รายงานการวจย

เรอง

จ าบะ: วฒนธรรมการกนน าแขงไสของคนไทย Jump-Ba: Thai Eating Culture of Shaved Ice

โดย

1. รองศาสตราจารย ดร.รสสคนธ มกรมณ คณะครศาสตร 2. อาจารย ดร.สมรวย อภชาตบตรพงศ คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย

ไดรบทนอดหนนจากมหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา ปงบประมาณ 2555

รายงานการวจย เรอง

จ าบะ: วฒนธรรมการกนน าแขงไสของคนไทย

Jump-Ba: Thai Eating Culture of Shaved Ice

โดย

1. รองศาสตราจารย ดร.รสสคนธ มกรมณ คณะครศาสตร 2. อาจารย ดร.สมรวย อภชาตบตรพงศ คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย

ไดรบทนอดหนนจากมหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา ปงบประมาณ 2555

บทคดยอ ชอการวจย : จ าบะ: วฒนธรรมการกนน าแขงไสของคนไทย ชอผวจย : รองศาสตราจารย ดร.รสสคนธ มกรมณ อาจารย ดร.สมรวย อภชาตบตรพงศ หนวยงาน : มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา ปททาการวจย : 2555 ....................................................................................................................................................................

การวจยน เปนการวจยเชงคณภาพ มวตถประสงคเพอ 1) ศกษาความเปนมาและความเชอมโยงระหวางจ าบะทเปนของกนกบจ าบะทเปนการแสดง และ 2) ศกษาภมหลง กระบวนการ และวฒนธรรมการกนน าแขงไสของคนไทยในภมภาคตางๆ ของประเทศไทย คาถามการวจยคอ 1) คาวาจ าบะมทมาอยางไร 2) ทาไมจงน าแขงไสวาจ าบะ 3) วฒนธรรมการกนจ าบะของคนไทยเปนอยางไร ผใหขอมลสาคญคอ ผบรโภคจ าบะจานวน 32 คน และผขายจ าบะ/น าแขงไสจานวน 12 คน จาก 6 ภมภาค รวม 16 จงหวด ผลการวจยพบวา 1) คาวา “จ าบะ” มาจากภาษาจนแตจว “จมบะ” โดย ป. อนทรปาลตเปนเปนคนแรกทนาคาน มาใชในภาษาเขยน โดยสะกดคาตามการออกเสยงแบบไทยๆ วา “จ าบะ” เพอใชเปนคากรยาวเศษณประกอบคา “แทง” ในความหมายวา ถนดถน เตมท ไมย งมอ และตอมาไดนามาใชเปนคานามวเศษณประกอบคา “ระบา” ในความหมายวา การแสดงระบาทมการเปลอยกายของผหญงใหเหนไดอยางถนดถน 2) การเรยกน าแขงไสวาจ าบะมาจากรปลกษณและวธการทาทกอใหเกดจนตนาการถงระบาจ าบะ 3 ประการคอ 2.1 มน าแขงไสสขาวทพนข นคลายหนาอกของนางระบาจ าบะ 2.2 มการราดดวยน าหวานสแดงทใหสสนฉดฉาดเหมอนเครองแตงกายของนางระบาจ าบะ และ 2.3 มการโรยนมขนหวานในลกษณะของการสายนมกระปองเหนอน าแขงไส ซงภาษาพดจะเรยกวาส นๆวาการสายนม ซงเปนทาเตนหนงของนางระบาจ าบะ 3) “จ าบะ” ทเปนน าแขงไสชนดหนง มตนกาเนดมาจากชาวจนในจงหวดเพชรบรคดทาข นจากของเหลอกนในตอนเชา คอ ปาทองโก โดยนาไปทอดใหกรอบ ใสน าแขงไสลงไป ใสน าหวานสแดง แลวกนในลกษณะเชนเดยวกนกบการกนน าแขงไสทใสเครองประกอบอนๆ โดยทยงไมไดเรยกวา “จ าบะ” จนกระทงประมาณป พ.ศ. 2490 เมอมการบรโภคนมขนหวานอยางแพรหลาย และมการนามาใชเปนเครองปรงน าแขงไสจงเรยกวา “จ าบะ” ท งน จ าบะแบบด งเดม มองคประกอบเรยงตามลาดบดงน คอ 1) ช นฐาน: ปาทองโกทอด/ขนมปงหวกะโหลก หนเปนช นพอคา 2) ช นน าแขง: น าแขงไสใสในปรมาณทพนสงข นมาใหรปทรงคลายภเขาหรอกะลาครอบ 3) ช นน าเชอม: ใชน าหวานสแดง 4) ช นยอด: โรยนมขนหวาน จ าบะถกนาไปเผยแพรทจงหวดขอนแกนประมาณป พ.ศ. 2525 จนเปนทรจกและไดรบความนยมเปนอยางมากมาจนถงปจจบน ท งยงปรบเปลยนใหแตกตางไปจากของเดม ในบางพ นทมการเรยกน าแขงไสทมลกษณะเหมอนกนกบ “จ าบะ” ดวยชออน ขณะทในบางพ นทมการใชชอวา “จ าบะ” แตไมมรปลกษณและวธการทาเหมอนกบจ าบะแบบด งเดม ความเขาใจของคนไทยทมตอจ าบะมความแตกตางกนไปตามอาย ประสบการณและสถานท

www.ssru.ac.th

Abstract Research Title : Jump-Ba: Thai Eating Culture of Shaved Ice Authors : Associate Professor Dr. Rossukhon Makaramani Dr. Somruay Apichartibutarapong Institution : Suan Sunandha Rajabhat University Year : 2012

………………………………………………………………………………………………………………………………………

This is a qualitative research aims to study 1) history and connection between Jump-Ba as food and Jump-Ba as show, and 2) background, process and Thai’s eating culture of shaved ice in various regions of Thailand. Research questions are: 1) what is an origin of the word ‘Jump-Ba’? 2) Why a particular shaved ice is called Jump-Ba? 3) How is the eating culture of Jump-Ba in Thailand? Key informants are 32 Jump Ba consumers and 12 Jump-Ba/shaved ice vendors from six regions covering 16 provinces. Results are as follows. 1) The word comes from Chaozhou Chinese ‘Jump-Ba'. P. Intrapalit is the first one who uses it in Thai written language as an adverb for the word 'stab' to mean ‘not withhold’. Later, he uses as an adjective for the word ‘dance’ to mean ‘a striptease show that not withhold’. 2) The particular shaved ice is called Jump- Ba due to its appearance and how it is done that provoke one’s imagination of 3 Jump-Ba dance’s characteristics: 2.1 white shaved ice piling up resemble Jump-Ba dancers’ breast, 2.2 colorful red syrup resemble Jump-Ba dancers’ costume, and 2.3 shaking a condensed milk bottle over the piling shaved ice resemble one dancing routine of Jump-Ba dancers. 3) Jump-Ba, a kind of shaved ice, originates from the Chinese in Phetchaburi province who makes it by deep frying left-over breakfast called patongko. This crunchy patongko pieces are served with shaved ice and red syrup as same as eating typical shaved ice dishes. It is not called ‘Jump-Ba’ until 2490 B.E. as consumption of condensed milk is widespread. Then it is used as a topping for this shaved ice and is called Jump-Ba. The original Jump-Ba consists of the following ingredients respectively. 1) The base: deep-fried patongko/skull bread cut into pieces. 2) The Ice: shaved Ice enough to make a mountain shape. 3) The syrup: use only red color. 4) The top: sprinkle with sweetened condensed milk. Jump-Ba is introduced in Khon Kaen province approximately by 2520 B.E. and extremely popular till today. It is also modified to differ from the original. In some areas, it is called by different names while looks alike. Some areas call Jump-Ba but nothing is similar to traditional Jump-Ba. Thai people’s understanding of Jump-Ba differs by age, experience and location.

www.ssru.ac.th

กตตกรรมประกาศ การวจยเรองจ าบะ: วฒนธรรมการกนน าแขงไสของคนไทย สาเรจไดดวยการรวมแรงรวมมอ รวมใหกาลงใจจากหลายคน มท งผทเปนเพอนเปนญาตสนทและมตรแปลกหนาทไดรจกในระหวางเสนทางการคนหาองคความร โดยเฉพาะอยางยง สบงกช มกรมณ คารณ พยพศร พวงพยอม ณ ลาปาง และศภานน สทธเลศ ทกรณาเสยสละเวลารวมเดนทางตระเวนไปในจงหวดตางๆ เพอเปนเพอนเดนทาง เปนสารถ และอานวยความสะดวกในการเกบรวบรวมขอมล รวมถงลกศษยในพ นทจงหวดตางๆ จงขอขอบคณผทกลาวนามและไมไดกลาวนามทกคนทมสวนรวมดวยชวยกนอยางนาประทบใจ ขอขอบคณมหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทาทใหการสนบสนนเมอเหนหวขอวจยทออกจะไมธรรมดาเรองน ดวยการใหทนอดหนนเปนจานวนเงนเจดหมนบาท หรอประมาณกงหนงของงบประมาณทขอการสนบสนน แมจะไมเพยงพอสาหรบเปนคาเดนทางใหครอบคลมพ นททวางแผนไว ตองปรบลดลงใหเหมาะสม แตขอมลทไดรวบรวมไดจากพ นทเหลาน นกทาใหไดองคความรใหมๆ ทมคณคา นาเชอถอ และนาสนใจอยางยงเกยวกบ ‘จ าบะ’ สาหรบเปนพ นฐานในการวจยเชงลกและการอางองในเรองดงกลาวตอไป

รองศาสตราจารย ดร.รสสคนธ มกรมณ อาจารย ดร.สมรวย อภชาตบตรพงศ

www.ssru.ac.th

สารบญ

หนา บทคดยอ I Abstract II กตตกรรมประกาศ III สารบญ IV สารบญตาราง VI สารบญภาพ VII

บทท 1 บทน า 1 ความส าคญของปญหา 1 กรอบแนวคดในการวจย 2

วตถประสงคของการวจย 3 ค าถามการวจย 3 นยามศพท 3 วธด าเนนการวจย 4

บทท 2 วรรณกรรมทเกยวของ 7 ความหมายและทมาของค า ‘จ าบะ’ 7 ความเปนมาและลกษณะของจ าบะทเปนการแสดง 8 ความเปนมาและลกษณะของจ าบะทเปนของกน 13 ความเชอมโยงระหวางจ าบะทเปนการแสดงกบจ าบะทเปนของกน 18

บทท 3 ค าวาจ าบะและจ าบะทเปนการแสดง 20 ค าสมภาษณเกยวกบจ าบะทเปนการแสดง 20 ขอสรปเกยวกบจ าบะทเปนการแสดง 22 การวเคราะหทมาของค า ‘จ าบะ’ 23

บทท 4 จ าบะทเปนของกน: มมมองของผบรโภค 25 ค าสมภาษณผทรจกและเคยกนจ าบะ 25 ค าสมภาษณผทเคยกนน าแขงไสทคลายคลงกบจ าบะ แตไมเรยกวาจ าบะ 28 ขอสรปเกยวกบความเปนมาของจ าบะทเปนของกน 32

www.ssru.ac.th

V

สารบญ(ตอ)

หนา บทท 5 จ าบะทเปนของกน: มมมองของผจ าหนาย 33 ค าสมภาษณผจ าหนายจ าบะ 33

ผจ าหนายจ าบะภาคเหนอ 33 ผจ าหนายจ าบะภาคกลาง 35 ผจ าหนายจ าบะภาคตะวนออกเยงเหนอ 40 ผจ าหนายจ าบะภาคตะวนออก 43 ผจ าหนายจ าบะภาคตะวนตก 44 ผจ าหนายจ าบะภาคใต 45

บทท 6 การวเคราะหขอมลและผลการวจย 47 ขอมลพ นฐานของผใหขอมลส าคญ 47 ผลการวเคราะหขอมลเพอตอบค าถามการวจย 50

บทท 7 สรปผลและขอเสนอแนะ 59 สรปผลการวจย 59

ขอมลพ นฐานของผใหขอมลส าคญ 59

ขอสรปเกยวกบจ าบะทเปนการแสดง 59 ขอสรปเกยวกบจ าบะทเปนของกน 60 การตอบค าถามการวจยขอ 1: ค าวาจ าบะมทมาอยางไร 61 การตอบค าถามการวจยขอ 2: ท าไมจงเรยกน าแขงไสวาจ าบะ 61 การตอบค าถามการวจยขอ 3:

วฒนธรรมการกนจ าบะของคนไทยเปนอยางไร 62 ขอเสนอแนะ 62

บรรณานกรม 65 ประวตผวจย 72

www.ssru.ac.th

VI

สารบญตาราง

หนา ตาราง 1 จานวนผบรโภคจ าบะจาแนกตามภมภาคของแหลงขอมลทใหสมภาษณและเพศ 48 ตาราง 2 จานวนผบรโภคจ าบะจาแนกตามกลมคณสมบตและเพศ 49 ตาราง 3 จานวนผบรโภคจ าบะจาแนกตามชวงอายและเพศ 49 ตาราง 4 จานวนผจาหนายจ าบะ/น าแขงไสจาแนกตามเพศ ภมภาค และ จงหวดทดาเนนกจการ 50 ตาราง 5 จานวนผจาหนายจ าบะ/น าแขงไสจาแนกตามชวงอายและเพศ 50

www.ssru.ac.th

VII

สารบญภาพ

หนา ภาพ 3.1 ปกหนงสอหสนยายสามเกลอ 24 ภาพ 4.1 จ าบะของรานสมตาคณกญจน 28 ภาพ 4.2 ผทรจกหรอเคยรบประทานจ าบะ/น าแขงไส 30 ภาพ 5.1 เหลยงซง แซเฮง 34 ภาพ 5.2 นอย รวมมตร 35 ภาพ 5.3 สมชาต คงศกดศรสกล 37 ภาพ 5.4 สมทรง (สนสบผล) ทรงเจรญ 38 ภาพ 5.5 วรตน-อมภาวลย เกษภาภรณ 39 ภาพ 5.6 ทองคา ดาเนนลอย 40 ภาพ 5.7 ตอย นาดน 41 ภาพ 5.8 ฟา รวมมตร 42 ภาพ 5.9 นพดล สมใจนก 43 ภาพ 5.10 เขมรนทร พงษไทย 45 ภาพ 5.11 ไพโรจน อปถมภ 46 ภาพ 6.1 จ าบะด งเดมเปรยบเทยบกบจ าบะยคใหม 56 ภาพ 6.2 กบไสน าแขง 57 ภาพ 6.3 เครองไสน าแขงมอหมน 58 ภาพ 6.4 เครองไสน าแขงไฟฟา 58

www.ssru.ac.th

บทท 1 บทน ำ

ควำมส ำคญของปญหำ

“จ ำบะ” เปนคำสำมญนำมทใชในควำมหมำย 2 นย ประกำรแรก จ ำบะ หมำยถงกำรแสดงประเภทวำบหววอยำงหนงของไทย ซงใชผแสดงหญงเตนตำมจงหวะดนตรดวยลลำยวยวนและมกำรเปดเผยสวนของรำงกำยทพงสงวน มกจดเปนเตนทกำรแสดงทมร วรอบขอบชดในงำนเทศกำลตำงๆ หรอแสดงในสถำนบนเทง นอกจำกน น มกำรใชประกอบกบคำอนๆ แตยงคงใหควำมหมำยเดยวกน อำท ระบำจ ำบะ เตนจ ำบะ ประกำรทสอง จ ำบะ หมำยถง น ำแขงทใชเครองมอไสจนเปนเกรดฝอยละเอยด รำดน ำหวำนสแดงหรอสอนๆ ลงไปบนน ำแขง จดเปนอำหำรประเภทของหวำนชนดหนง มเครองประกอบหลำยอยำงซงมควำมหลำกหลำยไปตำมทองถนและควำมนยมของผกน อำท ขนมปงปอนด มนเชอม ลกตำลเชอม พทรำเชอม เฉำกวย ทบทมกรอบ ซำหรม ลกชด ลกเดอย ฯลฯ คนไทยโดยทวไปเรยกน ำแขงไส

คำวำจ ำบะไมปรำกฏในพจนำนกรมไทยฉบบบณฑตยสถำน พ.ศ. 2542 แคปรำกฎในพจนำนกรมฉบบมตชน พ.ศ. 2547 ซงใหควำมหมำยไววำ

“จ ำบะ ก. กำรแสดงอยำงหนง ใหผหญงนงนอยหมนอยเตนหรอเคลอนไหวยวเยำกำมำรมณ, โดยปรยำยหมำยควำมวำ เปลอย (ปำก) น. น ำแขงไสเหยำะน ำหวำน” (หนำ 229)

ทกวนน ยงมคนเปนจำนวนมำกทไมรจกจ ำบะ ในควำมหมำยทสองคอ น ำแขงไส ดงทปรำกฏในขำวออนไลนประชำชำตธรกจ วนพฤหสบดท 2 เมษำยน พ.ศ. 2552 เกยวกบรำนขำยน ำแขงไสชอวำ “จ ำบะ” ทจงหวดจนทบร ไดจดลขลทธคำวำ “จ ำบะ (Jumba)” กบกระทรวงพำณชยเมอป พ.ศ. 2550 โดยเน อขำวกลำวถงเจำของรำนซงใหขอมลวำ ตนเองเปนตนคดในกำรทำขนมปงเยนดวยกำรดดแปลงใสน ำแขงไสแลวรำดนมสด และใสเครองปรงตำงๆ ลงไปใหสสนนำกน ต งชอเรยกวำ “จ ำบะ” เมอธรกจขำยดมผเลยนแบบกำรใชคำ “จ ำบะ” บำง จงไดไปจดลขสทธเพอไมใหผอนลอกเลยนแบบ ขำวดงกลำว มผอำนซงไมเหนดวยและแสดงควำมคดเหนตอทำยขำวโดยมใจควำมวำ “ทำไมถงจดลขสทธคะ ไมเหนดวยเพรำะเรำกนจ ำบะแบบน มำต งแตเดกๆ แลว ชำวบำนทำขำยใหนกเรยนมำแตเนนนำน มไดพงเกดข นจำกคณคดซกกะหนอย ชอกชอน ไมเชอกไปดทขอนแกนได แตเวลำทพดกบคนกรงเทพ เคำไมรจกกนกเทำน นเอง อยำงน เหมอนตดชองทำงกำรทำมำหำกนของผอนนะคะ” ควำมคดเหนน แสดงวำชอจ ำบะซงหมำยถงน ำแขงไส มผเรยกเชนน มำนำนแลว

เหตกำรณดงกลำว ทำใหผวจยเกดควำมรสกเศรำใจตอกำรทคนรนใหมยคน สำมำรถนำคำสำมญนำม “จ ำบะ” ทใชแพรหลำยในบำงทองถนของไทยมำนำนจนเปนวฒนธรรมกำรกน ใหเปนลขสทธของตนเองได เหตกำรณเชนน อำจเกดกบวฒนธรรมอนๆของไทยอกกเปนได และผอำงสทธอำจเปนชำวตำงชำต อยำงเชนกำรจดลขสทธชอซอสพรกศรรำชำโดยนำยฮย ฟอง ชำวเวยดนำมในสหรฐอเมรกำ ดงน นคนไทยในยคตอๆไปอำจไมไดเปนเจำของวฒนธรรมของตนเอง

www.ssru.ac.th

2

ขำวดงกลำวทำใหผวจยทำกำรสบคนขอมลเบ องตนเกยวกบคำวำ “จ ำบะ” ซงมเรองรำวเกยวของกบคำดงกลำวท งสองนย มควำมเปนมำยำวนำนเกนกวำครงศตวรรษ เพยงพอทสำมำรถกลำวไดวำ เปนวฒนธรรมของไทย โดยนยหนงเปนวฒนธรรมกำรแสดง อกนยหนงเปนวฒนธรรมกำรกน แตวฒนธรรมท งสองขำดขอมลทแสดงควำมชดเจนเกยวกบประวตควำมเปนมำ ตลอดจนควำมเชอมโยงระหวำงจ ำบะท งสอง ขำดกำรศกษำและบนทกขอมลอยำงเปนระบบทเปนหลกฐำนเชงประวตศำสตร ซงสภำวะเชนน ไดเกดข นกบวฒนธรรมอกหลำยอยำงของไทยดวย

นอกจำกน น เมอทำกำรทบทวนเอกสำรตำงๆ ผวจยไมพบขอมลเกยวกบทมำของคำวำ “จ ำบะ” แตพบวำมผสงสยตอทมำของคำวำ “จ ำบะ” และทกวนน กยงไมมขอสรปทชดเจนและนำเชอถอในเรองดงกลำว รวมท งมขอสงสยตอทมำของจ ำบะทเปนกำรแสดง (โรม บนนำค, 2554; กเลน ประลองเชง, 2555; วรำห โรจนวภำต, ม.ป.ป.) และทมำของกำรเรยกน ำแขงไสวำ “จ ำบะ” (โรม บนนำค, 2554; เนสทเล, 2555) นอกจำกน น ขอมลเกยวกบลกษณะของจ ำบะทเปนของกน กมควำมหลำกหลำย และมผต งขอสงเกตวำจ ำบะทแตละคนรจกและเขำใจ จะเหมอนกนหรอไม (ขำวฟำง, 2551) ควำมสงสยเหลำน ไมปรำกฎวำมรำยงำนกำรวจยใดทใหคำตอบเกยวกบเรองจ ำบะท งสองควำมหมำย ทำใหผวจยสนใจอยำกทรำบทมำของคำ “จ ำบะ” อยำกทรำบวำทำไมกำรแสดงและของหวำนจงใชชอเดยวกน มควำมเชอมโยงระหวำงจ ำบะท งสองหรอไมอยำงไร และวฒนธรรมกำรกนจ ำบะของคนไทยเปนอยำงไร ผวจยจงไดดำเนนกำรศกษำวฒนธรรมกำรกนน ำแขงไสของไทยทเรยกวำ “จ ำบะ” เพอสรำงองคควำมรเชงวชำกำรทชดเจนและถกตองสำหรบคนรนหลงไดใชอำงองตอไป

กรอบแนวคดในกำรวจย

แนวคดในกำรวจยเรองน เปนควำมรทเกดจำกประสบกำรณสวนตว (experiential knowledge) เกยวกบอำหำรของผวจย (รสสคนธ มกรมณ) ซงเปนนกเขยนและคอลมนนสตเกยวกบเรองอำหำรมำเปนเวลำ 12 ป ทำใหพบขอสงสยทหำคำตอบไมไดหลำยประเดนในระหวำงททำกำรคนควำประกอบผลงำนเขยนเรองตำงๆ และจ ำบะกเปนเรองหนงทสรำงประเดนสงสยและยงไมไดขอสรปทนำเชอถอ จงกำหนดกรอบแนวคดในกำรทำวจยเชงคณภำพเกยวกบเรองดงกลำว เพอสนองควำมอยำกร อยำกทำควำมเขำใจ อยำกเปดเผยรำยละเอยดของเรองดงกลำว (intrinsic case) ดงน

จ ำบะ: วฒนธรรมกำรกนน ำแขงไสของคนไทย

ควำมเปนมำ จ ำบะ(กำรแสดง)

ควำมเปนมำ จ ำบะ(ของกน)

ควำมเชอมโยงระหวำงจ ำบะท งสองควำมหมำย วฒนธรรมกำรกนจ ำบะของคนไทย

- ภมหลง - กระบวนกำร: รปลกษณ อปกรณ/เครองมอ

วธกำรทำ เครองประกอบ

www.ssru.ac.th

3

วตถประสงคของกำรวจย กำรศกษำวจยเรอง จ ำบะ: วฒนธรรมกำรกนน ำแขงไสของคนไทย มงหำคำตอบเกยวกบภมหลง กระบวนกำร และวฒนธรรมกำรกนน ำแขงไสของคนไทยในภมภำคตำงๆ ของประเทศไทย โดยมวตถประสงคหลกดงน

1. ศกษำควำมเปนมำและควำมเชอมโยงระหวำงจ ำบะทเปนของกนกบจ ำบะทเปนกำรแสดง 2. ศกษำภมหลง กระบวนกำร และวฒนธรรมกำรกนน ำแขงไสของคนไทย

ค ำถำมกำรวจย ผวจยกำหนดคำถำมกำรวจยดงน

1. คำวำจ ำบะมทมำอยำงไร 2. ทำไมจงเรยกน ำแขงไสวำจ ำบะ เพอหำคำตอบสำหรบวตถประสงคของกำรวจยขอท 1 3. วฒนธรรมกำรกนจ ำบะของคนไทยเปนอยำงไร

เพอหำคำตอบสำหรบวตถประสงคของกำรวจยขอท 2 นยำมศพท

จ ำบะ หมำยถง กำรเตนระบำโปหรอน ำแขงไสชนดหนง น ำแขงไส หมำยถง ของหวำนทไดจำกกำรนำน ำแขงกอนไสไปบนคมมด รำดน ำหวำน วฒนธรรมกำรกน หมำยถง พฤตกรรมกำรกนทคนในหมสรำงข นดวยกำรเรยนรจำกกนและกน

รวมใชอยในหมพวกของตน ผบรโภคจ ำบะ หมำยถง คนทมประสบกำรณตรงในกำรกนจ ำบะ กำรชมจ ำบะ หรอควำมร

เกยวกบจ ำบะทเปนของกนหรอจ ำบะทเปนกำรแสดง ผจำหนำยจ ำบะ หมำยถง เจำของรำนหรอผขำยจ ำบะหรอน ำแขงไสทประกอบกจกำรอยใน

ภำคตำงๆ ของประเทศไทย วธด ำเนนกำรวจย

รปแบบกำรวจย

กำรวจยน เปนกำรวจยเชงคณภำพ ทผวจยเลอกเรองจ ำบะมำเปนปรำกฎกำรณสำหรบศกษำโดยมเปำหมำยเพอสนองควำมอยำกร (intrinsic case) อยำกทำควำมเขำใจ อยำกเปดเผยรำยละเอยดของปญหำในเรองดงกลำว (Stake, R. 2010) จงเปนกำรศกษำเรองทรจกคนเคยมำบำงแลวในรปแบบกำรวจยแบบมงหำคำอธบำย (explanatory) ในสงทยงไมเคยมมำกอน หรอมคำอธบำยอยบำงแลว แตยงไมเปนทพอใจ รวมท งผสมผสำนวธดำเนนกำรวจยในลกษณะของศกษำเฉพำะกรณ (case study) แบบกำรศกษำเชงพรรณนำ (descriptive) ซงเปนกำรนำขอมลรำยละเอยดของ

www.ssru.ac.th

4

กรณศกษำมำใชเปนหลกฐำนในกำรสรปหลกกำรตำง ๆ และมงแสดงรำยละเอยดพรอมท งบรบทอยำงสมบรณของปรำกฏกำรณทเลอกมำศกษำ

กลมเปำหมำย

กลมตวอยำงทเปนกลมเปำหมำยในกำรวจยน ผวจยเลอกแบบยดจดมงหมำยของกำรศกษำเปนหลก ซงเปนกำรเลอกแบบไมมโครงสรำงทเครงครด มข นตอนและวธดำเนนกำรทไมซบซอน มไดเลอกเพอไดกลมตวอยำงทเปนตวแทน แตเพอใหไดตวอยำงทเหมำะสมกบแนวคดและวตถประสงคของกำรศกษำ จงเลอกผใหขอมลและสถำนททจะเปนประโยชน (key informants) ดงน น กลมเปำหมำยทจะมำเปนตวอยำงในกำรใหขอมลเพอตอบคำถำมวจย จงกำหนดใหมผใหขอมลสำคญ 2 กลมดงน คอ

1. ผบรโภคจ ำบะ ซงมประสบกำรณตรงและมควำมรเกยวกบจ ำบะทเปนของกนและจ ำบะทเปนกำรแสดง โดยกำหนดจำนวนไมนอยกวำ 15 คน และมคณสมบตตำมทตองกำร กลำวคอตองครอบคลมถงผทเคยชมจ ำบะอยำงนอย 5 คน ผทเคยกนจ ำบะโดยตรงอยำงนอย 5 คน และผทเคยกนน ำแขงไสทคลำยจ ำบะแตไมเรยกวำจ ำบะอยำงนอย 5 คน ใชวธกำรเลอกตวอยำงแบบเจำะจง (purposive sampling) จำกผทมอำยไมตำกวำ 30 ป และมคณสมบตดงกลำว ท งน ผวจยจะอำศยกำรเลอกตวอยำงแบบลกโซ (snowball sampling) รวมดวย หำกไดรบกำรแนะนำจำกหนวยตวอยำงทไดเกบขอมลไปแลว เพอใหครอบคลมหนวยตวอยำงทมำจำกพ นทท ง 6 ภมภำค รวมท ง กำรเลอกตวอยำงจำกกำรแนะนำตอๆกนมำ และกำรเลอกแบบเฉพำะหนำ เพรำะมโอกำสทอำจเกดข นในกำรเกบขอมลภำคสนำม

2. ผจำหนำยจ ำบะหรอน ำแขงไสทประกอบกจกำรในภำคตำงๆ โดยกำหนดพ นทเปน 6 ภมภำค โดยมอยำงนอยภำคละ 1 จงหวดๆ ละอยำงนอย 1 รำย ใชวธกำรเลอกตวอยำงแบบเจำะจง จำกรำนทมขอมลซงสำมำรถสบคนออนไลนได หรอไดรบกำรแนะนำจำกหนวยตวอยำงทเกบขอมลไปแลวหรอผร เพอเกบขอมลภำคสนำมตอไป

ท งน พ นท 6 ภมภำคทใชในกำรวจย กำหนดตำมกำรแบงภมภำคทำงภมศำสตรของคณะกรรมกำรภมศำสตรแหงชำต ภำยใตกำรกำกบดแลของสำนกงำนคณะกรรมกำรวจยแหงชำต ซงไดเสนอขอควำมเหนชอบตอคณะรฐมนตรเมอ พ.ศ. 2520

กำรเกบรวบรวมขอมล

ผวจยดำเนนกำรเกบขอมลระหวำงเดอนเมษำยน 2555 ถงกมภำพนธ 2556 โดยใชวธกำรทหลำกหลำย ประกอบดวย

1. กำรศกษำเอกสำรตำงๆ ไดแก หนงสอ ตำรำ หนงสอพมพ นตยสำร สงพมพออนไลน โดยดำเนนกำรสบคน คดกรอง จดบนทก/พมพ รวบรวมและจดเกบเปนหมวดหม เพอใชในกำรทบทวนวรรณกรรมทเกยวของและเพอกำรตอบคำถำมในกำรวจย

2. กำรสมภำษณ โดยดำเนนกำรท งสมภำษณแบบไมเปนทำงกำร (informal interview) และสมภำษณแบบเจำะลก (in-depth interview) ดวยเครองมอดงน

2.1 คำถำมสำหรบสมภำษณ ผวจยต งคำถำมแบบไมมโครงสรำงเครงครด สำหรบเปนกรอบในกำรนำสนทนำ เพอขยำยไปสคำถำมอนๆ ใหไดขอมลอยำงครบถวน โดยกรอบคำถำมสำหรบ

www.ssru.ac.th

5

กลมผบรโภคจ ำบะคอ “กรณำเลำประสบกำรณเกยวกบกำรกนจ ำบะ/กำรชมระบำจ ำบะ” “ทำนคดวำจ ำบะทเปนของกนกบจ ำบะทเปนกำรแสดงมควำมเชอมโยงกนหรอไม อยำงไร” สวนกรอบคำถำมสำหรบกลมผจำหนำยจ ำบะ ซงเปนเจำของรำนหรอผขำย คอ “กรณำเลำประสบกำรณกำรขำยจ ำบะ” “ทำนรจกจ ำบะทเปนกำรแสดงหรอไม ทำนคดวำมควำมเชอมโยงกบจ ำบะของกนหรอไม อยำงไร”

2.2 เครองมอและอปกรณสำหรบกำรจดบนทก กำรบนทกเสยง กำรบนทกภำพนง กำรบนทกภำพเคลอนไหว ไดแก สมดบนทก เครองบนทกเสยง กลองถำยภำพ และกลองถำยวดทศน โดยเลอกใชตำมควำมเหมำะสมกบสถำนกำรณ และตำมทผถกสมภำษณใหอนญำต

ท งน ผวจยวำงแผนปฏบตกำรภำคสนำมในกำรสมภำษณผใหขอมลสำคญ (key informants) ประกอบดวย

1. กำรสมภำษณกลมผบรโภคจ ำบะ ผวจยดำเนนกำรคนหำ และพจำรณำคดสรรผทมคณสมบตตำมเกณฑ จำกน นทำกำรตดตอขอสมภำษณ หรอนดหมำยวนเวลำเพอสมภำษณ ท งน อำจใชขอมลทเปนเอกสำรซงเขยนโดยผมคณสมบตดงกลำวรวมดวยกได

2. กำรสมภำษณกลมผจำหนำยจ ำบะหรอน ำแขงไส ผวจยดำเนนกำรคนหำขอมลเกยวกบรำนซงเปนทรจกและมกำรรำยงำนไวในสงพมพออนไลน รวมท งคนหำดวยกำรสอบถำมจำกผรหรอหนวยตวอยำงทเกบขอมลไปแลว จำกน น เดนทำงไปยงพ นทในจงหวดตำงๆ และตดตอขอสมภำษณ หรอนดหมำยวนเวลำสมภำษณ

กำรวเครำะหขอมล

ผวจยนำขอมลทไดเกบมำจำกภำคสนำมมำดำเนนกำรดงน 1. จดระบบขอมลจำกสงทผวจยไดอำนไดเหนและไดยนใหเปนหมวดหม โดยจดขอมลทได

จำกกำรจดบนทก และกำรถอดขอควำมทอยในเครองมอบนทกเสยงและเครองมอบนทกภำพ ใหอยในรปแบบเอกสำร

2. ตรวจสอบควำมถกตองของขอมล ดวยวธกำรตรวจสอบแบบสำมเสำดำนขอมล (data triangulation) ซงเปนกำรตรวจสอบขอมลทเกบรวบรวมจำกพ นทแตกตำงกน ในเวลำทแตกตำงกน จำกกลมตวอยำงทหลำกหลำย (Denzin, 1970) โดยพจำรณำวำมสงใดทสอดคลองกนหรอไม อยำงไร

3. วเครำะหขอมลดวยวธกำรทหลำกหลำย ประกอบดวย 3.1 กำรวเครำะหขอมลเอกสำร (content analysis) เพอนำเอกสำรทสบคนไดมำ

วเครำะหขอมลทมคำอธบำยเกยวกบควำมเปนมำของจ ำบะและสภำพกำรณทเกยวกบจ ำบะ 3.2 กำรเปรยบเทยบเหตกำรณ (constant comparison) เพอนำขอมลทไดมำไป

เทยบเคยงหรอเปรยบเทยบกบเหตกำรณอน เพอหำควำมเหมอนและควำมแตกตำงกนทเกดข นเกยวกบจ ำบะ

3.3 กำรวเครำะหสวนประกอบ (componential analysis) เพอนำขอมลทไดมำทำกำรจำแนกใหเหนสวนประกอบตำงๆ ของจ ำบะ

