ศ. ๑๔๗๓-๑๕๔๓) ผจบการศกษา

จากมหาวทยาลยโบโลญญา จงไดประกาศทฤษฎทเปน

การปฏวตความคดความเชอของโลกตะวนตก ในหนงสอ

“De Revolutionibus Orbium Coelestium” ทพมพ

ออกมาในปท เขาสนชวต วาโลกหาใชเปนศนยกลาง

ของจกรวาลไม ดวงอาทตยตางหากทเปนศนยกลางของ

สรยจกรวาล และโลกหมนไปรอบดวงอาทตย ซงตอมาได

เปนเหตใหกาลเลโอ (Galileo, ค.ศ. ๑๕๖๔-๑๖๔๒) ผเผย

แพรความคดน ถกจบขนไปไตสวนในศาล Inquisition และ

ถกครสตศาสนจกรบงคบใหสละความเชอตอทฤษฎของ

โคเปอรนคส แลวลงโทษอยางเบาใหขงตวอยแตในบาน

จนตาย

ในทางการแพทย อนเดยยคนนไดมการผาตดเสรม

แตง (Plastic Surgery) ขนแลว (การผาตดแมแตสมอง

มเรองปรากฎมากอนแลววา หมอชวกโกมารภจไดกระทำตง

แตครงพทธกาล)

1 2 4

ในดานโลหศาสตร กมความกาวหนามากมาย เชน

ทำเหลกทไมเปนสนมได ดงปรากฎหลกฐานเปนพยาน

ชดเจนคงอยถงปจจบน คอเสาเหลกสง ๗ เมตรใกลกรง

นวเดล ท Qutb Minar ซงนบแตสรางมาเมอประมาณ

ค.ศ. ๔๐๐ ไมเคยมสนมขนแตอยางไดเลย

เมอทพเตอรกมสลมยกเขาทำลายสถานทสำคญใน

พระพทธศาสนา (รวมทงมหาวทยาลยพทธศาสนาทกแหง)