3.4 กำรวเครำะหสรปอปนย (analytic induction) เพอนำขอมลทไดมำตควำมและหำบทสรปรวมกนในกำรตอบคำถำมในกำรวจยถงทมำของจ ำบะ

www.ssru.ac.th

6

3.5 ตควำมและสรปขอมลทไดจำกกำรวเครำะห ดวยกำรนำเสนอเน อหำเชงพรรณนำ (descriptive approach) ประกอบภำพตำมควำมเหมำะสม รวมท ง นำเสนอขอมลเชงปรมำณดวยตำรำงแจกแจงควำมถ และคำรอยละ

www.ssru.ac.th

บทท 2 วรรณกรรมทเกยวของ

บทนเปนการทบทวนวรรณกรรมทเกยวของกบค าวา “จ าบะ” ประกอบดวยหวขอทเกยวกบ

ความหมายของค า “จ าบะ” ความเปนมาและลกษณะของจ าบะทเปนการแสดง และความเปนมาและลกษณะของจ าบะทเปนของกน โดยมรายละเอยดดงน ความหมายและทมาของค า “จ าบะ”

“จ าบะ” เปนค าทมขอสงสยในเรองทมา โดยมผตงเปนกระทถามออนไลนมานาน และยงไมมขอสรปทแนชด อาท โบท ไทยเทยม (2545) สงสยค าวา “จ าบะ” มทมาจากหนงสอหสนยายชด พล นกร กมหงวนหรอไม โดยกลาววาอานเจอในตอน “ระบ าหยาดฟา” ทนายมน ขาเกาเตาเลยงของพระยาประสทธ พอของพล เกดไปไดด เปนอาเสย เพราะท าธรกจระบ าจ าบะ แลวนายมนพดวาจ าบะเปนศพททตนคดขนมาเอง จงสงสยวาค านผแตงคอ ป.อนทรปาลต เปนผคดขนมาเองหรอไม แตมผใชนามแฝงวาเจาคณปจจนกพนาศใหค าตอบในขณะนนโดยกลาวเพยงวา “จ ำบะนำจะมำจำกคำวำ จ ำม ำ ซ งแปลวำอวน + บะซ งมำจำกภำษำแตจววำเน อ นำจะเปนกำรแสดงท โชวควำมอวบอ ม มเน อมหนงของผโชว ผดถกชวยกนแยงท” ขณะนมาถงป พ.ศ. 2556 กยงไมมผใดใหค าตอบตอค าถามดงกลาว

ค าวา “จ าบะ” ไมปรากฎในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2525 และ พ.ศ. 2542 แตปรากฎในพจนานกรมฉบบมตชน พ.ศ. 2547 หนา 229 ซงใหความหมายไววา “จ ำบะ ก. กำรแสดงอยำงหน ง ใหผหญงนงนอยหมนอยเตนหรอเคล อนไหวย วเยำกำมำรมณ, โดยปรยำยหมำยควำมวำ เปลอย (ปำก) น. น ำแขงไสเหยำะน ำหวำน”

ขาวฝาง (2551) กลาววา “...ไมแนใจวำ คำวำ ‘จ ำบะ’ มบญญตในพจนำนกรมหรอไม หรอจะเขยนวำ ‘จ มบะ’ แตผเขยนสนนษฐำนเอำจำกควำมหมำยวำ นำจะเขยนแบบเดยวกบคำวำ ‘จ ำม ำ’ ท เปนคำประกอบหรอคำวเศษณอนหมำยถง ลกษณะอวนท มลกษณะของควำมนำรกอยดวย เชนเวลำพดถงเดกท สมบรณ กจะพดวำ เดกคนน อวนจ ำม ำจง เปนตน”

ตอมาในป พ.ศ. 2553 มผเขยนมาถามถงทมาของค าวาจ าบะในคอลมนคณภาพชวต (ผจดการออนไลน, 2553) และมผรวมแสดงความเหนโดยมค าตอบทเกยวของดงน

ความเหน 1: “...นำจะมำจำกคำวำ จ ำม ำ ซ งแปลวำอวบอน + บะ มำจำกภำษำจนแปลวำ เน อ จงหมำยถงกำรแสดงท โชวควำมอวบอ ม มเน อมหนงของผเตนโชว และจ ำบะคอขนมหวำนท ใสขนมปงปอนด แลวไสน ำแขงเปนเกลดฝอยๆ ใส รำดน ำแดง โรยดวยนมขนหวำน” (ลงจอย, 2553)

ความเหน 2: “...นำจะเปนภำษำจนแตจว ‘จมบะ’ โดยคำวำ จม แปลวำ ฟนแรงๆ (ดวยขวำน จอบ) บะ แปลวำ เน อ เม อนำมำใชเรยกระบำโป จงนำจะมควำมหมำยวำ ถงเน อถงหนงหรอถงใจ” (เดานะน, 2553)

ความเหนท 3: “…ผมเคยเหนคำวำ ‘จ ำบะ’ ในควำมหมำยท ไมใชกำรแสดงระบำโปและน ำแขงไสมำบำงเหมอนกน ใครท เคยอำนหสนยำยชด พล นกร กมหงวน คงเคยผำนตำคำๆ น ในบำงตอน เชน

www.ssru.ac.th

8

ตอนท นกรหนประไพไปเท ยวบำนเจหนอม พอประไพทรำบเร องเขำ กเตรยมหลำวทองเหลองไวรอรบ โดยบอกกบนวลลออวำ ‘คอยดนะ ถำกลบมำเม อไหร แมจะแทงใหจ ำบะไปเลย’ หรอตอนท ดร.ดเรก ประดษฐแวนวเศษ ท ใสแลวสำมำรถมองทะลถวยไฮโลได อำเส ยกมหงวนถงกบเตรยมเงนใสปบไปเขำบอน โดยบอกกบคณะพรรควำ ‘อยำงง ตองเอำเงนไปแทงใหจ ำบะไปเลย’ ผมจงอยำกจะเดำวำ คำวำ ‘จ ำบะ’ นำจะมควำมหมำยไปในทำนอง ‘ถนดถน เตมท เตมเหน ยว ไมมย ง’ หรออะไรทำนองน กเหมอนกำรไปดระบำโป ท เหนรปรำงสดสวนของนำงระบำไดเตมท ถนดถน ไมมอะไรปดบง...” (เยาวฯ, 2553)

พจนานกรมไทย-เขมร (2550, หนา 43) มค าวา “จบะฮ” เปนค ากรยาแปลวา ชด การทภาษาไทยจ านวนมากเปนค ายมมาจากภาษาเขมร จงอาจมความเปนไปไดทค าวา “จ าบะ” มาจากค าดงกลาว โดยน ามาใชเรยกการแสดงทมการเปดเผยรางกายสวนทควรปกปดของผหญงใหเหนกนอยางชดๆ

ดงนน แมจะปรากฎความหมายของค าดงกลาวในพจนานกรม แตทมาของค าจ าบะยงเปนเพยงความคดเหนสวนบคคลซงมความหลากหลายและไมมขอสรป

อยางไรกตาม ในปจจบนน ค าวา “จ าบะ” ยงใชเปนภาษาพดทเรยกการแสดงยวยกามารมณซงแมวาจะมการใชค าเรยกอยางหลากหลายตามยคสมย แต “จ าบะ” กยงคงใชเปนค าทใหความหมายเชงลบ โดยปรากฏในการน าเสนอบทความ ขาวทางหนาหนงสอพมพ สอออนไลน เมอกลาวถงการเตนโชวทผแสดงแตงกายโป การแสดงโชวเปลอยของนางแบบ การเตนทมการแสดงออกอยางไมเหมาะสมตามวฒนธรรมอนด การเตนทเขาขายลามกอนาจาร (ชอง 3 อ.ส.ม.ท., 2554; กเลน ประลองเชง, 2555; แนวหนา, 2555; พฒนเดช อาสาสรรพกจ, 2555) ความเปนมาและลกษณะของจ าบะทเปนการแสดง

ความหมายของจ าบะทเปนการแสดง

“จ าบะ” ในความหมายแรกของพจนานกรมฉบบมตชน พ.ศ. 2547 หนา 229 คอ การแสดงอยางหนงทใหผหญงนงนอยหมนอยเตนหรอเคลอนไหวยวเยากามารมณ หากใชในภาษาพดหมายความวาเปลอย ซงสอดคลองกบค าแปลในภาษาองกฤษตามทปรากฏในพจนานกรมของ guru.sanook.com ซงใหความหมายของจ าบะไววา เปนค าวเศษณ ทใชเปนภาษาสแลง หมายถง กงเปลอย [adj. (S) half nude] และเมอมค าวาระบ ามาน าหนา เปนระบ าจ าบะ จะเปนค านาม ใชเปนภาษาสแลง หมายถง การเตนระบ าเปลองผา [n. (S) strip-tease show]

ความเปนมาของจ าบะทเปนการแสดง

เสลา (2550) กลาววาในสมยกอน งานวดจะมการแสดงจ าบะ วากนวาเรมตนมาจากงานวดทภเขาทอง วดสระเกศ โดยมผน าหญงสาวนงนอยหมนอยมาแสดงใหคนทเขามาชม แลวเรยกการแสดงนนวา “จ าบะ” จนระบาดกลายเปนรานทตองจดใหมเปนประจ าทกงาน ในภายหลงถกทางการสงหามเพราะปรากฎวามพระสงฆบางวดแอบดอยบนกฎทอยใกลโรงซงจดแสดง และออกเปนกฎหามจดการแสดงประเภทนในงานวดทกแหง นอกจากนนยงอธบายเพมเตมวา จ าบะรนโบราณทแตงตวอยางโป

www.ssru.ac.th

9

ทสดคอ เปดไหล เปดหนาทอง และเปดเหนอเขานดหนอยเทานน โดยผซงนาจะเปนผท าใหจ าบะเปนทรจกในเมองไทยคอ นายหรง เรองนาม ทงน ยงไดคนควาขอมลเกยวกบจ าบะเพมเตมจากเวบสกลไทย โดยศรฟา ลดาวลยและอนงค ศรสขมชย ซงเขยนเลาประสบการณของตนวา “นำยหร ง เรองนำม เปดกำรแสดงระบำท เรยกวำ ‘ระบำมหำเสนห’ บนตก 9 ช น ถนนเยำวรำช ต งแตเพ งสรำงตกเสรจใหมๆ เม อดฉนยงเปนเดกๆ อำยสก 8-9 ขวบ บดำพำไปรบประทำนอำหำรแถวน น นำยหร ง นำนำงระบำสองสำมนำงออกมำเตนโชวตรงเวทท ทำคลำยระเบยงย นออกมำจำกตวตกตรงซอยขำงๆ มใชหนำถนนใหญ พ เล ยงพำเดกๆ ออกไปเดนเลนยงพำแอบเขำไปแหงนดในซอยดงกลำว นำยหร งและคณะระบำแสดงอยท ตก 9 ช น จนกระท งสงครำมโลกคร งท 2 จงยำยมำแสดงบนเวทบนตลำดบำเพญบญ หลงสงครำมเลกแลว หลงสมยสงครำมโลกคร งท 2 สงครำมสงบเรยบรอยแลว ระบำคณะนำยหร ง เรองนำม มำเชำเปดกำรแสดงระบำโปแบบเปลอยบำงไมเปลอยบำง ประจำท ตลำดบำเพญบญ”

ผเฒา (2554) ไดแสดงความเหนตอกระทเรองจ าบะในคอลมนคณภาพชวตของผจดการออนไลนวาเคยดระบ าจ าบะมาเมอเกอบ 50 ปแลว ทโรงน าชาฮวลก ยานเยาวราช

โรม บนนาค (2554) กลาววา ในสมยเมอ 60-70 ปกอน จ าบะเปนการแสดงทนยมอยางแพรหลาย งานวดทงหลายจะขาดการแสดงประเภทนไมได แมแตงานภเขาทองและงานวดเบญจมบพตร ซงเปนงานใหญประจ าปกยงมจ าบะอยหลายโรง ความเปนมาของจ าบะนน ไมมหลกฐานวาใครเปนผรเรมจดแสดงจ าบะขนกอน แตคาดวาคงไมพนจาก 2 คนตอไปนคอ นายหรง เรองนาม และนายเปรอง เรองเดช ส าหรบนายหรง เรองนาม มชอจรงนามสกลจรงวา บญศร สอนชมเสยง เปนนายโรงจ าบะทใชชอคณะวา “ระบ ามหาเสนห” มชอเสยงโดงดงของยคนน เปดการแสดงทชน 9 ของตกยานเยาวราช ตอมาสมยสงครามโลกครงท 2 ไดยายมาเปดวกทตลาดบ าเพญบญ ตรงขามศาลาเฉลมกรง สวนนายเปรอง เรองเดช ถอวาเปนคแขงนายหรง หนงสอพมพสยามนกร ฉบบ วนท 15 ธนวาคม 2495 เขยนขาววา ในงานฉลองรฐธรรมนญปนน ซงจดอยางยงใหญททองสนามหลวง มจ าบะถง 4-5 โรง สวนใหญเปนของนายเปรอง เรองเดช จงไดสมญาวาเปนราชาจ าบะ

สนต เศวตวมล (2554) เลาถงการไปรบประทานอาหารแตจวทภตตาคารในเยาวราชทมมานานมากกวาหนงรอยปวา “สมยเม อส ...หำสบปกอนท ผมกน ภตตำคำรย ม-ย มอยตดกบถนนในซอยพำดสำย แตผมเรยกวำ ‘ไตแปะ’ ท เรยกเชนน นกตองคนอำยอำนำมข นเลขหำ...เลขหก แลวตองเปนคนกรงเทพขนำดจะรวำ...บรเวณน นเปนโรงระบำจ ำบะท มช อเรยกวำ ‘ไตแปะ’ พวกหนม...หนมสมยน นมใครบำงไมแวะมำด...จ ำบะชนชำง...คแขงของ นำยหร ง เรองนำม ท ต งระบำโปอยใตถนตลำดบำเพญบญ ผมนะอดหนนท งสองวก คำดยงจำไดเกบคนละหำบำท...” (ผวจย: ตามค าบอกเลาของเสลา (นามแฝง) และวราห โรจนวภาต เวทการแสดงอยชนบนของตลาดบ าเพญบญ)

วราห โรจนวภาต (ม.ป.ป.) อาย 78 ป ไดเลาประวตของนายหรง เรองนาม วาเปนเจาของคณะระบ าโปเมอ 70-80 ปมาแลว โดยเรมจากการตระเวนไปเปดการแสดงตามงานวดตางๆ อาท งานพระเจดยกลางน าทสมทรปราการ งานประจ าปวดประยรวงศาวาสทธนบร งานภเขาทองวดสระเกศ ตอมาเปดกจการเปนโรงระบ าโปทเยาวราช แลวคงจะเปนเพราะกจการระบ าซบเซา จงยายไปเปดเวทการแสดงทวกตลาดบ าเพญบญ ซงอยตรงขามโรงภาพยนตรศาลาเฉลมกรง เรมจากการแสดงระบ าโปกอน แลวตอมาเปลยนไปเปนการแสดงลเก ทงน ในขณะทเปนเดก ผเลาเคยเขาชมการแสดงระบ าโปของ

www.ssru.ac.th

10

คณะนายหรงดวย และไมเหนวาจะโปมากมายแตอยางใด รวมทงยงเลาวา สมยสงครามโลกครงทสอง มผจดแสดงระบ าอยางนายหรงดวยเชนกน เปนคณะเลกๆ เปดแสดงในงานเทศกาลหรองานวดทวไป แตโปกวาของนายหรง เพราะเจาของคณะใชผแสดงทเปนหญงอาชพพเศษ ไมตองแสดงแบบปดปอง เรยกการแสดงระบ าชนดนวา “ระบ าจ าบะ” ซงทมาของชอจะมาจากค าอะไรนน ผเลาไมอาจคาดเดาได สวนกเลน ประลองเชง (2555) กลาววา “ไมมหลกฐำนยนยน ใครเปนคนเร มระบำจ ำบะในเมองไทย”

ลกษณะของจ าบะทเปนการแสดง

จนทรชย หญงประยร (2552) เลาถงประสบการณสมยเดกๆ ทอาพาไปชมการเตนระบ าโปทโรงน าชาไตแปะวา “จำไดวำวนหน งมแสดง 2 รอบ รอบกลำงวนกบรอบกลำงคน แตอำเลอกรอบกลำงวน ผมสงเกตดเหนมแตพวกตำแปะมำน งด ฝร งตำงชำตกพอมใหเหนบำง แตสวนใหญเปนตำแปะแกมำกกวำ กำรแสดงกจะมผหญงออกมำเตนๆตำมจงหวะเพลงเปนชดๆ แตละชดกจะมลลำกำรเตนและกำรแตงกำยท แตกตำงกนไป แตทกชดจะตองลงทำยดวยกำรเปดเส อโชวหนำอกทกคร ง กำรโชวหนำอกสวนใหญจะถอดเส อออกหมด แตยงนงกำงเกงในอยำงมดชด ไมมเส อยกทรง แตมกำรปดตรงหวนมดวยแผนก นท เปนรปดำว เหมอนเวลำท เรำดรปโปในหนงสอพมพแลวเซนเซอรโดยมรปดำว หรอกรอบส เหล ยมไปบงไว สรปแลว ไมมกำรโชวสวนท หนมๆและแกๆอยำกเหนเลยแมแตนอย...”

ผเฒา (2554) อธบายถงการแสดงระบ าจ าบะทโรงน าชาฮวลก ยานเยาวราชเมอ 50 ปทแลวมาวา “นำงระบำท น แตละนำงสวยๆ ท งน น ดแลวตดใจตองกลบไปดใหมอกหลำยคร ง จำไดวำนำงระบำสำวคนหน งผวสแทน คอไมดำและกไมขำว ใบหนำรปใข หนำตำสวยมำกไวผมยำวถงกน แตงหนำเขมทำปำกแดงแจด ใสขนตำปลอม สวมชดรำตรยำวประดบเล อมแพรวพรำว เหมอนชดนำงเอกลเก เม อเธอเตนไปประมำณ 1 เพลง เธอกเปล องชดออกเหลอแตชดช นในประดบเล อมแวววบ เผยใหเหนถงนองและรองเทำสนสงปรด ประมำณ 5 น ว ทำใหดสวยและสงำสมนองขำท เรยวงำม เธอเตนไดสวยหยดยอยงดงำม สำมำรถสะกดผดท เปนชำยหนมและไมหนมไดอยำงเงยบกรบ แลวกเปล องยกทรงออก ครำวน เหนทรวงอกท คอนขำงโตเตงตงขำวสวย หนำอกประดบเล อมมลกตมหอย ดแลวเซกซ เธอทำทำจะโยนยกทรงใหผชม แตแลวเธอกไมให กลบโยนไปท ขำงเวท จำกน นเธอเตนและสำยนมไปมำ จนกระท งจบเพลงจงเขำหลงเวท...”

ไพบลย พนธเมอง (2554) บรรยายประสบการณทไดชมการแสดงจ าบะวา ทกๆปในงานเดอนสบทจงหวดนครศรธรรมราชจะมคณะจ าบะหรอระบ าโปมาแสดงหลายคณะ จ าบะมควบคกบงานเดอนสบมาตลอดจนเปนประเพณ ถาปไหนไมมจ าบะ ปนนงานเดอนสบจะกรอย เสยคาผานประตคนละ 5 บาท สาวๆ ทมาเปลอยรางใหดมสบกวาคน แตละคนมผวขาวอวบ เรอนราง แขน ขาล าคองามระหง สวยเหมอนภาพวาด หนาอกของผหญงจะแคบกวาหนาอกผชาย แตกลมกลงมนนเนนนาจบตอง เอวคอดกว แตสะโพกกลบผายออกกวางกวาผชายดจบนทายนางมา สวยและมชวตชวากวาภาพทตนเคยนกโมเมวาดเอาเอง

โรม บนนาค (2554) เลาไวในบนทกแผนดน ชดเรองเกาเลาสนก 3 วา การแสดงระบ าแบบจ าบะไมตองใชศลปะใดๆ ผหญงทเตนกหาหนาตาสวยไดยาก นงผาสนๆ ไมตองใสชนใน ออกมาเตนหนาเวทใหคนดทนงต ากวาเหนวบๆ แวมๆ พอไดจงหวะกเปดใหเหนของสงวนอยางอลางฉาง ท าใหคนทอยากเหนของทมอยทวไปแตหาดยาก พากนเฮลน แตทเหนกนอยางเตมตานน กไมไดเหนของจรงอยาง

www.ssru.ac.th

11

จะแจง สวนมากจะพอกแปงหรอดนสอพองไวจนขาวโพลน โรงระบ าจ าบะจงมแตผชายเปนคนด โดยทวไปจะม 2 เวท เวทหนงเปนเวทการแสดงอยในโรง ซงผดตองเสยเงนจงจะเขาไปดได มเกาอส าหรบคนดตงเปนแถวๆ แตบางโรงกไมมเกาอ ใหยนด อกเวทหนงอยหนาโรง ส าหรบโฆษกออกไปประกาศเชญชวนคนด โฆษณาวาผหญงทจะมาเปดใหดนนลวนแตสาว ขาว สวย อวบอน ซงเปนรสนยมของยคนน แตความจรงมกเปนแมลกออนหรอเดกๆ คนทชอบดจ าบะสวนใหญจะเปนอาแปะแกๆ โฆษกจงมกโฆษณาเปนภาษาจนแตจววา “ชชแปะแปะ เจกนงเจกพวด” (ผวจย: แปลวา สดสดขาวขาว คนเดยวบาทเดยว) และกอนการแสดงแตละรอบ จะมคนออกไปเตนเปนตวอยางบนเวทหนาโรงโดยทงทายดวยการ “เปดหวอ” ลอคนด พอการโชวชวงนจบ คนดกจะตามเปนขบวนเขาไปในโรง การแสดงรอบนนจงเรมขน คาดจ าบะคนละ 1-2 บาท แมผหญงทแสดงจะหาคนสวยไดยาก แตกมผนยมด จ าบะจงระบาดไปทวทงงานเลกงานใหญ ตงแตงานฉลองรฐธรรมนญซงเปนงานใหญทสดในรอบป จนถงงานวดทวไปกตองมจ าบะ

กมล ล าปาง (2555) อาย 70 ป เลาเรองการแสดงจ าบะในสมยทตอนอาย 15 ปวา มการแสดงดงกลาวในงานออกราน งานวดประจ าป หรองานปใหม โดยเฉพาะงานวดประจ าปทภเขาทองวดสระเกศ งานพระเจดยกลางน าสมทรปราการ ซงเปนงานใหญมากในสมยนน ลกษณะทอธบายไวคอ “...กำรแสดงเรยกวำระบำจ ำบะ ดนตรท ประกอบกำรแสดงเปนเคร องแตรวง 3-4 ช น มแตรทรมเปต ปคลำรเนต กลองใหญ แตรทรอมโบน ฉำบ โรงระบำก นดวยผำใบเปนคอก พ นเวทยกสง ท น งดเปนมำกระดำนยำวๆ เปนแถวๆ ดำนนอกโรงเปนเวทเลกๆ สำหรบคนเชยรแขกประกำศหนำโรงกอนกำรแสดงวำ เชญขำงในครบ ชๆแปะแปะ คนเดยวบำทเดยวๆ โดยตะโกนผำนไมโครโฟนตลอดเวลำ ขำงๆ มนำงระบำเตนเรยกแขก 2-3 คน ยกแขงยกขำเหนชดช นในวบๆแวมๆ ผประกำศจะบอกวำเชญขำงใน ไมถอดไมคนเงน ชมยทธหตถ เชญขำงใน กำลงจะเปดกำรแสดงแลว รบๆไวๆหนอยครบ ชๆแปะแปะ ผชมแหกนเขำไปขำงในหลำยสบคน เขำแสดงเปนรอบๆ รอบละ 10 นำท กำรแสดงจะมสำวๆ ออกมำเตน 3-4 คน เตนจงหวะดนตรระบำ can can (ผวจย: แคนแคนเปนการเตนโชวอยางหนงของฝรงเศส) ยกแขงยกขำสง ทำมกลำงเสยงเชยรของคนดโหรองอยำงสนกสนำน ใหเปด เปด ตลอดเวลำ ตอนจบจะเปดหวอแปะแปะ ว งเขำหลงโรง กำรทำยทธหตถ (ชนชำง) คอกำรดบเคร องเปดรถหวอเขำชนกนเสยงดงสน น บำปๆ หลำยคน แลวว งเขำหลงโรงลำดบสดทำย จบกำรแสดงครบ ผมเพ งจะรวำกำรทำยทธหตถทำเชนใด นำกลวและอนตรำยมำก ผมวำนกเตนสำวไทยใจถงกวำฝร งมำกครบ...”

พฒนเดช อาสาสรรพกจ (2555) อธบายวา “สมยกอนงำนวดท ไหนกจะมกำรแสดงท เขำเรยกกนวำระบำโป หรอจ ำบะ ไปเปดกำรแสดงเกบเงนรอบละ 1 บำท คนดท เปนหนมและแกท งหลำย จะคอยๆ เมยงๆ แลวกผลบผำนผำมำนท ขงขวำงประตเขำไป นกแสดงภำยในจะเตนตำมจงหวะเพลงเชอรร พงค ยกยำยสำยสะโพกท อยในกำงเกงขำส น ทอนสดทำยกอนจบเพลงจงจะมกำรถอดกำงเกงในอยำงรวดเรว เผยใหเหนรำงกำยภำยใตกำงเกงในหออย... ยำนเยำวรำชใจกลำงกรงเทพฯ เมองหลวง มโรงแสดงระบำโปท ช อวำไตแปะเปดกำรแสดงทกว วน คนท ไปชมตองกระมดกระเม ยนตตวท ช นลำง แลวคอยๆ แอบเดนข นบนไดไปช นบน เพ อดระบำโปท ไมตำงอะไรกบจ ำบะท กลำวมำ แตหลงจำกท ทำงรำชกำรเขมงวดกวดขน จงมกำรกวำดลำงจ ำบะตำมงำนวดและท ไตแปะไปจนหมดส น”

www.ssru.ac.th

12

อวน กทม. (2555) อธบายวา จ าบะคอการเตนระบ าเปลองผา สวนมากมกจะใชผหญงเตน มวธเตนไมกทา เวลาออกฉากแรกจะใสเสอผามาครบ เตนไปกคอยๆถอดออกทละชนจนหมด เปนอนวาจบฉาก เปลยนฉากใหม เปลยนคนเตนใหม วนเวยนกนอยอยางน

วราห โรจนวภาต (ม.ป.ป.) อธบายลกษณะการแสดงระบ าโปของคณะระบ ามหาเสนห ซงมนายหรง เรองนามเปนเจาของ ไววา “ตวแสดงมหลำยคน แตงตวหลำยแบบ ท เขำไปดวนน นเปนชวงสดทำยของรอบกำรแสดง ชวงตนๆ จะมอะไรบำงคงบอกไมได ท เหนในตอนน น ผแสดงแตละคนสวมกโมโน บำงคนกสวมเส อคลมอยำงท เตรยมจะเขำหองน ำ หรอเส อคลมอยำงชดเตรยมเขำนอนน นแหละ เดนออกมำจำกหลบขำงเวท แลวมำยนกลำงเวท เปดเส อคลมซำยทขวำท เอำมอขำงท ไมไดเปดปดไว สดทำยเปดท งสองขำง กไมไดเหนอะไร เพรำะตวแสดงเอำชอดอกไม (ดอกเฟองฟำ) มดเปนชอผกบ นเอวปดบงของสงวนเอำไว จำกน นกเดนเขำโรงไป อกตอนหน งผแสดงหญงนอนรำบกลำงเวทขนำนไปตำมยำวของเวท ผแสดงยกแขงยกขำสลบกนไปอยำงระบำของฝร งในภำพยนตร นำยหร งเขำไปรวมแสดงดวย โดยเขำไปน งขำงๆ ทำทำตดตลกกมๆเงยๆ (ดมกล น) แลวโบกมอไปมำเพ อส อใหรวำ ไดกล นท ไมพงประสงค กำรแสดงจบลงตรงฉำกน ”

ทงน หลงจากทการแสดงจ าบะถกทางการหามเปดการแสดงในงานวดงานประจ าปตางๆ (เสลา (นามแฝง), 2550; โรม บนนาค, 2544) กปรากฎวามการจดการแสดงในลกษณะคลายคลงกนอย แตเรยกชอแตกตางไป อาท เมยง อะโกโก โคโยต ซงนายยะ (นามแฝง), 2550) แสดงความคดเหนวา “แมกระแสตอตำนในยคน จะคอนขำงแรง แตกระน นท งในงำนวด-งำนบญ-งำนบวช-งำนเล ยงตำงๆ ยคปจจบนกยงคงมกำรจดแสดงมหรสพร นเรงท มกำรเตนในรปแบบไมเหมำะสมอยเหมอนเดม บำงงำนผหลกผใหญ พระ-เณร ชะเงอดกนสลอน มำถงตรงน สรปแลวกคอไมวำจะเตนแบบไหน ไมวำจะเรยกช อวำอะไร ในเมองไทยถำมกำรเตนแลวละกเปนตองมประเภทท เนนโป-ย วกำมรวมอยดวย หรอจะวำกนชด ๆ กคอ เปนสวนใหญและกมมำนำน”

อดม แตพานช (2541) ไดเลาประสบการณทไดชมการแสดง “เมยง” สมยเรยนชนมธยมศกษาปท 1 อาย 11 ป โดยเปนการแสดงทอยในงานชางจงหวดสรนทร ซงเปนงานประจ าปทจดขนในเดอนพฤศจกายน ตอนกลางคนจะมงานชางแฟรคลายงานออกรานกาชาดสวนอมพร การแสดงเมยงเปนสวนหนงในงานดงกลาว โดยอดม แตพานช เลาวา

“...รำนเมยงเปนไมอดตสำมดำนคลำยกลองขนำด 3 คณ 3 เมตร ดำนหนำเปนผำมำนบงตำเอำไวเปนรปย วยวน ผหญงนมปล นกบง โตะสงกะสขำยบตรอยดำนหนำ ผชำยคนหน งถอไมโครโฟนปำวประกำศรองชกชวนวำ ‘เมยงๆ จบได ดได แตอยำเอำไมแหยร’ ‘เมยงๆ ลบได คลำได แตอยำเอำไมแหยร’ สลบกบเพลงดสโกตลอด จะหร เสยงสลบพดเหมอนด. เจ. ในวทยเม อพดวำ ‘สำมบำทๆ สองมอลวงกระเปำ สองเทำกำวเขำมำ มำดกนใหเตมตำ งกบคนอยกนไดอยำงไร’ ระหวำงน ผำมำนท ปดอย เขำจะรดเปดออกใหดรอบปฐมทศน ถอเปนหนงตวอยำงประมำณ 2 วนำท ใหเรำเหนผหญงใสเส อในสแดงออกเลอดหม ยนอยหลงมำนน นแวบๆ แคทอนบนเพรำะมไมอดปดทอนลำงอย”

“...กอนแสดงจะมกำรเปดผำเรยกน ำยอยอยบอยๆ แลวโฆษกจะพดวำ ‘จบตำดใหด 3-4 พ บพบ พ บพบ’ วำแลวกรดผำไปมำลอตำลอใจ พ บพบ ...จงตดสนใจเสย 3 บำทเขำไป”

“...ส งท ผมเหนกคอ ผหญงผวคล ำ ทวมสวนสด 38–38–38 ทรงกระบอกขำวหลำม วยประมำณ 28–30 มอซำยคบบหร สบไปเตนไป ดรบๆ เหมอนจะไปธระท ไหนตอสกแหงในนำทน น ผม

www.ssru.ac.th

13

จำแนกไมออกวำสวยหรอไมสวย เพรำะเปนคร งแรกท ไดเหนนมในระยะประชดขนำดไมถงเมตร เปนนมท ไมมเส อในหอเอำไว เปนนมลวนๆ รอยเปอรเซนต หนำทองลำยเลกนอย ...ใบหนำและแววตำของเธอดไมแยแสกบอะไรเลย ...กำงเกงในท เธอใสเปนกำงเกงในลฟทอยำงเดยวกบท ผมใสอย (ยคน นเปนท นยมมำก ลฟท มงค แอปเปล) เธอเตนประกอบจงหวะเพลงดสโก...”