ในระยะ ค.ศ. ๑๒๐๐ (พ.ศ. ๑๗๐๐) นน เขาเขยนเลาไววา

หอสมดของมหาวหาร หรอมหาวทยาลยบางแหง ใชเวลาเผา

กวาจะไหมหมดถง ๓ เดอน

นเปนเพยงตวอยางทเปนเรองรปธรรม ซงมองเหน

งายหนอย แตคนกไมคอยรกน เพราะผลทปรากฏยอมมา

รวมอยในอารยธรรมทรบทอดตอมา ซงคนจำนวนมากกจะ

รจกเฉพาะอารยธรรมทลาสด

แมวาอารยธรรมชมพทวปยคโบราณจะลมสลายไป

แลวและผลงานสรางสรรคมากมายจะเลอนลางหายไป แต

กไดสงผลโดยตรงบาง โดยออมบาง ตออารยธรรมยคตอมา

เชน สวนทชาวมสลมรบทอดนำเขามาสยโรป ซงในทสดกเขา

รวมอยในกระแสธารแหงอารยธรรมของโลก

เรองอยางนถาสบกนไปจะเหนวาพระพทธศาสนาม

บทบาทมาก แตถามองกวางๆ กเปนเรองเกยวกบสงคม

อนเดยทเขาอาจจะไมพดแยกออกไปเปนเรองศาสนา แตพด

รวม ๆ วาเปนอารยธรรมอนเดย ซงมมาจากฮนดดวย และ

โดยทวไปนนฝรงพอพดถงอนเดย กนกวาเปนฮนด จงใชคำ

1 2 5

วาฮนดไปหมด

ศาสตรบางอยางกอาจจะมมาตงแตกอนพทธศาสนา

เมอพทธศาสนาเกดขน เพราะเปนศาสนาทสงเสรมการศกษา

จงทำใหพฒนาวชาความรเหลานนขนมา สหประชาชาตเมอ

มาพจารณาเรองน กตองมองเหนวา อารยธรรมของโลกนม

ความเปนมาอยางไร อนเดยเปนแหลงอารยธรรมของโลก

อยางไร พทธศาสนามบทบาทอยางไรในการทำใหอารยธรรม

อนเดยเจรญขนมา

มนษยทเจรญแลว เขาจะมองภมหลงความเปนมา

ตางๆ ของอารยธรรม เพอใหเหนความเปนไปตามเหตปจจย

เพราะวาผลรวมของอารยธรรม กคอการกระทำของมนษยท

สรางสมเปนเหตปจจยมา ไมใชเกดขนลอย ๆ

ฉะนน คนมปญญาทจะสรางสรรคความเจรญ จงไม

ใชคนทมวแตมองแบบนกเสวยผล ทคอยดปรากฏการณวาม

ความเจรญทนนทน มอะไรจะเสพบรโภค แลวกไปตนเตนอย

แคนน ถาคนเปนอยางน การทจะพฒนากหวง

ไดอยาก แตถามองดวยความคดวา พวกมนษย

เหลานนๆ สรางสรรคความเจรญมาอยางไร

ซงเปนคำถามทตองใชสตปญญาศกษาการ

ทจะพฒนากมทางเปนไปได

คน โ ง ม ว ต น

อยกบภาพความเจรญ

ทมองเหนตอหนา แตคน

ฉลาดมองหาประโยชนจากเหต

1 2 6

ปจจยทสบเนองตลอดมาแตอดต

พระเจาอโศกนเปนตวอยางทเดนชด แตทจรงนนม

บคคลอนมากหลายตลอดจนสถาบนองคกรตางๆ มากมายท

มสวนรวมในการทำใหพทธศาสนาเปนรากฐานของวฒนธรรม

ไมวาจะเปนวฒนธรรมไทยหรอจะเปนรากฐานของอารยธรรม

ภาคตะวนออกในเอเซย หรอของโลก

1 2 7

การปกครองโดยมเสรภาพทางศาสนา ตองมากบการศกษาเพอพฒนาปญญา ของคน

ตวอยางทพระเจาอโศกไดใชความรทางพทธศาสนา

นาในการสรางอารยธรรมนนมมากมาย อยางเมอกทพดถง

เรองของเสรภาพในการนบถอศาสนา กเปนววฒนาการ

สำคญของสงคมมนษย เรองการเกดขนของการศกษา

มวลชน การเกดขนของมหาวทยาลย แลวกเรองของการ

ปกครองรฐใหมความหมายในทางสรางสรรคความสขความ