“...ไดยนเสยงโฆษกช ชวนวำ จบไดลบไดๆ ...มอทกมอ ...ท งหลำยแหลตำงย นไปในทำงเดยวกน คอนมเธอ แลวเธอกยนใหบบอยำงหนำตำเฉย ...ในควำมชลมนน น ผมเหลอบไปเหนงเหลอมตวหน งขดอยมมหอง นอนน งๆ งวงๆ ...ในใจผมคดวำงเร องน งไมมบทพดเลยใครๆ สนใจแตเมยของง ...เสยงเปำนกหวดขำงนอกวำหมดรอบ”

ในปจจบนน ค าวา “จ าบะ” ยงคงปรากฏในการน าเสนอบทความ ขาวทางหนาหนงสอพมพ สอออนไลน หรอใชเปนภาษาพด เมอกลาวถงการเตนโชวทยวยกามารมณ การแสดงโชวเปลอยของนางแบบ (กเลน ประลองเชง, 2555; แนวหนา, 2555; พฒนเดช อาสาสรรพกจ, 2555)

ความเปนมาและลกษณะของจ าบะทเปนของกน

ความหมายของจ าบะทเปนของกน

“จ าบะ” ในความหมายทสองของพจนานกรมฉบบมตชน พ.ศ. 2547 หนา 229 คอ ค านามทหมายถง น าแขงไสเหยาะน าหวาน โดยค าวาน าแขงไส หมายถง ของหวานไดจากการน าน าแขงกอนไสไปบนคมมด ราดน าหวาน โดยมเครองประกอบอนๆ เชน ลกชด เมดบวเชอม เปนตน (พจนานกรมฉบบมตชน, 2547 หนา 468) ซงวกพจนานกรมเสรกใหความหมายของน าแขงไสไววา “น. น ำแขงท ไดจำกกำรไสกอนน ำแขงไปบนเคร องไส ลกษณะเปนเกลดฝอย” โดยอธบายค าวาไสน าแขงวา “ก. ดนกอนน าแขงไปบนเครองไสทเปนมาไม 2 ขาเตยๆ ตรงกลางมใบกบฝงจากขางลาง ใหคมอยขางบน เพอยอยน าแขงใหเปนฝอย เรยกน าแขงทมลกษณะเชนนนวา น าแขงไส”

ทงน จากการสบคนทางออนไลนค าภาษาองกฤษทออกเสยงใกลเคยงกนกบจ าบะและมลกษณะคลายคลงกบน าแขงไสใน en.wikipedis.org ผวจยพบค าวา jamba เปนชอเครองหมายการคาของบรษท Jamba Juice ในรฐแคลฟอรเนย ประเทศสหรฐอเมรกา ซงจ าหนายน าผลไมปนแบบเกรดหมะนานาชนด (smoothies) มาตงแตป พ.ศ. 2533

ความเปนมาของจ าบะทเปนของกน

เวบไซตทนประเทศไทย (2555) กลาวถงขนมน าแขงไสวาเกดขนหลงจากทมการน าน าแขงเขามาเปนครงแรกในประเทศไทยหรอประเทศสยามในขณะนน ราวป พ.ศ.2400 ตรงกบสมยพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว โดยเรอกลไฟชอ “เจาพระยา” ขนน าแขงใสหบไมฉ าฉากลบขเลอยมาจากสงคโปร โดยผสงเขามาคอเจาพระยาพสนธสมบตบรบรณ (ยม พศลยบตร) ขณะทยงมบรรดาศกดเปนพระภาษสมบตบรบรณ ซงถอเปนสงแปลกใหมของสงคมไทยในเวลานน ตอมาป พ.ศ.2448 ในสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว พระยาภกดนรเศรษฐ (เลศ เศรษฐบตร) ไดเปดโรงน าแขงแหงแรกของประเทศไทยขนทสะพานเหลกลาง ถนนเจรญกรง ชอวา ‘โรงน าแขงสยาม’ แตเปนทรจกกวางขวางในชอ “โรงน าแขงนายเลศ” ตอมาจงแพรหลายไปสหวเมองใหญๆ รอบนอก

www.ssru.ac.th

14

กรงเทพฯ เมอมการบรโภคน าแขงกนมากขน กเรมมการคดน าน าแขงมาผสมกบขนมหลายชนด กลายเปนขนมน าแขงไส เชน ลอดชอง แตงไทย เผอก ลกชด ซาหรม ทบทมกรอบ ฯลฯ โดยนยมโรยดอกมะลในน ากระท และชนขนนในน าเชอม เพอใหความหอมหวาน อรอยและชนใจไปพรอมๆ กน ทงน บทความดงกลาวไมไดใหขอมลเกยวกบน าแขงไสทเรยกวาจ าบะ

วาทน ศานต สนต (2550) เรยบเรยงเรองประวตของน าแขง ซงใหขอมลวา น าแขงในสมยรชกาลท 4 ทสงมาจากสงคโปร จะสงตรงเขาไปในวงเทานน คนวงทไดชมกเฉพาะผทไดรบพระราชทานเทานน เมอคนในวงเอามาพดนอกวง คนขางนอกกไมเชอวาน าจะสามารถปนเปนกอนๆ ได จนกระทงมการตงโรงน าแขงสยามจงท าใหคนทวไปรจกน าแขง สงทนยมทสดคอเอาน าแขงมาท าใหเปนเกลด อดเปนแทง เสยบไม ราดดวยน าหวาน เปนทถกใจคนไทยสมยนน

อยางไรกตาม จากประวตการมน าแขงในประเทศไทย (นาชาต ประชาชน, 2550) ซงมมาแลวไมนอยกวา 150 ป และมโรงน าแขงมาแลว 107 ป การกนน าแขงของคนไทยจงมมานบรอยปแลว สวนการน าน าแขงมาท าใหเปนฝอยละเอยดดวยเครองไส เพอน ามาท าเปนของหวานจงเกดขนไดพรอมๆกน เพราะคนไทยชางกน ยอมคดวธทจะน าน าแขงมาประยกตเปนอาหารตางๆได รวมถงการท าของหวานทเรยกวาน าแขงไส สวนการเรยกน าแขงไสวาจ าบะนน ไมปรากฎขอมลทชดเจนเกยวกบแหลงทมา

ลกษณะของจ าบะทเปนของกน

panun (2550) เสนอกระทเรองภาษาแปลกๆ หองหวากอของเวบไซตพนทป และมผใชนามวาคณชายนะคราบแสดงความคดเหนวา “รจกจ มบะกนปะครบ ท บำนผมเรยกน ำแขงขดท ใสน ำ ‘เดกน ำเงนนรก’ สแดง แลวรำดดวยนมขนขำงบนอกทวำ จ มบะ” (ผวจย: เดกน าเงนนรก เปนการแปลชอภาษาองกฤษของน าหวาน Hale’s Blue Boy ตามค าพองเสยงวา Hell’s Blue Boy)

Sassykik (2550) เลาถงการกนอาหารโปรดของตนเองทจงหวดสพรรณบร โดยบรรยายประกอบภาพของเมนสดทายไวดงน “...เมนสดทำย ‘จ ำบะ’ เปน เมนสบเน องจำกชำนมไขมกรำนโปรด ชำนมไขมกวำอรอยแลว เจอจ ำบะเขำไปชดซำยไปเลยละ...อำรมณกขนมปงเยนน นแหละ แตวำขนมปงรำนน ข นเทพเพรำะวำน มมำกกก เอำขนมปงมำห นช นเลกๆแลวใสถวยรอไว เพ มควำมอรอยดวยลกชดและมกหนบหนบ เสรจแลวตกน ำแขงกะใหพอดนำไป ปนกบนมสดและเตมรสตำงๆท มใหเลอกหลำกหลำย ท งน ำแดง น ำเขยว กำแฟ ไมโล โกโก ฯลฯ ปนๆๆๆใหน ำแขงเนยนละเอยด แลวนำมำเทลงไป นำพำยมำปำดๆๆๆใหเปนรปหวใจ (เจเจำของครเอทมำก) และกเทนมขน อำนไมผดจะ เทนมขนลงไปเยอะๆๆๆ เพรำะน ำแขงท ปนตอนแรกมนจดอยและถวยมนกใหญดวย เดยวไมหวำนมนส ตกแตงดวยเยลล และโกโกคร นชหน งกำมอ ปกหลอด ปกชอน...กนโลด!!! หนำตำนำกนม ยละ? ท เหนน ำแขงขำวๆน นมขนท งน นนะ อว...อวนแตยอม!!!...”

ขาวฟาง (2551) กลาววา จ าบะเปนอาหารวาง อาจรจกเฉพาะคนในภาคกลาง หรออาจมชอเรยกแตกตางกนในภาคอนกเปนได แตความนาสนใจของอาหารหวานประเภทนคอความหวาน และความเยน ทสามารถดบความคาว ความกระหาย และความรอนอบอาวของอากาศในเมองไทยไดเปนอยางด และยงเปนอาหารทท างาย รบประทานงาย ราคาไมแพง รสชาตอรอย สามารถรบประทานไดทกเพศทกวย สวนผสมของจ าบะ ประกอบดวย ขนมปงกอน หรอปาทองโก น าหวาน (สแดง) นมขนหวาน น าแขงไส หรอน าแขงโมละเอยด

www.ssru.ac.th

15

วธท าคอ หนขนมปงกอน หรอปาทองโกพอค า ใสลงในถวย จากนนใสน าแขงไสตามลงไป ตามดวยน าหวาน โรยหนาดวยนมขนหวาน โดยใชวธเจาะรกระปองโรยใหเปนเสนๆ เพอความสวยงาม และไมใสมากเกนไป เหตผลทเปนขนมปงหรอเปนขนมฝรงทเปนกอน นาจะเปนเพราะมนสามารถเกบความหวานเยนของน าหวานและนมทอยในน าแขงไดเปนอยางด

สวนใหญรานทขายขนมหวานประเภทน าแขงไสจะมขายแทบทกราน อาจตางกนทการเรยกชอ และรานอาหารสวนใหญจะใชน าแขงโมละเอยดแทนน าแขงไส ซงสวนนจะท าใหรสชาตของจ าบะแบบตนต ารบหายไป เพราะน าแขงไสมความละเอยดมากกวาน าแขงโม ความนวลเนยนลนขณะเคยวแตละค ายอมแตกตางกนไปดวย นอกจากน ยงมการดดแปลงเปนอาหารวางประเภทหวานเยนอยางอนดวยการใสสวนผสมอนแทนขนมปง หากแตยงคงใสน าแขงไส น าหวาน และนมขนหวานเหมอนเดม อาจใชน าหวานสอนๆ

ปจจบนเยาวชนรนใหม หรอผใหญบางคน อาจไมเคยรจกจ าบะมากอนเลยกเปนได ทงนจ าบะตนต ารบตองเปนจ าบะปาทองโก น าแขงไส ใสน าหวานสแดง ราดดวยนมขนหวานพอประมาณ ทงน ขาวฟาง (นามแฝง) ตงขอสงเกตไววา “ในวนน จ ำบะท แตละคนรจกกนน น จะมหนำตำเหมอนกนหรอไม”

เสอจน (2551) เลาถงการเดนถายรปบรเวณวงเวยนใหญ กรงเทพมหานคร และน าเสนอภาพรถเขนทก าลงขายจ าบะใหแกเดกๆในซอยรมทางรถไฟ พรอมกบอธบายวา “ภำพน สงเกตดสำวนอยของผมสครบ จอง ‘จ ำบะ’ ตำเปนมนเลย ‘จำบะ’ เปนศพทท บำงคนอำจใชเรยก ขนมปงเยน ขนมปงท ไสน ำแขงไสอยดำนบน รำดดวยน ำแดง และ ‘สำยนม’ เยอะๆ บำงคนจงเรยกอำกำรน แปลงเปน ช อเฉพำะท ไมมใครเลยนแบบได มองตำมสำยตำสำวนอยไป รอนๆ แบบน ผมยงอยำกกน”

ชาล (2552) เขยนบทความเกยวกบประสบการณการกนน าแขงไสของตนเอง ซงผวจยพบวามลกษณะตรงกบจ าบะ ดงน “หำกพดถงน ำแขงไส ฉนจะนกถง ขนมปงห นเปนกอนส เหล ยมลกเตำเลกๆ คดถงลกชด ลกรๆ ใสๆเหมอนเมดทอฟฟ คดถงน ำแดงกบนมขนหวำน แลวกคดถงน ำแขงกอนส เหล ยมใหญๆ ท แถวบำนเรยกวำน ำแขงมอ คดถงเคร องไสน ำแขงหนำตำโบรำณ ทำดวยไมมใบมดอยตรงกลำง มท จบน ำแขงทำเปนไมช นเลกๆ ตอกตะปไวเตมแผนไม เพ อใชวำงบนกอนน ำแขงใหตะปน นปกลงบนกอนน ำแขง แลวคนไสน ำแขงจะจบแผนไมน นไสไปมำ เม อจบน ำแขงไสไปกบใบมด ตะปแหลมจะชวยเกำะน ำแขงไวไมใหกอนน ำแขงตกขณะท กำลงไสน ำแขงไปมำ กอนน ำแขงท โดนไส จะกลำยเปนเกลดน ำแขงเลกๆๆ หลนลงตรงถำดท รองไวดำนลำง จำไดวำตอนเดกๆ ฉนชอบกนน ำแขงไสมำก และของสดโปรดเลยคอขนมปงใสน ำแดง ใสนมเยอะๆ แมคำใจดกทำให เพรำะรกเดกหรอเพรำะเดกอยำงฉนชำงออนขอน นขอน เกงกไมร เวลำพ ๆ ฉนไปซ อน ำแขงใส ไดขนมปงนดเดยว ใสนมใหนดเดยว จำยตงค 3 บำทเทำกน พอฉนไปซ อไดขนมปงอยำงเยอะ ไดนมขนเยอะมำก...”

ปานพ (2552) เขยนเรองขนมปงเยน โดยน าภาพและขอความบางสวนในคอลมนแมลนจพาชมของเวบไซต Naachim.com ซงเขยนแนะน าอาหารนานาชนดของรานบานอมพวา รมถนนฉลองกรง กรงเทพมหานคร ซงเปนรานทน าอาหารขนชอของจงหวดสมทรสงครามมาเปดขายในกรงเทพฯ และผวจยพบวาขนมปงเยนทน าเสนอมลกษณะตรงกบจ าบะ โดยเนอความมวา “...และอกอยำงท ตองส งมำกนคกบกวยเตยวของคนอมพวำน นกคอ ‘น ำแขงไส’ ขนมปงเยน รำดนมและน ำแดง หวำนเยนช นใจท ตองลองชม...”

www.ssru.ac.th

16

วานช สนทรนนท (2552) เลาเรองการกนน าแขงไสเมอเดนทางไปเทยวเกาะสกร จงหวดตรง ซงพบวามรานขายน าแขงไสอยบนเกาะ ผขายใชเครองไสน าแขงแบบโลหะทใชมอหมนแกนเกาะกอนน าแขงใหไสผานใบมด และชาวบานไมไดเรยกน าแขงไส แตเรยก “น าแขงซน” โดยบรรยายวา “มน ำแขงไสขำยดวยละ จะใสน ำหวำนก สกได รำคำถวยละ 5 บำท หมนๆๆๆ แบบน สมยกอนเขำมแทงไสน ำแขงท ทำดวยไม มใบมดหงำยรองรบน ำแขงท ไสผำนจนเปนเกลดฝอยลงไปในถวยดำนลำง พวกเรำคนทำงใตมกจะเรยกกำรไสวำ 'ซน' คอแทนท จะเรยกน ำแขงไส กเรยกน ำแขงซน...แปลกใจไหม... น ำแขง เคร องขนมท ใส น ำหวำน น ำขวด ท งหมดน ขำมน ำ ขำมทะเล มำลำบำกและแสนไกล แตทำไมยงขำยไดในรำคำถวยละแค 5 บำท...”

pued212 (2552) แสดงความคดเหนตอบกลบบลอกของผใชนามวา nantiya2007 ซงเขยนเรองน าแขงไส โดยกลาววำ “อยำกกนจ ำบะ......ใสขนมปงรำดน ำแดง สำยยยยนมเยอะๆๆๆ จ ำบะ...คอขนมหวำนท ใสขนมปง กะปำทองโก แลวไสน ำแขงใส รำดน ำแดง โรยดวยนมขนหวำนครบ....อรอยนะ”

โรส มกรมณ (2553) เลาถงจ าบะหรอน าแขงไสทคนไทยกนในสมยกอนวา ท าจากน าแขงกอนสเหลยมผนผาคลายหมอนขนาดใหญเรยกวา “น าแขงมอ” การทน าแขงเปนกอนขนาดใหญ ชวยไมใหละลายเรว เพราะในสมยกอนยงไมมตเยนหรอถงเกบความเยนอยางสมยน วธเกบจงใชหมกใตแกลบหรอขเลอยแลวคลมดวยกระสอบปาน เมอใดทตองการใชกน าเครองมอทเปนเหลกแหลมไปตอกแบงออกมาเทาทตองการ โดยน ามาลางแกลบหรอขเลอยออกกอนใชงาน ปจจบนน าแขงมอหายากขนทกท หากตองการจรงๆ ตองไปสงจากรานคาสงน าแขงหรอจากโรงงานน าแขง น าแขงนจะน ามาไสดวยเครองไสท าดวยไม มขาตงและรปรางคลายกระตายขดมะพราว แตใบมดจะอยตรงกลางเพอรบกอนน าแขงทจะไสผานเหนอใบมด บรเวณสวนทขนานกบใบมดจะเจาะเปนชองส าหรบใหน าแขงทถกไสหลนลงไปเปนเกลดเลกๆฝอยๆ เวลาท าจ าบะกจะตกขนมปงปอนดแบบทเรยกวา ขนมปงหวกะโหลก ซงหนเปนลกเตาขนาดพอค าจ านวนหนงลงในชามแกว รวมทงเครองประกอบอนๆ ทลกคาตองการ อาท ลกชด มนเชอม ฟกเชอม จากนนน าถวยไปรองรบน าแขงทไสเปนเกรดฝอย จนไดรปทรงแบบภเขา แลวราดน าเชอมสแดงในปรมาณทเหมาะสม ตามดวยนมขนราดทบ เปนอนวาไดจ าบะหนงถวย

ลงจอย (2553) ตอบกระทถามความหมายของค าวาจ าบะโดยกลาวถงจ าบะทเปนการแสดงแลวเพมเตมอกวำ “จ ำบะ...คอขนมหวำนท ใสขนมปงปอนด แลวไสน ำแขงเปนเกลดฝอยๆใส รำดน ำแดง โรยดวยนมขนหวำนครบ” สวนน าแขงไส หวานเยน (นามแฝง) (2553) ตอบกระทเดยวกน โดยใหความหมายวา จ าบะคอ “ขนมปงห นเปนส เหล ยมเลกๆ โปะดวยเกลดน ำแขงไส รำดดวยน ำแดงเฮล บลบอย โรยหนำดวยนมขนหวำน แตผมจะชอบกนผสมกบลกชดดวย”

JJ (2553) เขยนเรองเกยวกบการกนจ าบะทรานในจงหวดขอนแกน โดยเสนอภาพประกอบไวในบลอกของตนเอง พรอมกบอธบายวา “ตำมรอยชม JJ จ ำบะ คลำยเครยด เสำรรอนแดง กนสแดง น ำหวำนจ ำบะเกำแกท รำนไกยำงเขำสวนกวำง วนดำหรอรสวเศษเดม ไปขอนแกนพลำดไมได คลำยเครยดทำนน ำแขงใสน ำแดงครบ รำนวนดำหรอไกยำงเขำสวนกวำงเดม อยถนนมตรภำพ ส แยกเจรญศร เปดต งแตเชำถงค ำครบ เอ ทำไมเรยกวำ ‘จ ำบะ’ หนอน ”

ทงน ไดมผแสดงความคดเหนตอทายเรอง ซงเปนการตงขอสงสยเกยวกบชอจ าบะดวยเชนกน ไดแก ผใชนามวาหยงราก ฝากใบ เขยนวา “...เพรำะอะไรจงเรยกวำ ‘จ ำบะ’ กไมทรำบนะคะ” ผใชนาม

www.ssru.ac.th

17

วา ชาดา~Natadee เขยนวา “น นสคะ ทำไมเรยกจ ำบะคะ เรยกแตน ำแขงเกลดหมะ ชอบน ำแดง รำดดวยนมขน อรอยช นใจดแท...” ซงไมมผใดใหค าตอบ

กสซ องก (2554) เขยนไวในนตยสารเขมทศเชยงใหม อยางละเอยดจนแทบจะมองเหนภาพเหตการณการกนน าแขงไสไดอยางชดเจน ดงน “...หนำรอนมำเยอนทไร กสซ จะรสกอยำกกนแตน ำแขงไสรำดน ำแดงกบนมขนหวำนแลวกผลไมแชเยน เจยบทกท สมยเดกๆ คนอ นเขำปดเทอมกน แตพอคงเหนวำถำปลอยใหกสซ เลนซนเปนลงเปนคำงอยกบบำนเฉยๆ คงไมดแน กเลยสงกสซ ใหไปเรยนพเศษท โรงเรยนสกคร งวน แลวคอยกลบบำน กจวตรประจำซมเมอรสคลของกสซ กคอ กอนกลบบำนจะตองแวะรำนหนำโรงเรยนซ อของเยนๆ กน บำงวนกสซ กซ อน ำแขงไส แตน ำแขงไสแบบสมยเม อกสซ เปนเดกเปนน ำแขงไสรน ‘อตโนมอ’ ท ใชแรงงำนคนในกำรไสน ำแขงลวนๆ คนขำยจะใชอปกรณหนำตำคลำยมำไมสำหรบน งซกผำ แตตรงกลำงจะเปนใบมดยำวสำหรบไสน ำแขงกอนใหเปนเกลดเลกๆ เสยบขวำงอย คนขำยเขำจะไสน ำแขงแลวเอำถวยทองเหลองปำกกวำงแตกนแคบรองน ำแขงท ขด จนพนถวย เอำไมเสยบลงไปตรงกลำงถวย จำกน นเอำสองมอกดน ำแขงรอบๆ ถวยใหแนน แลวถอดถวยออก รำดน ำหวำนสแดงแชดและกนมขนใหท วๆ กอนสงใหลกคำเดกๆ อยำงกสซ เอำไปหำควำมสำรำญดวยกำรถอดดกนจนน ำแขงท ใสน ำหวำนไวมนจดไปเอง

จรงๆ พอไมชอบใหซ อน ำแขงไสแบบน มำกนเทำไหร เพรำะวำมนสมผสมอของคนขำยเยอะ มนไมคอยสะอำดกนแลวพำลจะเสำะทองเอำงำยๆ พอบอกวำถำอยำกกนน ำแขงไสจรงๆ ใหเปล ยนไปซ อ ‘จ ำบะ’ มำกนแทน...น นแน! รจกกนหรอเปลำคะวำ ‘จ ำบะ’ นะ ศพทวยรนยค 60’s เลยนะน น (HAHA!) สมยน เขำเรยก ‘ขนมปงเยน’ ไงคะ คนขำยเขำจะเอำขนมปงหวกะโหลกมำห นเปนช นๆ ใสลงไปในถวย แลวกไสน ำแขงคลมขนมปงใหท ว กอนเอำไปรำดน ำหวำนและนมขนหวำน จ ำบะแบบสมยกอน มแตขนมปง น ำแขง น ำหวำนและนมขนหวำนเทำน นเองคะ พวกเคร องอ นๆ อยำงลกชด เมดแมงลก ถ วแดงเช อมอะไรน เพ งจะมมำเพ มทหลง...”

เกยวฝน (2554) เขยนอธบายถงการรบประทานจ าบะ ซงมขายตอนเยนทรานรมถนนหนาอ าเภอดานซาย จงหวดเลย โดยทางรานเขยนปายวา “จมบะ 12 บาท” ซงเปนหวานเยนเกลดหมะหรอน าแขงไส ราดน าหวานสแดง โรยหนาดวยนมขนหวาน ทงนภาพทแสดงมขวดโหลแกวบรรจขนมปงหนเปนสเหลยม มนเชอม ฟกทองเชอม สบปะรดเชอม ฯลฯ ส าหรบใหลกคาเลอก

นายรอบร (2554) เลาถงรานชอดอกไม ซงตงอยรมถนนเรองราษฎร อ าเภอเมอง จงหวดระนองวา ขายขนมหวานทเรยก “จ าบะ” ใชชารอนหรอโอวลตนรอนตามแตลกคาจะสง ราดลงบนน าแขงไสแทนน าหวาน แลวโรยเมดแปะกวย ตามดวยการราดนมสดกอนเสรฟ จงตงชอในเมนวา จ าบะชากบจ าบะโอ นอกจากนน รานนใชปาทองโกรอนๆ จากกระทะมาฉกเปนชนเลกๆ ใสในจ าบะแทนขนมปง

โรม บนนาค (2554) กลาววา “ปจจบนคนรนใหมรจกจ ำบะในอกรปแบบหน ง ไมใชระบำลำมกอยำงในสมยกอน แตเปนขนมหวำนดบรอนช นใจ ทำดวยน ำแขงไส โปะลงไปบนขนมปงหรอปำทองโกท ห นเปนช นพอคำ แลวรำดดวยน ำหวำนซ งสวนมำกจะใชสแดง โรยดวยนมขนหวำนแตงหนำ แตกอนน กเรยกกนวำ ‘ขนมปงน ำแดง’ แตตอนน กลบเรยกวำ ‘จ ำบะ’ ซ งตำงกบ ‘จ ำบะ’ ในสมยกอนไปคนละเร องคนละแคว ไมรวำแปรไปไดยงไง”

www.ssru.ac.th

18

ลกลง (2554) แสดงความคดเหนใน HolidayThai.com ไววา “คดถงเมนหน ง ทำนตอนเดกๆ เขำเรยกจ ำบะ ปำทองโกทอด ใสน ำแขง ใสน ำแดง ใสนมขนหวำนคะ นำนๆ มำกไมไดทำนแลวคะ”

Mom-Boeing (2554) เขยนเรองพาชมของอรอยเมองเพชรบร โดยแนะน าอาหารหลายอยางทงคาวและหวาน ซงหนงในนนคอจ าบะทรานโอวทงนายก พรอมน าเสนอรปภาพของจ าบะประกอบขอความทพรรณาไปตามล าดบดวยวา “...รปในรำนตดเมนไวหลำยแบบ มำถงท น แลว ของลอง ‘จ ำบะ’ ซะเลย ใสขนมปงกบปำทองโก อๆ ไมเจอมำนำนแลว น ำแขงไสใสปำทองโกเน ยะ คนๆ ใหเขำกนหนอย น คะ ปำทองโกห นเปนช นพอคำมำให...”

Sweet Ending (2554) กลาวถงขนมหวานในสมยเดกทเคยกนหลงอาหารแทบจะเปนประจ าทกวน ซงคนกรงเทพฯ สมยนเรยก “น าแขงไส” สวนตนเองเรยกมาแตเดกๆวา “จ าบะ” ในความหมายทไมใชระบ าโป แตหมายถง ขนมหวานอนประกอบดวย ขนมปง น าแขง และน าแดง และอธบายวา “จ ำบะมสวนประกอบ 3 อยำงเทำน โดยขนมปงท ถกตองตำมตำรบตองเปน ‘ขนมปงกระโหลก’ ผวแขงๆ เน อในนม พอตดดำนขวำงมองแลวเหมอนหวกะโหลกจรงๆ ขนมปงแบบน เหมำะกบจ ำบะ ห นเปนช นใหพอดคำ ใสถวย เอำน ำแขงบดละเอยดโปะหนำ สมยกอนใชน ำแขงไส ซ งเวลำไสบนไมจะดงแครกๆๆๆๆๆ ชวนกนย งนก น ำแขงไสท งโปะท งอดจนแนนพนถวยเปนภเขำ จำกน นเอำน ำแดงรำดใหชมฉ ำ ถำเปนน ำแดงตนตำรบเดม ตองเปนย หอ ‘เดกนรกสฟำ’ หรอ Hale's Blue Boy เทำน น (ผวจย: คำวำ hale หมำยถงแขงแรง กระชมกระชวย พองเสยงกบ hell หมำยถง นรก) จะทำใหจ ำบะหอมหวำนช นใจเปนท สด…” นอกจากนน สวท เอนดงอธบายวธกนจ าบะใหถกตองตามแบบของตนเองคอ เมอไดถวยจ าบะทราดน าแดงชมฉ ามาแลว ใหทอดเวลาสกเลกนอยเพอใหน าแดงเรมซมซานถงเนอขนมปง แลวจงคอยตกควกเขาปาก ทงน ไดใหขอสงเกตวา จ าบะมการพฒนาปรบไปตามยคสมย อยางเชน การราดนมขนหวาน ซงในสมยเดกๆ ตนจ าไดวาไมม บางทกใสอยางอนทไมใชน าแดง อยางเชน โกโก สวนน าแขงทไสแบบไถๆแครกๆนน คงเหลออยตามตางจงหวด เพราะเหนทไหนเขากใชทบดน าแขงแทน ซงไมใหรสชาตความรสกแบบเดม ทส าคญคอ น าแขงละเอยดเกนไป จงละลายเรวมาก ซงจ าบะทกนตอนทน าแขงละลายแลวจะเปนจ าบะทไมไดเรอง

เนสทเล (2555) เสนอบทความซงกลาวถง “จ าบะ” ทคณยายทานหนงเลาใหฟงวา “สมยกอนรถเขนขำยกำแฟเยน ชำเยน ชงน ำแดงกบนมขนรำดลงบนน ำแขงเปนเคร องด มเยนกเรยกจ ำบะแลว หรอท คนรนกลำงๆ จะเรยกนมแดงเยน พอใสขนมปงหรอปำทองโกลงไปกลำยเปนเมนขนมหวำนกยงเรยกจ ำบะอย แตช อน มท มำอยำงไร ลองถำมคนรนเกำหลำยคน กไมไดคำตอบ คณยำยบอกวำแตเลกกไดยนเรยกช อน แลวและเรยกตอๆ กนมำโดยเดำท มำไมออกเหมอนกน” นอกจากนน ไดอธบายวธท าไววา “ห นขนมปงหรอปำทองโกเปนช นๆ ตกขนมปงตำมตองกำรใสชำม เอำน ำแขงโปะ เอำน ำแดงรำด พอประมำณ จำกน น เอำนมขนหวำนตรำหมโรยหนำ จะโรยเหมอนไปรบประทำนท ตลำดกตองเจำะกระปองเปนรเลก ๆ ประมำณ 3-4 ร เวลำโรยนมจะไดเหมอนสำยรงสขำวตดกบสแดง” ส าหรบขนมปงนน สมยใหมมกใชขนมปงอบกรอบ แตยคดงเดมมกใชขนมปงหวกะโหลกทงแบบนมและแบบปงใหเลอก

ความเชอมโยงระหวางจ าบะทเปนการแสดงกบจ าบะทเปนของกน มงกรด า (2551) ตงกระทขอเชญคนอายมากๆ เขามาทวนความหลงกนในหองราชด าเนนของ

เวบไซตพนทป และมผใชนามวา “ยาจกซ” เขยนแสดงความคดเหนเรองจ าบะไววา

www.ssru.ac.th

19

“...ตำนำน..กอนจ ำบะจะมมำ ววฒนำกำรของเยนๆ ไอตมแทง พอคำจะทำเปนแทงยำวประมำณ 5 น วเศษ ลกษณะคลำยเสำกลม กอนทำเพ อเรยกรองควำมสนใจจำกลกคำ พอคำจะเอำไมชบสแดง ประมำณ 1 น ว ใครทำนไอตมไดไมสแดง กจะไดไอตมกนฟรอก 1 แทง ปจจบนไอตมชนดน ไมมขำยแลว ไอตมใสไข จะเปนไอตมใสถวยแกว แลวรองดวยขนมไขกอนกลมๆ ไอตมน จะมขำยท ตลำดอมพวำและตลำดน ำดำเนนฯ ปจจบนจะมบำงในวนตลำดนด น กอรอยหอมหวำนดจรงๆ

จ ำบะ..สมยยควงดนตรลกทงกำลงบม เพลงน ำตำลกนแกวของกำนแกวสพรรณดงจรงๆ วงดนตรคณะจฬำรตน คณะน สรำงนกรองดงๆมำกมำย ตอมำมคณะดนตรท ตองแขงขน มำกมำยจงนำเอำกลยทธโชวหนำแขงกอนจะมำนงส น ออกมำเตนเปนหำงเคร อง หำงเคร องสมยกอนเขำจะออกมำเขยำลกตมดงแซกๆและเขยำเคร องดนตรท เปนช นขนำดเบำ ประกอบเสยงเคร องดนตรหลก ครำวน กมำถง..ยคเตนโชว ‘ยำยฉมเกบเหด’ จะโชวตอนใกลดนตรจะเลก ปดทำยรำยกำร กจะมำยกยำยสำยอก+สะโพก เลนเอำหนมๆสมยกอนซดซำด

เคร องด มน ำแดงท ชงใสนมขนหวำนใสน ำแขง ท เรยกวำนมเยน แลวโรยใสนมสด เรยกวำ ‘นมเยน’ เปนกำรปรงแตงท แปลกใหม ตอมำกโรยดวยนมขนหวำน ใชชอนคนใหท วแลวตกกน ช นใจมำก ตอมำโอวลตนรอนกแปลงใสน ำแขง ไมสะใจ แปลงเอำนมเยนโรยดวยผงโอวลตน แลวตำมดวยกำรโรยนมขนหวำนตำมลำดบ ใชชอนคนใหท วตกหม ำอรอยอยำบอกใครเชยว หนมๆ จงบอกวำ สำยยยยนมแยะๆ..ประกอบกบสมยกอนน นงำนประจำปเขำง (ผวจย: เขาง จงหวดราชบร) เขำจะมเตนจ ำบะ (เปนกำรเรยกของชำวบำน) เขำกเลยพดแบบสนกๆวำ เจำโอวลตนดบ น แหละคอจ ำบะ....ตองสำยๆๆๆๆนมแยะๆ555555555555555 นครปฐม อมพวำ แมกลองดำเนน ยนสพรรณฯ รจกกนด เฮอ...นกถงอดตกใหสดช นจรงๆ”

Mom-Boeing (2554) เขยนเรองพาชมของอรอยเมองเพชรบร โดยแนะน าอาหารหลายอยางทงคาวและหวาน ซงหนงในนนคอจ าบะทรานโอวทงนายก แลวมผอานซงใชนามวา น าเขยวโซดาหวานซาชนใจ เขยนแสดงความคดเหนตอทายเรอง มเนอความตอนหนงวา “...อยำกกนจ ำบะดวยยยยย เพ งรควำมหมำยวำทำไมเรยกจ ำบะ เพรำะวำ....สำยยยยยยนม ปำวทะล งนะคำ..มคนบอกมำจรงๆ”

ดงนน จากการทบทวนเอกสารตางๆ ผวจยพบวา “จ าบะ” เปนค าทไมปรากฎในพจนานกรมไทย ฉบบราชบณฑตสถาน พ.ศ. 2542 แตปรากฎในพจนานกรมฉบบมตชน พ.ศ. 2547 ผวจยไมพบขอมลเกยวกบทมาของค าวาจ าบะ แตพบวามผสงสยตอทมาของค าวาจ าบะ และทกวนนกยงไมมขอสรปทชดเจนและนาเชอถอในเรองดงกลาว รวมทงมขอสงสยตอทมาของจ าบะทเปนการแสดง (โรม บนนาค, 2554; กเลน ประลองเชง, 2555; วราห โรจนวภาต, ม.ป.ป.) และทมาของการเรยกน าแขงไสวาจ าบะ (JJ, 2553; โรม บนนาค, 2554; เนสทเล, 2555) นอกจากนน ขอมลเกยวกบลกษณะของจ าบะทเปนของกน กมความหลากหลาย และมผตงขอสงเกตวาจ าบะทแตละคนรจกและเขาใจ จะเหมอนกนหรอไม (ขาวฟาง, 2551) แมจะมผแสดงความคดเหนเชอมโยงระหวางค าทงสอง (ยาจกซ ใน มงกรด า, 2551; น าเขยวโซดาหวานซาชนใจ ใน Mom-Boeing, 2554) กเปนความคดเหนทไมมหลกฐานรองรบ ความสงสยเหลานไมปรากฎวามรายงานการวจยเกยวกบเรองจ าบะทงสองความหมาย ท าใหผวจยสนใจอยากทราบทมาของค า “จ าบะ” อยากทราบวาท าไมการแสดงและของหวานจงใชชอเดยวกน มความเชอมโยงระหวางจ าบะทงสองหรอไมอยางไร และวฒนธรรมการกนจ าบะของคนไทยเปนอยางไร

www.ssru.ac.th

บทท 3 ค ำวำจ ำบะและจ ำบะทเปนกำรแสดง

บทนเปนการศกษาเชงลกเกยวกบความเปนมาและลกษณะของจาบะทเปนการแสดง เพอใหได

ขอสรปสาหรบนาไปใชในการตอบคาถามการวจยขอท 1 คอ “คาวาจาบะมทมาอยางไร” รวมทงเพอนาขอมลไปใชในการศกษาความเชอมโยงระหวางจาบะทเปนการแสดงกบจาบะทเปนของกนเพอตอบคาถามการวจยขอท 2 คอ “ทาไมจงเรยกนาแขงไสวาจาบะ” ตอไป ค ำสมภำษณเกยวกบจ ำบะทเปนกำรแสดง

เมอดาเนนการทบทวนวรรณกรรมทเกยวของกบจาบะทเปนการแสดงแลว ผวจยไดดาเนนการเกบขอมลภาคสนามดวยการสมภาษณผบรโภคจาบะ ทมประประสบการณตรงในการชมการแสดงจาบะ ซงไดขอมลเพมเตมเกยวกบลกษณะของการแสดงจาบะดงน

วภาดา ประสารทรพย (2555) อาย 48 ป กลาวถงความเขาใจของตนเองในเรองจาบะวา “ทมหาสารคาม สมยเดกประมาณ 10 ขวบ รวาเปนโชวโป ใครๆกพดถง เมอมงานวด เปนผหญงโชวเปดเผยสวนสงวน คนดสวนใหญเปนผชาย ไมเคยเขาไปด แตเหนหนาวกมปายคาวาจาบะ พรอมกบรปภาพผหญงสวยๆ ตอมาเปลยนเปนวกเมยง คลายๆจาบะ ตอนแรกคดวาเปนการแสดงมนษยประหลาด ทจรงเปนผหญงโป พวกผชายจะรวาเมยงคอจาบะ”

ตรภพ ชนบรณ (2555) อายประมาณ 50 ป อธบายวา “จาบะเปนการเตนระบาโป มผหญงกลมหนงยนออกมาเตนตามจงหวะเพลงบนเวท ตอนจบกถอดเสอผาวงเขาโรงไป สมยเดกๆ กเรยกการแสดงอยางนนวาจาบะ แตพอเรมเปนหนมไมเหนมปายโฆษณาวาเปนโรงจาบะแลว ในงานวดงานเทศกาลประจาปทนครพนมจะมปายวาเมยง กเหมอนกบเตนจาบะ ทางอสานเรยกกนวาสามอยางบาท คอ จาย 1 บาท สามารถจบอวยวะของผหญงทมาเตนได 3 จด คอ นม 2 กบของลบ 1”