เจรญ เพอประโยชนแกประชาชน ไมใชมวแตยงกบทรพย

และอำนาจกเปนคตความหลกพระพทธศาสนา

แตกอนนนพระเจาอโศกกลมหลงมวเมา ตองการ

ความยงใหญ จงยกทพไปปราบดนแดนตางๆ เพอใหได

ชอวาเปนกษตรยผเดยวในชมพทวป กษตรยทงหลายใน

สมยโบราณมกปรารถนาจะเปนกษตรยผยงใหญทสดใน

ประวตศาสตรหรอไดครอบครองทงโลก เมอไดความยงใหญ

กหาความสขมาบำรงบำเรอตวเอง

พระเจาอโศกเมอนบถอพระพทธศาสนา ทรงมองเหน

เรองนแลวทรงไดคดและสลดพระทย จงทรงเปลยนนโยบาย

จากทเรยกวา “สงคามวชย” เอาชนะดวยสงคราม มาเปน

“ธรรมวชย” เอาชนะดวยธรรม คอปราบความทกขยาก

เดอดรอน เอาชนะปญหาดวยการใชหลกธรรม ทสงสอน

แนะนำใหสรางสรรคประโยชน ทำความด ฉะนน แทนทจะ

1 2 8

แผอำนาจ พระองคกใชอำนาจและใชโภคสมบตหรอทรพย

นนแหละ สรางสรรคความดงามใหแกประชาชน

การปกครองสมยพระเจาอโศกจงขนชอลอเลองมาก

เพราะวาทงขยายการศกษา ทำศลาจารกไปวางไวในทองถน

ตางๆ บอกนโยบายของรฐและสงสอนธรรมใหการศกษาแก

ประชาชนไปในตว แลวกสรางถนนหนทาง สรางโรงพยาบาล

คน สรางโรงพยาบาลสตว สรางอางเกบนำ ชวยใหประชาชน

ไดปลกพชพรรณธญญาหารอยกนดวยด แลวกปลกสวน

ปลกปา สรางทพกคนเดนทาง พรอมทงทำนบำรงพระ

ศาสนาอปถมภการสงคายนา สงพระสงฆไปประกาศพระ

ศาสนาในดนแดนตางๆ

ทพดมานกเปนสวนหนงของอารยธรรมทสำคญ รวม

ทงการทพระเจาอโศกสงพระสงฆไปประกาศพระศาสนา ใน

ทองถนดนแดนตางๆ ทง ๙ สาย สายหนงมาสวรรณภม

ทรวมทงไทย ทงพมา และดนแดนในแถบน สายหนงไปลงกา

สายอนๆ ไปทางดานเอเซยนอย ไปทางกรก ทางอยปต กคอ

ทำใหอารยธรรมมนษยแผไปนนเอง ซงเปนเรองทสบตอมา

หลายอยางกจมอย ในความลกลบของประวตศาสตร

จนกระทงไปคนพบศลปวตถโบราณทางโบราณคด จงไดรวา

พระพทธศาสนาไปถงทนน ๆ

อนนนกเปนรากฐานของความเจรญทสบมาในดน

แดนตางๆ เรองเหลานยงสบไปกยงมาก จงเปนทแนนอนวา

พทธศาสนาไดมความสำคญเปนรากฐานของอารยธรรมของ

โลกทมวลมนษยไดสะสมเหตปจจยกนมา ทงหมดทกลาวมา

1 2 9

นเปนการพดเพอใหเขาใจอยางงายๆ

ถาม การทพระเจาอโศกมหาราชประกาศการอยรวม

ระหวางศาสนา แนวคดนเกดจากพระเจาอโศกมานบถอพทธ

และกไดนำความคดทางพทธไปใช ใชไหม

ตอบ แนนอน พระพทธศาสนาไมมการแบงแยกใน

เรองศาสนาตางๆ แตถอเสมอเหมอนกนวามนษยกเปน

มนษย หลกการของพทธศาสนาเราไมมการแบงแยกในเรอง

นอยแลว หลกพทธศาสนาบอกวาพระไปสงสอนธรรมแก

ประชาชนเพอประโยชนสขแกประชาชน เปนทรกนวาไมได

มคำบอกวาใหไปเปลยนศาสนาของเขา อยางทฝรงเรยกวา

“คอนเวรต” (covert) มแตคำวา

“จรถ ภกขเว จารก พหชนหตาย พหชนสขาย

โลกานกมปาย”