รงโรจน ตรงสกล (2555) อาย 54 ป พดถงประสบการณเกยวกบจาบะทจงหวดราชบรวา “เปนการแสดงโปตามงานวด สมยเรยนชนประถมและมธยมตน กเหนจดในงานวด ผมเปนเดกวดเคยเขาไปด 1 ครง คาวาจาบะเปนภาษาพดกน สวนปายหนาโรงเขยนวาเมยง เปนการเตนการโชวโปขนาดเหนของลบ เดกตางจงหวดรจกจาบะ เพราะเหนเวลาทมงานวด หรอมหนงกลางแปลง จาบะจงเปนความทรงจาทตดอยในสมอง ตอมากมเมยงซงเปน sub-set (ประเภทยอย) ของจาบะ”

พวงพยอม ณ ลาปาง (2555) อาย 59 ป เลาประสบการณสมยเดกๆ ทจงหวดพะเยาวา “รจกจาบะ เพราะเคยดในงานวด ใครๆ กเรยกวาจาบะ ตอนนนอายประมาณ 8-9 ขวบ พชายพาไปด กลบมาโดนแมตทงสองคน ไดเหนผหญงใสเสอหลวมๆ นงผาถงสนๆ เตนไปเตนมาตามจงหวะเพลง แลวกถอดเสอออกเหนหนาอกขาวๆ ตรงหวนมมแผนกลมๆ สบานเยนเปนเหลอมๆ ปดอย แลวสายนมไปมา จากนนกเอามอสองขางเปดปดผานง ซายทขวาทสลบกนเรวๆ มองไมเหนอะไร พอเพลงจบคนเตนกเปดผาทงสองมอออก แลววงเขาโรงไป ตอนทเปดครงสดทายเพอโชวของลบ กไมเหนอะไร เพราะมบางอยางคลายแปงขาวๆ พอกปดไว และมสแดงๆ แตมตรงกลาง ผหญงทออกมาเตนมคนเดยว อาจม

www.ssru.ac.th

21

หลายคน แลวใหออกมาทละคนกได แตไมทราบ ไมไดดตอเพราะมผใหญเหนวาเปนเดกจงถกไลออกจากโรง พอโตขนมากทราบวามการแสดงคลายๆ กนกบจาบะ แตเรยกเมยงหรอสามอยางบาท ซงนอกจากจะเตนแลวยงใหจบอวยวะตางๆ ไดดวย”

จนตร คปตะวาทน (2555) อาย 62 ป เลาประสบการณของตนเองในกรงเทพฯ วา “สมยกอนมระบาตาหรง ระบาจาบะ คอออกมาเตนสายสะโพก คนเตนกจะอวบๆอนๆ นงกระโปรงสนๆ เลนทศาลาเฉลมกรง ศาลาเฉลมไทย เขาเรยกกนวาเตนจาบะ มเพลงแบบเชอรพงค (ผวจย: เพลงทคนไทยเรยกกนสนๆ วา Cherry Pink นน Wikipedia ใหขอมลวา เปนเพลงจงหวะแมมโบ แตงโดย Louis Guglielmi ชาวอตาเลยนเมอ พ.ศ. 2493 โดยตงชอเพลงวา Cerisier rose et pommier blanc ตอมามการนาไปบนทกเสยงใหมในภาคภาษาองกฤษในชอวา Cherry Pink and Apple Blossom White ไดรบความนยมสงสดในป พ.ศ. 2498 โดยตดอนดบหนงของบลบอรดในองกฤษและอนดบสบสของชารตในสหรฐอเมรกา) มดนตร ตะลงตงๆ โปะ ผหญงกออกมาสายหนา สายอก สายกน สายเอว สายแขน สายขา ในงานวดกม ดแลวไมศวไลซ คนเตนกอวนๆ กลมๆ ขาวๆ เคยดเมอสมยเดกๆ ทเฉลมไทย”

พมพนธ เดชะคปต (2555) อายประมาณ 65 ป กลาววา “สมยเดกๆ เคยแอบดจาบะในงานวดพระสมทรเจดย ทจงหวดสมทรปราการ โดยมองลงมาจากอาคารสงทอยใกลโรงระบาจาบะ เหนผหญงนงชดคลายกบกระโจมอก ยนเตนตามจงหวะเพลง โดยเอามอดงชดเปดดานบนโชวหนาอก สลบกบเปดดานลางโชวของลบ เปดปดสลบกนเรวๆ จนมองแทบไมเหนอะไร ตอนจบถอดออกหมดแลววงเขาโรง”

สเมธ โกษาแสง. (2555) อาย 70 ป กลาววา “จาบะเปนการแสดงทผสมผสานระหวางศลปะกบการเปลอย เคยดในงานวดพระธาตพนมประมาณ ป พ.ศ. 2504 หรอ 2505 คาด 1 สลงเดยว”

สรศกด หลาบมาลา (2555) อาย 78 ป กลาววา “รจกจาบะเมอเดนทางจากจงหวดมหาสารคาม เขามาเรยนทวทยาลยครบานสมเดจเจาพระยาในป พ.ศ. 2494 ตอนอาย 17 ป เนองจากมโอกาสตดตามอาจารยชอ เจรญ แสงรตนกล และสงด ภเขาทอง กบเพอนชอ กจจา วาจาสตย ซงไปเปาแตรใหวงดนตรของนายหรง เรองนาม ในตอนเยนทมการแสดง ทหนาโรงมปายเขยนไววา ‘จาบะ’ อยแถวเยาวราช ใกลๆ กบโรงหนงโอเดยนเดม ในโชวจดเปนฉากๆ ละ 5 นาท ใชเวลาทงสนประมาณ 1 ชวโมง มผหญงหลายคนแตงตวโปๆ ออกมาเตนตามจงหวะเพลง แตกไมไดโปอะไรมากมาย คดวาการแสดงนพฒนามาจากการเตนจาบะตามงานวด”

รสสคนธ มกรมณ (ผวจย) อาย 59 ป เลาถงประสบการณทเคยดการแสดงทไดยนผใหญสมยนนเรยกวาจาบะ บางคนเรยกฟลอรโชว “ตอนนนอาย 18 ป มงานเลยงตอนรบบดาซงยายไปประจาทจงหวดนครสวรรค โดยจดงานในบรเวณบานพกรบรอง ไดยนคนพดกนวาจะมโชวจาบะ จงรอดวาเปนอยางไร จนกระทงดกมาก จงมผหญงหนงคนแตงตวดวยเสอยกทรงและกางเกงในแบบบกนสแดงปกเลอมระยบระยบ ตกแตงชดดวยผาแพรบางๆ หอยเปนรวๆ สสนแบบสายรงฉดฉาด ออกมาเตนตามจงหวะเพลงเชอรรพงค สายสะโพก สายหนาอก ทาตวออนบดไปมา เตนบนเวททจดไวสาหรบลลาศ จากนนผแสดงเดนเตนไปตามโตะตางๆ ใหจบรางกายและรบเงนมาเสยบไวทเสอดวย ระหวางเตนกคอยๆ ปลดผาแพรออกทละชนจนเหลอเพยงชดชนใน แลวกถอดเสอยกทรงออก เหนหนาอกทมพตดอย

www.ssru.ac.th

22

ตรงหวนม โชวการสายนมแบบททาใหพซงตดอยหมนเปนวงกลมได สดทายกถอดกางเกงในออก มเครองประดบปกเหลอมปดของลบไว กจบการแสดง”

นอกจากนน มผใหสมภาษณทอาย 60 ปขนไปกลาววา รจกจาบะทเปนการแสดงระบาโปในสมยทยงเปนเดก โดยจดแสดงในงานวด ใหมผหญงนงนอยหมนอยออกมาเตนบนเวท โดยตองเสยคาผานประตเขาไปชม อาท เนาสราญ สรพรหม (2555) รจกในงานเดอนสบ วดพระมหาธาตวรมหาวหาร จงหวดนครศรธรรมราช สวงค ศรพงษ (2555) รจกในงานประจาปวดหลวงพอโสธร จงหวดฉะเชงเทรา ขอสรปเกยวกบจ ำบะทเปนกำรแสดง

จากการศกษาวรรณกรรม หนงสอ บทความ เอกสาร สงพมพตางๆ ดงปรากฏในบทท 2 และการสมภาษณผมประสบการณเกยวกบจาบะทเปนการแสดง ผวจยไดขอสรปเกยวกบความเปนมาและลกษณะของจาบะทเปนการแสดงดงน

1. คาวา “จาบะ” ใชเปนภาษาพดทใชเรยกการแสดงทยวยกามารมณ ซงในปจจบนแมวาการแสดงในทานองเดยวกนน จะมคาเรยกอยางหลากหลายไปตามยคสมย แตคาวา “จาบะ” กยงคงมการใชเมอใหความหมายเชงลบในการนาเสนอบทความ ขาวทางหนาหนงสอพมพ สอออนไลน ในกรณทกลาวถงการเตนโชวทเขาขายลามกอนาจาร

2. ผรเรมการแสดงจาบะเปนใครนน ไมมหลกฐานแนชด แตมหลกฐานชดเจนวาผทจดการแสดงระบาโปจนมชอเสยงเปนทรจกคอ นายหรง เรองนาม มชอจรงนามสกลจรงวา บญศร สอนชมเสยง ใชชอคณะวา ระบามหาเสนห เปดการแสดงมาตงแตกอนเกดสงครามโลกครงท 2 ในป พ.ศ. 2482

3. การแสดงจาบะเรมเมอใดนน เมอพจารณาจากขอมลการเปดแสดงระบามหาเสนหของคณะนายหรง เรองนาม และการแสดงระบาโปตามโรงนาชาตางๆ ประกอบกบระยะเวลาทพบเหนการแสดงจาบะของผใหขอมลทงหลาย ซงยอนหลงไปไดถง 80 ป คอ พ.ศ. 2475 และขอมลประกอบอนๆ ทาใหอนมานไดวา การแสดงจาบะระบาเปลองผาเปนกจกรรมหนงทจดขนในโรงนาชาตางๆ เชนเดยวกบทจดอยแลวในประเทศจน เมอคนจนอพยพเขามาตงรกรากในประเทศไทยเปนจานวนมากในสมยกอนสงครามโลกครงทสอง กนาเอารปแบบโรงนาชาเชนเดยวกบทจดอยในประเทศจนมาเปดกจการดวย ซงมอยเปนจานวนมากบรเวณถนนเยาวราชของกรงเทพฯ เนองจากเปนยานธรกจสาคญของยคนน แตยงไมไดเรยกวาระบาจาบะ

4. การแสดงจาบะทใชคาเรยกวา “ระบาจาบะ” เกดขนในสมยหลงสงครามโลกครงทสอง พ.ศ. 2488 โดยผจดคณะเลกๆ ทแสดงระบาอยางของนายหรง เรองนาม แตดาเนนกจการแบบคณะแสดงเรออกไปจดตามงานวดและงานเทศกาลทวไป และแสดงโปกวาของนายหรง เพราะเจาของคณะใชผแสดงทเปนหญงอาชพพเศษ ไมตองแสดงแบบปดปอง จงใชชอเรยกการแสดงของตนวา “ระบาจาบะ” นนคอเมอประมาณ 70 ปทแลว

5. สถานทจดแสดงจาบะ กอนทางการจะการหามจดในทสาธารณะ ไดแก โรงนาชา (อาท ฮวลก ไตแปะ/ไตแปะ) โรง/วก/เวทในอาคาร (อาท อาคาร 9 ชนทเยาวราช ศาลาเฉลมกรง ศาลาเฉลมไทย) โรง/วก/เวทในตลาด (อาท ตลาดบาเพญบญ) งานวด (อาท งานภเขาทองวดสระเกศ งานวด

www.ssru.ac.th

23

เบญจมบพตร งานวดพระสมทรเจดย งานวดพระมหาธาตฯ งานวดหลวงพอโสธร งานวดพระธาตพนม) งานเทศกาลตางๆ (อาท งานฉลองรฐธรรมนญ งานประจาปของจงหวด)

6. รปแบบการเตน เปนการเตนตามจงหวะเพลงดวยทวงทายวยวนกามารมณ อาท สายสะโพก สายหนาอก โดยผหญงทเตนมการเปดหรอเปลองเสอผาใหผชมไดเหนหนาอก หรอเหนทงหนาอกและอวยวะเพศ แตอวยวะเพศนนมกจะมการพอกปดดวยแปง ดนสอพอง หรอดอกไม การเตนมทงแบบทใชผแสดงครงละคนเดยวหรอแบบหลายคน หากเปนการเตนทผแสดงมการนาอวยเพศมากระทบหรอชนกน เรยกวา ยทธหตถหรอชนชาง

7. ดนตรทใชในการแสดงจาบะ เปนเครองแตรวง ประกอบดวย แตรทรมเปต แตรทรอมโบน ปคลารเนต กลองใหญ และฉาบ

8. การแตงกายของผแสดงจาบะ กอนทาการเปลองออก ไดแก ชดเปดไหล เปดหนาทองและเปดเหนอเขานดหนอย ชดกระโปรงบาน ชดราตรยาว ชดแบบเสอคลมอาบนา ชดกระโจมอก ชดกโมโน ชดเสอยกทรงกบกางเกงใน ชดกางเกงขาสน

9. การแสดงทเรยกวา “ระบาจาบะ” “เตนจาบะ” มชอเรยกอยางอน อาท เมยง สามอยางบาท ฟลอรโชว อะโกโก โคโยต

10. คาผานประตเพอชมการแสดงจาบะ ในสมยกอนททางการจะหามจด ไดแก 25 สตางค 1 บาท 3 บาท และ 5 บาท กำรวเครำะหทมำของค ำ “จ ำบะ”

จากการศกษาวรรณกรรม หนงสอ บทความ เอกสาร สงพมพตางๆ ดงปรากฏในบทท 2 และการสมภาษณผมประสบการณเกยวกบจาบะทเปนการแสดง ผวจยพบวา มความเปนไปไดอยางมาก ทคาวา “จาบะ” จะมาจากคาวา “จมบะ” ในภาษาจนแตจว เพราะเปนภาษาของชาวแตจวซงสวนใหญอาศยอยบรเวณเยาวราชเมอรอยกวาปทผานมา โดยนามาใชเปนคาสแลงหรอภาษาพดสาหรบเรยกการเตนระบาโปทแสดงในโรงนาชาตางๆ จนกระทงระบาโปพฒนาขนเปนการแสดงบนเวท มโรงแสดง และจดแสดงตามงานวดตางๆ โดยผจดใชคา “ระบาจาบะ” ในปายโฆษณา

อยางไรกตาม หากพจารณาตามขอสงสยของโบท ไทยเทยม (2545) ซงพบการแสดงจาบะในหนงสอหสนยาย พล นกร กมหงวน ชดวยหนม ตอนระบาหยาดฟา ทาใหตงตาถามวาคา “จาบะ” คดขนโดย ป. อนทรปาลตหรอไมนน ผวจยไดศกษาหนงสอดงกลาวพบวา ไมปรากฏปทพมพในเลม แตเมออานประวตของปรชา อนทรปาลตซงระบวาไดเรมสรางหสนยายชดของ พล พชราภรณ และนกร การณวงศ ขนในป พ.ศ. 2481 ในเรอง “อายผหญง” ซงอยในชวงเวลากอนเกดสงครามโลกครงทสอง และตอมาไดเพมตวละครอนๆ เชน กมหงวน ไทยแท ดร.ดเรก ณรงคฤทธ ฯลฯ แตตองชะงกไปบางในชวงสงครามโลกครงทสอง ซงประเทศไทยเขาสสงครามในป พ.ศ. 2584 ซงหลงจากเกดสงครามในยโรปไปแลว 2 ป เมอสงครามสงบในป พ.ศ. 2488 ป. อนทรปาลต กลบมาเขยนหสนยายชดสามเกลอใหกบเพลนจตตอยระยะหนง จนถงป พ.ศ. 2490 จงไดทาหนงสอขนาดสหนายกชอ “ปยะมตร” ดวยตนเอง ซงมหสนยาย “สามเกลอ” เปนเรองเอก ออกจาหนายทกวน และตอมาในป พ.ศ. 2501 ไดเรม

www.ssru.ac.th

24

เขยนหนงสอสามเกลอฉบบพอกเกตบค ทงน ผลงานหสนยายชดสามเกลอทออกเผยแพรระหวางป พ.ศ. 2482-2511 มจานวนเกนกวาพนตอน (สมาคมนกเขยนแหงประเทศไทย, ม.ป.ป.; ปรญญา อนทรปาลต, 2532; บญชต ฟกม, 2550; นาชาต ประชาชน, 2554) แสดงวา หสนยายชดนเกดขนในยคการแสดงจาบะไดรบความนยม

ผวจยไมพบหลกฐานยนยนวา ป.อนทรปาลต คดคาดงกลาวขนมาใชเปนคนครงแรก แตอาจกลาวไดวาการใชคา “จาบะ” เพอเรยกการแสดงระบาโป มปรากฏอยางเปนลายลกษณอกษรในงานเขยนหสนยายชดสามเกลอเปนแหลงแรก รวมทงใชคา “จาบะ” ในความหมายวา “ถนดถน เตมท เตมเหนยว ไมมยง” เชน “คอยดนะ ถากลบมาเมอไหร แมจะแทงใหจาบะไปเลย” “อยางงตองเอาเงนไปแทงใหจาบะไปเลย” (เยาวฯ, 2553) จงมความเปนไปไดท ป. อนทรปาลต อาจเปนผคดคาดงกลาวขนมาใชเรยกการแสดงระบาโปทไดรบความนยมในยคนน และกเปนไปไดเชนกนวาคนทวไปในสมยนนใชคาดงกลาวเปน “ภาษาพด” เรยกการแสดงระบาโปอยกอนแลว และ ป. อนทรปาลตไดนามาใชในงานเขยน เนองจากผลงานเขยนหสนยายสามเกลอมนกวชาการใหความเหนวาสะทอนววฒนาการของสงคมไทย และเปนบนทกสงคมไทย (พสฐ ภศร, 2541; วชตวงศ ณ ปอมเพชร, 2544; สจรต สจจพจารณ, 2549) นอกจากนน พสฐ ภศร (2541) ยงมความคดเหนวา ป. อนทรปาลตเปนผมความสามารถในการใชภาษา โดยเฉพาะอยางยงการใช “กรยาวเศษณ” คอ หาคามาขยายรปศพทกรยา เพอใหเหนภาพพจนชดเจนขน ยกตวอยางคากรยาทวๆ ไป เชน พด ยม เดน นอน นง ฯลฯ หากเขยนออกมาพนๆ เขายม เขาพด เขาเดน อานแลวกไมเกดจนตนาการ แต ป. อนทรปาลตเพมเตมเปน เขายมแหงๆ เขาพดเนอยๆ เขาพดดวยใบหนาซอนยม ผอานจะรบรอารมณของตวละครไดทนท โดยคาสาคญทคดขนและมผใชมาจนทกวนนคอ คาวา “มองเทง” กบ “เทงทง” ท ป.อนทรปาลตอธบายความวา หมายถง “ตาย” ซงนามาจากเสยงปพาทยบรรเลงในงานศพ กบคาวา “เชย” ซงความจรงไมใชสานวนแตเปนชอคน คอ ลงเชย ญาตผใหญของสามเกลอ ซงมบคลกเปนเทน ไมทนสมย... บทบาทของลงเชยทาใหผอานตดอกตดใจ จนกลายเปนคาสแลงวา “เชย” รวมทง บญชต ฟกม (2550) ไดกลาววา งานเขยนของ ป. อนทรปาลตมสงทเรยกวา “จตวญญาณแหงยคสมย” กลาวคอนอกจากฉากทสมจรงแลว “ความคด” กบ “จตวญญาณ” ของคนในยคนน กถกนามาชลอไวในหนงสอ

จากเหตผลดงกลาว ป. อนทรปาลตจงอาจเปนผคดนาคาวาจาบะ มาใชเรยกการแสดงระบาโปทกาลงมในยคสมยนนวา “ระบาจาบะ” ดงทปรากฏในหสนยายสามเกลอ เฉกเชนการคดคาตางๆ ดงตวอยางทไดกลาวมาแลวกเปนได หรอเปนเพยงผทาหนาทสะทอนสงทเปนจตวญญาณแหงยคสมย

ภาพ 3.1 ปกหนงสอหสนยายสามเกลอ

ทมา: www.samgler.org

www.ssru.ac.th

บทท 4 จ ำบะทเปนของกน: มมมองของผบรโภค

บทนเปนการศกษาเชงลกเกยวกบความเปนมาและลกษณะของจาบะทเปนของกน เพอใหได

ขอมลสาหรบนาไปเชอมโยงกบผลการศกษาเกยวกบจาบะทเปนการแสดงในบทท 3 เพอตอบคาถามการวจยขอท 2 คอ “ทาไมจงเรยกนาแขงไสวาจาบะ” และขอท 3 คอ “วฒนธรรมการกนจาบะของคนไทยเปนอยางไร”ตอไป โดยการเกบขอมลดวยการสมภาษณกลมผบรโภคจาบะ ทเปนผทรจกและเคยกนจาบะ และผทเคยกนนาแขงไสทคลายคลงกบจาบะแตไมเรยกวาจาบะ รวมทงผทสามารถใหขอมลออนไลนเกยวกบประสบการณการกนจาบะหรอรานขายจาบะในประเทศไทย ซงทาใหไดทราบขอมลเกยวกบความเปนมาและลกษณะของจาบะทเหมอนกนและตางกนดงน คำสมภำษณผทรจกและเคยกนจ ำบะ

การนาเสนอขอมล เรยงลาดบตามอายของผใหสมภาษณจากนอยไปหามากดงน

ปรน (2555) อาย 33 ป นกธรกจชาวกาฬสนธบอกวา “จาบะทรจกคอนาแขงไสใสขนมปง ราดนาสตรอเบอรหรอกาแฟ แลวราดดวยนมสด ทรจกเพราะทรานขายมปายเขยนบอกไววาจาบะ สวนนาแขงไสทใสเครองอยางอน เชน ลกชด เรยกวานาแขงไสใสเครอง เวลาสงวาจาบะ กไดของหวานอยางทบอก ผมเคยกนทขอนแกน สมยเรยนทโรงเรยนขอนแกนวทยายน กนเมอตอนอยประมาณ ม. 1 ยอนไปสก 20 ปทแลว ตอนอาย 12-13 ป ทเมองกาฬสนธไมมจาบะขาย ทนเรยกนาแขงไส”

แกวกาญจน ลานนท (2555) อาย 37 ป เลาวา “รจกจาบะทเปนขนมหวานเปนครงแรกสมยทเรยน ปวช. ทวทยาลยอาชวะอบลราชธาน เมอป พ.ศ. 2531 โดยอาจารยชอจตรา (จานามสกลไมได) อายประมาณ 50 กวาปตนๆ สอนวชาอาหารไทย เกยวกบอาหารภาคตางๆ อาหารคาว-หวาน ขนม ฯลฯ ในชวงทเรยนเรองขนมหวาน อาจารยพดถงภาคกลางวาในงานวดจะมขนมขาย อยางเชน สายไหม นาแขงไส จาบะ จงถามวาจาบะเปนอยางไร อาจารยอธบายวาเปนนาแขงบด มลกชด ขนมปง มนาแดง แลวกโรยนมขนหวาน สาหรบทจงหวดอบลราชธานจะเรยกของหวานแบบนวานาแขงไส เคยเหนมาตงแตเดกๆ คนขายใชกบไมแบบโปราณ ไสนาแขงกอนโดยใชไมตอกตะปเกาะนาแขงตอนทไส มถวยรองนาแขงอยขางลาง ในถวยมขนมปง ลกชด เมดแมงลก แลวใสนาแดง”

วภาดา ประสารทรพย (2555) อาย 48 ป กลาววา “พอเรยนมหาวทยาลยกพบวาจาบะเปนขนมหวาน มนาแขงไส ขนมปง นาหวานสๆ ราดนมขน เจอในรานขางมหาวทยาลย ทจงหวดมหาสารคาม มชอจาบะอยในเมน เครองประกอบมขนมปงหนแบบลกเตาเปนหลก ขาวโพด เผอก มน จาบะทเคยกนเปนแบบใสขนมปง นาหวานสแดง ราดนมขน ใชกบไสนาแขงทเปนไม ซงตอมาเปนเครองไสแบบหมนดวยมอ ตอนทกนราคาถวยละ 5 บาท เดยวนไมกนแบบนนแลว เพราะมนาแขงไสแบบใหมๆ”

สมาล ชยเจรญ (2555) อายประมาณ 50 ป เลาวา “ทมหาวทยาลยขอนแกน มรานทขายจาบะอยางเดยว ใชชอราน ‘จาบะ’ มลกษณะเหมอนนาแขงไสทเรากน มขนมปงใสนาหวาน ลกษณะเดนคอ

www.ssru.ac.th

26

ตองราดนม มนมขนอยขางบน ทขอนแกนนยมราดกาแฟ แลวราดนมขนขางบน ใชขนมปงอยางเดยว แตเดยวนบางรานมความคดสรางสรรค เอาอะไรตอมอะไรมาใส อยางเฉากวย และของอนๆ อยางทใสในนาแขงไสทวไป แตสตรเดมทเคยกน ใชขนมปงเทานน เจาของรานททาเปนคนทมาจากเพชรบร มาเปดรานขายในมหาวทยาลย สมยทกนครงแรกคอป พ.ศ. 2521 ตอนนนเปนนกศกษาป 1 รานนขายดมาก เวลาสง นกศกษากเรยกวาจาบะ เนนราดกาแฟ ดฉนชอบ… สมยทดฉนกน คนขายจะใชชามเลกๆ ทมกนโคงๆ ใสนาแขงไส กดใหแนน แลวควาลงบนขนมปงทอยในจาน ราดกาแฟ ราดนมขน สมยนไมกดใหกลมๆ แลว นคอจาบะแบบดงเดมทรจก ปจจบนรานนไมมแลว เลกกจการไปเมอ 30 ปทแลวเพราะเจาของเสยชวต ปจจบนน ทจงหวดขอนแกน ยงมรานทเรยกวาจาบะ แตเขาแปลงรปเปนนาแขงไส ไมไดเนนการทาใหเปนรปโคง ไมเนนขนมปง มเครองตางๆ อยางเชน ลกชด และอนๆ แตยงคงเรยกวาจาบะอย”

สมทรง สนสบผล (2555) อายประมาณ 50 ป บอกวา “รจกจาบะมาตงแตเดก สมยอยฝงธนบร หนารอนมนาแขงไสขาย ใสขนมปงกระโหลกหนเปนชนๆ นาแขงไส ใสนาหวานแดง หรอเขยว โรยนมขน ไดยนผใหญเรยกจาบะกเรยกตาม ไมรวาทาไมเรยกจาบะ เคยสงสย เหมอนกน เวลานขายขนมปงเยน เวลาคนทมอายมาทรานกสงวาจาบะ แตลกคาทยงเดกๆ ไมรจกจาบะ”

จม (2555) อาย 54 ป เปนชาวเพชรบรโดยกาเนด เกดและเตบโตทน เปนผมอธยาศยด ยมแยมแจมใส เปนมตร ทางานในรานขนมแมปนมาเปนระยะเวลานาน เมอถามถง “จาบะ” เธอบอกวา “จาบะเปนของโบราณทคนจนในเมองเพชรคดทาขน ชอจาบะนเรยกมากอนจมเกด เพราะพอแมเรยกมาอยางน เดยวนกยงเรยกอย จมและชาวเพชรบรรนเดยวกนจะรจกเปนอยางดวาเปนขนมใสนาแขงไสและนาแดง ไดยนชอนมาตงแตเกด เดกๆ ในปจจบนสวนใหญยงรจก แตมบางสวนไมรจกในชอ ‘จาบะ’ แตเรยก ‘นาแขงไส’”

จมอธบายวา “สวนประกอบหลกของจาบะทจงหวดเพชรบร จะเหมอนกนกบทอนๆ ซงมขนมปง นาแขงไสเปนเกลดละเอยด ราดดวยนาหวานสแดง ใสนมขนหวาน แตทเพชรบร จะใชปาทองโกหนเปนชนเลกๆ ทอดจนกรอบ สาเหตทใชปาทองโกทอดเนองจากวา ในตอนเชาคนเมองเพชรนยมรบประทานปาทองโกกบกาแฟ แลวยงเหลอปาทองโกอย จงไดมการนาปาทองโกทเหลอดงกลาวมาทาการทอดใหหายเหนยว แลวนามาใสนาแขงใส ราดนาแดง โรยนมขนหวาน ตอมามขนมปงหวกะโหลก กเอามาใส ซงไดรบความนยมมาก จงแพรหลายทวไปในเพชรบรจนถงปจจบน”

เมอถามวาทาไมเรยกจาบะ จมบอกวา “ผชายเปนคนตงให เพราะความพเรน สมยกอนเวลาตดวกจาบะ คาดคนละ 5 บาท จะมการแสดงทใหกลมผหญงทแตงตวนงนอยหมนอย ใสกระโปรงพองฟแบบตางประเทศ มาแสดงตามงานวด พอผชายมากนขนมน ทาใหจนตนาการไปเองวาลกษณะเหมอนหนาอกผหญงพวกนน เพราะพนๆ ขนมาเหมอนหนาอก มนมสขาวๆ ขางบน มนาหวานสแดงๆ รองรบอยขางลาง มลกษณะเหมอนนาแขงไส ราดนาแดง โรยนมขนหวาน จงมคนเรยกขนมดงกลาววา ‘จาบะ’ สมยนนมแตนาหวานสแดง ยงไมมนาหวานเฮลสบลบอยสตางๆ”

นยนา อยเยน (2555) อาย 56 ป บานอยเขตภาษเจรญ กรงเทพมหานคร บอกวา “กนนาแขงไสตงแตชนประถมศกษา ตอนแรกๆเรยกวาขนมปงเยน คอ ขนมปง โรยนาแขงไส ราดนาแดง ราดนม ตอมาเรยกจาบะ จาไมไดวาเรมเรยกตอนไหน แตเรยกจาบะมาตงแตเดกๆ แลว”

www.ssru.ac.th

27

เพมศกด อยเปนสข (2555) อาย 57 ป บอกวา “จาบะทเปนชอขนมหวานทผมจาได มขนมปงหนเปนสเหลยมๆ ใสนาแขงไส มนาแดง มนมราด แคนนเขากเรยกจาบะ ผมรจกตอนประมาณ 10 ขวบ อยทเพชรบร เรยกตามทผหลกผใหญเรยก เวลานผมเรยกนาแขงไส ไมเรยกจาบะแลว”

วสาข จตวตร (2555) อาย 57 ป กลาววา “รจกจาบะจากนกศกษา ไดยนตอนสงอาหารในรานของคณะ (ผวจย: คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยศลปากร) แลวเหนวาเปนขนมปง ใสนาแขงไส โรยนาแดง โรยนม ตอมากรวามจาบะขายทนครไชยศรอยเจาหนง ดงมาก อยในตลาดทานา ซงจะมเครองตางๆ อยางเชนวน เยลล ตกแตงสวยงามกวาทขายในคณะ”

ศภานน สทธเลศ (2555) อาย 59 ป มประสบการณ “กนจาบะทรานนายกขายขนมหวานนาแขงไสทจงหวดเพชรบร รายการทเรยกวาจาบะ เสรฟมาในถวยแกวใสทรงสง มองเหนกนถวยเปนนาหวานสแดงและนม ถดขนมาเปนปาทองโกชนๆ ขางบนสดเปนนาแขงไส ราดนมขนหวาน”

ปน (2555) อายประมาณ 62 ป บอกวา “มมากอนเกด เพราะตอนเปนเดกเลกๆกไดกนแลว จาบะคดมาจากคนเมองเพชรบรนยมกนปาทองโกกบกาแฟเปนอาหารเชา เมอเหลอกนามาดดแปลงโดยทอดใหกรอบ ใสนาแขงไส ราดนาแดงใหกน ตอมามนมขน กราดนมขนดวย คนเมองเพชรคดอาหารตามฤดกาล อยางบวลอยน จะหากนตอนหนารอนไมมเจอ ตองขายหนาหนาว หนารอนกมขาวแช คนเมองเพชรคดอาหารใสนาแขงเยอะมาก คดกอนคนอนๆ อยางขาวแชไง ...ทเรยกจาบะเพราะใสนม สายนม เวลากนกตองสายนม (ผใหสมภาษณทาทาแบบมอหนงเหมอนถอกระปองนม หมนสายเหนอมออกขางทหงายฝามอขน)”

เฉนยน ทปะศร (2555) อายประมาณ 60 ป เลาวา “สมยเดกอยกรงเทพฯ แถววดมหรรณพฯ ศาลเจาพอเสอ เคยเหนนาแขงไสขายตามโรงงว จะทาเปนนาแขงกด ไสนาแขงใสถวย กดใหแนน เอาไมเสยบ ดงออกมาราดนาหวานสามส แดง เขยว เหลอง หรอจะเอาสเดยวกได ถาสงนาแขงไสทเรยกจาบะ จะเปนนาแดง ราดนม ทเรยกวาจาบะ คงเปนเพราะมนมขนสขาวๆ คลายนมสาว คนรน 50-60 ปไปแลวจะรจกจาบะ ตอนนขายขนมปงเยน บางคนมาทรานไมรจกขนมปงเยน พอบอกวาทโบราณเรยกจาบะไง กเขาใจ”

ฉววรรณ แกวไทรฮะ (2555) อาย 67 ป เลาวา “รจกจาบะและเคยรบประทานมาตงแตสมยเปนนกเรยนประถมศกษา เมอ 58 ปทแลว เปนรานรถเขนขางโรงเรยนอรณประดษฐและโรงเรยนเบญจมเทพอทศ(หลงเกา) จงหวดเพชรบร เดกนกเรยนของทงสองโรงเรยนรจกจาบะดทกคน เพราะเขาควซอรบประทานกนเปนประจา จาบะของคนเมองเพชรแบบดงเดมทเคยรบประทาน เขาใชปาทองโกหน ใสนาแขงไส ราดนาหวานสแดง แลวโรยนมขนหวาน”

สเมธ โกษาแสง. (2555) อาย 70 ป เลาวา “เคยกนจาบะเมอ พ.ศ. 2537 ตอนยายไปเปนรองผอานวยการโรงพยาบาลขอนแกน ลกนองบอกวาจะซอจาบะมาฝากหวหนา รสกสงสยวาเปนอะไร พอเหนกรองออ กนาแขงไสนนเอง ใสถวยมา มขนมปงหนๆ ใสนาแดง ราดนมขน ถาเปนจาบะ กจะมแตขนมปง ถามเครองกไมไดเรยกจาบะ

...ทนครพนมเรยกนาแขงไส ผมกนมาตงแต พ.ศ. 2500 คนญวนเขนรถมาขายหนาโรงเรยน เปนแบบมาไสนาแขง ใสในถวยแกว สมยนนไมมถวยพลาสตก ไมมขนมปง มแตลกชดหรอลกจากเพยงอยางเดยว ใสนาสละ ไมไดเรยกนาแดง มนาเชอม และราดนมขนหวาน สมยนนไมมนมสด เวลางานวด

www.ssru.ac.th

28

กจะมรานนาแขงไสขาย เปนรถเขนไปตงโตะ รานนาแขงไสขายนาแขงกดดวย คนขายเอานาหวานสแดงใสในแกวแลวไสนาแขงใสลงไป เอามกดนาแขงจนแนน แลวเคาะออกมาให กถอดวยมอ ดดกน ตอมามไมเสยบให