เธอทงหลายจงจารกไป เพอประโยชนสขแกชน

จำนวนมาก เพอเหนแกความสขความรมเยนของชาวโลก

หมายความวา ไปเพอทำประโยชนแกเขา ไปสอน

ธรรมใหรหลกรความจรง เมอเขาเขาใจแลว เขาพฒนาขนมา

เขากเปลยนความคดของเขาได เกดความเหนถกตองไปเอง

สอดคลองกบหลกการของอารยชนทวา มการเปลยนแปลง

โดยไมตองม Persecution คอไมตองมการใชกำลงบงคบ

คอ เปนไปเองโดยธรรมชาต

พทธศาสนาถอหลกของธรรมชาตวา มนษยนนเปน

สตวทตองฝก ตองเรยนร ตองศกษาใหเกดความดงามและ

ปญญา คณสมบตตางๆ ในตวมนษยนน เอาไปยดเยยดใสให

1 3 0

ไมได เมอบงคบไมไดกตองใหเขาพฒนาตวเอง โดยศกษา

เรยนรขนมา เราจะชวยไดกดวยการเขาไปเปนเพอนทด

หรอเปนกลยาณมตร ไปแนะนำใหความร ไปชวยจดสภาพ

แวดลอมใหเกอหนน ชวยใหเขาพฒนาตวขนมา เพราะฉะนน

จงตองอยรวมกนดวยเมตตา

หลกเสรภาพในการนบถอศาสนา หรอเสรภาพทาง

ปญญา จงมาคกบหลกเมตตา ใหมความสมพนธทดระหวาง

มนษยทปรารถนาดตอกน การเผยแผศาสนาเปนไปตาม

หลกการคน คอ การใหเสรภาพทางปญญา พรอมกบม

เมตตาทจะชวยใหความรความเขาใจเพอเขาจะไดพฒนา

ปญญานนไดในตนเอง

เมอหลกการเปนอยางน คอถอวาเปนเรองทตอง

ปฏบตใหถกตองตามความเปนจรงของธรรมชาต จงเปนไป

เองทพระเจาอโศกมหาราชผนบถอพทธศาสนาจะไมไป

เบยดเบยนบงคบใคร เพราะมองวามนษย กคอมนษย ทาน

ไมไดไปแบงแยกวาเปนศาสนาใด เมอฆามนษยไมวาคนไหน

กเปนบาป อยาวาแตฆามนษยเลย สตวอน กไมควรไป

เบยดเบยน ไมควรไปรงแกอยแลว

1 3 1

ความเสมอภาคแหงโอกาสในการศกษา เขาคกนดกบการปกครอง เพอประโยชนสขของประชาชน

ถาม เมอกททานเจาคณอาจารยพดถงการศกษา

มวลชนกแสดงวามหาวทยาลยนาลนทานเปนตวอยางอน

หนงของการศกษามวลชนใชไหม

ตอบ นาลนทาอยในระยะทวดขยายตวออกไปมาก

แลว กลายเปนแหลงการศกษาระดบสง ทจรงการศกษา

มวลชนกอยทวดทวไปทกวดนนแหละ หมายความวาวดแตเดม

มาเปนแหลงทประชาชนทกชน เพศ วย ไดเลาเรยนศกษา

1 3 2

วดเกดขนมาอยางไร กเปนเรองตามหลกการ คอเมอ

พระพทธเจาสอนคน มผทฟงพระพทธเจาแลวอยากจะร

ยงขน เกดความเลอมใสวาพระพทธเจามความจรง มปญญา

มความดงามมาใหเขา ถาเขาศกษา ฟงพระองคมากขน เขา

จะไดความร ไดปญญามากขน กอยากอยกบพระองค คอ

อยากศกษายงๆ ขนไป จงมาขออยดวย กเลยเกดเปนชมชน

เกดเปนวดขนมา

พระทเปนพระสาวกของพระพทธเจากเชนเดยวกน

เมอมคนฟงคำสอนของทานแลวเลอมใส กขอมาศกษา

คำสอนมาศกษาหาปญญา มาเพออาศยทานในการพฒนา

ตวเขาเอง กเลยเกดมสงฆและวดท

๑. มคนมาขอบวชอยศกษา คอเลาเรยนและปฏบต

๒. พระทอยในชมชนสงฆนนกไดสงสอนประชาชน

โดยรอบวด

กาลเวลาผานมากเปนไปเองโดยอตโนมต คอวดกลาย

เปนศนยกลางการศกษา

เมอวดแตละวดเปนศนยกลางการศกษาของแตละ

ชมชนแลว ตอมาบางวดมการรวมมอกนและมคนมาศกษา

มาก หลายวดกเลยรวมเขาเปนวดเดยว อยางเรองประวต

ของนาลนทากคอ เกดจาก ๖ วดมารวมกน รวมอยในกำแพง

เดยวกน แลวใหญขนมากเปนมหาวหาร จากวหารทแปลวา

วดธรรมดา กเปนมหาวหารคอวดใหญ

มหาวหารนนเจรญขนมาจนมลกษณะทฝรงเรยกวา

มหาวทยาลย (University) ความจรงชาวพทธเราเรยกตาม

1 3 3