...นาแขงทนครพนมมโรงงานเมอ พ.ศ.2498 จาไดเพราะเกดเหตไฟไหมโรงงาน นาแขงจะเปนกอนใหญๆ วธเกบนาแขงจะหมแกลบและใสไวในกระสอบ เดยวน ถาเจอกกนทกท สงลกชดอยางเดยว แตคนขายบอกวาไมได มนแพง ใหใสอยางอนดวย เชน ขนมปง ลกเดอย ทบทมกรอบ เมดแมงลก สาค กตามใจเขา แตกนแคลกชด ไดลกชดมาแค 2 เมด ชอบแบบทใชวธไส เพราะเปนเกรดหยาบๆ ไดอมและเคยวกรอบๆ ด เดยวนเปนนาแขงปน มนละลายเรว ไมชอบ”

สาหรบผวจยทงสอง (รสสคนธ มกรมณ และสมรวย อภชาตบตรพงศ) เคยพบเมนของหวานทมคาวา “จาบะ” อยในรายการ อยางเปนลายลกษณอกษรดวยตวเองเปนครงแรกเมอวนท 18 กมภาพนธ พ.ศ. 2555 ทรานอาหารชอ สมตาคณกญจน ตงอยในซอยสขมวท 101/1 กรงเทพมหานคร จงสงมาชม ในราคาถวยละ 20 บาท พบวา มขนมปงหนเปนชนสเหลยม 8 ชนวางอยสวนลางสดของถวยกระดาษท มนาแขงไสปดทบขนมปง มนาหวานสแดงราดบนนาแขง และมนมขนหวานอยชนบนสด ดงภาพ

ภาพ 4.1 จาบะของรานสมตาคณกญจน

ทมา: รสสคนธ มกรมณ, 2555 คำสมภำษณผทเคยกนน ำแขงไสทคลำยคลงกบจ ำบะ แตไมเรยกวำจ ำบะ

การนาเสนอขอมล เรยงลาดบตามอายของผใหสมภาษณจากนอยไปหามากดงน

กญญารตน บษบรรณ (2555) อาย 43 ป เลาวา “เคยกนนาแขงไส ทใสขนมปง นาหวานสแดง และราดนมขน มาตงแตสมยเดกเมอ 30 ปกอนทจงหวดนครศรธรรมราช แตไมไดเรยกวาจาบะ สมยนนไสนาแขงดวยกบไสแบบทเปนไม ตอมากพฒนาเปนแบบใชไฟฟา ตอนเปนเดกเรยกวา ‘นาแขงตน’ ตอนนกเรยกนาแขงไสแบบทคนทวไปเรยก” (ผวจย: บางจงหวดในภาคใต เชน ตรง เรยกวานาแขงซน ซนหมายถงการไส)

ใจมา ระวงทรพย (2555) อายประมาณ 50 ป บอกวา “พะเยามนาแขงประมาณป พ.ศ. 2500เคยกนนาแขงไสมาตงแตราคา 1 บาท เปนนาแขงทใชกบไมไสนาแขง ใสนาแขงใสลงในแกว ราดนาหวานสแดงหรอสเขยว และใสนานมแมว ใชหลอดดดกน ทนเรยกวา นาหวานกอก ถาเปนนาแขงเตก (นาแขงกด) กไมใสแกว ใสมอดดเอา” (ผวจย: กอกภาษาถนหมายถงแกว)

www.ssru.ac.th

29

มยร คงประสงคศร (2555) อาย 51 ป เลาวา “เคยกนนาแขงไสแบบนาแขงกด แตทพะเยาเรยกวา ‘นาแขงเตก’ กนมาตงแตเดก กนแบบใสนาแดง ไมเคยเรยกวาจาบะ ไมเคยไดยนใครเรยกอยางนน”

รงโรจน ตรงสกล (2555) อาย 54 ป กลาววา “ไดยนวาจาบะใชเรยกของหวานชนดหนงในกรงเทพฯ เมอไมนานมานเอง ไมรทมาทไป แตตรงกบของหวานซงกนทบาน จงหวดราชบร ซงเรยกวา ‘นาแดงราดขนมปง’ บาง ‘นาแขงเกรดราดนาแดง’ บาง สวนนาแขงไสแบบนาแขงกด มมากอนนาแขงไสแบบใสขนมปง ราดนาแดงและนมขน”

ดวงรตน เตชะคณบณฑต (2555) อาย 60 ป บอกวา “เคยกนนาแขงไส ซงทภเกตเรยกวา ‘ซงคด’ ถาเปนนาแขงไสทนามาปนเปนกอนกลมๆ ใชมอถอกนเรยกวา ‘ซงกวน’ โดยจะปนเปนกอนกลมๆ ตบใหแนนๆ ราดนาหวานสแดง ใชมอประคองถอกดกน สวนนาแขงกด จะกดดวยถวยสงกะส เสยบไม ราดนาหวาน สาหรบนาแขงไสแบบใสถวย ใสเครอง มาทหลงซงกวนหลายป (เกน 10 ป) ไมเคยรจกนาแขงไสจาบะ”

เนาสราญ สรพรหม (2555) อาย 60 ป เลาวา “ครงแรกทไดกนนาแขงไส นาแขงกด ประมาณ พ.ศ.2502-2503 ทนครศรธรรมราช นานาแขงไสใสถวย มแตนาแขงกบนาหวาน ไมมอยางอน นาแขงใสเครองตามมาทหลงนบสบป ไมรจกนาแขงไสจาบะ”

สวงค ศรพงษ (2555) อาย 60 ป เลาวา “รจกนาแขงไสมาตงแตประถมศกษา พ.ศ. 2503-2504 ทจงหวดฉะเชงเทรา ไมรจกจาบะ นาแขงไส ลกษณะคอ นาขนมปงกระโหลกแผนหนามารองใตเครองไสนาแขง นาแขงลงบนขนมปงใหหนาพอสมควร ใชมอตบใหแนน แลวราดดวยนาแดง (นาสละ) ราดนม ถอกน ผใหญจะใสถวยกน นาแขงไสใสถวยและเครองประกอบมมานบสบป นาแขงกด จะไสนาแขงใสแกวสงกะส กดใหแนน เสยบดวยไมไผ ราดนาแดง ถอดดกน (คลายกบกนไอศกรมแทง)”

จนตร คปตะวาทน (2555) อาย 63 ป บอกวา “ไมรจกจาบะทเปนนาแขงไส แตรจกนาแขงไสแบบทใสลอดชอง นากะท ขาวโพด ทบทมกรอบ รจกขนมปงทใสนาแขงไสราดนาแดง แลวราดนมอกท เปนถวยเลกๆ กนมาตงแตเดก กนตงแตถวยละ 3 บาท เปน 5 บาท 10 บาท 12 บาท กนแลวชนใจด และตองเปนนาแดงเทานน เพราะสสนสดใสสวยด กนมาตงแตเดก จนสาว จนเฒา เจอเมอไหรกกน เรยกวา ‘ขนมปงนาแดง’ เพงรจากผสมภาษณวาเรยกจาบะ”

ถาวร ทองศลป (2555) อาย 64 ป บอกวา “กนนาแขงไสมานานแลว ตงแตยงเปนเดกอยทสตหบ ชลบร นาแขงไส ใสนาแดง ราดนมทเคยกน กเรยกวานาแขงไส ไมเคยไดยนใครเรยกวาจาบะ”

เซยม แซโล (2555) อาย 66 ป เจาของรานขายเครองครวในตลาดเทศบาล จงหวดพะเยา กลาววา “ตงแตขายอปกรณทานาแขงไสมา 10 ป ไมเคยไดยนใครเรยกนาแขงไสวาจาบะ เรยกกนแตนาแขงไส นาแขงไสทนไมคอยมเครองใส สมยอาย 16 ป เคยอาศยอยแถวสาเพงทกรงเทพ ไดกนนาแขงไสแบบมเครองหลายอยาง มขาวเหนยวแบบทเปนรปสามเหลยม (ผวจย: ขาวเหนยวหอดวยใบตองเปนรปสามเหลยมเรยกวาขาวตมนาวน) แตงไทย ขาวเหนยวดา เฉากวย ลอดชอง ทบทมกรอบ สวนขนมปงหนเปนลกเตาเหนในสมยหลง นาหวานมทงแดงและเขยว มนากะท และหางนานมดวย แลวแตจะสงวาใสอะไร”

www.ssru.ac.th

30

เสงยม ชยทอง (2555) อาย 71 ป ชาวพะเยาบอกวา “ตงแตเรมไปโรงเรยนกไดกนนาแขงไสแลว คนขายนานาแขงไสมาทาเปนแทง ใสนาแดง นาเขยว มนมขน เรยกวา ‘นาแขงปน’ ชวงหลงใสเปนถวย มเครองตางๆ”

สรศกด หลาบมาลา (2555) อาย 78 ป กลาววา “ไมเคยไดยนใครเรยกนาแขงไสวาจาบะ นาแขงไสทกนในสมยกอน มเพยงนาแขงไสอยางเดยว ใสนาหวานสแดง มนมขนราด ไมมเครองประกอบใดใด รจกกนสมยเรยนทวทยาลยครบานสมเดจเจาพระยาเมอ 61 ปทแลว ออกจากหอพกไปกนนาแขงไสแถวเชงสะพานพทธฯ ถวยละ 10-15 สตางค ไมเคยกนนาแขงใสสมยทอยจงหวดมหาสารคาม”

วกานดา หาญตระกล (2555) อาย 80 ป บอกวา “กนนาแขงไสมาตงแตอาย 10 ป แตเรมซอกนเองเมอป พ.ศ. 2500 เปนรานหนาวทยาลยครบานสมเดจเจาพระยากบวทยาลยครธนบร นาแขงไสรานนใสบนขาวเกรยบสขาว-ชมพ แลวราดนาแดง ตอมากพฒนาเปนแบบใชขนมปงทงแผนรองนาแขงไสทราดนาแดงแทน”

กมลทพย (เปรยญ) ไชยหาญ (2555) อาย 88 ป กลาววา “ทานาแขงไสกนเอง ไมซอกนตามขางทาง สมยเมอ 50 ปทแลวนาแขงไสทขายในจงหวดรอยเอดจะใสเครอง เชน ลอดชองสงคโปร ครองแครง และเรยกชอตามของหวานชนดนนๆ นาเชอมใสขนนดวย รานทขายจะตงเปนโตะตามตลาดหรอหนาโรงเรยน มของหวานหลายๆ อยางใสโหลแกว ทไสนาแขงจะเปนแบบไสกบ สาหรบนาแขงไส ทใสถวย ราดนาหวานสแดง สเขยว หรอสเหลอง เรยกวานาแขงกด ไมมไมเสยบ ใชชอนตกกน ไมดดกน ราคา 1 สตางค (เหรยญทเปนร) ตอมานาแขงกดถงมการใสไมเสยบ ไมมนมใส เพราะทนเพงมนมมาไมถง 10 ป”

ภาพ 4.2 ผทรจกหรอเคยรบประทานจาบะ/นาแขงไส

ปรน แกวกาญจน ลานนท วภาดา ประสารทรพย

สมทรง สนสบผล จม สมาล ชยเจรญ

www.ssru.ac.th

31

เพมศกด อยเปนสข วสาข จตวตร ศภานน สทธเลศ

เฉนยน ทปะศร ฉววรรณ แกวไทรฮะ สเมธ โกษาแสง

ใจมา ระวงทรพย รงโรจน ตรงสกล จนตร คปตะวาทน

ถาวร ทองศลป สรศกด หลาบมาลา วกานดา หาญตระกล

ทมา: รสสคนธ มกรมณ

www.ssru.ac.th

32

ขอสรปเกยวกบควำมเปนมำของจ ำบะทเปนของกน

ในการทบทวนวรรณกรรมทเกยวของกบจาบะทเปนของกน ซงรจกกนดในหมคนไทยบางกลมมากอน พ.ศ. 2550 ทมการจดลขลทธคาวา “จาบะ (Jumba)” กบกระทรวงพาณชย (ขาวภมภาค, 2552) รวมกบการเกบขอมลภาคสนามจากการสมภาษณผทรจกจาบะและเคยกนจาบะ ผวจยไดขอสรปเบองตนเกยวกบความเปนมาของจาบะดงน

1. จาบะเปนชอของหวานประเภทนาแขงไสชนดหนง คดขนโดยคนจนในจงหวดเพชรบรคดทาขนจากของเหลอกนในตอนเชา คอปาทองโก ซงคนเพชรบรนยมกนกบกาแฟเปนมอเชา นาไปทอดใหกรอบ ใสนาแขงไสลงไป ใสนาหวานสแดง รบประทานไปพรอมๆ กน ตอมามนมขนหวาน จงราดหนาดวยนมขนหวาน

2. การเรยกของหวานนวาจาบะ ไมมผใดทราบวาใครเปนคนแรกทเรยก แตเปนชอทเรยกตามชอของจาบะทเปนการแสดง เนองจากลกษณของนาแขงไสทพนขนมาเหมอนหนาอกผหญง มการใสนม (สายนม) สขาวขางบน มนาหวานสแดงๆ รองรบอยขางลาง สรางจนตนาการถงระบาจาบะ

3. จาบะทเปนแบบดงเดมของเพชรบร มตนกาเนดมาไมนอยกวา 50 ป ใชปาทองโกทอดหรอขนมปงหวกะโหลกปง ใสนาแขงไส ใชนาหวานเฉพาะสแดง และราดหนาดวยนมขนหวาน จากนนชาวเพชรบรนาจาบะไปเผยแพรทจงหวดขอนแกนจนมชอเสยงเปนทรจก

4. คนในจงหวดอนมการประยกต ใชเปนนาแขงปน ใชนาหวานอยางอนทไมใชนาหวานสแดง รวมทง ชา กาแฟ และมเครองประกอบอนๆ นอกเหนอจากขนมปง เชน ลกชด ผลไมเชอม ฯลฯ โดยเรยกวาจาบะดวยเชนกน

5. เครองดมทมการเรยกชอวา จาบะ หรอ จมบะ คอโอเลยงใสนาหวานสแดง 6. คนในจงหวดอนๆ ของประเทศไทยมการกนนาแขงไสทมลกษณะเชนเดยวกบจาบะแบบ

ดงเดม แตเรยกวานาแขงไส และเรยกอยางอน เชน ขนมปงนาแดง นาแดงราดขนมปง ขนมปงเยน นาแขงเกรดราดนาแดง นาแขงปน นาแขงกอก นาแขงตน นาแขงซน รวมทง มการใชคาจาบะประกอบชอเครองดมทมการผสมนาหวานสแดง

7. ราคาขายนาแขงไส เรมมาตงแต 1 สตางค ไปจนสงถง 20-30-40-45 บาทในปจจบน (2555)

www.ssru.ac.th

บทท 5 จ ำบะทเปนของกน: มมมองของผจำหนำย

บทนเปนการศกษาเชงลกเกยวกบวฒนธรรมการกนนาแขงไสทเรยกวาจาบะ เพอใหไดขอมล

เกยวกบรปลกษณหรอองคประกอบของจาบะ อปกรณหรอเครองมอทใชในการทาจาบะ สตรหรอวธการทาจาบะ และเครองประกอบอนๆ ทใชกบจาบะ สาหรบนาไปเชอมโยงกบผลการศกษาเกยวกบจาบะทรวบรวมไวในบทท 4 และนาไปวเคราะหในการตอบคาถามการวจยขอท 3 คอ “วฒนธรรมการกนจาบะของคนไทยเปนอยางไร”ตอไป โดยการเกบขอมลจากการสมภาษณกลมตวอยางทเปนผขายจาบะนาแขงไส และ/หรอการสบคนขอมลออนไลนเกยวกบผขายจาบะนาแขงไสจาก 6 ภมภาคของประเทศไทย ซงมรายละเอยดดงน

คำสมภำษณผจำหนำยจ ำบะ

1. ผจำหนำยจ ำบะภำคเหนอ

เหลยงซง แซเฮง (2555) อาย 78 ป (ภาพ 5.1) เดมเปนคนจงหวดสพรรณบร มาอยลาปางกบแมตงแต 8-9 ขวบ ตอนนนลาปางเปนศนยกลางของจงหวดภาคเหนออยางพะเยา แพร เชยงราย ใครจะไปกรงเทพฯ กตองมาคางคนทลาปางกอนหนงคน และไปคางตอทพษณโลกอกหนงคนกอนถงกรงเทพฯ ลาปางจงมโรงนาแขงในขณะทจงหวดอนยงไมม พอเรมวยรนอาย 10 ปกวาๆ กตดสนใจขายนาแขงไส ขายอยลาปาง 23 ป กยายไปขายทเชยงรายอก 9 ป จากนนกมาขายทพะเยาและอยมาจนทกวนน นอกจากนาแขงไสกคาขายอยางอนดวย ตอนนไมทาอะไรแลว พกผอน

เรมขายครงแรกทขางสถานรถไฟลาปาง เพราะเปนททมคนผานไปมาเยอะ เขนรถไปตงทเดมทกวน นาแขงทใชเปนลก ลกหนงมสกก กกหนงมสมอ เกบไวในลงทใสขเลอยไว เพราะเกบนาแขงไดดกวาแกลบ วนไหนฝนตก ขายไมได กจะเกบนาแขงไวในลง เพราะนาแขงละลายกเปนทน

ของทกอยางทขายทาเองทงนน “กบไสนาแขง” ทาใบมดจากลานนาฬกา ทาไว 5 ใบเพอเปลยนกน เพราะเวลาทอจะไดมเปลยน ไมเสยเวลาขาย ใบมดททาจากลานนาฬกาไมเหมอนใบมดททาจากเหลกทวๆไป เพราะเสยงทไดจะบาดใจ ไดยนไปไกลเกน 50 เมตร ลกคาไดยนกจะจาได เกดความรสกอยากกน

เครองประกอบททาตอนแรกม สาคเมดใหญ ถวเขยว อนนกคว โม กระเทาะเปลอกและนงเอง และลกเดอย ตอมามขนมปงหน ซอขนมปงหวกะโหลกมาทา ถวดา เมดสาค เพมมา ไมมเฉากวย เพราะเปนของแยกขาย

นาหวานมนาแดง นาเขยว นาซาส ทาเองจากนาตาลไตหวนเมดใหญ ตองตอกไขใสลงไปเวลาตมเพอทาใหนาตาลสะอาด เศษขฝนขยะจะมาเกาะ ใสหวเชอครมโซดากบสเขยว หวเชอสละกบสแดง สวนซาสใชผสมสแดงเขยว สทใชคอสยอมผา

นาแขงไสแบบใสขนมปง ราดนาแดง กม ตอนหลงมนมขนกราดนมขนดวย ไมไดเรยกจาบะ เรยกวานาแขงไส ขายราคาถวยละ 1-5 สตางค แลวแตวาจะใสเครองอะไร ถาเปนนาแขงกดขาย 1

www.ssru.ac.th

34

สตางค ไมมไมเสยบ ถอดออกจากแกวทเปนพมพแลวใหถอดดเอาเอง นาแขงไสรวมมตรขายถวยละ 5 สตางค สมยนนกวยเตยวชามละ 50 สตางค ขายแบบรถเขนมาตลอด เพราะไปไดหลายๆ ท

ภาพ 5.1 เหลยงซง แซเฮง

ทมา: พวงพยอม ณ ล าปาง, 8 พฤษภาคม 2555. นอย ชอแฮ [นามสมมต] (2555) อาย 42 ป เชาพนทคาขายบรเวณหนาทางขนพระธาตชอแฮ จงหวดแพร เปดเปนรานขายเครองดมและนาแขงไส ชอ “นาแขงใสรวมมตร” (ผวจย: เจาของรานสะกดคาไสดวยไมมวน) ขายนาแขงไสมา 10 ปกวา (ภาพ 5.2) สาหรบนาแขงไสทรานน มเครองประกอบใหลกคาเลอกสง 4 อยางคอ ขนมปง ลกชด วนนามะพราว และเฉากวย เครองไสนาแขงทใชเปนแบบโลหะ มมอเตอรเพอใชไฟฟาในทาใหแกนเหลกทมมอเกาะกอนนาแขงหมนผานใบมด จนไดเกรดนาแขงหลนลงมาใสถวยทรองรบอยดานลาง กอนหนานเคยใชเครองแบบเดยวกนแตตองหมนดวยมอ กบไสนาแขงแบบทเปนไมกเคยใช สเครองทใชตอนนไมได เครองนไมตองออกแรงมากในการไสนาแขง ไดนาแขงไสเรวกวา ลกคาไมตองรอนาน

ผวจยสงจาบะ 1 ถวย เพอดวาจะไดอะไรบาง ปรากฎวาผขายตกขนมปงทหนเปนสเหลยมลกเตาใสถวยโฟม นาไปรองนาแขงไสจากเครอง เมอไดนาแขงพนขนมาตามทตองการแลว กนามาราดนาหวานสแดง โรยนมขนหวานสงมาให คดราคา 15 บาท เมอถามวารจกจาบะดวยหรอ ไดรบคาตอบวา “รจากนกทองเทยวทมาชมพระธาต สวนใหญเปนคนทอายประมาณหาสบปขนไปมาสงจาบะ แตหนมสาวกมบาง ตอนแรกทไดยนกไมรจก ตองใหลกคาบอกวาใสอะไร ความจรงกขายแบบนนมานาน

www.ssru.ac.th

35

แลว แตไมไดเรยกวาจาบะ เพราะลกคาทเปนคนเมอง (ผวจย: คนเมองหมายถงคนในพนท เปนคาเรยกคนภาคเหนอ) จะสงวาขนมปงนาแดง กจะทาใหแบบน”

ภาพ 5.2 นอย รวมมตร

ทมา: รสสคนธ มกรมณ, 7 พฤษภาคม 2555.

2. ผจำหนำยจ ำบะภำคกลำง

สมชำต คงศกดศรสกล (2555) อาย 45 ป ชอเลน ต เปนผสบทอดกจการของรานเชงซมอลอลนสะทานโลกนต รนทสอง ซงเปนรานขายขนมหวานมานานกวา 60 ป ทตงของรานในปจจบนคอ ถนนสขมวท 103 ซอยอดมสข 49 กรงเทพมหานคร (ภาพ 5.3) สวนใหญของหวานซงม 50-60 รายการเปนขนมนาแขงไส ทใสนาหวานรสตางๆ นาหวานหลกคอ นาลาไย และนาเชอม และมเครองประกอบอยางหลากหลาย อาท แปงทรงกลม ถวแดง เมดบว แหว ลกเดอย เกาลด ขาวโอต ถวปากอา พทราจน แปะกวย วน รากบว ซาหรม ทบทมกรอบ มะพราวกะท

ชอราน“เชงซมอ” นน ตนตารบประเทศจนเรยกวา “เชงโปเลยง” คอกนแกรอนใน เสรมสขภาพใหแขงแรง แตทางรานอยากใหลกคาไดมากกวานน นอกจากกนแลวดตอสขภาพ ตองไดความสบายใจดวย คาวา “เชงซม” แปลวาสบายใจ จงตงชอรานแบบน สวนคาวา “อ” แปลวากลมและราบรน เพอความเปนสรมงคล

www.ssru.ac.th

36

จากบทความในหนงสอ ASTV ผจดการรายวน (2554) มเนอหาระบวา รานนมจาบะทจดไวในเมนเพอเอาใจวยรน ถอวาเปนชอแปลกใหมสาหรบคนกรงเทพ แตความจรงเปนของหวานทคนเคยกน มนคอขนมปงเยน ประกอบดวย ขนมปงหนเปนลกเตา นาแขงไส ราดนานาหวานสแดง และโรยนมขน แตมความพเศษของรานคอ ราดนากะทคนสดดวย และสามารถเลอกเครองทอบปงไดตามใจชอบจากทงหมด 30 กวารายการ

แมลนจ (2556) เสนอขอมลเกยวกบรานนวา “เมอ 50 กวาปทผานมานน มรานขายน าแขงไสเจาอรอยอยรานหนงตงอยในซอยโรงหมใกลกบวดไตรมตร โดยม ‘คณอยคย’ ตนต ารบรนเตยเปนเจาของราน ตอมาจงโยกยายรานมาเปดขายอยในยานตลาดสวนหลวงปทมวน (จฬาฯ) โดยม ‘คณสมชาต คงศกดศรสกล’ ทายาทรนลกคอยชวยงานสารพด ไมวาจะขายขนม ลางถวย ซงในยคนนเขาจะขายแคเพยงถวยละ 25-50 สตางค

ตอมาเมอสบทอดความอรอยมาถงรนลกคอ ‘คณสมชาต’ จงไดพฒนารปแบบจากน าแขงไสธรรมดาจนกลายมาเปนน าแขงไสทไมธรรมดา เพราะไดเพมเตมทอปปงใหมๆ ขนมาอกกวา 50 ชนด จนมสสนสดใสนารบประทาน และตงชอวารานน าแขงไส ‘เชงซมอ’ ซงค าวา ‘เชงซม’ แปลวา ‘สบายใจ’ สวนค าวา ‘อ’ หมายถงแผนแปง รวมความไดวา ‘แผนแปงสบายใจ’ อะไรประมาณนน สวนน าแขงไสกมใหเลอกสงกนมากมายหลายอยางไมวาจะเปน ตทงหรอเตาทง 30-40 บาท, แปะกวย-พราว-เผอก 40 บาท, ซาหรม-ทบทม-มะพราว 30 บาท, แปะกวย 5 ขนพล 40 บาท, บวลอยน าขง-แปะกวย 40 บาทฯลฯ ซงทรานนจะเปนธรกจแบบครอบครว เมอขายดบขายดจนเปนทรจกกนอยางแพรหลายจงไดให ‘คณวรรณดา’ ภรรยาเปนผดแล ตอมาคณสมชาตจงขยายกจการมาเปดสาขาอยทซอยอดมสขในยานบางนา… สวนขนมหวานอรอยทจะแนะน ากนในวนนกมขนมปงจ าบะ..ขนมถวยโปรดของแมลนจเมอครงยงเยาววย เขาจะน าขนมปงหนเปนสเหลยมชนเลก โปะดวยน าแขงไสเยนฉ า ราดดวยน าสละหรอน าแดง โรยหนาดวยนมขนหวาน แตของรานนเขาเพมเตมสสนดวยไขมกเมดใสๆ สแดงสเขยว ไดกนทงขนมปงทอมน าแดงไวชมฉ า บวกกบเมดไขมกนมนมกลอกกลงอยในปาก ในราคาถวยละ 30 บาท”

อยางไรกตาม เมอผวจยไปทรานและเขาไปนงทโตะ กลบไมพบวามชอจาบะอยในเมนทตดไวบนผนงแตอยางใด และไมมเมนเปนเลมไวใหด ทงยงสงเกตพบวาลกคาเกอบทกราย ไมสนใจเมน แตจะเดนไปบรเวณทมเครองประกอบ และสงวาตองการอะไรจากทนน แลวจงมานงทโตะ ผวจยจงทดลองสงกบบรกรวาตองการจาบะหนงท บรกรมสหนางงๆ และเดนไปบอกกบผทา ซงผทากมทาทางชะงกไปพกหนง แลวกลงมอหยบขนมปงทหนเปนลกเตามาใสถวย ตกนาแขงไสดวยถวยรปโคง แลวควาลงบนขนมปง ราดนาแดง และนมขน ราคาถวยละ 25 บาท และไมมการตกแตงหนาดวยเครองประกอบใดใด (ดงภาพ 5.3) เมอถามวาทาไมตอนทสงวาจาบะจงมทาทางงงๆ กไดรบคาตอบวา ไมคอยไดยนใครสงเทาไหร ยกเวนคนทมอายมากๆ (หมายเหต: ขอมลบางสวนของรานนมาจากการสบคนออนไลน)

www.ssru.ac.th

37

ภาพ 5.3 สมชาต คงศกดศรสกล

ทมา: ASTV ผจดการรายวย, 2554; แมลนจ, 2556; รสสคนธ มกรมณ, 2 กมภาพนธ 2556;

สมทรง (สนสบผล) ทรงเจรญ (2555) อายประมาณ 50 ป มชอเลนวา “ปอม” เปนเจาของ

รานคณปอมขนมปงเยน ตาบลทานา อาเภอนครไชยศร จงหวดนครปฐม (ภาพ 5.4) เปดขายมา 20 ป เรมดวยการขายกาแฟ และยงขายกาแฟเปนหลก สมยกอนขายนาแขงไสแบบดงเดม ใสขนมปง ใสนาแขง ราดนาหวาน ใสนม ขายราคา 10 บาท ขายไดนอย ลกคาทมอายมาทรานกสงวาจาบะ แตลกคาทยงเดกๆ ไมรจกจาบะ

หลงจากไปเรยนทาขนมทยเอฟเอม เมอป พ.ศ.2538 กคดสตรขนมปงเยนทดดแปลงจากของเดม ใชขนมปง ขนมเคก นาแขงใชวธปนแทนการไส ใสนาแขง นาหวานและใสนมปนพรอมกน แตงหนาดวยวน ลกกวาด ผลไม และใสบรรจภณฑใหลกคาสามารถซอหอกลบบานได ตอมาคดวาจะทาอยางไรจงจะจงใจเดกได กทาเปนเมนออกมา ตวขนมปงเยนไมเปลยน เปลยนแตหนาทตกแตง

ตอนแรกตงใจขายเปนตวเสรม แตกลบขายด จงขายมาได 17 ปแลว มรสชาตนาแขงปนใหเลอก 7 ชนด คอ นาแดง นาเขยว กาแฟ ชาเยน โกโก โอวลตน และนมสด รายการในเมนตงชอตาม

www.ssru.ac.th

38

การตกแตงหนาของแตละรายการ เพอใหงายตอการเลอกสงของลกคา โดยจะมทงหมด 9 รายการคอ หมระเรง ปลาหลบ กระตายนอย สองเรา เจาหม ฝงเปด เปดค กหลาบ และองน ขายถวยละ 25 บาท และยงมเมนพเศษคอ รงนก ราคา 40 บาท ตกแตงเปนภาพรงนกจาลองอยางสวยงาม

นอกจากน เฉนยน ทปะศร อายประมาณ 60 ป เปนญาตผพของสมทรง ซงชวยงานในรานไดรวมสนทนา โดยเสรมวา “ตอนนเราขายขนมปงเยน คนรน 50-60 ปไปแลวจะรจกจาบะ บางคนมาทรานไมรจกขนมปงเยน พอบอกวาทโบราณเรยกจาบะไง กเขาใจ”

ภาพ 5.4 สมทรง (สนสบผล) ทรงเจรญ

ทมา: รสสคนธ มกรมณ และพวงพยอม ณ ล าปาง, 27 มถนายน 2555.

www.ssru.ac.th

39

วรตนและอมภำวลย เกษภำภรณ (อกษรา องกมล, 2546) สามภรรยาเจาของอมภานมสด อายประมาณ 50 ป เลาถงชวตในอดตวาทาธรกจมาหลายอยางแตไมประสบผลสาเรจ จนกระทงหนมาเปดรานขายนมสดอยทจงหวดสพรรณบร ขายอยประมาณ 8 ปจงยายมาอยจงหวดอางทอง เปดรานอยทตลาดสดอางทอง หนาธนาคารศรนคร (ภาพ 5.5)

เรมตนขายนมสดรอน กาแฟรอน ชารอน และนาปน ลกคาใหการตอบรบอยางด จนตดสนใจเพมรายการอยางอน เชน ขนมปงสงขยา จาบะ แซนดวช ลกคากใหความสนใจมากขน ขายดจนมเพอนและญาตของชอรานไปเปดสาขา ปจจบนมอยมากกวา 10 สาขา ในจงหวดตางๆ เชน สพรรณบร อยธยา กรงเทพฯ

การตงชอผลตภณฑใหแตกตางจากทองตลาด เปนกลยทธทดงดดความสนใจของลกคา จงตงชอขนมปงเยนวา “จาบะ” ราคาชดละ 20 บาท เปนสนคาทเรยกความสนใจและสรางชอเสยงใหรานเพราะชอของจาบะทตงไว ไดแก กงหนสวาท ตานานรกดอกเหมย ใจสงมา ลกคาใหความสนใจขนมปงเยนนมาก มนองๆ นกเรยนมากนชนดโตะไมเคยวาง จาบะของรานอมภานมสด เปนการนานาแขง นาหวาน และนมสดปนรวมกน นามาจดลงในพมพรปรางตางๆ แลวควาลงบนขนมปง โรยนมขนหวานและเครองประกอบ อาท คอรนเฟลกซ เมดนาตาลส

ผวจยพบวาเวบไซตอทยานอาหารเรอนกลางสวนซงเสนอขอมลประชาสมพนธอาหารทองถนของจงหวดอางทอง มชอจาบะ อยในรายการแนะนา โดยมขอความวา “รานขนมนมเนยเกอบทกรานในอางทอง จะมจาบะขาย เปนการผสมผสานหลายสงเขาดวยกน กบนาปนเยนๆ มชอเรยกการแตงหนาแตกตางกนไป อาท ซอนรก ใจสงมา เปนตน”

ภาพ 5.5 วรตน-อมภาวลย เกษภาภรณ

ทมา: อกษรา องกมล, 2546; ususlly-me, 2551.

www.ssru.ac.th

40

3. ผจำหนำยจ ำบะภำคตะวนออกเฉยงเหนอ:

ทองคำ ดำเนนลอย (2555) อาย 52 ป ขายนาแขงไสมาตงแต พ.ศ. 2537 (ภาพ 5.6) นาแขงไสทขายเปนสวนหนงของอาหารทขายในรานกวยเตยวหมตาลง(อางหวยยาง) อยรมปากทางเขาอางหวยยาง ถนนมตรภาพ ตาบลสรนาร จงหวดนครราชสมา

จดเดนของรานนคอ “นาแขงไสกะทสด” มเครองประกอบใหลกคาเลอกหลายอยาง แตละวนจะมไมนอยกวา 15 รายการ ททาเองคอลกบว แตงไทย ลกลอนตาล นอกนนซอจากรานรวมมตรโคราช ทตลาดใหมแมกมเฮง ไดแก ซาหรม เฉากวย ขนมปง ลกชด ขาวโพด ลอดชอง ถวแดงเชอม สบปะรดเชอม มนเทศเชอม ฟกทองเชอม รากบวเชอม กลวยเชอม แหวเชอม และวนนามะพราว ลกคาเลอกใสได 3 อยาง ราคาถวยละ 15-20 บาท

นาแขงใชไสดวยเครองไสททาจากโลหะ มแกนเหลกทาหนาทเปนมอเกาะกอนนาแขง เชอมตอกบสวนทใชมอหมนใหกอนนาแขงไสไปบนใบมดทวางอยกลางแปนโลหะ ฃจนไดเกรดนาแขงหลนลงมาใสภาชนะทรองรบอยดานลาง เวลาขายไมไดไสทละถวย แตจะไสนาแขงไวทละกอนใหญ แลวเกบไวในถงเกบนาแขง เมอลกคาสงกตกนาแขงทไสไวออกมาใส ตวเครองสามารถปรบใหหมนดวยไฟฟาได แตสวนใหญจะใชมอหมน ไมตองเปลองไฟฟา ใชเครองแบบนมาแลว 4 เครอง เวลาพง ซอมไมได เคยไดยนวามคนเรยกนาแขงไสวาจาบะทขอนแกน และเคยไดยนลกคาเรยกขนมปงใสนาแดงวาจาบะ นาแขงไสทรานไมใสนมขน ดงนน จาบะทผวจยสงมาชมจงเปนขนมปงใสนาแขงไส และราดนาแดงเทานน

ภาพ 5.6 ทองคา ดาเนนลอย

ทมา: รสสคนธ มกรมณ และพวงพยอม ณ ล าปาง, 12 พฤษภาคม 2555

www.ssru.ac.th

41

ตอย นำดน [นามสมมต] (2555) อาย 37 ป เปดรานขายอาหารและเครองดมขางพระธาตนาดน จงหวดมหาสารคาม (ภาพ 5.7) สาหรบนาแขงไส ขายมา 5 ป รจกนาแขงไสทเรยกจาบะวามาจากขอนแกนไดยนเรยกกนมาเปนสบปแลว เปนนาแขงไสใสขนมปง ทรานนกมขนมปงหนเปนสเหลยมลกเตาไวบรการ แตไมใชขนมปงหวกะโลก เปนขนมปงหวานใสกลนสม เครองประกอบอนๆ ไดแก ลกชด เยลลชนเลกๆหลากส วนชนเลกๆ หลากส

นาแขงทใชจะไสดวยเครองไฟฟา โดยนานาแขงแบบกอนขนาดประมาณ 5 ลกบาศกนวใสลงในตวเครองทมลกษณะเปนปากทอ ปดฝา แลวกดปมเปดมอเตอรใหหมน ใบมดในเครองจะไสนาแขงออกมาเปนเกรด หลนลงในถวยโฟมทใสเครองประกอบตามลกคาสง ทานาแขงไสทละถวย ผวจยสงสงจาบะ 1 ถวย ขอเปนนาเขยวแทนนาแดง กจดให

ภาพ 5.7 ตอย นาดน

ทมา: รสสคนธ มกรมณ และพวงพยอม ณ ล าปาง, 12 พฤษภาคม 2555.

www.ssru.ac.th

42

ฟำ รวมมตร [นามสมมต] (2555) อายประมาณ 30 ป เปดรานขายนาแขงไสหนาบาน โดยนาโตะมาวางรมถนนคขนาน กโลเมตรท 149 ถนนมตรภาพ ตาบลกลางดง อาเภอปากชอง จงหวดนครราชสมา (ภาพ 5.8) ตงชอรานวา ‘นองฟา’ตามชอลกสาว ขายมา 5-6 ป โดยขายเปนบางชวงเทานนคอ ชวงหนารอน เพราะถาอากาศแถวนเยนกขายไมได เครองประกอบมใหลกคาเลอก 11 ชนด ไดแก ขนมปงหนเปนชนสเหลยม วนมะพราว ลกชด ทบทม มนเชอม สบปะรดเชอม สาคเมดใหญ เมดแมงลก รากบวเชอม วนส เฉากวย

นาแขงทใชจะไสดวยเครองไฟฟา โดยใชถวยตกนาแขงหลอดใสลงในตวเครองทมลกษณะเปนปากทอ ปดฝา แลวกดปมเปดมอเตอรใหหมน ใบมดในเครองจะไสนาแขงออกมาเปนเกรด หลนลงในถวยโฟมทใสเครองประกอบตามลกคาสง ราดนาหวานตามทลกคาตองการ จะไสนาแขงขายเชนนทละถวย ถาไฟฟาดบกมเครองไสนาแขงแบบใชมอหมนสารองไว

เมอผวจยสงจาบะ 1 ถวย ผขายตกขนมปงใสถวยโฟมแลวถามวาจะใสอะไรอก 2 อยาง จงใหใสลกตาลและเฉากวย จากนนไสนาแขงใสถวย ราดนาหวานสแดง และโรยนมขนหวานสงให บอกวารจกนาแขงไสชอจาบะทจงหวดขอนแกนมานานหลายปแลว

ภาพ 5.8 ฟา รวมมตร

ทมา: รสสคนธ มกรมณ, 13 พฤษภาคม 2555

www.ssru.ac.th

43

4. ผจำหนำยจ ำบะภำคตะวนออก

นภดล สมใจนก (2555) อาย 32 ป ชอเลน “โก” เปนเจาของรานขายกาแฟ-นมสด ชอราน “จาบะ” (ภาพ 5.9) ตงอยในตลาดซย ดานตรงขามรานเชาวดโอแมงปอ ตาบลวดใหม อาเภอเมอง จงหวดจนทบร เรมธรกจนเมอ 11 ปกอน เนองจากขอบกนนาปน และนาแขงไส ตวเองอยในวยรน จะหามมพบปะเพอนๆ และนงคยแบบงายๆ สบายๆ ในจงหวดจนทบรไมมเลย จงเกดความคดทจะทารานกาแฟแบบทอยากใหเปน และเสนอสนคาทตวเองชอบคอ ขนมปงเยน

ขนมปงเยนทคดทานน นามาเปลยนรปลกษณใหม โดยผสมผสานระหวางนาแขงไสกบนาปน คอปนนาแขง นาหวานและนมสดพรอมกน ใสทบบนขนมปงหนแบบลกเตา แลวตกแตงหนาดวยเครองปรงและเครองประกอบตางๆ ตงชอวา "จาบะ" ตามชอทมบางคนเรยกนาแขงไสแบบขนมปงเยน

รานนขายเครองดมหลากหลาย รวมทงเครองดมทมแอลกอฮอล นอกจากนนยงมไอศกรมและเบเกอรดวย แตจาบะคอจดขายของราน ทาไดสกระยะปรากฏวาตวจาบะมรานทเลยนแบบเกดขนเยอะมาก แตรสชาตและสสนขอรบรองวาไมเหมอนกน ขนมปงทนจะสงพเศษจากเจาประจา ดงนนจงไปจดลขสทธไวกบกระทรวงพาณชยเมอ พ.ศ.2550 ในชอ "จาบะ" (JUMBA)

จาบะในเมนม 9 รายการ ราคาเรยงลาดบจากนอยไปหามาก ดงนคอ จาบะนมเยน จาบะนมสดฟรตเยลล ราคา 20 บาท จาบะเยลลเฉากวย ราคา 25 บาท จาบะฟรตสลดหวานเยน ราคา 30 บาท จาบะสตรอเบอรและวปครม จาบะมกซเบอร จาบะมะมวง จาบะสตรอเบอรสด ราคา 40 บาท จาบะดบเบลชอคโกโอรโอโฟลต ราคา 45 บาท โดยทกรายการมขนมปง คอนแฟลก และโอโจใหฟร สวนเครองปรงแตงหนาตางๆ ตองจายเงนเพม โดยทอปปงใหเลอกสบกวาชนด ไดแก ลกชด ลกเกด เจลลบโป เยลล มาชเมลโล โอรโอ ชอคบอล ชอคชพ โดเนหวใจ ชอคโกแลตแคนด และวปปงครม

ภาพ 5.9 นพดล สมใจนก

www.ssru.ac.th

44

ทมา: รสสคนธ มกรมณ และพวงพยอม ณ ล าปาง, 15 กรกฎาคม 2555.

5. ผจำหนำยจ ำบะภำคตะวนตก

เขมรนทร พงษไทย (สภาพ คลานคร, 2549; อรอนงค เพชรบร, 2555) อายประมาณ 50 ป เปนเจาของรานโอวทง นายก ถนนราชดาเนน จงหวดเพชรบร (ภาพ 5.10) ทาธรกจขายลอดชองนาตาลขน และนาแขงไส โดยรบชวงมาจากบดา คอนายตง ฮอปก ซงอพยพจากเมองจนมาตงรกรากในเมองไทยสมยสงครามโลกครงท 2 แลวประกอบอาชพขายนาแขงกดราดนาเชอม รสชาตหวาน แตไมหอม จงทดลองนานาตาลโตนดมาเคยวใหเหนยวมาใสแทนนาหวาน นาตาลขนนเรยกเปนภาษาจนวา โอวทง ไดรสชาตหวานหอมเปนทนยมของลกคามาตงแตประมาณ 40 ปทแลว

รานของตนเองกบภรรยา (สรางค) ขายมาประมาณ 30 ป ตงแตมลกสาวคนแรก ตอนนลกสาวอาย 31 ป กอนหนานรานอยอกท แลวยายมาอยดานหนาโรงเรยนอรณประดษฐได 11 ปแลว รวมเวลา

www.ssru.ac.th

45

ขายลอดชองนาตาลขนและนาแขงไสมาแลวเกนกวา 60 ป ปจจบนมลกชายและลกสะใภชวยดแลกจการ

ลอดชองนาตาลขนใสนาแขงไสของรานนถาสง 1 ถวย จะไดเครองขนม 3 อยาง ซงคนสวนใหญจะสงลอดชองเปนหลกหนงอยาง และสงเครองอนอก 2 อยาง ซงทางรานมใหเลอก โดยมภาพขนาดใหญตดโชวไวบนผนงราน นอกเหนอจากของจรงทบรรจอยในโหลแกวทวางเรยงอยหนาราน ไดแก เผอก มนเชอม สบปะรดเชอม ขนมปง ลกชด ขาวเหนยวสามเหลยม (ผวจย: ทางรานเรยก “ขาวตมนาวน” วาขาวเหนยวสามเหลยม) ปาทองโก เฉากวย ขาวโพด แมงลก ถงแดง มะยมเชอม วนมะพราว ทบทมกรอบ ราคาถวยละ 25 บาท

สวนจาบะทผวจยสงมาชมราคา 20 บาท ใสมาในแกวทรงสง มองเหนนาหวานสแดงกบนมสดทกนถวย ถดขนมาเปนปาทองโกทอด นาแขงไส และนมขนหวาน ทงน จะใสขนมปงแทนปาทองโกกได เจาของรานกลาววาขายจาบะมาเกนกวา 50 ปแลว เปนของทคนเมองเพชรคดขนมาและเรยกกนตอๆมาอยางน ไมทราบวาใครเรมเรยกเปนคนแรก

หมายเหต: ขอมลบางสวนของผขายมาจากการสบคนออนไลน เนองจากผขายตองบรการลกคาทเขามาอยางตอเนอง จงไมสะดวกทจะใหขอมลโดยละเอยด

ภาพ 5.10 เขมรนทร พงษไทย

ทมา รสสคนธ มกรมณ, 25 พฤศจกายน 2555

www.ssru.ac.th

46

6. ผจำหนำยจ ำบะภำคใต

ไพโรจน อปถมภ หรอ โกโรจน (2555) อาย 52 ป เปนเจาของรานโอเอว สบตอมาจากเตย ซงไดดาเนนการขายโอเอวมาเปนเวลาประมาณ 40 ป (ภาพ 5.11) รานโอเอวแหงนเปนสถานทอกแหงหนงของภเกตทนกทองเทยวทกคนทมาภเกตตองมารบประทานอาหารพนเมองทน เพราะเปนหนงในสองรานเกาแกดงเดมคอ โอเอวโกโรจน กบรานโอเอวแปะเอง ทงสองรานตงอยตดกนในซอยสนอทศ ถนนเยาวราช วนทไปรานแปะเองยงไมเปด เลยไดชมรานโกโรจน คนเยอะแยะมากมาย มาสงไมขาดสายทงกลบบานและนงกนทราน

โกโรจน เกด เตบโต และทางานทรานโอเอวแหงน ตงแตเรยนจบจนถงปจจบน เมอถามวา รจก “จาบะ” ไหม โกโรจนตอบวาเปนระบาชนดหนงทแสดงตามงานวดในสมยกอน เคยไปดเมอเดกๆ ตอนนไมมแสดงแลว เมออธบายวาเปนขนมชนดหนงทใสขนมปง โปะดวยนาแขงใส ราดนาแดง โรยดวยนมขนหวาน โกโรจนบอกวาทนไมไดเรยกจาบะ เรยกวา “รวมมตร” สาหรบขนมรวมมตรทภเกตไมนยมรบประทาน แตมขนมประเภทเดยวกนกบจาบะทเปนขนมขนชอของชาวภเกต คอ “โอเอว”

โกโรจนอธบายเพมเตมวา โอเอว มลกษณะเปนวนใส ๆ รสชาตจะจดๆ ทามาจากเมลดโอเอว ซงตองสงมาจากไตหวน หรอสงคโปร กรรมวธในการทาโอเอว คอนขางยงยากทงในการหาวตถดบ และการทา โดยจะนาเมลดโอเอวมาแชนาคางคน ผสมดวยกลวยดบ แลวไปทาใหสก จะไดโอเอวดงภาพ จากนนกนามาใสถวแดง ลกชด เฉากวยและอนๆ ตามแตจะชอบ ซงในแตละวนจะมลกคามากนโอเอว มากมายทงเดก ผใหญ วยรนทงคนทองถนและนกทองเทยว โดยเฉพาะในหนารอน ทงน ผวจยพบวา มการออกเสยงและสะกดคาชอของหวานน แตกตางกนออกไป อาท โอเอว โอะเอว โอวเอว โอเอว

ภาพ 5.11 ไพโรจน อปถมภ

ทมา: สมรวย อภชาตบตรพงศ, 24 พฤษภาคม 2555.

www.ssru.ac.th

บทท 6 การวเคราะหขอมลและผลการวจย

บทนเปนการน าเสนอผลการวเคราะหขอมล ซงเกบรวบรวมไดจากการศกษาเอกสารและการ

เกบขอมลภาคสนาม แลวน ามาจดระบบใหเปนหมวดหม ตรวจสอบความถกตองของขอมลดวยวธการตรวจสอบแบบสามเสา เพอคดสรรขอมลเฉพาะทมความถกตองและสมบรณไวส าหรบการวเคราะห ซงผวจยใชวธการทหลากหลาย ประกอบดวย การวเคราะหขอมลเอกสาร การเปรยบเทยบเหตการณ การวเคราะหสวนประกอบ การวเคราะหสรปอปนย ตความและสรปขอมล ซงมรายละเอยดดงตอไปน

ขอมลพนฐานของผใหขอมลส าคญ การเลอกกลมตวอยางของการวจยน ด าเนนการโดยยดจดมงหมายของการศกษาเปนหลก ซง

เปนการเลอกแบบไมมโครงสรางทเครงครด มไดเลอกเพอไดกลมตวอยางทเปนตวแทน แตเพอใหไดตวอยางทเหมาะสมกบแนวคดและวตถประสงคของการศกษา จงเลอกผใหขอมลและสถานททจะเปนประโยชน (key informants) ซงประกอบดวยผใหขอมลส าคญ 2 กลมคอ กลมผบรโภคจ าบะ ซงมประสบการณตรงหรอความรเกยวกบจ าบะทเปนของกนและจ าบะทเปนการแสดง และกลมผจ าหนายจ าบะ/น าแขงไส ซงใหขอมลเกยวกบปรากฎการณทศกษา ภายในพนท 6 ภมภาคของประเทศไทย ผลการวเคราะหขอมลปรากฏดงน

1. จ านวนผบรโภคจ าบะ ซงมประสบการณตรงหรอมความรเกยวกบจ าบะทเปนของกนและจ าบะทเปนการแสดง ซงก าหนดไวไมนอยกวา 15 คน โดยมคณสมบตครอบคลมถงผทเคยชมจ าบะอยางนอย 5 คน ผทเคยกนจ าบะโดยตรงอยางนอย 5 คน และผทเคยกนน าแขงไสทคลายจ าบะแตไมเรยกวาจ าบะอยางนอย 5 คนนน ในการเกบขอมลภาคสนาม ผวจยพบวา

1.1 จ านวนผใหขอมลส าคญในกลมนมจ านวนรวมทงสน 32 คน เปนหญง 20 คน ชาย 12 คน และเปนผทสามารถใหขอมลซงครอบคลมพนททง 6 ภมภาค โดยภาคเหนอมจ านวน 1 จงหวด ไดแก พะเยา ภาคกลางมจ านวน 4 จงหวด ไดแก กรงเทพมหานคร นครปฐม นครสวรรค สมทรปราการ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอม 5 จงหวด ไดแก ขอนแกน นครพนม มหาสารคาม รอยเอด อบลราชธาน ภาคตะวนออกม 2 จงหวด ไดแก ฉะเชงเทรา ชลบร ภาคตะวนตกม 2 จงหวด ไดแก เพชรบร ราชบร และภาคใตม 2 จงหวด ไดแก นครศรธรรมราชและภเกต รวมจ านวนทงสน 16 จงหวด (ตาราง 1)

อยางไรกตาม ในการศกษาเอกสารเกยวกบเรองจ าบะทเปนของกนและจ าบะทเปนการแสดง พบวา นอกเหนอจากจงหวดทกลาวมาแลว แหลงทมาของขอมลซงมการกลาวถง ยงครอบคลมพนทอนๆ อก 11 จงหวด ไดแก สรนทร อางทอง สพรรณบร อยธยา เชยงใหม ล าปาง เชยงราย แพร เลย ตรง และระนอง ดงนน ขอมลในการศกษาครงนจงครอบคลมพนท 6 ภมภาค รวมจ านวนทงสน 27 จงหวด

1.2 คณสมบตของผใหขอมลส าคญของกลมผบรโภค ซงเปนผมประสบการณตรงหรอความรเกยวกบจ าบะทเปนของกนและจ าบะทเปนการแสดงจ านวน 32 คน จ าแนกตามกลมไดดงน กลม

www.ssru.ac.th

48

ท 1 ผทเคยชมจ าบะมจ านวน 11 คน เปนหญง 6 คน ชาย 5 คน โดยในกลมนยงสามารถจ าแนกไดเปนผใหขอมลจ าบะทเปนการแสดงเพยงอยางเดยวจ านวน 3 คน เปนผทใหขอมลการกนหรอรจกจ าบะรวมดวยจ านวน 3 คน เปนผทใหขอมลการกนน าแขงไสทคลายจ าบะรวมดวยจ านวน 5 คน กลมท 2 ผทเคยกนจ าบะโดยตรงจ านวน 12 คน เปนหญง 9 คน ชาย 3 คน) และกลมท 3 ผทเคยกนน าแขงไสทคลายจ าบะแตไมเรยกวาจ าบะจ านวน 9 คน เปนหญง 5 คน ชาย 4 คน (ตาราง 2)

1.3 อายของของผใหขอมลส าคญของกลมผบรโภคจ าบะ ซงเปนผมประสบการณตรงหรอความรเกยวกบจ าบะทเปนของกนและจ าบะทเปนการแสดงจ านวน 32 คน มอายนอยทสด 33 ป อายมากทสด 88 ป สามารถจ าแนกเปนกลมไดดงนคอ กลมอาย 30-39 ป มจ านวน 2 คน เปนหญง 1 คน ชาย 1 คน กลมอาย 40-49 ป มจ านวน 2 คน เปนหญงทงหมด กลมอาย 50-59 ป มจ านวน 14 คน เปนหญง 10 คน ชาย 4 คน กลมอาย 60-69 ป มจ านวน 9 คน เปนหญง 5 คน ชาย 4 คน กลมอาย 70-79 ป มจ านวน 3 คน เปนชายทงหมด และกลมอาย 80-89 ป มจ านวน 2 คน เปนหญงทงหมด ทงน อายเฉลยอยท 58.7 ป (ตาราง 3)

ตาราง 1 จ านวนผบรโภคจ าบะจ าแนกตามภมภาคของแหลงขอมลทใหสมภาษณและเพศ

ภมภาค จงหวด จ านวน (คน) เพศ

หญง ชาย ภาคเหนอ พะเยา 4 2 2

ภาคกลาง

กรงเทพมหานคร 8 5 3 นครปฐม 1 1 - นครสวรรค 1 1 - สมทรปราการ 1 1 -

ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

ขอนแกน 2 1 1 นครพนม 2 - 2 มหาสารคาม 1 1 - รอยเอด 1 1 - อบลราชธาน 1 1 -

ภาคตะวนออก ฉะเชงเทรา 1 - 1 ชลบร 1 - 1

ภาคตะวนตก เพชรบร 4 3 1 ราชบร 1 - 1

ภาคใต นครศรธรรมราช 2 2 - ภเกต 1 1 -

6 16 32 20 12

www.ssru.ac.th

49

ตาราง 2 จ านวนผบรโภคจ าบะ จ าแนกตามกลมคณสมบตและเพศ

คณสมบต จ านวน (คน) เพศ

หญง ชาย

กลมท 1 เคยชมจ าบะ 3 2 1 เคยชมและเคยกนจ าบะ 3 3 1 เคยชมและเคยกนน าแขงไสทคลายจ าบะ 5 1 3

กลมท 2 เคยกนจ าบะ 12 9 3 กลมท 3 เคยกนน าแขงไสทคลายจ าบะ 9 5 4

รวม 32 20 12 ตาราง 3 จ านวนผบรโภคจ าบะจ าแนกตามชวงอายและเพศ

ชวงอาย (ป) จ านวน (คน) เพศ

หญง ฃาย 30-39 2 1 1 40-49 2 2 - 50-59 14 10 4 60-69 9 5 4 70-79 3 - 3 80-89 2 2 - รวม 32 20 12

2. จ านวนผจ าหนายจ าบะหรอน าแขงไสทประกอบกจการในภาคตางๆ ซงก าหนดพนทเปน 6

ภมภาค ซงก าหนดไวอยางนอยภาคละ 1 จงหวดๆ ละอยางนอย 1 รายนน ผวจยพบวา

2.1 จ านวนผใหขอมลส าคญในกลมนมจ านวนรวมทงสน 12 คน เปนหญง 6 คน ชาย 6 คน และด าเนนกจการครอบคลมพนททง 6 ภาค จ านวนรวม 14 จงหวด โดยภาคเหนอมจ าหนาย 2 ราย รายหนงเปนชายด าเนนกจการใน 3 จงหวดคอ ล าปาง เชยงราย พะเยา สวนผขายอกหนงรายเปนหญงอยในจงหวดแพร ภาคกลางมจ าหนาย 3 ราย จ าหนายในกรงเทพมหานคร 1 รายเปนชาย จ าหนายในจงหวดนครปฐม 1 รายเปนหญง และจ าหนายอก 1 รายเปนคสามและภรรยารวมกนด าเนนกจการโดยมสาขาในจงหวดอางทอง สพรรณบร และอยธยา ภาคตะวนออกเฉยงเหนอมจ านวน 3 ราย เปนจ าหนายในจงหวดนครราชสมา 2 ราย จ าหนายในจงหวดมหาสารคาม 1 ราย เปนหญงทงหมด ภาคตะวนออกมจ านวน 1 รายอยในจงหวดจนทบร ภาคตะวนตกจ านวน 1 รายอยในจงหวดเพชรบร และภาคใตจ านวน 1 รายอยในจงหวดภเกต ส าหรบจ าหนายใน 3 ภาคสดทายเปนชายทงหมด (ตาราง 4)

www.ssru.ac.th

50

2.2 อายของผจ าหนายจ าบะหรอน าแขงไสทประกอบกจการในภาคตางๆ มตงแตอาย 30 ปขนไปจนถง 78 ป โดยกลมอาย 30-39 ป มจ านวน 3 คน เปนหญง 2 คน ชาย 1 คน กลมอาย 40-49 ป มจ านวน 2 คน เปนหญง 1 คน ชาย 1 คน กลมอาย 50-59 ป มจ านวน 6 คน เปนหญง 3 คน ชาย 3 คน กลมอาย 60-69 ป ไมม และกลมอาย 70-79 ป มจ านวน 1 คนเปนชาย (ตาราง 5)

ตาราง 4 จ านวนผจ าหนายจ าบะ/น าแขงไสจ าแนกตามเพศ ภมภาค และจงหวดทด าเนนกจการ

ภมภาค จ านวน

ผจ าหนาย เพศ

จงหวดทด าเนนกจการ หญง ชาย

ภาคเหนอ 1 - 1 ล าปาง เชยงราย พะเยา 1 1 - แพร

ภาคกลาง 1 - 1 กรงเทพมหานคร 1 1 - นครปฐม 2 1 1 อางทอง สพรรณบร อยธยา

ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 2 2 - นครราชสมา 1 1 - มหาสารคาม

ภาคตะวนออก 1 - 1 จนทบร ภาคตะวนตก 1 - 1 เพชรบร ภาคใต 1 - 1 ภเกต

รวม 12 6 6 14 ตาราง 5 จ านวนผจ าหนายจ าบะ/น าแขงไสจ าแนกตามชวงอายและเพศ

ชวงอาย (ป) จ านวน (คน) เพศ

หญง ฃาย 30-39 3 2 1 40-49 2 1 1 50-59 6 3 3 60-69 - - - 70-79 1 - 1 รวม 12 6 6

ผลการวเคราะหขอมลเพอตอบค าถามการวจย

ในการวจยครงน ผวจยก าหนดค าถามการวจยไว 3 ขอ โดยค าถามขอท 1 ค าวาจ าบะมทมาอยางไร และ 2 ท าไมจงเรยกน าแขงไสวาจ าบะ ส าหรบหาค าตอบตามวตถประสงคของการวจยขอท 1 ซงตองการศกษาความเปนมาและความเชอมโยงระหวางจ าบะทเปนของกนกบจ าบะทเปนการแสดง และค าถามขอท 3 ว ฒนธรรมการกนจ าบ ะของคนไทยเป นอย างไร ส าหร บหาค าตอบตาม

www.ssru.ac.th

51

วตถประสงคของการวจยขอท 2 ทตองการศกษาภมหลง กระบวนการ และวฒนธรรมการกนน าแขงไสของคนไทย ผลการวเคราะหขอมลมดงน

การตอบค าถามการวจยขอ 1: ค าวาจ าบะมทมาอยางไร

จากการทค าวาจ าบะ เปนค าทมผวจยมขอสงสยเกยวกบทมา และพบวามผตงขอสงสยเชนเดยวกน (โบท ไทยเทยม, 2545; ผจดการออนไลน, 2553) ทงยงไมปรากฎในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2525 และ พ.ศ. 2542 แตปรากฎในพจนานกรมฉบบมตชน พ.ศ. 2547 หนา 229 ซงระบวา “จ ำบะ ก. กำรแสดงอยำงหนง ใหผหญงนงนอยหมนอยเตนหรอเคลอนไหวยวเยำกำมำรมณ, โดยปรยำยหมำยควำมวำ เปลอย (ปำก) น. น ำแขงไสเหยำะน ำหวำน” ซงไมไดแสดงทมาหรอตนก าเนดของค าแตอยางใด จนปจจบนนกยงไมมค าตอบทแนชด ทงน จากการเกบรวบรวมขอมลและขอสรปในบทท 2 และ 3 พบวามความเปนไปไดดงนคอ

1. เปนการเรยกใหมความหมายแบบเดยวกบค าวา “จ าม า” ซงตามพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2525 หนา 227 ระบวาเปนค าวเศษณ ใชเปน ค าประกอบลกษณะอวน ใหรวาอวนนารก (โดยมากใชเฉพาะเดก) แตค าจ าบะใชกบผใหญทเปนเพศหญง ในความหมายวาอวนนารก

2. มาจากค าวา “จ าม า” ในความหมายวาอวบอน กบค าวา “บะ” ทมาจากภาษาจนแปลวา เนอ เพอใชเรยกการแสดงทโชวความอวบอม มเนอมหนงของผเตนโชว

3. เปนภาษาจนแตจว ค าวา “จมบะ” โดยค าวา “จม” แปลวา ฟนแรงๆ (ดวยขวาน จอบ) ค าวา “บะ” แปลวา เนอ เพอใชเรยกระบ าโปในความหมายวา ถงเนอถงหนงหรอถงใจ

4. เปนภาษาพดทมความหมายไปในท านอง “ถนดถน เตมท เตมเหนยว ไมมยง” เหมอนการไปดระบ าโป ทเหนรปรางสดสวนของนางระบ าไดเตมทถนดถน ไมมอะไรปดบง

5. มาจากค าภาษาเขมร “จบะฮ” ซงเปนค ากรยาแปลวา ชด เนองจากภาษาไทยสวนใหญเปนค ายมมาจากภาษาเขมร จงมการน าค าดงกลาวมาใช โดยออกเสยงเปนภาษาไทยวา จ าบะ เพอใชเรยกการแสดงทมการเปดเผยรางกายสวนทควรปกปดของผหญงใหเหนกนอยางชดๆ

อยางไรกตาม ค าวา “ระบ าจ าบะ” ปรากฏในหนงสอหสนยาย พล นกร กมหงวน ชดวยหนม ตอนระบ าหยาดฟา ซงไมปรากฏปทพมพในเลม (โบท ไทยเทยม, 2545; ป. อนทรปาลต, ม.ป.ป) แตขอมลจากประวตของปรชา อนทรปาลต ระบวา ปรชาหรอป. อนทรปาลตไดเรมสรางหสนยายชดของ พล พชราภรณ และนกร การณวงศ ขนในป พ.ศ. 2481 ซงอยในชวงเวลาของสงครามโลกครงทสอง (พ.ศ.2479-2488) ในเรอง อายผหญง และตอมาไดเพมตวละครอนๆ เชน กมหงวน ไทยแท ดร.ดเรก ณรงคฤทธ ฯลฯ แตตองชะงกไปบางในชวงสงครามโลกครงทสอง เมอสงครามสงบ ป. อนทรปาลต กลบมาเขยนหสนยายชดสามเกลอใหกบส านกพมพเพลนจตตอยระยะหนง จนถงป พ.ศ. 2490 จงไดท าหนงสอขนาดสหนายกชอ “ปยะมตร” ดวยตนเอง ซงมหสนยาย “สามเกลอ” เปนเรองเอก ออกจ าหนายทกวน และตอมาในป พ.ศ. 2501 ไดเรมเขยนหนงสอสามเกลอฉบบพอกเกตบค ทงน ผลงานหสนยายชดสามเกลอทออกเผยแพรระหวางป พ.ศ. 2482-2511 มจ านวนเกนกวาพนตอน (สมาคมนกเขยนแหงประเทศไทย, ม.ป.ป.; ปรญญา อนทรปาลต, 2532; บญชต ฟกม, 2550; นาชาต ประชาชน, 2554) ทงน หนงสอพมพสยามนกร ฉบบวนท 15 ธนวาคม พ.ศ.2495 กลาวถงงานฉลอง

www.ssru.ac.th

52

รฐธรรมนญทจดอยางยงใหญขนาดม ‘จ าบะ’ ถง 4-5 โรง (โรม บนนาค, 2554) กเปนชวงเวลาหลงจากหสนยายชดสามเกลอมการเผยแพรไปแลวสบกวาป

ดงนน ผวจยจงอนมานวา การใชค าจ าบะเพอเรยกการแสดงระบ าโปไดมการปรากฏอยางเปนลายลกษณอกษรในงานเขยนหสนยายชดสามเกลอเปนแหลงแรก และมความเปนไปไดท ป. อนทรปาลต อาจเปนผคดค าดงกลาวขนมาใชเรยกการแสดงระบ าโปทไดรบความนยมในยคนน และกเปนไปไดทคนทวไปในสมยนนใชค าดงกลาวเปน “ภาษาพด” เรยกการแสดงระบ าโปอยกอนแลว และ ป. อนทรปาลตน ามาใชในงานเขยนของตนเอง เนองจากผวจยพบวา ผลงานเขยนหสนยายสามเกลอมนกวชาการใหความเหนวาสะทอนววฒนาการของสงคมไทย และเปนบนทกสงคมไทย (วชตวงศ ณ ปอมเพชร, 2544; สจรต สจจพจารณ, 2549) ทงน พสฐ ภศร (2541) มความเหนเชนเดยวกนวา หสนยายสามเกลอเปนบนทกทางสงคม และ ป. อนทรปาลตยงเปนผมความสามารถในการใชภาษา โดยเฉพาะอยางยง “กรยาวเศษณ” คอหาค ามาขยายรปศพทกรยา เพอใหเหนภาพพจนชดเจน ค ากรยาทวๆ ไป เชนพด ยม เดน นอน นง ฯลฯ หากเขยนออกมาพนๆ เขายม เขาพด เขาเดน อานแลวกไมเกดจนตนาการ แต ป. อนทรปาลตเพมเตมเปน เขายมแหงๆ เขาพดเนอยๆ เขาพดดวยใบหนาซอนยม ผอานจะรบรอารมณของตวละครไดทนท โดยค าส าคญทคดขนและมผใชมาจนทกวนนคอ ค าวา “มองเทง” กบ “เทงทง” ท ป.อนทรปาลตอธบายความวา หมายถง “ตาย” ซงน ามาจากเสยงปพาทยบรรเลงในงานศพ กบค าวา “เชย” ซงความจรงไมใชส านวนแตเปนชอคน คอลงเชย ญาตผใหญของสามเกลอ ซงมบคลกเปนเทน ไมทนสมย... บทบาทของลงเชยท าใหผอานตดอกตดใจ จนกลายเปนค าสแลงวา “เชย” รวมทง บญชต ฟกม (2550) ไดกลาววา งานเขยนของ ป. อนทรปาลตมสงทเรยกวา “จตวญญาณแหงยคสมย” กลาวคอนอกจากฉากทสมจรงแลว “ความคด” กบ “จตวญญาณ” ของคนในยคนน กถกน ามาชลอไวในหนงสอดวย

นอกจากนน ยงมหลกฐานการใชค า “จ าบะ” ปรากฎอยในหสนยายชด พล นกร กมหงวนตอนอนของ ป.อนทรปาลต (เยาวฯ, 2553) ในความหมายทไมใชการแสดงระบ าโปหรอน าแขงไส โดยใชเปน “กรยาวเศษณ” ในความหมายวา “ถนดถน เตมท เตมเหนยว ไมมยง” เชน ตอนท ดร.ดเรก ประดษฐแวนวเศษทใสแลวสามารถมองทะลถวยไฮโลได กมหงวนจงเตรยมเงนใสปบไปเขาบอน โดยบอกกบเพอนๆวา “อยางงตองเอาเงนไปแทงใหจ าบะไปเลย” หรอ ตอนทนกรหนประไพไปเทยวบานเจหนอม พอประไพทราบเรองเขา กเตรยมหลาวทองเหลองไวรอรบ โดยบอกกบนวลลออวา “คอยดนะ ถากลบมาเมอไหร แมจะแทงใหจ าบะไปเลย” การใชค าดงกลาวเปนกรยาวเศษณ ยอมมมากอนการท ป.อนทรปาลต จะน าไปเรยกระบ าโปสมยนนวา “ระบ าจ าบะ” ในตอน “ระบ าหยาดฟา” ซงมขอความวา นายมน ขาเกาของพระยาประสทธ พอของพล ท าธรกจระบ าจ าบะ และพดวาจ าบะเปนศพททตนคดขนมาเอง

ดวยเหตผลดงกลาว จงมความเปนไปไดอยางมากท ป. อนทรปาลตคอผคดน าค าวาจ าบะมาใช โดยยมมาจากค าภาษาจนแตจว “จมบะ” ซงหมายถงการฟนแรงๆ ลงบนเนอ มาใชเปนค ากรยาวเศษณ ประกอบค าวา “แทง” ในความหมายวาถนดถน เตมท ไมมยง คอ “แทงใหจ าบะ” เพอใหสอดคลองกบบรบทของตวละครเชอสายจนอยางกมหงวน ซงเปนมหาเศรษฐในยคสมยทศนยกลางของเศรษฐกจคอถนนเยาวราช จากนนตอมาจงไดน ามาใชเปนค านามส าหรบเรยกการแสดงระบ าโปทก าลงมในยคสมย

www.ssru.ac.th

53

นนวา “ระบ าจ าบะ” ในความหมายวา การแสดงระบ าโปทเหนไดถนดถน เฉกเชนความสามารถในการคดค าตางๆ ดงตวอยางทไดกลาวมาแลว