ชอเดมวานาลนทามหาวหาร แตเวลาฝรงเขยนเรองนาลนทา

เขาเรยกวามหาวทยาลยนาลนทา แตเปนมหาวทยาลยสมย

โบราณ ซงไดถกทำลายไปแลวเมอ พ.ศ. ประมาณ ๑๗๐๐

ลองคดดวานานเทาไรแลว

ถาอยากไดความรคราวๆ เกยวกบมหาวหาร หรอ

universities เหลาน กหาอานไดงาย เชน หวขอ “History

of Education” ตอนทวาดวย Ancient India: Classical

India ใน Encyclopaedia Britannica ป ๑๙๙๙ หรอ

๒๐๐๐ กได

ถาม ถอวานาลนทาเปนมหาวทยาลยแหงแรกของ

โลกไดหรอเปลา

ตอบ กนาจะเปนอยางนน แตฝรงเขาอยในฝายโนน

เขาศกษาเรองของเขากอน เขามเรองมหาวทยาลยโบโลญญา

ทตงขนปลายครสตศตวรรษท ๑๑ และมหาวทยาลยปารส

ทตงขนในครสตศตวรรษท ๑๒ เขาเพงมการศกษาระดบน

และขนาดน กเลยเอาพวกนนเปนมหาวทยาลยแหงแรก แต

พอมาเจอเรองนาลนทาเปนตนน ซงเกดตงแตครสตศตวรรษ

ท ๔ ทจรงตองถามใหมแลววา มหาวทยาลยทไหนเปน

แหงแรกในโลกกนแน อาจจะตองจำกดสนลงไปวา โบโลญญา

ปารส นเปนมหาวทยาลยแรกของยโรป และของยโรปภาค

เหนอตามลำดบ

ถาม เราจะพดไดหรอไมวา การศกษามวลชนเรมตน

ตงแตพระพทธเจาไดเผยแพรพระพทธศาสนา

ตอบ จะเรยกอยางนนกได คอ กอนหนานนศาสนา

1 3 4

พราหมณจำกดการศกษา โดยผกขาดอยในวรรณะสง โดย

เฉพาะวรรณะพราหมณ พวกวรรณะตำขนศทรจะมาเรยน

แมแตฟงพระเวทไมได คมภรมนธรรมศาสตรทคนไทยเอามา

ใชเปนหลกในเรองกฎหมาย ซงเปนคมภรของฝายฮนด ทถอ

วรรณะ กจงมกฎเกณฑเรองนดวย มการออกฎ ซงเราเหนชด

วาเปนการกดกนในเรองการศกษา

มกฎในมนธรรมศาสตรวา คนวรรณะศทรจะฟง

สาธยายพระเวทไมได ถาคนศทรฟงสาธยายพระเวท จะตอง

ใหเอาตะกวหลอดหยอดหมน ถาคนวรรณะศทรสาธยาย

พระเวท ใหตดลนมนเสย ถามนเรยนพระเวท ใหผากายมน

เปนสองซก กคอฆา รวมความกเปนการกดกนไมใหศกษา

นนเอง

ระบบวรรณะทำใหคนชนตำในอนเดยถกกดกนและ

ขาดการศกษา เมอพระพทธศาสนาลมสลาย ถกกำจดสญสน

จากอนเดยไปแลว ระบบวรรณะกกลบเฟองฟขนมาอก

พราหมณกยงตองเอาระบบวรรณะมาผกมดคนของตนเองไว

เพอกดกนพทธศาสนาเปนตน เพราะฉะนนระบบวรรณะ

ตอนหลงกยงแนนหนกเขาไปอก การศกษากเสอมโทรม คน

วรรณะตำไมมโอกาสไดเลาเรยน

ใหดแมกระทงปจจบนน คนทเคยไปอยในอนเดยบอก

วาคนวรรณะศทรอยกนอยางกบสตว อนนกแสดงถงบทบาท

ของพระพทธศาสนาในการพฒนาอารยธรรม ซงทำใหเหน

ไดวา เมอสงคมมและไมพระพทธศาสนาจะมสภาพตางกน

อยางไร

1 3 5

ถาม ถาพดถงเรองการปกครอง หมายความวาหลง

จากพระเจาอโศกมหาราช ถอพทธแลว กเปลยนจากการ

ปกครองเพอแสวงหาอำนาจ ความยงใหญ ทรพยสน หนมา

ใชการปกครองเพอใหแกประชาชน

ตอบ ตองเขาใจวาสมยพระเจาอโศกมหาราชนนยง

เปนการปกครองแบบโบราณ ตามแบบสมบรณาญาสทธราช

เปนราชาธปไตย แตมแนวคดและวธการปกครองทตางออก

ไปจากเดม กลายเปนวามเปาหมายอยทประโยชนสขของ

ประชาชน

เมอเปาหมายเปนอยางน ปฏบตการตางๆ กตองมา

สนองเปาหมายนน แมวาตวระบอบการปกครองจะยงเปน

ระบอบแบบเดม แตการทมงประโยชนสขแกประชาชนนน

เปนตวจำกดพฤตกรรม และจำกดวธการ หรอวามน

ใหทศทางแกวธปฏบต วาจะตองปฏบตยางไร คอราชา

ผปกครองจะทำทกอยางเพอเสนอวตถประสงคในการ

สรางสรรคประโยชนสขแกประชาชน

1 3 6

1 3 7

เราควรไดอะไร เพอใหเปนกำไรจากวสาขบชา

ถาม มวนสำคญอกวนหนงทเกยวพนกบวนวสาขบชา

คอ วนอฏฐมบชา ขอใหทานเจาคณอาจารยชวยอธบาย

ตอบ วนอฏฐมบชา เปนเรองทสบเนองมาจากวน

วสาขบชา คอในวนวสาขบชานน เราทำพธบชาระลกพระคณ

ของพระพทธเจา ในการทพระองคไดประสต ตรสร ปรนพพาน

เหตการณสามอยางนมาลงในวนเดยวกน เหตการณสดทาย

กคอปรนพพาน เพราะฉะนนวนวสาขบชาจงเปนวนทรวม

พระชนมชพของพระพทธเจาทงหมด

เมอพระพทธเจาปรนพพานแลว มเรองกลาวถงใน

พระไตรปฎก เลาถงการถวายพระเพลงพทธสรระ พดอยาง

ชาวบานกคอการเผาพระบรมศพหรอพระสรระของพระองค

ซงจดขนหลงจากนนไปแลว ๗ วนตรงกบวนทเราเรยกวา

วนแรม ๘ คำ ซงเรยกเปนภาษาบาลวา วนอฏฐม เรากเลยม

การบชา ทำพธระลกพระคณของพระพทธเจา แสดงใหเหน

ความสำคญของเหตการณในการถวายพระเพลงพทธสรระ

นนดวย

คนโบราณในเมองไทยเราจดพธวนอฏฐมบชา กคอ

จดพธบชาพระพทธเจา เพอระลกถงเหตการณสำคญคอ

การถวายพระเพลงพระพทธสรระ แตตอมาระยะหลงน พธ

วนอฏฐมบชานเสอมจางหายไป เพราะวาพวกเราชาวพทธ

รนใหมน เพยงจะรกษาวนสำคญทางพระพทธศาสนาทมมา

1 3 8

แตเดมใหเหลออยกยากเสยแลว เพราฉะนนจงเลอกเอาวนท

สำคญมากๆ ไว วนอฏฐมนนมความสำคญนอยกวา กเลย

คอยๆ จางไป

เรองนกคลายวา เมอพทธศาสนาไดรบความสนใจ

เอาใจใสจากประชาชนมาก คนทำการบชาในวนวสาขบชายง

ไมพอใจ กขยายมาวนอฏฐมตอ เมอรกษาไวไมไหว วนอฏฐม

กหดหายไป กเหลอวนวสาขบชา แลวกยงมวนมาฆบชา วน

อาสาฬหบชาดวย วนอฏฐมบชาพดงายๆ กเปนวนพวงมากบ

วนวสาขบชา

ถาม กอนทพระพทธเจาจะปรนพพาน พระองคกยง

หวงชาวโลกอย ไมทราบวาไดทรงกลาวอะไรใหกบชาวโลก

บาง

ตอบ พระพทธเจาไดตรสไวเปนหลกการ ถาวาตาม

ปจฉมวาจาหรอวาจาสดทาย กตรสบอกวา สงทงหลายทเกด

จากปจจยปรงแตง คอสงขารทงหลาย มการเสอมสลายไป

เปนธรรมดา ไมวาจะเปนชวตมนษยกตาม หรอสงคม

อารยธรรมอะไรตางๆ เมอมการเปลยนแปลงเกดขนแลว กม

การแตกสลายกนไปตามเหตปจจย สงทมนษยตองทำคอ

ตองไมประมาท ดงนนกตรสฝากไว ใหไมประมาท

เมอเราไมประมาท เรากจะใชประโยชนจากหลก

อนจจงหรอความเปลยนแปลงไปในทางทถกตอง วาในขณะ

ทสงทงหลายเสอมสลายเปลยนแปลงไป

หนง ตวเราเองไมนงนอนใจ เรากระตอรนรนในการท

จะพฒนาชวตของตน ใหวนเวลาผานไปอยางดทสด เปน

1 3 9

ประโยชนทสด

สอง คอสงคม ประเทศชาต ตลอดจนอารยธรรม

ของโลก กตองศกษาวเคราะหเหตปจจยเพอใหไมประมาทวา

อะไรจะเปนเหตปจจยแหงความเสอม แลวกแกไขปองกน

เหตปจจยเหลานน อะไรทจะเปนเหตปจจยของความเจรญ

งอกงาม กชวนกนรบสรางสรรคขน

อนนเปนหลกปฏบตในการเปนอยโดยไมประมาท

เมอพระพทธเจาตรสเรองอนจจง คอเรองไมเทยง มก

จะตรสควบกบความไมประมาท นนคอมนษยจะไดประโยชน

จากความไมเทยง และจากเรองของการแตกสลายเสอมโทรม

ซงเปนธรรมชาตของสงทงหลายทมนไมคงทนอยตลอดไป

แตทสำคญกคอหลกการใหญของพระพทธศาสนาบอกไววา

การทสงทงหลายจะเปลยน แปลงไปอยางไรนน มนเปนไป

ตามเหตปจจย มนษยจะอยไดดทสดกตองไมประมาท ไม

ประมาทอยางไร