นอกจากนน เมอพจารณาจากขอมลการเปดแสดงระบ าจ าบะของคณะนายหรง เรองนาม และโรงน าชาตางๆ ประกอบกบอายของผใหขอมล ท าใหผวจยอนมานวา ในชวงเวลาประมาณ 80 ปทแลว ราวป พ.ศ. 2470-2475 การเตนระบ าเปลองผามขนพรอมกบการเปดกจการโรงน าชาตางๆ บรเวณถนนเยาวราชของกรงเทพฯ และมอยเปนจ านวนมาก เนองจากเปนยานธรกจส าคญของยคนน การเตนระบ าในลกษณะดงกลาวเปนสวนหนงของกจกรรมในโรงน าชาของประเทศจนมาแตเดม จงเขามายงประเทศไทยพรอมๆกบการอพยพเขามาตงรกรากของชาวจนจ านวนมากในชวงสงครามโลกครงทสอง และชาวจนทอาศยอยบรเวณเยาวราชมาตงแตเมอรอยกวาปนน สวนใหญเปนชาวจนแตจว จงมความเปนไปไดทค าวา “จมบะ” คอค าสแลงทใชสอสารกนเองเฉพาะในหมนกเทยวชาวจนเมอกลาวถงนางระบ าเปลองผาในโรงน าชา

อยางไรกตาม ชวงเวลาของการมผจดตงคณะระบ าจ าบะเพอแสดงบนเวทในโรงหรอวก และการมคณะแสดงเรออกไปจดตามงานวดและงานเทศกาล จนแพรกระจายไปตามจงหวดตางๆ จนเปนทรจกกนทวไปในหมชาวไทยนน เกดขนภายหลงสงครามโลกครงทสอง ราวป พ.ศ. 2488-2490 เปนตนมา ซงสอดคลองกบชวงเวลาการสะทอนจตวญญานของยคสมยซง ป.อนทรปาลต น าเสนอในหสนยายชดสามเกลอ

ดงนน ส าหรบค าถามวา ค าวาจ าบะมทมาอยางไร ผวจยสรปจากขอมลทมอยในขณะนวา ค าวา “จ าบะ” มาจากภาษาจนแตจว “จมบะ” คอ “จม” แปลวาฟนแรงๆ และ “บะ” แปลวา เนอ โดย ป. อนทรปาลตเปนเปนคนแรกทน าค า “จมบะ” มาใชในภาษาเขยน โดยสะกดค าตามการออกเสยงแบบไทยๆ วา “จ าบะ” เพอใชเปนค ากรยาวเศษณประกอบค า “แทง” ในความหมายวา ถนดถน เตมท ไมมยง และตอมาไดน ามาใชเปนค านามวเศษณประกอบค า “ระบ า” ในความหมายวา การแสดงระบ าทมการเปลอยกายของผหญงใหเหนไดอยางถนดถน

การตอบค าถามการวจยขอ 2: ท าไมจงเรยกน าแขงไสวาจ าบะ

จากการเกบรวบรวมและวเคราะหขอมลจนไดขอสรปในบทท 2 และ 3 รวมทงค าตอบของค าถามการวจยขอท 1 จะเหนวาการแสดงระบ าโปมทงแบบเปลอยและไมเปลอย อยางคณะการแสดงของนายหรงกเรยกวา ระบ ามหาเสนห แตระบ าทขนปายโฆษณาหรอเรยกวา จ าบะ หรอ ระบ าจ าบะ นน นอกจากจะเปนการเตนตามจงหวะเพลงดวยทวงทายวยวนกามารมณ เนนทการสายสะโพก สายหนาอก (ภาษาพดคอ สายนม) ตามลกษณะของการแสดงประเภทนแลว จดเดนของการแสดงจ าบะทกชดจะลงทายดวยการเปดเสอโชวหนาอก หรอโชวทงหนาอกและอวยวะเพศ ดงนน ภาพลกษณหนงทผชมซงเกอบทงหมดเปนชายจดจ าไดดคอ อากปกรยาของการ “สายนม”

การวเคราะหขอมลในบทท 4 และ 5 พบวา “จ าบะ” ทเปนค าใชชอเรยกของหวานประเภทน าแขงไสชนดหนงนน ไมไดเกดขนมาพรอมกบน าแขงไสทเรยกวา จ าบะ เมอคนจนในจงหวดเพชรบรคดท าขนจากของเหลอกนในตอนเชา คอ ปาทองโก ซงคนเพชรบรนยมกนกบกาแฟเปนมอเชา น าไปทอดใหกรอบ ใสน าแขงไสลงไป ใสน าหวานสแดงและกนไปพรอมๆกนนน มการกนน าแขงไสทใสเครองประกอบอนๆ อยแลว ตอมามนมขนหวาน กราดหนาดวยนมขนหวานดวย ท าใหการกนปาทองโก/

www.ssru.ac.th

54

ขนมปงแบบน าแขงไสทราดน าหวานสแดงและนมขนหวาน กลายเปนรปแบบเฉพาะอยางหนงของน าแขงไส เพราะน าแขงไสโดยทวไปในสมยขณะนน ราดดวยน ากระท น าเชอม หรอน าหวานสตางๆเทานน ความแตกตางของน าแขงไสใสปาทองโก/ขนมปงจงอยทการ “ใสนม”

น าแขงไสใสปาทองโก/ขนมปง น าหวานสแดง และนมขนหวาน จงเปนรายการหนงทจ าหนายน าแขงไสจดไวบรการลกคา เมอรถเขนทขายน าแขงไสไปออกรานในงานวดและงานเทศกาลตางๆ ทมการแสดงจ าบะ จงเกดความเชอมโยงขนระหวางรปลกษณของน าแขงไสทพนขนคลายหนาอกผหญง ราดดวยน าแดงทสสนฉดฉาดเหมอนเครองแตงกายนางระบ า และมการใสนมในลกษณะของการถอกระปองนม หมนสายเปนวงเหนอน าแขงไส อนเปนลกษณะของการ “สาย (กระปอง) นม” ซงขอมลภาคสนามกมผสนบสนนแนวคดดงกลาว

นอกจากนน ลกษณะอาการดงกลาวอาจท าใหลกคาชายบางคนทอยากไดนมขนเยอะๆ จะพดขออยางคะนองปากวา “สายนมเยอะๆ” แทนการบอกวา “ใสนมเยอะๆ” ซงค าขอเชนนยอมท าใหจนตนาการถงการแสดงจ าบะท “สายนม” จงท าใหเกดมผเรยกน าแขงไสใสนมวา “จ าบะ” ขน ซงไมสามารถระบไดวาใครเปนผเรมการเรยกเชนนเปนคนแรก เมอมผพดเลยนแบบกนมากเขาและบอยครงขน น าแขงไสดงกลาวจงเปนทรจกกนในชอวา “จ าบะ”

ผวจยมความเหนวา การเชอมโยงในลกษณะเชนนมความเปนไปไดสงมาก และคนไทยสามารถรบค าดงกลาวมาใชอยางแพรหลายไดอยางรวดเรว เพราะธรรมชาตของคนไทยมอารมณขนแบบสปดน จนมค ากลาวกนวา “สปดนวนละนดจตแจมใส” คนไทยมการใชค าผวนสองแงสองงามอยางสรางสรรค อยางเชนบทกลอนสรรพลหวนอนเปนวรรณกรรมพนบานนครศรธรรมราช และคนไทยมค าอทานหรอสบถตดปากทมนยเชงเพศใหไดยนอยเสมอ ดงนน การเรยกน าแขงไสดงกลาววา “จ าบะ” จากอาการ “สายนม” จงเปนแนวคดทมเหตผลยอมรบได นอกจากนน ยงสามารถกลาวไดวา ในสมยแรกทใชค าน จะนยมเรยกกนเฉพาะในหมผชาย เพราะผหญงไทยไดรบการอบรมสงสอนใหพดจาสภาพเรยบรอยและมความอายหากพดจาไมสภาพ จงมค าโบราณกลาวไววา “ผหญงน าแขงไส ผชายจ าบะ” ซงสอดคลองกบสภาพการณดงกลาว

ดงนน ส าหรบค าถามวา “ท าไมจงเรยกน าแขงไสวา ‘จ าบะ’” ผวจยสรปจากขอมลทมอยในขณะนวา การเรยกน าแขงไสวาจ าบะ เนองมาจากรปลกษณและวธการท าน าแขงไสชนดน กอใหเกดจนตนาการ ถงระบ าจ าบะ 3 ประการคอ 1) มน าแขงไสสขาวทพนขนคลายหนาอกของนางระบ าจ าบะ 2) มการราดดวยน าหวานสแดงทใหสสนฉดฉาดเหมอนเครองแตงกายของนางระบ าจ าบะ และ 3) มการโรยนมขนหวานในลกษณะของการสายกระปองนมเหนอน าแขงไส ซงวธการเชนนในภาษาพดจะเรยกสนๆ วา “สายนม” รวมทงการแผลงค าพดอยางลอเลยนของผบรโภคเมอมการใสนมวา “สายนม” ซงเปนทาเตนหนงของนางระบ าจ าบะ

การตอบค าถามการวจยขอ 3: วฒนธรรมการกนจ าบะของคนไทยเปนอยางไร

จากการเกบรวบรวมและวเคราะหขอมลจนไดขอสรปในบทท 4 และ 5 ผวจยสรปวฒนธรรมการกนจ าบะของคนไทยดงน

www.ssru.ac.th

55

1. ภมหลงของจ าบะ

กอนจะมการเรยกน าแขงไสชนดหนงวา “จ าบะ” คนไทยทวไปกนของหวานทเรยกวาน าแขงไสมากอนแลว หลงจากทเครองปรงส าคญคอน าแขง มไดจ ากดการบรโภคอยเฉพาะในหมเชอพระวงศและขาราชบรพารชนสง สมยทตองน าเขามาจากประเทศสงคโปรในรชกาลท 4 เนองจากในสมยรชกาลท 5 มการตงโรงน าแขงขนในกรงเทพฯ เมอ ป พ.ศ. 2448 ชอวา “โรงน าแขงสยาม” และตอมามการตงโรงงานน าแขงตามหวเมองใหญๆ ท าใหมการบรโภคน าแขงกนมากขน จงเรมมการน าน าแขงมาผสมกบขนม ผลไม และของเชอมหลายชนด เชน ซาหรม ทบทมกรอบ ลกชด ลกเดอย ลอดชอง แตงไทย เผอก ฯลฯ กลายเปนขนมน าแขงไส รวมทงกนแบบราดน าหวานเพยงอยางเดยวแบบน าแขงกด ซงคนภาคเหนอเรยกวา น าหวานกอก น าแขงเตก คนภาคใตเรยกน าแขงไสวาน าแขงซน การกนน าแขงไสใสน าหวานในยคแรกๆ นอกจากใสถวยตกกน ยงมทงแบบถอดดกนดวยมอเปลาๆ เสยบดวยไมถอดดกน ใสบนแผนขาวเกรยบถอกน และใสบนแผนขนมปงถอกน

จากขอสรปเกยวกบทมาของการเรยกขนมน าแขงไสชนดหนงวา “จ าบะ” นน จะเหนไดวาเครองปรงส าคญอนเปนทมาของชอดงกลาวคอ นมขนหวาน ดงนน จ าบะทเปนน าแขงไสยอมจะเกดขนในยคทมนมขนหวานแลว ซงจากการศกษาพบวา ในสมยกอน นมขนหวานเปนสนคาน าเขาจากตางประเทศและมราคาสง โดยบรษทเนสทเลเรมน าเขานมขนหวานตราแหมมทนหวครงแรกในป พ.ศ. 2436 และจดตงบรษทจดจ าหนายในป พ.ศ. 2490 นมขนหวานไดรบความนยมอยางกวางขวางใน ป พ.ศ. 2511 (เนสทเล, 2555) สวนบรษทอตสาหกรรมนมไทยทผลตนมขนหวานตรามะลเปดด าเนนกจการในป พ.ศ. 2505 ดงนน การบรโภคนมขนหวานอยางแพรหลาย จนมการน ามาใชเปนเครองปรงน าแขงไส ยอมเกดขนประมาณป พ.ศ. 2490 เปนตนมา ท าใหมเหตผลเพยงพอทจะอนมานไดวา การเรยกน าแขงไสทมนมขนหวานราดหนาวา “จ าบะ” เกดขนในชวงเวลาดงกลาว

2. ลกษณะของจ าบะ

น าแขงไสราดน าหวานทชาวจนในจงหวดเพชรบรน าปาทองโกทเหลอกนมาทอด แลวใชเปนเครองประกอบในลกษณะเชนเดยวกบการกนน าแขงไสทใสเครองประกอบอยางอนๆ และตอมาใชขนมปงหวกะโหลกดวยนน ถอวาเปนการกนน าแขงไสตามปกตทวไป ทผกนเลอกใสเครองประกอบไดอยางหลากหลาย แตลกษณะส าคญทท าใหน าแขงไสชนดนไดชอวา “จ าบะ” คอนมขนหวาน ดงนน ลกษณะของจ าบะจะตองมองคประกอบเรยงตามล าดบดงนคอ 1) ชนฐาน: ปาทองโกทอด/ขนมปงหวกะโหลก 2) ชนน าแขง: น าแขงไสในปรมาณทพนสงขนมาคลายภเขาหรอกะลาครอบ 3) ชนน าเชอม: น าหวานสแดง 4) ชนยอด: นมขนหวาน

3. วฒนธรรมการกนจ าบะ

น าแขงไสทเรยกวา “จ าบะ” มตนก าเนดจากชาวจนทในจงหวดเพชรบรคดท าขนจากของเหลอกนในตอนเชา คอ ปาทองโก ซงคนเพชรบรนยมกนกบกาแฟเปนมอเชา น าไปทอดใหกรอบ ใสน าแขงไสลงไป ใสน าหวานสแดง รบประทานไปพรอมๆ กน ตอมาเมอมนมขนหวาน จงราดหนาดวยนมขนหวาน จ าบะจงเปนทรจกกนดในหมชาวเพชรบร มาตงแตประมาณป พ.ศ. 2490 จ าบะของชาวเพชรบรทถอวาเปนแบบดงเดม (original) ประกอบดวย ปาทองโกทอด น าแขงไส น าหวานสแดง และนมขนหวาน ในปจจบนยงคงกนจ าบะแบบน และมการใชขนมปงหวกะโหลกแทนปาทองโกทอดรวมดวย

www.ssru.ac.th

56

ตอมามชาวเพชรบรน าจ าบะไปเผยแพรทจงหวดอนๆ ซงจากหลกฐานพบวา ประมาณป พ.ศ. 2520 จ าบะทชาวเพชรบรน าไปขายทจงหวดขอนแกน สรางชอเสยงใหจ าบะเปนทรจกและไดรบความนยมเปนอยางมากตราบมาจนถงปจจบน และร จกแพรหลายไปย ง จ งห วดอนๆ ในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ จนคนรนใหมทอายนอยกวา 30 ปเขาใจวา จ าบะเปนของหวานทชาวขอนแกนคดขน อยางไรกตาม แมจะเรยกชอวา “จ าบะ” แตรปลกษณมการปรบเปลยน โดยชนน าเชอมทตนต ารบเปนน าหวานสแดง มการใชกาแฟแทน และไดรบความนยมจากผบรโภค โดยทจ าบะแบบดงเดมกยงคงมขายอยเชนกน

ในภมภาคตางๆ ทมรานขายน าแขงไส หากลกคาสงจ าบะ ผขายสามารถท าจ าบะแบบดงเดมมาใหกนไดเพราะเปนชอทรจก อยางไรกตาม คนไทยหลายพนททงในกรงเทพฯ และภมภาคอนๆ เรยกน าแขงไสทมลกษณะเหมอนกนกบ “จ าบะ” วา ขนมปงเยน ขนมปงน าแดง โดยไมเคยรวามการเรยกน าแขงไสดงกลาววา “จ าบะ” นอกจากนน ในบางพนท มการใชชอวา “จ าบะ” แตปรบเปลยนวธการท าไปเปนการปนน าแขง น าหวาน และ/หรอนมเขาดวยกน แลวราดลงบนขนมปง มเครองประกอบและเครองแตงหนาอยางหลากหลายใหเลอก

จากขอมลแสดงวา พฤตกรรมการกนจ าบะในปจจบนมการเปลยนแปลงไป โดยจ าบะในความเขาใจของคนทมอายประมาณ 50 ปขนไป ยงคงเปนแบบดงเดม แตจ าบะของวยรนวยหนมสาว คอ ขนมปงทราดดวยน าแขงผสมน าหวานและ/หรอนมปนละเอยด แลวตกแตงดวยหนา (topping) ตางๆ โดยสามารถเลอกเครองประกอบอนๆ ใสกบขนมปง และเลอกน าหวานชนดทตองการไดอกดวย น าหวานทมใหเลอกนอกเหนอจากน าหวานสแดง (น าสละ) ไดแก กาแฟ ชา โกโก โอวลตน (ผงหรอน า) น าหวานสเขยว (ครมโซดา) และน าหวานผลไมตางๆ ส าหรบเครองประกอบทมใหเลอกหลากหลายนน จากการเกบขอมลภาคสนามพบวา ผจ าหนายจ าบะ/น าแขงไส มเครองประกอบใหลกคาเลอกไดตงแตรานละ 3 ชนดไปจนถงรานละ 20 ชนด โดยเครองประกอบทเกอบทกรานจดไวบรการลกคา อนแสดงถงความนยมในการบรโภค คอ ลกชด

ภาพ 6.1 จ าบะดงเดมเปรยบเทยบกบจ าบะยคใหม

ทมำ: รสสคนธ มกรมณ, 2555.

www.ssru.ac.th

57

อปกรณส าคญทขาดไมไดในการท าจ าบะคอ เครองไสน าแขง ผวจยพบวา ยคแรกจะเปนกบไสน าแขงท าดวยไม มขาตงและรปรางคลายกระตายขดมะพราว แตใบมดจะอยตรงกลางเพอรบกอนน าแขงทจะไสผานเหนอใบมด บรเวณสวนทขนานกบใบมดจะเจาะเปนชองส าหรบใหน าแขงทถกไสหลนลงไป ซงลกษณะดงกลาวจะกลบทศทางกบกบไสไมทเมอไสแลวเศษไมจะอยขางบน นอกจากนน ยงมทจบน าแขงเปนไมชนเลกๆ ตอกตะปไวเตมแผน เพอวางบนกอนน าแขง โดยใชสวนของตะปทยนออกมา ปกและเกาะลงไปทกอนน าแขง ท าใหสามารถจบกอนน าแขงไสไปมาบนใบมดไดโดยไมลนและไมเยนมอ เมอไสกอนน าแขงไปมาบนใบมดอยางสม าเสมอกจะมเศษน าแขงทถกไสออกมาหลนลงดานลาง เปนเกลดเลกๆฝอยๆ (ภาพ 6.2)

ตอมาเปนเครองไสน าแขงทท าจากโลหะหลอ มแกนหมนตรงกลางส าหรบเกาะจบกอนน าแขง เชอมกบมอจบส าหรบหมนใหกอนน าแขงไสบนใบมดทอยบนฐานดานลาง และเกลดน าแขงทไสแลวตกลงลง ซงแบบนสามารถตดมอเตอรเพอใชไฟฟาแทนได (ภาพ 6.3 ) ในปจจบนเปนเครองไสน าแขงแบบใชไฟฟา มตวเครองทรงกระบอกท าดวยดวยโลหะหรอพลาสตกหนา ใชใสน าแขงกอนหรอน าแขงหลอดลงไปทางปากทอ กดสวชตเปดเครองใหไสน าแขงออกมาดานลาง (ภาพ 6.4) ทงน เครองไสน าแขงทง 3 แบบ มการใชงานใหเหนอยตามพนทตางๆ

ภาพ 6.2 กบไสน าแขง

ทมำ: รสสคนธมกรมณ, 2555.

www.ssru.ac.th

58

ภาพ 6.3 เครองไสน าแขงมอหมน

ทมำ: รสสคนธ มกรมณ, 2555.

ภาพ 6.4 เครองไสน าแขงไฟฟา

ทมำ: รสสคนธ มกรมณ, 2555.

www.ssru.ac.th

บทท 7

สรปผลและขอเสนอแนะ

บทนเปนการน าเสนอสรปผลและขอเสนอแนะของการศกษาวจยเรอง จ าบะ: วฒนธรรมการกน

น าแขงไสของคนไทย ซงเปนการวจยเชงคณภาพทมวตถประสงค 2 ประการคอ 1) ศกษาความเปนมาและความเชอมโยงระหวางจ าบะทเปนของกนกบจ าบะทเปนการแสดง และ 2) ศกษาภมหลง กระบวนการ และวฒนธรรมการกนน าแขงไสของคนไทยในภมภาคตางๆ ของประเทศไทย โดยมค าถามการวจย 3 ขอคอ 1) ค าวาจ าบะมทมาอยางไร 2) ท าไมจงน าแขงไสวาจ าบะ 3) วฒนธรรมการกนจ าบะของคนไทยเปนอยางไร ด าเนนการศกษา เกบรวบรวมขอมลและวเคราะหขอมลเปนระยะๆ ระหวางเดอนเมษายน 2555 ถงเดอนมนาคม 2556 สรปผลการวจย

ขอมลพนฐานของผใหขอมลส าคญ

1. ผใหขอมลส าคญทเปนผบรโภคจ าบะ มจ านวนรวมทงสน 32 คน เปนหญง 20 คน ชาย 12 คน ผมอายนอยทสด 33 ป อายมากทสด 88 ป อายเฉลยอยท 58.7 ป

2. ผใหขอมลส าคญทเปนผบรโภคจ าบะ สามารถใหขอมลซงครอบคลมพนททง 6 ภมภาค รวม 16 จงหวด และเมอรวมกบแหลงทมาของขอมลซงมการกลาวถงในการทบทวนวรรณกรรม จะครอบคลมพนทอก 11 จงหวด รวมจ านวนทงสน 27 จงหวด ประกอบดวย ภาคเหนอ ไดแก พะเยา เชยงใหม ล าปาง เชยงราย แพร ภาคกลาง ไดแก กรงเทพมหานคร นครปฐม นครสวรรค สมทรปราการ อางทอง สพรรณบร อยธยา ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ไดแก ขอนแกน นครพนม มหาสารคาม รอยเอด อบลราชธาน สรนทร เลย ภาคตะวนออก ไดแก ฉะเชงเทรา ชลบร ภาคตะวนตก ไดแก เพชรบร ราชบร และภาคใต ไดแก นครศรธรรมราช ภเกต ตรง และระนอง

3. ผใหขอมลส าคญทเปนผจ าหนายจ าบะ/น าแขงไส มจ านวนรวมทงสน 12 คน เปนหญง 6 คน ชาย 6 คน ผมอายนอยทสด 32 ป อายมากทสด 78 ป

4. ผใหขอมลส าคญทเปนผจ าหนายจ าบะ/น าแขงไส ด าเนนกจการครอบคลมพนททง 6 ภาค จ านวนรวม 14 จงหวด โดยภาคเหนอ ไดแก ล าปาง เชยงราย พะเยา แพร ภาคกลาง ไดแก กรงเทพมหานคร นครปฐม อางทอง สพรรณบร และอยธยา ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ไดแก นครราชสมา มหาสารคาม ภาคตะวนออก ไดแก จนทบร ภาคตะวนตก ไดแก เพชรบร และภาคใต ไดแก จงหวดภเกต

ขอสรปเกยวกบจ าบะทเปนการแสดง

1. ค าวา “จ าบะ” ใชเปนภาษาพดทใชเรยกการแสดงทยวยกามารมณ ปจจบนยงคงมการใชเมอกลาวถงการเตนโชวทเขาขายลามกอนาจาร

www.ssru.ac.th

60

2. ผรเรมการแสดงจ าบะเปนใคร ไมมหลกฐานแนชด แตมหลกฐานชดเจนวาผทจดการแสดงระบ าโปจนมชอเสยงเปนทรจกคอ นายหรง เรองนาม มชอจรงนามสกลจรงวา บญศร สอนชมเสยง ใชชอคณะวา ระบ ามหาเสนห เปดการแสดงมาตงแตกอนเกดสงครามโลกครงท 2 ในป พ.ศ. 2482

3. การแสดงจ าบะ เรมจากการแสดงระบ าเปลองผาทจดขนในโรงน าชาตางๆ ซงมอยเปนจ านวนมากบรเวณถนนเยาวราชของกรงเทพฯ ด าเนนกจการโดยคนจนทอพยพเขามาตงรกรากในประเทศไทยสมยกอนสงครามโลกครงทสอง โดยน าเอารปแบบโรงน าชาเชนเดยวกบทจดอยในประเทศจนมาใช แตยงไมไดเรยกวาระบ าจ าบะ

4. การแสดงจ าบะทใชค าเรยกวา “ระบ าจ าบะ” เกดขนในสมยหลงสงครามโลกครงทสอง พ.ศ. 2488 โดยผจดเหลานเปนคณะเลกๆ ทแสดงระบ าอยางของนายหรง เรองนาม แตด าเนนกจการแบบคณะแสดงเรออกไปจดตามงานวดและงานเทศกาลทวไป และแสดงโปกวาของนายหรง เพราะเจาของคณะใชผแสดงทเปนหญงอาชพพเศษ ไมตองแสดงแบบปดปอง จงใชชอเรยกการแสดงของตนวา “ระบ าจ าบะ” ซงเกดขนเมอประมาณ 70 ปทแลว

5. สถานทจดแสดงจ าบะ กอนทางการจะการหามจดในทสาธารณะ ไดแก โรงน าชา (อาท ฮวลก ไตแปะ/ไตแปะ) โรง/วก/เวทในอาคาร (อาท อาคาร 9 ชนทเยาวราช ศาลาเฉลมกรง ศาลาเฉลมไทย) โรง/วก/เวทในตลาด (อาท ตลาดบ าเพญบญ) งานวด (อาท งานภเขาทองวดสระเกศ งานวดเบญจมบพตร งานวดพระสมทรเจดย งานวดพระมหาธาตฯ งานวดหลวงพอโสธร งานวดพระธาตพนม) งานเทศกาลตางๆ (อาท งานฉลองรฐธรรมนญ งานประจ าปของจงหวด)

6. รปแบบการเตน เปนการเตนตามจงหวะเพลงดวยทวงทายวยวนกามารมณ อาท สายสะโพก สายหนาอก โดยผหญงทเตนมการเปดหรอเปลองเสอผาใหผชมไดเหนหนาอก หรอเหนทงหนาอกและอวยวะเพศ แตอวยวะเพศนนมกจะมการพอกปดดวยแปง ดนสอพอง หรอดอกไม การเตนมทงแบบทใชผแสดงครงละคนเดยวหรอแบบหลายคน หากเปนการเตนทผแสดงมการน าอวยเพศมากระทบหรอชนกน เรยกวา ยทธหตถหรอชนชาง

7. ดนตรทใชในการแสดงจ าบะ เปนเครองแตรวง ประกอบดวย แตรทรมเปต แตรทรอมโบน ปคลารเนต กลองใหญ และฉาบ

8. การแตงกายของผแสดงจ าบะ กอนท าการเปลองออก ไดแก ชดเปดไหล เปดหนาทองและเปดเหนอเขานดหนอย ชดกระโปรงบาน ชดราตรยาว ชดแบบเสอคลมอาบน า ชดกระโจมอก ชดกโมโน ชดเสอยกทรงกบกางเกงใน ชดกางเกงขาสน

9. การแสดงทเรยกวา “ระบ าจ าบะ” “เตนจ าบะ” มชอเรยกอยางอน อาท เมยง สามอยางบาท ฟลอรโชว อะโกโก โคโยต

10. คาผานประตเพอชมการแสดงจ าบะ ในสมยกอนททางการจะหามจด ไดแก 25 สตางค 1 บาท 3 บาท และ 5 บาท

ขอสรปเกยวกบจ าบะทเปนของกน

1. จ าบะเปนชอของหวานประเภทน าแขงไสชนดหนง คดขนโดยคนจนในจงหวดเพชรบรคดท าขนจากของเหลอกนในตอนเชา คอปาทองโก ซงคนเพชรบรนยมกนกบกาแฟเปนมอเชา น าไปทอดให

www.ssru.ac.th

61

กรอบ ใสน าแขงไสลงไป ใสน าหวานสแดง รบประทานไปพรอมๆ กน ตอมามนมขนหวาน จงราดหนาดวยนมขนหวาน

2. การเรยกของหวานนวาจ าบะ ไมมผใดทราบวาใครเปนคนแรกทเรยก แตเปนชอทเรยกตามชอของจ าบะทเปนการแสดง เนองจากลกษณของน าแขงไสทพนขนมาเหมอนหนาอกผหญง มการใสนม (สายนม) สขาวขางบน มน าหวานสแดงๆ รองรบอยขางลาง สรางจนตนาการถงระบ าจ าบะ

3. จ าบะทเปนแบบดงเดมของเพชรบร มตนก าเนดมาไมนอยกวา 50 ป ใชปาทองโกทอดหรอขนมปงหวกะโหลก ใสน าแขงไส ใชน าหวานเฉพาะสแดง และราดหนาดวยนมขนหวาน

4. คนในจงหวดอนมการประยกต ใชเปนน าแขงปน ใชน าหวานอยางอนทไมใชน าหวานสแดง รวมถง ชา กาแฟ ฯลฯ และมเครองประกอบอนๆ นอกเหนอจากขนมปง เชน ลกชด ผลไมเชอม ฯลฯ โดยเรยกวาจ าบะดวยเชนกน

5. เครองดมทมการเรยกชอวา จ าบะ หรอ จมบะ คอโอเลยงใสน าหวานสแดง 6. คนในจงหวดอนๆ ของประเทศไทยมการกนน าแขงไสทมลกษณะเชนเดยวกบจ าบะแบบ

ดงเดม แตเรยกวาน าแขงไส และเรยกอยางอน เชน ขนมปงน าแดง น าแดงราดขนมปง ขนมปงเยน น าแขงเกรดราดน าแดง น าแขงปน น าแขงกอก น าแขงตน น าแขงซน รวมทง มการใชค าจ าบะประกอบชอเครองดมทมการผสมน าหวานสแดง

7. ราคาขายน าแขงไส เรมมาตงแต 1 สตางค ไปจนสงถง 20-30-40-45 บาทในปจจบน (2555)

การตอบค าถามการวจยขอ 1: ค าวาจ าบะมทมาอยางไร

ค าวา “จ าบะ” มาจากภาษาจนแตจว “จมบะ” คอ “จม” แปลวาฟนแรงๆ และ “บะ” แปลวา เนอ โดย ป. อนทรปาลตเปนเปนคนแรกทน าค า “จมบะ” มาใชในภาษาเขยน โดยสะกดค าตามการออกเสยงแบบไทยๆ วา “จ าบะ” เพอใชเปนค ากรยาวเศษณประกอบค า “แทง” ในความหมายวา ถนดถน เตมท ไมมยง และตอมาไดน ามาใชเปนค านามวเศษณประกอบค า “ระบ า” ในความหมายวา การแสดงระบ าทมการเปลอยกายของผหญงใหเหนไดอยางถนดถน

การตอบค าถามการวจยขอ 2: ท าไมจงเรยกน าแขงไสวาจ าบะ

การเรยกน าแขงไสวา “จ าบะ” เนองมาจากรปลกษณและวธการท าน าแขงไสชนดน กอใหเกดจนตนาการ ถงระบ าจ าบะ 3 ประการคอ 1) มน าแขงไสสขาวทพนขนคลายหนาอกของนางระบ าจ าบะ 2) มการราดดวยน าหวานสแดงทใหสสนฉดฉาดเหมอนเครองแตงกายของนางระบ าจ าบะ และ 3) มการโรยนมขนหวานในลกษณะของการสายนมกระปองเหนอน าแขงไส ซงวธการเชนนในภาษาพดจะเรยกวาสนๆ วาการสายนม รวมทงการแผลงค าพดอยางลอเลยนของผบรโภคเมอมการใสนมวา “สายนม” ซงเปนทาเตนหนงของนางระบ าจ าบะ

การตอบค าถามการวจยขอ 3: วฒนธรรมการกนจ าบะของคนไทยเปนอยางไร

“จ าบะ” ทเปนชอของน าแขงไสชนดหนง มตนก าเนดมาจากชาวจนในจงหวดเพชรบรคดท าขนจากของเหลอกนในตอนเชา คอ ปาทองโก ซงคนเพชรบรนยมกนกบกาแฟเปนมอเชา น าไปทอดใหกรอบ ใสน าแขงไสลงไป ใสน าหวานสแดง กนในลกษณะเชนเดยวกนกบการกนน าแขงไสทใสเครองประกอบอนๆ โดยไมไดเรยกวา “จ าบะ” จนกระทงเมอมการบรโภคนมขนหวานอยางแพรหลาย จงม

www.ssru.ac.th

62

การน ามาใชเปนเครองปรงน าแขงไส คอประมาณป พ.ศ. 2490 เปนตนมา ท าใหวธการสายนมขนกระปองบนน าแขงไส ประกอบกบรปลกษณสสน กระตนจนตนาการของลกคาชายใหเกดการเชอมโยงไปถงระบ าจ าบะ เกดการเรยกน าแขงไสแบบนวา “จ าบะ” ขน และเรยกกนแพรหลายออกไป ทกวนนชอดงกลาวกยงเปนทรจกกนดในหมชาวเพชรบร จ าบะของชาวเพชรบรทถอวาเปนแบบดงเดม (original) จะตองมองคประกอบเรยงตามล าดบดงนคอ 1) ชนฐาน: ปาทองโกทอด/ขนมปงหวกะโหลก หนเปนชนพอค า 2) ชนน าแขง: น าแขงไสใสในปรมาณทพนสงขนมาใหรปทรงคลายภเขาหรอกะลาครอบ 3) ชนน าเชอม: ใชน าหวานสแดง 4) ชนยอด: โรยนมขนหวาน

ชาวเพชรบรน าจ าบะไปเผยแพรทจงหวดขอนแกนประมาณป พ.ศ. 2520 จนเปนทรจกและไดรบความนยมเปนอยางมากมาจนถงปจจบน และรจกแพรหลายไปยงจงหวดอนๆ ในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ จนคนรนใหมเขาใจวาชาวขอนแกนเปนผคดขน อยางไรกตาม แมจะเรยกชอวา “จ าบะ” แตรปลกษณมการปรบเปลยน โดยชนน าเชอมมการใชกาแฟเขามาแทนดวย และไดรบความนยมจากผบรโภค

ในภมภาคตางๆ มการเรยกน าแขงไสทมลกษณะเหมอนกนกบ “จ าบะ” วา ขนมปงเยน ขนมปงน าแดง โดยไมเคยรวามการเรยกน าแขงไสดงกลาววา “จ าบะ” ขณะทในบางพนท มการใชชอวา “จ าบะ” แตปรบเปลยนวธการท าไปเปนการปนน าแขง น าหวาน และ/หรอนมเขาดวยกน แลวราดลงบนขนมปง พรอมกบมเครองประกอบและเครองแตงหนาอยางหลากหลายใหเลอก บางพนทเรยกโอเลยงใสน าหวานสแดงวา “จ าบะ” นอกจากนน มการสะกดค านวา “จมบะ” ดวย สวนค าวา “น าแขงไส” กยงมผเขาใจทมาของค าไมถกตองและสะกดเปน ‘น าแขงใส’

เครองไสน าแขงทมการใชงานใหเหนอยในพนทตางๆ ม 3 แบบคอ 1) กบไสน าแขง ท าดวยไม 2) เครองไสน าแขงแบบมอหมน ท าจากโลหะหลอ ซงสามารถตดมอเตอรหมนดวยไฟฟาได 3) เครองไสน าแขงแบบไฟฟา

แมวาจ าบะแบบดงเดมจะยงคงมอย แตพฤตกรรมการกนจ าบะในปจจบนเปลยนแปลงไป “จ าบะ” ในความเขาใจของวยรนวยหนมสาว คอ ขนมปงเยน ซงราดดวยน าแขงผสมน าหวาน และ/หรอ นม ทน ามาปนรวมกนจนละเอยด แลวตกแตงดวยหนา (topping) ตางๆ โดยสามารถเลอกเครองประกอบทมอยนานาชนด ใสรวมกบขนมปงได รวมทงเลอกน าหวานชนดทตองการไดอกดวย ทงน เครองประกอบทพบวาเกอบทกรานจดไวบรการลกคาคอ ลกชด

โดยภาพรวม ความเขาใจของคนไทยทมตอจ าบะแตกตางกนไปตามอาย ประสบการณ และสถานท

ขอเสนอแนะ

การวจยเรองนเกดขนจากขอสงสยทผวจยมตอค า “จ าบะ” ซงมการใชในความหมายทหลากหลาย ทงความหมายเชงลบและเชงบวก จงอยากท าการศกษาเรองนอยางจรงจง โดยเรมตนจากการก าหนดหวขอไวทจ าบะน าแขงไส อยางไรกตาม ไดพบขอจ ากดหลายประการ เรมตนจากงบประมาณทเสนอไมเพยงพอทจะครอบคลมพนทภาคสนามตามทตงใจจะด าเนนการในเชงลกไดอยางจรงจง โดยสถาบนวจยและพฒนามหนงสออนมตทนใหด าเนนงานวจยในระดบ “โครงการน ารอง” จง

www.ssru.ac.th

63

ตองปรบวธด าเนนการเทาทจะสามารถท าไดและใชขอมลออนไลนประกอบ เมอด าเนนการไปแลวจงท าใหขอมลทไดในบางประเดนยงไมชดเจนอยางทตนเองตองการ ดงนน หากไดรบการสนบสนนใหมการวจยเชงลก หรอมผสนใจตอยอดการวจยนตอไป ขอเสนอแนะวา

1. ควรเพมการศกษาเอกสารทางประวตศาสตรใหมากกวาน เพอประกอบกบสงทไดขอมลมาจากความคดเหนของผใหขอมลส าคญ เพอตรวจสอบและยนยนความถกตองและแมนตรง ซงในการวจยครงน ผวจยท าไดบางสวน ไมสามารถด าเนนการตรวจสอบไดทงหมด เพราะหลายเรอง ยงขดคนกยงตองตดตาม ยงตดตามกยงผกพนตอเนองไปเรอยๆ จนบางเรองตองท าขอตกลงในเบองตนไวกบตนเองวา ผใหขอมลส าคญและเอกสารตางๆ เทาทมเวลาหาไดนน เพยงพอและลวนเปนเรองจรง เมอตรวจสอบแบบสามเสาแลวตรงกนกยอมรบได แมจะรสกลกๆในใจวาอยากคนควาเพม แตเวลาไมอ านวย จงสรปเทาทมขอมลในมอ ดงนน ขอมลทสรปไดในครงน ผวจยพรอมทจะใหผอนมาศกษาเทยบเคยงเพอยนยนความถกตองหรอหกลางสงทผวจยใหค าตอบไปแลว

2. ควรมการศกษาเพมขนเกยวกบความเปนมาในเรองตอไปนคอ น าแขง นมขนหวาน ปาทองโก ขนมปงหวกะโหลก ซงเปนองคประกอบส าคญของจ าบะ เพอใหไดขอมลส าหรบน าไปประกอบการอนมานและระบบรบทตางๆ เกยวกบจ าบะไดถกตองและแมนตรงยงขน

3. สถานททตองใหความส าคญในการศกษาเรองจ าบะแบบเจาะลก คอจงหวดเพชรบร ควรใหเวลาและวางแผนการเกบขอมลภาคสนามอยางจรงจงและละเอยดถถวน และหากตองการศกษาพฒนาการของจ าบะ ควรใหความส าคญตอจงหวดขอนแกน

4. ควรศกษาเปรยบเทยบวฒนธรรมการกนน าแขงไสของแตละภมภาค หรอศกษาเฉพาะกรณของแตละภมภาค โดยใหความส าคญตอความเหมอนหรอความแตกตางของเครองประกอบซงเปนทนยม

5. วฒนธรรมการกนน าแขงไสของชนชาตตางๆ ซงมรปแบบทหลากหลาย เปนอกเรองทนาสนใจศกษาเชงเปรยบเทยบ โดยเฉพาะในแถบประเทศทอากาศรอน

6. การท าวจยเรองนท าใหพบวา ธรกจอาหารประเภทน าแขงไส ก าลงไดรบความนยมอยางมากในหมคนหนมสาวยคปจจบน และสนคาประเภทนมความหลากหลาย ซงนาศกษาดวยเชนกน

7. ประเดนทควรมการศกษาวจยเชงลกเพมขนคอ จ าบะทเปนการแสดง โดยศกษาแยกออกไปเฉพาะเรอง เนองจากยงมขอสงสยอกมากในเรองดงกลาว แมวาในการวจยครงน จะมการศกษาไปบางแลว กท าไปเพอใหไดขอสรปบางประเดนทเพยงพอส าหรบการน าขอมลไปเชอมโยงกบจ าบะทเปนน าแขงไสเทานน ซงในขณะทคนควาในเรองดงกลาวผวจยพบวา การแสดงระบ าในลกษณะนเกยวของกบวถชวตของคนไทยมานานมาก และสบตอเนองถงปจจบนดวยรปแบบทตางไป แตดเหมอนยงเปนเรองตองหาม ขาดเอกสารอางอง ไมมการศกษาเชงวชาการในเรองดงกลาวเลย ควรเปดใจกวางดวยการตงสมมตฐานวาจ าบะเปนนาฎศลปหรอศลปะการแสดงอยางหนงของไทยดวยเชนกน

ทงน ส าหรบผอานงานวจยหรอตองการน าขอมลไปอางอง ขอแจงใหทราบวา การคดลอกขอความออนไลนมาใชในงานวจยน มการปรบแกการสะกดค าทผดใหถกตอง รวมทงมการแกค าวาน าแขงใสใหเปนน าแขงไสในหลายกรณ แตบางครงจะคงรปเดมไว หากเปนค าทตองการน าเสนอเพอช

www.ssru.ac.th

64

ประเดน สวนค าทใชเปนภาษาพดหรอแสดงอารมณดวยการใชอกษรซ าๆ จะคงไวตามตนฉบบเดม เพอใหไดอรรถรสตามทผเขยนตงใจ รวมทง มการตดขอความบางตอนทไมเกยวของออกไปโดยใชเครองหมาย “...” แสดงไว ดงนน ควรตรวจสอบกบตนฉบบตามทปรากฎในบรรณานกรม

www.ssru.ac.th

บรรณานกรม

กมล ล ำปำง. “ไปดหนงทโรงหนงศรกรงกนเถอะ”. [ออนไลน. 21 มถนำยน 2555. ค ำตอบท 16]. มมโฮมเทยเตอร(HT). เขำถงไดท: http://www.htg2.net/index.php?topic=81221.msg1022942 #msg1022942

กมลทพย ไชยหำญ. ขำรำชกำรบ ำนำญ อดตผชวยสรรพกรจงหวดรอยเอด. สมภาษณ (11 พฤษภำคม 2555).

กญญำรตน บษบรรณ. อำจำรยคณะวทยำศำสตรและเทคโนโลย มหำวทยำลยรำชภฏสวนสนนทำ. สมภาษณ (5 เมษำยน 2555).

กสซ องก. “Refresh Yourself with a Summer Dish”. [ออนไลน. คอลมน Home Cuisine. เมษำยน 2554]. Compass Online Magazine. เขำถงไดท: http://compasscm.com/ issue/Apr11/module_back.asp?content=Apr11/homecuisine&lang=TH

กนกะเทยว [นำมแฝง]. “ ขอค ำแนะน ำรำนอรอยๆทงหวำนและคำวท จ.ฉะเชงเทรำดวยคะ”. [ออนไลน. 27 สงหำคม 2554. ควำมคดเหนท 2]. กนครว. เขำถงไดท: http://topicstock.pantip.com/ food/topicstock/2011/08/D10988810/D10988810.html

กเลน ประลองเชง. “ระบ ำจ ำบะ”. [ออนไลน. 15 พฤษภำคม 2555]. ขาวไทยรฐออนไลน. เขำถงไดท: http://www.thairath.co.th/column/pol/chuckthong/260222

เกยวฝน [นำมแฝง]. “จมบะ”. [ออนไลน. 21 พฤษภำคม 2554]. กนงาย อยสบาย. เขำถงไดท: http:// t-tip-thotmailcoth.blogspot.com/2011/05/blog-post_3226.html

แกวกำญจน ลำนนท. เจำหนำทวเครำะหแผนและนโยบำย คณะครศำสตร มหำวทยำลยรำชภฏ สวนสนนทำ. สมภาษณ (15 พฤษภำคม 2555).

ขำวภมภำค. “น ำปน...ปนน ำเปนธรกจ ‘จ ำบะ...เมองจนท’”. [ออนไลน. 2 เมษำยน 2552]. ประชาชาตธรกจ. เขำถงไดท: http://news.nipa.co.th/news.action?newsid=52049\

ขำวฟำง [นำมแฝง]. “รจกไหมจ ำบะ”. [ออนไลน. 17 กรกฎำคม 2551]. นตยสารรายสะดวก. เขำถงไดท: http://noknoi.com/magazine/article.php?t=2897.

เขมรนทร พงษไทย. เจำของรำนโอวทงนำยก จงหวดเพชรบร. สมภาษณ (27 พฤศจกำยน 2555). จนตร คปตะวำทน. ขำรำชกำรเกษยณ อดตรองศำสตรำจำรยประจ ำสำขำกำรศกษำ

มหำวทยำลยสโขทยธรรมำธรำช. สมภาษณ (21 พฤษภำคม 2555). จนทรชย หญงประยร. “เรองเลำจำกอดตทโรงเรยนวดพลบพลำชย”. [ออนไลน. 20 พฤศจกำยน 2552.

ควำมเหนเพมเตมท 472]. วชาการ.คอม. เขำถงไดท: http://img530.imageshack.us/i/ phrayasombatphaisan9su4.jpg/

จม [ชอเลน]. พนกงำนขำยรำนแมปน จงหวดเพชรบร. สมภาษณ (23 พฤษภำคม 2555). จ ำบะ หวำนดมประโยชน. “ของกนพนถน”. [ออนไลน. 2 มถนำยน 2554]. นายรอบร. เขำถงไดท:

http://www.nairobroo.com/delicious-corner/of-local-consumption/1032-จ ำบะ_รำนดอกไม.html

www.ssru.ac.th

66

ใจมำ ระวงทรพย. ผใหญบำน บำนดอกบว จงหวดพะเยำ. สมภาษณ (8 พฤษภำคม 2555). ฉววรรณ แกวไทรฮะ. รองศำสตรำจำรย มหำวทยำลยรำชภฏสวนสนนทำ. สมภาษณ (31 พฤษภำคม

2555). เฉนยน ทปะศร. ญำตเจำของรำนคณปอมขนมปงเยน จงหวดนครปฐม. สมภาษณ (27 มถนำยน

2555). ชอง 3 อ.ส.ม.ท. “เตนจ ำบะ กลำงโรงเรยนทพทยำ”. [ออนไลน. 2 พฤษภำคม 2554]. ขาววนใหม.

เขำถงไดท: http://www.youtube.com/watch?v=Bw2_WZd01os ชำย โพธสตำ. ศาสตรและศลปแหงการวจยเชงคณภาพ. กรงเทพมหำนคร: อมรนทรพรนตงแอนพบ

ลชชง, 2550. ชำล [นำมแฝง]. นาแขงไส มยคา...?. [ออนไลน. 28 กมภำพนธ 2552]. เขำถงไดท:

http://mblog.manager.co.th/chaleejang/th-51378/ เซยม แซโล. เจำของรำนขำยเครองครวในตลำดเทศบำล จงหวดพะเยำ. สมภาษณ (8 พฤษภำคม

2555). ดวงรตน เตชะคณบณฑต. คร คศ.2 โรงเรยนอ ำนวยกนกศรอนสรณ จงหวดกรงเทพมหำนคร.

สมภาษณ (20 พฤษภำคม 2555). เดำนะน [นำมแฝง]. “จ ำบะ?”. [ออนไลน. คอลมนคณภำพชวต. 29 กรกฎำคม 2553. ควำมคดเหนท

9]. ผจดการออนไลน. เขำถงไดท: http://www2.manager.co.th/mwebboard/ listComment.aspx?QNumber= 319185&Mbrowse=11:)

ตอย นำดน [นำมสมมต]. เจำของรำนขำยน ำแขงไสขำงพระธำตนำดน มหำสำรคำม. สมภาษณ (12 พฤษภำคม 2555).

ถำวร ทองศลป. เจำของรำนขำยกำแฟในตลำดเทศบำลเมองพะเยำ จงหวดพะเยำ. สมภาษณ (8 พฤษภำคม 2555).

ทองค ำ ด ำเนนลอย. เจำของรำนขำยน ำแขงไส จงหวดนครรำชสมำ. สมภาษณ (12 พฤษภำคม 2555) ทนประเทศไทย, เวบไซต. “ต ำนำนขนมน ำแขงใส”. [ออนไลน. 21 เมษำยน 2555]. Lifestyle. เขำถง

ไดท: http://inthai.co/lifestyle/460/ นงลกษณ ไมหนำยกจ. "กำรเขยนบรรณำนกรมหรอรำยกำรอำงอง". สารนเทศสาร. กรงเทพมหำนคร:

ภำควชำบรรณำรกษศำสตร คณะอกษรศำสตร จฬำลงกรณมหำวทยำลย, 2543. หนำ 1-33. นพดล สมใจนก. เจำของรำนจ ำบะ จงหวดจนทบร. สมภาษณ (16 กรกฎำคม 2555). นฤมล บญแตง. “กำรแบงภมภำคทำงภมศำสตร”. [ออนไลน]. ราชบณฑตยสถาน. เขำถงไดท:

http://www.royin.go.th/th/knowledge/detail.php?ID=1378 นยนำ อยเยน. คร คศ. 2 โรงเรยนอ ำนวยกนกศรอนสรณ จงหวดกรงเทพมหำนคร. สมภาษณ (20

พฤษภำคม 2555). นอย ชอแฮ [นำมสมมต]. เจำของรำนขำยน ำแขงไส จงหวดแพร. สมภาษณ (7 พฤษภำคม 2555). นำยยะ [นำมแฝง]. “โปกวำโคโยต “เตนยวกำม” จ ำบะไมมวนตำย?”. [ออนไลน. 7 พฤศจกำยน

2550]. ขาวเดนขาวดง. เขำถงไดท: http://www.artsmen.net/content/print.php? Category= newsboard&No=5702

www.ssru.ac.th

67

นำยรอบร [นำมแฝง] . “จ ำบะดมประโยชน”. [ออนไลน. 2 มถนำยน 2554]. ของกนพนถน. เขำถงไดท: http://www.nairobroo.com/delicious-corner/of-local-consumption/1032-จ ำบะ_รำนดอกไม.html

นำชำต ประชำชน. “ป.อนทรปำลต”. [ออนไลน. 16 กนยำยน 2554]. รไปโมด. เขำถงไดท: http://www. khaosod.co.th/view_news.php?newsid=TURONWIzVXdNakUyTURrMU5BPT0=

นำชำต ประชำชน. “น ำแขงในสยำม”. คอลมนรไปโมด. ขาวสดรายวน. 8 พฤษภำคม 2550. ปท 17 ฉบบท 6004, หนำ 22.

นศำ ชโต. การวจยเชงคณภาพ. กรงเทพฯ: พรนตโพร, 2548. 204 หนำ. เนสทเล, เวบไซต. “จ ำบะ Retro”. [ออนไลน. 2555]. เปดรบความสขกายสขใจกบเนสทเล. เขำถงได

ท: http://www.goodfoodgoodlife.in.th/time-for-myself-detail.aspx?tid=199 เนสทเล, เวบไซต. ประวตของเนสทเล. [ออนไลน. 2555]. เขำถงไดท:

http://www.nestle.co.th/th/ aboutus/history เนำสรำญ สรพรหม. คร คศ. 2 โรงเรยนอ ำนวยกนกศรอนสรณ จงหวดกรงเทพมหำนคร. สมภาษณ (20

พฤษภำคม 2555). แนวหนำ, หนงสอพมพ. “‘จ ำบะ’ เขยำสงขลำ เดนสำยโชวอลำงฉำง คยมเสนใหญ/ตร.ดฟร”. ขาว

ทวไป. 12 พฤษภำคม 2555. น ำแขงไส หวำนเยน [นำมแฝง].“จ ำบะ?”. [ออนไลน. คอลมนคณภำพชวต. 28 กรกฎำคม 2553. ควำม

คดเหนท 3]. ผจดการออนไลน. เขำถงไดท: http://www2.manager.co.th/mwebboard/ listComment.aspx?QNumber= 319185&Mbrowse=11:)

บณยรตน สวชำ. “สมนไพรคลำยรอน น ำแขงใสคลำยรอน”. [ออนไลน. คอลมนเลำสกนฟง. 15 มนำคม 2555]. สหวชาดอทคอม. เขำถงไดท: http://www.sahavicha.com/?name=blog&file= readblog&id=7243

บญชต ฟกม. “100 ป ป.อนทรปำลต: นกเขยนอมตะมหศจรรยของไทย”. [ออนไลน. 6 เมษำยน 2550]. Exposes. เขำถงไดท: http://www.chezplayers.com/article.php?id=145

โบท ไทยเทยม [นำมแฝง]. “ค ำวำ “จ ำบะ” มทมำจำก พล นกร กมหงวน?”. [ออนไลน. 2 พฤศจกำยน 2545].ชมรมนกอานสามเกลอ. เขำถงไดท: http://www.samgler.org/webboard/02954.html

ป. อนทรปำลต. “ระบ ำหยำดฟำ”. พล นกร กมหงวน ชดวยหนม. กรงเทพฯ: ผดงศกษำ, ม.ป.ป. ปน [นำมสมมต]. เจำของรำนแมปน จงหวดเพชรบร. สมภาษณ (23 พฤษภำคม 2555). ปรญญำ อนทรปำลต. โลกสวนตวของ ป.อนทรปาลต. กรงเทพฯ: แสงดำว, 2532. ปรน [ชอเลน]. นกธรกจจงหวดกำฬสนธ. สมภาษณ (11 พฤษภำคม 2555). ผเฒำ [นำมแฝง]. “จ ำบะ?”. [ออนไลน. คอลมนคณภำพชวต. 29 กรกฎำคม 2554. ควำมคดเหนท 19].

ผจดการออนไลน. 28 กรกฎำคม 2553. เขำถงไดท: http://www2.manager.co.th/ mwebboard/listComment.aspx?QNumber= 319185&Mbrowse=11:)

พจนานกรมฉบบมตชน. กรงเทพฯ: มตชน, 2547.

www.ssru.ac.th

68

พจนานกรมฉบบราชบณฑตสถาน พ.ศ.2525. พมพครงท 2. กรงเทพฯ: อกษรเจรญทศน, 2526. พจนานกรม ไทย-เขมร ฉบบคณะกรรมำธกำรรวมไทย-กมพชำ. กรงเทพฯ: กรมสำรนเทศ กระทรวง

กำรตำงประเทศ, 2550. พวงพยอม ณ ล ำปำง. คร คศ.3 โรงเรยนอ ำนวยกนกศรอนสรณ จงหวดกรงเทพมหำนคร. สมภาษณ (8

พฤษภำคม 2555). พฒนเดช อำสำสรรพกจ. “ธรกจ ธระกำม”. [ออนไลน. 18 พฤษภำคม 2555]. คมชดลกออนไลน.

เขำถงไดท: http://www.moohin.com/trips/chanthaburi/jb/ พมพนธ เดชะคปต. ขำรำชกำรบ ำนำญ อดตอำจำรยคณะครศำสตร จฬำลงกรณมหำวทยำลย.

สมภาษณ (17 มกรำคม 2555). พสฐ ภศร. “คณคำของหสนยำยสำมเกลอ” ในคอลมนคลนควำมคด. กรงเทพธรกจ. 4 มกรำคม 2541,

หนำ 11. เพมศกด อยเปนสข. คณบดคณะครศำสตรอตสำหกรรม มหำวทยำลยเทคโนโลยรำชมงคล สวรรณภม.

สมภาษณ (31 พฤษภำคม 2555). ไพบลย พนธเมอง. “จตกรนอกระบบ”. สกลไทย. มถนำยน 2533. ไพบลย พนธเมอง. “จ ำบะ”. [ออนไลน. 6 เมษำยน 2554]. จตรกรนอกระบบ(ตอนจบ). เขำถงไดท:

http://www.bloggang.com/mainblog.php?id=lungboon&month=06-04-2011&group =7&gblog=15

ไพโรจน อปถมภ. เจำของรำนโอเอว จงหวดภเกต. สมภาษณ. (24 พฤษภำคม 2555). ฟำ รวมมตร [นำมสมมต]. เจำของรำนน ำแขงไส จงหวดนครรำชสมำ. สมภาษณ (12 พฤษภำคม

2555). มยร คงประสงคศร. เจำของรำนสงฆภณฑ จงหวดพะเยำ. สมภาษณ (8 พฤษภำคม 2555). มงกรด ำ. “ขอเชญคนอำยมำกๆ (ชรำ) เขำมำทวนควำมหลงกน”. [ออนไลน. 28 เมษำยน 2551. ควำม

คดเหนท 67]. ราชดาเนน. เขำถงไดท: http://topicstock.pantip.com/rajdumnern/ topicstock/2008/04/P6555120/P6555120.html

แมลนจ [นำมแฝง]. “ฉลองวนเดก แวะชมน ำแขงไสสำรพดทอปปง”. [ออนไลน. 11 มกรำคม 2556]. แมลนจพาชม. เขำถงไดท: http://www.naachim.com/?ContentID=ContentID-13011015000036838

เยำวฯ [นำมแฝง]. “จ ำบะ?”. [ออนไลน. คอลมนคณภำพชวต. 29 กรกฎำคม 2553. ควำมคดเหนท 5]. ผจดการออนไลน. 28 กรกฎำคม 2553. เขำถงไดท: http://www2.manager.co.th/ mwebboard/listComment.aspx?QNumber= 319185&Mbrowse=11:)

ระบาจาบะ. [ออนไลน]. เขำถงไดท: http://guru.sanook.com/search/จ ำบะ/ รำชบณฑตยสถำน. พจนานกรมศพทศกษาศาสตร อกษร A – L ฉบบราชบณฑตยสถาน. กรงเทพฯ :

อรณกำรพมพ, 2551. รสสคนธ มกรมณ. คณบดคณะครศำสตร มหำวทยำลยรำชภฏสวนสนนทำ. สมภาษณ. (18 กมภำพนธ

2555).

www.ssru.ac.th

69

รงโรจน ตรงสกล. รองคณบดฝำยกจกำรนกศกษำ คณะครศำสตร มหำวทยำลยรำชภฏสวนสนนทำ. สมภาษณ (14 พฤษภำคม 2555).

โรม บนนำค. 100 เรองเกาเลาสนก. กรงเทพฯ: สยำมบนทก, 2548. โรม บนนำค. “จ ำบะ”. บนทกแผนดน ชดเรองเกาเลาสนก เลม 3. กรงเทพฯ: สยำมบนทก, 2554.

หนำ 177-181. โรส มกรมณ. “วฒนธรรม..จ ำบะ”. Gourmet & Cuisine. ฉบบท 120 กรกฎำคม 2553. หนำ 122. ลงจอย [นำมแฝง]. “จ ำบะ?”. [ออนไลน. คอลมนคณภำพชวต. 28 กรกฎำคม 2553. ควำมคดเหนท 1].

ผจดการออนไลน. 28 กรกฎำคม 2553. เขำถงไดท: http://www2.manager.co.th/ mwebboard/listComment.aspx?QNumber= 319185&Mbrowse=11

ลกลง [นำมแฝง]. “รำนปำทองโก (ปำทองโกยำง) วดบวรฯ สตรไขมนต ำ”. HolidayThai.com. [ออนไลน.29 สงหำคม 2554. ควำมคดเหน]. เขำถงไดท: http://www.holidaythai.com/mhoonoi/ video-454.htm

วรำห โรจนวภำต. “นำยหรง เรองนำม”. [ออนไลน]. เรองเลาปราชญทองถน. เขำถงไดท: http://culture.bsru.ac.th/document/prachtongtin/rung-reangnam.pdf

วำทน ศำนต สนต. นาแขงสยาม. [ออนไลน 19 เมษำยน 2550]. เขำถงไดท: http://www.gotoknow.org/posts/91102

วำนช สนทรนนท. “‘เกำะหม’ วนน ไมมหม... เสนหใกลตวทเพงคนพบ”. [ออนไลน. 29 มถนำยน 2552]. โอเคเนชน. เขำถงไดท: http://www.oknation.net/blog/print.php?id=461931

วกำนดำ หำญตระกล. เจำของรำนไมเอก จงหวดนครรำชสมำ. สมภาษณ (12 พฤษภำคม 2555) วกพจนำนกรม. “น ำแขง”. [ออนไลน]. พจนานกรมเสร. เขำถงไดท: http://th.wiktionary.org/wiki/

น ำแขง วชตวงศ ณ ปอมเพชร. ววฒนาการสงคมไทยกบหสนยายชด พล นกร กมหงวน. กรงเทพฯ: แสงดำว,

2544. วภำดำ ประสำรทรพย. รองคณบดฝำยวชำกำร คณะครศำสตร มหำวทยำลยรำชภฏสวนสนนทำ.

สมภาษณ (14 พฤษภำคม 2555). วสำข จตวตร. คณบดคณะศกษำศำสตร มหำวทยำลยศลปำกร. สมภาษณ (31 พฤษภำคม 2555). สมชำต คงศกดศรสกล. เจำของรำนเชงซมอ จงหวดกรงเทพมหำนคร. สมภาษณ (2 กมภำพนธ 2556). สมทรง (สนสบผล) ทรงเจรญ. เจำของรำนคณปอมขนมปงเยน จงหวดนครปฐม. สมภาษณ ( 27

มถนำยน 2555). สมำคมนกเขยนแหงประเทศไทย. “ปรชำ อนทรปำลต”. [ออนไลน]. ประวตนกเขยนไทย. เขำถงไดท:

http://www.thaiwriter.org/writers/preecha_intapalit/preecha.htm สวงค ศรพงษ. ครคศ.3 โรงเรยนวดบำงนำใน จงหวดกรงเทพมหำนคร. สมภาษณ (20 พฤษภำคม

2555). สจรต สจจพจำรณ. “ป.อนทรปำลต ผบนทกสงคมดวยหสนยำย”. ศลปวฒนธรรม. ปท 27 ฉบบท 7

พฤษภำคม 2549. หนำ 24-25.

www.ssru.ac.th

70

สภำงค จนทรวำนช. วธการวจยเชงคณภาพ. พมพครงท 13. กรงเทพฯ: ส ำนกพมพแหงจฬำลงกรณมหำวทยำลย, 2548.

สมำล ชยเจรญ. รองคณบดฝำยวชำกำรและวจย คณะศกษำศำสตร มหำวทยำลยขอนแกน. สมภาษณ (31 พฤษภำคม 2555.

สรศกด หลำบมำลำ. ขำรำชกำรบ ำนำญ อดตหวหนำหนวยศกษำนเทศ กรมกำรฝกหดคร. สมภาษณ (17 พฤษภำคม 2555).

เสงยม ชยทอง. ขำรำชกำรบ ำนำญ. สมภาษณ (8 พฤษภำคม 2555). เสลำ [นำมแฝง]. “จ ำบะงำนวด”. [ออนไลน. 18 มกรำคม 2550]. อรณสวสดออนไลน. เขำถงไดท:

http:// www.arunsawat.com/ board/index.php?topic=2915.msg22512#msg22512 เสอจน [นำมแฝง] (2551). จกรยานรมทางรถไฟ ณ สถาน วงเวยนใหญ. [ออนไลน. เมษำยน 2551].

เขำถงไดท: http://www.oknation.net/blog/print.php?id=248247 สนต เศวตวมล. “ยม-ยม ต ำนำนอำหำรจนแตจว 3 ชวคน”. [ออนไลน. 3 สงหำคม 2554]. ผจดการ

ออนไลน. เขำถงไดท: http://www.manager.co.th/Travel/ViewNews.aspx?NewsID= 9540000096509

สเมธ โกษำแสง. ขำรำชกำรบ ำนำญ ประธำนศนยประสำนงำนหลกประกนสขภำพประชำชน จงหวดนครพนม. สมภาษณ. (11 พฤษภำคม 2555).

สภำพ คล ำนคร. “ลอดชองน ำตำลขนนำยก”. [ออนไลน. 19 พฤษภำคม 2549]. พลงจต. เขำถงไดท: http://board.palungjit.com/ลอดชองน ำตำลขนนำยก-38859.html

เหลยงซง แซเฮง. ผขำยน ำแขงไสในหลำยจงหวดของภำคเหนอ. สมภาษณ (8 พฤษภำคม 2555). อรอนงค เพชรบร. “รำนโอวทง นำยก”. [ออนไลน. 23 กรกฎำคม 2555]. ศนยขอมลกลางทาง

วฒนธรรม กระทรวงวฒนธรรม. เขำถงไดท: http://www.m-culture.in.th/album/view/147326/

อกษรำ องกมล. “จ ำบะขนมปงเยน”. เจาะอาชพสรางรายได. กรงเทพฯ: ซเอดยเคชน, 2546. หนำ 22-26.

อวน กทม. [นำมแฝง]. “จ ำบะกำรเมอง”. [ออนไลน. 16 พฤษภำคม 2555]. หองราชดาเนน. เขำถงไดท: http://www. pantip.com/cafe/rajdumnern/topic/P12103771/P12103771.html

อดม แตพำนช. “เมยง”. รวมมตร+แตพานช. พมพครงท 10. กรงเทพฯ: แพรวส ำนกพมพ, 2541. อทยำนอำหำรเรอนกลำงสวน. อาหารทองถนขนชอคนอางทอง. [ออนไลน]. เขำถงไดท: http://xn--

12cm8cublnuu1c6b1f.com/aticle38.html ASTV ผจดกำรรำยวน. “เชงซมอ ขนมหวำนสะทำนโลกนต!”. [ออนไลน. 16 กนยำยน 2554). Daily

News. เขำถงไดท: http://www.manager.co.th/Daily/ViewNews.aspx? NewsID=9540000117642

Denzin, N. K. The Research Act in Sociology. Chicago: Aldine. 1970. Elfkerz [นำมแฝง]. จาบะไมโล. [ออนไลน. 23 กรกฎำคม 2552]. เขำถงไดท:

http://elfkerz.exteen.com/20090723/entry

www.ssru.ac.th

71

Floyd, L. “Shaved Ice Thailand Style”. [Online. 18 May 2010]. You Tube. Available: http://www.youtube.com/watch?v=2dWn3KwdElU

JJ [นำมแฝง]. วนหยดมาดจาบะดกวา. [ออนไลน. 27 มนำคม 2553]. เขำถงไดท: http://www.gotoknow.org/posts/347530

Kengect [นำมแฝง]. นมโจ. [ออนไลน. 2 สงหำคม 2555). เขำถงไดท: http://www.wongnai.com/reviews/4a7a56cd79ce410a91068c06fc1f4c4b

Mom-Boeing. “พำชมของอรอยเมองเพชรบร ตอน 2”. [ออนไลน. 24 มถนำยน 2554]. กนครว. เขำถงไดท: topicstock.pantip.com/food/topicstock/2011/06/D10727149/ D10727149.html

N@!Ohm [นำมแฝง]. รานนม+ขนมปงเยนทอรอยทสดในเชยงใหม. [ออนไลน. 2 ตลำคม 2551]. เขำถงไดท: http://www.pg.in.th/blog/view/87

panun [นำมแฝง]. “ภำษำแปลกๆ”. [ออนไลน. 10 พฤษภำคม 2550. ควำมคดเหนท 108]. หวากอ.เขำถงไดท: http://www.atriumtech.com/cgibin/hilightcgi?Home=/home/ InterWeb2000&File=/home2/searchdata/Forums2/http/www.pantip.com/cafe/wahkor/topic/X5396807/X5396807.html

pued212 [นำมแฝง]. ตอบกลบ. [ออนไลน. 29 มนำคม 2552]. เขำถงไดท: http://nantiya2007.multiply.com/photos/album/1277/1277?&show_interstitial=1&u=%2Fphotos%2Falbum#

Sassykik [นำมแฝง]. นราศส1000. [ออนไลน. 3 มถนำยน 2550]. เขำถงไดท: http://www.bloggang.com/viewdiary.php?id=princesskik&month=06-2007&date=03&group=1&gblog=27

Stake, R.E. Qualitative Research: Studying How Things Work. New York: Guilford Press, 2010.

Sweet Ending [นำมแฝง]. “นกถงจ ำบะ”. [ออนไลน. คอลมน Living]. Health & Cuisine. ปท 11 ฉบบท 131 ธนวำคม 2554. เขำถงไดท: http://www.healthandcuisine.com/ living.aspx?cId=19 &aId =1855

The Thai Dairy Industry Co., Ltd. Home. [ออนไลน]. เขำถงไดท: http://www.thaidairy.co.th/web/

usually-me. ภาพจาบะมนตรกดอกเหมย. [ออนไลน. 14 กรกฎำคม 2551]. เขำถงไดท: http://www.klongdigital.com/webboard3/23935.html

Wiens, M. “Thai Desserts – Nam Kang Sai Shaved Ice (น ำแขงใส). [Online. 12 July 2012]. You Tube. Available: http://www.youtube.com/watch?v=J9yCS_muf50

Wiens, M. “Impressive Nam Kang Sai at Udom Suk (Thai Shaved Ice)”. [Online. 24 July 2012]. Eating Thai Food Guide. Available: http://www.eatingthaifood.com/ 2012/07/ impressive-nam-kang-sai-at-udom-suk-thai-shaved-ice/

www.ssru.ac.th

ประวตผวจย 1. นางสาวรสสคนธ มกรมณ

การศกษา: Doctor of Philosophy (C&I: Instructional Design and

Technology), Texas A&M University, 2528 Master of Education (Educational Technology), Texas A&M

University, 2524 ครศาสตรมหาบณฑต (การประถมศกษา) จฬาลงกรณมหาวทยาลย 2522 ครศาสตรบณฑต เกยรตนยมอนดบหนง (สงคมศกษา-ภาษาไทย)

จฬาลงกรณมหาวทยาลย 2517 ต าแหนงและสถานทท างานปจจบน:

รองศาสตราจารย คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฎสวนสนนทา ประสบการณอนๆ: นกเขยนอาวโส นตยสาร Gourmet & Cuisine 2544-ปจจบน

2. นางสาวสมรวย อภชาตบตรพงศ

การศกษา: Doctor of Technology (Computing Science), University of

Technology, Sydney, Australia, 2549 พฒนบรหารศาสตรมหาบณฑต (สถตประยกต) สถาบนบณฑตพฒนบร

หารศาสตร 2530 วทยาศาสตรบณฑต (คณตศาสตร) มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

ประสานมตร 2523

ต าแหนงและสถานทท างานปจจบน: อาจารย คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฎสวนสนนทา

www.ssru.ac.th