หนง ในการศกษาเรยนร ใหเขาใจเหตปจจย

สอง นำมาความรนนมาปฏบตแกไขเหตปจจยทจะ

ทำใหเสอมและสรางสรรคเหตปจจยทจะทำใหเจรญ อยาง

นอยกดำรงรกษาเหตปจจยในฝายดไว

อยางสงคมไทยเราปจจบนน ควรจะพจารณาตรวจ

สอบดวาชวตและสงคมของเราตงอยในความประมาทไหม

และมสภาพของความเสอมมากมายหรอเปลา พวกเรากำลง

ทำเหตปจจยของความเสอมกนอยมากมายหรอเปลา

ในแงของความเจรญ เราเจรญจรงหรอเปลา และเรา

1 4 0

ทำเหตปจจยของความเจรญกนบางหรอเปลา หรอวาเราได

เพยงแครบเอาภาพของความเจรญมา แตเราไมไดทำเหต

ปจจยของความเจรญ เราอาศยเหตปจจยของความเจรญจาก

ทอนและรบเอาแตเพยงผลจากเขาใชหรอไม

ถาเราไมทำเหตปจจยของความเจรญ เราจะเจรญ

งอกงามไดยาก สงทเอามานนเปนเหมอนของยม หรอเปน

ของทถกหลอกถกลอใหเอามาใชหลอกตวเองเทานน ถา

อยางนกไมยงยน อนนเปนเรองทตองมาวเคราะหตรวจสอบ

ตวเองกนบาง

ตามหลกพทธศาสนา สงคมพทธตองเปนสงคมแหง

ปญญา เมอจะมศรทธากตองมปญญาควบคและควบคมวา

หนง ทวาเรามศรทธาในพทธศาสนานนเรามศรทธา

ถกตองหรอเปลา ศรทธาของเราเปนศรทธาในพระพทธ

ศาสนาทแทหรอไม

สอง ศรทธาทจะถกตองกคอตองมปญญา เราม

ปญญาประกอบหรอไม

สาม เรามการพฒนาในเรองศรทธาและปญญานหรอ

ไม

เราไดมการวเคราะหสภาวะสถานการณและใชปญญา

กนจรงจงเปลา แมแตจะสรางวถชวตแหงปญญาใหเกดเปน

วฒนธรรมแหงปญญา เชนมความใฝร ชอบศกษาเราทำกน

บางไหม การใฝรชอบศกษาทำใหเกดความเจรญปญญาใน

ตนเอง แตนอกจากนนยงทำใหเรารเขาใจสภาพความเปน

จรงของชวตและเหตการณของโลก ซงจะทำใหตนขนมาดวย

1 4 1

ความรเทาทนวาโลกทเจรญอยางปจจบนน เจรญจรงหรอ

เปลา เจรญในแงไหน มความเสอมพวงอย หรอซอนอย

อยางไร มเหตปจจยมาอยางไร เราควรจะเลอกรบสวนไหน

และจะนำมาปรบใช จะแกไข จะพฒนาตอไปอยางไร

มนษยทมปญญา เปนชาวพทธ จะตองใชปญญา

พจารณาและแกไข ไมใชตนไปกบภาพของสงทจะมาบำรง

บำเรอฉาบฉวยผวเผนไปเรอย ๆ อยางไมมหลก คตพระพทธ

ศาสนาทจะนำมาใชปฏบตไดมมากมาย อยทเราจะใชปญญา

วเคราะหพจารณาหรอไม

การเวยนมาถงของวนวสาขบชา กคอเปนการเตอนใจ

เราและเปนโอกาสสำหรบเราจะไดมาระลกถงคำสอนของ

พระพทธเจา แลวศกษาใหเขาใจและนำมาใชประโยชน เมอ

ทำอยางนอารยธรรมมนษยกจะพฒนาไดตอไป ไมอยางนน

เรากเปนเพยงผเสวยผลทมมาในอดต ไมรจกสรางสรรคอะไร

เลย โดยแมแตจะรบกอาจจะเลอกไมเปน เพราะไมใชปญญา

1 4 2

บางทกไปเอาสวนเสอมโทรมในทตางๆ มารวมไวกบตวเอง

ฉะนนเมอถงวนวสาขบชา อยางนอยกควรถอเอา

ประโยชนจากการทพระพทธเจาไดสอนเราใหมความไม

ประมาท ในการทจะใชปญญาศกษาเหตปจจย แลวกใช

เรยวแรงความเพยรในการกระทำของตนเอง ทำการแกไข

และสรางสรรคขนมา กจะมความเจรญไดอยางแทจรง

วนวสาขบชาจะเปนวนสำคญของโลกได กตองม

ความสำคญเรมตงแตทตวของแตละคน แตละชวต แตละ

ทองถนแลวกแตละสงคม ถาเราสมารถทำใหพระพทธศาสนา

มความหมาย ความสำคญตอประเทศไทยได กจะเกดความ

สำคญตอโลกพวงมาดวย และจะใหสำคญตอโลกแทจรง ก

ตอเมอคนไทยรจกนำเอาหลกพทธศาสนามาใชสรางสรรค

แกไขปญหาของสงคมตนเอง แลวกาวไปแกไขปญหาของโลก

ดวย

ทพดมานเปนบทบาททแทจรงของพทธศาสนาทควร

จะมคอ สามารถทจะชวยแกปญหาและพฒนาโลกไปในทาง

ทถกตอง

เปนทรกนอยแลววา เวลานโลกมปญหามากมายเพยง

ไร เรากเอาภาพความฟงเฟอผวเผนอะไรบางอยางมากลบๆ

กนไวลกลงไปใตนนกซอนเตมไปดวยปญหาทงนน ประเทศ

พฒนาแลวกตาม กำลงพฒนา หรอดอยพฒนา ลาหลงกตาม

เวลานมปญหาอะไรกรกนอยแลว เจรญกนมาพฒนากนไป

เดยวกบอกวาเปนการพฒนาทไมยงยน โลกนถกคกคามดวย

ปญหาธรรมชาตแวดลอมเสอมโทรม

1 4 3

สงคมทพฒนาแลวหรอประเทศเจรญมากอยางอเมร

กา มปญหาตงแตชวตจตใจเครยด มคามทกขมาก ฆาตวตา

มาก ฆากนตายมาก ปญหาความรนแรง เดกนกเรยนประถม

เอาปนไปยงเพอนกเรยนบาง ยงครทโรงเรยนบาง ตดยาเสพ

ตด ยาบา ยามา ยาอ โคเคน ครอบครวกแตกสลาย เดกหญง

ยงไมไดแตงงานมลกตงแตอาย ๑๒ ลกกไมมพอ ตวเองกยง

เลยงลกไมเปน เดกกเจรญเตบโตมา เปนสวนประกอบของ

สงคมทเปนปญหา ซงจะทำใหสงคมเสอมโทรมลงระยะยาว

ไหนจะมความแบงแยกรงเกยจเหยยดผวกนเรอรงมาเปน

ศตวรรษ

ลาสด วนท ๑๔ พฤษภาคม ๒๕๔๓ น ซงเปนวน

อาทตยทสองของเดอนพฤษภาคม เปนวนแม (Mother’s

Day) ของอเมรกา ในวนแมปน คณแมทงหลายทวประเทศ

อเมรกา ๑ ลานคน ตกลงกนออกมาเดนขบวนเพอเรยกรอง

ใหรฐสภาอเมรกนออกกฎหมายควบคมอาวธปนใหเขมงวด

จรงจงขนเพราะเวลานเดกอเมรกนตายเพราะปนเฉลยวนละ

๑๒ คน

วนแม แทนทจะเปนวนแหงความสขของคราบครวท

แมจะไดชนชมยนดปลาบปลมซาบซงกบการแสดงนำใจ

กตญญของลก กลบกลายเปนวนทแมตองออกมาระบาย

ความทกขเพราะปญหาของลก พรอมกบทวนแมทควรจะ

เปนวนแหงกจกรรมทงหลายทเปนมงคล กลบกลายเปนวนท

สะทอนอาการโรคของสงคม ทความรนแรงไดระบาดทวลง

มาถงแมแตในหมเดกนอยทเยาววย

1 4 4

นเปนอกบทเรยนหนงสำหรบประเทศกำลงพฒนา

ดงเชนประเทศไทยเรา ทจะไตรตรองวาจะตามอยางประเทศ

ทเรยกวาพฒนาแลวกนอยางไร

มองกวางออกไปกมการแยงชงทรพยากรกนในหม

ประเทศตางๆ ประเทศทมอำนาจมากกแขงขนกนในการทจะ

แผอำนาจทางเศรษฐกจ หาผลประโยชน หาแหลงทรพยากร

มการขดแยงผลประโยชนระหวางประเทศรำรวยดวยกน ม

ความหวนกลวตอการครอบงำและเอารดเอาเปรยบระหวาง

ประเทศทมงคงกบประเทศทขาดแคลน ระบบและองคกรท

วาตงขนเพอการคาขายทเสรมความเสมอภาพ กเปนทสงสย

วาจะไมเกดจากวตถประสงคทจรงใจ ฯลฯ ถาสนใจเอาจรง

เอาจง รจกรบฟง กจะมองเหนสภาพปญหาเหลาน

1 4 5

แตสงหนงทเปนภาพทวไป กคอการมองไปทสงเสพ

บรโภคซงมาลอใหตนเตน โดยบางทเรากไมไดมองวาเบอง

หลงของสงเหลานมอะไร

คนทมปญญาจะอยเพยงกบภาพทปรากฏผวเผน

ภายนอกไมได จะตองใชปญญาพจารณาวเคราะห ถาเราจะ

ตองการแกปญหาและสรางสรรคชวตสงคมและอารยธรรม

ของโลกกนจรงๆ กเปนโอกาสทวา เมอถงวนวสาขบชาทหนง

กมาทบทวน ตรวจสอบ วเคราะห แลวกพยายามทจะนำเอา

หลกการของพระพทธศาสนามาใชใหเปนประโยชนทงในการ

สรางสรรคและแกปญหา

ถาม ขอกราบขอบพระคณทานเจาครอาจารยอยาง

สงทใหคามรและความเขาใจในเรองวนวสาขบชาและชวย

เชอมโยงไปกบหลกการของพระพทธศาสนา ทจะชวยสราง

อารยธรรมและชวยชาวโลกไดอยางไร

ตอบ ขออนโมทนา เจรญพร